BELEGGERS BELANGEN nr. 2 | 15 januari 2016 | €5,95
DELTA LLOYD is niet aantrekkelijk meer POSTNL ontkent overname door Royal Mail, maar blijft een potentiële prooi EUROPESE TELECOM wordt nog altijd gekenmerkt door sterke consolidatie CACAO lijkt voor het vijfde jaar op rij duurder te worden AP
BELEG IN BETON
OOK BIJ RENTESTIJGING BLIJFT VASTGOED PRIMA RENDEREN
16bel002z001 1
13-01-16 12:26
INHOUD | 3
WEEK 2 | 15 januari 2016 19 | NEDERLAND
20 | NEDERLAND
26 | INTERNATIONAAL
34 | GRONDSTOFFEN
Delta Lloyd veel te riskant geworden
Overnamegerucht streelt PostNL
Omvang is alles in Europese telecom
Vijf op een rij in zicht voor cacao
Verwatering dreigt door een claimemissie en de financiĂŤle positie is niet geruststellend. Het aandeel heeft afgedaan.
Als Royal Mail inderdaad PostNL wil overnemen, zou dat een goede zaak zijn voor het Nederlandse bedrijf.
Schaalgrootte is van cruciaal belang om klanten te binden, evenals het aanbieden van zoveel mogelijk diensten.
Er lijkt opnieuw een jaar van stijgende prijzen te komen. De teruglopende oogst in Ghana is de hoofdoorzaak.
16 | OMSLAGARTIKEL
INHOUD
5 | HOME DEPOT +211,1%
Rotsvast fundament De vastgoedsector had de afgelopen jaren veel profijt van de lage rente. Als het tij op dat punt gaat keren, is dat nog niet meteen een ramp. Het dividendrendement is zo superieur aan het rendement op bijvoorbeeld staatsleningen dat het nog wel even zal duren voordat de vastgoedsector zijn glans als veilige haven verliest. Rectificatie: De vorige editie bevatte twee storende fouten. Bij de Britse bedrijven in de Koerswijzer stond een k/w die exact honderd maal te hoog was. En in het omslagartikel kwamen de rendementen bij de tips van Freek Tewes niet overeen met die in de tabel; de in het artikel genoemde rendementen zijn juist, die in de tabel niet.
9 | ARCELORMITTAL -18,8%
04 Commentaar 04 Sociale media 05 Portefeuilles 06 Lezersvragen 08 Beurs en Economie 11 Assetallocatie 15 Tips 16 Omslagartikel 19 Aandelen Nederland 24 Analisten 26 Aandelen Internationaal 29 Obligaties 30 Update 32 Beleggingsfondsen 34 Grondstoffen 35 What's Next 36 Technische Analyse 40 Koerswijzer 46 Interview 48 Service 50 Tot slot
13 | OLIN CORPORATION MOOI DIVIDENDRENDEMENT 15 januari 2016 | BELEGGERS BELANGEN 2
16bel002z003 3
13-01-16 18:06
20 | AANDELEN NEDERLAND
De postvolumes blijven flink dalen, en de hogere postzegelprijzen bieden PostNL onvoldoende compensatie.
MOGELIJK BRITSE INTERESSE IN KWAKKELEND VOORMALIG STAATSBEDRIJF
MEDIAGERUCHT OVERNAME POSTNL DOOR ROYAL MAIL Volgens een Brits dagblad zou postbedrijf Royal Mail interesse hebben in een overname van PostNL. Het zal de Britten met name te doen zijn om het fijnmazige netwerk voor de bezorging van pakketten. PostNL herkent zich niet in het gerucht, maar toch valt een overname niet uit te sluiten. tekst: Peter Schutte
D
e Britse krant Daily Mail schrijft dat Royal Mail €5 per aandeel PostNL wil bieden voor een overname van het Nederlandse postbedrijf. Dat zou een premie impliceren van bijna 53% op de slotkoers van PostNL vóór dit mediagerucht. Een prijs van €5 per aandeel waardeert PostNL op een ondernemingswaarde van €2,4 mrd, circa vijf keer de ebitda. Voor de Britten is dat goed te behappen. Royal Mail is qua beurswaarde
de auteur heeft een positie in PostNL
bijna 2,5 keer zo groot en wordt verhandeld tegen een verhouding ondernemingswaarde/ ebitda van 7. En waar PostNL nog altijd kampt met een negatief eigen vermogen en een forse nettoschuld van €702 mln, beschikt Royal Mail over een eigen vermogen van €5,4 mrd tegenover een nettoschuld van €500 mln. Na het bericht schoot de beurskoers van PostNL aanvankelijk met ruim 15% omhoog. Het Nederlandse postbedrijf liet echter weten zich
niet te herkennen in het bericht, waarop een deel van de koerswinst weer verloren ging. Het slechte beursklimaat hielp ook niet mee. De mogelijke interesse van het op 13 oktober 2013 geprivatiseerde Royal Mail zal vooral uitgaan naar de pakketservice van PostNL. Hierin is veel geïnvesteerd, en met name het fijnmazige netwerk waar PostNL over beschikt zal de Britten aanspreken. Nederland loopt voorop qua internetverbruik en online retail, wat PostNL een voorsprong heeft gegeven: het bedrijf mag zich op dit terrein marktleider van de Benelux noemen. Uiteraard groeit ook de Britse pakketdienst, maar in de thuismarkt heerst grote prijsdruk, met name door de sterke aanwezigheid van de Amerikaanse online retailer Amazon. Volgens de Daily Mail zou overigens ook Deutsche Post DHL interesse in PostNL hebben.
RESULTATEN BLIJVEN ZWAK De beurswaarde van PostNL wordt fors gedrukt door het feit dat de onderneming al jaren geen dividend uitkeert en het zicht op hervatting van de winstuitkering troebel is. Vooral door afboekingen vanwege pensioenverplichtingen torst het concern een negatief eigen vermogen van €440 mln met zich mee. De nakende verkoopopbrengst op het belang in TNT Express zal dit met circa €100 mln ver-
BELEGGERS BELANGEN 2 | 15 januari 2016
16bel002z020 20
13-01-16 18:58
AANDELEN NEDERLAND | 21
minderen, waarna resultaatherstel de rest van het werk zal moeten doen. Bij dit laatste wordt PostNL flink gehinderd door de alsmaar krimpende postmarkt – die liep met 11,2% terug in het derde kwartaal van 2015 – en strenge regelgeving van toezichthouder ACM. Ondanks hogere postzegelprijzen daalde het onderliggende cash bedrijfsresultaat van de binnenlandse postbezorging in de laatste verslagperiode met eenderde, tot €14 mln. De pakketdienst mag dan flink groeien – +8,6% in het derde kwartaal van 2015 – PostNL voelt hier margedruk door hoge kosten van onderaannemers. Door noodzakelijke reorganisatiekosten en verhoogde concurrentie zal het onderliggende cash bedrijfsresultaat voor PostNL als geheel dit jaar uitkomen op €220 mln tot €260 mln, flink lager dan de €280-320 mln die over 2015 zal zijn behaald. De aanhoudend lage marktrente, verder aangewakkerd door de slechte aandelenbeurs, zal ook de pensioenverplichtingen hoog houden. Door kostenbesparingen, groei in pakketten en een geleidelijke afname van de krimpende postvolumes moet het resultaat tegen 2020 weer richting de €265 mln tot €335 mln gaan. Het concern wordt hierbij ook geholpen door lagere rentelasten die voortvloeien uit schuldafbouw door de verkoopopbrengst van het belang in TNT Express en, eerder al, van de Britse activiteiten.
SCHAALVERGROTING VEREIST Overnamegeruchten kunnen aandeelhouders gemakkelijk op het verkeerde been zetten. Toch zou een overname van PostNL heel goed te begrijpen zijn. Schaalvergroting is van groot belang en de versnipperende Europese postmarkt ontkomt op termijn niet aan verdere consolidatie. Veel postbedrijven zijn de laatste tijd wat teruggekomen op hun buitenlandse ambities, maar de internationalisatie achter online retail – we kopen steeds meer en vaker bij buitenlandse internetwinkels – lijkt deze trend te keren. Waar internet via e-mail, maar ook via berichtendiensten als Whatsapp en Facebook, stevige happen neemt uit het postverkeer, zorgt datzelfde internet voor grote kansen bij de pakketdienst. Alles draait hier om een gedegen netwerk, want elke straat van een land moet bereikt kunnen worden en consumenten willen het bestelde product het liefst de volgende werkdag in huis hebben. Het Duitse DHL is inmiddels volop aan het investeren in de Benelux om marktaandeel van PostNL af te snoepen. Het gaat dan om uitbreiding van het aantal bestelbusjes, extra ophaalpunten, sorteerinstallaties en IT-systemen. DHL heeft al de nodige slagkracht met dochterbedrijven Selectvracht en Van Gend.
Het is niet ondenkbaar dat DHL tot het inzicht komt dat een bod op heel PostNL de beste optie zou kunnen zijn
Hoge volumes zijn nodig om alle investeringen terug te verdienen. Het is derhalve niet ondenkbaar dat Deutsche Post DHL tot het inzicht komt dat een bod op geheel PostNL wel eens de beste optie zou kunnen zijn. Geografisch gezien lijkt een bod van Deutsche Post DHL zelfs logischer dan een van Royal Mail. De Duitsers hebben een beurswaarde van liefst €31 mrd en kunnen PostNL gemakkelijk opslokken.
KANSEN EN HINDERNISSEN De dividenddiscount in de beurskoers en het ontbreken van een winstuitkering zijn niet fijn voor de aandeelhouders van PostNL, maar wel voor potentiële kopers omdat ze hierdoor de kans krijgen om PostNL relatief goedkoop over te nemen. Niet voor niets heeft mediamagnaat John de Mol medio november vorig jaar een belang van 5% in de onderneming genomen. Ook de Mol lijkt vooral zijn oog te hebben laten vallen op het fijnmazige distributienetwerk van PostNL, waarmee het kan profiteren van de aanhoudende groei van online retail. Op de drukste dag van vorig jaar, vlak voor de kerst, vervoerde PostNL 30% meer pakketten dan het jaar ervoor. Onlangs heeft zich nog een andere grootaandeelhouder aan het front gemeld: het Amerikaanse Carlson Capital nam een belang van 3,11%. Andere grootaandeelhouders zijn het eveneens Amerikaanse Causeway Capital Management met een 10%-belang, HSBC Holding met 3% en Norges Bank met eveneens 3%. Norges Bank heeft tevens een belang in Royal Mail. Voor Post NL zou een overname extra schaalmogelijkheden bieden, en kansen het succesvolle pakketmodel in het buitenland uit te rollen. Bovendien zou het bedrijf dan in één klap uit de financiële zorgen zijn. Zolang het geen dividend mag uitkeren, kan ceo Herna Hagen een overname tegen een relatief lage multiple wellicht verkopen aan de eigen aandeelhouders. Gaat het bedrijf alleen verder, dan wordt het een lange en onzekere weg. De
nog resterende internationale activiteiten in Italië en Duitsland renderen nog nauwelijks, en behoeven een heroriëntatie. In tegenstelling tot PostNL, werkt DHL voornamelijk met vaste arbeidscontracten. Dat zorgt voor lagere marges, maar het model met zzp’ers waar PostNL veel mee werkt lijkt ook niet eindeloos houdbaar. Onlangs besloot de rechter dat PostNL enkele ‘zelfstandigen’ in vaste dienst moest nemen. Het is sterk de vraag wat er met het arbeidsmodel van PostNL gebeurt als het in handen komt van Deutsche Post DHL. Er is een goede kans dat de vakbonden gaan tegenstribbelen. Daarnaast heeft PostNL nog de Stichting Continuïteit, die extra aandelen kan uitgeven indien er zich een ongewenste overnamepoging voordoet. Ditzelfde mechanisme heeft KPN behoed voor een overname door America Móvil. <
CONCLUSIE
PostNL lijkt zeker een overnamekandidaat, maar dat is onvoldoende voor een koopadvies. Daarvoor moet het bedrijf zelf ook goed draaien. Vanwege de zwakke prestaties en vooruitzichten, en het ontbreken van dividend, gaan wij niet verder dan een houdadvies.
PostNL: houden openingskoers 13 januari: €3,23 MARGEDOELSTELLING POSTNL * 2015 10-12% 11-13% 1-3%
Mail NL Pakketten Internationaal
2016 8-10% 9-11% 3-5%
*onderliggend cash bedrijfsresultaat
POSTNL
4
3
feb
apr
jun
aug
okt
dec ■
De koers is in een jaar tijd per saldo bijna niets opgeschoten.
15 januari 2016 | BELEGGERS BELANGEN 2
16bel002z021 21
13-01-16 18:58
weken
10 euro atisch stopt autom
BELEGGERS BELANGEN nr. 36 | 5 september 2014 | â&#x201A;Ź5,95
HAL raakt zijn onderwaardering kwijt ING is als belegging aantrekkelijker zonder de verzekeringsactiviteiten VIVENDI rondt zijn herpositionering af en moet nu op overnamepad KOFFIE heeft een sterke rally gehad maar de prijs kan nog verder stijgen
dividENd E-MAGAZiNE BELEGGERS BELANGEN nr. 39 | 26 september 2014 | â&#x201A;Ź5,95
26 SEptEMBER 2014
BELEGGERS BELANGEN
ROODMICROTEC wil een doorbraak forceren door diensten te integreren SBM OFFSHORE is nog altijd door veel onzekerheden omgeven TNT EXPRESS ziet zich genoodzaakt de margedoelstelling aan te passen ORACLE kampt met groeipijnen
BIJ PHILIPS SCHEIDEN ZICH DE WEGEN
GOED VOOR UW PORTEFEUILLE
OPSPLITSING VERLICHTING EN GEZONDHEIDSZORG MOET BEIDE TAKKEN WINSTGEVENDER MAKEN
%(/ S &29(5
GOUDEN TIPS E-MAGAZINE
dEZE MAANd BELEGGERS BELANGEN nr. 38 1 | |419 januari september 2014 |2014 â&#x201A;Ź5,75| â&#x201A;Ź5,95
OVERNAMEKANDIDATEN zijn plannen er AIR FRANCE-KLM heeft mooie genoeg; wij presenteren erintien. maar stakingen gooien roet het eten ARCADIS heeft quadekoers een tijd te TNT EXPRESS blijft komende terechte inhaalrace gemaakt, die veel leunen op kostenbesparingen zelfs nog onvoldoende is. MCDONALD'S verliest omzet en zet in CISCO achten wijen niet in staat op gezonder eten betere service om met de resultaten te blijven verrassen. FARMAFONDSEN zijn duur geworden
GROEIMARKT MET GEBRUIKSAANWIJZING E-COMMERCE IS COMPLEX MAAR BIEDT PRACHTIGE KANSEN
SPECIAL
OPKOMENDE MARKTEN HET RENTESPOOK Opkomende markten zijn nog steeds kwetsbaar
2 5 8
9 10 12
pRAktijkvooRBEELd ShELL ELL iS vEELZEGGEN vEELZEGGENd EELZEGGENd
Extreme verschillen
2014 ZET STRATEGEN OP VERKEERDE BEEN JAAR VAN VERRASSINGEN MET MOGELIJKE MONETAIRE VERRUIMING EN GROTE GEOPOLITIEKE SPANNINGEN
D
Dividendportefeuille Nieuws Tip van de maand: Yum! Brands
13 14 15
ETF: S&P500 High Quality Portfolio Tips terugblik Een bondig endividend actueel overzicht van de beste Educatie: groei (Chevron) van Beleggers Belangen. Dat is wat het istips belangrijker dan hoogte (Shell). Gouden Tips E-magazine om de twee weken Lezersvragen voor deagenda particuliere belegger biedt. Inclusief Service: de resultaten van onze eerdere tips en een Service: rendementen overzicht van onze voorbeeldportefeuilles. johan Brinkman, hoofdredacteur Beleggers Belangen
01 Delta Lloyd
at dividendgroei op lange termijn veel belangrijker is dan tip: freek Tewes de hoogte (bij aanvang) van dat dividend is geen wereld wereldnieuws. Toch kiezen veel beleggers in de praktijk vaker het TWEETs OVER DIVIDEnD aandeel met het hogere dividendrendement, zeker als er Verzekeraar snijdt verder in de kosten, verbetert zijn solOp Twitter wordt u dagelijks op de hoogte binnen een bepaalde sector keuze is uit meerdere aandelen. EĂŠn van Delta Lloyd van op de dividendportefeuille doorresultaat valt de beste voorbeelden is wat dat betreft natuurlijk Shell, dat de hoek hoek-en houdt gehouden vabiliteit het dividend peil. Het operationeel @mennovanhoven steen vormt binnen veel beleggingsportefeuilles. De achterliggende wat tegen, maar dat moet in de tweede jaarhelft beter kunnen. gedachte is logisch: het dividendrendement is altijd aantrekkelijk, @mennovanhoven Novartis, Roche en Microhet aandeel doet het redelijk en, last but not least, Shell is al decen decensoft zijn als de drie zwaarstwegende aandelen nialang een van de meest stabiele en betrouwbare dividen dividendbetalers het tweede uitweging op â&#x201A;Ź280van mln11,6% (consensus nu in samen goedkwartaal voor een in 77) vergeop de Nederlandse beurs. Wie een blik werpt op de performancee nettowinst kwam leken met een verlies van â&#x201A;Ź92 mln in dezelfde periode vorig jaar. Dat was vooral te de dividendportefeuille. van het aandeel ziet echter dat Shell het qua totaalrendement een aan beleggingen voor eigen risico die een rendement opleverden van 8,4%. @mennovanhoven Interesting: Credit Suisse stuk minder goed heeft gedaan dan Amerikaanse concurrentendanken als winst bleef wat achter; datvoor lag aan de lagere$GG marktrente en een daling van verhoogt advies Goldcorp van neuChevron. Zo deed Chevron het gemiddeld genomen overDe deoperationele laatste de premie-inkomsten op levensen schadeverzekeringen. De hypotheekproductie groeitral naar outperform. Aandeel is top senior 3, 5 en 10 jaar aanmerkelijk beter dan Shell, met een steeds verder devan daarentegen met 53%gold tot â&#x201A;Ź564 er werden$33. verschillende nieuwe collectieve penpick mln meten koersdoel oplopend verschil in totaalrendement met het verstrijken de ja jasioencontracten gesloten. Delta Lloyd wist opnieuw de kosten te verlagen, ditmaal met 3% @mennovanhoven Drie weken geleden stond ren. Shell was de laatste tien jaar goed voor een totaalrendement van â&#x201A;Ź369 mln, en koerstGoldcorp op dit punt af op zijn doelstelling. Delta nog $28, vandaag $23,20 enLloyd weerwist de solvabiliongeveer 140%, terwijl Chrevon het met +200% een stuk tot beter deed. teit dividend, te verbeteren van 84 naar stopniveau. 207%, ruim boven de doelstelling van 200%. onder Het kan erg snel gaan.... #di-Goed nieuws De koers van een aandeel volgt normaal gesproken ook het is verder het dividend $GG stabiel wil houden. Voor 20 4 wordt uitgegaan van zeker op langere termijn. Indien een aandeel het dividend maar dat Delta Lloydvidend een ongeveer gelijkblijvend operationeel resultaat. Wij verwachten een iets @mennovanhoven Deutsche Bank heeft koers-betere tweede jaarlijks blijft verhogen, zal de koers uiteindelijk volgen. Anders dan jaarhelft. waardering blijven aandelenvan koopwaardig. Dupont $DDde verhoogd $75 naar <$80 Shell heeft Chrevron een prachtig trackrecord opgebouwd van 27Bij de huidige doel
OP kOERs mET VERsObERInG
D
n.a.v. 'Activism' ontwikkelingen. jaar aan onafgebroken jaarlijkse dividendverhogingen. Minstens zo Microsoft verhoogt divibelangrijk is dat de jaarlijkse dividendgroei bij Chevron gemiddeld TWEEDE jAARhELfT@mennovanhoven WoRDT BETER DELTA LLoyD dend met 11%, kwartaaldividend naar $0,31. genomen veel hoger uitvalt dan bij Shell. In het educatie-artikel op Euronext A'dam #dividend $MSFT Beurs: pagina 12 zet ik de ontwikkeling van het jaarlijkse dividendinko dividendinkoFondscode:heeft vandaag NL0009294552 @mennovanhoven Citigroup men van Shell af tegen Chevron. Niet voor niets staat dividendgroei Jaaromzet 2013: â&#x201A;Ź5,9 mrd koersdoel voor #SABMiller verhoogd naar op lange termijn centraal bij de dividendportefeuille, zeker bij de Nettowinst 2013: â&#x201A;Ź168,3 mln 3900p, ziet bod van #ABInbev nog steeds als nieuwe aankopen.< 20 Koers 16-9: â&#x201A;Ź18,12 menno.van.hoven@reedbusiness.nl meest waarschijnlijke scenario. Hoogste koers 12 mnd*: â&#x201A;Ź21,10 Laagste koers 12 mnd*: â&#x201A;Ź15,05 Beurswaarde: â&#x201A;Ź2,3 mrd 15 Koers-winstverhouding: 6,06 Dividendrendement: 5,71% *intraday
DIVIDEND E-MAGAZINE 26 september 2014 okt
dec
feb
koopadvies 16 september
Profiteer ook. Ga nu naar www.beleggersbelangen.nl/proefabonnement
9 september 20 4
iNhoud
BELEGGERS BELANGEN
Tipterugblik: Microsoft GOED VOOR UW PORTEFEUILLE
KEUZESTRESS Het aantal beleggingsfondsen groeit maar door BESCHERMING Portefeuilles die tegen politieke onrust kunnen VASTGOED Grote risico's en beperkte mogelijkheden
%(/ S &29(5 63(&
Menno van hoven oven
apr
jun
aug
TIPS VAN DE WEEK 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10
Delta Lloyd Aalberts HAL Hornbach Sprint FMC Corporation LO Sel. Vantage 3000 Preferred Stock ETF Health Care REIT Asia Pacific Equity
Met bovenstaande fondsen kunt u in onze visie het komende jaar een positief rendement behalen. We hebben de fondsen gerangschikt van 'eenvoudig' (ĂŠĂŠn ster) tot 'ingewikkeld' (vijf sterren). De belangrijkste les: beleg alleen met instrumenten die u begrijpt.
TIPS TERUGBLIK TIPS 5 SEPTEmBER 2014
IN %
GLG Japan Equity (k) Embraer (k) Dollar General (k) NestlĂŠ (k) William Hill (k) Air Liquide (k) Beter Bed (k) Bekaert (k) Energias de Portugal (k)
+ ,74 + ,42 + ,24 -0,84 - ,65 - ,7 -2,9 -4,6 -7,58
TIPS 22 AUGUSTUS 2014 Arcadis (h) Nucor (k) JPMorgan Chase (k) Total (k) Pandora (k) Schlumberger (k) Pets at Home (k) Tenneco (k)
TIPS 8 AUGUSTUS 2014 Wessanen (k) Novartis (k) Zurich Insurance (k) Ten Cate (k) Invesco Greater China (k) Docdata (k) Cameron (k) Manpower (k) CBS Corp. (k)
IN % + 4,69 +5,67 +4,74 +4,07 +3,49 - ,33 -3,29 -9, 0
IN % + 7, + 4,50 +5,8 +4,76 +4, 7 +2,72 +2, 5 + ,44 -0,34