Eén van de mooiste primeurs die de redactie van de Leusder Krant -waar ik deel van uitmaakte- scoorde, was dat we als eerste konden melden dat Van der Valk naar het nieuwe bedrijventerrein De Horst in Leusden zou komen. Het was de trots van toenmalig wethouder Joost de Jongh, die uiterst sportief reageerde toen we hem om bevestiging vroegen.
p Lees er alles over op pagina 4
Disclaimer bij de pensioenbijlage
LEUSDEN Hierbij presenteer ik u -als dank voor uw aanwezigheid op mijn afscheidsreceptieeen digitale pensioenbijlage, waarin ik een aantal herinneringen aan bijzonder gebeurtenissen in mijn lange loopbaan heb opgetekend.
Het is altijd mijn eer te na geweest om verhalen te publiceren die niet aan vereisten van journalistieke zorgvuldigheid voldeden. Dat is niet altijd gelukt, maar het
was wel de intentie. Factchecken, hoor en wederhoor; ze werden soms tot vervelens toe uit de kast gehaald.Bij het samenstellen van deze bijlage ben ik minder zorgvuldig te werk gegaan, moet ik bekennen. Ik heb voor een deel vertrouwd op mijn geheugen om deze anekdotes te vertellen. Aan de ene kant omdat de werkelijke gebeurtenissen zich niet meer 100% laten reconstrueren, aan de andere kant omdat het dan wel erg bewerkelijk zou worden. En ik heb gemerkt dat ook mijn geheugen in toenemende mate hiaten vertoont en andere gebeurtenissen vertekend heeft opgeslagen op de inmiddels 67-jarige harde schijf. Dat kan een fnuikende rol hebben gespeeld bij het optekenen van deze verhalen. Aan de andere kant is een ander journalistiek adagium -dat met name door de roddelpers in ere wordt gehouden- ‘je
Woensdag 20 november 2024
moet een goed verhaal niet doodchecken’.
Een aantal bezoekers van mijn receptie figureert nogal nadrukkelijk in de verhalen die ik u wil vertellen. Mochten die het gevoel hebben dat ik mijn dichterlijke vrijheid wel erg ruim heb geïnterpreteerd, dan hoor ik dat graag. Ik ben voor die reacties -maar ook voor andere opmerkingen van kritische of lovende aard- in ieder geval ook na mijn pensionering bereikbaar op e-mailadres: d.bleuel@gmail. com.. Het was leuk om in de herinneringen en de archieven van de Leusder Krant te duiken, op zoek naar de verhalen die ik wilde vertellen. In gedachten zat ik weer achter mijn bureau achter de eerste computer met monochroom beeldscherm mijn teksten in Word Perfect te maken. In dat zwaar doorrookte kantoor, waar minimaal twee redacteuren sigaren rookten en ik zware shag. Je kunt je
vandaag de dag niet meer voorstellen dat dat destijds gewoon kon.
Afijn, mocht het u interesseren, dan wens ik u veel plezier met mijn herinneringen aan lang vervlogen tijden. Maar ook na al die tijd is de journalistieke nieuwsgierigheid nog niet bevredigd. Daar ga ik dus gewoon nog maar een poosje mee door. In de hoop voldoende materiaal te verzamelen om ooit een nieuwe bijlage mee te vullen.
Correspondent Dirk Bijl kon je geen mooier compliment maken dan te zeggen dat zijn notulen meteen in het verenigingsarchief konden. p 3
Dag BDU!
LEUSDEN Dag BDU! Na een vast dienstverband van ruim 36 jaar komt er een eind aan mijn loopbaan bij de BDU. Eind deze maand wordt mijn eerste AOW-uitkering overgemaakt. Het waren -over het algemeen- prachtige jaren, waar ik met veel plezier aan terug zal denken. En gelukkig betekent de pensionering niet dat ik het journalistieke handwerk helemaal moet loslaten. Ik ga als freelancer verder. Eigenlijk is de kringloop daarmee weer gesloten. Ik eindig waar ik begonnen ben. Tot genoegen! Daan Bleuel
Een prijs en een diploma
LEUSDEN Eén van de hoogtepunten in mijn lange loopbaan was het winnen van de landelijke NNP-prijs met een serie verhalen waar ik ook op afstudeerde.
Ook toen was er sprake van woningnood en ook toen werd er ge-
zocht naar geschikte bouwlocaties. Even was Leusden in beeld voor een enorme uitbreiding met niet minder dan 25.000 woningen. Dat is later ‘Vathorst’ bij Amersfoort (Hooglanderveen) geworden, dat uiteindelijk minder dan de helft van de geplande omvang heeft aangenomen.
Wie niet elke dag verschijnt, moet slim zijn
LEUSDEN Soms moet je als lokale journalist extra je best doen om op beslissende momenten je rol te kunnen spelen. Zeker als je je lezers niet vaker dan één keer per week kunt informeren, in tegenstelling tot het regionale dagblad dat -zeker in die dagen- nog een (dagblad)pagina per dag inruimde voor Leusdens nieuws.
Het was de week van 29 september 1994. Staatssecretaris Jacob Kohnstamm van Binnenlandse Zaken zou die donderdag naar Leusden komen voor een speciale klus; de onthulling van een beeld, gewijd aan het zogeheten ‘stille ambtenarenverzet’. Het draaide om een in Leusden ontwikkelde methode om persoonsbewijzen te vervalsen die ondergronds zelfs landelijk school maakte.
De Leusder Krant speelde een cruciale rol in de reconstructie van de feiten. Daarbij kregen we de onmisbare hulp van Joop de Wilde. Joop was niet alleen correspondent voor het ANP, maar ook getrouwd met de dochter van Karel Brouwer en zijn vrouw Rita de Voogd. Om kort te gaan, Brouwer en zijn vrouw kregen -mede door de uitgebreide publiciteit- een hoge Israëlische onderscheiding en de gemeente wilde de mensen eren met een monument. Maar op het moment dat het monument onthuld zou worden, dreigde de Leusder Krant de boot helemaal te missen; we mochten géén foto maken van het monument vóór de onthulling. Dat was de dag na de verschijning van de krant..
p Lees hoe het afliep op pagina 5
Ik studeerde er op af, maar de kroon op het werk was de NNP-prijs, de eerste (maar niet de laatste) die BDU in de wacht sleepte. We werden in Den Bosch -in de Sint Jangehuldigd.
p Meer op pagina 6
Een stormachtige sollicitatie
LEUSDEN Oud-hoofdredacteur Jur van Ginkel had een bijzondere manier om kandidaten te testen op hun geschiktheid. Voor het vak, maar ook of je binnen BDU paste.
Je moest natuurlijk over vaardigheden beschikken die een journalist behoort te hebben. Een zekere schrijfvaardigheid, waarin de correcte omgang met ‘d-tjes’ en ‘t-tjes’, onderdeel van uitmaakt, is er één. Maar doorzettingsvermogen en de wil om ervoor te gaan hoorden daar wat Jur betreft ook bij. Ook voor mij had hij een bijzondere opdracht in petto. Toen ik mij -vlak voor het verstrijken van de termijn waarin kon worden gereageerd op de vacature- kandideerde, mocht ik meedoen, op de voorwaarde dat mijn brief uiterlijk om vier uur op het bureau van de hoofdredacteur zou liggen. Helaas sneeuwde het die dag... Het lukte toch. Hoe? p Lees het verhaal op pagina 2
PENSIOENBIJLAGE
p Zo waren de omstandigheden ongeveer toen ik in januari 1988 mijn sollicitatiebrief ging inleveren.
Een stormachtige sollicitatie
Of: Hoe ik de belangrijkste deadline tot dan toe slechts op het nippertje haalde
In deze serie blik ik terug op een aantal opmerkelijke momenten uit mijn loopbaan als verslaggever voor de Leusder Krant. Het zijn vooral anekdotes uit mijn tijd als beginnend journalist. Niet zo gek; de periode daarna werd ik geleidelijk meer manager dan iets anders. Ook leuk, maar anders. Ik wens u veel leesplezier!
Ik was inmiddels een jaar of vier verbonden aan de Leusder Krant. Ik deed de sportredactie, ik was de sportredactie, kan ik wel zeggen. Ik werd geacht per week voor twee edities van de krant, die toen nog op abonnementenbasis werd verspreid, vier pagina’s op dagbladformaat (acht op het huidige) aan de lokale sport te wijden.
Dat was een beste klus. Ik ging wekelijks naar wedstrijden. Voetbal, Roda-zaterdag en Roda-zondag waren vaste prik, evenals korfbalclub Antilopen dat destijds op hoog niveau speelde. De zondagen waren voor de hockey. Veel wedstrijden zag ik zelf, maar vaker nog had ik contacten met de trainers die hun verslagen doorbelden. Ook verzamelde ik programma’s en uitslagen en vertaalde die in standen. Daarmee werden -behalve de krant- ook schier eindeloze cycli van de lokale kabelkrant gevuld.
LOST GENERATION Daarnaast verwerkte ik de kopij die door verenigingen zelf werden aangeleverd. Verslagen voor de dinsdagkrant, voorbeschouwingen en wedstrijdprogramma’s voor de donderdag-editie.
Ik belandde op de sportredactie na het afronden van mijn studie ‘Milieukunde’ in Deventer. Het was -halverwege de jaren tachtig van de vorige eeuw- een sombere tijd waarin mijn generatie studenten zelfs regelmatig het etiket ‘lost generation’ kreeg opgeplakt. Zonder wiskunde en economie in het pakket was de werkloosheidsuitkering het enige wenkend toekomstperspectief.
waar ik al enige tijd met veel plezier aan mijn wekelijkse dosis lichaamsbeweging kwam.
Daarbij eigende ik mij onder meer de portefeuille ‘pers en publiciteit’ toe en ging -zoals zoveel andere verenigingen in Leusden deden- verslagen naar de krant sturen van de verrichtingen van de vertegenwoordigende mannen en vrouwenteams.
NIET MAKKELIJK Dat werd een instant-succes. De redactie plaatste de verhalen integraal en stuurde als dank daarvoor zelfs regelmatig een fotograaf naar één van de wedstrijden. Ondertussen begon het op de redactie te rommelen. Na het vertrek van Martin Hermens -helaas al overleden hoorde ik laatst- was het voor collega Hans Mosterd -zelf ook niet de makkelijkste- niet eenvoudig die plek naast hem weer passend ingevuld te krijgen.
WORSTELING De veel te eigenwijze nieuwkomer Jacob van Lier haalde het eind van zijn proeftijd niet, waarna de sollicitatieprocedure opnieuw werd opgestart. Ik deed mijn werk inmiddels op de redactie en zag de worsteling om de positie van ‘tweede man’ bij de Leusder Krant ingevuld te krijgen.
Bij mij groeide de overtuiging dat ik het zou kunnen en stiekem ambieerde ik die functie ook wel. Maar ik dacht ook, als mijn collega’s denken dat ik een geschikte kandidaat zou kunnen zijn, zullen ze dat wel melden.
momenten in mijn handen gedrukt kreeg. ,,Jur, de hoofdredacteur, wil je even spreken’’, was alles wat hij zei.
TESTEN Nou had Jur vaak een bijzondere manier om kandidaten -afgezien van hun brieven en c.v.’s- te testen op bruikbare kwaliteiten. Voor mij had hij er ook één: ,,Als je brief vanmiddag vóór vier uur op mijn bureau ligt, doe je mee’’, deelde hij mee. Er restten nog een paar uur om die opdracht uit te voeren. Het schrijven van een brief en het opstellen van het toen nog uiterst overzichtelijke c.v. bleken het makkelijkste onderdeel van de opdracht.
SNEEUWSTORM Buiten woedde -het was medio januari- een helse sneeuwstorm. Mijn ouders -bij wie ik een auto moest lenen om naar Barneveld te komen- deden er alles aan om te voorkomen dat ik die levensgevaarlijke omstandigheden zou trotseren. Maar er hing teveel van af. Dus toog ik al glibberend en glijdend over de A1 richting de afslag Voorthuizen/Barneveld, om net voor vier uur het kantoor van BDU te bereiken. Iedereen leek al naar huis. Alleen Jur zat triomfantelijk achter zijn bureau, klaar om mijn brief in ontvangst te nemen.
door Daan Bleuel
HANDBALVERENIGING Om te voorkomen in ledigheid en passiviteit te vervallen, werd ik als bestuurslid -later zelfs als voorzitter- actief in de Leusder Handbalvereniging, de club
ONGEWONE ASSERTIVITEIT Dat gebeurde niet en in een vlaag van ongewone assertiviteit zette ik de ontwikkelingen toch in beweging. Op de dag dat de termijn voor het inleveren van de sollicitatiebrieven verstreek, sprak ik Hans schoorvoetend aan. Of het zin zou hebben als ik ook zou reageren. Daarna ging het razendsnel. ,,Wil je dat dan?’’, vroeg Hans me enigszins verbaasd. Vervolgens pakte hij de telefoon die ik na enige
PROEVE VAN BEKWAAMHEID Achteraf realiseerde ik me dat ik op dat moment de procedure gewonnen had. Ik weet niet of er überhaupt serieuze tegenkandidaten waren, maar ik hoefde Jur maar één ding te beloven. Of ik de sport wilde blijven doen totdat er een vervanger voor me was. Dat dat betekende dat ik een tijd lang feitelijk zeven dagen in de week aan het werk was, is waarschijnlijk een tweede proeve van bekwaamheid geweest. Ik kon ermee aantonen dat het me veel waard was om van mijn aanstelling een succes te maken.
PENSIOENBIJLAGE
De notulerende correspondent
Of: Hoe Dirk en Alien Bijl minutieus over het wel en wee van Achterveld berichtten
Zoals elke zichzelf respecterende krant, bezat de Leusder Krant -naast een kern van vast personeel- een netwerk van medewerkers die incidentele bijdragen leverden en daarvoor een vergoeding kregen. De freelancers, zoals we ze tegenwoordig noemen, vormden de ogen en oren van de krant tot in de uithoeken van de lokale samenleving.
Ik schrijf ‘freelancer’, maar dat is de term die we tegenwoordig hanteren. Freelancers -soms zelfs ZZP’ers (zelfstandigen zonder personeel)- zijn vandaag de dag gemiddeld een stuk professioneler dan de medewerkers van toen. En dat moet ook wel. Het ontbreekt de eindredacties eenvoudig aan tijd om een aangeleverd stuk uitgebreid te gaan herschrijven. En dat was destijds vaak hard nodig.
De freelancers van toen werden dan ook aangeduid -en soms nog wel- als correspondent, tegen een tarief van 11 cent per gedrukte regel. En de belangrijkste eigenschap van een correspondent was lang niet altijd het maken van een artikel. Sterker nog, het kwam vaker voor dat de contacten van de medewerker in het veld en het vermogen om nieuwtjes naar boven te halen, belangrijker werden geacht dan de vaardigheid dat ook nog eens puntig op papier te krijgen. Het prototype van ‘de correspondent’ was de gepensioneerde dorpsonderwijzer met wijdvertakte contacten in het dorp en op het sportveld die daarvan verslag deed voor de krant. Zo iemand kon vaak ook nog wel een ‘stukkie schrijven’ en met de d-tjes en de t-jes zat het sowieso wel goed.
GEPENSIONEERD POLITIEMAN Dat laatste gold zeker niet voor Dirk Bijl, in de jaren ‘80 en ‘90 van de vorige eeuw onze man in het kerkdorp Achterveld. Bijl was gepensioneerd politieman, maar dan wel van de ouderwetse soort die je beter als ‘veldwachter’ of ‘Bromsnor’ kan typeren.
Bijl was zo’n politieman die kwajongens een pak op de broek gaf als hij ze had betrapt op het stelen van appels uit de boomgaard van de pastorie of het roken van een sigaret in de fietsenstalling van de school.
BLOEDSERIEUS Bijl nam zijn taak als correspondent bloedserieus. Dat maakte hem een graag geziene gast op jaarvergaderingen van Achterveldse verenigingen. En hij bezocht ze allemaal. Van de EHBO-vereniging tot die van de Aartsdiocesane Boeren en Tuindersbond (ABTB). Van de voetbalclub tot de carnavalsvereniging.
Bijl werd in zijn gewichtige opdracht trouw terzijde gestaan door zijn vrouw Aline Bockstael, die zijn stukje op de typemachine uittikte. Niet zelden kwamen ze op maandagochtend samen naar het kantoor in winkelcentrum De Biezenkamp om de kopij in te leveren.
KOPJE KOFFIE Háár naam stond altijd op volgetikte kopijvellen, waarmee de artikelen werden aangeleverd, maar ook op de maandelijkse declaraties. ,,Dat was om belastingtechnische redenen’’, antwoordde Bijl een tikje geheimzinnig toen ik hem daar eens naar vroeg.
,,Bijl nam zijn taak als correspondent héél serieus
Zoals gezegd nam Bijl zijn taak als correspondent voor de krant zeer serieus. Als hij bijvoorbeeld een jaarvergadering bezocht, citeerde hij niet alleen het openingswoord van de voorzitter, maar tekende ook minutieus op wanneer het tweede kopje koffie aan de orde was.
HARTGRONDIG GEVLOEK En zo kwam ieder agendapunt voorbij. Van de ingekomen stukken, tot de rondvraag. Van het verslag van
de penningmeester tot het punt van orde, dat door één van de aanwezigen naar voren werd gebracht. En natuurlijk in chronologische volgorde.
Dat leidde eens tot hartgrondig gevloek van eindredacteur Hans Mosterd (al kwam dat vaker voor). Hans was druk doende om de kopij te corrigeren en te coderen, zodat het tijdig door de koerier -de even onvergetelijke als chagrijnige meneer Hasselman- naar de zetterij in Barneveld kon worden gebracht.
TORENHOGE AAANSLAG Hans dacht net klaar te zijn met het redigeren van het jaarverslag van de carnavalsvereniging, tot hem in de allerlaatste alinea iets opviel. De penningmeester maakte aan het eind van de vergadering bekend dat de vereniging -één van de belangrijkste in het dorp- ernstig in de problemen was geraakt door een onverwachte, torenhoge aanslag van de Belastingdienst.
Die was -als ik mij goed herinner het gevolg van gewijzigde regelgeving- zó hoog (duizenden guldens) dat zelfs een faillissement van de vereniging op dat moment niet kon worden uitgesloten. Groot nieuws -zo niet het nieuws van het jaar- voor een plaats als Achterveld, dat een rijke traditie kent als het gaat om carnaval vieren!
SPOEDCURSUS Mede naar aanleiding van dat incident besloot ik eens te proberen Bijl een spoedcursus lokale journalistiek te geven, in de hoop de kwaliteit van zijn bijdragen op te krikken. Collega Hans Mosterd was na een arbeidsconflict uit beeld geraakt en samen met collega Stefan Steenkamp was ik inmiddels volwaardig lid van de redactie. Kern van het leerdoel: Beschrijf een vergadering niet van a tot z, maar kies een onderwerp uit de agenda dat ook voor buitenstaanders interessant genoeg is om kennis van te nemen en ga daar wat uitgebreider op in. Zoals een onverwachte belastingschuld die een bedreiging vormt voor het voortbestaan van de vereniging. Om maar eens een voorbeeld te noemen.
GEKRENKT Die missie bleek al snel gedoemd te mislukken. Terwijl ik me de blaren op de tong had gesproken om mijn punt goed en duidelijk over te brengen, keek hij me aan alsof ik hem tot in het diepst van de ziel had gekrenkt. Hoe ik het waagde zijn beproefde aanpak ter discussie te stellen! En om zijn superieure visie op de journalistiek te onderstrepen, vertelde hij dat hij onlangs nog was aangesproken door de secretaris van de sportvereniging die hem complimenteerde met zijn onvolprezen verslag in de krant: ,,Dat was weer een mooi stuk, meneer Bijl’’, moet de man gezegd hebben: ,,En het scheelt mij weer notulen maken. Ik hoef het artikel alleen maar uit te knippen!’’
COMPLIMENT Mooier compliment kon je Bijl niet maken. Als een gezaghebbend man, lid van een gewichtig bestuur, je op die manier een veer in je achterste steekt, kan daar niemand tegenop. Zeker geen eigenwijze blaag op de redactie die net komt kijken.
Ik wist op dat moment dat ik geen schijn van kans maakte. Mijn grootste bezwaar tegen zijn werkwijze, was zijn in het dorp veelgeprezen aanpak. We hebben het dus maar zo gelaten. Het probleem loste zich niet zo heel veel later vanzelf op. Alien en Dirk stopten met hun werk in 1990. Dirk Bijl overleed begin april 1993 op 74-jarige leeftijd,
Een hotel als parel in de kroon
Of: Hoe ‘ome’ Gerrit van der Valk de Leusder Krant een grote primeur bezorgde
Ergens in de jaren negentig van de vorige eeuw timmerde Leusden ambitieus aan de weg met een groot, modern bedrijventerrein. De Horst werd aan de noordkant van de gemeente ontwikkeld en moest de bakermat worden van nieuwe werkgelegenheid in het groeiende Leusden.
door Daan Bleuel
Drijvende kracht achter het proces was VVD-wethouder Joost de Jongh, die onder meer economische zaken in zijn portefeuille had. De Jongh was haast het prototype van de vrolijke, flamboyante en Bourgondische VVD’er. Goed gekleed, Engelse stijl, niet zelden afgetopt met een vlinderstrikje en een modieuze bril.
De Jongh vertegenwoordigde een nieuwe generatie bestuurders, die moest helpen het trauma van de grote bestuurscrisis van de jaren tachtig te verwerken. Hij vormde -met Corri Verduin (PvdA), Evelien Blom en Bram Vroon (CDA)- het haast raadsbreed opgetuigde nieuwe dagelijks bestuur van de gemeente Leusden. CRISIS Zonder daar nu veel dieper op in te gaan; die crisis leidde tot het gedwongen vertrek van het voltallige college van B&W en de gemeentesecretaris. Zoiets was in het va-
derlandse openbaar bestuur nog niet eerder voorgekomen. Corruptie en liederlijk gedrag leidde tot de val van de bestuurlijke top. Het helingsproces zou ook het vertrouwen van de bevolking in de lokale politiek moeten herstellen. En -niet onbelangrijk- het ambtenarenapparaat dat jaren zuchtte onder intimidatie en verdeel-en-heers als symptomen van een verziekte bestuurscultuur, nieuw zelfvertrouwen te schenken.
POLITIEK DIER Joost de Jongh was echt een politiek dier. Hij genoot zichtbaar van de vergaderingen waarin hij de gemeenteraad van de juistheid van zijn visie moest overtuigen. En als een Rutte avant la lettre bezat hij een Teflon-achtige beschermlaag waardoor critici nooit echt grip op hem kregen. Zelfs niet als zijn integriteit ter discussie werd gesteld. De Jongh is als een tweedehands autoverkoper die je het gelukkige gevoel geeft dat je de aankoop van leven hebt gedaan. En die daarna zelfs niet van zijn voetstuk valt
als onverwacht toch een aantal verborgen gebreken aan het licht komt.
HOTEL Het college had bedacht -en het zou me niet verbazen als het idee uit de koker van De Jongh kwam- dat een hotel de kers op de taart van het nieuwe bedrijventerrein zou moeten worden. Een hotel nabij de snelweg, waarmee Leusden op de kaart gezet zou kunnen worden.
Het idee werd door een deel van de raad -met name de toenmalige oppositiepartij Leusden ’90 met argwaan gevolgd. En met reden. Veel grote hotelketens waren zich in die jaren maar al te zeer bewust van het effect dat hun komst voor gemeenten kon hebben.
MARKTCONFORME GRONDPRIJS Daardoor bedongen ze vaak lage vierkante meterprijzen. Soms wilden ze de grond ‘om niet’ en het gerucht ging dat er zelfs gemeenten waren die bereid waren hotelexploitanten geld toe te stoppen, als ze maar kwamen.
De gemeenteraad eiste echter eens en andermaal dat er fatsoenlijke, marktconforme grondprijzen dienden te worden gehanteerd.
De opbrengsten van de grondprijzen van het nieuwe bedrijventerrein waren immers hard nodig om andere leuke dingen voor de Leusdense bevolking te bekostigen.
GERUCHTEN Op een gegeven moment begonnen de wandelgangen op het gemeentehuis te gonzen. Er zou een kandidaat zijn voor het ontwikkelen van de hotelkavel op bedrijventerrein De Horst. Helaas hield iedereen voor de pers de kaken op elkaar. Ook een vraag via de afdeling Communicatie kwam onbeantwoord terug; als er al ontwikkeling waren, dan wilde de wethouder die zelf aan de raad meedelen.
Daar namen collega Stefan Steenkamp en ik echter geen genoegen mee. Na een korte brainstorm hadden we al snel een lijst met landelijke en internationale hotelketens die geschikte kandidaten leken voor een Leusdense vestiging.
VAN DER VALK Op mijn lijstje stond onder meer het Van der Valk-concern. Pater familias was Gerrit van der Valk die vanuit de vestiging in Nuland Noord-Brabant het steeds verder uitdijende imperium leidde. Een jaar of tien eerder was de familie groot nieuws toen de vrouw van Gerrit, Toos, werd ontvoerd. Na drie weken en de betaling van 13 miljoen gulden losgeld kwam ze weer vrij. Mijn verbazing was dan ook groot dat ik via de telefoniste direct met ‘Gerrit’ werd doorverbonden. En ‘Gerrit’ was de beroerdste niet. Hij bevestigde zonder enige vorm van aarzeling mijn vraag of Van der Valk bezig was met een locatie in Leusden.
URGENTIE Hoewel het reeds na kantoorsluitingstijd was, wilden we graag bevestiging van het nieuws van de gemeente Leusden. Het was de dag voordat de krant naar de drukker ging, dus was er sprake van een zekere urgentie.
Ik weet niet meer hoe, maar we kregen De Jongh -die kennelijk nog in het gemeentehuis aan het werk was- te pakken. Toen ik hem vertelde waarover ik belde, zei hij maar één ding: ‘Ik kom eraan’.
SUCCESSEN Niet veel later stond Joost de Jongh op de stoep van ons kantoor, hemelsbreed een anderhalve kilometer van het gemeentehuis verwijderd. Nadat hij ons feliciteerde met het nieuws, deed hij alles wat er te weten viel over de deal met Van der Valk uitgebreid uit de doeken. Inclusief de marktconforme prijs die Van der Valk bereid was te betalen voor de grond in het gloednieuwe bedrijventerrein. Maar niet alleen Van der Valk kwam naar Leusden. De wethouder boekte daarna nog vele successen, Zo was hij Amersfoort te slim af door verzekeraar Levob naar Leusden te halen. Ook het hoofdkantoor van bouwmarktketen Intergamma kwam naar De Horst. En natuurlijk Afas dat zijn zakelijke zegetocht op dat mooie nieuwe bedrijventerrein aan de boorden van het Valleikanaal begon.
p Joost de Jongh in 2019 toen ik hem nog eens interviewde.
p Hotel Van der Valk op bedrijventerrein De Horst.
PENSIOENBIJLAGE
Geheim monument onthuld
Of:
Wie niet dagelijks op papier verschijnt, moet af en toe een
konijn uit de hoge hoed toveren
Soms moet je als lokale journalist extra je best doen om op beslissende momenten je rol te kunnen spelen. Zeker als je je lezers niet vaker dan één keer per week kunt informeren, in tegenstelling tot het regionale dagblad dat -zeker in die dagen- nog een (dagblad)pagina per dag inruimde voor Leusdens nieuws.
Het was de week van 29 september 1994. Staatssecretaris Jacob Kohnstamm van Binnenlandse Zaken zou die donderdag naar Leusden komen voor een speciale klus; de onthulling van een beeld, gewijd aan het zogeheten ‘stille ambtenarenverzet’. Het draaide om -zo kwam ruim na de oorlog aan het licht- een in Leusden ontwikkelde methode om persoonsbewijzen te vervalsen die ondergronds zelfs landelijk school maakte.
De Leusder Krant speelde een cruciale rol in de reconstructie van de feiten. Daarbij kregen we -eerlijk is eerlijk- de onmisbare hulp van Joop de Wilde. Joop was niet alleen correspondent voor het ANP, maar ook getrouwd met de dochter van Karel Brouwer en zijn vrouw Rita de Voogd. Brouwer was ambtenaar op het Leusdense gemeentehuis (ik dacht zelfs gemeentesecretaris, maar dat weet ik niet meer zeker) en bedenker van het systeem om persoonsbewijzen te vervalsen. Zo kregen mensen de identiteit van overleden baby’s die daarmee in zekere zin weer tot leven gewekt werden.
NIEUWE IDENTITEIT Met het systeem konden landelijk honderden mensen -Joden en verzetsmensen- voorzien worden van een nieuwe identiteit. De inzet van de methode moet vele tientallen, zo niet meer vervolgden hebben behoed voor gevangenname en internering in concentratiekampen, met alle waarschijnlijke gevolgen van dien.
YAD VASHEM In ieder geval werden Brouwer en zijn vrouw Rita, evenals de inmiddels overleden Amersfoorter Dolf Hendriks die ook in het ‘complot’ zat, geëerd met de hoogste onderscheiding van de staat Israël voor niet-Joodse burgers, omdat ze ‘met gevaar voor eigen leven, tijdens de Holocaust in Europa, vervolgde Joden hebben gered’. Zo staat het op de oorkonde die 11 februari 1992 werd uitgereikt.
Brouwer en zijn vrouw kregen van vertegenwoordigers van Yad Vashem (de officiële staatsinstelling van Israël voor het herdenken van de Joodse slachtoffers van de Holocaust en de redders van Joden) de medaille van de ‘Rechtvaardigen onder de volkeren’. En hun namen zijn ‘voor altijd)’ gegraveerd in de ‘eremuur in de Tuin der Rechtvaardigen’ bij het monument Yad Vashem bij Jeruzalem.
MONUMENT Het was dus ook niet zo gek dat er daarna stemmen opgingen een monument ter ere van het ‘Stille Ambtenarenverzet’, waarin het kleine Leusden (toen zelfs nog Hamersveld geheten) een cruciale rol speelde, op te richten. Toeval of niet, de opdracht voor het vervaardigen ervan werd gegund aan kunstenares Renée van Leusden. In tegenstelling tot wat haar naam doet vermoeden, was er in de gauwigheid geen link met deze omgeving te leggen. Van Leusden woonde zelf in Brabant, in Vught.
onze correspondent volgens mij zelfs nog naar het verre Brabant afreisde. Om kort te gaan, het beeld zou donderdag 29 september 1994 worden onthuld. Voor die onthulling reisde zelfs de staatssecretaris van Binnenlandse Zaken naar Leusden om die gewichtige taak op zich te nemen.
MUUR VAN ONWIL Maar het beeld arriveerde al eerder. Het werd voor de onthulling -volledig ingepakt- al op zijn sokkel voor de ingang van het toenmalige gemeentehuis gehesen.
En toen was er ineens blinde paniek op de redactie. Een argeloos verzoek van mij aan de normaal zo behulpzame afdeling Voorlichting om ‘die jute zak’ even van het beeld te halen, zodat onze fotograaf een mooi plaatje zou kunnen maken, stuitte ineens op een ijskoude muur van onwil.
door Daan Bleuel
Het verhaal in de krant, volgens mij geschreven door onze steun en toeverlaat Marianne de Valck, had grote, bovenregionale impact. Ook daarbij speelde de ondersteuning van Joop de Wilde, die de weg wist in medialand, waarschijnlijk wel een belangrijke rol.
TROUWE GETUIGE En steeds was de Leusder Krant stille, maar trouwe getuige van de ontwikkelingen. Van de toekenning van de Israëlische onderscheiding tot de oproep om een beeld te wijden aan het verzetswerk, van de politieke besluitvorming over de plaatsing van het monument, tot een kennismaking met de uitverkoren kunstenares waarvoor
DESASTREUS Daar kwam niets van in, opdracht van het college, het beeld wordt donderdag onthuld en fotografen zijn pas dan van harte welkom, luidde het antwoord. Desastreus voor de Leusder Krant; wij verschenen sinds kort alleen nog maar op woensdag en dat zou betekenen dat wij pas een week na de onthulling met het nieuws zouden kunnen komen. Ver nadat de concurrentie er in geuren en kleuren over had bericht. Het stak extra omdat de krant zo’n prominente rol speelde bij het naar buiten brengen van het verhaal, waarmee het een enorme dynamiek kreeg. En dan zouden we nu naast de pot piesen? Als de kroon op het werk wordt geplaatst? Omdat een hoogwaardigheidsbekleder ineens oog had voor het anders zo onopvallende Leusden?
LIST Tijd voor een list. Na koortsachtig redactie-overleg werd besloten dat ik contact zou zoeken met de kunstenares. We hoopten dat zij over eigen fotomateriaal zou beschikken dat wij mogelijk als alternatief zouden kunnen gebruiken.
Dat bleek niet het geval, maar ze vertelde wel iets interessants. Het Brabants Dagblad (tenminste, ik meen me te herinneren dat het die krant was), stuurde onlangs een fotograaf op haar dak. En die had in de tuin beelden gefotografeerd. Waarschijnlijk ook het beeld dat nu in Leusden stond. De foto’s waren bedoeld voor een verhaal over de kunstenares in één van de weekendbijlagen van het regionale dagblad.
JUISTE BEELD Om kort te gaan, de fotograaf bleek inderdaad over beelden van het gezochte kunstwerk te beschikken en was ook bereid die aan mij te verkopen. Bij Jur peuterde ik extra budget los om de foto daadwerkelijk aan te kunnen schaffen (die kostte veel meer dan wij doorgaans voor foto’s betaalden) en reed -de dag voor de deadline- ‘s avonds gehaast naar Den Bosch voor een rendez-vouz met de fotograaf. Zonder te weten of het ook écht het goeie kunstwerk was, plaatsten we de foto prominent op de voorpagina. Die gok durfden we wel te nemen. En ontslag nemen, na een gênante canard, kon altijd nog. Het ging goed; we bleken het juiste beeld te hebben gepresenteerd.
NRC De krant was nog niet uit of we werden gebeld door de mannen van Voorlichting. Eén van hen vergeleek de krant, vanwege de primeur, met de NRC. En beiden lieten er geen misverstand over bestaan dat ze het stiekem wel leuk vonden dat we het college op deze manier een hak hadden gezet..
Daan Bleuel
PENSIOENBIJLAGE
Een prijs en een diploma
Of: Hoe een mes soms wel aan drie kanten snijdt
gevonden moeten worden voor niet minder dan zo’n 25.000 woningen. Voor de goede orde; daarmee zou Leusden in één keer drie keer zo groot geworden zijn.
De plannen veroorzaakten veel politieke deining en onrust onder de bevolking. En Ewout wilde met een groep studenten de voors en tegens van de provinciale luchtballon op een rijtje zetten. Dat zou moeten resulteren in een professionele inspraakreactie op de plannen.
EXCURSIE De vraag aan mij was of ik -als kenner en inwoner van het gebied- een excursie zou willen leiden. Zo gezegd, zo gedaan. Per fiets trokken we het bedreigde gebied in, waar ik naar beste vermogen vertelde over het hoevenlandschap, de natuurwaarden en alles wat er interessant zou kunnen zijn.
Ook de ontwikkeling van de bebouwde omgeving van Leusden en de gedachte erachter -die aanvankelijk stoelde op een vergelijkbare, haast megalomane stedenbouwkundige visie- kwam uitgebreid aan bod.
AFSTUDEREN Of de inspanningen van Ewout en zijn studenten van invloed is geweest, valt niet meer te reconstrueren. Vast staat dat ‘Stoutenburg-Noord’ (Manhattan aan het Valleikanaal) er niet kwam. In plaats daarvan verdween Hooglanderveen, het dorp aan de noordkant van Amersfoort, niet zo heel veel verderop- in de jaren die volgden langzaam maar zeker in de steeds verder oprukkende nieuwbouw. Maar dit terzijde. Na afloop van de interessante dag kwam Ewout naar me toe om me te bedanken. ,,Ben jij eigenlijk ooit afgestudeerd?’’ vroeg hij tijdens het afsluitende gesprekje, langs zijn neus weg. Die vraag moest ik ontkennend beantwoorden. ,,Nou’’, zei Ewout: ,,Als je alles wat je vanmiddag aan ons verteld hebt op papier zet, krijg je van mij zo een 8.’’
Ik verliet de HBO-opleiding
‘Milieukunde’ in Deventer uiteindelijk zonder diploma. De examens legde ik met goed gevolg af, maar de afronding van mijn afstudeerscriptie liep vertraging op. Het was de bedoeling die na de zomervakantie alsnog tot een goed einde te brengen.
door Daan Bleuel
Maar ik zat al snel tot over mijn oren in het journalistieke werk. Hoewel de freelance-vergoeding bescheiden was, was het werk zo leuk dat ik er veel tijd in stopte. Ik was ook steeds vaker op kantoor te vinden. Eindredacteur Hans Mosterd stelde eens voor dat ik de verslagen en het andere werk op kantoor ging doen. Dat was ook goed voor het productieproces, omdat er snel afgestemd kon worden.
Het was ook leuk om op kantoor te werken. Het gaf het gevoel ‘erbij te horen’ en je hoorde nog eens wat. En dat was vaak best spannend, omdat het gemeentebestuur juist in die jaren in een hele diepe crisis belandde.
Om kort te gaan, de ambitie om school snel af te ronden verdween al snel achter de horizon. En ik had me er eigenlijk al bij neergelegd dat ik het diploma niet zou krijgen, tot op een doordeweekse dag op kantoor de telefoon ging. ,,Ene Ewout Cornelissen’’, vertelde de telefoniste. ,,Je schijnt hem te kennen van je opleiding.’’
STRUCTUURPLAN Dat klopte. Sterker, Ewout -docent Ruimtelijke Ordening- was mijn mentor die me bij m’n afstudeeropdracht zou begeleiden. Ewout vertelde dat hij van plan was met een groep studenten -bij wijze van
praktijkopdracht- een reactie te schrijven op een concept-Structuurplan dat de provincie Utrecht naar buiten bracht. Het was in een tijd dat de Rijksoverheid ruimtelijke ordening nog als kerntaak beschouwde. De inrichting van ons dichtbevolkte land behoefde een strenge regie van bovenaf om te voorkomen dat het een zootje werd, was plat gezegd de heersende opvatting.
SUPERLOCATIES Het Rijk had net de Vierde Nota op de Ruimtelijke Ordening Extra (de Vinex-nota) naar buiten gebracht en één van de uitgangspunten daarin was dat toekomstige woningbouw geconcentreerd zou moeten plaatsvinden op een aantal ‘superlocaties’, met ruimte voor duizenden woningen.
De provincie was met die uitgangspunten aan de slag gegaan en inventariseerde de mogelijkheden in Utrecht om die ambitieuze woningbouwplannen te kunnen realiseren. Inmiddels kennen we die locaties onder meer als Leidsche Rijn (bij Utrecht; met 35.000 tot 40.000 woningen de grootste), maar ook als Vathorst (bij Amersfoort met zo’n 11.000 woningen).
INSPRAAKREACTIE Leusden was echter ook een tijdlang nadrukkelijk in beeld. Aan de noordkant van de gemeente -het gebied tussen Stoutenburg en Hoevelaken- zou ruimte
SCRIPTIE Enfin, het project werd een mes dat aan twee kanten sneed. Misschien zelfs wel aan drie, als dat zou hebben gekund. Ik kreeg van de hoofdredactie toestemming om de scriptie deels in werktijd te maken, omdat die ook in een serie krantenartikelen zou worden gepubliceerd.
Tegelijk zou die serie -in gebundelde vormde basis voor mijn afstuderen zijn. Leuk voor mij, maar ook voor de school die er naar buiten toe de maatschappelijke relevantie van de nog jonge studie mee kon aantonen.
ING. En ik studeerde -een jaar of acht nadat ik de opleiding verliet- alsnog af. Ik kreeg de 8 die Ewout beloofde en -in tegenstelling tot mijn oude studiegenoten- een titel. In de jaren die verstreken tussen het moment dat ik school verliet (in 1984) en mijn afstuderen (in 1992) besloot de regering dat elke HBO-student zich na het succesvol afronden van de studie ‘ingenieur’ (ing) mocht noemen.
Tenslotte zond de krant de serie in -samen met een tweede serie artikelen over een ander onderwerp- voor de landelijke NNP-persprijs voor nieuwsbladjournalistiek. En in de Sint Jan te ‘s-Hertogenbosch werd de Leusder Krant de eerste BDU-titel die de prestigieuze prijs won. (Er zouden er wel nog vele volgen).
JAN BLOKKER Volkskrant-coryfee Jan Blokker reikte de prijs uit. Van zijn toespraak herinner ik me de lofzang op de lokale journalistiek; in zijn ogen de enige vorm van journalistiek waarin de jongens en meisjes van de krant er nog fysiek op uit trokken om hun verhalen te maken.
p De krant maakt melding van het winnen van de prijs. Op de foto (v.l.n.r.) toenmalig chef Gerrit Jeuring, redacteur Stefan Steenkamp, ondergetekende, juryvoorzitter Hans Invernizzi en Volkskrant-columnist Jan Blokker.
