NUMMER 31 • 71STE JAARGANG • 1 AUGUSTUS 2015 • € 5,95
ERVEN UIT HET BUITENLAND WORDT MAKKELIJKER
TRUMP! OPVOLGER VAN OBAMA OF EENDAGSVLIEG?
PRETPARK AMSTERDAM
15els031z001 1
Op zoek naar zijn schilderijen AP
Hoe terecht zijn de klachten over drukte in de hoofdstad?
VAN GOGH
28-07-15 17:05
2
ELSEVIER / INHOUD
1 AUGUSTUS 2015 ELSEVIER
Omslag Erik Tanner/Getty Images Inzet Otto Snoek
Arbeidsethos
54
Werken moet tegenwoordig vooral leuk en uitdagend zijn. Onjuist, vindt Sebastien Valkenberg. Als iedereen zijn hart volgt, daalt de welvaart.
Laat kind met rust 66 Westerse ouders brengen steeds meer tijd door met hun kinderen. Uit nieuw onderzoek blijkt dat minder aandacht helemaal geen kwaad kan.
Omslagartikel Succesvolle stokebrand Donald Trump
14
De ‘koning Midas van Manhattan’ geldt als de verrassing in de race om de Republikeinse kandidatuur. Nog gaat hij fier op kop in de peilingen – zijn bravoure en simplisme slaan tot nu toe aan. Portret van een oer-Amerikaans fenomeen. ‘Ik ben echt een heel erg slim persoon.’
Macht van de cijfers 72 Nederlandse sportclubs ontdekken eindelijk de waarde van data-analyse. Wat laten statistici heel van de conventionele voetbalwetten?
Henne Schuwer
32
Na dertien diplomatieke jaren in Brussel wordt hij ambassadeur in Washington. ‘De wereld ziet er niet meer zo uit als in 1950.’
15els031z002 2
Pretpark Amsterdam
26
Dat Amsterdam veel toeristen trekt, is goed voor de economie, maar bewoners klagen steeds luider over de drukte. Terecht?
28-07-15 17:57
NUMMER 31
ELSEVIER 1 AUGUSTUS 2015
4 6 8 11 14
NEDERLAND
20
BUITENLAND
36 48
ECONOMIE
20
26
Moordlijst Nieuw laagterecord ligt in het verschiet In Den Haag Objectief met steun van de Apenrots Gerry van der List De christen-democratische angst voor vrije burgers Hoek van Holland Het publiek van de bouwput In Nederland Zevenbergen in zeven zilveren bergen Drukte Pretpark Amsterdam is geen pretje
32
Jelte Wiersma in gesprek met ambassadeur Henne Schuwer
36
Turkse bombardementen In de Syrische slangenkuil In Londen De omsingeling van de ‘Beeb’ Arend Jan Boekestijn Rick Perry redt de Republikeinse eer Palestijnse Gebieden Almere bij de Jordaan Italië Een nieuw hoofd Kuweit De verzwegen bezetting
23 24
39 40 42
48 51 52 54 56 58
60
KENNIS
66
CULTUUR
72 15els031z003 3
Brieven Foto van de week Koele kikker in Boedapest De week Het nieuws samengevat; Letterlijk; Feiten; Stijger/Daler; Agenda Commentaren De stekkerauto; Te koop: Paleis; Trap er niet in; Nationale trots? Verhaal van de week Stokebrand, splijtzwam, en o zo succesvol: Donald Trump. En: de andere Republikeinse presidentskandidaten
INTERVIEW
Eurozone Alle seinen staan op groen en iedereen profiteert In de cijfers Te veel Bertha’s in de wei Syp Wynia Overmoedige bazen kopen bedrijven op gevoel Toerisme Een nieuw stukje Nederland Essay Werken hoeft helemaal niet leuk te zijn Wat verder ter tafel komt René Takens (CEO Accell Group) Eigen huis Slimmer dan de bank
UW GELD
62 64
Erfrecht Nalaten over de grens makkelijker Netto Nette automobilist beloond Lezers vragen Drie deskundigen geven antwoord M’n goeie geld Daphne van Zomeren Te koop Geen gelikt huis
66 68
Opvoeding Laat de kinderen met rust Lichaam & Geest Helende genen in de herkansing
70
Internetten Surfen op hoogte Bediening Een knop minder Hebbeding Moov Now De mens achter SnagTracker Tips
72 76 78 80 81 83
Moneyball De macht van cijfers In première Uit & Thuis Liefdevolle verfilming van De kleine prins Stijl Barbecuën met Vincent Taal Hond in de pot Spiritueel Heilige magerzucht Gastronomie Is vet wel lekker? Hotspot Waag – Leiden Wijn Elegant Portugees Marijke Hilhorst Insteken, doorhalen, af laten glijden
84 86
Leven & Dood Gé Berkhof (1933-2015) Bridge & Puzzels
DIGITALE WERELD
3
NON SOLUS
Homo-week
D
it is de week van de jaarlijkse vaartocht van uitbundige homo’s door de Amsterdamse grachten. Aan zoveel publiek en lawaaierig vertoon van de eigen identiteit kun je je ergeren. Maar dit soort optochten horen nu eenmaal bij een hoofdstad. Oranjeklanten op Koningsdag, voetbalfans als Ajax of het Nederlands elftal kampioen is geworden, en moslims en hun sympathisanten als de Profeet is beledigd. En op zondag luiden de kerkklokken. Dat de stoet een beetje seksueel getint is, is begrijpelijk. Want het enige waarin de homo van de hetero verschilt, is de seksuele oriëntatie. Bovendien mag dit in Amsterdam nauwelijks als bezwaar gelden. Niet een keer per jaar, maar dagelijks paraderen mannen op straat en stoep langs ramen met blote dames. Maar is het nog nodig, zo’n homodemonstratie? Homoseksualiteit wordt toch al lang als ‘normaal’ beschouwd? Ogenschijnlijk klopt dat. Maar voor de tiener die deze oriëntatie bij zichzelf ontdekt, is het meestal nog steeds een hele worsteling om te aanvaarden anders te zijn dan anderen. Dat wil je als puberjongen of -meisje immers liever niet. Waarbij meespeelt dat je ook in het eigen gezin ‘anders’ bent. Een Joods jongetje of een Surinaams meisje weet zich gesteund door de eigen omgeving. Bij een jonge homo is dat niet per definitie het geval. Sommige ouders vinden homo’s prima, maar bij hun eigen kroost denken ze er (in het begin) toch anders over. De toestroom van immigranten heeft de acceptatie van homo’s bovendien op achterstand gezet. Zo bezien is die vaartocht nog steeds nuttig. Arendo Joustra, hoofdredacteur
28-07-15 17:57
BOEDAPEST / RACE-SUCCES
Koele kikker
De zeventienjarige coureur Max Verstappen eindigde zondag 26 juli bij de Grand Prix van Hongarije spectaculair als vierde, zijn beste resultaat tot dusver in de Formule 1, de koningsklasse van de autosport. De Toro Rosso-rijder werkte zich na een slechte start naar voren op de Hungaroring, het circuit nabij Boedapest. Limburger Verstappen, die ruim 44 seconden na de Duitse winnaar Sebastian Vettel over de streep kwam, kon zijn geluk niet op. Het succes liet ook vader Jos Verstappen, gepokt en gemazeld in Formule 1, niet onberoerd: ‘De rillingen liepen over mijn rug.’ Peter Fox/Getty Images
15els031z006 6
28-07-15 17:48
15els031z007 7
28-07-15 17:48
VERHAAL VAN DE WEEK
1 AUGUSTUS 2015 ELSEVIER
Jim Young/Reuters
14
15els031z014 14
De vastgoedmagnaat pronkt graag met zijn rijkdom en levensstijl
Rik Kuethe
N
eem zes delen Silvio Berlusconi, voeg voorzichtig een deeltje Harry Mens toe, knip dan een paar lokken uit het haar van een gevierde dameskapper, niet die aan elkaar, en je krijgt een man die een sterke gelijkenis vertoont met Donald Trump. Hij beweegt zich door de wereld met een nevelige blik, als een bokser die zojuist flink klop heeft gehad. Maar het is juist Trump die zijn tegenstanders vaak velt met een enkele vuistslag, al dan niet verbaal. Donald Trump, de koning Midas van Manhattan, is de grote verrassing onder de Republikeinse pretendenten naar de kandidatuur van hun partij voor het presidentschap in november 2016. Trump raast momenteel als een vuurstorm door het politieke landschap. Misschien zal die uiteindelijk slechts een enorm strovuur blijken – de presidentsverkiezingen zijn im-
Erik Tanner/Getty
VERENIGDE STATEN / Een schertsfiguur die geen schijn van kans maakt? Mis. Tycoon Donald Trump (69) gaat – in de aanloop naar het eerste debat tussen Republikeinse presidentkandidaten op donderdag 6 augustus – fier op kop in de peilingen. Portret van een oer-Amerikaans fenomeen.
Met zijn zwangere tweede echtgenote Marla Maples in 1993
Brian Smith/Outlook/Corbis/HH
Stokebrand, splijtzwam – maar o zo succesvol
Hai Do/ANP
Donald Trump is populair dankzij zijn provocaties
Trump hoeft tijdens zijn campagne geen rekening te houden met de belangen van geldschieters. ‘Ik heb mijn eigen geld’
28-07-15 16:17
15 Scott Olson/AFP/ANP
ELSEVIER 1 AUGUSTUS 2015
Scott Olson/AFP/ANP
Tijdens een interview, 18 juli
Andrew Milligan/PA/Brunopress
Trump belooft Amerika weer groot te maken
Zijn veelbesproken kapsel raakt zelden uit model
Donald John Trump
Ringo Chiu/ZUMA Press/Corbis/HH
Geboren op 14 juni 1946 in Queens, New York 1975 Directeur van familiebedrijf 1977-1992 Eerste huwelijk, met Ivana Zelnícková (twee zonen, Donald Junior en Eric, en een dochter, Ivanka) 1983 Opent eerste Trump Tower 1993-1999 Tweede huwelijk, met Marla Maples (dochter, Tiffany) 1996 Doet vergeefs mee aan Republikeinse voorverkiezingen 2000 Opnieuw kandidaat, ditmaal voor Reform Party 2004 Start tv-show The Apprentice 2005 Trouwt met Melania Knauss (krijgen zoon, Barron) 2015 Stelt zich kandidaat in Republikeinse voorverkiezingen
Sinds 2007 heeft Trump een ster op de Walk of Fame
15els031z015 15
28-07-15 16:17
26
NEDERLAND
1 AUGUSTUS 2015 ELSEVIER
Pretpark Amsterdam geen pretje DRUKTE / Amsterdammers klagen steeds luider over de enorme drukte in hun (binnen)stad, vooral door het massatoerisme. Hoe terecht zijn die klachten en wat is eraan te doen? Plus: een kaart van de toeristenhel, en een van rustgevend Amsterdam.
Z
Gertjan van Schoonhoven Foto’s Otto Snoek Illustraties René van Asselt
o kan Amsterdam ook zijn. Het is een woensdagmorgen in het holst van de zomervakantie, een uur of 10. Het pontje vanaf het Centraal Station is net – goed beladen maar niet afgeladen – aangekomen bij de voormalige NDSM-werf in Amsterdam-Noord. Maar daarvan is weinig te merken op het terras en het kiezelstrandje van Pllek, een überhip, uit zeecontainers opgetrokken café en restaurant aan het klotsende IJ. Terras en strandje zijn leeg, op een ouder stel na dat in diep gesprek is en een jonge moeder die haar zoontje entertaint, en andersom. Daarna een moederzoonselfie, voor het album later. De geur van het water, sirenes heel in de verte, het geronk van de schepen op het IJ – dit is de verstilde, bijna serene kant die Amsterdam ook heeft. Maar goed, het is Amsterdam-Noord, en pas tien uur ’s ochtends. Er is een podium in aanbouw, dus ook hier slaat de festivallisering toe. Bij het pontje terug naar het station melden zich plukjes backpackers met wapperende plattegrondjes en andere toeristen die
15els031z026 26
Drukte op het Damrak, hoofdader van de toeristische zone van Amsterdam
De andere kant van Amsterdam: rust in buitenplaats Frankendael, Amsterdam-Oost
zich erover verbazen dat de overtocht gratis is. Als het pontje terug is aan de achterkant van het station, heeft de rij wachtenden die willen overvaren zich alweer verdubbeld. Toerisme, ook hier. Maar dat is niks vergeleken met wat je wacht als je via het Centraal Station het ándere Amsterdam bereikt, de historische binnenstad, of wat daarvan nog is te zien door de mensenmassa. Dit is het Amsterdam waarover Amsterdammers klagen, en waaraan het gemeentebestuur onlangs een nota wijdde, Stad in balans. Het probleem: de drukte die niet meer ‘gezellig’ zou zijn. Althans niet volgens een forse, groeiende minderheid van de mensen die er wonen. Amsterdam mag geen ‘pretpark’ worden, vinden ze. ‘Amsterdam wordt vies, vuig en te vol,’ klaagde directeur Wim Pijbes van het Rijksmuseum vorig jaar. Bezoekers zien het probleem niet zo, ook binnenlandse niet. Wie heeft er gelijk?
Gejengel In de omgeving van het station is pretpark Amsterdam inderdaad geen pretje. Gekken-
28-07-15 14:58
ELSEVIER 1 AUGUSTUS 2015
15els031z027 27
27
28-07-15 14:58
42
BUITENLAND
1 AUGUSTUS 2015 ELSEVIER
De verzwegen bezetting
KUWEIT / Deze zomer is het 25 jaar geleden dat Irak Kuweit bezette. De bevrijding door Amerika was live op televisie te zien. Bagdad en Kuweit-Stad waren dagelijks nieuws. Voor Bagdad bleef dat zo, maar hoe is het nu in Kuweit? Judith Spiegel in Kuweit
B
ij kilometerpaal 1 is een Burger King, daarna slechts woestijn met her en der groepjes kamelen, rijen elektriciteitsmasten en boortorens. Na 80 kilometer sta je aan de Iraakse grens. Niets herinnert meer aan de honderden uitgebrande Iraakse tanks, bussen, auto’s en lijken die hier 25 jaar geleden lagen. De Highway of Death is nu een zinderend hete, saaie snelweg. Opgeknapt en opgeruimd. Op 2 augustus 1990 trokken meer dan honderdduizend Iraakse soldaten, geflankeerd door jachtvliegtuigen en tanks, het kleine buurland Kuweit binnen. Gevochten werd er nauwelijks, na een paar uur viel Kuweit-Stad. De daaropvolgende bezetting – de Iraakse president Saddam Hussein stelde een neef aan als gouverneur van de ‘provincie Kuweit’ – werd wereldwijd ver-
15els031z042 42
oordeeld. Een traumatische ervaring voor Kuweit, maar er wordt niet veel over gesproken. Toch zijn de littekens overal. ‘Het is alsof ze de geschiedenis willen uitwissen,’ zegt Ibrahim Behbehani (64), nippend aan een American Brew in een koffietent in Kuweit-Stad. Hij praat zacht, zijn stem trilt. Behbehani was gedurende de invasie en de daaropvolgende bezetting hoofd van de Rode Halve Maan, de islamitische variant van het Rode Kruis. ‘Ik heb de afgelopen jaren zo vaak gevraagd of er iets kan worden gedaan voor onze vrijwilligers, maar telkens zeiden ze dat die mensen destijds gewoon hun werk hebben gedaan.’ Hij en zijn team regelden de aanvoer van medicijnen, verzorgden gewonden en haalden doden van de straat. ‘We hebben eens dagen met drie Iraakse lijken lopen zeulen. Ze waren weliswaar de vijand, maar we konden ze toch moeilijk bij het vuilnis gooien. De Iraakse bezetters stuurden ons van het
kastje naar de muur. Uiteindelijk hebben we ze naar Basra gebracht.’ Behbehani voelt zich nog altijd ondergewaardeerd en onbegrepen in eigen land. ‘Het maakt me ziek.’ Het ontbreekt in Kuweit inderdaad aan officiële herinneringen. Monumenten, straten vernoemd naar martelaren of groots opgezette musea over de invasie, ze zijn er niet. Misschien is er ook niet al te veel om trots op te zijn. Minstens de helft van de Kuweiti’s ontvluchtte het land meteen na de inval. Zij zaten de daaropvolgende bezetting uit als vijfsterrenvluchtelingen in luxe hotels in Londen en Dubai. Dat deel van de Kuweiti’s heeft weinig behoefte aan aandacht voor oorlogshelden; het zou ze wel erg bleek doen afsteken. De achterblijvers, zoals Behbehani, woonden in een land in moeilijkheden. Martelingen, standrechtelijke executies en verdwijningen waren hun deel. Behbehani besloot een boek samen te stellen over de
27-07-15 10:39
43
ELSEVIER 1 AUGUSTUS 2015
Oliestaatje
Bagdad
Aan de Perzische Golf
IRAK
IRAK
Teheran IRAN KUWEIT
SAUDIARABIË
Basra Highway of Death KUWEIT
Kuweit-Stad
Burgan-olieveld
Perzische Golf
SAUDI-ARABIË
martelaars van Kuweit. Hij verzamelde foto’s en verhalen van ruim honderd mensen die tijdens de oorlog zijn gedood. Maar niemand wil het uitgeven. ‘Als mijn boek wordt gepubliceerd, blijkt dat er veel leugenaars zijn die zich een heldenrol proberen aan te meten, terwijl ze eigenlijk in het buitenland zaten.’
Oliemeren Niet alleen op individueel niveau heerst een gevoel van onbehagen, het hele land is nog altijd onzeker. Veel Kuweiti’s beschouwen hun land als een tijdelijk project. Het ligt er op veel plekken rommelig en versleten bij. Van alle Golflanden spendeert Kuweit het meeste geld buiten de eigen grenzen. Liever investeert het in onroerend goed in Dubai dan in binnenlandse infrastructuur. In 2013 ging bijna 7,5 miljard euro aan buitenlandse investeringen de grens over. Ter vergelijking met de andere oliestaten:
15els031z043 43
Yasser Al-Zayyat/AFP/ANP
Brandende olievelden in 1991. De troep die achterbleef, moet nog altijd worden opgeruimd
Steve McCurry/Magnum Photos/HH
©ELSEVIER
Kuweiti’s vieren hun Bevrijdingsdag op 25 februari. Op die datum verlieten Saddams soldaten Kuweit in 1991
voor Saudi-Arabië was dat 4,4 miljard euro, de Verenigde Arabische Emiraten spendeerden 2,7 miljard over de grens. Na 2003 – toen de Kuweiti’s ervan overtuigd waren dat Saddam Hussein door de Amerikaanse intocht in Irak definitief was uitgeschakeld – herstelde het vertrouwen enigszins, in elk geval op persoonlijk niveau. De nieuwste en duurste auto’s, gadgets en handtassen worden sindsdien erg goed verkocht. De ene na de andere westerse restaurantketen wordt geopend. Dat de wegen vol gaten zitten en het pas gebouwde nationale stadion wegens constructiefouten nooit open zal gaan, nemen ze voor lief. Dat zijn zaken van de lange termijn en daarin wordt nog altijd niet echt geloofd. Nergens zijn de jaren van non-activiteit beter zichtbaar dan in het Burgan-olieveld, in het zuidoosten van Kuweit richting Saudische grens. Hier, in een van de grootste
velden ter wereld, brandden destijds honderden oliebronnen: de Iraakse exit-strategie. Volgens het ministerie van Olie zouden er tussen de 25 en 50 miljoen vaten olie verloren zijn gegaan, resulterend in economische verliezen, maar vooral ook in een ecologische ramp: 300 ‘oliemeren’ en 40 miljoen ton vervuilde grond. Vandaag is het heet en stil op de stenige – en zwaar bewaakte – vlakte. Smalle pijpleidingen lopen naar de verzamelstations, vanwaar de olie via grotere leidingen naar de raffinaderij of tankers wordt vervoerd. Her en der rijden oliewerkers in grote auto’s, airconditioning aan, helm op. Overal staan borden met veiligheidsinstructies. Business as usual in Burgan, lijkt het. Tot je je handen in de grond steekt en het zand met vettige olieresten vermengd blijkt. Dhari Al-Gharabally (41), teamleider bodemsanering bij Kuwait Oil Company – Kuweits staatsoliebedrijf en enige produ-
27-07-15 10:40
56
ECONOMIE / WAT VERDER TER TAFEL KOMT
1 AUGUSTUS 2015 ELSEVIER
Al ruim zestien jaar staat René Takens (60) aan het roer van Accell. Onder zijn leiding groeide het bedrijf uit Heerenveen uit tot grootste fietsenproducent van Europa.
‘Elektrische mountainbikes komen enorm op’
H
Nic Vrieselaar Foto’s Marco Bakker
van het oudere echtpaar die de resultaten van het Friese bedrijf omhoogstuwen: zonet is een fraaie middag in de der blikken of blozen legt een groeiende bossen rond het Friese Orangroep fietsers 2.000 euro, of meer, neer voor jewoud, net buiten Heereneen model dat hen sneller laat voortbeweveen. Een prachtig fietsgegen. Vooral in Duitsland zijn ze niet aan te bied. Het is dan ook geen toeslepen. En Accell was er rond de eeuwwisval dat een ouder echtpaar bij de ingang van seling vroeg bij met een elektrische Sparta. restaurant Tjaarda twee (elektrische) fietsen Nu is het concern marktleider in Europa. parkeert. Toevallig allebei van Sparta, dat ‘Er zijn veel mensen die zeggen: “Een sinds 1999 onderdeel is van fietsenmaker elektrische fiets? Daar ben ik nog niet aan Accell Group – hetzelfde jaar waarin René toe.” Toch ruilen steeds meer mensen, en Takens er aantrad als bestuursvoorzitter. heus niet alleen degenen met grijs haar, ‘De mooiste modellen hebben de hun fiets in voor een elektrische accu in het frame en de motor in variant. Daarmee zijn ook de wat ‘Op een het achterwiel,’ zegt hij, terwijl langere afstanden tussen thuis en hij de fietsen aan een inspectie beetje fiets werk te overbruggen. Dat blijkt in onderwerpt. populair.’ zitten 150 Duitsland Destijds verkocht het concern, Verwacht in de straten van Berdat in 1904 in Heerenveen begon onderdelen’ lijn en Hamburg trouwens geen als Batavus, jaarlijks 750.000 fietDuitsers op een Sparta of Batavus. sen en had het een omzet van 150 miljoen ‘Onze troef is een collectie sterke thuismereuro. Nu zijn dat er ruim 1,7 miljoen, en is de ken: in Nederland verkopen we Nederaan de Amsterdamse beurs genoteerde fietlandse merken, in Duitsland hebben we senmaker Europa’s grootste met een jaarDuitse merken en in Frankrijk Franse meromzet van 882 miljoen euro in 2014. De ken.’ winst was 26 miljoen euro, tegen 3 miljoen Het zijn er wereldwijd inmiddels meer in 1999. dan 25, ook in onderdelen en accessoires. Het zijn de elektrische fietsen zoals die Telkens in het midden- en bovenste segment van de fietsmarkt. Naast Sparta en Batavus, Koga en Loekie in Nederland, LaWIE IS RENÉ TAKENS? pierre in Frankrijk en Raleigh (spreek uit als Studeerde werktuigbouwkunde in Enschede. ‘rally’) in het Verenigd Koninkrijk, dat AcWerkte daarna onder meer voor voedingsconcell in 2012 overnam. ‘We zijn daardoor grocern CSM (nu Corbion) in Italië. Sinds 1999 is hij ter dan bijvoorbeeld Trek, dat zijn thuisbaCEO van de Friese Accell Group. Daarnaast is hij sis in de Verenigde Staten heeft en van daarvoorzitter van EBMA, de Europese fietsfabriuit exporteert.’ Een groot deel van de fietsen kantenvereniging. Hij woont met zijn vrouw in wordt gemaakt in Heerenveen, met daarHengelo. Ze hebben twee volwassen zoons. naast fabrieken in Turkije en Hongarije.
15els031z056 56
27-07-15 10:25
ECONOMIE
ELSEVIER 1 AUGUSTUS 2015
57
De hang naar het lokale is ook te zien in de manier waarop het concern met bijna drieduizend werknemers wordt bestierd: vanuit Heerenveen, door een groep van zo’n twintig mensen onder leiding van een vierkoppige raad van bestuur. ‘De merken hebben elk hun eigen directie. Lapierre, dat we in 1996 overnamen, wordt nog steeds gerund door de zoon van de man die het bedrijf in 1946 begon, en de leiding van onze Duitse tak ligt in handen van de dochter van de oprichter daarvan. ‘Ze kunnen allemaal inmiddels wel het woord “kroket” uitspreken,’ grapt Takens. ‘Een resultaat van de meetings die we hier zo nu en dan hebben. Want aan de achterkant proberen we zo veel mogelijk te integreren, door het ontwikkelen van nieuwe producten en de inkoop van onderdelen – op een beetje fiets zitten er al snel zo’n 150.’
Z
WAAR? Grand café Tjaarda, Oranjewoud
WAT? Voorgerecht Aspergesoep Hoofdgerecht Uitsmijter Drank Spa rood, koffie
KASSA € 19,25
15els031z057 57
estien jaar als bestuursvoorzitter: dat is lang voor een beursgenoteerd concern, waar CEO’s doorgaans na een jaar of vier het veld ruimen. Takens ziet zelf vooral voordelen in zijn daardoor onvermijdelijk summiere cv. ‘Na zo veel jaar ken je de markt waarin je zit beter, je weet goed wie je klanten zijn, kent je leveranciers. Ook mijn collega’s in de raad van bestuur zitten er lang, langer dan ik zelfs binnen het bedrijf.’ Bang voor routine is hij niet. ‘Daarvoor gebeurt er te veel: overnames, nieuwe markten, producten die innovatiever worden.’ Op dat beleid is weinig af te dingen: Accell is al sinds zijn beursgang in 1998 een van de best presterende bedrijven aan de Amsterdamse beurs, dat tegen de markt in doorgroeide tijdens de economische crisis. ‘Natuurlijk hebben we de malaise gemerkt. Onze fitnesstak, waarvoor we in 2003 het Finse Tunturi hadden gekocht, hebben we vorig jaar verkocht nadat de markt ervoor was ingestort. ‘Voor fietsen leek het mee te vallen, maar toen de economie breed in het slop raakte, was goed te merken dat mensen minder overhielden in hun portemonnee: 2012 en 2013 waren duidelijk mindere jaren.’ De bedrijfsresultaten liepen maar een relatief kleine deuk op. De omzet steeg intussen onverminderd door en groeide ook het afgelopen halfjaar met 13 procent. De nieuwste categorie waarop Accell zich richt, is de elektrische mountainbike. ‘Een enorm opkomende markt. Mountainbiken met een hulpmotor lijkt misschien vals spelen, maar voor wie goed is ingevoerd in de hobby blijkt die extra power op de pedalen welkom.’ Dat moet ook wel, want de fietsen zijn ingewikkeld om te maken en kosten tussen de 4.000 en 6.000 euro. ‘Het zijn de geoefende rijders die bereid zijn er zulke beE dragen voor neer te leggen.’
27-07-15 10:25
72
1 AUGUSTUS 2015 ELSEVIER
CULTUUR
De macht van cijfers VOETBAL / Het inhuren van de menselijke rekenmachine Billy Beane door AZ toont aan dat ook Nederlandse clubs eindelijk de waarde van data-analyse hebben ontdekt. De opmars van de statistici rond het veld valt niet te stuiten. Gerry van der List
V
olgend weekeinde is het gelukkig zo ver: de vaderlandse competitie begint. In de zomer hebben we een maand lang moeten doen of vrouwenvoetbal een serieus te nemen bezigheid is, dus is het fijn om weer eens naar echt voetbal te kunnen kijken. Met zondag 9 augustus meteen een veelbelovende wedstrijd tussen AZ en Ajax. De Alkmaarse club trok deze zomer wereldwijd aandacht door het inhuren van een Amerikaan. Vooraanstaande kranten als The Guardian en The Washington Post berichtten over de verbintenis met Billy Beane. Dit is geen vlot sco-
rende spits of een goed controlerende middenvelder, maar een manager van een honkbalclub. Door statistieken te bestuderen en gebruik te maken van data-analyse bij het aankopen en opstellen van spelers, wist hij de Oakland Athletics tot grote hoogten op te stuwen. Beane is inmiddels een soort legende, vooral door de film Moneyball waarin hij werd gespeeld door Brad Pitt. ‘Een erg slimme zet van AZ,’ noemt Wiljan Vloet (52) het benoemen van de menselijke rekenmachine tot clubadviseur. De trainer en sportbestuurder maakte bij een reeks van clubs al gretig gebruik van statistisch materiaal en ontwikkelde een talent tool om de
ontwikkeling van veelbelovende spelers in kaart te brengen. Hij stuitte daarbij vaak op scepsis. ‘Ik heb veel weerstand moeten overwinnen. Nederland loopt op dit gebied gigantisch achter. Terwijl het nut van cijfers in het voetbal echt heel groot is.’ Tijs Rokers (39) kan het slechts beamen. De econometrist heeft zich ontpopt als pionier van de data-analyse in Nederland en diende verschillende clubs van advies. ‘Maar ik merk steeds dat ze er niet veel geld voor over hebben. Ik werkte bijvoorbeeld voor FC Twente, maar daar was na een half jaar het budget op. Clubs investeren liever in een 23ste speler voor de selectie, ook al zit die
vooral op de reservebank. De Nederlandse voetbalwereld is van nature conservatief. Ik vind het dapper van AZ dat de club openlijk een experiment aandurft, terwijl ze in een tv-programma als Voetbal International bij wijze van spreken al klaar zitten om zulke nieuwigheden neer te sabelen.’ De keuze voor Beane zal ermee te maken hebben dat de algemeen directeur van AZ een honkbalverleden heeft. Robert Eenhoorn speelde zelfs in de Major League voor de New York Yankees. Maar dat is een heel andere tak van sport waarbij iedereen gewend is te denken in termen van slaggemiddelden en andere cijfers. Is voetbal niet veel ongrijpbaarder? ‘Voetbal is inderdaad ingewikkelder,’ zegt Rokers. ‘Met 22 spelers die door elkaar heen lopen. De rol van het toeval is ook groter. Je kunt slecht spelen en toch met geluk winnen. Dat is bij bijvoorbeeld tennis onmogelijk. Maar er valt van alles te onderzoeken. Van het nemen van penalty’s tot het opkomen van vleugelverdedigers. Een topclub als Chelsea heeft acht analisten in dienst die data bestuderen. Die leveren heel waardevolle informatie.’
Contra-intuïtief
Brad Pitt (links) als sportmanager Billy Beane en zijn data-analist (Jonah Hill) in de film Moneyball
15els031z072 72
De opmars van wetenschappers rond de voetbalvelden lijkt niet te stuiten. Elk detail vormt onderwerp van onderzoek. Zo publiceerden Nijmeegse onderzoekers onlangs in het Journal of Sports Sciences een studie naar de shirts van voetbalclubs. Aanvallende teams zouden baat hebben bij het
27-07-15 10:24
73
ELSEVIER 1 AUGUSTUS 2015
Zhou Lei/Corbis/HH
Bruno Martins Indi (rechts) staat bekend als sterke kopper. Dataanalyse bracht aan het licht dat hij in de Eredivisie en tijdens het WK van 2014 bijna geen kopduel wist te winnen
dragen van opvallende tenues met kleuren als wit en oranje. Verdedigen daarentegen gaat beter in schutkleuren als groen en zwart. De tv wordt ook steeds meer voorzien van weetjes. Het WK van 2014 betekende de doorbraak van de datajournalistiek. Thuis kregen we veel informatie over zaken als het aantal passes en afgelegde kilometers van spelers voorgeschoteld en bloggers van sites als catenaccio.nl beleefden er een duivels genoegen aan om de beweringen van de deskundigen in de tv-studio te corrigeren. Als Youri Mulder Bruno Martins Indi kopsterk noemde, rekenden zij voor dat de verdediger van Oranje in de eredivisie 24 van de 49 kopduels had verloren en op het WK nog geen kopduel had gewonnen. Met data kan de onjuistheid
15els031z073 73
Invloedrijk boek: Moneyball Het is zo’n leuke, typisch Amerikaanse film over een sympathieke underdog die door slimheid aan het langste eind weet te trekken. In Moneyball (2011) vertolkt Brad Pitt de rol van Billy Beane, directeur van de sukkelende honkbalclub Oakland Athletics. Alles verandert als hij een jonge econoom in dienst neemt die leert hoe je de sterke en zwakke punten van honkballers kunt beoordelen op grond van statistieken. Samen gaan ze de strijd aan met de bekrompen coach en scouts die niets moeten hebben van deze nieuwigheid. Met succes. De club wint twintig wedstrijden op rij op basis van wetenschappelijke inzichten. De film van Bennett Miller is gebaseerd op een boek uit 2003 dat grote invloed heeft gehad op de sportwereld: Moneyball. The Art of Winning an Unfair Game van Michael Lewis. De journalist laat hierin zien dat ouderwetse, sub-
jectieve aannames ten grondslag liggen aan de meeste beslissingen in de honkbalwereld. Het vernieuwende van Billy Beane was dat hij objectieve cijfers als uitgangspunt durfde te nemen. Zo toonden coaches de neiging om een slagman te beoordelen op zijn slaggemiddelde, terwijl het on-base percentage – het aantal keren dat hij het honk haalt – een stuk belangrijker is. Statistieken laten ook zien dat een onooglijk dikkerdje een hoger rendement kan hebben dan een charismatische atleet. De inzichten van Moneyball worden nu in veel sporten toegepast, met Billy Beane als de profeet. De kracht van de manager is dat hij zich wil voeden met zo veel mogelijk informatie, zegt zijn discipel Tijs Rokers: ‘Ik heb hem weleens horen zeggen: “Ik ben niet bang om de domste in de kamer te zijn.” Die onbevangenheid en nieuwsgierigheid kenmerken hem.’
27-07-15 10:24