CC 6-2023

pag 2 Israël bestaat 75 jaar

pag 4 Over kerkverlating

pag 6 Verheerlijking op de berg

In de Joodse traditie wordt verteld dat koning Salomo op grond van zijn fenomenale kennis van geneeskrachtige kruiden, struiken en bomen het zgn. ‘boek der genezing’ had geschreven. Een vroege dr.Vogel. Je kon het alleen nergens kopen. Er was maar één exemplaar.

De Israëlieten die dit wisten kwamen van heinde en ver naar zijn paleis om zich door de koning te laten consulteren of genezen. Salomo hielp ieder mens. Er was al gauw niemand meer die nog kwellende pijn leed of ongeneeslijk ziek werd. Je zou denken dat de hemel op aarde was aangebroken. De toestroom stopte toen koning Hizkia regeerde, één van Salomo’s verre nazaten. Hij verstopte het boek, maakte het kwijt. Waarom? Hoe durfde hij dat te doen?

Nou, er was niemand die de hemel nog smeekte. Geen mens bad meer

tot God, maar ook de zorg voor elkaar verdween. Ieder ging voor zichzelf. De prikkel zich over een ander te ontfermen was weg. Er was ook geen impuls meer de weg naar binnen af te leggen. ‘Wat is de reden dat ik zo gespannen en gestresst ben? Waarom ben ik zo bang? Is er misschien iets in mijn gedrag dat ik zou moeten veranderen?’

Als alle mensen gaaf, gezond en welvoldaan zijn, krijg je niet de hemel op aarde. Nee, dan ontpoppen we ons als wandelende demonen. Dan is de Übermensch een feit. Kerngezond. Tot

135e jaargang

23 maart 2023 nr. 6

CONFESSIONEEL DE HELE WERELD GEZOND

alles in staat en arrogant. Heus niet de plezierigste soort.

Veel mensen zeggen dat gezondheid het allerbelangrijkste is. Je hoeft maar flink kiespijn te hebben of oorpijn en je geeft ze gelijk. Toch geloof ik dat het doen van gerechtigheid nog fundamenteler is. Als de soldaten van Oekraïne gezond wilden blijven, als hun gezinnen en familie dat ook vonden, bleven ze thuis. Het leger capituleerde. Maar gerechtigheid is een verlangen dat nog basaler is. Dat is dan ook de reden dat Jezus geen kliniek heeft gesticht of zelfhulpboek geschreven.

Zijn evangelie beleeft druk op druk. Het is net als van Salomo een ‘boek der genezing’, alleen werkt het anders. De Messias Jezus pakt het wereldprobleem aan bij de kern. Hij is het zoeken van gerechtigheid in levenden lijve. (Matth. 6:33) Wil je daarin leerling zijn, dan word je van binnen geheeld en gezond. Dat straalt uit naar buiten, al gauw steek je anders in je vel. Ook al ben en blijf je misschien ziek. Maar het geldt ook in het groot.

Wat zou het de Groningers goed doen als er eindelijk gerechtigheid werd gedaan. Wat zou het hen rust geven en weer gezond maken. En wat zouden het milieu en het klimaat zich herstellen als we niet alleen aan ons eigen hachje dachten, maar harstocht toonden voor het recht.

In Psalm 85 staat dat gerechtigheid en vrede, - in het Hebreeuws sjalomelkaar zullen kussen, zoals de broers Mozes, de man van de torah, en Aäron, de toekomstige hogepriester elkaar begroetten. (Ex.4:27) Die sjalom betekent niet enkel de afwezigheid van conflict, maar brengt verbinding en gezondheid. Ze is allesomvattend.

Arien Treuren

HOOFDARTIKEL

ISRAËL BESTAAT OP 14 MEI PRECIES 75 JAAR

De staat Israël zal op 14 mei gedenken dat David Ben Goerion de onafhankelijkheidsverklaring voorlas en daardoor in feite de staat Israël werd gesticht. Dat was in een heel woelige tijd en veel inwoners betwijfelden toen of de staat ooit haar 75-jarig bestaan zou mogen vieren. Als je de recente geschiedenis overziet, mag je inderdaad van een Godswonder spreken dat Israël überhaupt nog bestaat.

Het volk Israël bestaat al meer dan drieduizend jaar. We kunnen de Bijbel opslaan en lezen hoe God aan Abraham verscheen met de woorden: “ga uit uw land en uw maagschap en Ik zal u het land van melk en honing geven voor u en uw nageslacht” Zoals we weten uit Genesis 12: 2. En toen ging Abraham vanuit Haran, op de leeftijd van 75 jaar en Lot ging met hem mee. Zij trokken uit om naar het land Kanaän te gaan. Kenmerkend aan het Joodse volk zijn hun vaste geloofsvertrouwen in God, hun koosjere maaltijden, hun religieuze gebruiken en gebeden, de wekelijkse gang naar de synagogen op sabbat en het bij elkaar wonen in speciale wijken, ook wel getto’s genoemd. Als we de geschiedenis van 3000 jaar Jodendom overzien dan is het gedachtenisboek met vele inktzwarte bladzijden gevuld. Al 2500 jaar geleden waren de eerste pogroms in Aden, in de tijd dat het woord pogrom nog niet eens bestond. Al te vaak fungeerden de Joden als uitlaatklep voor maatschappelijke onrust of revoluties. Met name in de negentiende eeuw nam het geweld tegen de Askenazische Joden in Rusland toe. Na de moord op tsaar Alexander II in 1881 door de revolutionaire Narodjana Volja (= wil van het volk) braken er in talloze Russische steden pogroms uit. Dit had tot gevolg een massale uitstroom van Joden naar de Verenigde Staten, maar ook vertrokken Joden naar Palestina of West-Europa.

JODEN ZORGDEN OOK VOOR

BLOEITIJDEN

Wanneer we even teruggaan naar de vroege Middeleeuwen is het van belang in te zien dat Joden vaak hoge en gewaardeerde posities bekleedden. De bekende koning Alfonso X el Sabio, die in de twaalfde eeuw in Spanje leefde, liet Arabische, Joodse en christelijke

geleerden samenwerken in Toledo aan de beroemde talenscholen. Ze vertaalden de wetenschap en literatuur uit het Arabisch in het Spaans en het Latijn. Via deze talen is een belangrijk deel van de Arabische christelijk-Syrische en Grieks-Romeinse en Byzantijnse cultuur verspreid door heel Europa. In latere tijden, met name in de periode van de Reyes Católicos eind 15e eeuw, heeft koningin Isabella ervoor geijverd het Joodse geloof in Spanje uit te bannen: Joden kregen de keuze zich te laten dopen tot het katholieke geloof (conversos) of het land te verlaten met achterlating van al hun onroerend goed. Ongeveer 160.000 Sefardische Joden besloten toen te emigreren naar Portugal, Noord-Afrika of het Turkse Rijk, en naar Amerika. Deze Joden hechtten heel sterk aan hun taal en rijke, Sefardische tradities. Tot vandaag de

dag spreken sommige van die Sefardische Joden nog altijd een variant van het 15e eeuwse Spaans, het Ladino. Koningin Isabel de Castilla heeft in oorkonden verklaard, zo las ik in de archieven van de Technische Universiteit van Barcelona, dat “Joden als luizen en kakkerlakken verwijderd behoren te worden”. Iemand die ooit zo iets in documenten liet optekenen, mag er geen staat op maken om heilig verklaard te worden. Koning Juan Carlos, die nu tamelijk in ongenade is gevallen, zei tijdens een wandeling door Jeruzalem tegen cultuurminister Avraham Haim, dat hij zeer onder de indruk van de Sefardische geschiedenis was gekomen. Deze hoogleraar trof ik in 1991 in Salamanca tijdens een lang lunchgesprek. In zijn vakantieperiode gaf hij jaarlijks colleges Spaans aan de Universiteit Pontificia van Salamanca. Deze dr,

Haim heeft zich zeer beijverd de kennis van het Sefardische Jodendom te publiceren en te digitaliseren.

KENMERKEN VAN JODEN

Kenmerkend voor de Joden is hun grote begaafdheid in wetenschap en cultuur. Noem alleen maar de naam van Albert Einstein en dan gaat er een hele wereld voor je open. Ook hun vasthoudendheid aan tradities: hoe vroeger Joodse families op vrijdagavond aan een rijk gedekte tafel zaten met aangestoken kaarsen, gebeden uitspraken en matses aten of koosjere wijn dronken, als voorbereiding voor de gang naar de sjoel. Zo liepen ze zingend of gearmd naar de Neue Synagoge aan de Oranienburgerstrasse in Berlijn, die op hoogtijdagen uitpuilde. Bij hoge uitzondering had deze synagoge een orgel en wie was toen de organist? U mag drie keer raden: dat was diezelfde Albert Einstein!

TOEKOMST VOOR ISRAËL

In mei herdenkt de staat Israël haar 75-jarig bestaan. Een echt feest kan het haast niet worden gezien de dagelijkse animositeiten: beschietingen op Joodse nederzettingen: revanche van Israëlische soldaten op Palestijnse doelen in de Gazastrook of de westelijke Jordaanoever. Laten we daarom iets anders bedenken voor Israël: het land heeft ook te maken met uitdroging door klimaatverandering. Zo’n 40 procent van het landoppervlak van Israël is woestijn. Om dat proces tegen te gaan wordt van woestijngrond bosgrond gemaakt. Dat is het werk van het Joods Nationaal Fonds. Al decennia lang ijvert deze stichting voor bosaanplant en nu al is het aantal bomen in Israël hoger dan 100 jaar geleden. Wat zou het een mooi idee zijn om Israël ter ere van het 75-jarig bestaan een boom cadeau te doen. Elke gift is welkom, zo bericht het Joods Nationaal Fonds. Bij een gift van 75 euro zal de naam van de donateur bij de boom geplaatst worden. De nieuwe bosaanplant gaat uitdroging tegen, vermindert de CO2-uitstoot en zorgt ook voor biodiversiteit. Bekijkt u maar eens de website van het Joods Nationaal Fonds. Samen meebouwen aan de toekomst van dit prachtige land Israël, wie wil dat niet? Had Israël bij de oprichting van de staat in 1948 ruim 800.00 inwoners, door massale immigraties heeft Israël nu tien keer zoveel inwoners. Het zal in 2024 de tienmiljoenste inwoner kunnen verwelkomen Shalom, Israël.

Maurice C.J.Wielenga

HET OPSTANDINGSLICHT VAN PASEN

Het opstandingslicht van Pasen zal schijnen tot de jongste dag. Dat is kort en bondig de inhoud van het prachtige pastorale boekje van Ds. Aart Rietveld. Een bemoediging voor onderweg, terwijl je als kind van God merkt dat je ouder wordt en de horizon meer in beeld komt. Een opsteker voor een christen die midden in het leven staat in een weerbarstige wereld. Hoewel onze tijdgeest aangeeft dat je de dood moet accepteren, omdat die er nu eenmaal bij hoort, protesteert het hart van Gods kind, de dood is onvermijdelijk en een onontkoombaar feit. Het is nog erger dan het zwaard van Damocles. Die wist waar de bedreiging vandaan kwam en dat weten wij niet, want alles is onzeker geworden. Volgens Heidegger is ons leven een ‘sein zum Tode’, in de zin van: de laatste vijand. De tranen van Jezus, bij het graf van Lazarus, geven aan dat Hij heftig bewogen is over de afschuwelijke dood. Het maakt de Heiland zelfs verbolgen. De eerste dode die valt, in de bijbel, is Abel. Het laatste wat over de dood wordt gezegd is, dat de dood niet meer zal zijn! Daartussenin staat cruciaal wat Luther gezegd: “de dood van Christus vreet de dood op.” Aart Rietveld schrijft zelf: “God zette geen komma achter de diepste vernedering, maar het Opstandingslicht komt in zicht.” Een prachtige passage bij het hoofdstuk “De sleutel van het leven gevonden”, met ontroerende connotaties in beeldspraak: Op eerste paasdag wordt op een paar vierkante meters grond Gods koninkrijk uitgeroepen. Christus staat als Paaslam op in de lente. Hij staat op als de volle maan van Pasen weer wegzakt (pagina 31). De mens is een wonderlijk wezen, dat op twee benen rondloopt. De schepping is opnieuw ontsloten, maar de chaos is alom en op allerlei fronten tegelijk. Grafstenen van bekende theologen roemen van het eeuwig spreken met Jezus en getuigen dat Christus zal komen. Daarbij weet Aart Rietveld ook de fundamentele Kleine Dogmatiek van Professor van Niftrik te hanteren! Gelukkig zijn we niet op weg naar het bittere einde en is Pasen geen biologisch verslag over een wereldvreemd mirakel. De paasverhalen zijn verschil-

lend en lijken soms tegenstrijdig, maar de boodschap is eensluidend: Hij leeft!

Als we alleen in technische vooruitgang geloven, raken we steeds meer verzonken in een put. Dat is “een schreeuw die je niet tot zwijgen kunt brengen, tot een God die je niet hoort” (Wilma Vermaat). Het geloof in de opgestane Christus is het antwoord op die schreeuw. Het lege graf is een voorteken is van de totale ommekeer van de wereld aan het eind der tijden. Dit paasboekje begint met Damocles en eindigt met nochtans. Want geloven is je laten verrassen door God en achteraf zien dat Hij gelijk had. Het laatste is immers licht en uitzicht: het zal het einde zonder einde zijn. Rusten en zien. Zien en liefhebben. Liefhebben en prijzen.

(n.a.v.: Ds. Aart Rietveld, De opstanding van Christus, Uitgeverij Boekscout Soest, ISBN: 978-94-646-8227-4)

ds. Dirk van Duijvenbode

VERSLAPTE AANDACHT VERSTERKT KERKVERLATING

De Nederlandse schrijver Arnon Grunberg mocht vorig jaar november de culturele Johannes Vermeerprijs in ontvangst nemen. Hij behoort tot de belangrijkste, meest veelzijdige en invloedrijkste kunstenaars van dit moment, aldus de jury. Zijn dankwoord voor de prijs heeft Grunberg uitgebreid tot een essay dat in de Volkskrant van 18 november 2022 is verschenen.

aandacht van de kerkganger verslapt, als het object van de belangstelling, in dezen God, geen initiatief toont om de aandacht vast te houden.

MARDUK EN BAÄL

Ik probeer wat verder door te denken op die kernachtige zinnen van Grunberg. De geschiedenis kent zeker die momenten dat de oude goden worden vermoord en nieuwe in de plaats komen. Springlevende goden in bijbelse tijden zoals Marduk en Baäl, daar horen we nu niets meer van. De oude deden niet wat ze deden, namelijk verlossing brengen.

BEVRIJDING

Grunberg brengt in dat essay de filosoof Friedrich Nietzsche voor het voetlicht met een van diens bekendste woorden: “God is dood! God blijft dood! En wij hebben hem gedood! Hoe troosten we ons, moordenaars aller moordenaars?” Grunberg vult aan, dat deze dood van God geen finale is. Want, “zolang wij mensen er zijn, hebben we oude goden vermoord en er nieuwe goden voor in de plaats gesteld, die ons moesten brengen wat de oude niet hadden gebracht: verlossing, het liefst niet pas in het volgende leven.” Dan volgen enkele zinnen die mij verder op scherp zetten: “De goden die de balans tussen omzien naar een geïdealiseerd verleden en verlossing in een nabije toekomst, tussen melancholie

en hoop, het best beheersten, hielden onze aandacht het langst vast. Niets echter is dodelijker voor de goden dan de heilsverwachting die de mensen op hen projecteren.” Goden die niets terecht brengen van de verwachting bij mensen op vernieuwing of redding, raken hun klandizie kwijt.

VERSLAPTE AANDACHT

Na het lezen van deze kernachtige woorden, trok ik een voorzichtige conclusie: verslapte aandacht van de kerkganger/gelovige voor God versterkt de kerkverlating. Als je aandacht voor iets of iemand afneemt, dan zoek je wat anders op. Kijk maar hoe je struint op Instagram of Twitter of Snapchat of zapt langs de seriële tv-kanalen. De

De grote rode draad in de Bijbel is de belofte van het goede land na bevrijding uit een slavenbestaan of donkere tijden of de dood zelf. De bevrijding uit Egypte en het binnengaan van het beloofde land is een ijkpunt in de Schrift. De gehele geschiedenis die dan volgt met alle zegen en vloek, met het trouw en ontrouw zijn aan God, wordt steeds herijkt aan het verbond dat God met zijn volk Israël heeft gesloten. De melancholie naar een geïdealiseerde wereld (denk aan: het land vloeiende van melk en honing) blijft sterk aanwezig bij het volk. Koningen zoals de Babylonische Nebukadnessar hielden met grof geweld huis in het land van Israël. Omdat de ene koning door de andere werd opgevolgd en de vijandelijkheden bleven bestaan, groeide in het volk van Israël het verlangen dat God uiteindelijk zélf recht zal doen in het eschaton, de doorbraak van God in een messias die alle troep zal opruimen. God zal regeren en de andere goden worden vermoord; weggedrukt in de vergetelheid.

JEZUS BLEEF AANDACHT VRAGEN

Dit verlangen naar een nieuwe wereld kreeg in Jezus Christus, als jood geboren en bekend met die visioenen van bevrijding en Gods nieuwe Rijk, een

Auteur Arnon Grunberg. (Foto: Wikipedia)

gezicht. Hij bleef de aandacht voor God benadrukken. Dus geen verslapping, zelfs niet toen Hij zélf stierf aan een kruis en weer opstond. De hoop op nieuw, hersteld leven laat zich niet kisten in een donker graf. Geloof en liefde blijven beresterk, dwars door alle dood heen. Ook als ik de verhalen nu lees in de kerkdienst of in eigen tijd of uitleg voor jonge tot oude mensen, wordt mijn aandacht gevoed en versterkt. Deze God heeft dus met deze heilsverwachting zeer lang de aandacht vast kunnen houden van de mensheid. Het verlangen naar hoe het vroeger was (een ideale wereld) en de hoop dat het op korte termijn anders wordt, kon lang zo blijven bestaan. Echter, Nietzsche zag het zelf al: deze God van de christenen redt het niet. Hij is gedood door de mens omdat ook deze god niet onze aandacht kan vasthouden.

KERK ANNO NU

Wat zie ik in de kerk anno nu gebeuren? Inmiddels heb ik als PKN-predikant diverse gemeentes mogen dienen in dorp en stad. In de stad is de PKN marginaal geworden. In steeds meer dorpen is dit proces aan de gang of gaat het gebeuren: de aandacht van menig gelovige en kerkganger verslapt versneld. God is onze aandacht kwijt, omdat Hij niet de aandacht weet te trekken. Waarom zou je je tijd besteden aan iets dat niets oplevert of je aandacht erbij houdt?

GEDULD

Ik kan nu gaan roepen als een noodkreet-in-gebedsvorm: “God, wat let U om onze aandacht te vangen? Waarom laat U zich doden door de groeiende onverschilligheid en desinteresse van de mens?” Ik weet wat Hij zal zeggen, dat Hij zo vaak de aandacht heeft gevraagd. Dat Hij zelfs zijn Zoon heeft gegeven in de handen van mensen. Blijkbaar kunnen we er niet mee omgaan. Hij vraagt mijn aandacht voor een Bijbelwoord in 2 Petrus 3, vers 9: “De Heer is niet traag met het nakomen van zijn belofte, zoals sommigen menen; Hij heeft alleen maar geduld met u, omdat Hij wil dat iedereen tot inkeer komt en niemand verloren gaat.”

Is dat de remedie tegen kerkverlating om als Kerk geduld te hebben zoals God dat heeft? Want geduld is een oefening in aandacht hebben en houden. Geduld is nogal schaars.

Robert-Jan van Amstel, PKN-predikant GK Putten (Gld.), (www.amstel4.nl)

Mijn vorige bijdrage over het dalende ledental van onze vereniging zette een en ander in beweging. Het Reformatorisch Dagblad berichtte erover en ik werd gebeld door de voorzitter van de Gereformeerde Bond, ds. J.A.W. Verhoeven, om betrokkenheid te tonen. Slecht (verenigings)nieuws – als het dat al was, zo was het in ieder geval niet bedoeld – blijkt meer de aandacht te trekken dan goed (verenigings)nieuws. Het gesprek met collega Verhoeven was allerhartelijkst en verhelderend. Er bleek herkenning te zijn op het punt van de vergrijzing van het ledenbestand; zelfs waar de Bond toch meer nieuwe leden kan inschrijven dan onze Confessionele Beweging.

Daarom deze keer maar eens wat positief verenigingsnieuws. In reactie op mijn vorige bijdrage ontving ik een bemoedigend en ondersteunend bericht van iemand die wel ‘confessioneel is’ maar geen lid van de Confessionele Beweging is. Dit naar een leus van eertijds, namelijk dat ‘de meeste confessionelen geen lid van de vereniging zijn …’De schrijver pleitte voor een blijvende noodzaak van een confessioneel geluid in de kerk en aan de universiteit met het oog op de opleiding van predikanten. In een instemmende reactie heb ik de schrijver van harte uitgenodigd om toch maar lid te worden van onze vereniging. Misschien is hij inmiddels al lid. De leus was van eertijds maar we leven nu in een andere tijd. Dit brengt mij bij de leerstoel van onze vereniging. Hoewel bestuurlijke academische molens traag malen is er beweging die ons ruimte geeft om gesprekken aan te gaan over de vestiging van onze leerstoel. We houden u op de hoogte van de verdere ontwikkelingen.

De voorjaarsconferentie die eraan zit te komen – op dinsdag 9 mei – zal in het teken staan van een bezinning op ‘confessioneel zijn’. Dat deze noemer breder is dan alleen onze vereniging is duidelijk. Tegelijk willen wij herkenbaar en aanspreekbaar op deze manier in en ten dienste van de kerk staan.

Onze betrokkenheid bij Vertel Het Maar – de inmiddels bekende en gewaardeerde methode voor kindernevendienst en kinderwerk – heeft naast een inhoudelijke kant ook weer een stevige bestuurlijke kant gekregen. U hebt daarover kunnen lezen en als hoofdbestuur zijn we ingenomen met deze ontwikkeling. Het gaat er niet alleen om dat we de kinderen

iets vertellen maar zeker ook wat we de kinderen vertellen en meegeven voor hun geloofsontwikkeling.

Deze periodiek Confessioneel-Credo waarin ik mijn kroniek ‘van de voorzitter’ mag schrijven, is wat mij betreft ook goed verenigingsnieuws. Zelfs al is het blad niet van de Confessionele Beweging (dat is een lang verhaal voor een andere tijd en plaats). De scribenten zijn overwegend lid van onze vereniging en het bestuur van de stichting leidt het blad met redacteuren en medewerkers in goede banen om een bij de tijds confessioneel geluid over het voetlicht te brengen. De actuele onderwerpen in afwisseling met themanummers maken het een aantrekkelijk blad voor confessionelen (ook die (nog) geen lid zijn van de vereniging) en voor de breedte van de kerk.

Deze keer wijs ik tot besluit op de Immanuel Dagoverdenkingen als een met onze vereniging verbonden uitgave. De uitgave behoort toe aan Uitgeverij Royal Jongbloed te Leeuwarden (voorheen te Heerenveen) maar wordt verzorgd door iemand uit onze kring. Acht uitgaven lang ben ik eindredacteur geweest en heb vele collega’s benaderd om mee te schrijven. Velen van hen zijn lid van onze vereniging, maar niet alle. Wel heb ik altijd geprobeerd oog te hebben voor theologen van confessionele snit. Naast emeriti hebben ook theologiestudenten meegedaan – en alle leeftijden daartussen – om de lezers te voorzien van geestelijk voedsel, voor elke dag. Momenteel zit ik volop in de voorbereiding van 115e jaargang voor 2024 AD. Dit is de laatste uitgave die ik als eindredacteur verzorg. Het is tijd voor een frisse wind en dan komt de vraag naar de opvolging aan de orde. Zo kom ik terug bij de opening over het dalende ledental van onze vereniging. De maatschappij-brede trend die daarin herkenbaar is, heeft ook zijn weerslag op het vinden van vrijwilligers, mensen die bereid zijn hun schouders ergens onder te zetten. Concreet gezegd: de uitgever is op zoek naar een nieuwe eindredacteur voor Immanuel Dagoverdenkingen. Er is toch vast wel een predikant in onze kring – lid en/of lezer van dit blad – voor wie dit een taak is die haar of hem op het lijf is geschreven. Neem gerust contact met mij op hierover, om ook hiermee bij te dragen aan een confessioneel geluid binnen en buiten de kerk.

dr. Jurrien Mol, voorzitter

GEMEENTEWERK

DE VERHEERLIJKING OP DE BERG

PASEN EN DE OVERWINNING VAN DE ANGST

Ieder jaar wordt in de leesroosters van de veertigdagentijd aandacht besteed aan het bijbelse verhaal van de verheerlijking van Jezus op de berg. Voor dit artikel laat ik me leiden door de beschrijving van de evangelist Matteüs in hoofdstuk 17 vers 1 tot en met 8.

Er gebeurt in het bijbelverhaal heel veel. Zoveel dat Petrus, Johannes en Jacobus, de drie leerlingen die met Jezus de berg op zijn gegaan, uiteindelijk overvallen worden door angst en zich ter aarde werpen. De angst is een optelsom van wat de leerlingen meemaken. Eerst verandert Jezus van gedaante. Zo wordt de leerlingen de goddelijke kant van Jezus getoond. Dan zijn er opeens Elia en Mozes, de profeten uit lang vervlogen tijden. En tenslotte is er een stralende wolk, die hen overdekt; zoals de vuur – en rookkolom in het Oude Testament als beeld van de heerlijkheid van God. En uit de wolk klinkt de stem van God: ‘Dit is mijn geliefde Zoon, in Hem vind ik vreugde. Luister naar Hem’. Bij de doop van Jezus klonk de stem van God ook en noemde God toen Jezus ook zijn geliefde Zoon in wie Hij vreugde vindt. Maar nu extra is dat God er ook bij zegt: ‘Luister naar Hem’. Op deze wijze bevestigt God dat alles wat Jezus al gezegd heeft over het kruis en Zijn naderende dood waar is. Precies dat is waar de leerlingen van Jezus niet aan willen. Zo wordt het hen te veel. Ze worden overvallen door angst en werpen zich ter aarde. Het evangelie (van de opstanding) is terug te lezen in vers 7 waar staat: ‘Jezus kwam dichterbij, raakte hen aan en zei: ‘Sta op, wees niet bang.’

Wanneer de leerlingen hun ogen open doen en opstaan is alles weer zoals het was. Al het goddelijke licht is verdwenen. Net zoals Elia en Mozes. Van het goddelijke wonder moeten ze weer terug naar niemandsland. De berg af. En vanaf daar zal Jezus de weg naar het kruis moeten gaan.

Het zou zomaar eens kunnen dat dit de diepste reden van de angst van Petrus, Johannes en Jacobus is. De stem van God had immers ook gezegd: ‘Luister naar Hem’. Alles wat Jezus verteld heeft

over het kruis zal moeten gebeuren. Het is de opdracht om mee te gaan naar Jeruzalem en Jezus te blijven volgen tot aan Zijn dood.

LOSLATEN

In het verhaal lezen we nog dat Petrus al het wonderlijke en mooie wat gebeurt, probeert vast te houden. Hij doet een voorstel om tenten te bouwen voor Jezus, Elia en Mozes. Zijn voorstel vindt geen gehoor. Het is zelfs geen optie. Petrus moet mee de berg af. Terug naar niemandsland. Jezus volgen op weg naar het kruis.

De reactie van Petrus wijst op een herkenbare menselijke reflex. Niet willen loslaten is helemaal niet zo vreemd. Ook niet in het geloof. Zeker niet die momenten wanneer je sterk staat in je geloof en twijfels en ongeloof even heel ver weg lijken. Niet willen loslaten geldt ook wanneer je God sterk in je leven ervaart. Je wilt het vast houden. Maar

anders wordt het wanneer het opeens gaat wankelen en het goede leven wordt verstoord. Dan kan zomaar het gevoel ontstaan dat alles je ontglipt. Precies zoals bij Petrus. Dat je de berg af moet. En dat appelleert aan onze diepste angsten.

Terug naar niemandsland. Naar het ruwe en harde leven met al die donkere kanten en schaduwen. Van de toppen naar de diepe dalen. Naar die plekken waar Jezus zegt dat je daar je eigen kruis moet opnemen om Jezus te volgen. Daar waar je leven moet verliezen om het te kunnen behouden.

De vraag wordt dan: ‘Kan ik op God blijven vertrouwen ook als het wel eens lijkt of Hij ver weg is?’ Midden in het leven van ziekte en dood. Een leven vol pijn en verdriet. Helemaal ingevuld met moeite en zorgen. Waar je jezelf afvraagt wat je troost en kracht geeft. Dit alles maakt de weg vrij voor angst. Het is de angst voor leven, de toe-

komst. En ook geestelijk gezien voor de beproeving en aanvechting. Waar het er op aankomt of je zelf sterk genoeg bent, maar ook of je geloof staande blijft.

ANGST EN PASEN

De manier waarop Jezus met de angst van de leerlingen omgaat, spreekt zeer tot de verbeelding. Hij raakt ze aan en spreekt ze toe: ‘Sta op en wees niet bang’. Petrus, Johannes en Jacobus hoeven niet bang te zijn. Ze hoeven niet alleen de berg af en alleen terug naar niemandsland. Jezus zelf zal voorop gaan. Dit betekent niet dat geloven is dat je niet meer bang hoeft te zijn. Deze boodschap over het geloof is een doekje voor het bloeden. Angst komt en gaat. Ook als je gelooft kan angst zomaar je leven verstoren. Angst hoort bij het leven in niemandsland en we nog niet thuis zijn bij God. Wanneer Jezus de berg afgaat, is hij weer opnieuw op weg naar het kruis. In Matteüs 26 lezen we over Jezus’ laatste avond voordat hij gevangen wordt genomen. Hij zondert zich af met opnieuw Petrus, Johannes en Jacobus. In de hof van Getsemane bidt Jezus tot God. We lezen daar ook dat Jezus bedroefd en angstig is. Zo deelt Jezus in onze menselijke angst. De angst ziet Hij onder ogen. Jezus loopt er niet voor weg. De weg naar het kruis gaat Hij in gehoorzaamheid aan God. Jezus gaat ons voor. Via het kruis naar God. Naar die plek waar alles wat ons nu nog bang maakt overwonnen wordt. Wanneer Jezus de berg afgaat, is dat om die weg te gaan die nodig om ons mensen veilig thuis te brengen. Dwars door niemandsland. Het leven, ons leven, waar op zo vaak de schaduw van het kruis valt. Waarin het donker kan worden en wij zelfs bang worden. Zo gaat Jezus ons voor. Van de wereld van het kruis naar het rijk van God. Dit is de boodschap van Pasen. In het licht van het kruis en opstanding zullen al onze angsten en alles wat ons bang maakt overwonnen worden.

In Matteüs 28 lezen we over de opstanding van Jezus. De vrouwen die op de eerste morgen naar het graf van Jezus komen zijn ook bang. Door het beven van de aarde en het afdalen van de engel. Indrukwekkend is wat de engel zegt tegen de vrouwen: ‘Wees niet bang, ik weet dat jullie Jezus, de gekruisigde, zoeken. ‘Hij is niet hier, Hij is immers uit de dood opgewekt, zoals Hij gezegd heeft.’

ds. Roberto Buijs

ALS DOMINEE BELEEF JE NOG EENS WAT

Regelmatig bezocht ik het echtpaar sinds ze vanuit Presikhaaf in Velp waren komen wonen, in een appartement deel uitmakend van een verzorgingstehuis. Ze waren nog goed te pas, de heer en mevrouw, nou ja, de naam doet er niet toe. De ontvangst was altijd allerhartelijkst; ik was overigens niet anders gewend in mijn ambtelijke praktijk. De specialité de la maison alhier was een schaaltje met kostbare bonbons, die per keer op tafel werd gezet onder de woorden: ‘Dominee, u kunt het wel hebben’.

Enige tijd later werd ik op een avond gebeld door haar echtgenoot met de mededeling, dat zijn vrouw een inzinking had gehad en dat ze nu op sterven lag. Of ik maar zo gauw mogelijk wilde komen. Aldus geschiedde. Binnengekomen trof ik daar de hele familie rond het bed van de echtgenote en moeder. Naar het zich liet aanzien, was zij niet meer aanspreekbaar. ‘Dominee, wilt u een kop koffie?’ De dominee wilde wel een kop koffie, ook om even rustig met de aanstaande weduwnaar te kunnen praten. Edoch, dit gesprek werd plotseling onderbroken: een dochter die vertelde, dat haar moeder weer was bijgekomen en dat haar verteld was dat de dominee aanwezig was.. Deze trad ambtelijk op het sterfbed af, maar inmiddels scheen de stervende inmiddels weer weggegleden in een diepe slaap. Waaruit ze toch weer ontwaakte en mij aankeek. En met een glimlach op haar gelaat alsof de zon ineens door de wolken brak. Ze wilde wat zeggen. Welnu, wat zouden de laatste woorden zijn van deze stervende vrouw? ‘O, dominee, riep ze uit, wat ziet u er goed uit!’. Alsof ze aan het eind van haar leven in ieder geval op één succes kon terugzien: de toediening van

de kostbare, doch voedzame bonbons. Maar het verhaal is nog niet ten einde. Want ze blies niet de laatste adem uit. Mogelijk door het aanschouwen van haar van gezondheid blakende pastor herrees zij. Dat is te zeggen: ze overleed niet. Bij een volgend bezoek trof ik een wonderlijke situatie aan, want niet alleen zij maar ook haar man lag te bed. En het wonder geschiedde: niet de vrouw, maar de man overleed. In een rolstoel gezeten was zij aanwezig bij de rouwdienst, die in het gebouw waarin zij woonden gehouden werd. Avondzon, zo heette dat gebouw toen nog. (Doet denken aan een sketch van Paul van Vliet waarin hij ter sprake brengt ‘huize Avondrood maar nog niet dood’.)

Het was mijn laatste pastorale activiteit voordat ik met vakantie ging. Daarvan na enige weken weer terugkomend, ontsloot ik de huisdeur en prompt ging de telefoon. Een zoon van de vrouw die in plaats van overledene weduwe geworden was. Met de mededeling, dat het met zijn moeder erg slecht ging. Ik vertelde, dat ik net thuis gekomen was en dat de koffers nog in de auto zaten. En of het niet kon wachten tot de volgende dag. ‘Alle begrip, zei hij, maar toch, als het even kan, alstublieft dominee’. Met koffers en al ik opnieuw naar huize Avondzon. Waar bleek dat nu de zon inderdaad heel laag stond. Donkere wolken omhulden de vrouw die nu inderdaad op sterven lag. Weer thuis gekomen ging al vlug de telefoon: ‘Dominee, moeder is zojuist heengegaan’.

Soms gaat de wederopstanding aan de dood vooraf.

ds. Keimpe Dijk

AUGUSTINUS OVER DE JODEN

Dit artikel schrijf ik naar aanleiding van een zin uit een ingezonden stuk van rabbijn Lody van de Kamp in het Nederlands Dagblad van 7 maart. Hij reageerde afwijzend op een gepubliceerde terugblik op de reis van de Raad van Kerken naar Israël en de Palestijnse gebieden. Daarin was een passage overgenomen uit een blog van René de Reuver, waarin hij schreef over het bezoek aan Yad Vashem terwijl hij nog diep onder de indruk was van wat hij van Palestijnse christenen over hun onderdrukking gehoord had.

Vergeleek Van de Kamp de onderdrukking van de Joden toen tijdens de Shoa met de onderdrukking van de Palestijnen nu? Volgens de Joodse vertegenwoordigers wel. Zij waarschuwen voor het aanwakkeren van antisemitisme. De oorzaak van het altijd latent aanwezige antisemitisme legt rabbijn Lody van de Kamp bloot in de volgende zin: “Het is daarnaast de onmacht van de kerk, ook na zoveel jaren, te bevatten dat zijzelf nog steeds theologisch gestoeld zijn op een leer van de oude kerkvaders die het anti-judaïsme predikten”.

‘De oude kerkvaders’ suggereert dat alle kerkvaders zich anti-joods hebben uitgelaten. Eén van die kerkvaders is Augustinus geweest. Ook hij heeft zich uitgesproken over de Joden. En wat hij gezegd heeft, heeft inderdaad grote invloed gehad op het denken van vooral de Westerse kerk, eeuwen lang. Is Augustinus één van de bronnen van het antisemitisme geweest?

GOEDE VRIJDAG PREEK

Omdat wij binnenkort Goede Vrijdag vieren, neem ik een preek, die de kerkvader op Goede Vrijdag gehouden heeft. In sermo 218B,1 lees ik: “Als de Joden toen met zo’n wrede gretigheid toegekeken hebben, met hoeveel te meer gretigheid moeten wij onze herinnering opfrissen en onze redding herdenken!”

Aan die wrede gretigheid voegt hij woorden toe als ‘hun boze plannen’, ‘hun misdaden’, en ‘razernij’. Deze lelijke woorden gebruikt Augustinus in een stijlfiguur van tegenstellingen tussen hun verwerping door hun ongeloof en de aanneming van ‘ons’ door ‘ons geloof’. Zij zijn verloren, weet hij. Door één volk gedood, wordt Christus nu door alle volken aanbeden.

In een lange passage heeft Augustinus echter tot nu toe nog maar één keer de Joden genoemd. Uiteraard weten

we over wie hij het heeft, maar het is niet achter elkaar ‘de Joden dit en de Joden dat’. Na zoveel zinnen noemt hij ze weer een keer en zegt over hen dat zij volharden in hun keuze om Christus te verloochenen. Het zijn scherpe woorden, maar consequenties verbindt Augustinus er niet aan. Hij laat het erbij. Hij maakt geen karikatuur van de Joden (zoals welbekend in antisemitische uitingen), al legt hij de volle schuld bij hen voor het doden van Christus. Hij spreekt weliswaar niet respectvol over hen doch afwijzend, en hij veronderstelt dat zij Christus weer zouden doden als zij de kans kregen, maar nooit heeft deze kerkvader opgeroepen tot wraak tegen de Joden. Overigens is dit de enige preek van de (slechts) vier overgeleverde preken op de Goede Vrijdag waarin Augustinus überhaupt over ‘de Joden’ spreekt.

TEGEN DE JODEN?

Als ik goed heb geteld moet Augustinus in zijn preken voor het volk ongeveer 105 keer over de Joden gesproken hebben. Dat is naar verhouding van 600 overgeleverde preken niet weinig. In veel gevallen echter spreekt hij niet vijandig, in veel andere gevallen met het respect dat uit hen de Schriften en de beloften zijn, dat uit hen Christus is geboren en het Evangelie is voortgekomen. Maar altijd vanuit het gezichtspunt dat zij niet naar Mozes en de profeten hebben willen luisteren, die de komende Christus verkondigden en dat zij niet in Christus en zijn opstanding geloofd hebben. Zij hebben het doel niet bereikt en staan aan de verkeerde kant van de streep.

In de laatste jaren van zijn werkzame leven heeft Augustinus een keer een preek gehouden over de Joden, die niet als preek maar als zelfstandig geschrift overgeleverd is met de titel Adversus Judaeos. Dit geschrift is verondersteld

en aangewezen als de ultieme afwijzing van ‘de Joden’, bron van antisemitisme. De Augustinuskenner Wessel H. ten Boom heeft zich in zijn boek Provocatie1 afgevraagd of dit waar is. Het Latijnse voorzetsel adversus zou zoiets kunnen doen vermoeden. Het doet denken aan ergens gericht tégen te zijn. Echter, ons woord advertentie is ermee verwant, en dat betekent een boodschap gericht tot. Dit doet meer recht aan het woord naar zijn letterlijke betekenis. Het gaat dus niet om een preek tegen de Joden, dan zou ongetwijfeld het woord contra gebruikt zijn, zoals Augustinus meerdere werken gepubliceerd heeft contra ketters en scheurmakers.

Augustinus in discussie met ketters

IK HOOR HIER EEN PREEK BEËINDIGD

WORDEN MET DE AANSPORING OM MET LIEFDE OVER EN TOT JODEN TE SPREKEN. MET

VERBAZING, OF LIEVER: MET

VERBIJSTERING

VRAAG IK MIJ AF: IS ER DAN ZO

SLECHT GELUISTERD NAAR EEN PREEK?

WIE ZIJN WIJ?

VOORJAARSCONFERENTIE CONFESSIONELE

BEWEGING - 9 MEI 2023 13.30-17.00 UUR - IN ‘DE SCHAKEL’ TE NIJKERK. THEMA: WIE ZIJN WIJ?

De ruimte van dit artikel is te beperkt om dit geschrift te bespreken. Ik wil alleen noemen hoe deze lange en grondige Bijbelstudie eindigt. De beminde aanwezigen worden vermaand zich niet hoogmoedig te roemen tegenover de Joden, maar met liefde over hen en tot hen te spreken. Want als zij luisteren en gehoorzamen, zal tot hen gezegd worden; ga naar Hem toe en jullie worden verlicht. Als zij niet luisteren en gehoorzamen, dan zien zij eraan voorbij en zullen zij behoren tot de zondaren die hun tanden zullen knarsen. Christus echter heeft een vruchtdragende boom van hen die op hopen op de barmhartigheid van God.

Is deze preek een bron van antisemitisme? Of hangt het af van je stemming en met welke bril je leest? Vaak is de uitsmijter van een rede wat hoorders meenemen. Ik hoor hier een preek beeindigd worden met de aansporing om met liefde over en tot Joden te spreken. Met verbazing, of liever: met verbijstering vraag ik mij af: is er dan zo slecht geluisterd naar een preek?

ds. Kees Wesdorp

1 Wessel H. ten Boom, Provocatie, Augustinus’ preek tegen de Joden, Kampen 2006.

Nu het fusieproces naar de Confessionele Beweging is voltooid, wordt het hoog tijd voor een stevig gesprek over een fundamentele vraag: Waartoe en waarvoor zijn wij er? Wat zouden kerk en maatschappij missen als wij er niet (meer) zouden zijn? De oude vrijzinnigheid die ooit als katalysator diende, bestaat vrijwel niet meer. En hebben we ten aanzien van het ontluisterende proces van secularisatie en tal van eigentijdse levensvragen iets wezenlijks te zeggen dat niet door onze landelijke Protestantse Kerk kan worden verwoord? Is het bezigheidstherapie voor brave theologen en kerkmensen geworden? Of…

We willen tijdens deze conferentie samen in de spiegel kijken: wie zijn wij? En als ons bestaan en functioneren

zinvol is, wat houdt dat dan in?

Wat is onze missie in de 21e eeuw en wat zijn de ‘fronten’ waarmee we het gesprek zouden moeten aangaan?

Wat motiveert mensen – ook van een jongere generatie – om zich dan toch te verbinden met de Confessionele Beweging?

In drie korte bijdragen zullen resp. Regine Agterhuis, Wim de Bruin en Yorick Breemes deze vragen inleiden. Daarna is er veel ruimte voor groepsgesprekken, gevolgd door een paneldiscussie onder leiding van Kees Baggerman, waarbij ook voorzitters Jurrien Mol en Dick Westerneng aansluiten. We hopen op een grote opkomst en op de inbreng van velen (nadrukkelijk niet enkel dominees, hoe welkom die ook zijn…).

‘KRIMPT ONS ANGSTIG HART, ONDER EIGEN SMART…’ (LD. 835) - OVER PETRUS

Stelt u zich voor: een rechtbank, een rechter. Een jonge man (20), eigenlijk nog een knul, die van mishandeling beschuldigd wordt. Bij het verlaten van een café heeft hij in een dronken bui iemand in elkaar geslagen. Alle getuigen zeggen hetzelfde. Niemand neemt het voor hem op. Je zou zeggen: dat is dan simpel. Die jongen krijgt een taakstraf of draait de bak in.

Nee, zouden de oude Joodse wijzen zeggen, dat mag niet. Er zit altijd een andere kant aan het verhaal. Misschien werd hij getreiterd en viel hij uit. De getuigen kunnen hebben gesmoesd om hem erin te luizen. Hij kan niet worden veroordeeld. Prachtig vind ik dat, ook als je zelf je een oordeel moet vormen. Luister altijd naar de tegenkant. Naar geluiden die storend op je inwerken. En beslis dan!

Bij het verhoor van Jezus staat het besluit al van tevoren vast. Eerst worden er valse getuigen opgetrommeld die elkaar hopeloos tegenspreken. Dan zeggen ze dat Jezus de Tempel af wilde breken. Hij is een gevaarlijke terrorist. Maar Jezus zwijgt. Dat maakt indruk en

nerveus. Kriegel staat dan de hogepriester op die Hem zonder omwegen, recht op de man vraagt: ‘Ik bezweer je bij de levende God, ben jij de Messias, de Zoon van God?’ (Matth.26:63)

BANG

Deze woorden herinneren aan de belijdenis die Petrus uitgesproken heeft, toen Jezus de discipelen vroeg wie de mensen dachten dat Hij was. (Matth.16:16) Petrus had toen ‘het hoge geheim’ van wie Jezus is geraden. Nu laat hij verstek gaan. In de donkere hof had hij zijn zwaard voor Jezus getrokken en hij had zich als enige in het hol van de leeuw gewaagd. Maar nu komt het op hem af. En verloo-

chent hij zijn Meester drie keer. ‘Uit angst’ wordt er als regel gezegd. Zoals ook wij vaak het goede woord niet durven spreken of de goede daad nalaten. We durven niet tegen de groep ingaan, we willen er helemaal bijhoren en meedoen, we sussen ons geweten met ‘zo erg is het nou ook weer niet’, en ‘moet ik dan een heilige zijn?’ Die Petrus zit in ons allemaal. Het ontroerende is dat Jezus voor het Sanhedrin erkent wat Petrus wist en had moeten belijden. ‘Je zegt het’ antwoordt Jezus de hogepriester. Dat is een ‘ja, ik ben de Messias’, waar ik een voorbehoud in proef dat de hogepriester geen idee heeft op welke manier Jezus hieraan inhoud geeft.

‘Indien wij ontrouw zijn, schrijft Paulus, Hij is getrouw, want zichzelf verloochenen kan Hij niet’. (II Tim.2:13) Een troostrijke tekst. Jezus schrijft Petrus en wij die als twee druppels water op hem lijken niet af, maar neemt al onze overtredingen en tekortkomingen op zich en draagt ze op het kruis.

BOOS

Toch kun je wat Petrus doet ook nog anders bekijken. Ook dit verhaal kent een andere kant. Wat had hij niet van Jezus gezien? In het huis van Jaïrus stond hij er bovenop, toen Jezus zijn dochter opwekte uit de dood. Een onbeschrijflijk wonder. Op de ‘heilige berg’ was zijn gezicht gaan stralen, ‘als de zon in haar kracht’. En zijn kleren werden als het licht. (II Pt.1: 18 en Matth.17:2) Jezus is het licht der wereld. Wie in Hem gelooft, gaat een licht op. Die leert God, de wereld en zichzelf in een ander licht zien. Hoopvoller en milder, minder zwartwit en (zichzelf) veroordelend.

‘t Kan best zijn dat dit wonder in de nacht gebeurde. Jezus ging vaker een berg op om er de nacht biddend en wakend door te brengen. Ineens stroomt nu een verrukkelijke golfstroom van goddelijk licht en warmte onze duistere nachtwereld binnen

Hoe is mogelijk dat dezelfde Jezus het toelaat dat Hij in het gezicht wordt gespuwd? Vieze klodders, door mannen die Hem sarren. Als Messias moet Hij met zijn profetische rader raden hoe de naam is van wie Hem slaan. (Matth.26:57-58) Waarom laat Jezus dit toe? Waarom had Jezus zijn Vader niet gesmeekt twaalf legioenen engelen te zenden? Waarom had Petrus van Jezus zijn zwaard op moeten bergen? Hij is niet alleen bang, maar ook boos. Waar is de stralende Jezus op de berg gebleven? De Jezus van wie hij hield. De Jezus op wie hij hoopte en voor wie hij alles achter gelaten had. Deze Jezus kent Petrus niet. ‘Ik wil hem niet kennen. Ik kan hem niet volgen’. Petrus ergert zich net als wij aan de route die Jezus kiest. Petrus wil glorie voor Jezus en geluk voor de mensen. Hij wil die nu meteen. Als Jezus de Messias is waarom gebeuren er dan zulke verschrikkelijke dingen in de wereld en in ons leven. Wie snapt dat niet? Het onbevattelijke is dat de Messias ons niet redt van het kruis, maar door zijn kruis. Niet van het lijden maar juist er dwars doorheen.

Arien Treuren

UITNODIGING BOEKPRESENTATIE

Vrijdagmiddag 21 april 2023 vindt de presentatie plaats van het nieuwe boek van dr. Henk Post: een meditatieve uitleg van het bijbelboek HOOGLIED.

Tijdens deze bijeenkomst zullen een reflectie verzorgen:

• dr. Pieter de Boer, predikant te Sliedrecht (CGK), docent bijbelse theologie, hermeneutiek en exegese Hersteld Hervormd Seminarie

• dr. Wim de Bruin, predikant te Bleiswijk (PKN), oudtestamenticus

• dr. Huib Klink, predikant te Hoornaar (PKN), eindredacteur Ecclesia (Orgaan van de St. Vrienden van Dr. H.F. Kohlbrugge), docent filosofie Driestar hogeschool

De bijeenkomst vindt plaats in de conferentiezaal van Landgoed Groot Zonneoord dat eigendom is van de Noaber Foundation, opgericht door Paul en Mineke Baan. Het adres is Zonneoordlaan 17, 6718 TK Ede. De inloop is van 14:30 tot 15:00 uur - ontvangst met koffie/thee, het formele programma duurt tot uiterlijk 17:00 uur, waarna er gelegenheid is voor ontmoeting met een drankje. Het boek zal dan tevens te koop zijn. U kunt zich aanmelden via drhapost@gmail.com.

Een vriendelijk verzoek is dit bericht door te sturen naar andere mogelijk geïnteresseerden. Voor informatie kunt u dr. Post bellen: 06 4755 7737. De omslag van het boek is als bijlage aan deze mail toegevoegd.

HOOGLIED. Liefde sterk als de dood Rechtstreeks vertaald uit het Hebreeuws is de titel “Lied der liederen”, wat betekent: het allermooiste lied. Dit lied gaat over de liefde. Hooglied is een gedicht - een serie gedichten - over een verliefd stel, hun liefde voor elkaar, hun verlangen naar elkaar en hun bewondering van elkaar. Dat bezingen ze. Het jonge stel is op weg naar hun huwelijk, ze leven ernaar toe, zonder dat het al tot een bruiloft komt. Ze verlangen hevig naar de seksuele intimiteit van het getrouwd zijn en overschrijden toch de grenzen niet die gelden voor

een ongehuwd stel. Hooglied leert dat verliefdheid meer is dan seks. Het is een sensueel boek. De liefde is mooi maar moet kunnen wachten. Hooglied is een wijsheidsboek over de liefde. tussen twee mensen, die bestaan in de fantasie van de dichter.

Hooglied mogen we lezen als een uitwerking van de jubelende uitroep van Adam als Eva is geschapen (Genesis 2:23): “Deze is ditmaal been van mijn beenderen, en vlees van mijn vlees! Deze zal vrouw genoemd worden, want uit de man is zij genomen” (HSV)/”Toen riep de mens uit: ‘Dit is ze! Mijn eigen gebeente, mijn eigen vlees en bloed. Vrouw wordt zij genoemd, genomen uit een man’” (NBV21) . Wat in Genesis 2:18-25 wordt meegedeeld, is fundamenteel voor het uitleggen van Hooglied en het doorzien van de bedoeling van dit bijbelboek. Zo is het boek een prachtig gedicht over de liefde als scheppingsgave. Door de bespreking gaat het bijbelboek voor de lezer open, is het uitermate geschikt voor bijbelstudie, voor stille tijd en voor bespreking door een bijbelkring.

Dr. Henk Post schreef eerder Job. Een geloofsheld strijdt om recht, Prediker. Hoe wijsheid het leven voordeel brengt, De Bergrede. Geloof voor het dagelijks leven en Spreuken. Groeien in wijsheid. Hij studeerde bedrijfskunde en theologie, heeft gewerkt in het bedrijfsleven en de kerk, en is gepromoveerd in de economie, de theologie, de letteren en de rechten. Hij publiceert regelmatig artikelen, treedt op als spreker en gaat voor in zondagse kerkdiensten. Voor meer informatie: www.drhenkpost.nl.

HOOGLIED. LIEFDE STERK ALS DE DOOD - DR. HENK POST

NEGATIVITEIT, NOSTALGIE EN ACHTERBLIJVEN IN DE WOESTIJN

“Met mij gaat het goed, met ons gaat het slecht.” Misschien heb je deze uitspraak wel gehoord afgelopen tijd. Veel mensen zien dat het mis gaat met onze samenleving, ook al hebben ze er zelf nog niet echt last van. Psychiater Esther van Fenema schreef er een boek over: Het verlaten individu. Waarom voelen we ons zo leeg? Of denk aan alle mogelijke politieke crises die steeds weer onderwerp van gesprek zijn.

Op dit moment merk ik daarin weinig verschil tussen christenen en niet-christenen. Iedereen is hierdoor geraakt. Het maakt ons leven negatief gekleurd, het maakt ons pessimistisch, we zijn soms zelfs uitzichtloos. De meeste gesprekken die ik voer doordeweeks gaan hierover. De gezellige dorpscultuur die is verdwenen. De jeugd die niet meer naar de kerk komt. De boeren die steeds maar weer worden weggepest. Er is genoeg om op te noemen… Toch denk ik dat er nog een ander verhaal is. Over de God die juist een uitweg baant. Die de toekomst voor ons opent. Ons op de weg plaatst naar het beloofde land en het hemelse Jeruzalem. Dat plaatst de dingen toch in perspectief. Als christenen mogen we zeker kritiek hebben op onze cultuur en samenleving.

Maar dan moeten we tegelijkertijd ook weet hebben van het Koninkrijk dat komt – ook door lijden en verdrukking heen.

We leven in de veertigdagentijd. Die heeft ook te maken met de veertigjarige woestijnreis van het volk Israël na de bevrijding. En onder die generatie zag je precies hetzelfde probleem: mensen die de hoop hadden opgegeven, die die het niet aandurfden om de problemen te bevechten, maar liever terug wilden naar Egypte. Die uiteindelijk een slavenmaatschappij verkozen boven een leven in vrijheid met de Heer. Nostalgie heet dat ook wel. Alsof het vroeger altijd beter was. Het verleden wordt dan verheerlijkt. Maar we kunnen niet terug. We hebben juist de opdracht

om vooruit te kijken. Dat neemt niet alle problemen weg, maar geeft wel zicht op iets beters. Eerlijk gezegd geloof ik ook niet dat die problemen van onze tijd zoveel erger zijn dan vroeger, toen er bijvoorbeeld nog veel kindersterfte was door slechte gezondheidszorg en vrouwen geen keuze hadden om te studeren of te werken.

Het valt mij verder op dat dit gevoel van nostalgie iets is van alle generaties. Ouderen verlangen naar een minder complexe tijd, maar ook voor veel twintigers gaat de tijd ‘te snel’. Er zijn bijvoorbeeld oplevingen van computerspellen uit de jaren ‘90. Technisch gezien minder ontwikkeld en het ziet er ook nog eens minder mooi uit. Toch trekt het aan. Want dan heb je een gevoel van controle, je weet wat je hebt. Misschien geldt hetzelfde wel voor het vasthouden aan oude liedbundels of aan de tale Kanaäns. Maar volgens mij is dat juist niet iets van het beloofde land. Het lijkt meer op het leven van de generatie die uiteindelijk in de woestijn achterbleef om te sterven. Want zonder toekomstperspectief, zonder hoop wordt het leven zwaar. Zo gaat nostalgie uiteindelijk ten koste van jezelf, van je eigen levensvreugde en geloofsvertrouwen.

Wat dan wel? Het kruis van Christus heeft ons ook verlost van al onze negativiteit. Daarom mogen wij leven vanuit dankbaarheid en vreugde met God. Natuurlijk zullen er ook negatieve dingen op ons pad komen – al hadden wij misschien een fijner leven verwacht. In plaats daarvan mogen ermee leren omgaan, ook met de problemen. Om samen met Hem te genieten van zijn schepping, zonder al te veel zorgen. Dan zijn wij werkelijk vrij en veilig!

Mijn Verlosser hangt aan ‘t kruis. Zou ik dan in droeve dagen troost’loos klagen?

Als ik naar zijn kruis mij richt, valt mijn eigen last mij licht.

ds. Mart Jan Luteijn, Vuren

PIERRE CHEVALLIER, PREDIKANT TUSSEN VERLICHTING EN RÉVEIL

Pierre Chevallier… Om eerlijk te zijn: ik had nog nooit van de man gehoord. Na lezing van een lijvig boek over hem is dat veranderd. Ik heb hem daardoor goed leren kennen. Met de laatste zin van die biografie zeg ik met de auteur daarvan over hem: ‘een mens om niet te vergeten’. Die auteur is historicus en theoloog Cees Huisman. In 1983 promoveerde hij op Neerlands Israël. Het natiebesef der traditioneel-gereformeerden in de achttiende eeuw. Na als geschiedenisleraar werkzaam geweest te zijn, werd hij in 1985 predikant in de Nederlandse Hervormde Kerk en de Protestantse Kerk in Nederland, respectievelijk in Heusden, Steenwijkerwold en Meppel. Sinds 2019 is hij met emeritaat. Hij verdiepte zich de laatste jaren (nader) in het boeiende leven van Chevallier. Hij kon daarbij gebruik maken van publicaties, voordrachten en preken van diens hand en vooral van een enorm aantal brieven.

Pierre werd in 1760 als Petrus geboren, zoon van Paulus Chevallier en diens vrouw, de domineesdochter Margaretha Geertruida Alberthoma. Vader Chevallier was hoogleraar theologie in Groningen. Chevallier jr. werd predikant. Vanaf 1783 diende hij de Hervormde Gemeente te Lellens, vanaf 1784 was hij Waals predikant, achtereenvolgens in Naarden, Zwolle, Harderwijk en Amsterdam. Er is wel sprake geweest van een onderbreking, van 1788 tot 1794. Dat had te maken met het feit dat Pierre, die overtuigd patriot was, in 1788 weigerde om de eed van trouw aan de oude grondwet af te leggen. In dat jaar was het Oranjebewind in de Republiek, ook in Zwolle, door de Pruisische troepen hersteld. Men diende toen in te stemmen met het erfstadhouderschap, wat voor Pierre een brug te ver was.

De weigering van Pierre om de eed van trouw aan de oude grondwet af te leggen maakt wel duidelijk dat hij een eigenzinnig man was. Al veel eerder was dat gebleken. Als student in Utrecht had hij bekend gestaan als een verlicht theoloog. Tijdens zijn proefpreek had hij in de ogen van de orthodoxen nogal gewaagde standpunten ingenomen. Zijn vader had zich er behoorlijk over opgewonden. Hij had voor zijn zoon voor lastige beroepingsprocedures gevreesd… In de loop der tijden heeft Pierre zich evenwel tot een bedachtzaam en irenisch theoloog ontwikkeld.

Naast zijn dagelijkse gemeentewerk in

Amsterdam heeft Pierre nog heel wat andere activiteiten ontplooid. Zo heeft hij zich verdienstelijk gemaakt voor het Nederlands Zendeling Genootschap en het Nederlands Bijbelgenootschap. Ook heeft hij zich ingespannen om koning Lodewijk Napoleon de Nederlandse taal te leren. Huisman: ‘Het is interessant te zien, hoe deze erudiete Waalse predikant evolueerde van een overtuigd patriot tot een loyaal royalist zonder zijn principes geweld aan te doen.’ Uit een uit 1823 daterende lezing wordt duidelijk dat sommige standpunten van Pierre overeenkomsten vertoonden met die van het opkomende Réveil. Pierre lijkt zich aan het einde van zijn leven meer thuis gevoeld te hebben bij deze meer piëtistische spiritualiteit. Mogelijk is het overlijden van zijn dochter Henriëtte in 1822 daarbij van invloed geweest. Zeker is, dat zijn zoon Mathile tot de Revéil-kring behoorde. Mathile werd trouwens een zwager van de voorman Isaäc da Costa. Huisman wijst nog op een preek over Psalm 2: 11b van Pierre uit die tijd. Die ademt enerzijds een sfeer van verlicht optimisme, anderzijds blijkt daaruit ook een zekere argwaan tegenover de toenmalige tijd en geestesgesteldheid. Pierre stelde daar enkele stevige grondwaarheden van het evangelie als enig werkend gif en als onwrikbaar fundament tegenover. De vergelijking met Bezwaren tegen de geest der eeuw (1823) van Da Costa is gemakkelijk te maken.

Ondertussen was er ook ‘het gewone leven’. De brieven van en aan Pierre, met een heel aantal van zijn vader, bieden samen een familiekroniek. Ze geven een inkijkje in het leven van een domineesgezin, een domineesfamilie met alle lief en leed, zelfs met enkele onthullende en onthutsende gebeurtenissen en ontwikkelingen.

In het ‘Woord vooraf’ van zijn boek over Chevallier laat Huisman weten dat hij de biografie op een wetenschappelijk verantwoorde manier heeft willen schrijven. Daarnaast heeft hij er naar gestreefd een leesbaar levensverhaal te vertellen. Ik ben van mening dat hij daarin uitstekend geslaagd is. In het ‘Woord vooraf’ stelt Huisman ook de vraag naar de relevantie van een studie als de zijne. Hij heeft het over ‘ogenschijnlijk nutteloze kennis’. Men moet inderdaad vaststellen dat de maatschappelijke en godsdienstige urgentie niet meteen in het oog springt. Toch is er soms wel sprake van overeenkomsten met actuele thema’s en dilemma’s in onze tijd. Hoe dat ook zij: de biografie van Chevallier geeft een prachtig beeld van het leven van een predikant tussen Verlichting en Réveil.

dr. Jan Dirk Wassenaar

Besproken:

Cees Huisman, Pierre Chevallier (17601825), Predikant met vergezichten tussen Verlichting en Réveil; Uitgeverij Verloren bv, Hilversum, 2023; 272 p.; ISBN 9789464550313; prijs; € 29,00.

DE TIENDE PLAAG

Twee zondagen gaat het Paasproject over de tiende plaag. God maakt waar wat Hij heeft voorzegd, toen Hij Mozes riep. We laten de kinderen zien wat dat betekent voor de farao en zijn volk, en voor de Israëlieten. Dat is veel meer dan straf voor de tiran die verlossing betekent voor de onderdrukte.

De tiende plaag (Exodus 11) verkondigt de dood van de eerstgeborene, de erfgenaam. Pas wanneer de HEER de toekomst van Egypte afsnijdt, buigt de farao voor de HEER. Geloven in Hem doet hij niet. Hij wil alleen van dit gevaarlijke volk af en jaagt het zijn land uit. In de tiende plaag laat God de toekomst van Egypte letterlijk doodlopen. Het leven is geen leven meer. De oudste zoon zou eens de plaats van de vader over als familiehoofd overnemen, maar is dood.

De Israëlieten hoeven niets te vrezen: zij worden niet getroffen. Eindelijk, na lange strijd en veel tranen. Voor hen is de tiende plaag het hoogtepunt. Hun leven in vrijheid staat nu vast, want de HEER maakt zijn naam waar. Ze mogen Hem danken voor zijn genade. Hij deed wat zijzelf niet konden.

EXTRA BIJBELGEDEELTE

We lezen deze geschiedenis twee weken voor Pasen. We denken aan Hem die aan ons de verlossing gaat brengen. Exodus 11 verkondigt God, is meer dan geschiedenis. We vestigen onze hoop op Christus. Zoals Israël wordt bevrijd worden wij verlost.

Daarom wordt, zoals iedere zondag, een extra bijbelgedeelte aangereikt. Het is Matteüs 27:45-46.

Jezus hangt aan het kruis in het donker. God voert een gevecht op leven en dood met de satan. Zou Jezus afstand nemen van zijn Vader en Hem vervloeken om wat Hij moet lijden? Nee, Jezus spreekt de klacht van Psalm 22 uit, die uitloopt op de overwinning. Jezus belijdt zijn geloof door te erkennen: God veracht de zwakke niet, verafschuwt niet wie wordt vernederd. Hij wendt zijn blik niet van hem af, maar hoort zijn hulpgeroep (vs. 25). Jezus sterft, Gods Zoon lijkt ten onder te gaan in de dood. Geen toekomst meer. Maar juist zo laat de HEER ons het hoogtepunt van zijn liefde zien. Na drie dagen zal Jezus opstaan. Het verdriet om

Hem zal veranderen in vreugde, omdat Christus ons redt en de vrijheid, het echte leven met God geeft. Jezus’ verschrikkelijke lijden en sterven leert ons, dat we volkomen afhankelijk zijn van Gods goedheid en genade. Hij voert de strijd en geeft ons, zonder dat we daar zelf aan bijdragen, leven uit de dood.

IS MET GENADE ALLES GEZEGD?

De Bijbel is het getuigenis van Gods grote daden. Vanaf Mozes’ roeping tot en met de Uittocht is Hij dezelfde, welke mensen en middelen Hij ook inzet om zijn doel te bereiken. De zondag voor Pasen denken we na wat dat voor de Israëlieten betekent. Wat is hun rol in Gods genade?

Terwijl Gods engel Egypte straft met de tiende plaag eten de Israëlieten samen van het Lam en ongedesemd brood. Veilig achter de deurposten die met bloed bestreken zijn. God heeft beloofd dat de strijd na de tiende plaag gestreden is. De farao wordt nu zo in het nauw gebracht dat zijn rijk wankelt. Het is ten dode opgeschreven. In Gods belofte moeten ze ook echt geloven. Niet even afwachten of het echt gebeurt. Nee, vooraf het bloed van het lam aan de deurposten strijken.

Ze erkennen daarmee: alleen God kan ons leven redden. Verder ongedesemd brood eten. Er is geen tijd om het te laten rijzen voor het bakken. En tenslotte: eten met hun reiskleding in en de staf in de hand. Helemaal klaar om de deur van hun slavenhuis uit te gaan op weg naar de vrijheid in het land dat God hun heeft beloofd.

De verlossing komt dus alleen als zij de HEER gehoorzamen. Als het bloed van het Paaslam niet aan de deurposten is gestreken komt ook daar de oudste zoon om. Het gehoorzaam klaarmaken van de Pesach-maaltijd betekent afscheid nemen van het oude en op weg gaan naar het nieuwe. Terugkeer is niet mogelijk. Alles is voorgoed anders.

GEHOORZAAMHEID EN ERKENNING

Bij Exodus 12 lezen we als extra bijbelgedeelte Lucas 23:46-55 over Jezus ’sterven. Daar begint zijn overwinning. De centurio erkent dat Jezus rechtvaardig was. Hij is onder de indruk van zijn trouw aan God. De vrouwen treuren om Jezus en leggen Hem in een nieuw graf. Daarmee eert Josef van Arimatea Jezus en komen oude profetieën van Jesaja uit. Dan gaat iedereen naar huis. In afwachting van …het definitieve hoogtepunt.

Op Goede Vrijdag wordt ons Paaslam geslacht: Christus sterft aan het kruis. Wij gedenken dan dat Jezus ons leven voorgoed anders maakt. Door de verzoening van onze zonden krijgen wij in Gods genade een nieuw, eeuwig leven. Achter het bloed van Christus mogen wij schuilen tegen Gods oordeel over het kwade. Genade betekent een belofte voor en een claim op ons dagelijks leven. We moeten Hem gehoorzaam volgen naar de grote toekomst, bevrijd van schuld.

Op weg naar Goede Vrijdag vraagt God ook gehoorzaamheid. Paulus zegt: iemand die één is met Christus is nieuwe schepping. Het oude is voorbij, het nieuwe is gekomen. Je kunt niet meer terug.

ds. Dick Westerneng, hoofdredacteur Vertel Het Maar

Inhoudsopgave

01 opening - De

BEROEPINGSWERK

BEROEPEN TE:

Bedum, (herv.), i.c.m. Onderdendam, T.J. Lucas, Vriezenveen (herv., b.w.).

Werkendam, (herv., wijk 2), J.J. ten Brinke, Oud-Beijerland (herv., wijk oost).

AANGENOMEN NAAR:

Lochem, (prot.), P.L. Wassink, Dordrecht, (herv., Grote Kerk).

Nunspeet, (herv., Dorpskerk), M.K. de Wilde, Sommelsdijk (herv.).

Voorthuizen, (herv., wijk 1), J. van Rumpt, Barneveld (herv., wijk 3).

Krimpen aan den IJssel, (herv., b.w.), J. W. van Bart, Harderwijk, (herv., Grote Kerk).

BEDANKT VOOR:

Gorinchem, (herv., Grote Kerk), B.J.P. de Bruin, Middelburg, (herv., De Ontmoeting).

Capelle aan den IJssel, (herv., Nieuwe Westerkerk), M.K. de Wilde, Sommelsdijk, (herv.).

REDACTIE

Het bestuur van de Stichting tot Verspreiding van de Confessionele Beginselen is verantwoordelijk voor het verschijnen van het blad Confessioneel–Credo. Voorzitter van de stichting is dr. Jan Dirk Wassenaar.

Het algemene e-mailadres voor het aanleveren van kopij is: redactieconfessioneel@gmail.com of dirkvanduijvenbode1965@gmail.com

HOOFDREDACTEUR

ds. Arien Treuren

EINDREDACTEUR

ds. Dirk van Duijvenbode

Koning Willem III weg 16 C

3151 HJ Hoek van Holland

Tel. 06 - 20628184

DEELREDACTIES

Wereldwijd:

ds. Hans van Dalen

Geloof:

ds. Arien Treuren, ds. Mart Jan Luteyn

Theologie:

dr. Wim de Bruin

Vertel het maar:

ds. Dick Westerneng

Kerk:

dr. Jan Dirk Wassenaar

Samenleving:

dr. Jacques Schenderling

Gemeentewerk:

ds. Roberto Buijs

Cultuur:

ds. Annelieke Warnar

ds. Robert-Jan van Amstel

Themanummers:

ds. Robert-Jan van Amstel,

ds. Diemer de Jong, ds. Dick Westerneng, ds. Wim Scheltens

Varia, persberichten en eindredactie:

ds. Dirk van Duijvenbode

Vaste medewerkers:

dr. Wim de Bruin, drs. Fred Cupido dr. Wim de Ruyter, dr. Peter Verbaan

UITGEVER, ABONNEMENTEN  EN BEZORGING

BDUvakmedia

Postbus 67

3770 AB Barneveld

tel. 0342-494911 – fax 0432-494299 abonneeservice@bdu.nl

Opgave advertenties:

Roel Abraham, tel. 06-54274244  e-mail: r.abraham@bdu.nl

Kosten abonnement bij vooruitbetaling:

Jaarabonnement € 86,10

Halfjaarabonnement € 48,90

Kwartaalabonnement € 30,25

Buitenland, jaarabonnement € 137,25

Jaarabonnement student € 46,90

Opzeggingen:

Het abonnement wordt na de overeengekomen periode automatisch verlengd. Na deze abonnementsperiode is het abonnement per maand opzegbaar.

Deze uitgave is beschikbaar in gesproken vorm op daisy cd-rom voor mensen met een leesbeperking: CBB, Ermelo: tel. 0341-565477, klantenservice@cbb.nl

als je samen kunt dollen

Als het buiten leuk is, blijf je niet binnen. Daarom helpt Jantje Beton kinderen om hun eigen buurt weer leuk te maken. Want buitenspelen is essentieel voor de gezonde ontwikkeling van een kind. Help ook mee! Kijk op www.jantjebeton.nl.

Je blijft niet scrollen

Haal het kind naar buiten!