Bijlage van Accenture Innovation Awards
Nederland CO2 als circulaire economie Petflessen van bioplastics, deelauto’s die een tweede leven krijgen en boormachines die we uitlenen aan stadgenoten. Het zijn tastbare voorbeelden van de circulaire economie, die steeds meer gestalte krijgt. Nederland neemt een koppositie in – mede dankzij de duurzame intenties van multinationals. Maar er is nog veel winst te behalen: de helft van de bedrijven is nu nauwelijks bezig met circulair ondernemen. Redactie: Elsevier Media Lab
7,3
MILJard
De wereld koerst af op een grondstoffencrisis: olie, koper, goud, titanium en platinum raken op. Steeds meer bedrijven proberen de afhankelijkheid van fossiele grondstoffen te verkleinen en stappen over op circulaire businessmodellen. ‘Lange tijd was onze economie lineair. We wonnen grondstoffen, maakten er iets moois van en gooiden die producten – relatief snel – weer weg. Deze take-make-wastemaatschappij maakt de komende jaren plaats voor een circulaire economie,’ zegt Manon van Beek (44), algemeen directeur van Accenture. Dat gaat verder dan afval en afgedankte spullen recyclen. ‘Alle stappen in het productieproces moeten verduurzamen,’ stelt collega Mark Davids (44), managing director strategie & duurzaamheid. ‘Het begint bij groene energievoorziening uit zon of xx
euro is het bedrag dat een circulaire economie Nederland kan opleveren. Slim gebruik van grondstoffen is ook goed voor de werkgelegenheid: er zouden zo'n 54.000 banen bijkomen. Met name in de maak- en repareerindustrie, in de recyclingen de dienstensector. Dit blijkt uit het TNO-rapport ‘Kansen voor de circulaire economie in Nederland’. Ook daalt door efficiënt grondstoffengebruik de uitstoot van kooldioxide (CO ²) met 17.000 Kton per jaar. Dat is bijna twee keer de uitstoot die nu vermeden wordt door het opwekken van duurzame energie.
22
Ti Titanium 47.88
78
Pt
Platinum 195.08
79
Au Goud
196.967
29
Cu Koper 63,546
wind. In de productiefase is gebruik van hernieuwbaar materiaal, zoals bioplastics of gerecycled hout, de norm. Ook belangrijk is hoe een product in elkaar wordt gezet. Al bij het ontwerp moeten bedrijven nadenken of het na gebruik makkelijk uit elkaar is te halen. En welke hoogwaardige grondstoffen geschikt zijn om opnieuw te gebruiken. Bedrijven moeten de hele productieketen doorlichten.’
AFVAL BESTAAT NIET Afvalverwerkingsbedrijf en recycler Van Gansewinkel brengt onder het motto 'Afval bestaat niet' de circulaire gedachte dagelijks in de praktijk. Van de ruim 6 miljoen ton die het verwerkt, kreeg in 2014 93 procent een tweede leven. 'Ruim 64 procent van de afval- en reststromen werd gerecycled tot nieuwe grondstoffen, 28 procent werd via verbranding omgezet in energie. De rest werd gestort. ‘Het is onze ambitie binnen vijf jaar 75 procent van de afvalstromen tot nieuwe grondstoffen te recyclen, zoals metalen, glas, hout, kunststof, plastic en papier,’ aldus Marc Zwaaneveld (54), CEO van Van Gansewinkel. De afvalverwerker werkt nauw samen met andere bedrijven om afvalscheiding te verbeteren. ‘Hoe zuiverder de afvalstromen, hoe beter de kwaliteit.’ Van Gansewinkel innoveert voortdurend. ‘De kwaliteit van gerecycled plastic waarvoor we materiaal uit bijvoorbeeld koelkasten gebruiken, is vergelijkbaar met die van nieuw plastic.’ LANGERE LEVENSDUUR Maar een circulaire economie omvat meer dan slim produceren en efficiënt recyclen. ‘Het betekent ook de levensduur van artikelen verlengen door vaker te repareren,’ aldus Davids. ‘Steeds meer bedrijven lanceren leaseconcepten. Philips biedt light as a service. Ze verkopen geen lampen meer, maar verzorgen de lichtinstallatie en het onderhoud. Kapotte lampen gaan terug, waarna de onderdelen worden gebruikt voor nieuwe exemplaren. Daarmee blijft Philips eigenaar. Bij bedrijven groeit dit besef van waardecreatie.’ Van Beek stelt dat de digitale revolutie volop kansen biedt voor de circulaire economie. ‘De deeleconomie werd hierdoor mogelijk. Denk aan Peerby. Ineens weet je met wie je je boormachine of grasmaaier kunt delen. Je hebt zo veel spullen die het gros van de tijd doelloos in de kast liggen.’ Ook op bedrijfsniveau helpt digitalisering de circulaire economie vooruit. ‘Afval of restwarmte van het ene bedrijf kan van waarde zijn voor een ander bedrijf. Via platforms vinden ze elkaar.’ RECYCLEBAAR TAPIJT Multinationals omarmen de circulaire gedachte vanuit duurzame intenties. Om de planeet te sparen en minder afhankelijk te worden van schaarse grondstoffen. Bij DSM is 95 procent van de innovaties en 50 procent van de bestaande producten ECO+, ofwel beter voor het milieu dan de producten
‘De take-make-waste maatschappij is niet meer van deze tijd’
die ze vervangen. ‘Deze producten groeien sneller dan de traditionele,’ zegt Dimitri de Vreeze (48), RvB-lid van DSM. ‘Afnemers willen zich onderscheiden met milieuvriendelijke producten. De recente introductie van een duurzame muurverf van Praxis met plantaardige ingrediënten van DSM is daar een voorbeeld van. Een ander voorbeeld is Niaga, een volledig recyclebaar tapijt.’ DSM zet ook al enige tijd fors in op de productie van hernieuwbare plastics. In Amerika maakt DSM samen met partner POET tweedegeneratie-bio-ethanol uit maisstengels en landbouwresiduen. Nog een ambitie: in 2025 wil DSM ten minste 50 procent van het stroomverbruik uit hernieuwbare bronnen halen. ‘We zijn niet van de ene op de andere dag volledig groen, maar willen wel verantwoordelijkheid nemen. Dat zou de overheid ook moeten doen door een CO2-prijs voor fossiele brandstoffen in te stellen.’
EU-VOORZITTER ‘Tijdens het Nederlandse voorzitterschap van de Europese Unie in 2016 wordt de circulaire economie een belangrijk thema,’ zegt Guido Braam (38), medeoprichter van Circle Economy, een samenwerkingsverband van bedrijven die gezamenlijk zo’n 40 circulaire projecten realiseerden. ‘Nederland loopt voorop. We hebben veel kennis. Daarvan kan Europa – dat voor 60 procent afhankelijk is van de import van grondstoffen – profiteren. Hier is dus nog veel winst te boeken.’ Dat geldt ook voor Nederland. 'Zo’n 50 procent van de bedrijven is nauwelijks bezig met circulair ondernemen,' stellen Van Beek en Davids van Accenture. Braam: ‘In het mkb speelt het niet, vaak door tijdgebrek. En er zijn nog obstakels. Wettelijk is het lastig om afvalstoffen van een bepaald bedrijf te gebruiken als grondstof voor de eigen onderneming.' Volgens Van Beek speelt er nog iets anders. 'Circulair ondernemen overstijgt de muren van het eigen bedrijf. Samenwerken met andere bedrijven is een must. Maar vertrouwelijke informatie delen is moeilijk. Ook ziet men vaak niet hoe circulair ondernemen tot een ander businessmodel kan leiden. Inspirerende voorbeelden kunnen daarbij helpen.’
Kansrijke thema’s Innovatie gaat over de grenzen van industrieën heen. Nieuwe technologie, nieuwe businessmodellen en nieuwe samenwerkingen leiden tot versnelling en vooruitgang. En maken dat de wereld anders werkt en leeft. In aanloop naar de uitreiking van de Accenture Innovation Awards 2015 op 30 oktober verschijnt in Elsevier een serie artikelen over tien industrie-overstijgende innovatiethema’s die grote maatschappelijke vraagstukken adresseren. En die, gedreven door digitale ontwikkelingen en een gezamenlijke aanpak, Nederland kansen bieden voor groei en meer welvaart.
xx