N I E U W S B R I E F B E G I J N H O F O N Z E - L I E V E - V RO U W T E R H OY E N
2020
114
#
JULI AUGUSTUS
JAARGANG 19 vu M. Van Speybroeck,
Lange Violettestraat, 193B, 9000 Gent.
Pastoor Grypdonck ging heen WHAT’S IN A NAME
Huis / 195 St. Dorothea
BEATRIZ VAN HOUT TE ALONSO
Wonen is een werkwoord O N S B E G I J N H O F I S E E N U I TG AV E VA N B E G I J N E N K R I E B E L S
1
Inhoud
NIEUW! Voor alle vragen, opmerkingen, foto’s, bijdragen, ideeën,... kan je nu mailen naar één algemeen e-mail adres: BEGIJNENKRIEBELS@TELENET.BE
Wat valt er te lezen?
Pagina 16
Ter herinnering: Wie graag iets wil laten publiceren in ons krantje kan altijd contact opnemen met de redactie, zie pagina 19.
6 Frank
wedstrijd WAAR IN HET BEGIJNHOF
NUMMER 114 JULI - AUGUSTUS 2020 3 Gandor 4 What’s in a name? 5 Winkel Hier Plezier
10 Beatriz
6 Frank 9 Kort nieuws 10 Beatriz 12 Beelden van begijnen 13 Bleekweide 14 Kort nieuws
12 Beelden van begijnen
15 Agenda 15 Monica 16 Wedstrijd 18 Koens kookclub 19 Colofon / REDACTIE
13 Bleekweide
20 Portret
In het vorig krantje deden wij een oproep om handelaars en kleine zelfstandingen in onze buurt “een hart onder de riem” te steken in deze voor velen moeilijke tijden. Ook al zijn de lockdown maatregelen versoepelt, de gevolgen ook op economisch vlak zullen nog lang voelbaar zijn en dus houden we graag onze belofte om tweemaandelijks een adverteerder/handelaar extra in de kijker te zetten. De lingeriewinkel Gandor, is sinds lang een gevestigde waarde in de Lange Violettestraat 45. De zaakvoerster Martine nam een dertigtal jaar geleden de winkel van haar moeder over, destijds een winkel van kwaliteitshandschoenen gevestigd waar zich nu de hotelschool bevindt. De handschoenen, uitgevoerd in de fijnste ledersoorten en stoffen, dikwijls in de bijpassende kleur van het bal of suitekleed waren een must bij speciale gelegenheden. En daar kan Martine uitvoerig over vertellen. Zo kwamen wij te weten waar de naam GANDOR vandaan komt. De handschoenen werden gemaakt in het Franstalige Ronse, bij Le Gant d’or, vertaling voor de “De Gouden Handschoen”. De winkel in Gent (Gand), floreerde ook bij de Gentse Bourgeoisie die zich graag de Franse taal toe eigende, weliswaar doorspekt met veel Gentse woorden en accenten. En de naam “Gandor” kwam in beeld …. Martine verhuisde de zaak naar nr. 45 en legde zich na de overname meer toe op lingerie en zo biedt deze lingeriezaak een ruime keuze uit verscheidene topmerken, ook van Belgisch fabricaat. Aangevuld met een uitgebreid assortiment van badmode, nachtkledij, panty’s, sokken, handschoenen en ook boxershorten voor mannen. Al dit en meer in elke prijsklasse. Zo kan iedereen zijn gading vinden, van jong tot oud en van A tot I cup! Martine helpt met persoonlijk en deskundig advies. Neem een kijkje op haar website www.gandor.be en voel je welkom om in de winkel de nieuwe zomercollectie te gaan bewonderen.
Een idee voor in de nieuwsbrief? Mail het gerust naar de redactie!
begijnenkriebels@telenet.be
Hier kon ook jouw reclame staan, vind je niet?
Lange Violettestraat 45 9000 Gent Tel 09 223 55 86
Bij interesse, contacteer a.u.b de redactie om jouw reclame te bespreken: begijnenkriebels@telenet.be
Ons Begijnhof / 195
Wat schuilt er achter de namen van onze huizen?
Tekst: Marc
De heilige Dorothea, terug te vinden bij huisnummer 195, is terug zo een heilige met een wazig historisch verleden. Zij zou geleefd hebben in de tijd van keizer Diocletianus, een gedreven christenvervolger. Veel historische verhalen zijn hierover gekend, en hier en daar wordt er nog een goed verhaal toegevoegd ter stichting van de lezer of kijker (beeltenissen, schilderijen, glasramen). Haar vader en moeder, beide al christenen in Rome, ontvluchtten de vervolging door uit te wijken naar Caesarea, een bloeiende stad in klein-Azië, vandaag nog altijd een havenstad ten noorden van Tel Aviv in Israël. Daar groeide het gezin nog aan met een extra dochtertje, een bloem van een kind. Zij werd uiteraard gedoopt en was heel devoot. Toen ze ouder werd, besloot ze maagd te blijven: Jezus was haar eeuwige bruidegom. Omdat haar schoonheid zo geroemd werd, liet de stadhouder zijn oog op haar vallen en wou met haar huwen. Natuurlijk traden terug de problemen op: zij wilde niet trouwen en al zeker niet met een heiden. En de stadhouder had Diocletianus’ richtlijnen te volgen… Dorothea was niet voor rede vatbaar, zelfs niet na verschillende folteringen. Na iedere sessie folteringen kon ze telkens weer mensen overtuigen om christen te worden, wat de woede van de stadhouder alleen maar aanwakkerde. Uiteindelijk liet de stadhouder haar onthoofden. Er kwam nog een staartje aan dit verhaal. Toen zij de stad uitgeleid werd om haar doodstraf te ondergaan, had de secretaris van de stadhouder wel een stoute mond. Hij had Dorothea herhaaldelijk horen vertellen over Jezus en het paradijs, en hij daagde haar uit om na haar dood bloemen en fruit uit het paradijs naar hem te sturen. Het meisje verliest haar hoofd, de secretaris, een zekere Theophilus, keert tevreden terug naar het paleis. Bij de stadhouder
4
terug, wordt hij benaderd door een klein jongetje dat hem een mandje met appelen en rozen geeft. En dat in februari… Theophilus beseft dat hij het fout voorhad en bekeert zich ook tot het christendom. Uiteraard kost hem dat ook zijn hachje. Dorothea’s naamfeest wordt gevierd op 6 februari. Het valt op dat Dorothea bij ons in Vlaanderen niet zo fel is doorgedrongen in kerken, kloosters. In sommige andere landen is dat anders. Ook bij haar horen verschillende weerspreuken, waarvan eentje hier: St Dorothee brengt meestal sneeuw… niet zo abnormaal in begin februari. Zij is de patroonheilige van hoveniers, bloemenhandelaars, bruiden, brouwers en mijnwerkers. Zij wordt aanroepen voor hulp tegen valse beschuldigingen, weeën, doodsnood, storm, brand. Afbeeldingen tonen attributen zoals een mandje met bloemen en /of fruit, een zwaard, een klein jongetje, de martelaarspalm.
Na dit verhaal en met de nadrukkelijke aanwezigheid van het Van Eyckjaar hier in Gent, willen we ook even verwijzen naar het Lam Gods, zelfs in deze Corona-tijden. Op het centrale middenpaneel staan rechts bovenaan een groep van vrouwelijke martelaressen, te herkennen aan hun palmen. Natuurlijk staan er nog vrouwen op het schilderij: Eva, Maria en twee bekeerde zondaressen: Maria Magdalena en Maria van Egypte. Maar deze martelaressen vormen de enige vrouwelijke groep… Op de eerste rij vinden we een paar gekende figuren, die in onze rubriek hier al voorkwamen. Links vooraan zien we de H. Agnes, herkenbaar aan het lam (huisnummer 253, beschreven in onze nieuwsbrief jan/febr 18), Naast haar de H. Barbara, herkenbaar aan haar toren met drie vensters (huisnummer 241, beschreven in onze nieuwsbrief jul/ aug 16), helemaal rechts zien we de H. Dorothea (huisnummer 195, beschreven in deze nieuwsbrief nr 114. Daartussen een twijfelgeval, door sommigen echter vastgelegd als H. Catherina (huisnummer 99, beschreven in onze nieuwsbrief maa/apr 20), ook al zijn haar attributen minimaal, op een koningsmantel na. Op de derde rij is er nog een herkenbaar met de pijl: H. Ursula (huisnummer 229, beschreven in onze nieuwsbrief jan/febr 20). Dit paneel van het Lam Gods is een bijkomend argument om aan te tonen dat in de middeleeuwen deze heiligen immens populair waren. Onze begijnen kenden hun klassiekers bij de maagden-martelaressen. Voor ons een reden om bij een volgende gelegenheid deze dames extra te bekijken in de kathedraal?
Ons Begijnhof
Winkel-Hier-Plezier! Zoals we allen weten is de “blijf in uw kot“ maatregel ter bestrijding van het Corona-virus versoepelt en kunnen we het vervangen door “kom uit uw kot maar doe niet te zot”!
De Heilige Catharina van Alexandrië en de begijnen. Bij de begijnen moet de H. Catharina bijzonder in de smaak zijn gevallen, want in Vlaanderen hebben 7 begijnhoven haar als patrones: Antwerpen, Diest, Hasselt, Herentals, Leuven, (het kleine weliswaar), Mechelen (broederlijk gedeeld met de H. Alexius) en Tongeren. In onze eigen stad is het “Kinderen Alijnshospitaal’, het gebouw aan de Kraanlei waar het vroegere museum voor Volkskunde, nu Huis van Alijn is gevestigd, aan haar toegewijd. Op de binnenkoer bevind zich nog altijd haar kapel en haar standbeeld prijkt in een nis boven de toegangspoort. Marc Van Overmeiren stak ook een kaart in de omslag met zijn tekst. Toeval of niet Marc? De hel zoals Giovanni da Modena die uitbeeldde in de Basiliek San Petronio in Bologna.
De handelszaken hebben hun deuren terug mogen openen maar de nasleep van de crisis zal zich nog lang laten voelen! Onze oproep om de handelaars van de buurt het “hart onder de riem” te steken is dus nog steeds van tel. Wij, bewoners van het begijnhof kunnen daaraan meehelpen. Hoe? Winkel – wandel bij onze buren in de straat! Zij zullen U glimlachend (al of niet achter mondmasker) bedienen en uw steun dankbaar waarderen! We zetten de handelszaken van onze buurt nog even op een rijtje: De Hempenaar : Eco Goodies // Gandor : Lingerie & badkledij // Tilly Modes : Ambachtelijk gemaakte hoeden en handtassen // Astria Promogifts : gadgets & bedrukkingen // Priau Baroni : Orthopedie & Pedicure // Protelek : Alarminstallaties & meer // Franky : kwaliteitsslagerij // Harut : Fietsen & Fietsherstellingen // Onis: Jewelry & Fine Objects // Press Shop : kranten & loterij // Italia Grill St.Anna : Italiaans restaurant // Best Copie : Print & copyshop // Kapsalon Elegantia // Coiffure Creative // Frituur Snack St.Anneke // Eat.Casper : resto & take away // Soul2Skin : tattoo & art gallery// Gotron : Elektronicaspecialist // Ginka : Kledij-Retouche Atelier // Wraps&Soups & meer// Vinylkitchen : platenwinkel // De Velowinkel Ledeberg // De Lousbergmarkt//
Andrea
Hier kon ook jouw reclame staan, vind je niet? 0498 60 55 41
Glazenwasser Erik www.glazenwasser-erik.be - info@glazenwasser-erik.be PAUL CAMMERMANSSTRAAT 30 - 9290 BERLARE Werken worden uitgevoerd volgens Europese richtlijnen qua veiligheid, alles gebeurt met telescopische stelen vanop de grond.
Bij interesse, contacteer a.u.b de redactie om jouw reclame te bespreken: begijnenkriebels@telenet.be
5
Ons Begijnhof
Pastoor Frank Grypdonck ging heen
Tekst: Harko, Marc
Geboren op 11 oktober 1938 en op 15 mei 2020 ging hij ons voor naar het eeuwig leven.
Frank Grypdonck, geboren op 11 oktober 1938, was in 1963 tot priester gewijd en promoveerde in 1968 tot doctor in de klassieke filologie. Na enkele lesopdrachten werd hij benoemd tot diocesaan inspecteur voor het basisonderwijs. Een functie die hem in alle uithoeken van de provincie bracht. Er is geen katholiek basisschooltje waar ze zijn naam niet kenden. Op 1 september 1981 stapte de pas aangestelde Frank Grypdonck door de monumentale poort van het Klein Begijnhof. Onze-Lieve-Vrouw Presentatie werd zijn eerste benoeming als parochiepastoor. Het Klein Begijnhof werd al vlug zijn Begijnhof. De pastoor bracht de liturgie dichter bij de mensen, zonder evenwel ‘luister’ te verliezen. Het altaar kwam dichter bij het volk, de gelovigen kregen voor elke mis, lof of vesper een aangepast misblaadje en iedereen werd uitgenodigd om mee te zingen. Misdienaars konden er
6
nooit genoeg zijn. Kazuifels met prachtig en praal, een versierde kerk, aangepaste informatieborden en zelfgemaakte kerststallen. Hij haalde gedreven muzikanten naar de kerk en zocht voor de hoogdagen steeds naar een uitmuntend koor. Hij stelde de kerk open voor concerten en stond regelmatig zelf rondleidingen te geven. Als parochieherder wou hij inzetten op mensen samen brengen. Wanneer hij in 2003 de zorg over de buurparochie van Sint-Anna kreeg, introduceerde hij daar koffie na de mis. En hij greep elke gelegenheid aan om de mis te laten volgen door een aangename receptie. Zoals hij het zelf verwoorde, ‘parochie zijn is mensen samen brengen, de eenzaamheid van de grootstad doorbreken, kansen bieden om elkaar te ontmoeten en mens te worden in verbondenheid.’ Frank Grypdonck begeleidde ook reizen naar Het Heilig Land, gaf conferenties, stormde van vergadering naar vergadering en componeerde. Op 31 december 2012 kon hij op rust en ging in Eeklo wonen, een stad waar hij zich thuis voelde en waar hij reeds vele jaren koorlid was. Op 15 mei 2020 ging Frank Grypdonck ons voor naar, wat hij rotsvast geloofde, het eeuwige leven. In de woorden van het door hem gecomponeerde lied ZJ 715 ‘Gij komt tot ons, gans onverwacht’: Gij komt tot ons als ‘t avond is, in ‘t sterven van de dingen, in ‘t afscheid dat het laatste is, in ‘t lied dat wij niet zingen. Op ‘t woord dat Gij spreekt hopen wij; uw liefde is ons toch nabij in duizend duizend dingen. Harko Vande Loock
Frank Grypdonck, leerkracht, inspecteur, pastoor, pastor Frank was een voor mij onbekende persoon, behalve dat zijn naam gekend was vanwege een paar liederen, opgenomen in het ‘Zingt Jubilate’ liedboek. Een paar liederen met een zeer grote diepgang, geen grote filosofische diepgang, maar met een eenvoudige, dankbare, menselijke inhoud. Toen wij in het begijnhof kwamen wonen, werd de naam plots aangevuld met een gezicht en een persoon. Ergens moet er een tamtam gewerkt hebben want Frank stond vrij snel aan onze deur en polste naar een mogelijke inzet van mijnentwege in het kerkelijk verhaal in onze kerk hier. Ik kon hem overtuigen dat ik niet van plan was om mijn vertrouwde parochie achter te laten. Misschien had hij iets anders verwacht. Jaren later strikte hij mij dan toch, via Sonja, om het financiële plaatje van de twee parochiekassen, Onze Lieve Vrouw Presentatie en Sint Anna, te superviseren. De weekenddiensten in onze begijnhofkerk heb ik maar weinig gevolgd. Regelmatig schoof ik wel binnen voor een huwelijk of
een begrafenis. Een bijzonder charismatische man slaagde er iedere keer weer in om ook mij mee te slepen in zijn verhaal. Eenvoud, menselijkheid, soms wat heerlijk oubollig. Maar het deed telkens zo’n deugd om Frank’s verhaal te aanhoren. Bij die gelegenheden stelde ik ook vast dat in de kerk een van de betere geluidsinstallaties gebruikt werd. De zang, en vooral de voorzang, werd hierdoor extra luister bijgezet. Zingend liturgie vieren, het was Frank op het lijf geschreven. Het werd me duidelijk dat de paar liederen die ik al lang kende en zelf z(i-o)ng, geen bijzondere dingetjes waren: het was gewoon een veel te beperkte bloemlezing uit zijn oeuvre. Hij schreef de liedteksten niet zelf, maar wist er sprekende uit te kiezen, die hij van een vloeiende melodische lijn voorzag. Ik wil jullie uitnodigen om er nu, in nagedachtenis, even bij stil te staan. Laten horen kan ik niet, maar laat de tekst gewoon even in U binnenkomen, een beetje zoals Frank die moet aangevoeld hebben. Voel aan hoe eenvoudig het kan zijn om dankbaar te zijn voor de kleine dingen des levens. De zanglijn mogen jullie er virtueel bij denken… Marc
7
Tekst: Frank, Sonja
Ons Begijnhof
Uit ons archief : De voorloper van onze Nieuwsbrief Ons Begijnhof: ’T Begijnhofklokje - Nummer DRIE van 16 november 1986. Hierin schreef pastoor Frank Grypdonck over de dood, een toepasselijk artikel voor de maand november maar nu zo actueel ! En ja, het doet goed om de mensen die ons verlaten hebben, warm te houden in ons hart. Daar hoort nu ook pastoor Frank Grypdonck bij.
8
Ons Begijnhof
Skeletten Buurman Marc Van Overmeire houdt het voor ons in de gaten! Nu vond hij in Kerk en Leven een artikel over gevonden skeletten in het kerkhof van Dendermonde. En ja Marc die “macabere voorval” krijgt een plaats in ons “boekske”… En van zodra er onder “onze” pesthuisjes knoken en geroeste nagels verschijnen, laat het ons weten! Goed? Sonja
Zomerapero
en inhuldiging van de bank aan de kerk. Zodra het toelaatbaar wordt en binnen de mogelijkheden, wordt een oproep gelanceerd om op een zomerse maandagavond het glas te heffen en de
zitbank naast de kerk in te huldigen. Het glas brengt uzelf mee, wij vullen het en zorgen voor een bijhorend hapje.
Terugblik ... Het lijkt een hele tijd geleden, we hadden geen vermoeden van de nakende Corona pandemie. In januari waren veel mensen uit de Achterstraat bekommerd om de plotse verhoging van de huishuur en hebben we daar enkele stappen tegen ondernomen. Met de hulp van Marc Van Speybroeck en Sophie Nicque hebben toen we 4 brieven verstuurd naar betrokken instanties en 2 daarvan hebben geantwoord.
betalen en dat het bedrag gemiddeld 23 tot 30 euro bedraagt voor mensen met een laag inkomen. Zo komt het, volgens die man, dat 1 op de 3 mensen te weinig overhouden van hun inkomen en nog meer in de armoede terechtkomen. Die cijfers kon ik ook herkennen in de door mij gedane anonieme rondvraag. Dit was nog eens een bevestiging van ons protest in het begin van dit jaar.
Het protest heeft toch geleid tot enkele kleine herzieningen die voor sommige mensen toch het verschil maakten.
Vorige maand overleed Monica De Vos. Ook zij had me getelefoneerd in verband met de enquête. Ook zij had een fikse verhoging gekregen en was daar zeer mee bezig. Een vooravond in maart, terwijl ik eten aan het maken was, werd er aan de deur gebeld. Het was Monica en ze wou het nog eens hebben over die huur en haar grote bekommernis daarom. Ze was helemaal buiten adem…
Bedankt voor iedereen die de enquête ingevuld heeft en ik zal die documenten bewaren en misschien komen die nog van pas.
En ik kon enkel naar haar luisteren en zeggen dat we weinig gehoor gekregen hebben en het zo zullen moeten aanvaarden.
Op 4 juni hoorde ik toevallig op de radio in het nieuws via een vertegenwoordiger van het huurdersplatform dat 6 op de 10 sociale huurders méér moeten
Het bleef toch hangen toen ik hoorde dat ze eenzaam overleden is… en ik dacht aan haar zorgen over de huishuur… erg… Martine Bogaert
Door de plotse lockdown is alles een beetje stil gevallen. Ik heb de brieven hier thuis en wie wil mag die gerust komen inkijken.
9
Ons Begijnhof
Wonen is een werkwoord Opeens verscheen het begijnhof als een zeldzaam en succesvol voorbeeld van dicht wonen in Noordwest Europa. Toen ik klein was en mijn moeder vrienden ontving uit Spanje was het begijnhof ter Hoyen altijd de eerste plek die we samen met hen bezochten. Voor mijn tienjarige zelf was het begijnhof mooi, maar te stil, lichtjes saai, in ieder geval vanzelfsprekend. Een pittoresk stuk stad om de hoek van mijn thuis waar bezoekers om één of andere reden dol op waren.
Tekst: Beatriz
Tot mijn eigen verbazing dus leek het begijnhof mij een tiental jaar later het geknipte onderwerp binnen het kader van mijn studies architectuurgeschiedenis, als casus voor een vak rond architectuur en ecologie. Als dichter en collectiever wonen het voorgestelde alternatief is voor ons ecologisch nefast woon- en werkpatroon in België, dan leek het mij belangrijk om historische precedenten grondig te analyseren. Opeens verscheen het begijnhof als een zeldzaam en succesvol voorbeeld van dicht wonen in Noordwest Europa.
Over de vroege begijnenbeweging zijn fascinerende teksten en boeken geschreven, zoals bijvoorbeeld door de historicus Walter Simons of de vertelster Mieke Felix. Deze auteurs schetsen de begijnen als middeleeuwse vrouwen met uiteenlopende achtergronden en interesses die er toch in slaagden om in een vroeg-kapitalistische, relatief vrouwonvriendelijke stedelijke context een uiterst succesvol sociaal model voor zichzelf uit te bouwen. Mijn beeld van begijnen als een homogene massa vlekkeloze vrouwen werd vervangen door vrouwen van vlees en bloed: van aristocraat tot arbeider, van lezend tot schrijvend, van kluizenares tot minnares, van idealistisch tot pragmatisch.
10
Een tuin als inkom Wat mij als architect echter vooral interesseerde, is het verband tussen de beginselen van de begijnenbeweging en de manier waarop ze woonden. De oudste delen van het huidig begijnhof dateren van de 17de eeuw, maar de grote ruimtelijke principes van het hof zijn in feite sinds de 13de eeuw constant gebleven. De bedoeling was dus om de belangrijkste kenmerken van het begijnhof te abstraheren en ze, in zekere zin, te interpreteren. Vergelijkingen met andere gelijktijdige woonvormen kunnen daarbij helpen. Het begijnhof wordt bijvoorbeeld vaak omschreven als een stad binnen een stad. Die vergelijking is evocatief,
maar negeert één van de meest opvallende karakteristieken van het begijnhof, namelijk dat de inkom van een begijnenhuis een tuin is. Het begijnhof werkt als een stad, maar dan binnenste buiten gekeerd, niet begrensd door gevels maar wel door tuinmuren. Dit is cruciaal voor de intieme (eerder dan publieke) ruimtelijke beleving ervan. De gevels van de begijnenhuizen mogen dan verzorgd zijn, ze zijn niet bedoeld om te imponeren. Het begijnhof wordt uiteraard ook vergeleken met het klooster. De begijnenbeweging verschilde echter in een aantal cruciale opzichten van het kloosterordes. Begijnen legden slechts tijdelijke geloften af en ze hadden vooral recht op eigendom.
Sociale verschillen tussen begijnen uitten zich daardoor expliciet binnen de muren van het hof. Rijke begijnen ‘kochten’ een huis voor zo lang ze leefden, terwijl armere
overschat is. De oorspronkelijke begijnenbeweging was in zijn opzet fundamenteel werelds. De ommuring was zeker in het begin allesbehalve hermetisch: dagelijks
de stad in huizen en conventen.) De ommuring van het begijnhof is dus een ambigu gegeven: het was zowel een instrument van bescherming als controle.
LAT-relatie Ten laatste wordt het leven in een begijnhof soms beschreven als een alternatieve familie. Testamenten bieden een glimp van hoe begijnen wel degelijk emotionele steun bij elkaar vonden, maar de vergelijking met de kernfamilie zoals wij ze vandaag kennen schiet daarbij te kort. Wat het begijnhof juist zo uniek maakt is dat binnen de muren verschillende, weliswaar mogelijks conflicterende relaties mogelijk waren: tussen lerares en leerling, welvarende begijn en haar meid, zogenaamde ‘compagnesses’, (groot)moeders en (klein)dochters, ‘echte’ zussen, kluizenares en God, medeconventbewoonsters. Een kennis die in het St-Elizabeth begijnhof in St-Amandsberg woont vatte het als volgt samen: de begijnen waren geen gemeenschap, maar een vorm van ‘living apart together’ avant la lettre.
en werkende begijnen aan lage prijs een kamer in een zogenaamd convent konden huren. Dit moet ongetwijfeld tot spanningen hebben geleid, maar het was ook wat de begijnen als collectief gevarieerd en veerkrachtig maakte. Vandaag inspireert de tuinmuur vooral een gevoel van huiselijkheid, oorspronkelijk was het eerst en vooral een assertieve manifestatie van recht op eigendom.
Dank zij de muur De ommuring van het begijnhof zelf is minstens even significant. Een van de redenen voor het omwallen van het hof was ongetwijfeld spiritueel, net zoals in kloosters, maar historicus Simons suggereert dat die reden eerder
kwamen jonge vrouwen naar het hof voor hun opleiding, meerden schippers aan op de bleekweide en kwamen gelovigen kluizenaressen raadplegen. Daarom stelt Simons dat de spirituele verinnerlijking van begijnen, anders dan in kloosters, eerder mentaal dan materieel was. Toch is de ommuring betekenisvol, meer zelfs, het is de reden van de overleving van het hof. De idiosyncratische invulling die begijnen gaven aan hun spiritualiteit maakte de Kerk ongemakkelijk – om het licht uit te drukken – waarop het besloot om in 1328 elke vorm van samenleving tussen begijnen te verbieden, behalve als die netjes en omsloten plaatsvond binnen een begijnhof. (Tot dan leefden begijnen evengoed verspreid over
Architectuur wordt in grote mate bepaald door het gebruik ervan, maar bepaalt ook de basiscondities voor dat gebruik. Door een hof te bouwen konden begijnen plaats vrijmaken in een samenleving die hen a priori hostiel was. Het begijnhof is echter niet hét magische model voor de toekomst. De introverte typologie van het stedelijk enclave kan een vorm van vrijwaring zijn, maar ook van uitsluiting – ik denk daarbij aan hedendaagse zogenaamde ‘gated communities’. Het begijnhof toont wél dat wonen schakeringen en nuances heeft die we vandaag haast vergeten zijn. Het feit dat deze krant bestaat is het tastbare bewijs dat het begijnhof tot op vandaag een vorm van samenleven ondersteunt. Zoals dichteres Audre Lorde het verwoordt: “There are no new ideas, there are only new ways of making them felt.” Beatriz Van Houtte Alonso
11
Ons Begijnhof
Beelden van begijnen en begijnse beelden De begijnen hebben ons een unieke geschiedenis en een al even uniek erfgoed nagelaten. combineren en alles van iedereen gedaan kregen, beschikkende over oneindige hoeveelheden energie. De werkelijkheid strookt echter niet altijd met ideaalbeelden. Net als wij kregen begijnen te maken met onmacht, plezier, frustratie, vreugdevolle momenten,… kortweg ‘het leven’. Hun geschiedenis is markant en tegelijkertijd zeer menselijk.
In het lezen over hun geschiedenis komen een aantal beeldvormingen en stereotypen1 naar voren, waarbij de vraag kan gesteld worden of en in hoe verre deze de werkelijkheid weergeven.
Tekst: Debby
Twee van deze veelvoorkomende stereotypen duiken op in het representeren van begijnen zelf. Een eerste beeld is te vatten in de bewoording ‘begijnen als naïeve vrouwen’: dit stereotype weerspiegelt begijnen als wereldvreemde, zelfs domme vrouwen die in een voortdurende staat van gelukzaligheid leefden, ver weg van de ‘kwade wereld’. Het begijnhof vormt hierin een soort van ‘aards paradijs’, daar waar alles suikerzoet is. Dit beeld kwam sterk op onder het romanticisme in de 19e eeuw waarbij de natuur, dweperige gevoelens en het ophemelen van een ‘vroeger was alles beter’ centraal stonden. In Vlaanderen en Nederland is dit stereotype ons het meest vertrouwd daar het leidde tot het verkleinwoord ‘begijntje’. Deze verkleinende benaming doet de begijnen echter geen eer aan. De
12
beeldvorming tot ‘naïeve begijnen’ strookt allerminst met de realiteit van het begijnse leven waarin werken, het begijnhof besturen, bemiddelen en spiritualiteit tot de dagtaken behoorden. Enkel met intelligentie, ervaring, daadkracht en aanpassingsvermogen konden begijnen hun levensstijl behouden. Een tweede beeld hemelt de begijnen op tot ‘supervrouwen’: begijnen zijn hierin van alle markten thuis en falen nooit. Alles wat ze doen, verloopt vlekkeloos en ‘met succes’. Het beeld van ‘de supervrouw’ is een recente, neoliberale uitvinding die we terugvinden in de hedendaagse, maatschappelijke idealen. Het is de vrouw die moeiteloos en vol energie zowel werk, kinderen, hobby’s, huishoudelijk werk en een uitgebreid netwerk van contacten combineert. Haar huis en wasgoed is natuurlijk vlekkeloos schoon, alsof ze net uit de reclamespot van een wasmiddel is gestapt. Dit zeer onrealistische beeld wordt, in aangepaste vorm, op begijnen geplakt: begijnen als ‘zeer uitzonderlijke, ideale vrouwen’ die allerhande taken konden
Beide beeldvormingen plaatsen de begijnen op een piëdestal, zo hun menselijkheid ontnemende. Er is een verschil tussen hen eren voor hun markante geschiedenis en hieraan respect verbinden en hen op een sokkel van stereotypen plaatsen. Net de combinatie van hun menselijkheid, inzet voor hun medemensen en verbindende zorg maakt hun geschiedenis zo toegankelijk. Dit strookt niet met de hierboven aangehaalde stereotypen. Waren de begijnen dan ‘speciaal’ of net ‘gewoon’? Ze waren ‘heel speciaal gewoon’ en ‘gewoon speciaal’, maar vooral menselijk. Net deze menselijkheid laat zich niet inpakken in stereotypes. Copyright: Debby Van Linden Momenteel werkt Debby Van Linden, als deskundige begijnengeschiedenis, aan het boek ‘Wijze vrouwen’. Via de facebookpagina ‘begijnennieuws/ community of beguine news’ blijft u vrijblijvend op de hoogte dit project, naast allerhande nieuws over de begijnse geschiedenis ‘toen en nu’. Een gestandaardiseerd mentaal beeld, gedeeld door alle groepsleden. Dit beeld representeert een gesimplificeerde mening of een onkritische beoordeling. Stereotypes wissen menselijke kenmerken uit. Stereotypen leidden tot vooroordelen, niet overeenkomende met de realiteit. Het klakkeloos overnemen van een stereotype bevestigt het onjuist gebruik ervan. Zowel stereotypes als vooroordelen gaan aan de ervaring van de mensen zelf, in dit geval de begijnen, voorbij. 1
Ons Begijnhof
Taalspelletjes Zo moeilijk is Nederlands toch niet?! Je moet gewoon goed lezen!
‘Drie heksen bekijken drie Swatch horloges. Welke heks bekijkt welk Swatch horloge?’
BEDACHT = naast bed nummer zeven ACHTERAF = min acht CONTINENTEN = inenten op een delicate plaats van het lichaam PROFEET = professor aan tafel MINIMAAL = kleine maaltijd PANAMA = vader laat moeder voorgaan KIESKEURIG = tand in goede staat MISLEIDER = priester EILEIDER = autoritaire kip PALING = vader van Chinees meisje UITDRUKKING = einde van constipatie THEOLOOG = Theo vertelde de waarheid niet UITZONDERLIJK = begrafenisondernemer op reis
En nu in het Engels: ‘Three witches watch three Swatch watches. Which witch watches which Swatch watch?’ En nu voor de specialisten: Drie Zweedse transseksuele heksen bekijken de knoppen op drie Zwitserse Swatch horloges. Welke Zweedse transseksuele heks bekijkt welke knop op welke Zwitserse Swatch horloge ?’ En in het Engels (hou u vast): Three Swedish switched witches watch three Swiss Swatch watch switches. Which Swedish switched witch watches which Swiss Swatch watch Switch ?
Bleekweide Bijzondere omstandigheden, vergen bijzondere maatregelen. Ook al vaker gehoord, neem ik aan. Toen de scholen sloten, het mooi weer begon werd onze bleekweide een geliefkoosde pleisterplaats. Het is natuurlijk een hemelse plek. Om te vermijden dat allerlei “niet essentiële verplaatsingen” en verboden “samenscholingen” op het plein zouden terechtkomen, sloot Johan de bleekweide. Hij had gelijk. De leden van de BAR (ter herinnering: de BewonersAviesRaad) wilden toch even bespreken
welke de problemen waren en hoe ze zouden kunnen opgelost worden. Met eigen stoel, op veilige afstand en glas en fruitsap kwamen de leden bijeen op de (open) bleekweide waar op dat ogenblik enkel een paar bewoonsters met hun hond aanwezig waren. Het was een gezellige pauze in de corona-tijden en er werd beslist: wie merkt dat (teveel) vreemde dingen gebeuren op de bleekweide, geeft best Johan een seintje.
Ons Begijnhof
Opnieuw kerkdiensten Door de versoepeling van de Corona-maatregelen mochten de kerkdeuren opnieuw open. Na een sluiting van bijna drie maanden had op zaterdag 13 juni de eerste kerkdienst plaats. Dankzij de leden van de St. Michielsbeweging werd de kerk Corona-proof gemaakt. Er werd gemeten en gepast, stoelen werden herschikt, handgel klaargezet, maskers uitgedeeld en de kerkgangers werden naar hun stoelen begeleid door de jongeren van St. M ichiels. Er komt nog een herdenkingsmis naar aanleiding van het overlijden van pastoor Frank Grypdonck. Van zodra de datum gekend is zullen wij dit via sociale media kenbaar maken.
Jaarlijkse PickNick. Onze jaarlijkse PickNick werd gepland op zondag 30 augustus. Gezien de Corona-maatregelingen en de onzekerheden daar omtrent wordt de activiteit zoals die gebruikelijk doorgaat AFGELAST. Echter ... we houden die datum zondag 30 augustus vast en als de weersgoden ons dan goed gezind zijn, plannen we een afgeslankte versie van de picknick. We beslissen hierover ten laatste op woensdag 26 augustus! Via Whatsapp, facebook en aankondiging aan de plakborden doen wij dan een oproep om samen te komen op de bleekweide. Elkeen zorgt voor zijn eigen stoeltje, hapje en drankje. Met in acht name van de dan nog geldende veiligheidsmaatregelen kan het een gezellige middag worden, keuvelen met de buren en wie weet … brengt er iemand zijn gitaar, harmonica of ander instrument mee en samen zingen kan ook!
Update MSK en de Van Eyck tickets. Zoals eerder aangehaald, zie vorige editie van het Begijnhofkrantje, wachten wij nog steeds op terugbetaling van de door ons aangekochte en aan sommigen van U doorverkochte tickets voor de afgelaste tentoonstelling Jan Van Eyck. De stad Gent belooft terugbetaling binnen de zestig dagen. Zodra de gelden in ons bezit, contacteren wij al de
14
personen die op onze namenlijst staan en doen dan de terugbetaling. Hou Uw tickets bij aub, mogelijks zullen die wel opgevraagd worden. Wij van BAR houden de vinger aan de pols! Dank voor Uw geduld en begrip. Sophie en Andrea
Bord met pictogrammen. Binnenkort wordt er aan het middenplein een nieuw bord met aanwijzigingen/pictogrammen opgehangen. Dat moet duidelijk maken wat kan en niet kan op de pleinen van het Begijnhof en daarrond. Bij overtredingen kan daarnaar verwezen worden. Echte overlast kan altijd gemeld worden aan Johan, onze conciërge of op het nummer 112 van de politie. Om overlast te vermijden en mede door de Coronamaatregelen werd de bleekweide tijdelijk afgesloten voor het grote publiek. Intussen is het parkje en de bleekweide terug open en veel begijnhofbewoners maken daar graag gebruik van. Jammer genoeg stellen wij nog steeds vast dat niet alle hondenbaasjes hun honden aan de leiband houden en hondendrollen vergeten op te kuisen. Daarom blijven wij aandringen om dit wel te doen. Hou het aub veilig en proper ook voor de daar spelende kinderen!
Andere…. De ideeënbus is er voor u en wacht op uw inbreng, voorstellen, vragen ivm alles wat ons Begijnhof aangaat. De leden van BAR stellen zich, in de mate van het mogelijke, beschikbaar om aan uw vragen of opmerkingen gevolg te geven of deze kenbaar te maken aan de VZW. De bewoners en ook de kinderen hebben hun weg gevonden naar het boekenhoekje en dat kunnen wij alleen maar toejuichen. Mooi is dat en er wordt wat afgelezen in deze tijden! Maar toch een minpuntje: jammer genoeg worden daar nog steeds dingen achter gelaten die er niet thuis horen. Dus nogmaals een warme oproep: laat geen karton, plastiekbekers, kapotte boeken, tijdschriften of andere spul achter. ALLEEN BOEKEN ZIJN WELKOM! Wil je spullen kwijt of ben je op zoek naar iets, dan kan je dat kenbaar maken op het prikbord aldaar. Vriendelijk dank om er samen met ons voor te willen zorgen dat “onze boekenhoek” een uitnodigende plek blijft. Andrea
Agenda
Vox Mago - In Tempus Adventus #3 Begijnhof Kerk OLV Presentatie Barokke cantates van Zelenka, Telemann en Bach. Vrijdag 4 december 2020 - 20:15 & Zaterdag 5 december 2020 - 20:15
Vox Mago - The Passion of Christ Begijnhof Kerk OLV Presentatie passie oratorium van Arthur Somervell Vrijdag 12 maart 2021 - 20:15 & Zaterdag 13 maart 2021 - 20:15 TICKETS: WWW.VOXMAGO.BE
Monica De Vos - 1937-2020 is eenzaam gestorven Ze sprak meestal met dezelfde mensen en verdween even geruisloos als ze was gekomen. Iedereen zag haar wel: meestal helemaal in wit uitgedost, lange geblondeerde haren, opgemaakt gezicht. Het was alsof ze op die manier haar jaren en wellicht turbulent leven, probeerde te maskeren. De laatste maanden waren niet haar mooiste. Toen begin dit jaar de berichten kwamen dat de huur zou verhogen, vertelde ze mij met zware rimpels in het voorhoofd, dat ze het niet meer zag zitten. “80 euro extra, waar moet ik dat halen?” Ze ging ook tot bij Martine om haar nood te klagen.
”Hoe is het zoetje? Wanneer is er nog eens iets te doen in het begijnhof?” Wanneer ik Monica, buurvrouw De Vos ontmoette in de buurt, was ze steeds nieuwsgierig en vriendelijk. Het leek alsof ze hunkerde naar een samenzijn met andere mensen. Naar de activiteiten van Poco Loco ging ze regelmatig, ook naar de opendeurdagen van Villa Voortman (zie foto). Op de jaarlijkse picknick kwam ze haar koffietje drinken (“Ik zal een pakje koffie meebrengen”, verwittigde ze mij). Was er een nieuwjaarsreceptie, dan was ze er ook.
Ik zag haar de laatste keer een tweetal weken geleden. Ze strompelde bijna op straat met haar mondmasker op, met plastic handschoenen en haar kleine caddy. “Ik kom net uit het ziekenhuis en had dus niets meer in huis”, stamelde ze. Ik stelde voor om haar boodschappen te doen maar dat wou ze liever niet “Dan kom ik niet meer buiten”, zei ze. Ze is blijkbaar niet meer buitengekomen. Ze is dood gevonden in haar appartementje. Hoe lang ze er lag weet niemand. Niemand zou mogen eenzaam sterven. Sonja
15
Wedstrijd
wedstrijd WAAR IN HET BEGIJNHOF Waar zou deze foto genomen zijn? Stuur de oplossing (selfie) naar begijnenkriebels@telenet.be of steek een briefje in brievenbus 255. Oplossing vorige wedstrijd (#113) Marijke en Paul op Paaszondag Lena en Wannes , de oppaskindjes Van Lieve, convent H. Jozef, vonden de oplossing Van de prijsvraag en als bewijs namen zij dezelfde pose aan!
Beste mensen van de nieuwsbrief, Nog altijd veel dank, voor de altijd interessante nieuwsbrief, als er andere mensen een antwoord insturen, dan moet mijn reactie er niet persĂŠ in. de foto stond in de vorige nieuwsbrief, en werd gemaakt op Pasen. Het is een fragment van een foto, waarop Marijke Favril en Paul Geerebaert staan, de man van Sophie Nicque. Paul de Meester, convent ter liefde, 263.
16
Ons Begijnhof
O begijnhof O begijnhof, Hof vol begijnen, ze laten hun licht tot in de eeuwigheid schijnen. O kamperfoelie, waar ben je naartoe. Ze kwamen je halen en hoe... In mijn dromen, ruik ik je nog, das toch veel beter dan smog? O ase van rust in de stad, in de bleekweide zet ik mij graag op mijn gat.
O de van schrijfsterbegijn Sofie
kwaliteitsslagerij
Belegde broodjes & meeneemdagschotels Lange Violettestraat 7 - Gent - 09 225 47 30
Hier kon ook jouw reclame staan, vind je niet? Bij interesse, contacteer a.u.b de redactie om jouw reclame te bespreken: begijnenkriebels@telenet.be
17
KOE NS
Ko okclu b
- met liefde voor lichaam en geest -
Begin je keukenactiviteit met een proper werkvlak en verzamel alle benodigdheden. Zo kan je in alle rust en met liefde aan de slag! Succes!
Homemade videetjes gevuld met gewokte groenten INGREDIËNTEN VOOR 4 PERSONEN 120 G BLADERDEEG (NIET UITGEROLD) (OF GEBRUIK KANT-EN-KLARE BLADERDEEGKOEKJES) 250 G BLOEMKOOL 250 G WORTELEN 150 G GROENE ASPERGES 150 G PEULTJES 100 G ERWTJES OF TUINBOONTJES 1 EL DRAGON ZONNEBLOEMOLIE 2 DL SOJAROOM 1 KOFFIELEPEL MAÏZENA 1 KOFFIELEPEL MOSTERD 2 KOFFIELEPELS CITROENSAP PEPER EN ZOUT
BEREIDING Verwarm de oven voor op 200 °C. Verdeel het bladerdeeg in 4 vierhoeken (rechthoeken of vierkanten). Leg een vierhoek op het werkvlak en maak met een mes een insnijding in de vorm van een kleinere vierhoek, die langs alle kanten ongeveer een halve centimeter kleiner is dan het bladerdeeglapje. Ga zo door met de overige vierhoeken, smeer ze in met wat olie en bak ze in de oven gedurende 20 minuten of tot het bladerdeeg mooi bruin gerezen is. Laat de gebakjes afkoelen maar houd de oven warm. Schraap de wortels en snijd ze in dunne reepjes.
Snijd de bloemkolen in kleine roosjes. Schil het onderste deel van de asperges en snijd de aspergs in schuine stukken. Verhit olie in de wok en roerbak de wortels. Voeg na 5 minuten de asperges en de bloemkoolroosjes toe. Wok tot deze groenten beetgaar zijn. Voeg ten slotte de erwtjes of tuinbonen en de peultjes toe. Kruid met dragon, peper en zout wok alles gaar. Snijd de dekseltjes van de videetjes los en zet alle bladerdeeg nog even terug in de oven. Los het maiszetmeel op in een scheutje water. Verwarm de sojaroom en roer er het maiszetmeel door. Roer tot de saus licht gebonden is en breng de room op smaak met mosterd, citroensap, peper en zout. Vul de warme videetjes met de groenten, schenk er een lepeltje citroensap over en zet de dekseltjes erop. Schenk de rest van de saus naast de videetjes. Kook intussen de pasta beetgaar. Giet af en fris op met wat olijfolie. Meng in een kom de rucola met een paar druppels balsamicoazijn, peper en zout. Dresseer de pasta met de asperges en radijsjes en werk af met de rucola.
Puur vegetarisch/vegan eten, gemaakt met liefde, voedt mijn hele wezen en draagt bij tot de gezondheid en de toekomst van de planeet.
18
Hier kon ook jouw reclame staan, vind je niet? Zuidstationstraat 11 - 9000 Gent www.bestcopie.be Tel.: 09 233 83 38
info@bestcopie.be
Bij interesse, contacteer a.u.b de redactie om jouw reclame te bespreken: begijnenkriebels@telenet.be
Geniet van een fijne zomer en gezellige vakantiedagen!
Brusselsesteenweg 265, 9050 Ledeberg - Gent info@develowinkel.be - tel 09 2 790 390 WWW.DEVELOWINKEL.BE zo en ma gesloten
Een idee voor in de nieuwsbrief? Mail het gerust naar de redactie!
begijnenkriebels@telenet.be
Colofon
Uitgever
Marc Van Speybroeck - Lange Violettestraat 193, 9000 Gent - marc.van.speybroeck@telenet.be - www.begijnenkriebels.be
REDACTIE - Ons Begijnhof begijnenkriebels@telenet.be Lange Violettestraat 255 Vroni Agemans Martine Bogaert Nicole Bonne Andrea De Rycke Sophie Nicque Sonja Vanoutryve Doelstellingen van de BAR: • Aanspreekpunt voor de bewoners en de vzw Begijnhof O.-L.Vrouw ter Hoyen, erfpachtgever van het begijnhof: gezamenlijk formuleren van ideeën en/of bezwaren voor wat betreft de invulling van het begijnhof (bestrating, groenbeheer, gemeenschappelijke kosten, ….). • Organisator en coördinator van evenementen van en voor de bewoners in ons begijnhof. • Uitgifte van de tweemaandelijkse Nieuwsbrief, ondertussen aan zijn 19de jaargang toe. Uitgever en auteurs betrachten grote zorgvuldigheid bij de samenstelling van deze nieuwsbrief. Zij aanvaarden geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die het gevolg is van onjuiste vermelding en/of zetfouten. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opname of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Ten aanzien van hetgeen in deze uitgave is opgenomen is getracht voor zover deze niet bekend waren de auteursrechthebbende te achterhalen. Voor zover er sprake is van onjuiste vermelding van auteursrechthebbende is dit gebaseerd op te goeder trouw verkregen gegevens. Uitgever aanvaardt geen aansprakelijkheid voor eventueel ontbreken van toestemming van auteursrechthebbenden.
BAR - BewonersAdviesRaad Vroni Agemans, Martine Bogaert, Andrea De Rycke, Vera Dua, Sophie Nicque, Filiep T’jollyn, Sonja Vanoutryve, Marc Van Speybroeck.
Begijnenkriebels
begijnenkriebels@telenet.be www.begijnenkriebels.be www.facebook.com/Begijnenkriebels
VZW Begijnhof Onze-Lieve-Vrouw ter Hoyen Lange Violettestraat 235, 9000 Gent
Coördinator Robert Dendooven 09 224 17 90 olvterhoyen@skynet.be Conciërge Johan Hoste 0498 07 58 15 johanbegijnhof@icloud.com www.kleinbegijnhof.be www.facebook.com/kleinbegijnhofgent
Volkshaard Sociale huisvestingsmaatschappij Ravensteinstraat 12, 9000 Gent
Algemeen 09 223 50 45 Sociale dienst 09 233 12 43 - sociale.dienst@volkshaard.be Technische dienst 09 223 35 28 - technische.dienst@volkshaard.be Afspraken https://afspraken.volkshaard.be E-mail info@volkshaard.be Website www.volkshaard.be
19
Het Portret
Patricia