DE S C H I J V E N W O R T E L :
BOEIENDER ÉN UITDAGENDER DAN OOIT ZEG NOOIT ZOMAAR WORTEL TEGEN EEN SCHIJVENWORTEL. DE ORANJE GROENTE, SINDS JAAR EN DAG EEN VASTE WAARDE IN ELKE KEUKEN, KENT NIET ALLEEN EEN RIJKE GESCHIEDENIS, MAAR OOK EEN BOEIENDE EVOLUTIE. KWEKER KRIS DEBEUCKELAERE EN ZIJN VROUW KATLEEN MACKELBERG UIT STADEN DELEN HUN INTERESSANTE VISIE OVER DE GROOTSTE UITDAGINGEN. PHILIP HOFLACK EN STIJN VANDELANOTTE VAN WERELDSPELER HORAFROST TREDEN HEN DAARIN BIJ.
Je kan er alle kanten mee uit, het is supergezond en er is niemand die het niét lust: wortelen. Voor Kris Debeuckelaere en Katleen Mackelberg is het zelfs een essentieel onderdeel van hun professionele leven. Samen runnen ze een bedrijf waar ze groenten telen en varkens kweken. Ze hebben 260 zeugen en telen naast schijvenwortelen ook nog bloemkool, aardappelen, tarwe en maïs. “Mijn vader startte 35 jaar geleden al met de schijvenwortelteelt”, vertelt Debeuckelaere. “Vandaag hebben we het al snel over 8 hectare”. Kenmerkend voor de schijvenwortelen zijn de gewenste specificaties van het eindproduct: een lange cilindrische wortel die binnen de diameter grenzen van 15 tot 35 mm blijft. Een intens oranjerode inwendige kleur met weinig groenverkleuring aan de kop is hierbij essentieel. Groei- of rooischeuren worden gemeden. Hiervoor wordt op ruggen gezaaid van 70 cm aan 1,8 miljoen zaden per ha. Men zaait 2 rijtjes per rug op ongeveer 6 à 7 cm van elkaar. “Het zaaien wordt uitbesteed aan loonwerker Gesquière, die jarenlange ervaring heeft in het zaaien van wortelen. We streven naar een teeltrotatie van 1 op de 6 à 7 jaar.” Het klinkt eenvoudig, maar dat is het niet. “Na de zaaiperiode moest je dit jaar reeds binnen de week beregenen”, weet Mackelberg. “Net na de zaai was er kort wat felle regen die voor lichte korstvorming heeft gezorgd. Daarna volgde er een ganse periode met schrale wind en luchtvochtigheden van 20 à 30 procent. Zonder beregening kon de kiem niet door de ondertussen hard geworden korst breken.”
Voorgekiemd (B-mox geprimed) zaad
Daarom wordt er in de sector vaak geopteerd voor voorgekiemd zaad. “Bij wortelen geteeld voor de verse markt is voorgekiemd wortelzaad al
14
BEJO WORTELMAGAZINE
de standaard. Misschien moeten we dat voor de industrieteelt ook meer gebruiken. Het gaat immers om een teelt die de volle aandacht vraagt en met geprimed zaad ben je al aardig op weg”, vervolgt Debeuckelaere. Wortelen hebben dus flink wat water nodig en beregening is cruciaal. Alleen komen er steeds vaker langere
"Mijn vader startte 35 jaar geleden al met de schijvenwortelteelt.” Kris Debeuckelaere
v.l.n.r. Kris Debeuckelaere en zijn vrouw Katleen Mackelberg en Dirk Vanparys
droogteperiodes voor. “Gelukkig hebben we grote waterreservoirs aangelegd. Al zou het geen overbodige luxe zijn als de gemeente investeert in extra spaarbekkens. Op het bedrijf is er nu genoeg water beschikbaar. Voorlopig althans, want we weten nog niet wat het najaar en de winter zullen brengen." “Er is ook heel wat water nodig later in de teelt. In gronden met een iets hogere PH-waarde, kan schurft (Streptomyces scabies) ook een probleem vormen. Vooral droogte tussen het vierde en zesde blad, is daarin cruciaal. Dan vervelt de wortel van wit naar oranje en is hij op zijn gevoeligst. Ook kan een droge, warme zomer een trigger zijn voor witziekte. Hierbij moet de wortel helemaal opnieuw beginnen (nieuwe haarwortels en loof maken). Een ononderbroken vochtvoorziening en continue wortelgroei is dus essentieel voor een rendabele teelt”, aldus Debeuckelaere.
IMPERATOR EN ISTANBUL Door de kruising met Imperator heeft de Istanbul een intense, dieprode kleur. Je ziet ook minder de scheiding tussen kern en bast. Die diepe oranjerode kleur heeft een grotere aantrekkingskracht op de consument. Napa en Nerac zijn de standaarden, maar de resultaten van de proeven met Navedo en Istanbul zijn heel positief. Zo zijn er bij beide opvallend weinig groene koppen, zowel in- als uitwendig.
Istanbul
Istanbul
Meer uitdagingen
“Nog zo’n uitdaging is onkruidbestrijding. Vooral zwarte nachtschade en kamille vormen de grootste zorgen. Ook aardappelopslag kan voor ergernissen zorgen. Je ziet ook meer een meer mechanische onkruidbestrijding en rijenbespuiting in de wortelteelt.” >>
Navedo
BEJO WORTELMAGAZINE
15
Ook bladluis kwam in een heel jong stadium voor, en kreeg men dit jaar pas na twee of drie veldbespuitingen weg. Soms is het kwaad echter al geschied en is er reeds overdracht van verschillende virussen gebeurd. “Al te vaak wordt de link niet gelegd en zien telers bemesting als oplossing voor het verblekende, ongroeizame gewas. Het is het resultaat van het wegvallen van Cruiser-gecoate zaden. Een verlies voor de sector.”
Wortelvlieg
Samen met Inagro volgt Debeuckelaere de wortelvliegv luchten op. “Het is al meer dan tien jaar dat de zogenaamde plakvallen op het perceel ons een aardige indicatie geven van de aanwezigheid van de wortelvlieg. De opvolging voor de behandeling kan zo nauwgezetter worden aangepakt. Nu wordt er pas een behandeling gestart als er effectief vliegen zijn. Door het te registreren, merken we ook de jaarlijks terugkomende pieken. Dat is zeker het geval in de periode tussen 10 en 20 oktober. Dat is een cruciale periode voor de derde vlucht van de wortelvlieg.” De teelt staat dus bol van de uitdagingen. “Door minder gebruik van chemische middelen, verhoogt het arbeidsintensieve aspect. En ook de kosten, onder meer door meerdere behandelingen, stijgen. Eigenlijk moeten we de laatste vijf jaar meer ons best doen om hetzelfde resultaat te bekomen. Terwijl de afnemer – het diepvriesverwerkend bedrijf in ons geval – hetzelfde aantal kilo’s verwacht. In overleg met hen hebben we nu ook gekozen voor de rassen Istanbul en Navedo. Deze laatste is wat langer dan de Nerac”, zegt Debeuckelaere.
16
BEJO WORTELMAGAZINE
Uniformiteit
Philip Hoflack erkent de uitdagingen. Zijn grootvader Michel Hoflack zette WestVlaanderen op de kaart op vlak van groenten. Het bedrijf Horafrost werd opgericht in 1979 en is één van Vlaanderens grootste producenten van diepvriesgroenten. Waar de eerste generatie van dit familiebedrijf nog landbouwers waren, ligt de focus bij Hoflack op het technische aspect, zonder daarbij de feeling met het basisproduct uit het oog te verliezen. Wortelen maken zo’n 15 procent uit van de verwerking bij Horafrost, waarbij er vooral bloemkolen, bonen en erwten op de band passeren. De groenten die diepgevroren worden, zijn puur en gevrijwaard van enig additief. “Daar houdt de consument van. De klassieke oranje wortelen blijven voor het grootste volume zorgen”, aldus Hoflack. “De consument is erg visueel ingesteld. Uniformiteit van diameter en kleur is dus heel belangrijk. En dat begint al bij het sorteren. Al is dat afhankelijk van verschillende regio’s. Oost-Europese landen, Duitsland, het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk… elk land heeft zo zijn eigen voorkeuren”. De Europese markt is goed voor zo’n 70 procent van onze uitvoer. Binnen die markt is de Brexit een verhaal dat koffiedik kijken is. In de Verenigde Staten is de schommelende dollarkoers een extra moeilijkheid.
“De consument is erg visueel ingesteld. Uniformiteit van diameter en kleur is dus heel belangrijk.” Philip Hoflack
“Onze klanten bestaan ongeveer voor de helft uit retail en de helft uit foodservice. Het voordeel is dat onze producten een lange houdbaarheid hebben, tot twee jaar zelfs als het op -18 graden wordt bewaard. Bovendien is de eindklant nog niet onmiddellijk gedefinieerd, wat je bij conserven wel hebt. Daardoor kan je meer gaan schuiven in bijvoorbeeld de samenstelling van mengelingen.” Bij Horafrost verwerken ze grote wortelen, schijven wortelen en ook babywortelen. Wortelschijven zijn vooral bestemd voor de grootkeukens.
Snel verwerkingsproces
“Wortelen zijn de peper en zout van de industriegroenten: onmisbaar”, besluit Stijn Vandelanotte, teeltverantwoordelijke bij Horafrost. “Het hele proces is bijzonder gestroomlijnd en efficiënt. De wortelen worden allereerst gerooid door de loonwerkers. Na een korte stockage bij de boer of op het bedrijf, gaan ze in verwerking. Allereerst wordt de aarde ontdaan in een stortbak, daarna worden ze gewassen en gesorteerd op diameter (15-35 mm). De te dikke wortelen (> 35 mm) worden eruit gesorteerd. Daarna worden ze gestoomschild zodat de schil loskomt en netjes verwijderd kan worden met de borstelband. De volgende stap bestaat uit het snijden in schijfjes, ofwel vlak of gegolfd. Vervolgens worden ze opnieuw gewassen, geblancheerd en start het proces van snelvriezen. Dat is tot -30 graden. Pas na het invriezen worden ze optisch gesorteerd om de wortelen met vlekken te verwijderen. Vervolgens worden ze per maat gesorteerd. Het hangt af van klant tot klant welke ‘range’ van diameter er verwacht wordt.” Het proces gaat snel. Van wortel naar schijf duurt het slechts drie kwartier. Bruto kan er zo 15 ton per uur verwerkt worden. De helft van de schijven is vlak, de andere helft is gegolfd.
“De rassenkeuze wordt medebepaald door de industrie”, aldus Vandelanotte. “Bij wortelen is bijvoorbeeld de afwezigheid van groene koppen een doorslaggevende factor.” Ook zij werken met zaad van marktleider Bejo. “Napa voor vroeg en Nerac voor de standaardteelt. Het ras is al twintig jaar op de markt en biedt het nodige vertrouwen. Nu zijn Istanbul en Navedo mogelijke opvolgers binnen dat segment. We hopen daarmee de kwaliteit en het rendement te verhogen. Maar als het basisproduct goed zit, dan heb je automatisch al een goed rendement.”
Terugkeer van de zaadontsmetting?
Ook bij Horafrost erkennen ze de moeilijkheden van de afgelopen jaren. “De weersomstandigheden zaten de laatste twee jaar niet mee. Het belang van beregenen, niet enkel bij de start maar ook later in het proces, >>
BEJO WORTELMAGAZINE
17
Philip Hoflack (links) en Stijn Vandelanotte
wordt hierin onderschat. We worden steeds vaker geconfronteerd met luizen, wortelvlieg en wollige wortelluis. Hierbij is de rol van teeltopvolging niet te onderschatten: hoe sneller men een probleem ziet, hoe sneller men het kan aanpakken en de gevolgen beperken. De Cruiser-ontsmetting hielp ons daarbij in het verleden, maar door de bijenproblematiek staan de neonicotioniden zwaar onder druk en het is niet te verwachten dat er een herintroductie komt van die neonicotioniden. Het huidige alternatief, in de vorm van veldbespuiting, zorgt dat er tot 10 keer meer actieve stof nodig is en dat lijkt mij als agronoom geen duurzame oplossing. Daarom hopen wij, samen met de telers, dat er snel een alternatieve en betaalbare zaadontsmetting komt.” “Het verhaal van wortelschijven speelt zich vooral af in de grootkeukens en dit is een zeer competitieve markt. Om de teelt van wortelen rendabel te houden is het dan ook van groot belang om, naast een goede teeltopvolging, in te zetten op innovatie op het veld. Nieuwe rassen die een hoger nettoresultaat geven bij eenzelfde input. Door productieve rassen met uniforme kieming (priming), betere droogte- en ziektetolerantie en weinig inwendige groenverkleuring in te zetten bereiken we een hogere veldproductie per hectare en een betere kwaliteit. Rassen zoals Navedo en Istanbul beantwoorden aan deze vraag." “Wij zijn hoopvol over de toekomst van de wortelteelt. Het belang van die wortelteelt is in de afgelopen jaren ook gegroeid in onze regio. De sector blijft voor uitdagingen zorgen, we groeien daarin mee en blijven naar creatieve oplossingen zoeken.”
18
BEJO WORTELMAGAZINE
“De rassenkeuze wordt mee bepaald door de industrie.” Stijn Vandelanotte