Jaargang 112 | Nummer 1 | Januari 2020
ZuivelZicht
Melkveehouders op zoek naar nieuwe wegen
DE AN FOODS De ondergang van Amerika’s grootste zuivelproducent
A N A LY S E De Nederlandse melkprijs in EU-perspectief
De Nr.1 specialist in gereviseerde zuivelmachines Melk Yoghurt Boter Margarine Smeltkaas Kaas
2.000 machines in voorraad Garantie bij levering Snelle levertijden Lage investering Complete projecten
+31(0)348-558080 info@lekkerkerker.nl
www.lekkerkerker.nl
• Nieuw en gereviseerde
N T U I F? N E I IJ KO E B E D R IN
zuivelapparatuur
• RVS (proces) tanks • Ontwerp en realisatie van zuivellijnen Graafdijk oost 23 2973 XB Molenaarsgraaf The Netherlands T +31 184 64 1266 E info@heuvelzuivelmachines.nl www.heuvelzuivelmachines.nl
GA NAAR WWW.ZUIVELZICHT.NL VOOR ZUIVELNIEUWS UIT DE EERSTE HAND!
INHOUD
15
9
20 Visie 6
Nieuwe Wegen De strategie van melkveehouder Mark Bosscha
9
Weidegang Recordpercentage melkveebedrijven laat de koe buiten lopen
Bedrijf 10 Brexit “Onze koeien zijn niet gemaakt om snel veel vers gras te vreten”, vertelt melkveehouder Mark Bosscha ind e nieuwe rubiek Nieuwe Wegen. Foto: Ivo Hutten
Britse zuivelondernemingen zetten zich schrap
12 Geitenzuivel Afzetcoöperatie OGC op zoek naar melk
15 Dean Foods De ondergang van Amerika’s grootste zuivelproducent
www.zuivelzicht.nl
18 Bel en Savencia Franse kaasgrootmachten zoeken groei vooral in buitenland
20 Buffalo Farm Mozzarella met melk van Twentse buffels
22 Eko Holland Coöperatie komt met maandelijkse notering biologische melk
24 Fonterra Zuivelconcern richt zich meer op ouderen en patiënten
Markt 26 Analyse Ontwikkeling Nederlandse melkprijs in Europees perspectief
29 Marktcijfers De ontwikkelingen op de internationale zuivelmarkt
ZuivelZicht januari 2020
3
C. van ‘t Riet Zuiveltechnologie b.v.
t. 0172- 57 1304 m. info@rietdairy.nl i. www.rietdairy.nl
International FoodTec Award 2015 for MembraneFiltration RO HighTS
Get your trucks off the road! Met de innovatieve applicatie van ALPMA RO HighTS wordt een enorme kostenbesparing gerealiseerd: 80% in Transportkosten 50% in Energiekosten,besparing in vergelijking met het traditionele indampproces Daarnaast een zeer duurzame oplossing met minimale Stikstof uitstoot LTH Dresden Salzburger Str. 38|40 01279 Dresden www.lthdresden.de Divisie van ALPMA Alpenland Maschinenbau GmbH, Germany
Procestechnologie MembraanďŹ ltratie CreamoProt Melk en Wei technologie
ZuivelZicht
ZI JLI JN
ZuivelZicht is een uitgave van BDUvakmedia ISSN 0165-8573 Postbus 67, 3770 AB Barneveld www.bdumedia.nl
vakmedia Managementteam Ron van de Hoef (commercieel manager) Peter Vorstenbosch (hoofd content) Redactie ZuivelZicht Postbus 93044 2509 AA Den Haag T: 070 2191707 E: redactie.zuivelzicht@bdu.nl I: zuivelzicht.nl Hoofdredactie René van Buitenen E: r.v.buitenen@bdu.nl Contentregie Albert Schuurman E: redactie.vakmedia@bdu.nl Medewerkers aan dit nummer Jeen Akkerman, Ria Besseling, Jelle Feenstra, Yves De Groote, Robert den Hertog, Bert Kleiboer, Hermann-Josef Martin, Bert Westenbrink Advertenties Hielke van der Werf T: 020 5736056, E: h.v.d.werf@bdu.nl Abonnementen Abonnementsprijzen (12 nummers): € 134,30 (studenten € 75,90); buitenland: € 177,49 Proefabonnement (3 edities): € 12,41 Abonnementen kunnen op elk gewenst tijdstip ingaan en lopen automatisch door, tenzij uiterlijk 2 maanden voor de vervaldatum is opgezegd bij de abonnementenservice. Zakelijke abonnementen worden niet tussentijds beëindigd. Abonnementenservice Abonnementenservice BDUvakmedia Postbus 67, 3770 AB Barneveld E: service@bdu.nl, T: 0342 494882 Op werkdagen bereikbaar tussen 8.00 uur en 16.30 uur. Ontwerp: GiesbersRetail, Duiven Druk: Vellendrukkerij BDU, Barneveld
Kanttekeningen bij exportcijfers Vanwege de Grüne Woche in Berlijn maakte het CBS deze maand nieuwe cijfers bekend over de export van Nederlandse landbouwproducten. De export heeft het afgelopen jaar opnieuw een record geboekt. We verkochten voor € 94,5 miljard onze agrarische producten aan het buitenland. De toename in exportwaarde is voor twee derde te danken aan de gestegen prijzen en voor een derde aan het hogere volume dat werd uitgevoerd. Op de landbouwbeurs in Berlijn reageerde minister Schouten verheugd op de cijfers. Ze was trots, vooral omdat de groei volgens haar gepaard ging met een aanzienlijke verduurzaming op milieu, energie en duurzaam grondstoffengebruik. Daarmee reageerde ze indirect op de toenemende kritiek op de agrarische export. Criticasters vragen zich steeds vaker af waarom een klein land als Nederland de wereld moet voeden, terwijl we blijven zitten met een
De meeste Nederlandse zuivel gaat naar onze buren
overschot aan stikstof, fosfaat, broeikassen enzovoort. Zij willen het liefst dat de agrarische sector flink krimpt en dat Nederland niet meer produceert dan wat het zelf nodig heeft. Een onzinnige gedachte. Daarom enkele kanttekeningen bij de exportcijfers. Het gaat niet alleen om Nederlands product dat we uitvoeren. Een deel van de export betreft goederen die eerst geïmporteerd zijn en die na een beperkte bewerking Nederland weer verlaten. Van de € 8,6 miljard die het CBS heeft berekend voor de export van zuivel en eieren, is bijvoorbeeld € 1,6 miljard verdiend met de export van producten die eerst zijn ingevoerd. Nederland is niet alleen een productieland, maar ook een doorvoerland. Bovendien blijkt dat we vooral voor de buren produceren. Volgens het CBS gaat een kwart van alle landbouwgoederen die we exporteren naar Duitsland. België, het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk zijn samen goed voor nog eens een kwart. Voor de zuivelsector geldt ook dat de meeste Nederlandse producten voor onze buren bestemd zijn. Naar schatting ruim 70 procent van alle Nederlandse zuivel wordt gegeten en gedronken in de driehoek Londen-Parijs-Berlijn. De grote export van agrarische producten is een logisch gevolg van de open Nederlandse economie. Een klein land heeft nu eenmaal een groot buitenland. Om economisch gezond te blijven is het gedwongen handel te drijven met andere landen. Dat levert niet alleen geld op, maar ook kennis. Het stimuleert samenwerking en innovatie. Het zorgt ervoor dat een land zich verder kan ontwikkelen. Hoe zou onze economie er voor staan als Shell, Unilever, Tata Steel, Heineken, ASML en al die andere grote bedrijven en sectoren alleen voor de binnenlandse markt zouden produceren? René van Buitenen Hoofdredacteur
ZuivelZicht januari 2020
5
B E D R I JF
Mark Bosscha: meer melk per koe
‘Topkoeien moet je zo goed mogelijk voeren’
Melkveehouders krijgen te maken met nieuwe beperkingen en nieuwe kansen. Hoe spelen ze hierop in? In deze serie komen ondernemers aan het woord die ieder op hun eigen manier de toekomst van hun bedrijf vormgeven.
Fok koeien met de beste genetische aanleg om veel melk te geven. Verzorg die zo goed mogelijk, met name door ze het beste voer te geven. Zo gebruik je de oogst van je land het meest efficiënt en produceer je veel melk met een lage kostprijs. En kun je genieten van je dieren. Tekst: Jeen Akkerman
“Onze koeien zijn niet gemaakt om snel veel vers gras te vreten”, zegt Mark Bosscha als we hem voorleggen dat weidegang aan populariteit wint onder Nederlandse melkveehouders. Dat weet hij natuurlijk ook en hij vindt het geen enkel probleem om mee te betalen aan de weidepremie die zijn coöperatie betaalt aan zijn collega’s die hun koeien wel weiden. “Dat is goed voor het imago van onze sector en daar heb ik ook wat voor over.” Op zijn bedrijf beperkt de weidegang zich tot een uitloopweide voor de droge koeien. Mark Bosscha (27) heeft een duidelijke visie op het bedrijf in Bant (Flevoland),
‘Geen stress, ook dat is belangrijk voor een hoge melkproductie’ dat hij in maatschap met zijn vader Piet heeft. “Ik ben een koeiengek”, zegt hij op de vraag naar zijn drijfveer om melkveehouder te worden. Die eigenschap zit waarschijnlijk in zijn genen. Grootvader Johannes Bosscha nam het pachtbedrijf in de polder in 1965 over en was actief in de fokkerij, evenals zijn zoon Piet.
Topmelker Niet zonder succes. De 65 melkkoeien van de Bosscha’s geven gemiddeld 13.710
6
ZuivelZicht januari 2020
kilogram melk per jaar, met 4,04 procent vet en 3,69 procent eiwit. Daarmee staan ze al jarenlang in de lijst van zogenoemde ‘topmelkers’, die fokkerijorganisatie CRV jaarlijks produceert. Daar zijn ze trots op, maar het is geen doel op zich. “We boeren op onze manier om de koeien zo goed mogelijk te verzorgen en daar een goede boterham mee te verdienen”, vat Mark de visie samen. Het bedrijf heeft ongeveer 30 hectare grond in gebruik, grotendeels pacht. De oppervlakte varieert van jaar tot jaar, omdat er veelvuldig grond wordt geruild met akkerbouwers en bollenboeren in de omgeving. “Zij gebruiken ons land voor bloembollen of aardappels, wij hun land voor gras of snijmais. Zo halen we gezamelijk hoge opbrengsten en houden we de grond gezond.” Die hoge opbrengsten van het land zijn de basis voor het succes. De Bosscha’s besteden namelijk veel aandacht aan het beste rantsoen voor hun topkoeien, waarbij het eigen ruwvoer de basis is. Dit wordt aangevuld met onder andere raapzaad en ontsloten tarwe. Die tarwe komt van een akkerbouwer uit de buurt die rundveemest van Bosscha gebruikt. Een mooie kringloop, aldus Mark.
Homogeen product Essentieel bij het voeren van de koeien is het tegengaan van selectie aan het voerhek. “Wij willen dat al onze koeien de gehele dag hetzelfde binnenkrijgen,
Mark Bosscha: “We boeren op onze manier om de koeien zo goed mogelijk te verzorgen en daar een goede boterham mee te verdienen.” (Foto’s: Ivo Hutten)
zodat ze met een goede gezondheid melk kunnen produceren.” Voor een homogeen product wordt het gras bij inkuilen zeer kort gehakseld en worden de ingrediënten in de voermengwagen goed gemengd. Het leidt tot een smakelijk en voedzaam rantsoen dat de koeien graag vreten. Er zijn weinig gezondheidsproblemen en in de stal is het rustig. “Geen stress, ook dat is belangrijk voor een hoge melkproductie”, weet Mark. Dat de voeraanpak succesvol is, blijkt
B E D R I JF
De tien melkveebedrijven met het hoogste ‘Economisch Jaar Resultaat’ op basis van MPR. (Bron: CRV)
wel uit de efficiëntie waarmee de koeien het voer omzetten in melk. Bij de Bosscha’s maken ze 1,7 liter meetmelk uit 1 kilogram drogestof in het voer. Landelijk ligt dit op 1,4 liter. Het is voor Mark het bewijs dat de aandacht voor het voer loont. En dat je beter een onafhankelijk adviseur kunt inschakelen dan een adviseur van een mengvoerfabrikant. “Onze adviseur heeft meerdere klanten die bij de topmelkers behoren. We betalen hem graag voor zijn advies,
ZuivelZicht januari 2020
7
B E D R I JF
dat puur is gericht op onze doelstelling en niet op het verkopen van krachtvoer.”
Zakelijke benadering
“Wij willen dat al onze koeien de gehele dag hetzelfde binnenkrijgen, zodat ze met een goede gezondheid melk kunnen produceren”, is de visie van Mark Bosscha.
8
Het is een voorbeeld van Marks zakelijke benadering. Die leerde hij onder andere in de jaren dat hij bij Rabobank Noordoostpolder werkte. “Dan zie je dat er grote verschillen zijn en dat je soms wat harder moet zijn als ondernemer.” Dat laat onverlet dat de koeien op de eerste plaats komen. Als Mark ‘s ochtends opstaat, gaat hij eerst naar de stal. Met de attentielijst van de koeien die nog niet zijn gemolken. Die stuurt Mark naar de robot. “Zo geven ze meer melk, maar we voorkomen ook gezondheidsproblemen zoals mastitis.” De ochtendronde door de stal is een vast onderdeel van de dag. Mark gaat voor het laatst om half tien ‘s avonds; vader Piet vaak nog even om middernacht. “De melkrobot melkt de koeien beter dan we zelf kunnen doen. En sensoren registreren veel, van herkauwactiviteit tot tochtigheid. Maar we willen onze koeien zelf zien. Daarom schuiven we zelf het voer aan, zo hou je automatisch een oogje in het zeil.”
ZuivelZicht januari 2020
Topmelkers in Nederland Jaarlijks publiceert fokkerij-organisatie CRV een lijst met de hoogste melkproductie per bedrijf en per koe. Deze lijst van zogenoemde topmelkers staat in de belangstelling bij een deel van de melkveehouders. Voor sommige veehouders is het ‘de sport’ om de hoogste productie te halen, anderen komen in de ranglijst omdat ze met hoge producties het beste bedrijfsresultaat halen. In de top van de lijst staan meestal de in fokkerij-kringen bekende namen. Het bedrijf van Mark Bosscha staat onder de naam “Mts P + M Bosscha, Bant” op dit moment op plaats 4 in de rangschikking. Daarbij geldt het “Economisch Jaar Resultaat (EJR) als criterium. Dat is het resultaat in euro’s op basis van standaardopbrengsten en -kosten voor bijvoorbeeld melk en voer. Het is dus niet zonder meer van toepassing op het betreffende bedrijf. Voor Mark Bosscha is het lijstje niet zo relevant. Hij runt zijn bedrijf op basis van hoge productie omdat het in zijn situatie tot het beste resultaat leidt.
Elke keer dat hij bij zijn koeien in de stal is, merkt de jonge veehouder ook dat het klimaat er niet optimaal is. Vooral ‘s zomers is de lage stal, die dateert uit 1982, te warm. En de paden zijn eigenlijk te krap. Mark weet wel hoe hij dat wil oplossen. Een nieuwe ligboxenstal met zand in de boxen, waar dan niet alleen de huidige veestapel een plaats vindt, maar ook de dieren die een collega in de
buurt nu voor de Bosscha’s melkt. De perikelen rondom stikstof maken nieuwbouw nu onmogelijk, maar Mark heeft vertrouwen in de toekomst. “Mijn plaatje is honderd melkkoeien met aanleg voor veel melk het beste voeren. Daar kan ik mijn vakmanschap en liefde voor de dieren in kwijt. En als coach van zo’n team topsporters kan ik een goed resultaat halen.”
V I SI E
Weidegang groeit door nieuwe weiders
Recordaantal veehouders laat de koe buiten lopen Na jaren van afname neemt de weidegang de laatste jaren weer toe. Niet eerder gingen op zoveel melkveebedrijven de koeien naar buiten als in het afgelopen jaar. Tekst: René van Buitenen
Steeds meer boeren laten hun koeien buiten lopen. Tijdens het afgelopen weideseizoen steeg het percentage melkveebedrijven waar de koeien buiten komen, naar recordhoogte. 83,0 procent van de melkveehouders liet de koeien grazen, blijkt uit cijfers van de Duurzame Zuivelketen, het samenwerkingsverband van melkveehouders en zuivelondernemingen om de zuivelsector verder te verduurzamen. Sinds de zuivelsector in 2012 de weidegang van koeien ging stimuleren, was het percentage niet zo hoog. Destijds zetten tientallen partijen uit de zuivelsector op initiatief van de Duurzame Zuivelketen hun handtekening onder het Convenant Weidegang om de koe in de wei te houden. De
doelstelling om weidegang minimaal te behouden op het niveau van 2012 werd vorig jaar al gehaald. Toen paste 82 procent van de melkveebedrijven een vorm van weidegang toe. Partijen in de zuivelketen hebben de afgelopen jaren diverse acties ondernomen om weidegang te stimuleren. Zo keren zuivelondernemingen een premie uit aan veehouders die hun koeien buiten laten lopen. Ook hebben zij met succes producten van weidemelk op de markt gebracht.
Nieuwe weiders FrieslandCampina maakte kort na beëindiging van het afgelopen weideseizoen bekend dat in 2019 248 van haar melkveehouders zijn gestart met beweiding. Daarvoor hielden deze veehouders hun koeien het hele jaar op stal. Door deze nieuwe weiders steeg het weidegangpercentage bij de zuivelonderneming met 1,8 procentpunt ten opzichte van 2018 naar 83 procent, gelijk aan het landelijk gemiddelde. Dit ondanks externe factoren als de droogte en muizenvraat. Veehouders kunnen twee vormen van weidegang op hun bedrijf toepassen:
Op steeds meer melkveebedrijven komen de koeien tijdens het weideseizoen naar buiten. (Foto: RFC)
volledige weidegang waarbij de koeien ten minste 120 dagen zes uur lang per dag buiten lopen of deelweidegang, waarbij minimaal een kwart van de veestapel buiten komt. Dit jaar is vooral het aandeel bedrijven dat alle koeien buiten laat lopen, sterk toegenomen.
Convenant Weidegang Het Convenant Weidegang is in de loop der jaren door meer dan tachtig partijen ondertekend, waaronder overheden, supermarktketens, banken, veevoerleveranciers en diverse maatschappelijke organisaties. Het weidegangcijfer wordt traditioneel aan het eind van het kalenderjaar bekendgemaakt tijdens een bijeenkomst met alle convenantpartners. Het percentage wordt vastgesteld door ZuivelNL, de ketenorganisatie in de zuivelsector, aan de hand van geborgde gegevens van veertien individuele zuivelondernemingen, die de melk verwerken van de melkveebedrijven in Nederland. Deze zuivelondernemingen hebben zich verbonden aan het Convenant Weidegang; zij verwerken ruim 98 procent van alle melk in Nederland. Deze methode wijkt af van de wijze waarop het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) het niveau van weidegang vaststelt. Die doet dat op basis van de Landbouwtelling, een enquête die het CBS in samenwerking met de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland jaarlijks uitvoert onder alle agrarische ondernemers in Nederland. Op basis van de door veehouders verstrekte gegevens over het voorafgaande kalenderjaar berekent het CBS het percentage melkgevende koeien van de totale melkveestapel dat gedurende het weideseizoen van dat jaar één of meerdere dagen buiten heeft gelopen.
ZuivelZicht januari 2020
9
B E D R I JF
Saneren en investeren
Britse zuivelondernemingen zetten zich schrap voor brexit Britse zuivelbedrijven maken zich op voor de brexit. Zij moderniseren hun fabrieken, wat in de meeste gevallen neerkomt op uitbreiden of saneren. Ondertussen betreden steeds meer buitenlandse spelers de Britse markt. Een overzicht. Tekst: Hermann-Josef Martin
De Britse zuivelindustrie bereidt zich al ongeveer drie jaar voor op een vertrek uit de Europese Unie. De meeste melkverwerkers doen dat door hun concurrentiepositie in binnen- en buitenland te versterken. Een beproefd recept daarvoor is een reductie van de kosten, veelal door fabrieken te moderniseren en de productie efficiënter te maken. Omdat de voorwaarden voor export naar de achterblijvende EU-lidstaten en derde landen nog niet bekend zijn, proberen de zuivelondernemingen ondertussen ook hun assortiment voor de binnenlandse markt uit te breiden.
Wyke Farms verwacht een toename van de vraag naar cheddar en breidt daarom de productie uit. (Foto Wyke Farms)
10
ZuivelZicht januari 2020
De herstructurering van productie- en verkooplocaties, gecombineerd met de toenemende concurrentie en de prijsdruk voor consumptiemelk leidden in 2018 bij de tweede grootste zuivelproducenten Arla UK en Müller UK tot verliezen. Maar dankzij betere verkopen van merkproducten slaagde de Britse dochtermaatschappij van Arla Foods er in de eerste helft van 2019 in de omzet met ongeveer 3 procent te vergroten tot € 1,15 miljard. Inmiddels schrijven ook sommige andere Britse zuivelbedrijven rode cijfers. Enkele kleinere bedrijven waren het afgelopen jaar zelfs gedwongen het
faillissement aan te vragen. Zo ging afgelopen najaar Tomlinsons Dairies (€ 52 miljoen omzet) ten onder. Het familiebedrijf, opgericht in 1983, kwam in de rode cijfers door oplopende kosten en tegenvallende opbrengstprijzen van room. Twee jaar geleden kondigde het bedrijf nog een investering aan à € 25 miljoen ten behoeve van de fabriek in Wrexham (Wales).
Overschot Bij Müller UK, dat in 2018 vooral verliezen leed door slinkende marges in de consumptiemelkmarkt, zette dochteronderneming Müller Milk & Ingredients vorig jaar het mes in de organisatie. Een herstructureringsprogramma moet jaarlijks ongeveer € 116 miljoen aan kostenbesparingen opleveren. De divisie probeert onder meer het overschot aan melk op de Schotse zuivelmarkt terug te dringen. De afgelopen vijf jaar hebben Schotse leveranciers de melkproductie met ongeveer een kwart opgevoerd. Als gevolg daarvan moet Müller ongeveer 180 miljoen liter melk die het bedrijf in Schotland niet kan verwerken noodgedwongen naar Engelse fabrieken brengen. Op jaarbasis betekent dit dat ongeveer 6.000 vrachtwagens met Schotse melk elk jaar in totaal ongeveer 4 miljoen kilometer moeten afleggen. Om die reden voert Müller binnenkort een heffing in voor Schotse boerderij-
B E D R I JF
Het familiebedrijf Tomlinsons Dairies heeft het onderspit moeten delven op de Britse zuivelmarkt. (Foto: AndrewsContractors)
melk die in Engeland moet worden verwerkt. Eerder zegde Müller al het leveringscontract op met een groep melkveehouders uit het noordoosten van Schotland. Müller herschikt ook haar fabrieken. Een consumptiemelkfabriek in Aberdeen ging eind vorig jaar dicht. In plaats daarvan werd een fabriek in centraal-Schotland gemoderniseerd. En de productie van een fabriek in de Noordwest-Engelse graafschap Derbyshire is overgenomen door enkele andere Müller-bedrijven. Dale Farm, dat met bijna € 600 miljoen omzet de grootste zuivelproducent van Noord-Ierland is, heeft de kaasproductie vorig jaar geoptimaliseerd. De productie onder het merk Fivemiletown is van Tyrone naar de fabriek in Cullybackey verplaatst. Tegelijkertijd is de cheddarfabriek in Dunmanbridge bij Cookestwon gemoderniseerd. Daar kan nu jaarlijks 45.000 ton worden gemaakt. Meadow Foods, dat zuivelingrediënten levert aan voedingsmiddelenbedrijven besloot enkele maanden geleden zijn portfolio te verbreden met de overname van Nimbus Foods, een bedrijf uit Wales dat ingrediënten voor fabrikanten van gebak, zoetwaren, ijs, desserts en ontbijtgranen produceert. Afgelopen zomer verwierf Meadow Foods ook enkele bedrijfsonderdelen van Nijjar Dairies Limited (Freshways) dat verpakte melk- en roomproducten levert. In 2018 kocht Meadow Foods ook al Roil Foods, gevestigd in Wrexham (Noordoost-Wales) en melkverwerker Fayrefield Liquids uit Cheshire. Meadow
Foods is deels eigendom van de familie Chantler en van de Britse investeringsmaatschappij Exponent. Het bedrijf is in 1992 opgericht en verwerkt meer dan 650 miljoen liter melk per jaar. Kaasproducent Wyke Farms rekent op een flinke toename van de omzet, vooral in het buitenland, waar het bedrijf al aanwezig is met zijn producten in 160 landen. De onderneming uit Somerset wil de productiecapaciteit daarom verdubbelen tot 30.000 ton cheddar per jaar. Ook branchegenoot Dairy Partners, gevestigd in Stonehouse (Gloucestershire) wil uitbreiden. Dit bedrijf met een omzet van bijna € 100 miljoen, bouwt voor ongeveer € 30 miljoen een nieuwe kaasmakerij met drie lijnen om de kaasproductie te verdubbelen.
Buitenland Ook buitenlandse partijen zien groeimogelijkheden op de Britse markt na de brexit. Daarom kocht het Canadese zuivelconcern Saputo Foods vorig jaar alle aandelen op van Dairy Crest voor circa € 1,1 miljard. Saputo Dairy UK, zoals de onderneming nu heet, was in het boekjaar 2018/2019 goed voor een omzet van € 558 miljoen, een toename van meer dan 5 procent vergeleken met het voorgaande boekjaar. Vanwege de hoge productiekosten viel de winst echter ver terug. Die daalde met 95 procent tot € 10 miljoen. Saputo investeert momenteel voor bijna € 100 miljoen in de kaasactiviteiten van de Britse onderneming, die onder meer
bekend is van de merkkazen Cathedral City en Clover. Ornua Foods UK, de Britse dochteronderneming van de Ierse coöperatieve zuivelexportorganisatie Ornua, investeert flink in de promotie van Ierse kazen. Om de verkoop van het cheddarassortiment onder het merk Pilgrims Choice te stimuleren in het Verenigd Koninkrijk, is eind vorig jaar voor bijna € 3 miljoen een reclamecampagne opgezet. Bij de ingrediëntentak van Oruna UK is overigens een reorganisatie aangekondigd. Vanwege de wisselende bedrijfsresultaten van de laatste jaren gaat één fabriek dicht en zal bij een ander productiebedrijf een significant aantal banen verdwijnen. Meer buitenlandse partijen hebben recent interesse getoond in de Britse markt. Zo is Havero Hoogwegt, onderdeel van handelsonderneming Hoogwegt Group onlangs een strategische samenwerking aangegaan met zuivelcoöperatie First Milk, gevestigd in Glasgow. Die nam afgelopen zomer het belang van 51 procent over van Fonterra in de joint venture Fast Forward. Sindsdien is First Milk de enige eigenaar van Lake District Creamery, producent van weiproteïneconcentraten. De Britse coöperatie wil de producten uit deze fabriek exclusief via Havero Hoogwegt op de wereldmarkt brengen. First Milk sluit overigens twee Schotse fabrieken (Arran en Campbeltown). Die staan sinds voorjaar 2018 te koop, maar bij gebrek aan een koper sluit First Milk definitief de poort.
ZuivelZicht januari 2020
11
B E D R I JF
‘Vraag naar biologische geitenmelk verdubbelt in vijf jaar naar 50 miljoen kg’
Organic Goatmilk Coöperatie wil meer melk De vraag naar biologische geitenzuivel blijft maar groeien. Reden voor Organic Goatmilk Coöperatie om op zoek te gaan naar nieuwe geitenhouders die lid willen worden. De coöperatie, die tien jaar bestaat, heeft meer melk nodig om aan de groeiende vraag te kunnen voldoen – en om de positie van wereldwijd marktleider te behouden. Tekst: Bert Westenbrink
Organic Goatmilk Coöperatie (OGC) is een samenwerkingsverband van ruim vijftig biologische geitenhouders uit Nederland, België en Duitsland. Ze produceren jaarlijks 25 miljoen kg melk die wordt afgezet bij ruim twintig
OGC-secretaris Johan Devreese (links) en -voorzitter Jan Dijkstra: “We leveren rauwe melk. Dat is een helder profiel.”
12
ZuivelZicht januari 2020
verwerkers in België, Duitsland, Frankrijk en Nederland. De meeste melk wordt verwerkt tot kaas. De markt voor harde kaas is vrij stabiel en groeit gestaag, vertelt secretaris Johan Devreese van OGC.
“Die van zachte kaas groeit sterker”, zegt Devreese. “Onder andere in Frankrijk. Maar daar krijg je wel te maken met de trend dat voorkeur wordt gegeven aan producten van Franse origine. Dat geeft wel wat marktuitval.”
B E D R I JF
Geiten op het land nabij Stolwijk.
Maar pijn doet dat niet. OGC heeft in de stabiele afzet van harde en zachte kaas een stevig fundament, zeggen Devreese en voorzitter Jan Dijkstra. Bovendien is er sprake van groei in het segment dagverse zuivel. Maar de grootste stijging doet zich voor in de verpoedering van melk. De coöperatie ziet dat wereldwijd steeds meer producenten zich richten op de afzet van babyvoeding op basis van biologische geitenmelk. Ook in de sport- en ouderenvoeding wint biologische geitenzuivel terrein.
Helder profiel Deze groei noopte de coöperatie tot een herijking van haar beleid. De groeiende vraag naar biologische geitenmelk verleidt de coöperatie echter niet tot een andere strategie dan het leveren van melk, zeggen Devreese en Dijkstra. “We zetten geen verdere stappen in de keten. We leveren rauwe melk. Dat is een helder profiel. Zodra je zelf kaas gaat maken, word je concurrent van je eigen klanten. Dat willen we niet. We zijn nu de grootste leverancier en kunnen op een dag drie tot vier RMO’s leveren aan één enkele klant. Maar 2.000 liter kan ook.”
‘Wij willen geen gevecht om de klant en de boer’
Leveren op maat past bij de uitgangspunten van de coöperatie die ‘flexibel en kostenefficiënt’ wil zijn en de ‘menselijke maat’ belangrijk vindt. Maar tegelijk wil ze haar positie van markleider behouden en dat betekent dat OGC moet inspelen op de groeiende vraag naar biologische geitenzuivel. Dijkstra: “Als wij dat niet invullen, doen anderen het.” Devreese: “En dan krijg je een gevecht om de klant en de boer. En dat willen we niet. De kracht van de coöperatie is de solidariteit tussen onze producenten en het partnerschap met onze afnemers.” Bovendien, stellen beide bestuurders, draagt een krachtige coöperatie bij aan een sterke biologische geitenhouderij, wat ze ook als een verantwoordelijkheid zien.
Van onze kaasplanken kun je eten )GEGTVKƂ EGGTF XQGFUGNXGKNKI
FCM (EU) No.10/2011
9Ď RTQFWEGTGP CN LCCT kaasplanken van formaat WKV JGV DGUVG 0QQTF 'WTQRGUG XWTGP
Duurzame groei De bezinning op de strategie leidde tot een scenario van ‘duurzame groei’. Eind november gaven de leden groen licht, meldde de coöperatie in een persbericht. Dat betekent dat ze op zoek gaat naar nieuwe leden, waarvan het aantal afgelopen jaar voor het eerst iets afnam (vooral door bedrijfsbeëindiging) bij een gestaag oplopend melkvolume. Daarbij wordt de groei van de melkaanvoer afgestemd op de vraag, vastgelegd in langjarige contracten, wat de verklaring is voor ‘duurzame groei’. In hun toelichting op de groeiambities
2TKOG 3WCNKV[ %JGGUG $QCTF 2CPGNU
LAMICO B.V. Papierbaan 16-22 9672 BH Winschoten Tel: +31 (0) 597 - 47 17 40 info@lamico.nl
www.lamico.nl
B E D R I JF
laten Devreese en Dijkstra aan de hand van grafieken en diagrammen zien hoe de markt zich ontwikkelt en welke melkverwerkers ambities hebben om biologische geitenzuivel te vermarkten. Daaronder zijn grote producenten die wereldwijd actief zijn en in een belangrijk afzetland als China kansen zien voor babyvoeding op basis van (biologische) geitenmelk, maar ook in Europa en andere werelddelen. Naast de bestaande afnemers die meer melk willen, is OGC ook met nieuwe verwerkers in gesprek, vertellen beide bestuurders. Ze willen nog niet openbaar maken met welke
producenten ze praten. Dat kan pas als deals beklonken zijn.
Balans tussen aanbod en vraag En die deals komen er, zeggen ze. “Vanaf 2021 is er echt meer melk nodig”, zegt Dijkstra. “Over vijf jaar verdubbelen, dat is de vraag in de markt”, stelt Devreese. “En dat gaan we geleidelijk aan doen.” Essentieel is, zeggen beide bestuurders, dat de balans tussen aanbod en vraag goed blijft. Dat was in het tienjarig bestaan van de coöperatie meestal wel maar ook niet altijd het geval: er waren vele jaren van tekort maar ook twee jaar
Melkprijs van rond de € 90 De voorschot melkprijs voor 2019 bedraagt € 87,50 per 100 kg bij 7 procent vet en eiwit. Daarmee zal, zeggen Dijkstra en Devreese, de melkprijs uiteindelijk op hetzelfde niveau uitkomen als de afgelopen jaren, rond de € 90. Over 2018 betaalde de Organic Goatmilk Coöperatie een gemiddelde melkprijs uit van € 88 per 100 kilo melk (bij 7 procent vet en eiwit). De definitieve melkprijs voor 2019 is nog niet vastgesteld. OGC begon in 2009 met circa twintig bedrijven; inmiddels is dat aantal gegroeid tot ruim vijftig, uiteenlopend in grootte: van 0,1 tot 1,5 miljoen kg melk. De meeste leden zitten in Nederland, gevolgd door Duitsland en Vlaanderen. De leden van de OGC moeten boven op het duurzaamheidsprogramma voor de geitenzuivel (DGZK) voldoen aan de module-BIO, een puntenstelsel waarmee de biologische geitenhouderij zich wil onderscheiden van de gangbare sector. De module behelst voorwaarden voor zaken als weidegang, krachtvoer (herkomst grondstoffen), afmesten bokjes, mest, biodiversiteit en onthoornen. De module is ontwikkeld onder de vlag van de Groene Geit (belangenbehartiger biologische geitenhouderij) in samenspraak met OGC, melkverwerker Rouveen en ook geitenkaas- en poederproducent Bettinehoeve, waar de Zwitserse zuivelproducent Emmi een meerderheidsbelang in heeft.
14
ZuivelZicht januari 2020
van een teveel aan melk. Dijkstra zegt daarom: “We gaan zeker niet meer in op elke vraag, we willen duurzame relaties. Dat betekent zekerheid voor de afzet voor perioden van drie tot vijf jaar.” Die zekerheid geeft aan hoeveel ruimte er bij de afzetcoöperatie is voor nieuwe melk. Verdubbelen in vijf jaar, dat betekent groeien naar 50 miljoen kg melk in 2025. Het is zeker geen doel op zich, blijkt uit de toelichting van bestuurders. “Maar”, zegt Dijkstra, “wel nodig om de marktpositie te behouden.” Er zal sprake zijn van groei van de melkaanvoer door bestaande leden, maar het grootste deel van de benodigde rauwe melk moet komen van nieuwe leden. De ingestelde ledenstop gaat eraf, er wordt gekeken naar potentiële omschakelaars en starters die ’bewust kiezen voor de biologische productie met een sterk onderscheidend vermogen’. De coöperatiebestuurders gaan ervan uit dat de nieuwe leden zich met name in Vlaanderen en Duitsland (NoordrijnWestfalen, Nedersaksen) zullen aandienen. In Nederland zien de bestuurders weinig ruimte voor nieuwe bedrijven, gezien de grote druk op de landbouw en de stop die geldt voor nieuwe geitenbedrijven. Devreese: “Je ziet nu het al: bedrijven in de gangbare landbouw gaan naar Vlaanderen. In de geitenhouderij zetten Nederlandse zuivelbedrijven dezelfde stap.”
B E D R I JF
Slinkende marges in consumptiemelk nekken Amerikaanse zuivelreus
Doek valt voor kwakkelend Dean Foods Het doek voor Dean Foods valt. Dalende melkconsumptie en toenemende concurrentie van private labels zijn de al jaren kwakkelende Amerikaanse zuivelproducent te veel geworden. Het concern praat met coöperatie Dairy Farmers of America over een overname. Tekst: Bert Westenbrink
Dean Foods, de grootste producent van verse zuivel van de Verenigde Staten, zit al jaren in een neerwaartse spiraal. Het zuivelconcern had te kampen met aanhoudende dalende melkconsumptie
en toenemende concurrentie van private labels. De gevolgen zijn af te lezen aan de omzetontwikkeling. In 2011 bedroeg deze nog $ 13,1 miljard, in 2018 was deze gedaald tot $ 7,5 miljard.
Uiteindelijk is de melkverwerker in de concurrentiestrijd kopje-onder gegaan. Op 12 november viel het doek. Dat was de dag waarop de melkverwerker wereldkundig maakte dat ze ‘Chapter 11’
ZuivelZicht januari 2020
15
B E D R I JF
had aangevraagd. Chapter 11 in de VS is een uitgebreide vorm van uitstel van betaling en biedt bedrijven de mogelijkheid om onder voortzetting van de bedrijfsvoering schulden te reorganiseren en (delen) van het bedrijf te verkopen. En dat is wat Dean Foods gaat doen. Ze praat met Dairy Farmers of America (DFA) over de verkoop van ‘vrijwel alle activa’ van het bedrijf. Dat is een proces dat wel een jaar kan duren, meldt de melkverwerker. De rechtbank keurde in december een krediet van $ 850 miljoen goed dat bestaande geldschieters, geleid door de Rabobank, beschikbaar hebben gesteld. Deze zogeheten DIP-financiering zal Dean Foods gebruiken om de productie gaande te houden en sanering en verkoop af te ronden. In de gesprekken met Dean Foods zal bij Dairy Farmers of America de vraag centraal staan of er muziek zit in een toekomst met de overgenomen activa van de grootste producent van verse zuivelproducten in de VS. Het is een feit dat DFA erg groot wordt. De coöperatie komt in de top drie van de Global Dairy Top 20, die de Rabobank jaarlijks samenstelt op basis van omzet. In de ranking van 2019 stond DFA op 6 (2 plaatsen gezakt), Dean Foods op 11. Samengesmolten zouden ze na Nestlé
Marge consumptiemelk in Amerikaanse retailmarkt
Margeontwikkeling consumptiemelk in Amerikaanse retailers volgens onderzoeksbureau IRI. Amerikaanse supermarkgiganten nemen de laatste jaren genoegen met een minimale marge op de verkoop van verse melk onder huismerk, om klanten naar hun winkels te lokken. (Illustratie: Dean Foods)
op plaats 2 staan, vóór de Franse giganten Lactalis en Danone.
Thuismarkt Voor wat het waard is. Dean Foods heeft het al jaren moeilijk op de thuismarkt en er zijn geen indicaties dat de marktomstandigheden voor verse zuivel beter worden. Zo daalt de consumptie van
Een grote speler Dean Foods (hoofdkantoor in Dallas) heeft 16.000 mensen in dienst en heeft nog zestig verwerkingsfaciliteiten in het hele land (het waren er honderd). Het belangrijkste product is consumptiemelk. Volgens het jaarverslag 2018 realiseerde Dean Foods 67 procent van zijn omzet ($ 7,5 miljard) met de verkoop van consumptiemelk; 15 procent kwam uit ijs, 6 procent uit verse room en 3 procent creamer. DFA (hoofdkantoor in Kansas City) is een nationale coöperatie met zo’n 14.000 leden. Zij nemen in 48 staten ongeveer 30 procent van de totale melkproductie in de VS voor hun rekening. DFA verwerkt melk in een kleine vijftig fabrieken verdeeld over het hele land. In 2018 realiseerde de coöperatie een nettowinst van $ 108,5 miljoen bij een omzet van $ 13,6 miljard. Dat was ruim een miljard dollar minder dan in 2017 ($ 14,7 miljard). Een gevolg van de lagere melkprijs, zo was de uitleg. Dat Dean Foods met DFA praat over overname is voor de hand liggend. De zuivelproducent verwerkt veel melk van melkveebedrijven die lid zijn van DFA. Bovendien staat de verwerker naar verluidt nog voor $ 173 miljoen in het krijt bij de coöperatie. Als de overname doorgaat ontstaat een grote speler. Niet iedereen is daar blij mee. Darin Von Ruden, president van de Wisconsin Farmers Union, zegt tegen Associated Press dat hij zich zorgen maakt. “Het zijn twee van de vijf grootste bedrijven in het land. Als ze consolidatie invullen door samen te gaan, is dat dan goed voor producenten? Het antwoord is waarschijnlijk nee.”
16
ZuivelZicht januari 2020
verse melk in de VS al decennia gestaag, terwijl die van alternatieve plantaardige dranken (soja, amandel en haver) sterk stijgt. Een trend die volgens analisten (mede) een gevolg is van veranderend gedrag onder met name jongere consumenten (millennials), die zich in hun productkeuzes steeds meer laten leiden door groeiend milieubewustzijn, waarbij zuivel wordt gelinkt aan land- en watergebruik en milieu-impact van mest. En in het zuivelschap meldden zich steeds meer concurrenten. Zoals Coca-Cola dat het premiummerk Fairlife introduceerde, een lactosevrije melk met 50 procent meer eiwit en calcium en 30 procent minder suiker. Daarnaast heeft Dean Foods te maken met grote retailers die zelf verse zuivel zijn gaan produceren, met eigen aanvoer en melkverwerkingsfabrieken. Deze supermarkgiganten (Kroger, Albertsons, Walmart) verkopen onder eigen label en zetten consumptiemelk regelmatig in om klanten naar de winkels te lokken. Dat betekent: verkopen voor of zelfs onder kostprijs.
Dairy Pure In dit prijzengeweld van private labels heeft Dean Foods het nakijken. In het
B E D R I JF
voorjaar 2015 lanceerde de producent het merk Dairy Pure, consumptiemelk die het landelijk uitrolde in de VS. Het was een poging van Dean Foods om zijn positie in de krimpende markt van consumptiemelk te versterken. Met kwalitatief goede melk (vers, regionaal en natuurlijk) wilde de producent de consument aan zich binden. Deze strategie bracht geen verlichting. Steeds meer consumenten stapten over naar de almaar goedkopere huismerken van de supermarkten. Het verschil tussen de prijs van private label melk en die van Dairy Pure steeg naar 40 procent, berekende het analistenbureau Bernstein op Wall Street. Dean Foods verwerkte steeds minder melk en sloot fabrieken. Het besluit van Walmart om zelf zuivel te gaan maken, was een flinke klap voor de melkverwerker. Niet alleen leverde Dean Foods onder private label veel zuivel aan de supermarktketen, de retailer werd ook een belangrijke concurrent in Wisconsin, de melkveestaat van Amerika. In 2018, toen de verwerkingsfabriek van Walmart in Fort Wayne werd opgestart, zegde Dean Foods de leveringscontracten op met meer dan
Consumptiemelk-producten onder het merk Dairy Pure, waarmee Dean Foods zijn positie in de krimpende markt van consumptiemelk probeerde te versterken. Het bleek tevergeefs. (Foto: Dean Foods)
honderd boeren en sloot het opnieuw fabrieken. “Dean Foods had grotere, concernbrede problemen met de consumptie van zuivelproducten. Maar het verlies van de Walmart-leverantie was gewoon iets dat ze er niet bij konden hebben”, zei Mark Stephenson, directeur van het Centre for Dairy Profitability van de Universiteit van Wisconsin.
Joint venture In de overlevingsstrijd zocht Dean Foods naar nieuwe kansen in het zuivelschap. Zo richtte het concern een joint venture op met Cropp, de grootste coöperatie van biologische melkveehouders in de VS, voor de afzet van de biologische consumptiemelk Organic
‘Het verlies van de Walmart-leverantie was gewoon iets dat Dean Foods er niet bij kon hebben’ Valley. Over de grens oriënteerde de zuivelproducent zich op een overname van a2 Milk Company, de NieuwZeelandse producent van babyvoeding en consumptiemelk op basis van melk met het type eiwit betacaseïne A2. Het kwam er niet van. Wel kocht Dean
Ook Borden Dairy in problemen Behalve Dean Foods is ook de Amerikaanse zuivelproducent Borden Dairy in de problemen geraakt. De 163 jaar oude zuivelonderneming uit Dallas, Texas diende begin deze maand een faillissementsaanvraag in op basis van ‘Chapter 11’. Uit de begeleidende persverklaring blijkt dat Borden Dairy eveneens gebukt gaat onder de oplopende melkprijs en de lage marges op consumptiemelkproducten. Het bedrijf verwerkt jaarlijks 1,9 miljard liter melk in twaalf fabrieken, in het middenwesten en zuidoosten van de Verenigde Staten.
Foods een meerderheidsbelang in Good Karma Foods, dat alternatieven voor lijnzaadmelk en yoghurt maakt, en Uncle Matt’s, een Amerikaanse fabrikant van biologische sapproducten. Het bracht geen soelaas, zoals ook de kostenreductie- en productie-efficientieprogramma’s dat niet deden. Dean Foods boekte in 2018 een nettoverlies van $ 327,4 miljoen op basis van een omzet van $ 7,5 miljard. Het was de grootste min in zeven jaar. Analisten stelden vast dat de zuivelproducent ondanks de acquisities, nog altijd afhankelijk was van de verkoop van consumptiemelk (67 procent van de omzet), waarvan meer de helft onder private label werd geleverd. Een recept voor aanhoudend verlies. In februari vorig jaar kondigde het concern een evaluatie van de bedrijfsstrategie aan. Zeven maanden later werd de nieuwe ceo Eric Berigause aangesteld. Hij kondigde op 12 november aan dat ‘Chapter 11’ was aangevraagd, wat de opmaat moet zijn tot verkoop van Dean Foods aan DFA. Berigause zei: “Ondanks onze inspanningen om ons bedrijf flexibeler en kostenefficiënter te maken, hebben we nog steeds te maken met een uitdagende markt die wordt gekenmerkt door aanhoudende dalingen van de consumptie van verse melk.”
ZuivelZicht januari 2020
17
B E D R I JF
Bel Group en Savencia slaan vleugels verder uit
Franse kaasgrootmachten zoeken groei in buitenland Bel en Savencia zijn groot in kaasspecialiteiten. Ze hebben niet alleen een belangrijke positie verworven in hun Franse thuismarkt, ook op de Duitse markt zijn ze prominent aanwezig. Beide concerns zoeken de komende jaren verdere groei, vooral in het buitenland. Tekst: Hermann-Josef Martin
De twee belangrijkste kaasproducenten in Frankrijk na marktleider Lactalis, zijn Savencia Fromage & Dairy en de Bel Group. Beide ondernemingen produceren en verkopen vooral kaasspecialiteiten en hebben een strategie die sterk op de buitenlandse markt is gericht. Het zijn van oorsprong allebei familiebedrijven die zich de afgelopen decennia hebben ontwikkeld tot grote internationale, beursgenoteerde, spelers. De Bel Group heeft vestigingen in ruim dertig landen en verkoopt haar producten in meer dan 130 landen. In december 2018 sloot de onderneming een overeenkomst met een grote Franse leveranciersvereniging voor de levering van in totaal ruim 400 miljoen liter melk. De achthonderd melkveehouders die bij dit collectief zijn aangesloten ontvangen een basisprijs van € 350 per 1.000 liter standaardmelk. Die is aan te vullen met premies als de koeien ggo-vrij voer krijgen of als het vee ten minste 150 dagen per jaar buiten loopt. Het contract maakt het voor Bel mogelijk om een belangrijk deel van de merkproducten die zij in Frankrijk produceert, als ggo-vrij weidemelkproduct op de markt te brengen. Dat is met name relevant op de Duitse markt, waar voedingsmiddelen zonder
18
ZuivelZicht januari 2020
Productie van Leerdammer-kaas bij Bel Leerdammer. Met deze Nederlandse kaas heeft Bel Group een belangrijke positie verworven op de Duitse markt. (Foto: NZO)
genetische manipulatie steeds populairder worden. Duitsland is per slot van rekening de belangrijkste buitenlandse markt voor de Bel Group in Europa. Na Savencia en de Duitse onderneming Hochland, is Bel de belangrijkste leverancier van merkkaas in de Duitse detailhandel. Het merendeel van de producten die op de Duitse markt worden gebracht is afkomstig van de Franse Bel-fabrieken, van de Nederlandse fabrieken van Royal Bel Leerdammer of komen via de OostEuropese groepsmaatschappijen van de Bel Group op de markt. Bel Duitsland is bijzonder succesvol met Leerdammer-kaas. Het bedrijf biedt sinds het voorjaar van 2018 het hele Leerdammer-assortiment op basis van Nederlandse weidemelk aan. Het succes wordt toegeschreven aan de uitgebreide reclamecampagne waarmee Bel de verkoop in Duitsland ondersteunt.
Kostenbesparingen De Bel Group boekte in de eerste helft van 2019 betere resultaten ten opzichte van 2018. Omzet, bedrijfsresultaat en winst namen toe, mede dankzij de kostenbesparingen die de concerndirectie gedurende het boekjaar 2019 wil bereiken, in de orde van grootte van € 120 miljoen. De halfjaarcijfers geven de nieuwe strategie die topman Antoine Fievet in oktober presenteerde, vleugels. Onder het motto ‘For all. For Good’ wil de onderneming de wereldwijde duurzame groei met haar merkproducten versnellen. Fievet wil van Bel “een kampioen voor gezonder en verantwoorder voedsel voor iedereen” maken. Het concern zal haar internationale merkactiviteiten vooral gaan richten op de groeimarkt van ‘gezonde snacks’. Het productportfolio zal niet alleen zuivelproducten bevatten; Bel wil haar aanbod uitbreiden met hybrideproducten die
B E D R I JF
zuivel combineren met groenten en fruit. Tegelijkertijd wil Bel duurzame productiemethoden in de landbouw bevorderen en het gebruik van recyclebare en/of biologisch afbreekbare verpakkingen stimuleren. Daarnaast ambieert het concern in 2025 een CO2-neutrale productie. De omzet zou in dat jaar meer dan € 5,5 miljard moeten bedragen. (In 2018 zette Bel ter vergelijking € 3,3 miljard om). De beoogde groei moet vooral verwacht van de buitenlandse activiteiten, door zowel de introductie van innovaties als van uitbreiding van de productie, eventueel door middel van acquisities.
Omzetverhouding Savencia Fromage & Dairy claimt het wereldwijde marktleiderschap in traditionele kaasspecialiteiten, gemaakt van koe-, schapen- of geitenmelk. Het concern verwerkt in totaal ongeveer 4,2 miljard liter melk van deze diersoorten. Dat gebeurt voornamelijk in haar Franse fabrieken. Wat opvalt is de verhouding tussen de omzet die Savencia met haar Franse producten behaalt en het aantal Franse werknemers. 41 procent van het aantal werknemers dat het concern wereldwijd in dienst heeft, staat op de loonlijst van Franse Savencia-fabrieken. De omzet die zij samen realiseerden, omvatte in 2018 nog geen 29 procent van de concernomzet (€ 4,86 miljard). Bij de andere Savencia-fabrieken in Europa is die verhouding evenwichtiger. Daar werkt 33 procent van al het Savencia-personeel en zij zorgen voor bijna 40 procent van de totale omzet. Het verschil wordt verklaard met het feit dat de Franse fabrieken meer specialiteiten produceren die nogal arbeidsintensief zijn en ook meer kwaliteitscontroles vergen. Bovendien wordt de productie van deze kazen meestal uitgevoerd in relatief kleine bedrijven met een lage arbeidsproductiviteit.
Duitsland Net als bij Bel Group is Duitsland ook voor Savencia de voornaamste buitenlandse afzetmarkt. Het concern verkoopt er kaas en andere zuivelproducten van
de moedermaatschappij en van lokaal geproduceerde producten, zoals bijvoorbeeld de boterproducten van Corman en biologische zuivelproducten geproduceerd door de dochterbedrijven Edelweiß en Söbbeke. Savencia Fromage & Dairy Deutschland, gevestigd in Wiesbaden, importeert onder andere de zachte kaas Géramont, de beschermde Italiaanse harde kaas Parmigiano Reggiano (gepresenteerd onder het merk Giovanni Ferrari) en Le Rustique, een camembert.
Internationale expansie Savencia behaalde in de eerste helft van het afgelopen jaar een geconsolideerde omzet van € 2,43 miljard, een toename van 3,5 procent. Die groei was deels te danken aan acquisities. Het concern is namelijk druk bezig zijn internationale positie te versterken. Recent kocht Savencia daarom in verschillende landen bedrijven. Zo maakt sinds mei 2018 het Amerikaanse zuivelbedrijf Rogue Creamery uit de noordwestelijke staat Oregon deel uit van het Franse concern. Dat is de producent van de biologische blauwe kaas Rogue River Blue Cheese, die wereldwijd meer dan 40 prijzen heeft gewonnen, waaronder World Cheese Award 2019 voor zijn biologische merkkaas. Begin 2018 was ook al de Russische kaasmaker Belebey overgenomen, een producent van diverse specialiteiten voor de binnenlandse markt. Savencia heeft inmiddels aangekondigd € 30 miljoen te willen investeren om dit bedrijf te moderniseren. Ook in Zuid-Korea timmert het Franse concern aan de weg. Daar is twee jaar geleden Bake Plus gekocht, leverancier van roomkaas. In eigen land nam Savencia vorig jaar alle activiteiten over van het familiebedrijf Fromageries Papillon gespecialiseerd in de productie van de schapenkaas Roquefort, dat een beschermde status heeft. En aan het eind van het afgelopen boekjaar werd bekendgemaakt dat Savencia de joint venture Compagnie des Fromager et Riches Monts (CF&R) gaat leiden. Daarin deelt het concern de belangen met de grootste Franse zuivelcoöperatie Sodiaal. engineered wood products
www.vidarwood.com
B E D R I JF
Veehouders verwerken eigen melk in specialiteit voor horeca
Boerenmozzarella met melk van Twentse buffels Min of meer noodgedwongen begonnen veehouders Andra Westerhoff en Alfons Blokhuis met buffels. Nu profiteren ze van de groeiende populariteit van mozzarella en leveren een onderscheidend streekproduct voor de liefhebber. Tekst: Bert Kleiboer
Ze zijn iets kleiner dan moderne melkkoeien, maar zien er ontzagwekkend uit door hun brede kop met de imposante hoorns: waterbuffels. De zwarte runderen met het borstelige haar geven melk met een hoog vetgehalte, meer dan 8 procent. Dat is de basis voor onder andere de Italiaanse specialiteit mozzarella di bufala. Ook ver buiten Italië worden buffels
Andra Westerhoff maakt drie keer per week verse kaas. (Foto’s: Loes Heerink)
20
ZuivelZicht januari 2020
gemolken, zoals op Buffalo Farm Twente, het bedrijf van Andra Westerhoff en haar man Alfons Blokhuis in Denekamp. Het stel heeft deze bijzondere runderen sinds 2009, vertelt Westerhoff. “We hadden een gemengd bedrijf met melkvee en vleesvarkens. We moesten de emissie van de varkensstal beperken, omdat we dichtbij een Natura 2000-gebied zitten. Maar om de
investering in een luchtwasser rendabel te maken, zouden we fors moeten uitbreiden. Een megastal of stoppen, er zit niets tussenin. Dat vind ik jammer, want wij willen kleinschalig blijven.”
Turbulent begin Ze stopten met varkens en gingen op zoek naar een andere tak. Uitbreiden in melkkoeien vonden ze geen optie,
B E D R I JF
vanwege de hoge quotumkosten. Voor buffels was geen quotum nodig. Dat bleek het alternatief. De Twentse veehouders begonnen met 38 drachtige dieren. Toen nog als tweede tak naast ‘gewone’ melkkoeien. Het begin was turbulent. De ondernemers hadden een contract met een Belgische verwerker, maar deze ging failliet voordat de eerste buffels in Denekamp aan de melk kwamen. De samenwerking met een Nederlandse afnemer die vervolgens in beeld kwam, was van korte duur. Na onenigheid over de contractvoorwaarden en de melkprijs besloten Westerhoff en Blokhuis de melk zelf te verwerken, met mozzarella als het belangrijkste product. Drie keer in de week maken ze kaas. Dat is elke keer weer genieten, vertelt Westerhoff. “Je begint ’s ochtends met verse melk en aan het eind van de middag heb je dat zien veranderen in je eigen kaas. Dat is toch eigenlijk veel te mooi om aan een fabriek over te laten?”
Grote trend In 2012 maakten ze 40 kilo per week, in 2018 was dat gegroeid tot 1.500 kilo. Met hun boerderijmozzarella liften ze mee op de groeiende populariteit van het product. De zachte witte kaas doet het goed op de Europese zuivelmarkten. Steeds meer consumenten ontdekken de kaas voor salades, pastagerechten en natuurlijk op de pizza. Mozzarella is al lang niet meer uitsluitend Italiaans. Grote producenten in verschillende Europese landen maken het product, grotendeels van koeienmelk. In de periode 2015-2018 is het Europese exportvolume van mozzarella zelfs dat van Gouda voorbijgestreefd. Als kleinschalige producent merkt Buffalo Farm Twente dat ook de vraag naar regionaal product zich ontwikkelt. Westerhoff: “Wij verkopen een deel aan huis en leveren vooral aan horeca via gespecialiseerde groothandel. Veel horecaondernemers zijn geïnteresseerd in bijzondere producten. Wij leveren iets aparts.” In de horecagroothandel levert de mozzarella gemiddeld tussen de € 14 en € 18 per kilo op. De ondernemers hebben inmiddels
afscheid genomen van hun melkkoeien en zich volledig toegelegd op de buffels. Ze verkopen ook andere buffelzuivel, zoals ricotta en ijs, en vlees. Verder kunnen consumenten bij hen terecht voor verse melk (€ 2 per liter). De boerderij verzorgt ook rondleidingen en proeverijen.
Natuurlijke grondstoffen Blokhuis en Westerhoff melken nu ongeveer vijftig buffels. De gemiddelde melkgift ligt op 10 tot 15 liter per dier per dag. Dat is minder dan de helft van de productie die een gewone melkkoe levert. Voor een deel is dat de genetische aanleg, legt Westerhoff uit. “De fokkerij van Holstein-melkkoeien is veel sterker ontwikkeld. Daarnaast ligt het ook aan de voeding. We geven de buffels minder krachtvoer.” Niet alleen de hoeveelheid, ook de samenstelling van het krachtvoer wijkt sterk af. “Voor de kwaliteit van de mozzarella zijn we scherp gaan letten op de grondstoffen. We willen alleen natuurlijke producten. We werken nu met een maatwerkmengsel op basis van veel granen en kruiden.” Westerhoff is er persoonlijk van overtuigd dat dit leidt tot een gezonder
product, al is dat lastig met concrete data te onderbouwen. Aantoonbaar is wel een positief effect op de gezondheid van het vee. “We zijn nu bijna twee jaar helemaal vrij van antibiotica.” Voor de afnemers van de Twentse buffelkaas telt vooral de kwaliteit. “Echte mozzarella van volle buffelmelk, daar kan niets tegenop. Het gaat om smaak, ambacht en transparantie; onze afnemers weten waar het product vandaan komt.”
Buffels in de stal van Buffalo Farm Twente in Denekamp.
Gefixeerd op inkoopprijs Westerhoff verwondert zich over de, in haar ogen, geringe aandacht van de Nederlandse zuivelindustrie voor eigen specialiteiten. “Waarom kopen supermarkten biologische mozzarella in het buitenland? We kunnen in Nederland prima mozzarella van koeienmelk maken. Ik denk dat er best veel kansen liggen voor nieuwe producten. Niet alleen voor mozzarella; er zijn zoveel bijzondere kaassoorten die je als Nederlands product in de markt zou kunnen zetten. De sector laat zich te veel leiden door de grote inkoopcombinatie. Zij zijn veel te veel gefixeerd op kostprijs. Daardoor hebben ze te weinig oog voor mogelijkheden die er zijn in Nederland.”
ZuivelZicht januari 2020
21
Doordat consumenten steeds vaker voor biologische zuivelproducten kiezen, neemt de vraag naar biologische boerderijmelk toe. (Foto: NZO)
Notering moet prijs biomelk in Nederlandse markt verduidelijken
Eko Holland publiceert voortaan eigen melkprijs Eko Holland publiceert vanaf deze maand een eigen prijs voor biologische melk. De maandelijkse notering moet het beeld van de biologische melkprijs in de Nederlandse markt verduidelijken, verwacht voorzitter René Cruijsen. Tekst: Ria Besseling
“Als Eko Holland hebben wij nu in 2020 een groot aandeel in het volume van biomelk in Nederland. Bijna al onze biologische melk wordt verwerkt in Nederland en ook hier geconsumeerd. We vinden het dan ook belangrijk om voortaan de verwachte biologische melkprijs in de Nederlandse markt te publiceren”, vertelt René Cruijsen,
22
ZuivelZicht januari 2020
voorzitter van Eko Holland op Maat. Hij verwacht dat de gemiddelde biologische melkprijs dit jaar stijgt tot boven de € 50 per 100 kilo.
Ruimte in eigen markt De huidige prijspublicaties voor melk zijn gebaseerd op de Europese markt. “Andere landen hebben hier met eigen
aspecten in de kostprijsketen te maken. In Nederland produceren en leveren wij echter voor de eigen retailkanalen. Omdat de biologische melk dus voornamelijk voor de Nederlandse markt wordt geproduceerd, zullen wij deze prijzen voortaan publiceren. De verwachte melkprijs inclusief kwaliteitstoeslag wordt voor de leden op iedere eerste
B E D R I JF
maandag van de maand bekendgemaakt. Het uitbetaalde melkgeld volgt op de twintigste van de maand.” Voor januari is de te verwachten melkprijs (exclusief btw) voor biologisch € 50,15 en voor biologisch-dynamisch € 57,10. De prijzen gelden bij een jaarleverantie van 500.000 kg melk met 4,41 procent vet en 3,47 procent eiwit. Dit is inclusief de kwaliteit- en kwantiteitstoeslagen en exclusief eventuele programmatoeslagen, zo maakte Eko Holland bekend. De coöperatie heeft een behoorlijk aandeel in de markt van biologische melk in ons land. Van de in totaal vijfhonderd biologische melkveehouderijen produceren de ruim tweehonderd bedrijven die zijn aangesloten bij Eko Holland ongeveer 100 miljoen kilo melk en 10 miljoen bd-melk. Deze markt stijgt in hoog tempo verder. Ging het eind 2017 nog om levering door de in totaal 435 biologische melkveehouders in Nederland, goed voor een productie van in totaal 225 miljoen kilo melk, nu leveren er 465 melkveehouders biologische melk. Dat komt er op neer dat dit jaar bijna alle verse biozuivel die de Nederlandse supermarkten verkopen afkomstig is van melk van Nederlandse biologische bedrijven. Cruijsen verwacht dat er in de toekomst in Nederland ruimte is voor de productie van 15 tot 20 miljoen ton extra biologische melk. Behaalden de supermarkten in 2017 een omzet van € 153 miljoen aan biologische zuivel, in 2018 was dit gestegen naar € 166 miljoen, 8 procent meer. Nu steeds meer consumenten kiezen voor biologisch houdt deze groei aan. “Dat zien we terug in de jaarlijkse 4 tot 5 procent groei in de afzet van biologische melk.
‘We hebben ruim tweehonderd leden en er is ruimte voor vijftig nieuwe biologische melkveehouders’
Het gaat om verwerking tot dagverse biozuivelproducten voor private label in retail zoals verse halfvolle en volle melk, yoghurt en desserts”, aldus Cruijsen.
Basisprijs De uitgangspositie voor het bepalen van de Eko Holland-melkprijs is de Nederlandse markt. “Daardoor krijgt iedereen een duidelijker beeld wat de Nederlandse prijs voor biologische melk is. Het voordeel voor de leden is dat er een eerlijke melkprijs voor biologisch ontstaat die is opgebouwd in Nederland”, benadrukt de voorzitter. De notering van Eko Holland bestaat uit een basisprijs en premies van maximaal € 3 per 100 kilo melk. Dat is inclusief de toeslag op boerderijniveau van € 1 tot € 1,50 per 100 kilo melk voor aanvullende normen van de Natuurweide die per januari verplicht zijn. “De communicatie rondom de aanvullende normen moet nog gestalte krijgen en ligt nu bij de Natuurweide. Het zou kunnen dat het EKO-keurmerk daarvoor wordt ingezet”, aldus Cruijsen. “Dit nieuwe EKO-keurmerk met strengere normen voor biologische zuivelproductie moet nog verder worden uitgewerkt. Wat betreft regels voor biologische melkveehouders blijft het hierbij en willen wij de komende jaren rust rondom de regels.” Het vernieuwde EKO-keurmerk, waarvoor de sector en de melkveehouders die leveren aan Eko Holland twee jaar geleden de overeenkomst tekenden, heeft aandacht voor verder verduurzamen, energie en welzijn van de koe en een energieneutrale bedrijfsvoering vanaf in 2022.
Industriële koeling Highcare Kaasrijping Cleanrooms Airconditioning Maatwerk
Ruimte voor meer leden Eko Holland wil ook in 2020 gaan voor een verdere groei van het aantal leden.”We gaan nu over de tweehonderd leden heen en er is ruimte voor vijftig nieuwe biologische melkveehouders.” De coöperatie speelt met haar ambitie tevens in op de wachtlijsten voor biomelkveehouders bij andere zuivelverwerkers. “Ja, wij willen verder groeien. Er is ruimte voor nieuwe omschakelaars”, aldus Cruijsen.
Voets & Donkers ontwikkelt met grote precisie luchtbehandelingssystemen die exact de juiste condities creëren voor kaasrijping.
www.voetsdonkers.nl
B E D R I JF
In 2050 meer dan 2 miljard zestigplussers
Fonterra richt zich meer op ouderen en patiënten Fonterra heeft een nieuw lactosearm melkeiwitconcentraat ontwikkeld. Daarmee richt de zuivelonderneming nadrukkelijk op de markt voor eiwitrijke voeding voor ouderen en patiënten in zieken- en verzorgingshuizen. “Het ingrediënt zorgt voor een betere spijsvertering”, zegt Camiel van Beek. “Voedingsproducten met 6 procent of meer eiwit zijn nu beter toegankelijk voor ouderen en patiënten door erg lage lactosepercentages in het eiwit.” Tekst: Yves De Groote
“Het recent in Europa op de markt gebrachte melkeiwitconcentraat met de merknaam SureProtein is niet alleen lactosearm, maar ook rijk aan mineralen zoals calcium om de botten en spieren vitaal te houden. Voor ouderen zijn zelfstandigheid en vitaliteit van groot belang voor hun welzijn”, zegt de
Camiel van Beek, global sales directeur Medische Voeding bij Fonterra. Speciaal voor patiënten en ouderen richtte het Nieuw-Zeelandse zuivelconcern twee jaar geleden een nieuwe bedrijfsonderdeel op. “We anticiperen op de demografische ontwikkelingen. In 2050 zijn er wereldwijd meer dan 2 miljard zestig-
plussers. We zien ook een dalende groei in de geboortecijfers globaal”, aldus Van Beek. “Binnen Fonterra zijn we daarom continu bezig om ons aanbod uit te breiden en in te kunnen spelen op de huidige en toekomstige behoeften van consumenten, zowel in Europa als wereldwijd.”
Voeding cruciaal Voeding speelt een cruciale rol in de algemene gezondheidstoestand van de ouder wordende bevolking. Voorkomen van gezondheidsproblemen is nog altijd beter dan genezen. Voorop staat de verouderende bevolking zo lang mogelijk gezond te houden en de nood aan zorg zo lang mogelijk uit te stellen en zo veel mogelijk te beperken. Voeding kan uiteraard ook de medische behandeling ondersteunen, of helpen bij het onder controle houden van bepaalde ziektebeelden. Het gebruik van medicijnen en de medische kosten kunnen naar beneden gebracht worden.
Lactose-intolerantie
Lactose-intolerantie neemt toe bij verouderen en bij ziekte. (Foto’s: Fonterra)
24
ZuivelZicht januari 2020
“Lactose-intolerantie neemt toe bij verouderen en bij ziekte”, legt Van Beek uit. In de dunne darm breekt een enzym, lactase, lactose (melksuiker) af tot galactose en glucose. Normaal heeft iedereen vanaf de geboorte voldoende lactaseproducerende cellen in deze
B E D R I JF
aan te tasten, zodat dit goed verwerkt kan worden in eiwitverrijkte producten.
Specifiek voorwaarden
Camiel van Beek: “Voor ouderen zijn zelfstandigheid en vitaliteit van groot belang voor hun welzijn.”
darm voor het verteren van moedermelk. “Bij het verouderen neemt de capaciteit echter af waardoor een tekort kan ontstaan met lactose-intolerantie als gevolg.” Dit kan leiden tot buikpijn, een opgeblazen gevoel, krampen, diarree en overmatige winderigheid. Ook medicijngebruik (met name antibiotica en cytostatica (bij chemotherapie), red.) kan in lactose-intolerantie resulteren. Daarom ziet het zuivelbedrijf toenemende interesse in ingrediënten met lage lactosegehalten voor deze doelgroep.
Bij productontwikkeling van voeding voor ouderen en patiënten is volgens Van Beek vooral van belang rekening te houden met enkele specifieke voorwaarden. “Een eerste probleem bij deze groep is kauwen en slikken waardoor zij kleinere porties eten en nogal eens hun bord niet geheel leegeten.” Ook is de eetlust verminderd, evenals het smaakvermogen door medicatie, ziekte en veroudering. Deze gevolgen mogen niet worden onderschat: 15 tot 30 procent van de thuiswonende ouderen is ondervoed. “Zij krijgen minder calorieën of essentiele voedingsstoffen (vitamines en mineralen) binnen dan het lichaam nodig heeft.” Gevolg? De persoon komt in een negatieve gezondheidsspiraal. Het lichaam gebruikt adenosinetrifosfaat (ATP) en creatinefosfaat (CP) in spierweefsel en vet uit het vetweefsel. Vooral de afbraak van spieren is nadelig. Dit kan niet alleen tot gevolg hebben dat de oudere meer belemmeringen ervaart bij dagelijkse activiteiten. De kans om te vallen neemt toe. Andere gevolgen zijn: vlugger moe voelen, minder zin hebben om te eten, sneller en ernstiger ziek worden, langer nodig hebben om te herstellen na een ziekte en moeilijkere wondgenezing.
kiest voor een actieve en gezonde levensstijl. Het zuivelbedrijf ontwikkelde ook voor deze groep proteïneversterkte onderwegconcepten, zoals fruit- en groentesappen met 5 procent eiwit of drinkyoghurt met 8 procent eiwit (SureProtein WPC515) en ice coffee met 15 procent eiwit (SureProtein MPC485). “Met zijn hoge voedingswaarde geldt zuivel voor consumenten als een van de meest hoogwaardige ingrediënten. Dit biedt fabrikanten volop mogelijkheden voor toepassing in een steeds bredere verscheidenheid aan producten”, besluit Van Beek. “We willen samen met onze klanten de consument de kwaliteitsproteïnes leveren die hij of zij nodig heeft, in de vorm van producten met een uitstekende smaak en textuur.”
Advertentie
Lactosearm eiwit “Ons lactosegehalte is extreem laag”, zegt Van Beek over het door Fonterra ontwikkelde prototype melkeiwitconcentraat SureProtein met 85 procent eiwit. “Er zijn al soortgelijke eiwitten tot op de markt, maar deze bevatten typisch meer lactose. Bij het formuleren van eiwitverrijkte producten van 5, 10 of 20 procent of meer melkeiwit kan het lactosegehalte dan te hoog zijn, met als gevolg een ongemakkelijke spijsvertering bij met name de doelgroep van ouderen en patiënten.” Fonterra is erin geslaagd om de lactose in melkeiwit met behulp van moderne enzymtechnologie te minimaliseren, zonder de functionaliteiten (voedingswaarde, verwerkbaarheid, textuur en smaak) van het eiwit
Productconcept Om ondervoeding te voorkomen is het belangrijk dat ouderen gemakkelijk te consumeren voeding krijgen die rijk is aan eiwitten en energie en mineralen en vitamines, benadrukt Van Beek. “Dankzij de relatief hoge nutriëntdensiteit volstaan kleine porties. Vloeibare voeding, in de vorm van smoothies of shakes, vergemakkelijken de inname.” Fonterra ontwikkelde een concept melkdrank (foto) met kokossmaak met 6 procent eiwit, 0,03 procent lactose en 5,2 procent vet.
Breder publiek Fonterra richt zich met eiwitverrijking overigens ook op het brede publiek dat
ZuivelZicht januari 2020
25
Er bestaat een grote uitdaging als het gaat om efficiĂŤntie en duurzaamheid in de gehele zuivelsector.
Analyse Annual Insight
De Nederlandse melkprijs in Europees perspectief Annual Insight analyseert maandelijks in ZuivelZicht de ontwikkelingen in de zuivelmarkt op basis van data. Het bedrijf gelooft dat het gebruik van data in toenemende mate van belang is om de juiste strategische beslissingen te kunnen nemen. Deze maand de veranderende rol van Nederlandse melk in de EU op basis van de ontwikkeling van de melkprijzen sinds 2015. Tekst: Robert den Hertog
26
ZuivelZicht januari 2020
MARK T
Het verschil in kostprijs tussen Nederland en de rest van Europa wordt groter De ontwikkeling van de melkprijs in de Europese Unie over de periode 2015-2019 wordt gekenmerkt door een algehele melkprijsdaling, met name als gevolg van de afschaffing van het melkquotum per april 2015. Die daling duurde tot en met halverwege 2016. In de periode hierna zien we een opleving van de prijs, voornamelijk in West-Europa. De regio zat halverwege 2016 onder de € 25/100kg melk, maar laat richting januari 2017 een stijging zien ter grootte van € 10/100kg melk. Vanaf 2018 zien we de markt min of meer stabiliseren. Een korte analyse van de melkprijsontwikkeling in de verschillende regio’s in Europa (met per regio de hoogste gemiddelde uitbetaler in blauw):
• Noord-Europa: Denemarken, Finland, Zweden. De hoogst uitbetalende regio in Europa, € 2,50/100 kg hoger dan gemiddeld, gedurende 2015-2019, met een range van € 0,80-€ 5,20/100 kg verschil. • West-Europa: België, Duitsland, Frankrijk, Nederland Gemiddelde uitbetaler in Europa. In 2015-2017 wordt vaak ondergemiddeld uitbetaald, daarna tot en met halverwege 2018 vaak bovengemiddeld. In de laatste periode lopen de prijzen vrijwel gelijk. • Oost-Europa: Bulgarije, Polen, Roemenië. De laagst uitbetalende regio in Europa, € 3,30/100 kg lager dan gemiddeld in de periode 2015-2019,
met een range van € 1,50-€ 5,60/100 kg verschil. • Zuid-Europa: Italië, Spanje, Portugal Minst volatiele uitbetaler in Europa. Waar bijvoorbeeld in 2016 de melkprijs in Europa sterk daalde, blijft de melkprijs van Zuid-Europa ‘overeind’ op een laagste prijs van € 28,50/100 kg. Een prijsverschil van meer dan € 5 met de laagst uitbetalende regio op dat moment, Oost-Europa. • Verenigd Koninkrijk: Engeland en Ierland. Meest volatiele uitbetaler in Europa. Laat sterkere bewegingen vergeleken met het EU-gemiddelde. Brexit wordt positief ontvangen. Richting eind 2019 zien we een steile toename van de melkprijs.
ZuivelZicht januari 2020
27
MARK T
Kostprijsverschil Het kostprijsverschil tussen Nederland en de rest van Europa wordt aantoonbaar groter. Dat loopt gedurende de periode 2015-2019 flink op. Waar Nederland in de periode januari 2015-december 2016 nog een lagere melkprijs uitbetaalde dan het EU-gemiddelde ligt dit in januari 2017-december 2018 gemiddeld € 2,50/100 kg hoger. Ook in de periode hierna blijft de melkprijs op een bovengemiddeld niveau. De vergelijking met Denemarken (gemiddeld voor EU-begrippen), laat eenzelfde oplopende trend zien. De melkproductie van Denen is efficiënt, waardoor de EU melkprijs niet zal stijgen de komende jaren. Volgens de European Dairy Farmers (EDF) bedraagt de break-evenmelkprijs in de Europese Unie 32 eurocent per liter. Hierbij zijn zowel de variabele als vaste kosten gedekt. Historisch gezien volgt de EU-melkprijs deze break-evenmelkprijs. De Deense melkprijs is historisch gezien in lijn met het EU-gemiddelde. Als gevolg van het feit dat Deense boeren de komende jaren kunnen produceren voor een prijs van maximaal 32 eurocent per liter, zal de gemiddelde EU-melkprijs de komende jaren vermoedelijk niet stijgen. In de Deense melkveehouderij hebben zich de laatste jaren enkele ontwikkeling voorgedaan die cruciaal zijn gebleken. De Deense melkveehouderij is sterk geconsolideerd, waardoor toekomstbestendige bedrijven zijn ontstaan; door
schaalvergroting zijn de kosten er verlaagd, mede gestimuleerd door de kwantumtoeslag die coöperatie Arla Foods er aan haar boeren betaald. Daarnaast hebben strengere protocollen, het voermanagement bijgedragen aan verdere professionalisering van de melkproductie.
Fosfaatrechten Terwijl Deense EDF-leden de kostprijs in de afgelopen jaren nauwelijks zien toenemen, stijgt de kostprijs in Nederland in de afgelopen jaren wel, namelijk naar 35 eurocent per liter. De voornaamste oorzaken zijn de invoering van het fosfaatrechtenstelsel en het verschil in schaalgrootte. Mocht deze stijging doorzetten, dan betekent dit een groter gat met de rest van de EU. Hoe creëren we een duurzame Nederlandse zuivelsector? De concurrentiepositie van de Nederlandse melkveehouderij staat dus onder druk. Er bestaat een grote uitdaging als het gaat om efficiëntie en duurzaamheid in
Inzicht in productie en handelsstromen De AnnualInsight Market Monitor biedt maandelijks inzicht in de landelijke productievolumes en internationale handelsstromen van belangrijke voedingsmiddelen, in een interactieve BI-omgeving. Daarmee krijgt de gebruiker de mogelijkheid de omvang van een markt te bepalen en zijn aandeel hierin. Ook groeimarkten en trends kunnen worden gesignaleerd, inclusief het aandeel van de gebruiker in de exportstroom naar bepaalde landen.
de gehele sector. Het fosfaatrechtenstelsel en de daarbij horende kosten komen op z’n zachtst gezegd niet in een al te gunstige periode. Schaalvergroting, kostprijsverlaging en verhoging van toegevoegde waarde, oftewel melkverwaarding zijn voor Nederland dé thema’s om de focus op te leggen in de komende jaren. Een verdere verdieping en vergelijk van Nederland met andere ‘voorbeeld EU-landen’ kan de basis vormen voor verbetering. Een eerste stap kan gezet worden door het nemen van Denemarken als voorbeeld om te zien hoe de Nederlandse zuivelsector toekomstbestendig(er) kan worden. Robert den Hertog is Industry Lead Zuivel bij Annual Insight.
28
ZuivelZicht januari 2020
MARK TCIJFERS
PRODUCTIE Melkaanvoer mondiaal (jan’19 - okt’19; % t.o.v. ’18) EU-28
Verwerking EU (jan’19 - okt’19; % t.o.v. ’18) Kaas
+0,5%
waarvan: Duitsland Duitsland
-0,3%
Frankrijk Frankrijk
NMMP
x 1.000 ton
x 1.000 ton
10.000
750
8.000
600
-0,5% -1,4%
Nederland
+1,9%
Verenigde Staten
+0,3%
Nieuw-Zeeland
+0,3%
-1,0%
Argentinië
4.000
-2,7%
Australië
-7,8%
Wit-Rusland
+0,5%
-5,3%
+3,9% +1,3%
+7,7%
150
-8,4%
-1,3%
-5,3% 0
-4,1% 300
-5,5%
2.000
Uruguay
+6,7%
450
6.000
+0,9% 0
0 30
60
90
120
Overig IT
150
x miljard kg
PL FR
Overig FR
NL DE
BE DE
DK NL
PRIJZEN Melkprijs (nov’19 t.o.v. okt’19, in %)
Marktprijs (dec’19 t.o.v. nov’19, in %)
LTO melkprijsvergelijking 40
7.000 5 jaarsgemiddelde '13-'17 2018 2019
38 36
+0,7%
30 jan
€/1.000 kg
2.500
4.000
2.000
3.000
1.500 dec-18
€/1.000 kg NL +4,0% WM -0,1%
3.000
5.000
2.000 dec-17
dec
3.500
NL +1,0% WM -4,8%
6.000
34 32
Mager melkpoeder ADPI
Boter 82%
€/100 kg
1.000 dec-17
dec-19
dec-18
dec-19
EXPORT Kaas (jan’19 - sep’19, % t.o.v. ’18) Wereldhandel
Intrahandel EU
x 1.000 ton 750
5.000
+4,3%
x 1.000 ton
1.250
Intrahandel EU
x 1.000 ton
x 1.000 ton 500
+15,5% 400
3.000
750
300
2.000
500
200
4.000
450 +3,2%
300
+3,7%
-2,4%
+3,2%
1.000
0
+4,4%
NL*
VS
NZ
-15,5%
250
-21,5% -25,4%
0
0 EU*
Wereldhandel
1.000
600
150
Niet-mager melkpoeder (jan’19 - sep’19, % t.o.v. ’18)
EU
NL
+3,9%
100 +14,1% 0
NZ
EU*
NL*
VS
EU
NL
*Derde landen export
Bron: ZuivelNL
www.zuivelnl.org
ZuivelZicht januari 2020
29
BELRUBRIEK KAASPROMOTIE
KAASBEWERKINGSMACHINES
INDUSTRIËLE AUTOMATISERING
IN- EN VERKOOP TANKS
LUCHTBEHANDELING
KAASVERWERKINGSMACHINES RVS TANK- EN APPARATENBOUW
BELRUBRIEK ADVIES
INGREDIËNTEN
COATINGS EN LIJMEN
uw partner voor: kaaswas & verpakkingslijm
PROCESSING
KAASPRODUCTIELIJNEN VOEDSELVEILIGHEID INSPECTIES
UW ADVERTENTIE IN DE BELRUBRIEK IS TWAALF KEER PER JAAR ADVERTEREN VOOR EEN SCHERPE PRIJS. VOOR TARIEVEN EN INLICHTINGEN: TEL. 020 573 6056 OF H.V.D.WERFBDU.NL
Evaporators & Dryers PR O JE CT E N FABR ICAG E ENG INE E R I NG C O MPO NE NT E N AU TO MATI S E R I NG info@sancoprocessing.nl Waardwei 9 8754 HB Makkum +31(0)515 23 11 77 www.sancoprocessing.nl
T I D R E T ACH L E B A L E S E P O R EU HT NEDERLANDSE KAAS V I N D J E ÉC
EUROPA MAAKT KAAS ÉCHT UIT NEDERLAND EENVOUDIG HERKENBAAR! Niet alle ‘Nederlandse’ kaas, zoals Goudse of Edammer, komt daadwerkelijk uit Nederland. Toch herken je de Nederlandse kaas gemaakt volgens traditioneel Nederlands recept, van Nederlandse melk en gerijpt in Nederland heel eenvoudig. Aan de lekkere smaak én aan het Europese BGA-label. Vind jouw kaas écht uit Nederland bij de kaasspecialist of in de supermarkt.
ND-KAAS.NL
MEER WETEN? WWW.GOUDAHOLLA
CAMPAGNE GEFINANCIERD MET STEUN VAN DE EUROPESE UNIE
DE SAMENSTELLER VAN DEZE PROMOTIECAMPAGNE IS ALS ENIGE VERANTWOORDELIJK VOOR DE INHOUD ERVAN. DE EUROPESE COMMISSIE EN HET UITVOEREND AGENTSCHAP VOOR CONSUMENTEN, GEZONDHEID, LANDBOUW EN VOEDING (CHAFEA) AANVAARDEN GEEN AANSPRAKELIJKHEID VOOR HET GEBRUIK DAT KAN WORDEN GEMAAKT VAN DE INFORMATIE DIE HET CAMPAGNEMATERIAAL BEVAT.