10 minute read
vieren in een kleine gemeenschap
Elementen
Advertisement
De tijd vlak na Pasen is een geschikte periode om een viering te houden ter ere van Maria Magdalena. Maria is de eerste aan wie Jezus na zijn verrijzenis verschijnt. Maria is de eerste die de opdracht krijgt om aan de apostelen te verkondigen dat hij niet dood is, maar verrezen. Haar bijzondere positie is al vroeg in de geschiedenis erkend: vanaf de vroege middeleeuwen wordt Maria geëerd met de titel ‘apostel van de apostelen’. In het evangelie van Johannes dat op Paasmorgen wordt gelezen, wordt juist het gedeelte overgeslagen waarin Maria Magdalena de verrezen Heer ontmoet in de graftuin. Daarom is deze woord- en gebedsviering geschikt voor bijvoorbeeld tweede Paasdag of een viering in de eerste week na Pasen. De elementen die hier volgen, zijn bedoeld voor een woord- en gebedsviering, maar kunnen natuurlijk ook gebruikt worden in andere typen vieringen. tekst en samenstelling Marian Geurtsen
Openingsritus
Na de schuldbelijdenis of het kyriegebed kan een ritueel van een doopgedachtenis volgen: In het middenpad wordt op een standaard een wijwaterschaal of verplaatsbare doopvont neergezet. De kerkgangers worden uitgenodigd om naar voren te komen, zichzelf te bekruisen met water in deze doopvont en weer terug te lopen naar hun plaats.
Een uitnodigingstekst die de voorganger hiervoor uitspreekt: Het is Pasen. Met het volk dat door de Rietzee is getrokken, mogen wij ons herinneren dat wij door het water zijn gered. Met Jezus die door de dood heen toch leeft, mogen wij vertrouwen dat ook ons leven is gegeven. Daaraan herinneren we ons als we een kruisteken maken met water dat gewijd is in de paasnacht. Als het wenselijk is dat de kerkgangers op hun plaats blijven zitten, kan dit ritueel ook al bij binnenkomst plaatsvinden. In veel kerken zijn wijwaterbekkens bij de ingang niet meer in gebruik. Zet in dat geval een mooie schaal met wijwater op een standaard en nodig de kerkgangers bij binnenkomst uit om zichzelf te bekruisen met wijwater voordat ze hun zitplaats zoeken.
Lezingen Hooglied 3, 1-4a Johannes 20, 1.11-18 Evangelie van Maria 10 (zie hieronder)
Petrus zei tegen Maria: ‘Zuster, wij weten dat de Verlosser meer van jou gehouden heeft dan van de andere vrouwen. Zeg ons de woorden van de Verlosser zoals
jij je die herinnert, die jij kent maar die wij niet kennen en die wij niet hebben gehoord.’ Maria antwoordde en zei: ‘Wat voor jullie verborgen is, zal ik jullie bekendmaken.’ En zij begon hun het volgende te vertellen: ‘Ik,’ zei ze,’ik zag de Heer in een visioen; en ik zei tegen hem: “Heer, ik zie u vandaag in een visioen.” Hij antwoordde en sprak tot mij: “Gezegend ben je dat je niet wankelt bij mijn aanblik. Want waar het bewustzijn is, daar is de schat.”’ Evangelie van Maria, 10, vertaling Jacob Slavenburg, Nag Hammadi geschriften, Uitgeverij Ankhermes, 2004
Toelichting bij de lezingen Over Maria Magdalena, ook Maria van Magdala genoemd, wordt niet veel verteld in de evangeliën, maar wel is zij in alle evangeliën de eerste getuige van de verrijzenis van Jezus. Zij is degene die het laatst onder het kruis blijft staan bij zijn kruisiging, als alle mannelijke apostelen gevlucht zijn. Samen met andere vrouwen gaat zij op paasmorgen naar het graf om het lichaam te verzorgen. Ook wordt Maria Magdalena steeds als eerste genoemd wanneer de evangelisten melding maken van de vrouwen die Jezus volgen. De evangelisten kunnen niet om haar heen: Maria Magdalena had een belangrijke rol onder de vrouwen die Jezus volgden. In de vroege kerk al wordt Maria Magdalena geïdentificeerd met de naamloze zondares, die Jezus voeten zalfde (Luk 7, 37-38) en daarna ook geïdentificeerd met Maria, de zuster van Marta die in het evangelie van Johannes Jezus’ voeten zalft (Joh 12). In het denken van de vroege kerk en de middeleeuwen zijn zonden van een vrouw al snel seksuele zonden; vandaar dat zij wel een prostituee geweest moest zijn. Zo wordt zij van apostel tot boetelinge. Tegenwoordig worden deze vrouwen door exegeten en theologen beschouwd als verschillende personen.
Het apocriefe evangelie van Maria heeft bekendheid gekregen door de handschriften die gevonden zijn bij Nag Hammadi. Het is geschreven op zijn laatst aan het einde van de tweede eeuw en het heeft sterke esoterische, gnostische trekken. Het is onwaarschijnlijk dat Maria Magdalena het zelf geschreven heeft. Evengoed blijkt uit de tekst dat Maria Magdalena een gezaghebbende persoon was voor de christelijke groepering waar dit evangelie ontstaan is. Dit wijst erop dat Maria zelf het evangelie verkondigd heeft en christelijke groepen heeft gesticht, zoals ook Petrus en Paulus en Johannes een herkenbaar eigen geluid hebben gehad in de omgeving waar zij het evangelie verkondigden. Het evangelie schrijft alleen over de periode na de dood en verrijzenis van Jezus. Maria Magdalena openbaart aan de andere leerlingen wat hij aan haar heeft verteld in visioenen en verschijningen.
Er is een concurrentiestrijd gaande tussen Maria en Petrus. Blijkbaar werd in de tweede eeuw, toen er nog een bonte verscheidenheid aan christelijke stromingen bestond, het gezag van Maria Magdalena als een gevaar beschouwd voor het gezag van Petrus als het hoofd van de kerk. Dit heeft zeker ook te maken met de inhoud van het evangelie. Dat Jezus een verborgen wijsheid heeft verkondigd die meer esoterisch of gnostisch is, had in de tweede eeuw nog niet het label van ketters. Maar deze boodschap week wel af van de lijn van de evangeliën die in de Bijbel zijn opgenomen, waar Jezus’ verkondiging van de komst van het Rijk Gods meer aards en concreet is en in lijn blijft met de joodse traditie waar Jezus uit voorkomt.
Een geloofsbelijdenis uit Op water en brood, Halkes 1980, aangepast door Marian Geurtsen
Ik geloof in God die de mens schiep naar zijn beeld en gelijkenis als man en vrouw; die de hemel en de aarde schiep en die aan man en vrouw de aarde toevertrouwde.
Ik geloof in Jezus, Gods Zoon, geboren uit de vrouw Maria, Jezus die met Maria de zuster van Martha sprak over het Koninkrijk; die vrouwen riep als zijn leerlingen.
Ik geloof in Jezus die een kromgebogen vrouw genas op sabbat en haar weer rechtop liet gaan omdat zij een dochter van God was.
Ik geloof in Jezus die door een vrouw werd gezalfd tot Messias, Gezalfde, voor het laatste Avondmaal.
Ik geloof in Jezus de verrezene die de grenzen van de dood teniet heeft gedaan; die als eerste verscheen aan Maria Magdalena die haar uitzond met de boodschap: ga en verkondig.
Ik geloof in de heilige Geest de vrouwelijke Geest van God die zich beweegt over de wateren van de schepping en over de aarde.
Ik geloof in de heilige Geest de gemeenschap van de heiligen, mannen en vrouwen op de weg van God, in het verleden, het heden en de toekomst. Amen.
Litaniegebed uit Wenn Himmel und Erde sich berühren, B. Enzner-Probst en A. Felsenstein-Rossberg, Gütersloh 1993, vertaald en bewerkt door Marian Geurtsen Dit gebed kan bij wijze van voorbede gebeden worden.
V Een zwervende Aramese was mijn moeder in Egypte heeft ze slaven gebaard; toen riep zij de God van haar moeders aan:
Sara, Hagar, Rachel, Rebekka, Lea.
A Gezegend zij God, die ons verhoort, altijd en eeuwig.
V Een profetes, een rechter, een hoer was mijn moeder, God werkte door hen wanneer het heil gestopt was. Zij leefde haar leven als werktuig van God: Mirjam, Rachab, Debora, Judith.
A Gezegend zij God, die werkt door ons, altijd en eeuwig.
V Een maagd uit Galilea was mijn moeder, ze droeg ons leven en onze hoop en een zwaard doorboorde ook haar ziel
Maria, gezegend onder de vrouwen, moeder van God.
A Gezegend zij God, die liefheeft, altijd en eeuwig.
V Een getuige van Christus’ opstanding was mijn moeder, ze vertelde wat de engel haar gezegd had de apostelen geloofden de vrouwen niet,
Maria, Maria Magdalena, Johanna, de vrouwen bij hen.
A Gezegend zij God die lééft, altijd en eeuwig.
V Een gelovige christenvrouw was mijn moeder, een mystica, een martelares, een heilige opdat wij in alle generaties met hen,
Hildegard, Clara, Catharina, Teresa,
A God zegenen, die ons geschapen heeft
God, die ons gered heeft
God die ons bewaart, altijd en eeuwig.
Litanie van Maria Magdalena Deze oude litanie is van oorsprong Duits en in een Engelse vertaling opgenomen in Kyrie Eleison — Two Hundred Litanies by Benjamin Francis Musser O.F.M., The Magnificat Press, 1944 (vertaling uit het Engels: Marian Geurtsen)
V Heer, ontferm u over ons. Christus, ontferm u over ons.
Heer, ontferm u over ons. Christus, verhoor ons.
Christ, verhoor ons vol genade. V Heilige Maria, Moeder van God, Heilige Maria
Magdalena, Bid voor ons.
Zuster van Martha en Lazarus, Bid voor ons.
Die het huis van de Farizeeër binnentrad om Jezus’
voeten te zalven, Bid voor ons.
Die zijn voeten waste met uw tranen, Bid voor ons.
Die ze droogde met uw haren, Bid voor ons.
Die ze bedekte met kussen, Bid voor ons.
Voor wie Jezus meer respect had dan voor de Farizeeër, Bid voor ons.
Die van Jezus de vergeving van uw zonden ontving,
Bid voor ons.
Die voor het duister werd hersteld in het licht, Bid voor ons.
Spiegel van boete, geliefde leerling van onze Heer,
Bid voor ons.
Gewond door de liefde van Christus, Bid voor ons.
Meest dierbare aan het heilig Hart van Jezus, Bid voor ons.
Trouwe vrouw, Bid voor ons.
Laatste onder het kruis van Jezus, eerste bij zijn graf, Bid voor ons.
Die de eerste was die Jezus verrezen zag, Bid voor ons.
Wier hoofd geheiligd was door de aanraking van de
Verrezene, Bid voor ons.
Apostel van de apostelen, Bid voor ons.
Die het ‘betere deel’ gekozen had, Bid voor ons.
Die vele jaren leefde in eenzaamheid, en wonderbaarlijk gevoed werd, Bid voor ons.
Die zevenmaal per dag door engelen bezocht werd,
Bid voor ons.
Lieve advocaat van zondaars, Bid voor ons.
Bruid van de Koning der glorie, Bid voor ons. V Heilige Maria Magdalena, bid voor ons met uw voorspraak bij de Goddelijke Verlosser A Dat wij mogen delen in uw hemelse gelukzaligheid. V Laat ons bidden. Mogen de gebeden van de gezegende Maria Magdalena ons helpen, o Heer: want op haar verzoek was het dat u haar broeder Lazarus uit het graf weer tot leven riep, vier dagen nadat hij gestorven was. Die met de Vader en de heilige
Geest leeft en heerst, Eenheid in Die-heid, voor nu en altijd. Amen.
Slotgebed vrij naar een gebed uit de Constitutiones Apostolorum, 4e eeuw
Eeuwige God, Vader van onze Heer Jezus Christus, Schepper van man en vrouw, die Mirjam en Debora en Hanna vervulde met uw Geest, die Maria waardig bevond om moeder van uw Zoon te worden, die Maria Magdalena uitkoos om als eerste apostel de verrijzenis te verkondigen, zie neer op ons hier verzameld, vrouwen en mannen in deze gemeenschap vervul ook ons met uw Geest dat wij in uw dienstwerk staan en verkondigers worden van uw Rijk van vrede kome wat komt. Zo vragen wij U door Christus, onze Heer, in de eenheid met de Heilige Geest, hier en nu en in de eeuwen der eeuwen. Amen.
Liedsuggesties • Wat dreef mij naar het graf
Marijke de Bruine / Chris van Bruggen, Zangen van zoeken en zien 728 • Wind
De wereld is in nevelen verborgen, Margryt Poortstra / Jan de Jong, Zangen van zoeken en zien 720 • Opnieuw geboren, opgestaan
Marijke de Bruine / Chris van Bruggen, Zangen van zoeken en zien 724 (ook in Als de graankorrel sterft.
Paasoratorium) • Dan zal ik leven
Huub Oosterhuis / Antoine Oomen, Verzameld Liedboek, ook in Zangen van zoeken en zien 723 • Tussen waken, tussen dromen
Hanna Lam, trad., Liedboek. Zingen en bidden in huis en kerk 631 • In diepe nacht ben ik gegaan
Gezangen voor Liturgie 414 • Opstaan
Liedboek. Zingen en bidden in huis en kerk 223 • Ik zoek mijn Heer
Liedboek. Zingen en bidden in huis en kerk 626 • Surrexit Dominus vere. Alleluia (canon)
Taizé
Marian Geurtsen is theoloog en liturgiewetenschapper. Zij schreef Zalig gebakken (Berne: 2015) en heeft een eigen bedrijf: Schatgraver in de traditie. Van daaruit houdt zij zich bezig met het herontwikkelen van vergeten tradities.
