Bijlage van Accenture Innovation Awards
SCHONE EN BETAALBARE ENERGIE In de polder of op zee. Windmolens en zonnepanelen duiken steeds vaker op in het Hollandse landschap. Een groeiend aantal Nederlanders is bovendien fan van elektrisch rijden. Er gebeurt veel in de duurzame energievoorziening. Maar niet genoeg. Innovatie is hard nodig om ons van schone en betaalbare energie te voorzien. Haast is geboden, het realiseren van een CO²-arme wereld kent een onverbiddelijke deadline.
Redactie: Elsevier Media Lab
vluchtelingenstromen. Daardoor lijkt het minder urgent om (inter)nationale afspraken te maken. Het energievraagstuk is een sluipmoordenaar.’
2° 5,6%
De aarde mag niet meer dan 2 graden opwarmen. Een doelstelling die de Verenigde Naties in 2010 formuleerden. Daarboven voorspellen wetenschappers doemscenario’s als het smelten van de ijskap van Groenland en watertekorten voor miljoenen mensen. Om aan die rampspoed te ontkomen, moeten we naar een CO²-arme wereld. We móeten overstappen van fossiele energie – uit olie, kolen, gas – naar groene energie uit zon, zee, wind. ‘De energietransitie is complex en gaat langzaam. Het lijkt erop dat we de 2 graden-doelstelling niet halen,’ zegt Wytse Kaastra (47), managing director utilities bij Accenture. Het energieprobleem is net zo acuut als de wereldarmoede of de wereldveiligheid. ‘Alleen is de dreiging minder voelbaar. Er vallen geen banken om en het leidt niet tot 32
bedroeg het aandeel duurzaam opgewekte energie in 2014. Een jaar eerder was dat een magere 4,8% in Nederland. Koplopers zijn Zweden (52,1%), Finland (36,8%), en Letland (37,4%). Oostenrijk scoort 32,6%, terwijl Duitsland blijft steken op 12,4%. Het gemiddelde in de EU ligt op 15%. Volgens het Energieakkoord moet Nederland in 2020 de doelstelling van 14% halen. In ons land liggen de overheidsuitgaven voor innovatieonderzoek drie tot vier maal lager dan die van de Europese koplopers. Bronnen: Eurostat en RLI
GROOTSTE UITDAGING Nederland presteert niet geweldig op de duurzaamheidsladder. We bungelen onderaan het lijstje van meest duurzame landen (zie kader). Dat komt doordat de zon hier niet dagelijks schijnt en er relatief weinig ruimte is voor windmolens. Daarnaast stond de energietransitie niet hoog op de politieke agenda. Pas in 2013 kwam er een Energieakkoord. Het is een belangrijke eerste stap, maar er is meer nodig om resultaten te boeken. Grootste uitdaging is echter niet het realiseren van schone energie, maar betaalbare schone energie. ‘Duurzame energie is nog duur. Zonder subsidies, fiscale voordelen of een serieuze CO²-prijs is er voor bedrijven geen business case om hun huidige businessmodel aan te passen,’ aldus Kaastra. ‘Het wachten is op een tipping point, het moment waarop groene en grijze energie even duur zijn. Dan gaat het snel.’ Overigens wordt het verschil kleiner. ‘Tegenwoordig verdien je in vijf tot zeven jaar de investering van zonnepanelen terug.’ Inmiddels zijn zo’n 280.000 huishoudens zelfvoorzienend. Dat aantal stijgt. De burger staat positief tegenover groene energie. We lopen voorop met elektrisch rijden. Goed nieuws dus. Tegelijkertijd blijft vrachtverkeer – dat lastig te elektrificeren is – de grootste vervuiler. Ook de scheep- en luchtvaart en de petrochemische industrie blijven voorlopig massaal fossiele energie verbruiken. POLITIEK LEF De grootste winst is te behalen in het bedrijfsleven. ‘Eigenlijk zou de overheid een impuls moeten geven om groene energie rendabel te maken,’ zegt Kaastra. ‘Dat zou de (petrochemische) industrie weliswaar raken, maar zet ook aan tot innovatie. Als tegelijkertijd universiteiten en bedrijven beter samenwerken en fors inzetten op nieuwe technologie, kunnen we een gidsland worden.’ Er zijn al goede voorbeelden. Zoals het bedrijf Pervatech, dat met kennisinstituut ECN een keramisch membraan ontwikkelde. Met deze technologie kunnen chemische bedrijven duurzamer vloeistoffen scheiden. Voorheen gebeurde de destillatie door opwarming en afkoeling. ‘Een energievretend proces. Dankzij het membraan ligt het energieverbruik 50 tot 70 procent lager,’ zegt Robert Kleiburg (48), chief operating officer van ECN. Een samenwerkingsverband dat navolging verdient, is Smart Delta Resources in Zeeland. ‘Achttien chemische bedrijven maken gebruik van elkaars restwarmte en besparen daarmee aanzienlijk op energie.’ ECN is als kennisinstituut bij vele technologische innovaties betrokken. ‘Duurzame energie is een
'Het energieprobleem is net zo acuut als de wereldvrede, alleen is de dreiging minder voelbaar'
groeimarkt. Bedrijven die investeren in goede technologie kunnen prima geld verdienen.’ Volgens Kleiburg zou de overheid veel meer geld moeten vrijmaken voor onderzoek en innovatie. ‘De ambities liggen hoog, maar zijn niet in lijn met het budget.’
ANDER VERDIENMODEL Waar liggen nog kansen? Volgens Kaastra zou de utility-industrie veel profijt hebben als het marktmodel wordt gewijzigd. ‘Dat is een ouderwets model: het eenzijdig leveren van energie aan de afnemer. De markt is veranderd. De afnemer is energieproducent geworden. Hij wekt zijn eigen energie op met zonnepanelen, de accu van zijn elektrische auto biedt opslagcapaciteit. Door andere verdienmodellen toe te staan, komt er ruimte voor partijen die opslag van decentraal opgewekte energie faciliteren. En daar geld mee verdienen. Door de accu te laden als de stroom goedkoop is en te verkopen bij een hoge prijs.’ Energiebedrijven moeten ondertussen inspelen op die veranderende markt. Hun verdienmodel staat onder druk, nu de klant meer zelfvoorzienend wordt. Bij Eneco werd daarom de afdeling Innovation & Ventures in het leven geroepen. Dertig medewerkers houden zich bezig met nieuwe producten. De innovatie gebeurt in huis – zoals slimme thermostaat Toon verder ontwikkelen. Maar ook extern. ‘We scouten de markt voortdurend op interessante start-ups,’ zegt Hans Valk (45), directeur van de afdeling. Hiervoor heeft Eneco de komende jaren 100 miljoen euro gereserveerd. ‘Wanneer we potentie zien, investeren we in het bedrijf en helpen bij het vermarkten van hun product.’ Zo stapte Eneco in Nerdalize, dat servers van computerprocessors als verwarming bij consumenten plaatst. En waarmee huishoudens én bedrijven energie besparen. ‘Ook werkt Eneco samen met Sustainer Homes. Dit bedrijf bouwt zeecontainers om tot zelfvoorzienende woningen.’ Valk: ‘Onze dienstverlening wordt breder. Zo bereiden we ons voor op een duurzame toekomst.’
Kansrijke thema’s Innovatie gaat over de grenzen van industrieën heen. Nieuwe technologie, nieuwe businessmodellen en nieuwe samenwerkingen leiden tot versnelling en vooruitgang. En maken dat de wereld anders werkt en leeft. In aanloop naar de uitreiking van de Accenture Innovation Awards 2015 op 30 oktober verschijnt in Elsevier een serie artikelen over tien industrie-overstijgende innovatiethema’s die grote maatschappelijke vraagstukken adresseren. En die, gedreven door digitale ontwikkelingen en een gezamenlijke aanpak, Nederland kansen bieden voor groei en meer welvaart.
33