Ruimte voor vrijwilligers

Voor beweging.net, die in haar achterban bijzonder veel vrijwilligers heeft, is de jaarlijkse Week van de Vrijwilliger een hoogtepunt. Sinds twee jaar werkt de organisatie rond een maatschappelijk thema en organiseren ze een bevraging bij honderden vrijwilligers. In 2022 was die gericht op bestuursvrijwilligers. In 2023 was ruimte voor vrijwilligers het centrale thema. We spraken met Carien Neven (provinciaal directeur beweging.net Limburg) en Wouter Van Dyck (senior vormingsmedewerker beweging.academie).

Vorig jaar werden bestuursvrijwilligers bevraagd rond hun drijfveren en bekommernissen. Er waren 1.131 respondenten. Wat waren de opvallendste resultaten?

Carien: Het overgrote deel van de bestuurders die reageerden behoren tot een ouder, mannelijk publiek. Expertise is belangrijk in elk bestuur, maar er moet ook voldoende aandacht zijn en tijdig werk gemaakt worden van opvolging en vernieuwing om te vermijden dat men plots geconfronteerd wordt met een vervanging van de hele ploeg. Elk moment is goed om te zoeken naar verjonging, vervrouwelijking en meer diversiteit in het bestuur.

Wouter: Wat mij vooral is bijgebleven, ondanks de vele drempels, is de gedrevenheid en motivatie die onze bestuursvrijwilligers vinden in hun engagement. Uit de dankbaarheid en de sociale contacten halen ze voldoening. Ze vinden het belangrijk dat hun engagement ertoe doet en impact heeft. Vrijwilligerswerk is een belangrijk wapen in de strijd tegen vereenzaming en verzuring.

Welke drempels komen bestuursvrijwilligers tegen?

Carien: Schaalvergroting en fusies leiden tot administratieve verwachtingen en juridische verplichtingen die gepaard gaan met een bestuursmandaat. In sommige organisaties wordt dat dan bijzonder groot. Beweging.net vraagt dat het beleid nagaat waar administratieve vereenvoudiging en de-bureaucratisering mogelijk en haalbaar zijn. Voor verschillende bestuursvrijwilligers wordt de tijdsintenstiteit zelfs zo hoog dat ze, gecombineerd met het gebrek aan waardering en de verantwoordelijkheid, hun bestuursmandaat stopzetten. Ondanks de loyaliteit. Om nieuwe profielen aan te trekken, moet men nadenken over hoe de bestuursorganisatie en -organen aantrekkelijk gemaakt kunnen worden. Een goede taakverdeling maakt de taakbelasting draaglijk. Nadenken over de vergaderfrequentie, -tijdstip en -locatie verlaagt drempels en kan goede bestuurders aan boord houden.

Wouter: Wat opviel was dat 30 procent van de respondenten aangaven heil te zien in vorming en opleiding gerelateerd aan hun bestuursmandaat. Er is een overaanbod van vormingen aan vzw’s, maar we leerden dat bestuursvrijwilligers vorming vanuit hun eigen perspectief missen. Toekomstgericht denken, nieuwe communicatienoden, omgaan met conflicten, opzetten van een nieuw vrijwilligersbeleid, … Kortom meer aandacht voor de zachtere thema’s verbonden aan een bestuursmandaat. Daarom richtten we samen met onze juridische dienst Procura de Bestuurdersacademie (zie kader) op met een specifiek aanbod voor bestuursvrijwilligers.

Tijdens de Week van de Vrijwilliger 2023 werkten jullie rond Geef ons ruimte. Hoe kwamen jullie tot dit thema?

Carien: Heel wat vrijwilligers botsen op een tekort aan kwalitatieve en betaalbare lokalen voor events, en vergader- en opslagruimtes. Zo wordt het voor vrijwilligers moeilijker om hun doelgroepen en leden te bereiken. Via een online bevraging maakten we een stand van zaken. Op welke noden en uitdagingen rond ruimtegebruik botsen vrijwilligers vandaag? Welke stappen kun-