MagMa#4 by Irene de Bel

pag.12

Bouwdoop van de luchtzuiverende dakpan Magazine over materiaalgebruik

pag.16

Biocomposiet: de duurzame belofte

#4 5 februari 2009 magma-online.nl

Bouwbree magazine d materiaalg over ebruik

Nieuw

dossier hergebruik pag.20

Van puinhoop tot

goudmijn

Heembeton is al meer dan 40 jaar de toonaangevende producent van hoogwaardige prefab

casco’s. We staan in de markt bekend als een betrouwbare, uiterst deskundige partner met

magma #4

bewezen ervaring. Het succes van Heembeton is mede te danken aan de innovatieve rol die

5 februari 2009 magma-online.nl

En alles onder één dak aan te kunnen bieden, van vloer tot nok. Dit maakt Heembeton tot de meest complete dienstverlener als het gaat om prefab bouwen.

Tips en persberichten voor de redactie

kunt u mailen naar magma@sdu.nl

AllES ONDER ééN DAK

Uitgever Nina Nannini Hoofdredacteur Irene de Bel Medewerkers Thomas van Belzen, Lisa Bruijntjes, Cecile Elffers (eindredactie), Maartje Henket, Elske Koopman, Armand Landman, Michiel Maas, Jet Mok, Rien van Overveld, Jean Quist, Elke Vijn, Tieneke Wilms, Ivo van Woerden Fotografie 2012 Architecten, Irene de Bel, Hollandse Hoogte, Lizzy Kalisvaart, Jos van Leeuwen, Rien Lous, Jeroen Musch, Jochem Wijnands (HH) ontwerp Lava grafisch ontwerpers, Amsterdam (Jeroen Disch en Céline Lamée) Abonnementen MagMa wordt verspreid onder een selectie van abonnees van toonaangevende Sdu bouwtitels, waaronder Cobouw, de Architect, NBD Magazine en Vastgoedmarkt. Een nieuw abonnement afsluiten, kan op magma-online.nl en is gratis voor abonnees van de genoemde titels. Advertenties Meer informatie over advertentiemogelijkheden en tarieven vindt u op bereikdebouw.nl. Ook kunt u contact opnemen met Jennefer Keyzer: tel 070 – 378 03 27, e-mail j.keyzer@sdu.nl

OPlOSSiNgEN OP MAAT

Oplage: 16.000

Met MaatBeton© leveren we de meest uitgebreide oplossing

ISSN 1877-0711

voor uw ruwbouwproject. Of het nu gaat om volledige casco’s of losse elementen, u kunt op ons bouwen voor echt maatwerk en een kosteloos ontwerpadvies.

SliMME SOFTWARE SmartBeton is de grensverleggende manier van bouwen ©

met prefab casco. Met de slimme, gratis software kunt u zelf

BO UTRUWBE ECh URS 9 t/m T 14 f e

hal

7, s ruari 200 9 tan dB 032

oneindig veel mogelijkheden.

DE KROON OP ElKE BOUW Met SmartBeton© TopElement kunt u ook prefab betonnen

Vaartweg 131 Lelystad

(top)gevels modelleren en calculeren. De elementen zijn

T 0320 269 269

toe te passen op elk type onderbouw zoals kalkzandsteen,

F 0320 269 200 E info@heembeton.nl

Irene de Bel Hoofdredacteur

(advertentie)

bekistingplaatvloeren, in het werk gestorte wanden en tunnelbekisting.

www.schueco.nl WWW.HEEMBETON.NL

e Nederlandse bouwwereld is in volle voorbereiding op de Bouwbeurs. Hét moment om alle concurrenten en collega's te laten zien dat u niet heeft stilgezeten de afgelopen twee jaar. Bijna duizend fabrikanten presenteren volgende week met trots hun nieuwste producten in de Jaarbeurs. Voor wie niet kan wachten, biedt MagMa alvast een voorproefje. Bij het productnieuws zitten veel Bouwbeursinnovaties. En om het u gemakkelijk te maken, hebben we alvast de standlocaties erbij gezocht. Zo kunt u direct op uw doel afgaan. Een bijzonder product dat Nelskamp volgende week presenteert, is de ClimaLife betondakpan. Op het eerste gezicht ziet de dakpan eruit als een willekeurige terracotta dakpan. Maar schijn bedriegt. Deze dakpan heeft een toplaag met titaandioxide die stikstofoxiden uit de lucht filtert. Hoe groter het oppervlak, hoe schoner de lucht. Dus kom maar op met die luchtzuiverende daken. Op de Bouwbeurs vindt u niet alleen hallen vol stands, maar ook veel interessante activiteiten. Zo organiseert MagMa, samen met De Architect en NBD, drie Architectendagen. Het collectief van Nederlandse architectuurfotografen DAPh presenteert zichzelf op de Bouwbeurs met een fototentoonstelling. Een voorproefje daarvan vindt u op de volgende pagina. Maar er is ook nieuws dat niets met de Bouwbeurs te maken heeft. De kredietcrisis is overgeslagen naar de bouwwereld. Opdrachten worden uitgesteld, arbeidscontracten niet verlengd en de eerste bureaus hebben hun deuren moeten sluiten. Hoe houdt u in dit zware weer uw hoofd boven water? MagMa keek of het hergebruiken van grondstoffen en materialen misschien een oplossing kan zijn. Is het mogelijk om op een groene manier kosten te besparen? Een ding is zeker; is hergebruik niet goed voor de portemonnee, dan is het in elk geval goed voor het milieu. Bovendien krijgen innovatief duurzame projecten doorgaans veel aandacht in de media en ook dat kan helpen in uw overlevingsstrijd. Wie niet waagt, wie niet wint. Dus laat u inspireren en houd me op de hoogte als er iets spectaculairs uitkomt.

P.S. Kom mij persoonlijk vertellen wat u van MagMa vindt op de Architectendagen tijdens de Bouwbeurs (10, 11 en 12 februari)

eenvoudig woningen modelleren. Geheel naar wens, met

HEEMBETON BV

#4 - 5 februari 2009

we vervullen. Door steeds weer nieuwe, nog betere producten en diensten te leveren.

BETER BOUWEN MET PREFAB CASCO

SCHUCOH0420_Banner_Magma_Novembe1 1

Energie besparen Energie winnen 12-11-2008 10:05:44

Heembeton is al meer dan 40 jaar de toonaangevende producent van hoogwaardige prefab

casco’s. We staan in de markt bekend als een betrouwbare, uiterst deskundige partner met

magma #4

bewezen ervaring. Het succes van Heembeton is mede te danken aan de innovatieve rol die

5 februari 2009 magma-online.nl

En alles onder één dak aan te kunnen bieden, van vloer tot nok. Dit maakt Heembeton tot de meest complete dienstverlener als het gaat om prefab bouwen.

Tips en persberichten voor de redactie

kunt u mailen naar magma@sdu.nl

AllES ONDER ééN DAK

OPlOSSiNgEN OP MAAT

Oplage: 16.000

Met MaatBeton© leveren we de meest uitgebreide oplossing

ISSN 1877-0711

voor uw ruwbouwproject. Of het nu gaat om volledige casco’s of losse elementen, u kunt op ons bouwen voor echt maatwerk en een kosteloos ontwerpadvies.

SliMME SOFTWARE SmartBeton is de grensverleggende manier van bouwen ©

met prefab casco. Met de slimme, gratis software kunt u zelf

BO UTRUWBE ECh URS 9 t/m T 14 f e

hal

7, s ruari 200 9 tan dB 032

oneindig veel mogelijkheden.

DE KROON OP ElKE BOUW Met SmartBeton© TopElement kunt u ook prefab betonnen

Vaartweg 131 Lelystad

(top)gevels modelleren en calculeren. De elementen zijn

T 0320 269 269

toe te passen op elk type onderbouw zoals kalkzandsteen,

F 0320 269 200 E info@heembeton.nl

Irene de Bel Hoofdredacteur

(advertentie)

bekistingplaatvloeren, in het werk gestorte wanden en tunnelbekisting.

www.schueco.nl WWW.HEEMBETON.NL

P.S. Kom mij persoonlijk vertellen wat u van MagMa vindt op de Architectendagen tijdens de Bouwbeurs (10, 11 en 12 februari)

eenvoudig woningen modelleren. Geheel naar wens, met

HEEMBETON BV

#4 - 5 februari 2009

we vervullen. Door steeds weer nieuwe, nog betere producten en diensten te leveren.

BETER BOUWEN MET PREFAB CASCO

SCHUCOH0420_Banner_Magma_Novembe1 1

Energie besparen Energie winnen 12-11-2008 10:05:44

#4 - 5 februari 2009

Bouwkunst in Beeld

Rien Lous / DAPh

eelden die botsen met het verwachtingspatroon, die schuren aan het geijkte beeld van wat een architectuurfoto moet zijn.' Zo omschrijft het collectief voor architectuurfotografen DAPh hun nieuwe expositie die te zien is tijdens de Bouwbeurs. Een van de getoonde foto's is de hier afgebeelde foto van Rien Lous. In MĂźnchen maakte hij deze foto van het nieuwe BMW Welt, het presentatie- en distributiecentrum van BMW ontworpen door Coop Himmelb(l)au. De negen architectuurfotografen van DAPh, Dutch Architectural Photographers, experimenteren tijdens hun tentoonstelling met nieuwe presentatietoepassingen. Zo maken ze gebruik van digitale fotolijsten en zijn er multimediapresentaties en interactieve panorama's waarin bezoekers kunnen ronddwalen. Naast Rien Lous doen Imre CsĂĄny, Thea van den Heuvel, Jan Paul Mioulet, Hennie Raaymakers, Henk Schuurmans, Ronald Tilleman, Ger van der Vlugt en Jan de Vries mee aan de expositie. BouwBeurs entree mediaplaza

#4 - 5 februari 2009

Bouwkunst in Beeld

Rien Lous / DAPh

productnieuws

#4 - 5 februari 2009

otal Glas lamellen van Metaglas zijn smalle verticale glazen panelen die meerdere verdiepingen kunnen overspannen. Ze worden bevestigd aan een strak vormgegeven stalen draaimechanisme en zijn voorzien van een elektrisch bedieningssysteem. De toepassing van een bedrukte folie tussen de geharde panelen zorgt voor vermindering van het invallende zonlicht. De lamellen kunnen ook als vaste panelen worden uitgevoerd. In dat geval worden de panelen met strakke RVS schroefpunten vastgezet. BouwBeurs stand B042, hal 1

R8 is een verlijmende kit van Tweha die kan worden toegepast voor het verlijmen en afdichten van vrijwel alle materialen. Te denken valt aan aluminium, RVS, koper, zink, lood, gegalvaniseerd staal, vuren en gewolmaniseerd hout, multiplex, betonplex, meubelplaten, hardhout, teak, bankirai en azobé, PVC, polyester, acrylaat en plexiglas, beton en isolatieplaten van polystyreen. Bij het verlijmen

en afdichten van al deze materialen is het gebruik van een hechtprimer niet nodig. KR8 vervangt montagelijm, houtlijm, PU-lijm, siliconenkit, sanitairkit, acrylaatkit, MS-polymeer en buthyleenkit. De verlijmende kit is leverbaar in kokers van 290 ml in de kleuren zwart, wit en grijs. Meer op: www.nbd-online.nl, zoekcode 12061-70

eisteen mag een eeuwenoud materiaal zijn, er valt nog genoeg nieuws mee uit te vinden. Lei Import komt onder meer met ruwe, natuurlijke flagstones voor gevelbedekking. Ook brengt het bedrijf leistenen metselblokken in verschillende kleuren en structuren. De stenen zijn niet-poreus en onderhoudsvriendelijk. Maar bovenal geven ze een bijzondere, onregelmatige uitstraling aan gevels. BouwBeurs stand D058, hal 11

isitop Inox is een nieuw architecturaal systeem voor houten of glazen deurpanelen. Ze bieden een industriële look aan het interieur, dat wordt verkregen via de grotendeels zichtbare toptechniek. Het concept is ontwikkeld vanuit de know-how van het schuifdeurbeslag. Een soepele en zachte loop in combinatie met een lange levensduur zijn hierbij prioriteit. De rollen hebben een dubbele kogellagering. Muur- en plafondbevestiging zijn mogelijk: het maximum gewicht bedraagt 100 kilo.

ing Facade Group introduceert op de Bouwbeurs een nieuw composiet plaatmateriaal Luxalbond. Dat is een sandwichplaat opgebouwd uit enkelvoudige metalen bekledingsplaten met een kern van polyethyleen (PE). De metalen bekleding kan worden uitgevoerd in aluminium, koper, Inox of zink en verschillende oppervlaktebehandelingen meekrijgen. Luxalbond is verkrijgbaar voor buitentoepassingen in diktes van 4 en 6 mm. De plaatafmetingen zijn afhankelijk van de keuze van de metalen bekledingsplaat en maximaal 6 meter. De platen kunnen bevestigd worden met Inox schroeven, blindklinknagels of middels verlijming. Het is mogelijk om de platen te zagen, stansen, knippen, walsen, zetten, buigen, boren en frezen. BouwBeurs stand B016, hal 11

SF en BCC zijn Hakrons consolevrije verbindingssystemen tussen prefab-betonnen balken en kolommen. De systemen maken een draagkrachtige oplegging mogelijk zonder consoles. Het mesgedeelte in de balk wordt bij de montage uitgeschoven en ingevoerd in een groefgedeelte in de kolom. Met de vereiste minimale afmetingen voor balk en kolom en de aangebrachte wapening rondom deze units zijn dwarskrachten van 200 tot 950 kN opneembaar. BouwBeurs stand A036, hal 8

uim een kwart meer warmte dan een standaard dakvenster houdt het nieuwe dakvenster tegen dat Velux ontwierp voor passiefhuizen. Een zelfreinigende coating houdt het glas aan de buitenkant schoon. In het kozijn van dit dakvenster zitten drie lagen glas die met elkaar een beglazing vormen van 32,4 mm dik. De Ug-waarde van dit glaselement bedraagt 0,5. Velux rekent voor het hele dakvenster een Ugwaarde van 1,0 voor wanneer het exact volgens de voorschriften en inclusief de bijbehorende producten wordt geïnstalleerd. De leverancier uit De Meern biedt zijn passiefhuisdakvenster ook aan met een elektrische bediening. Die is van het type Integra en kan met uiteenlopende functies voorgeprogrammeerd worden via het systeem io-homecontrol. In combinatie met een rolluik regelt het venster zelf de mate van ventilatie en warmtewering. En regensensoren zorgen ervoor dat het venster sluit na het

vallen van de eerste druppels. Velux zegt met zijn passiefhuisdakvenster in te spelen op de vele concepten die de markt biedt voor het besparen van energie in huis. Over de belangstelling voor dit specifieke product wil de leverancier alleen kwijt ‘dat er vraag naar is’. Wie wil, kan in een demonstratiewoning in Denemarken voorbeelden zien van hoe het dakvenster kan worden toegepast. Een passiefhuis, ook wel zonnewoning genoemd, verbruikt voor het verwarmen van een vierkante meter jaarlijks minder dan 15 kWh bruto. In de berekening van Velux is zo’n woning daarmee meer dan 90% zuiniger dan woningen die rond 1960 zijn gebouwd. Die hebben voor het verwarmen van een vierkante meter ongeveer 200 kWh bruto per jaar nodig. In de huidige nieuwbouw is het energieverbruik al teruggebracht tot 100 kWh per m2; een zogenoemde lage-energiewoning haalt 75 kWh. Meer op: www.nbd-online.nl, zoekcode 1166-58

productnieuws

#4 - 5 februari 2009

productnieuws

#4 - 5 februari 2009

raplopen zal waarschijnlijk altijd milieuvriendelijker zijn dan een ritje met de lift, toch hoeft in de lift stappen niet noodzakelijkerwijs een aanslag op uw CO2-voetafdruk te zijn. De Finse liftfabrikant Kone komt dit jaar met een nieuwe generatie liften, die 50% minder energie verbruikt. De cabine maakt gebruik van een zuinige hijsmachine, waardoor de lift in ruststand veel minder energie gebruikt. Ook het gebruik van LED-verlichting in de liftkabine zorgt voor een stevige energiebesparing. Maarliefst 10% van het energieverbruik van een gemiddeld gebouw is toe te schrijven aan liften. Dus een energiezuinige lift kan een hoop opleveren.

u ook in metal stud: wanden met een kabelgoot achter de plint. Cable Stud-wand noemt Gyproc zijn nieuwe systeem voor niet-dragende scheidingswanden uit gipskartonplaten. Elektrische stopcontacten en contactdozen voor onder meer de centrale antenne en het internet kunnen telkens opnieuw zonder veel hakken en breken, op een andere plek gemonteerd worden wanneer de wand een kabelberging achter de plint heeft. ‘Gewoon een kwestie van een gat in de gipsplaat zagen en de contactdoos aansluiten via een kabel met een stekker’, zegt Ruud Oostrom van Saint Gobain Gyproc Nederland uit Vianen. ‘Moet de contactdoos later ergens anders komen dan wordt het resterende gat aan de achterkant afgeplakt met een gipsplaatje en aan de voorkant glad afgewerkt met vulmateriaal.’ Gyproc bouwt zijn Cable Stud op uit verticale C75- en horizontale U88-profielen die aan beide kanten

De verlichting in de kabine van de energiezuinige liften bestaat uit LED-lampen

olonite uit Tholen toont op de Bouwbeurs verschillende producten van gegoten composietsteen. De zogenoemde Urban Components ontwikkelt Holonite samen met verschillende ontwerpers, onder wie landschapsarchitect Bert Huls. Gegoten composietsteen biedt architecten en ontwerpers volgens Holonite extra vrijheden in vorm, kleur en textuur. De Urban Components-serie bestaat uit functionele producten zoals straatmeubilair, randen, traptreden en plantenbakken. Maar het materiaal is ook geschikt voor andere toepassingen, zoals gevelbekleding. BouwBeurs stand C042, hal 1

zijn afgewerkt met platen gipskarton. Een laag glaswol isoleert de ruimte tussen de 12,5 mm dikke platen. Aan de onderkant van de wand zit de kabelgoot die aan één kant is afgedekt met een losse plint. De goot hoeft maar aan één kant open te zijn omdat de aansluitingen aan de andere kant ook via de spouw te bereiken zijn. De demontabele plint is minimaal 11 cm hoog en zit met clips vast aan de verticale profielen. ‘Het systeem werkt het beste met stekkerbare verbindingen’, zegt Oostrom. De kabels van dat systeem voldoen aan de eisen voor veilige elektrische installaties. ‘De Cable Stud biedt ook plaats aan traditionele elektrabuizen met losse draden.’ En afhankelijk van de toepassing vervangt Gyproc de standaardbeplating door de vochtwerende variant WR, de RF voor extra brandwerendheid, de gewapende gipskartonplaten van het type DuraGyp of de stootvaste Rigidur-gipsvezelplaten. Meer op: www.nbd-online.nl zoekcode 3735-58

zin presenteert op de Bouwbeurs een nieuwe generatie egalisaties, gebaseerd op de technologie Level Plus Effect. Door een innovatieve combinatie van bindmiddelen hebben de egalisaties goede vloeieigenschappen waardoor de oppervlakken zeer homogeen, egaal en glad worden. Door een verhoogd zuigvermogen verkort de wachttijd en is het risico op blaasvorming gereduceerd. Ook is de vloer sneller legklaar. Verder is het krimpgedrag verminderd. Uzin heeft de grondstoftechnologie toegepast in drie egalisaties: de NC 170, NC 110 en NC 172 Bi-Turbo. BouwBeurs stand C072, hal 4

productnieuws

#4 - 5 februari 2009

De verlichting in de kabine van de energiezuinige liften bestaat uit LED-lampen

L Li c tcth& cA i tihe ct ce thutcu L iLchihc ht&tA &Ar& r chrA hc rt ie c iutture ru10/02 c r10/02 t10/02 uur

10/02

Frits van Dongen • Dongen Rogier vanvan Heide Joost • Nathalie de de Vries Frits Frits Frits van van Dongen van Dongen • Rogier • Rogier •der Rogier van der Heide der •Heide van • Joost der •Vos Joost Vos Heide Vos • Nathalie • •Nathalie Joost Vries de Vos Vries • Nathalie de Vries

L i c h t & A r c h i t e c t u u r 10/02 Frits van Dongen • Rogier van der Heide • Joost Vos • Nathalie de Vries

GGe rne z ze gege beb oo ugu we G G ene n ee n ree eur u e r e uezu ze g e b o w ueb w enn e o11/02 nu 11/02 11/02 w e n 11/02 G e n e r e u z e g e b o u w e nD11/02

e DucoTwin 120 ZR is een gevelsysteem natuurlijke ventiHarry Abels •Abels Berit Ann Roos • Roos Luc Vanmuysen • •Robert Winkel Harry Abels • Berit Ann Roos • Luc Vanmuysen • Robertdat Winkel Harry Harry Abels Harry • Berit Abels • Berit Ann •Ann Roos Berit • Luc Ann • Luc Vanmuysen Roos Vanmuysen Luc • Robert • Robert Vanmuysen Winkel Winkel • Robert Winkel latie en buitenzonwering met elkaar combineert. Het geïntegreerde systeem is van een dempingsmousse voorzien, dat het geschikt maakt Rob Nijsse •Nijsse Ronald Schleurholts • Evelien vanvan Veen Mick Eekhout Rob Nijsse • Ronald Schleurholts • Evelien van Veen Mick Eekhout Rob Rob Nijsse Rob Nijsse • Ronald • Ronald •Schleurholts Ronald Schleurholts Schleurholts • Evelien • Evelien van Veen •• Veen Evelien • Mick • Mick Eekhout van Eekhout Veen • Mick Eekhout voor •projecten met geluidbelasting. Het systeem wordt onzichtbaar achter het spouwblad geplaatst. De montage op het kozijn kan vooraf in de werkplaats plaatsing van Hoe geef je geef met licht ruimte vorm? Hoe ontwerp je gebouwen diejedie het stedelijke leven op eenstedelijke leven of opnaeen Hoe Hoe geef Hoe geef je jemet met je met licht licht licht ruimte ruimte ruimte vorm? vorm? vorm? Hoe Hoe ontwerp Hoe ontwerp jeontwerp gebouwen je gebouwen gebouwen het die stedelijke het stedelijke die leven het leven op een op een levenHoe opgeef eenje met licht ruimte vorm? Hoe ontwerp je gebouwen die het stedelijke het kozijn. Het systeem is zowel toeplezierige en en ontspannen wijze een plek geven? Hoe maak jemaak keuzes voor een envoor hoehoe plezierige en ontspannen wijze een plek geven? Hoe maak je keuzes voor eenpasbaar materiaal en hoeals renovaplezierige plezierige plezierige en ontspannen ontspannen en ontspannen wijze wijze wijze een een plek een plek geven? plek geven? Hoe geven? Hoe maak jeHoe keuzes je keuzes maak voor voor een jemateriaal keuzes een materiaal materiaal en eneen hoe materiaal en hoe in nieuwbouwtieprojecten. De DucoTwin realiseert breng je daarmee je ontwerp verder? Deze en andere vragen worden beantwoord tijdens breng je daarmee je ontwerp verder? Deze en andere vragen worden beantwoord tijdens breng breng breng jejedaarmee daarmee je daarmee je ontwerp je jeontwerp ontwerp verder? verder? verder? Deze Deze en andere en Deze andere vragen envragen andere worden worden vragen beantwoord beantwoord worden tijdens tijdens beantwoord tijdens een betere energiehuishouding in gebouwen en biedtmet een bijdrage aan de Architectendagen, georganiseerd door het tijdschrift de Architect in samenwerking metmet de met Architectendagen, georganiseerd door het tijdschrift de Architect in samenwerking de de Architectendagen, Architectendagen, de Architectendagen, georganiseerd georganiseerd georganiseerd door door het tijdschrift het door tijdschrift het de tijdschrift Architect de Architect in samenwerking de in samenwerking Architect inmet samenwerking een gezond en energie-efficiënt binNBD , MagMa en en deNBD BouwBeurs. NBD, MagMa en de BouwBeurs. , MagMa en de BouwBeurs. NBD NBD , MagMa , MagMa de enBouwBeurs. de BouwBeurs. nenklimaat. De zelfregelende klep levert een EPC-winst tot 0,07 op. Als onderdeel van het Duco C system is tot 0,19 mogelijk. echstyle is een nieuwe Architecten vertellen over hun praktijkervaringen metmet uiteenlopende materialen en en de de manier waarop Architecten vertellen over hunlijnpraktijkervaringen met uiteenlopende materialen en een de winst manier waarop Architecten vertellen over hun praktijkervaringen met uiteenlopende materialen en de manier waarop Architecten Architecten vertellen vertellen over over hun hun praktijkervaringen praktijkervaringen met uiteenlopende uiteenlopende materialen materialen en manier de manier waarop waarop Meer op: www.nbd-online.nl plafondpanelen van Hunter Douglas. deze inin het ontwerp vanvan hun gebouwen eeneen rol een spelen. Laat u spelen. inspireren door de manier waarop deze in het ontwerp vangroot: hun gebouwen een rol spelen. Laat u inspireren door zoekcode de manier waarop deze van hun gebouwen een rol Laat udoor inspireren door de manier deze deze inhet het in ontwerp ontwerp het ontwerp van hun hun gebouwen gebouwen rol spelen. rol spelen. Laat Laat u inspireren u inspireren door de manier de manier waarop waarop Dewaarop afmetingen zijn extreem 1926-99 1200x2400 en 1200x1800mm. Deze BouwBeurs stand C011, hal 1 toparchitecten gebouwen en en ruimtes materialiseren en en hunhun positie in het bouwproces veilig stellen. toparchitecten gebouwen en ruimtes materialiseren en hun positie in het bouwproces veilig stellen. toparchitecten gebouwen en ruimtes materialiseren en positie in het bouwproces veilig stellen. toparchitecten toparchitecten gebouwen gebouwen ruimtes en ruimtes materialiseren materialiseren en hun positie positie inhun het in bouwproces het bouwproces veilig veilig stellen. stellen. uit de kluiten gewassen panelen zijn bovendien akoestisch van hoge kwaliteit. Het geheim? Ze bestaan De De Architectendagen zijnzijn bedoeld voor architecten, interieurarchitecten, ontwerpers, constructeurs De Architectendagen zijn bedoeld voor architecten, interieurarchitecten, ontwerpers, constructeurs De Architectendagen zijn voor architecten, interieurarchitecten, ontwerpers, constructeurs Architectendagen De Architectendagen bedoeld zijn bedoeld bedoeld voor voor architecten, architecten, interieurarchitecten, interieurarchitecten, ontwerpers, ontwerpers, constructeurs constructeurs uit mineraal gecoat glasvezeldoek. Naast de montage met een verdekt en en andere betrokkenen in het ontwerpproces. en andere betrokkenen in het ontwerpproces. enbetrokkenen andere in het ontwerpproces. andere en andere betrokkenen in betrokkenen het in ontwerpproces. het ontwerpproces. clip-systeem, is het ook mogelijk de Techstyle-panelen als inlegpaneel toe te passen. Door de grote afmetingen ontstaat een strak, monolithisch plafond, met een minimum O O O O O aan zichtbare profielen. ie een milieubewuste en plaatmateriaal hebben architecten Meer op: www.nbd-online.nl duurzame gevel wil creëren, kan en ontwerpers nu 23 natuurlijke Gratis toegang: WWW.ARCHITECTENDAGEN .NL Gratis toegang: WWW.ARCHITECTENDAGEN 2009 .NL Gratis toegang: WWW.ARCH2009 ITECTE N.NL DAG E N 2009 .N L Gratis Gratis toegang: toegang: WWW.ARCHITECTENDAGEN WWW.ARCHITECTENDAGEN 2009 2009 .NL bij Trespa International kiezen uit structuren tot hun beschikking zoekcode 1016-32 plaatmateriaal met zeven nieuwe waarmee zij kunnen inspelen op de BouwBeurs stand A074, hal 1 Wood Decors. vraag naar esthetisch aansprekende Wood Decors zijn natuurlijke gevels. structuren gebaseerd op de naDe Trespa Meteon-platen zijn tuur en natuurkrachten zoals leverbaar in verschillende diktes en water, wind, zon, het leven en formaten tot 4270 mm x 2130 mm. het landschap. De platen zijn gemaakt op basis van De Wood Decors zijn thermohardende harsen, homoeen uitbreiding op het geen versterkt met maximaal 70% product Trespa Meteon. houtvezels en vervaardigd onder ORGANISATIE ORGANISATIE ORGANISATIE ORGANISATIE ORGANISATIE Dat is een collectie hoge druk en temperatuur. Dit levert natuurlijke kleuren en een sterke, duurzame plaat op die structuren die Trespa qua maatvastheid en bewerkingseial langer op de markt genschappen te vergelijken is met heeft. Met de uitbreihardhout. ding van de collectie BouwBeurs stand B082, hal 1 SPONSORS SPONSORS SPONSORS SPONSORS SPONSORS

nI nn vv tvitae t etaera ba ru n n o v a t i e f m a t e r i a a l g e b r u i k 12/02 IIn n I nooo n va oaa ti te ifie femffmam a m tirea tiraa e i alrglaigelae g b e rb l uig rkiue ki 12/02 kb12/02 r12/02 u i k I12/02

BO U WO EBU RESRU 9 T0RTU0 ERTCE9RC HEH TCTHUT T R E C H T BO BBU O W UBU W EB W U BSR2ES0 2U02R 009S0 9U 2U

Li c ht & Archi t ectuur 10/02

B O U W B E UW RS 2009

UTRECHT

#4 - 5 februari 2009

ARCHITECTEN DAGEN

ARCHITECTEN ARCHITECTEN ARCHITECTEN ARCHITECTEN ARCHITECTEN DAGEN DAGEN DAGEN DAGEN DAGEN productnieuws

L Li c tcth& cA i tihe ct ce thutcu L iLchihc ht&tA &Ar& r chrA hc rt ie c iutture ru10/02 c r10/02 t10/02 uur

10/02

L i c h t & A r c h i t e c t u u r 10/02 Frits van Dongen • Rogier van der Heide • Joost Vos • Nathalie de Vries

GGe rne z ze gege beb oo ugu we G G ene n ee n ree eur u e r e uezu ze g e b o w ueb w enn e o11/02 nu 11/02 11/02 w e n 11/02 G e n e r e u z e g e b o u w e nD11/02

BO U WO EBU RESRU 9 T0RTU0 ERTCE9RC HEH TCTHUT T R E C H T BO BBU O W UBU W EB W U BSR2ES0 2U02R 009S0 9U 2U

Li c ht & Archi t ectuur 10/02

B O U W B E UW RS 2009

UTRECHT

#4 - 5 februari 2009

ARCHITECTEN DAGEN

ARCHITECTEN ARCHITECTEN ARCHITECTEN ARCHITECTEN ARCHITECTEN DAGEN DAGEN DAGEN DAGEN DAGEN productnieuws

de bouwdoop

#4 - 5 februari 2009

Luchtzuiverende betondakpan

Renovatie winkelflat

Harold Kock leverancier

Marco Reekers opdrachtgever

project renovatie winkelflat met acht winkels en zestien sociale huurwoningen Locatie Goeman Borgesiusstraat, Almelo Start bouw april 2008 Dakpannen gelegd juni 2008 Oplevering maart 2009 Toegepast product Climalife betondakpan Leverancier Nelskamp Oppervlakte 900 m2 Opdrachtgever Woningcorporatie Beter Wonen Aannemer Roosdom Tijhuis Architect George de Witte Dakdekker WSB

Andre Vasters aannemer

De laag is al op kleur en de pannen worden niet nog eens gecoat. Omdat de pannen in tabletten worden gemaakt en daarna worden gesneden, is aan de kopse kant nog wel de binnenkant van de pan zichtbaar. 'Dat maakt de pannen niet zo mooi. Bovendien komt er een cementsluier over de pannen. Die gaat nog wel weg, maar dat vind ik wel een nadeel. Het product moet zich verder nog bewijzen', zegt Reekers.

Vierde generatie

De ClimaLife betondakpan is een nieuw product van Nelskamp. Het is één van de noviteiten op de komende Bouwbeurs. De dakpan zuivert de lucht en is zelfreinigend. Een winkelflat aan de Goeman Borgesiusstraat in Almelo heeft de primeur. Tekst: ELSKE KOOPMAN Beeld: NELSKAMP

BouwBeurs stand D032, hal 11

n Nederland is gewacht met de introductie van de ClimaLife betondakpan tot die mooi genoeg was. De toevoeging van een toplaag micromortel met titaandioxide maakt de pannen luchtzuiverend, waterwerend en zelfreinigend. Het titaandioxide zorgt ervoor dat de stikstofoxiden (NOx) in de lucht worden omgezet naar niet-schadelijke stoffen, zoals nitraat (NO3). Dat zet zich af op de dakpan. Bij de eerstvolgende regenbui spoelt het nitraat en ander vuil van het dak. Wat in de grond terechtkomt, is vergelijkbaar met sodawater. Fotokatalyse op de pan gaat bovendien algengroei tegen. De betondakpan is toegepast bij de renovatie van een winkelflat

uit Almelo. Eigenaar van de flat is woningcorporatie Beter Wonen in Almelo. Marco Reekers was als projectleider vanuit Beter Wonen bij het renovatieproject betrokken. 'Na een presentatie van Nelskamp hebben we alles afgewogen en hiervoor gekozen. Milieu is zeker bij corporaties een hot item en dat heeft hier de doorslag gegeven. In kosten was er voor ons geen verschil. We kregen ze voor dezelfde prijs als gewone betondakpannen. Onze winst is vooral emotionele winst, het gevoel dat we een bijdrage leveren aan een beter milieu.' De toevoeging van de laag micromortel met titaanoxide maakt de pannen niet zwaarder. Wel worden de poriën in het cement gesloten.

André Vasters, directeur van bouwbedrijf Roosdom Tijhuis BV, ziet amper verschil. 'De verwerking van de ClimaLife betondakpan is hetzelfde als gewone betondakpannen. De gewone pan is wat ruwer en egaler van kleur, maar een leek ziet geen verschil.' Vasters heeft nog geen nadelen aan het product kunnen ontdekken. Hij wacht nog even af hoe de ClimaLife betondakpan op het dak van de winkelflat zich houdt, voor hij beslist of het bouwbedrijf het product vaker gaat toepassen bij producten. Nelskamp werkt samen met de leverancier van de micromortel met titaanoxide, HeidelbergCement, door aan de verdere ontwikkeling van de ClimaLife betondakpan. ‘In het begin was de ClimaLife betondakpan esthetisch veel minder dan de gewone betondakpan. Ik heb

daarom gewacht met de promotie in Nederland tot de vierde generatie, al is ook hier de kern nog zichtbaar. We zoeken nog naar een oplossing', zegt Harold Kock, verkoopleider voor Nelskamp in Nederland. De productie van een gewone betondakpan is al milieuvriendelijker dan die van een keramische, maar de ClimaLife is nog beter voor het milieu. 'Uit onderzoek blijkt dat bij zonlicht 90% van de stikstofoxiden wordt geneutraliseerd. En als er een wolk voor de zon komt, bouwt dat af tot ongeveer 70%. Onlangs is het product getest in een tunnel in Italië en daar was de stikstofoxidenafbraak nog 35%', zegt Kock. Het toevoegen van de laag micromortel met titaanoxide aan betonproducten is niet nieuw. Het wordt al toegepast in Italië en Japan, bijvoorbeeld. Samen met de Technische Universiteiten in Hannover en Enschede wordt al zeker tien jaar onderzoek gedaan naar het product en Nelskamp is daar de laatste vier jaar bij betrokken. 'Wij vinden dat alle beetjes helpen en betondakpannen maken we al sinds 1954. In het productieproces verandert voor ons niet veel. De kostprijs is wel iets hoger. We willen het product niet meteen de markt uitprijzen, daarom zijn deze pannen maar twee euro duurder dan goedkope betondakpannen met een basisafwerking.'

Climalife Betondakpan Nelskamp titaandioxide toegevoegd aan micromortel in toplaag, neutraliseert stikstofoxide in de lucht, waterwerend, zelfreinigend, na gebruik volledig recyclebaar Kleuren Natuurrood, bruin, cementgrijs en antraciet Model Finkenberger en S-pan Meerprijs 2 euro per m2 ten opzichte van goedkoopste betondakpan Producent/ontwikkelaar Bijzonderheden

de bouwdoop

#4 - 5 februari 2009

Luchtzuiverende betondakpan

Renovatie winkelflat

Harold Kock leverancier

Marco Reekers opdrachtgever

Andre Vasters aannemer

Vierde generatie

BouwBeurs stand D032, hal 11

5 vragen over...

scotchkote polytech

eric van dijk

Ook nadat het dak van de vuurtoren in Egmond aan Zee opnieuw was bekleed, bleef het water naar binnendruppelen. Technisch manager Eric van Dijk van aannemer Schilders- en Straalbedrijf Schalekamp legt uit waarom het met vloeibare dakbedekking wel gelukt is om de watertoren lekvrij te krijgen. Tekst: Jet Mok, Beeld: Schalekamp en Irene de Bel

Gratis en snel vinden wat je zoekt met NBD-online

Wat was het probleem met de Egmondse vuurtoren Jan van Speyk? 'Het dak van de vuurtoren bleef maar lekken. Het water verspreidde zich onder de nieuw aangebrachte dakbedekking en druppelde op een andere plaats naar beneden. We kwamen er maar niet achter waar de lekkage precies zat.'

Het is een oplosmiddelvrije vochtverhardende poly颅 urethaan coating die samen met een ingebedde glasvezelwapening in een dikke laag van zo'n 3 mm wordt aangebracht. Vervolgens werken we het geheel af met een UV-werende topcoating, die ervoor zorgt dat de bedekking 20 jaar meegaat.'

Wanneer is de vloeiEn waarom kon bare dakbedekking een vloeibare dakbedekking de goede oplossing? 'Het is problemen wel verhelpen? zeer hoogwaardig en duur-

NBD-online is vernieuwd!

'De Scotchkote Polytech lost dat probleem op doordat het 100% waterdicht is. Het nadeel met traditionele rollen is dat er altijd overlappen en naden blijven; daar kunnen lekkages ontstaan. Doordat de vloeibare dakbedekking naadloos is, wordt de vloeibare dakbedekking helemaal waterdicht.'

In de nieuwe versie van NBD-online is het n贸g makkelijker zoeken, vinden en vergelijken. Door de verbeterde zoekfunctionaliteit en de nieuwe navigatie en structuur komt u sneller bij de gewenste informatie terecht. De nieuwe NBD-online is zoeken, vinden en vergelijken van bouwen installatieproducten gekoppeld aan een uitgebreide kennisdatabank. Onmisbaar voor elke bouwprofessional en installateur.

Hoe werkt de vloeibare dakbedekking dan precies? 'Polytech is eigen-

Benieuwd naar de nieuwe NBD-online? Ga snel naar www.nbd-online.nl en schrijf u in voor de vernieuwde gratis e-mailnieuwsbrief.

lijk een soort dikke verf. Het product is vooral geschikt voor platte daken of daken met veel doorvoeringen.

WWW.NBD-ONLINE.NL

der dan traditionele dakbedekking. Daarom wordt het vooral gebruikt bij gevoelige gebouwen: controlekamers in de petrochemie of ruimtes met veel computerapparatuur. Het is ook een geschikte oplossing als er veel doorvoeringen aanwezig zijn die je met traditionele dakbedekking moeilijk af kunt dichten. Ook in een omgeving waar geen open vuur gebruikt mag worden, is dit nieuwe materiaalsysteem goed toepasbaar.'

Betekent dit dat vanaf nu vele daken in Nederland hiermee bekleed gaan worden? 'Polytech komt uit Engeland en daar hebben ze er in de afgelopen jaren al 300 duizend m2 dak mee bedekt. Toch hoeven dakdekkers in Nederland zich niet echt veel zorgen te maken over de concurrentie, want het blijft een duur product. Het zal dan ook vooral in specifieke lastige gevallen worden toegepast. Sterker nog: dakdekkers bellen ons juist als ze een klus zelf niet kunnen klaren.'

De vuurtoren van Egmond aan Zee is als eerste in Nederland bekleed met de vloeibare dakbedekking

BouwBeurs stand C068, hal 10

#4 - 5 februari 2009

Vloeibare dakbedekking

3M Scotchkote Polytech, is een voor Nederland nieuw product dat door Reppel op de markt wordt gebracht. De topcoating van Scotchkote Polytech is standaard in een grijze kleur maar op aanvraag ook in wit, donkergrijs en kopergroen leverbaar. De vloeibare dakbedekking is zeer elastisch, waardoor vormveranderingen van het dak gemakkelijk te volgen zijn. De UV-bestendige topcoating voorkomt veroudering van de afdichtende dakcoating en gaat daardoor lang mee, afhankelijk van de uitvoering zo'n 20 jaar. Het product hardt uit door een chemische verbinding met vocht en is daardoor ook aan te brengen bij nat weer.

5 vragen over...

scotchkote polytech

eric van dijk

Gratis en snel vinden wat je zoekt met NBD-online

Wanneer is de vloeiEn waarom kon bare dakbedekking een vloeibare dakbedekking de goede oplossing? 'Het is problemen wel verhelpen? zeer hoogwaardig en duur-

NBD-online is vernieuwd!

Hoe werkt de vloeibare dakbedekking dan precies? 'Polytech is eigen-

Benieuwd naar de nieuwe NBD-online? Ga snel naar www.nbd-online.nl en schrijf u in voor de vernieuwde gratis e-mailnieuwsbrief.

lijk een soort dikke verf. Het product is vooral geschikt voor platte daken of daken met veel doorvoeringen.

WWW.NBD-ONLINE.NL

De vuurtoren van Egmond aan Zee is als eerste in Nederland bekleed met de vloeibare dakbedekking

BouwBeurs stand C068, hal 10

#4 - 5 februari 2009

Vloeibare dakbedekking

hot material

17 In een parktuin in Delft

Resin Transfer Moulding (VA-RTM)

staat deze fluisterheuvel

worden de wapeningsvezels door

van natuurvezels, ontworpen

middel van een vacuüm geïmpregneerd

door Jan Willem Wartena. NPSP Composieten produceerde het speeltoestel dat geluid over een ruime afstand hoorbaar maakt.

Bouwpraktijk wacht opmars van

Biocomposiet maar in volume zien we de afzet van composiet nauwelijks groeien. In de concurrentie met traditionele materialen is het nog elke keer vechten’, zegt Jacqueline de Waal namens de belangenvereniging. Volgens haar weten de meeste aannemers en constructeurs amper wat er te koop is. ‘Bij de opleidingen zie je dat al terug. Universiteiten en hogescholen behandelen bij Composieten, oftewel met voorkeur traditionele materialen. Invezels versterkte kunststoffen (een afgeleide van het Franse werkwoord novaties krijgen te weinig aandacht.’ Vosmaer van NPSP is het met compositer = samenstellen) bestaan De Waal eens. Onbekend maakt onal tientallen jaren. In de tandheelbemind. ‘Een architect kan dan wel kunde en de scheepsbouw valt het composiet voorschrijven, maar aanmateriaal al lang niet meer weg te nemers die het niet kennen, vrezen denken. Met toepassingen als wegdekken, voor hun marges en vallen dan terug op de materialen waar ze wel raad binnenwanden, keukenbladen, wapening, constructieonderdelen, fiets- mee weten.’ en loopbruggen vinden composieten ook hun weg in de aannemerij. Toch Biohars kunnen ze geen echte vuist maken Een composiet bestaat uit een tegen hout, beton en staal, aldus de vezel en een hars en soms uit een Vereniging Kunststof Composieten kernmateriaal van kurk of balsahout Nederland (VKCN). dat de stijfheid van een product ver‘Elk jaar komen er vele innovagroot. Hoeveel soorten composiet er tieve producten van composiet bij, bestaan, is niet te zeggen.

Dakkapellen, gevelplaten en geluidsschermen van vlasvezel en plantaardige olie. Met groene composieten wil producent NPSP de bouwsector veroveren. Geen gemakkelijke opgave, want wat de bouwer niet kent... Tekst: Thomas van Belzen,

en gevel met een textielpatroon, een wastafel met een geschilderde henneplook, een dakgoot van vlas. Biocomposiet heeft volop mogelijkheden, maar of aannemers er op zitten te wachten? Ondanks mooie materiaaleigenschappen (hoge stijfheid, hoge treksterkte, vormvrij, lekdicht, weinig afval) lopen bouwers evenmin warm voor de oudere composieten van bijvoorbeeld glasvezel. Ir. Dominique Vosmaer van producent NPSP erkent dat de ‘groene composietmars’ van haar werkgever misschien wat vroeg komt voor de bouw. ‘We gaan eigenlijk een stapje te snel. Of liever gezegd, we nemen de binnenbocht.’

NPSP Composieten

Vlek

In de bedrijfshal van NPSP is de lucht van styreen indringend. Toch stoot NPSP 95% minder styreen uit dan de meeste soortgelijke bedrijven. Het is ook niet schadelijk voor de gezondheid, meent Dominique Vosmaer. Mondkapjes hoeft het personeel dan ook niet te dragen. Vosmaer toont de werkplaats die vorig jaar is uitgebreid met een extra hal. Composiet wordt gemaakt in mallen van composiet. Tientallen soorten vezels staan in rollen in een opslagplaats. De vezels komen veelal uit België en Nederland. Bij grote oppervlakken als gevels en binnenwanden wordt gebruikgemaakt van een kernmateriaal (balsahout voor 3D-vormen, of kurk), waarmee de doorsnee dikker wordt gemaakt om de stijfheid te vergroten. Soms worden composieten gecoat of geverfd.

Het verhaal gaat dat composiet bij toeval werd ontdekt in de Verenigde Staten toen iemand per ongeluk bakeliet op zijn kleding morste. De vlek liet hij zitten, om hem na het werk te verwijderen. Dat lukte hem niet, omdat de vlek keihard was geworden. Op basis van deze wetenschap zouden de eerste proeven zijn uitgevoerd.

Ongeveer 250 bedrijven in Nederland maken producten van composiet. De meeste mengen polyesterhars (gemaakt van aardolie) met vezels van koolstof, aramide of glas. Bedrijven die experimenteren met natuurlijke vezels zoals vlas, hennep, jute en sisal zijn op de vingers van één hand te tellen. NPSP is de eerste producent die ook met natuurlijke harsen gaat werken. Vosmaer is ervan overtuigd dat biocomposiet het helemaal gaat maken. ‘Het is toch fantastisch om natuurlijke hightech materialen te maken zonder aardolie, machines en enorme processen. De materialen zijn beter dan hout, beter voor het milieu, en ten opzichte van glasvezelcomposieten leveren ze niets in aan technische eigenschappen. Nadelen zijn het intensieve arbeidsproces. Bovendien is recyclen niet te doen.’ Met een catamaran van natuurlijke vezels toonde NPSP jaren geleden al aan dat plantaardige ingrediënten de sterkte van composiet niet verzwakken. ‘Nabasco’ (nature based composites) werd daarna

Elastic tailoring Bij composietmaterialen kan in de langsrichting worden volstaan met de helft van het aantal vezels in de omtreksrichting. Daardoor wordt een aanzienlijke gewichtswinst behaald. Dit principe heet ‘elastic tailoring’, het spelen met de vezeloriëntatie waardoor de mechanische eigenschappen in verschillende richtingen wordt beïnvloed. Om de eigenschappen van composiet te berekenen zijn er verschillende rekentechnieken.

Met de sanitaire units van de natuurcampings van Staatsbosbeheer won NPSP de derde prijs voor de Europese Biomaterial of the Year 2008 Award

Integratie van bevestigingsmiddelen

gebruikt voor kappen van flitspalen, speakerhoorns en een podiumdeel voor poptempel Paradiso. Een fluisterheuvel, sanitaire voorzieningen en stoelen voor het Afrika Museum zijn recente projecten met biovezels. Sinds kort is het NPSP ook gelukt om met een plantaardige hars een composiet te maken. Een modelpaddenstoel als routewijzer in het bos voor de ANWB heeft die primeur. Vosmaer meent dat biocomposieten zich prima lenen voor buitenmeubilair, gevelelementen, sanitair en geluidsschermen. Ze zijn ook geschikt voor toepassingen met bijzondere vormen, of producten die verschillende functies integreren. Met grote klanten als de NS en Staatsbosbeheer, richt NPSP zich overigens niet alleen op de bouw. Met subsidie van het ministerie van Landbouw gaat NPSP de komende maanden de marktkansen van groene composieten in de bouw verder onderzoeken. Omdat duurzaam bouwen steeds belangrijker wordt, ziet Vosmaer de toekomst rooskleurig.

Wel moeten er verschillende barrières worden geslecht. ‘Op het gebied van regelgeving bijvoorbeeld. Maar, we staan ook voor wat praktische vragen. Zo zijn er in Nederland weinig producenten van geschikte harsen op basis van natuurlijke oliën en suikers. Dat is natuurlijk wel wenselijk. Partijen als Akzo en DSM houden zich wel met die ontwikkelingen bezig.’ Zullen biocomposieten het materialen als hout, beton en staal ooit lastig maken? Eerst zal moet worden afgerekend met het grootste misverstand dat er nog over composiet bestaat: de associatie met Jacqueline de Waal de kunststof kozijnen uit de jaren Vereniging Kunststof zeventig die enorm verweerden. Composieten Nederland

Dominique Vosmaer NPSP Composieten

#4 - 5 februari 2009

#3 - 22 januari 2009

Bij de zogeheten Vacuum Assisted

hot material

17 In een parktuin in Delft

Resin Transfer Moulding (VA-RTM)

staat deze fluisterheuvel

worden de wapeningsvezels door

van natuurvezels, ontworpen

middel van een vacuüm geïmpregneerd

door Jan Willem Wartena. NPSP Composieten produceerde het speeltoestel dat geluid over een ruime afstand hoorbaar maakt.

Bouwpraktijk wacht opmars van

NPSP Composieten

Vlek

Met de sanitaire units van de natuurcampings van Staatsbosbeheer won NPSP de derde prijs voor de Europese Biomaterial of the Year 2008 Award

Integratie van bevestigingsmiddelen

Dominique Vosmaer NPSP Composieten

#4 - 5 februari 2009

#3 - 22 januari 2009

Bij de zogeheten Vacuum Assisted

de vinding van...

Lichtstraten

Tekst: Ivo van Woerden Beeld: Lizzy Kalisvaart

‘M

ensen voelen zich prettiger bij daglicht. Dat is goed voor het humeur én je lichaam maakt zo vitamines aan. Het staat tegenwoordig zelfs in de Arbo-wet dat werknemers op de één of andere manier daglicht om zich heen moeten hebben. En als je dat licht door een dak laat binnenkomen is dat drie keer zo effectief als dat het door een verticale wand komt. Daglicht is minder vermoeiend voor de mensen die er werken én voor de bezoeker die naar kunst komt kijken. Je kunt je namelijk wel voorstellen dat een sterke overgang van licht naar donker de ogen moe maakt.

Geniet van licht en buitenlucht

Haal meer rendement uit uw balkon

Onbegrensde mogelijkheden met balkonbeglazing

Vergroot uw woonruimte

‘De lichtstraat moet ook de kunst kunnen beschermen’

Solarlux is producent van vouwwanden en balkonbeglazing. Balkonbeglazing met of zonder aluminium profiel, geïsoleerd of ongeïsoleerd voor nieuwbouw- en renovatieprojecten. Kwalitatief en architectonisch hoogwaardige toepassingen die voldoen aan de hoogste eisen van wind- en waterdichtheid, constructie en veiligheid.

Maar een lichtstraat maken voor een museum is moeilijk. Klimaatbeheersing is hier zeer belangrijk om de kunstvoorwerpen te beschermen. Je wilt voorkomen dat er met het licht te veel warmte naar binnen komt. We moeten daarom de warmtetoetreding door de beglazing laag houden. Normaal gesproken bestaat een lichtstraat uit twee of drie massieve wanden van kunststof. Maar daarmee konden we die strenge eis niet halen. Daarom hebben we, naar mijn weten voor het eerst, een vierwandige gebogen massieve constructie ontwikkeld. De beglazing is een kunststof die polycarbonaat

Simon Kappelhof

heet en veel voordelen heeft. Het houdt bijvoorbeeld UV-straling tegen die schadelijk zou kunnen zijn voor de kunstwerken. De kunststof is in vergelijking met glas veel lichter, en bovendien betaalbaarder. Daarbij kun je ook nog eens makkelijker met kleuren spelen. De buitenkant van de lichtstraten worden in dit geval lichtgroen, maar daar zie je aan de binnenkant niets van terug. Niet dat de ontwikkeling van een leien dakje ging hoor. We hebben er zes maanden aan gesleuteld. Telkens moesten we nieuwe oplossingen bedenken voor de strenge eisen die het museum stelde. We moesten bijvoorbeeld voorkomen dat er condensatie zou plaatsvinden. Dat is met deze vierwandige beglazing en het extra geïsoleerde profielensysteem gelukt. Ten slotte moest het natuurlijk bij de uitstraling van de nieuwbouw van het museum passen. Ook daar zijn we in geslaagd. We gaan de lichtstraten over twee maanden bouwen, en als alles goed gaat, wordt het nieuwe Scheringamuseum halverwege 2010 geopend.'

#4 - 5 februari 2009

Werktuigbouwkundige Simon Kappelhof (55) van BIK ontwikkelde voor het Scheringa Museum voor Realisme in Opmeer acht bijzondere lichtstraten. De lichtstraten voorzien de duizenden schilderijen, beelden, modecreaties, foto's en objecten van het museum van het juiste daglicht.

Bik Daglichtoplossingen ontwikkelt samen met Dok Architecten, Bouwbedrijf Midreth en Toes montage acht lichtstraten voor het Scheringamuseum voor Realisme. De lichtstraten zijn samen 520 m2 lang. Het stramien, dus het aluminium profiel dat in dit geval gemoffeld is met een poedercoating, is 1,12 m. De vereiste U-waarde is 1,25 W/ m2K. De massieve panelen zijn 70 mm dik. De lichtstraten bestaan uit ongeveer 200 cassettes, die samen 6000 kg wegen.

de vinding van...

Lichtstraten

Tekst: Ivo van Woerden Beeld: Lizzy Kalisvaart

‘M

Geniet van licht en buitenlucht

Haal meer rendement uit uw balkon

Onbegrensde mogelijkheden met balkonbeglazing

Vergroot uw woonruimte

‘De lichtstraat moet ook de kunst kunnen beschermen’

Simon Kappelhof

#4 - 5 februari 2009

dossier hergebruik

Geen problemen door kredietcrisis

Sloopafval

puinhoop of goudmijn? Nederland produceert jaarlijks Twintig miljoen ton bouwen sloopafval. Nu de grondstofprijzen de pan uitrijzen en de economische crisis iedereen dwingt kosten te besparen, kan het lonen om dat opnieuw te gebruiken. Het is tijd om de waarde van materialen en grondstoffen serieus te nemen. Tekst: Michiel Maas Beeld: Reinout van den Bergh, Roger Cremers, Chris Pennarts, Jet Budelman (Hollandse Hoogte) / Jeroen Musch / Fotostudio Voorhuis / 2012 architecten

ien jaar geleden zaten producenten me nog schaapachtig aan te kijken. Dat is wel helemaal veranderd.’ Freek Oranje is directeur van sloopbedrijf Oranje BV. Het bedrijf is al zo’n tien jaar bezig om de materialen die bij het amoveren van een bouwwerk overblijven, zo veel mogelijk te recyclen. ‘In de praktijk weten we 90 tot 95 % van de materialen te recyclen.’ Inmiddels worden vele materialen na een bewerkingsproces opnieuw in de bouwkringloop teruggebracht. Hout kan worden verpulverd en wordt vervolgens in spaanplaat geperst. Glas, gipsplaten en gipsblokken, gasbeton, bitumen, vloerbedekking en glas- en steenwol kunnen allemaal op de een of andere manier opnieuw tot bouwmateriaal worden gebruikt. Maar dat het kán is geen verrassing. Het moet ook nog worden toegepast. Als het om duurzaamheid gaat, wordt allereerst gedacht aan

en gips zijn hot items in de recycling

Architect

Cradle to Cradle Een uitzondering is hergebruik echter niet meer. Opdrachtgevers willen de laatste jaren steeds vaker duurzaam bouwen, recyclen en hergebruiken, meent architect Paul de Ruiter. Zijn bureau specialiseert zich in duurzame oplossingen. ‘Waar die duurzaamheid precies in zit is afhankelijk van de opdrachtgever. Je kunt bijvoorbeeld streven naar een bepaald percentage hergebruikt materiaal. Maar daar stopt het niet. Het is ook belangrijk om te weten waar het product vandaan komt, en welke processen het al heeft doorlopen.’ De Ruiter noemt het ‘Cradle to Cradle’-principe (C2C). Een inmiddels redelijk ingeburgerd begrip, dat in feite staat voor het streven om dat wat je weggooit, weer helemaal opnieuw te gebruiken. ‘Duurzaam-

Freek Oranje Oranje Sloop en Recycling

Recyclebaar hout wordt vaak verpest door er slechte verf op te smeren, dan wordt het meteen chemisch afval. energiezuinigheid. Dat resulteert al tientallen jaren in betere warmteisolatie, het optimaliseren van energiegebruik en het opwekken van schone stroom door bijvoorbeeld zonnecollectoren. Maar het opnieuw gebruiken van bouwmaterialen is bij veel bouwers en ontwerpers nog relatief onbekend.

Beton, kalkzandsteen

Paul de Ruiter -

heid heeft ook te maken met herprogrammering. Je moet anders gaan denken over de materialen die je gebruikt. Recyclebaar hout wordt nu vaak verpest door er slechte verf op te smeren. Dan wordt het meteen chemisch afval. En glas uit isolerende ruiten is door het gebruik van andere materialen vaak niet meer te hergebruiken. Je kunt je ook afvragen: zijn de materialen in een gebouw later weer helemaal te hergebruiken? Je kunt bijvoorbeeld kiezen voor een betonskelet of

Veel duurzame oplossingen komen niet voort uit idealisme, maar uit realisme: de olieprijs wordt zo hoog dat alternatieven aantrekkelijker worden. Maar met de kredietcrisis keldert de prijs weer. Toch denkt niemand dat opdrachtgevers nu ineens het allergoedkoopste willen.’ Paul de Ruiter: ‘Ik denk dat maatschappelijk ondernemen bij veel bedrijven niet zomaar wordt geschrapt. Bovendien, die olieprijs gaat ook wel weer omlaag. Wij merken niets van een recessie. We krijgen de laatste tijd juist meer opdrachten.’ Freek Oranje verwacht wel dat de crisis de komende tijd merkbaar wordt, maar voorziet geen grote veranderingen in vraag bij opdrachtgevers. Hij hoopt wel dat de tijd dat opdrachtgevers alleen naar de kosten keken definitief voorbij is. ‘Duurzaamheid hoeft niet duurder te zijn.’

#4 - 5 februari 2009

‘T

dossier hergebruik

Geen problemen door kredietcrisis

Sloopafval

en gips zijn hot items in de recycling

Architect

Freek Oranje Oranje Sloop en Recycling

Beton, kalkzandsteen

Paul de Ruiter -

#4 - 5 februari 2009

‘T

dossier hergebruik

#4 - 5 februari 2009

metaal. Dat laatste is na de sloop, over dertig of vijftig jaar, goed te recyclen. Maar een gebouw is ook zo te ontwerpen dat het skelet op meerdere manieren toepasbaar is, en eventueel kan blijven staan wanneer de functie zou veranderen.’ Dat zegt ook Anne-Marie Rakhorst, directeur van Search Ingenieursbureau, dat adviseert over duurzaamheid. ‘Twintig miljoen ton van het afval in Nederland bestaat uit bouwen sloopafval. Als je weet dat de helft ervan bestaat uit beton, is het dan niet logisch dat je je afvraagt hoe dat beter gebruikt kan worden? En als je even doordenkt: moet ik de betonnen constructie niet gewoon laten staan?’ Om de C2C-principes zelf uit te dragen heeft Search het eigen kantoor in Amsterdam volgens die principes ontworpen. Het twee verdiepingen tellend gebouw is ontworpen als houtconstructiebouw met een plat dak. Bij eventuele sloop zijn alle houten prefab delen opnieuw te gebruiken. Ook een deel van het kantoormeubilair is gemakkelijk demontabel en herbruikbaar. ‘Het is jammer dat we nu nog zo weinig nadenken over hoe demontabel een gebouw moet zijn. Een gebouw is over het algemeen een gebruiksvoorwerp met een beperkte levensduur. Je bouwt niet vaak een nieuw monument voor de toekomst, dus je kunt je maar beter afvragen hoe je de waarde er straks weer uit kunt halen. Sloop wordt zo eigenlijk het productieproces van grondstoffen.’

Koelkastisolatie Jan Jongert van 2012 Architecten neemt dat idee nog wat verder. Hij maakt met zijn collega’s bouwwerken die geheel of gedeeltelijk zijn gemaakt van afval. Zo maakten ze constructies van oude stalen aanrechtbladen, wandconstructies op basis van autobanden, deuren en

gevelplaten van oude kunststof kozijnen en dakbedekking van het hout van kabelhaspels. Het zijn veelal voorbeeldprojecten van wat mogelijk is met afgedankte materialen. Daarover is nog veel te weinig bekend, vindt Jongert. ‘Er is weinig kennis over het hergebruik van materialen. Dat merk je als je zelf op zoek gaat. Terwijl het heel simpel kan zijn. Het isolatiemateriaal uit koelkasten is bijvoorbeeld goed te gebruiken als woningisolatie. We hebben berekend dat met de jaarlijks afgedankte koelkasten in Rotterdam 25 huizen geïsoleerd kunnen worden.’ Dat klink kleinschalig, maar dat is ook bewust. Volgens Jongert moeten materialen juist zo dicht mogelijk bij de bron worden hergebruikt. ‘Materialen worden nu vaak verzameld, vervoerd naar een fabriek om bewerkt te worden, en

Betonafval wordt nu veelal teruggebracht tot granulaat en verwerkt in de wegenbouw. Dat is recyclen, maar een deel van het fijne betonpuin is nu nog vrijwel onbruikbaar. Dat hoeft in principe niet zo te zijn. Medio vorig jaar werd het Kringbouwproject afgerond. Daarin onderzocht TNO met een aantal partners uit de recyclingbranche op welke manier bouwgrondstoffen gerecycled kunnen worden. Projectleider Evert Mulder: ‘Met een thermische bewerking is het mogelijk om betonafval weer terug te brengen naar de oorspronkelijke grondstoffen: grind, zand en cementsteen. Daarmee kan dus weer nieuw beton worden gemaakt.’ Maar de testen hebben nog niet geresulteerd in een echte Kringbouw-fabriek. Mulder: ‘Het is niet zo dat het economisch niet lonend is, maar een aantal van de deelprocessen zijn nog vrij duur. Juist als de prijs voor grondstoffen omhoog gaat, wordt het rendabeler.’

Search Ingenieurs-

bureau ontwierp in

Amsterdam een eigen kantoor volgens het Cradle to Cradleprincipe

Hits in hergebruik

Bijna alles is te recyclen, maar naar sommige materialen is meer vraag dan voor anderen. Wat verwachten de experts? Anne-Marie Rakhorst: ‘De verwerking van beton gaat de komende jaren zeker verbeteren. Maar er is ook veel milieuwinst te krijgen bij interieur. Stoffering en meubilair van bijvoorbeeld kantoorgebouwen heeft een heel korte levensduur. Maar ik denk dat dit de komende jaren gaat veranderen door nieuwe ontwerpen.’ Jan Jongert: ‘Het hergebruik van aluminium en kunststof heeft de toekomst, vooral uit kozijnen. Je hebt het dan vaak over standaardmaten, dus die kunnen makkelijk, met nauwelijks bewerking, weer hergebruikt worden.’ Freek Oranje: ‘Beton is een hot item, maar dat geldt ook voor het recyclen van kalkzandsteen en gips. Het hergebruik van steenwol komt ook steeds meer van de grond.’ Paul de Ruiter: ‘Hout en aluminium zijn goed te recyclen. Vooral bij aluminium is de winst hoog. Het kost heel veel energie om het van bauxiet te maken, maar het kan gemakkelijk opnieuw verwerkt worden.’

Het is nodig dat we weten wat er in een gebouw verwerkt zit, en welke afmetingen het heeft. weer getransporteerd naar de locatie waar ze hergebruikt worden. Dat kost een hoop energie. Wij noemen dat ‘superuse’: je kunt materialen het best zo direct en dichtbij mogelijk hergebruiken.’ Jongert is vanaf 2003 fulltime met hergebruik bezig, en heeft zich de afgelopen jaren verbaasd over de afvalberg. ‘Als consument is die afvalberg relatief klein, maar al die afvalstromen bij elkaar zijn enorm. Zo is de hoeveelheid afgedankte autobanden gigantisch: in Nederland zes miljoen per jaar! Daar liggen

laLe ng ve

Le Le ve ve ns ns lala ng ng

Beton terug naar de oorsprong

kansen. Wanneer in het ontwerp van materialen meer aandacht komt voor standaardisatie, dus dat alle onderdelen even groot zijn, dan is het veel gemakkelijker om die materialen weer te hergebruiken.’ ‘Het is sowieso nodig dat we weten wat er in een gebouw verwerkt zit, en welke afmetingen het heeft. Dat is nu nog helemaal niet zo, zodat we ook niet weten hoe we het kunnen gebruiken. Op ons advies vraagt het ministerie van VROM nu een materiaalboek aan de aannemer voor hun nieuwe bouwopdrachten. Die inventarisatie zou veel vaker moeten gebeuren.’

Anne-marie Rakhorst -

Search Ingenieursbureau

Jan Jongert -

2012 Architecten

Levenslange bescherming van houten gevelelementen www.lamikon.nl

Levenslange bescherming van houten Levenslange bescherming gevelelementen van houten gevelelementen www.lamikon.nl www.lamikon.nl

2012 Architecten gebruikte RVS-aanrechtbladen als gevel voor het project Recycloop in Utrecht

dossier hergebruik

#4 - 5 februari 2009

Search Ingenieurs-

bureau ontwierp in

Amsterdam een eigen kantoor volgens het Cradle to Cradleprincipe

Hits in hergebruik

laLe ng ve

Le Le ve ve ns ns lala ng ng

Beton terug naar de oorsprong

Anne-marie Rakhorst -

Search Ingenieursbureau

Jan Jongert -

2012 Architecten

Levenslange bescherming van houten gevelelementen www.lamikon.nl

Levenslange bescherming van houten Levenslange bescherming gevelelementen van houten gevelelementen www.lamikon.nl www.lamikon.nl

2012 Architecten gebruikte RVS-aanrechtbladen als gevel voor het project Recycloop in Utrecht

Materiaal in het nieuws

25 De kopgevels van naoorlogse flats kunnen betonrot en doorgeroeste spouwankers

STARTPAKKET FL200+FS20+D2+HOEK 801.191.1090 Dit startpakket bestaat uit: • bouwlaser GEO-Fennel FL200A-N • FS20 Statief • Leica Disto A2 digitale afstandsmeter • Geo-Fennel analoge hoekmeter

LASER FL200A-N

831726B de FL 200A-N is een zelfnivelerende allround laser voor binnen- en buitengebruik, onder alle omstandigheden. In het bijzonder geschikt voor klus- en onderhoudsbedrijven, ZZP-ers en bouwbedrijven. 801.191.1019

+ + +

STATIEF FS-20

833110A dit (basis)statief is geschikt voor alle werkzaamheden. Met snelverklemming, vlakke bodemplaat en draagriem. Te verstellen van 105 cm tot 170 cm. 801.191.0420

AFSTANDSMETER LEICA DISTO D2

kleine afstandsmeter met meetbereik van 0,05 tot 60 mtr. en met een nauwkeurigheid van ca. 1,5 mm. Speciaal ontworpen voor toepassingen binnenshuis. Voorzien van sneltoetsen voor optellen, aftrekken, oppervlakte en volume berekening, waarbij de laatste 10 metingen worden opgeslagen. Meten vanuit elke situatie en resultaten worden weergegeven op een verlicht display. 801.191.1090

BEURSPRIJS

Kom kennis met ons maken tijdens de BouwBeurs. Hal 12, stand B006. probin Heemstede Vanaf 1 februari 2009

probin probin probin probin probin probin probin probin

Van Beijeren Alphen a/d Rijn Borne nieuw Edese IJzerwaren Telder Emmeloord Goor Heemstede nieuw Kaatsheuvel Telder Kampen

probin probin probin probin probin probin probin probin

Telder Lelystad Van Arnhem Montfoort Van Dijk Oss Papendrecht Roelofarendsveen Van Dijk Sassenheim Veenendaal Verhaeg Venray

KIJK VOOR MEER INFORMATIE EN ALLE ADRESSEN OP WWW.PROBIN.COM

Kopgevels naoorlogse flats blijken tikkende tijdbom

995,

oewel er niemand gewond raakte, zorgde het loslaten van een stuk bakstenen gevelbekleding van zo’n tien bij vijf meter op 2 januari voor een enorme ravage in Den Haag. De bakstenen belandden in het ketelhuis van de flat, dat op het parkeerdek van het onderaan de flat gelegen winkelcentrum stond, en vernielden de cv-installatie. Als gevolg van een gaslek ontstond er vervolgens een korte maar hevige brand. Nadat die was geblust moest de verwarmingsinstallatie opnieuw worden gevuld en ontlucht. De tweehonderd bewoners van de flat moesten daarom geruime tijd in een hotel of bij kennissen onderdak zoeken. Een sloopbedrijf startte direct met het strippen van de gevel, om te voorkomen dat er nog meer stenen zouden vallen. Inmiddels is de rust weergekeerd in de Treublaan, maar er heerst alom bezorgdheid over de veiligheid van andere naoorlogse flats. Het

Tientallen bewoners van een flat op de Treublaan in Den Haag moesten meer dan een week in een hotel bivakkeren nadat een stuk gevel van hun flat naar beneden kwam en brand stichtte in het ketelhuis. Overheid en deskundigen waarschuwen dat landelijk tienduizenden flats eenzelfde gevaar lopen.

Tekst: Cecile Elffers Beeld: Jos van Leeuwen

ministerie van VROM waarschuwde in 2007 al dat de kopgevels van dit soort flats bij storm kunnen bezwijken, door een combinatie van betonrot en doorgeroeste spouwankers. Tienduizenden flats in het hele land kunnen dit soort instabiele gevels hebben. Daarom zouden gemeenten erop moeten toezien dat gebouwen in goede staat worden gehouden, aldus het VROM-rapport, maar eigenaren zijn uiteindelijk zelf verantwoordelijk. In Den Haag zit de schrik er goed in. De gemeente startte daags na het incident op de Treublaan met een grondige inspectie van hon-

derden Haagse flats. Bij maar liefst vijfhonderd exemplaren ontdekte men acute gevaren, en haalde de gemeente preventief beton naar beneden. Het gaat om flats van voor 1980 met meer dan vijf woonlagen, waarvan de zijmuur vanaf de grond is opgemetseld en vastgezet met ankers in de spouwmuur. Door vochtig weer of stoom en leidingen uit het ketelhuis kunnen deze spouwankers gaan roesten. Een windvlaag is dan voldoende om kilo’s steen naar beneden te laten storten. Den Haag loopt door de ligging aan zee mogelijk extra risico.

#4 - 5 februari 2009

loskomen als gevolg van

Materiaal in het nieuws

25 De kopgevels van naoorlogse flats kunnen betonrot en doorgeroeste spouwankers

STARTPAKKET FL200+FS20+D2+HOEK 801.191.1090 Dit startpakket bestaat uit: • bouwlaser GEO-Fennel FL200A-N • FS20 Statief • Leica Disto A2 digitale afstandsmeter • Geo-Fennel analoge hoekmeter

LASER FL200A-N

+ + +

STATIEF FS-20

833110A dit (basis)statief is geschikt voor alle werkzaamheden. Met snelverklemming, vlakke bodemplaat en draagriem. Te verstellen van 105 cm tot 170 cm. 801.191.0420

AFSTANDSMETER LEICA DISTO D2

BEURSPRIJS

Kom kennis met ons maken tijdens de BouwBeurs. Hal 12, stand B006. probin Heemstede Vanaf 1 februari 2009

probin probin probin probin probin probin probin probin

Van Beijeren Alphen a/d Rijn Borne nieuw Edese IJzerwaren Telder Emmeloord Goor Heemstede nieuw Kaatsheuvel Telder Kampen

probin probin probin probin probin probin probin probin

Telder Lelystad Van Arnhem Montfoort Van Dijk Oss Papendrecht Roelofarendsveen Van Dijk Sassenheim Veenendaal Verhaeg Venray

KIJK VOOR MEER INFORMATIE EN ALLE ADRESSEN OP WWW.PROBIN.COM

Kopgevels naoorlogse flats blijken tikkende tijdbom

995,

Tekst: Cecile Elffers Beeld: Jos van Leeuwen

#4 - 5 februari 2009

loskomen als gevolg van

Internationale Bouwbeurs 2009

bouwbesluit

Hal 8 Stand C038

DE KUNST VAN HET COMBINEREN!

Tekst, beeld: Rien van Overveld met medewerking van Hajé van Egmond

Wanneer is een daglichtberekening vereist? vraag

Moet op grond van de bijlage die behoort bij het Besluit Indieningsvereisten Aanvraag Bouwvergunning bij een aanvraag om een reguliere bouwvergunning voor een woning altijd een berekening van de equivalente daglichtoppervlakte worden ingediend? situatie

• Aanvraag bouwvergunning • Bouw van een woning antwoord

HEBO laat zien hoe mooi uw woning kan zijn! HEBO presenteert het beste uit beide werelden. Hoe de warme en robuuste uitstraling van houten deurkozijnen, perfect samengaat met kunststof kozijnen en aluminium luiken. Dit is het moment voor u om bij HEBO de uitgebreide mogelijkheden te bekijken. Door een slimme toepassing van HEBO combineert u kunststof raamkozijnen met roeden, naast houten deuren en aluminium luiken. En welke combinatie u ook kiest, de producten van HEBO zijn allemaal leverbaar met rolluiken, screens, insectenwering en het mooiste beslag. Bezoek ons op deze beurs in Hal 8 Stand C038, of kom naar onze showroom aan de Eeftinkstraat in Hengevelde, wij laten u graag zien hoe mooi uw woning kan zijn. Is uw nieuwsgierigheid gewekt? Neem contact met ons op via 0547 - 33 55 55 of kijk op: www.hebo.nl

#4 - 5 februari 2009

Adviseur dr. ir. Rien van Overveld, van Van Overveld Bouwbesluit Advies, geeft antwoord op al uw bouwbesluitvragen.

Eeftinkstraat 4 7496 AG Hengevelde Postbus 10 7496 ZG Hengevelde T 0547 33 55 55 F 0547 33 55 68 info@hebo.nl www.hebo.nl

Nee. In de bijlage die behoort bij het Besluit Indieningsvereisten Aanvraag Bouwvergunning is bepaald dat er gegevens en bescheiden moeten worden overgelegd waaruit blijkt dat de woning voldoet aan de gestelde eisen in relatie tot daglichttoetreding. Om hieraan te voldoen is een berekening nodig van de equivalente daglichtoppervlakte van elk verblijfsgebied en van elke verblijfsruimte. In artikel 4, Besluit Indieningsvereisten Aanvraag Bouwvergunning, is echter bepaald dat de in de bijlage voorgeschreven indieningsvereisten alleen van toepassing zijn zover die gegevens en bescheiden naar het oordeel van burgemeester en wethouders nodig zijn om aannemelijk te maken dat de verblijfsruimten en verblijfsgebieden de vereiste equivalente daglichtoppervlakte hebben. In veel gevallen zullen de bouwkundige tekeningen met daarop de afmetingen van de gevelopeningen en de plattegronden van de achterliggende ruimten voldoende zijn om aannemelijk te maken dat aan de voorschriften wordt voldaan.

Aanvullende opmerkingen Strikt genomen is het indienen van een daglichtberekening pas nodig als de gemeente van mening is dat de aangeleverde informatie onvoldoende aannemelijk maakt dat aan de voorschriften wordt voldaan en verzoekt om nadere gegevens en bescheiden. Dit betekent echter wel dat de periode tussen het verzoek en het voldoen daaraan een opschortende werking heeft voor de termijn waarbinnen op een bouwaanvraag moet zijn beslist. Het is dan ook aan te raden om voor een situatie waarbij net aan de vereiste equivalente daglichtoppervlakte wordt voldaan (zeker als daarbij gebruik wordt gemaakt van de krijtstreepmethode), gelijktijdig met het indienen van de bouwaanvraag een berekening daarvan in te dienen. Hiermee wordt bovendien voorkomen dat een gemeente in die situatie van mening is dat net niet aan de eis is voldaan en daardoor genoodzaakt is de bouwvergunning te weigeren. Overigens moet ook een niet- of licht-bouwvergunningplichtige bouwwerk, zoals een aan- of uitbouw, aan de voorschriften met betrekking tot daglichttoetreding voldoen. Het feit dat er geen preventieve toets plaatsvindt wil niet zeggen dat de gemeente niet handhavend kan en zal optreden in gevallen waar overduidelijk niet aan de voorschriften wordt voldaan.

Daglichtoppervlakte Voorschrift Artikel 3.134, leden 1 en 2 Bouwbesluit, november 2008 Equivalente daglichtoppervlakte is een gereduceerde oppervlakte van een daglichtopening, afhankelijk van de in rekening gebrachte belemmeringen en overstekken. Dit komt er globaal op neer dat de lichtstroom die gaat door 1 m² onbelemmerde daglichtopening, hetzelfde is als gaat door 1 m² equivalente daglichtoppervlakte in een belemmerde situatie. De equivalente daglichtoppervlakte wordt berekend volgens NEN 2057. Voorschrift Artikel 4 Besluit indieningsvereisten aanvraag bouwvergunning toelichting Lid 1, aanhef en onder a: Voor zover die gegevens en bescheiden naar het oordeel van burgemeester en wethouders nodig zijn om aannemelijk te maken dat het desbetreffende bouwen voldoet aan de bij of krachtens de wet voor dat bouwen gestelde eisen, verstrekt de aanvrager bij een aanvraag om een reguliere bouwvergunning: de gegevens en bescheiden, bedoeld in de paragrafen 1.1 en 1.2 van hoofdstuk 1 van de bijlage.

Ook een vraag over het Bouwbesluit? Kijk op: www.bouwregelsindepraktijk.nl

Internationale Bouwbeurs 2009

bouwbesluit

Hal 8 Stand C038

DE KUNST VAN HET COMBINEREN!

Tekst, beeld: Rien van Overveld met medewerking van Hajé van Egmond

Wanneer is een daglichtberekening vereist? vraag

• Aanvraag bouwvergunning • Bouw van een woning antwoord

#4 - 5 februari 2009

Adviseur dr. ir. Rien van Overveld, van Van Overveld Bouwbesluit Advies, geeft antwoord op al uw bouwbesluitvragen.

Eeftinkstraat 4 7496 AG Hengevelde Postbus 10 7496 ZG Hengevelde T 0547 33 55 55 F 0547 33 55 68 info@hebo.nl www.hebo.nl

Ook een vraag over het Bouwbesluit? Kijk op: www.bouwregelsindepraktijk.nl

INFORMATIE Informeer u over de laatste ontwikkelingen en vernieuwende visies INNOVATIE Maak kennis met nieuwe oplossingen en diensten INSPIRATIE Ontdek nieuwe ideeën en laat u inspireren INTERACTIE Dé ontmoetingsplaats voor de branche en aanverwante sectoren Wanneer parkeren uw vakgebied is, mag u ParkeerVak 2009 niet missen. Dit tweejaarlijkse event is dé ontmoetingsplek voor projectontwikkelaars, facilitymanagers, gemeenten en bedrijven die op de hoogte willen blijven van de

Hvdn architecten mag de vijfde toren op het Overhoeks-terrein in Amsterdam ontwerpen. Eerder waren al Wessel de Jonge, MOPET, DOK, UNStudio, Bedaux de Brouwer, Claus en Kaan en Inbo geselecteerd voor de vier andere torens in de strip. De roodgemarkeerde toren markeert straks de entree van het Overhoeks-gebied aan de noordzijde. Op de noordelijke IJ-oever, ter plaatse van het voormalige Shell-terrein, moet een nieuwe compacte stadswijk verschijnen. Toren 5 wordt 90 meter hoog en gaat 200 woningen en ruim 900 m2 bedrijfsruimte huisvesten.

nieuwste ontwikkelingen, technische innovaties

: er info l e m r o .n Zie vo arkeervak p . www

en veranderende regelgeving op parkeergebied. Met bijzondere exposities, boeiende voordrachten en praktijkgerichte workshops over parkeer-oplossingen voor auto’s én tweewielers. Kijk voor alle informatie over de deelnemers, het programma én uw gratis voorregistratie op www.parkeervak.nl.

09 31 maart t/m 2 april Brabanthallen ’s-Hertogenbosch

Groningse studentensociëteit In de competitie voor de nieuwe oostwand van de studentensociëteit Vindicat op de Grote Markt in Groningen zijn vijf architecten uitgekozen door de studentenvereniging en de gemeente Groningen:

AGS Architekten en Planners (Amsterdam), Atelier PRO architecten (Den Haag), Bureau Noordeloos & 51N4E (Groningen), Diederendirrix (Eindhoven) en De Zwarte Hond (Groningen). De beoordelingscommissie gaat de vijf plannen tegen het licht houden op de financiële haalbaarheid, en op de stedenbouwkundige en architectonische inpasbaarheid. Het laatste wordt getoetst aan de spelregels die de Berlijnse architect Thomas Müller in 2008 opstelde.

hebben 800 stoelen. Voor de opdracht werkt OMA in een consortium met Artech Inc uit Taiwan. Het ontwerpproces duurt ongeveer een jaar. Het centrum voor podiumkunsten wordt 40.000 m2 en moet in 2013 zijn deuren openen. Het project kost naar schatting 90 miljoen euro. De gemeente Taipei gaat ook nog internationale architectenteams uitnodigen om het Taipei Pop Music Centre en Taipei City Museum te ontwerpen.

Sanitair op de Hoge Veluwe

OMA wint Taipei Performing Arts Centre oma

hvdn

Vijfde toren Overhoeks

TE WINNEN PRIJZEN

OMA heeft de prijsvraag gewonnen van het Taipei Performing Arts Centre in de Taiwanese hoofdstad. De Rotterdammers versloegen 135 rivalen uit 24 verschillende landen. Het ontwerp van OMA bestaat uit drie verschillende theaters verbonden door een centrale transparante kubus. Eén theater heeft 1500 zitplaatsen en de andere twee theaters

Leonie de Heer, studente bouwkunde aan de TU Eindhoven, heeft de ontwerpwedstrijd gewonnen voor het nieuwe sanitairgebouw van de camping in het Nationale Park de Hoge Veluwe. Het ontwerp 'Op maat gesneden' wordt door de architect J. Schevers gerealiseerd, na het hoogseizoen van 2009. De jury roemde de architectonische uitstraling en landschappelijke inpassing, praktische uitvoerbaarheid, duurzaamheid en gebruiksvriendelijkheid.

Europan 10

De inschrijving voor Europan is geopend. In een samenwerkingsverband van gemiddeld twintig Europese landen organiseert Europan om de twee jaar een prijsvraag op het gebied van architectuur en stedenbouw. Europan nodigt jonge architecten uit oplossingen aan te dragen voor reële locaties, die beschikbaar worden gesteld door opdrachtgevers en gemeenten. Europan Nederland heeft vier locaties gevonden voor Europan 10: in Emmen, Den Haag, Maastricht en Utrecht. Elke locatie kent een studiegebied, waarvoor een stedenbouwkundige visie wordt gevraagd, en een plangebied dat nader architectonisch dient te worden uitgewerkt. Sluiting: 29 mei europan.nl

Brits kunstpaviljoen Tent London en The Lightbox organiseren een competitie voor een semi-permanent kunstpaviljoen naast het

RIBA-award winnende museumgebouw The Lightbox in Woking, van Marks Barfield Architects. Het winnende design wordt een tentoonstellingsruimte bij The Lightbox. De Art Fund Prize bekostigt de realisatie van het gebouw. Het winnende ontwerp wordt bekend gemaakt tijdens het London Design Festival 2009, de prijs is 100.000 pond. Sluiting: 3 maart tentlondon.co.uk/ artfundpavilion

Duurzaamheidscentrum op Afsluitdijk Stichting Duurzaamheidscentrum looft een prijs van 30.000 euro uit aan de architect die een duurzaamheidscentrum voor op de kop van de Afsluitdijk ontwerpt. Dit centrum moet oplossingen aandragen voor energie- en milieuvraagstukken in de hele wereld. Voorzitter Henk Kroes van de Stichting hoopt dat de bouw van het centrum, van 3000 m2 en met een viersterrenhotel met veertig kamers, in 2013 kan beginnen. Sluiting: nog niet bekend duurzaamheidscentrum.nl

De volgende MagMa verschijnt op 5 maart met daarin onder meer: • Een verslag van de Architectendag over innovatief materiaalgebruik van 12 februari • Innovaties van de Bouwbeurs

Zorg dat u hem niet mist. Bekijk de mogelijkheden voor een (gratis) abonnement op magma-online.nl.

#4 - 5 februari 2009

Kom naar de plaats waar álles draait om parkeren!

gewoNNEN PRIJZEN

nieuwste ontwikkelingen, technische innovaties

: er info l e m r o .n Zie vo arkeervak p . www

09 31 maart t/m 2 april Brabanthallen ’s-Hertogenbosch

Sanitair op de Hoge Veluwe

OMA wint Taipei Performing Arts Centre oma

hvdn

Vijfde toren Overhoeks

TE WINNEN PRIJZEN

Europan 10

Brits kunstpaviljoen Tent London en The Lightbox organiseren een competitie voor een semi-permanent kunstpaviljoen naast het

De volgende MagMa verschijnt op 5 maart met daarin onder meer: • Een verslag van de Architectendag over innovatief materiaalgebruik van 12 februari • Innovaties van de Bouwbeurs

Zorg dat u hem niet mist. Bekijk de mogelijkheden voor een (gratis) abonnement op magma-online.nl.

#4 - 5 februari 2009

Kom naar de plaats waar álles draait om parkeren!

gewoNNEN PRIJZEN

Heeft nu de oplossing voor het veilig werken boven al uw trapgaten in de nieuwbouw! •

Het werken boven de trap met een laddertje of een geïmproviseerde houten vlonder behoort nu denitief tot het verleden !!

•

Voor elk trapgat een passende oplossing!

•

Tevens gecerticeerd door de veiligheidsdienst van Aboma + Keboma!

•

Nu al te bestellen: 2 modellen volgens de richtlijnen van het nieuwbouwbesluit.

• • • • •

Veilig, betrouwbaar & lange levensduur Makkelijk te plaatsen Goede Prijs / kwaliteit verhouding 2 jaar fabrieksgarantie BBIE 37481-00

Surf voor meer informatie naar:

DIAMOND BOARDS ARE FOREVER

www.damarbv.com

Internationale Bouwbeurs van 9 t/m 14 februari 2009 Bezoek ons op de Internationale Bouwbeurs in de Jaarbeurs te Utrecht Tot ziens in Hal 4, standnr. 04.B048

Bouw op en met ons www.diamondboard.nl

Heeft nu de oplossing voor het veilig werken boven al uw trapgaten in de nieuwbouw! •

Het werken boven de trap met een laddertje of een geïmproviseerde houten vlonder behoort nu denitief tot het verleden !!

•

Voor elk trapgat een passende oplossing!

•

Tevens gecerticeerd door de veiligheidsdienst van Aboma + Keboma!

•

Nu al te bestellen: 2 modellen volgens de richtlijnen van het nieuwbouwbesluit.

• • • • •

Veilig, betrouwbaar & lange levensduur Makkelijk te plaatsen Goede Prijs / kwaliteit verhouding 2 jaar fabrieksgarantie BBIE 37481-00

Surf voor meer informatie naar:

DIAMOND BOARDS ARE FOREVER

www.damarbv.com

Internationale Bouwbeurs van 9 t/m 14 februari 2009 Bezoek ons op de Internationale Bouwbeurs in de Jaarbeurs te Utrecht Tot ziens in Hal 4, standnr. 04.B048

Bouw op en met ons www.diamondboard.nl

Haal uw gratis BouwkostenWijzer op tijdens de BouwBeurs! Hoofdprijs! Een Hewlett-Packard laptop t.w.v. € 1100,- !

U bent al bekend met de uitgebreide kosteninformatie die Bouwkosten-online u biedt, maar tijdens de BouwBeurs 2009 maakt u kans op nog veel meer prijzen! Kom tijdens de BouwBeurs 2009 naar onze speciaal ingerichte stand en doe mee aan onze beursactie! Voer in de computer uw postcode

Dagprijss Maak elke dag kans M op o een iPod Touch

Afbeeldingen en prijzen van de te winnen prijzen kunnen afwijken van de werkelijkheid. U ontvangt de BouwkostenWijzer Jubileumuitgave bij deelname aan de beursactie of inlevering van de bon.

t.w.v. € 279,- !

Gratis

en huisnummer in en u ziet direct of u naast de BouwkostenWijzer Jubileumuitgave ook één van de andere fantastische prijzen heeft gewonnen!

Bouwkosten-online geeft u meer dan alleen de bouwdeelprijs! De BouwkostenWijzer Jubileumuitgave is een handig boekje met daarin bouwkosten en

De handige BouwkostenWijzer

-details op overzichtelijke wijze weergegeven.

Jubileumuitgave met bouwkosten

Bij Archidat Bouwkosten gaat u dus nooit met

en -details!

lege handen naar huis!

Lever de ingevulde bon in en ontvang uw gratis BouwkostenWijzer Jubileumuitgave op onze stand! Voorletters + Achternaam Bedrijfsnaam Functie

Tijdens de BouwBeurs 2009

Bedrijfsadres Postcode

Woonplaats

Telefoon E-mailadres

www.bouwkosten-online.nl

(van 9 t/m 14 februari 2009) kunt u ons vinden in hal 11 standnummer D076