Vogels tellen

Om De Hoek - meer info op www.batumiraptorcount.org

Vogels tellen in Georgië

Batumi (Georgië), anderhalf miljoen roofvogels onderweg naar het zuiden!

Dwergarend

Filiep 'T Jollyn

Half augustus, de zomer loopt op zijn einde en net zoals veel zangvogels maken ook vele roofvogels zich klaar voor de grote trek naar het zuiden om de winter door te brengen in zonniger oorden. De belangrijkste reden hiervoor is het voedsel dat heel schaars wordt bij ons in de winter of voor soorten als de Wespendief zelfs helemaal verdwijnt.

Roofvogels hebben een heel vernuftige techniek om zonder veel energieverspilling grote afstanden te overbruggen. Ze maken gebruik van de opstijgende warme lucht. Zonder enige inspanning worden ze meegevoerd naar grote hoogte in zo n thermiekbel. Eens boven laten ze zich afglijden naar het zuiden om enkele kilometers verder in de volgende thermiekbel weer hoogte te winnen.

Waarom passeren die honderdduizenden roofvogels nu net over Georgië? Roofvogels vermijden zeeën om over te vliegen omdat daarboven geen opstijgende warme lucht aanwezig is (het water is te koud). Ze ontwijken ook hoge bergketens waarboven het vaak slecht weer is. In Georgië komt de Grote Kaukasus tot tegen de Zwarte zee en ontstaat er als het ware een flessenhals waar al die roofvogels doorheen moeten om hun weg naar het zuiden te kunnen verder zetten.

Waar komen al die roofvogels vandaan die Georgië passeren? De meeste broeden in het westen van Rusland en oostelijk Oost-Europa en gaan overwinteren in Afrika en het Arabisch schiereiland. Het gaat om een heel diverse groep aan roofvogels met elk hun eigen manier en hun eigen periode om naar het zuiden te trekken. Wespendieven zijn bv vroege vogels die al half augustus op de vleugels gaan en begin september pieken met topdagen van meer dan 100000 vogels. Zwarte wouwen beginnen er dan weer iets later aan gevolgd door de Steppebuizerden en de grote arenden die eind september/begin oktober hun maximum-aantallen behalen. Grauwe, Bruine, Blauwe -en Steppekiekendieven, Slangenarenden, Dwergarenden, Schreeuwarenden en Bastaardarenden…het is maar een greep uit de 40-tal soorten roofvogels die we daar al waargenomen hebben.

Het begon allemaal in 2004 toen enkele jonge Belgen van de Jeugdbond voor Natuurstudie –en Milieubescherming naar Georgië trokken. Enkele resultaten van oudere tellingen hadden hun aandacht getrokken en zo gingen ze zelf op verkenning. Op enkele dagen tijd telden ze ongeziene aantallen en groeide het idee om een telkamp op poten te zetten met vrijwilligers om een heel trekseizoen in kaart te brengen. In 2008 was het zover. De Russen waren net Georgië binnengevallen en stonden tot op enkele tientallen kilometers van de telpost met hun tanks, maar dat hield die gemotiveerde Belgen en Nederlanders niet tegen om er voor te gaan. Hun resultaten veroorzaakten een schokgolf in de trektelwereld. Ongeziene aantallen werden daar voor ‘t eerst geregistreerd. Hoe had deze

doortrekcorridor zo lang onder de radar kunnen blijven? Ze telden dat jaar meer Wespendieven dan Birdlife dacht dat er voorkwamen in dat deel van Eurazië.

Ondertussen zijn we 13 jaar verder en zit de dertiende telling er net op. We tellen nu van half augustus tot de derde week van oktober met een internationaal team van vrijwilligers van op twee telposten. Elke vogeltrekliefhebber kent Batumi nu! Dit jaar braken we zowaar het alltime record en stonden er maar liefst 1.420.000 roofvogels op onze clickers. Je moet er geweest zijn om het te beseffen hoe spectaculair het allemaal is…en dan nog…

Wat is nu eigenlijk het belang van al dat getel? Wij monitoren vogels die broeden in heel uitgestrekte gebieden o.a. in het Westen van Rusland. Dat zijn streken waar amper een onderzoeker komt en waar heel weinig geweten is over die vogels. Door in die smalle flessenhals deze vogels te tellen, op geslacht en op leeftijd te brengen en dat jaar na jaar opnieuw volgens hetzelfde protocol te doen, verkrijgen we zeer waardevolle informatie over die roofvogelpopulaties. De aantallen van bv. de Grauwe kiekendief dalen nu al enkele jaren op een rij en dat is een teken dat er iets aan de hand is. Tijd om aan de alarmbel te trekken en te zorgen dat er iets gebeurt om deze soort van de ondergang te redden. Mogelijks is de zeer sterke intensivering van de landbouw in zijn broedgebied hiervan een oorzaak. Daar moeten onderzoekers dan achteraan.

Steppebuizerds

Filiep 'T Jollyn

Zwarte wouwen doen het daarentegen enorm goed (meer dan een verdubbeling van de aantallen sinds het begin van de telling). Zwarte wouwen zijn aaseters en houden zich graag op bij storten. Een reden voor hun toename kan het ontstaan zijn van nieuwe storten in Israël en het Arabisch schiereiland (nabij de grote steden van de Emiraten bv.). Die zorgen ervoor dat die beesten zover niet meer moeten trekken (Afrika) en dat er veel meer voedsel beschikbaar is.

Moest het van de vogels alleen afhangen zou ik niet elk jaar naar Georgië afzakken. Het samenleven en het zich samen smijten voor het project met mensen van over heel Europa en verder is zo verrijkend. Ik zou het niet meer kunnen missen. De Georgische gezinnen waarbij we verblijven zijn gewoon familie geworden. Vriendschapsbanden zijn voor het leven gesmeed.

Na de telling reis ik meestal nog even rond in het land. Georgië is niet veel groter dan België maar heeft zoveel gezichten. Zonder ver te reizen kom je steeds opnieuw in heel andere landschappen terecht: de steppes in het oosten, het alpiene landschap van de Hoge Kaukasus in het Noorden, de hoogvlaktes aan de grens met Armenië, de Zwarte Zeekust…. Meer dan 3000 Orthodoxe kerkjes staan verspreid over het land, de Georgische keuken, dans en taal zijn uniek. Gastvrijheid staat daar zelfs in de grondwet denk ik.

Volgend jaar opnieuw? Natuurlijk!

Tekst & foto’s: Filiep ‘T Jollyn - ©BRC