DIT BEGINT OP EEN BIECHT TE LIJKEN, NIET?

In de tweede roman Wachter op de morgen van Machteld Siegmann luisteren we naar de hoofdpersoon, de tweeënzeventigjarige Tak, die op de wijze van een monoloog de balans van zijn leven opmaakt.

De titel van deze recensie is ontleend aan een regel aan het boek zelf. In de roman vertelt de hoofdpersoon Tak zijn levensverhaal. De vele hoogte –en dieptepunten worden door hem uitvoerig benoemd. Dit krijgt uiteindelijk zulke proporties dat hij zelf voorzichtig de conclusie trekt: ‘Dit begint op een biecht te lijkten.’ (p. 177) Vreugde, blijdschap, pijn, verdriet, succes, falen en onmacht komen voorbij. Heel mooi wordt dit verwoord in de volgende regels: ‘Weet u wat ik het moeilijkste van alles vind? Nee, niet toegeven dat ik het bij het verkeerde eind had. Hoewel het een hele tijd duurde voor ik in de spiegel durfde te kijken, durfde te zien wat voor een krakkemikkig bouwwerk ik gemaakt had, hier wat opgelapt en daar wat gefikst, het middel was erger dan de kwaal, sjongejonge wat een armoe. Nee, het moeilijkst is om de goede woorden te vinden. De juiste woorden, die elk misverstand uitsluiten. (p.208)

VERHAAL

Tak vertelt zijn levensverhaal aan de voor hem onbekende buurman van zijn kleindochter Aria. Een vrachtwagen had de gevel van zijn huis geramd. In de weken waarin zijn huis gerepareerd wordt, verblijft hij bij zijn kleindochter. Ze is echter zwanger en vlak voor haar bevalling heeft ze geregeld dat Tak, haar opa, een nachtje bij haar onderbuurman mag logeren.

Maar van slapen komt het niet. Tak vertelt. De hele nacht door. En de buurman? Een enkele keer lezen we iets van een reactie of een vermoeden van een reactie. Maar altijd in de woorden van Tak zelf. De buurman is de onbekende gastheer die ruimte biedt om het levensverhaal te ontvangen. Naast luisteren lijkt zijn enige rol te zijn dat het verhaal daadwerkelijk van het begin tot aan het einde wordt verteld. Het mooie van het boek is dat Tak je echt mee neemt in zijn biografie. Je volgt hem in zijn jeugdjaren op het platteland. De oorlog en de dwangarbeid in Duitsland. De moeizame jaren na de oorlog. Het eerste huwelijk dat stukloopt. Het uiteindelijk toch samen komen met zijn jeugdliefde Chrissy. Met haar trouwt Tak en is hij gelukkig. Samen krijgen ze hun enige kind, hun dochter Marina. Maar het gezin groeit uit elkaar en Marina verdwijnt uit het leven van Tak en zijn vrouw. De breuk tussen Tak en zijn dochter is ook een breuk tussen twee werelden. Tak staat voor een vastomlijnde manier van leven met vaste regels en gezag. Dochter Marina is echter een kind van de jaren ’60 en zoekt naar vrijheid en geeft zich over aan een experimentele levensstijl. Na het overlijden van Chrissy krijgt Tak contact met zijn kleindochter Aria. Zijn grote verlangen is om ook de relatie met zijn dochter te herstellen.

Hoop En Genade

Ondanks dat Tak de balans van zijn leven opmaakt, blijft steeds de hoop dat het toch nog goed komt en zelfs goed gemaakt kan worden. En dat heeft niet alleen te maken met het feit dat Tak steeds meer inzicht krijgt in zijn eigen rol en oog krijgt voor zijn tekort schieten. De titel wijst op de nieuwe morgen na een donkere nacht. Ook het uitzien naar de geboorte van Taks achterkleinkind dwingt tot reflectie maar doet ook uitzien naar nieuw leven als een nieuw begin. Bijzonder is dat dit alles plaatsvindt in de periode voor het feest van kerst. Zo is de aanstaande geboorte van het achterkleinkind mogelijk een reflectie van de geboorte van Jezus. Naast hoop lezen we ook over genade. Heel mooi komt dit terug wanneer Tak zich steeds meer lijkt te ‘openen’ voor een andere belangrijke vrouw in zijn leven, die hij altijd op een afstand heeft proberen te houden. We lezen dan deze mooie zinnen:

‘Ik zette me in beweging, niet de brug af en terug naar huis, maar omlaag de oever af, naar haar toe. Ze leek niet in het minst verrast mij te zien, ze haalde haar handen uit de zakken van haar jas en zette een paar stappen in mijn richting met die blik die mij zo bekend was, die vreemde mengeling van breekbaarheid en hoop die mij lange tijd geërgerd had, maar nu niet meer. Ik voelde me als iemand die zich na lang tegenstribbelen overgeeft en in die overgave geen vernedering ervaart maar het tegenovergestelde, iets wat je genade zou kunnen noemen. Genade en het begin van iets nieuws. Ik liep naar haar toe en glimlachte.’ (p.206-207)

LEZEN ds. Roberto Buijs

Wachter op de morgen is een zeer levenswaardig boek over de gebrokenheid in gezinnen en hoe je zomaar uit elkaar kunt groeien. Het gaat over de pijn die geleden wordt, maar ook over het verlangen om te herstellen wat gebroken is. We lezen over schuld en schaamte, maar ook over hopen op herstel, heling en genade. De gedachte is dat genade, dat als een geschenk van buiten af aan mensen wordt gegeven, niet ver weg is.

N.a.v. Machteld Siegmann, Wachter op de morgen, Amsterdam 2022