Cijfers met vaart 2016

DE VLAAMSE BINNENVAART IN BEELD

met

vaart JUNI 2016

Evolutie goederenvervoer +44,5 %

2012

63,4 %

2030

trimestrieel | P911147 | Afgiftekantoor: Gent x | PB nummer BC31383

meer binnenvaart

65,4 miljard tonkm

* Bron: Federaal Planbureau, 2015

94,5 miljard tonkm

01 Fijnmazig netwerk De EU telt

51.700 km aan

kanalen, rivieren en meren.

Beste lezer

20.000 km in België, Nederland, Frankrijk, Duitsland en Oostenrijk.

Daarvan ligt

Kan ons land tegen 2030 44,5 procent meer vrachtvervoer aan en hoe? Dat is een cruciale vraag die het Federaal Planbureau stelt in haar nieuwe rapport ‘Vooruitzichten transportvraag’ (dec. 2015). De binnenvaart zal volgens het rapport, bij ongewijzigd beleid, met 63,4 % groeien tegen 2030. In deze publicatie bieden we een helder overzicht van de binnenvaart in Vlaanderen. Hoe zit onze kleine sector in elkaar? En welke rol kan hij spelen om bijkomende congestie en luchtverontreiniging te vermijden?

In Vlaanderen is 1.076 km water­weggeschiktvoorberoepsvaart.

53 % daarvan is geschikt voor de

grootste scheepstypes (klasse IV of hoger).

02 W elke schepen varen er in Vlaanderen?

Aantal Belgische schepen

Veel leesplezier Promotie Binnenvaart Vlaanderen, vzw

962

drogeladingschepen totale capaciteit 1.508.090 ton

Inhoud

gemiddelde tonnage 1.568 ton

+

02 Fijnmazig netwerk

168

02 Welke schepen varen er in Vlaanderen?

04 Minder, maar grotere schepen

tankschepen

04 Wie staat er aan het roer?

totale capaciteit 350.370 ton

06 Welke goederen op het water?

gemiddelde tonnage 2.086 ton

08 Maatschappelijk belang 11 De toekomst

+



Het aantal binnenvaart­ schepen en de t­ otale ­capaciteit van de vloot daalt licht, ­terwijl de ­gemiddelde ­tonnenmaat stijgt.

Er zijn iets minder, maar ­grotere ­binnenschepen.

91

duwboten

colofon PBV is een onafhankelijke vzw die de verschillende spelers vertegenwoordigt die betrokken zijn bij het vervoer over de Vlaamse binnenwateren. Het is een van de kerntaken van de vzw PBV om zo veel mogelijk mensen wegwijs te maken in de sector.

Verantwoordelijke uitgever Promotie Binnenvaart Vlaanderen vzw, Havenstraat 44, 3500 Hasselt. T 011 23 06 06 – www.binnenvaart.be Realisatie: Jansen & Janssen Creative Content, www.jaja.be – editie juni 2016 2

=

vermogen 46.501 kW

1.221

binnenvaartuigen capaciteit van 1.861.548 ton

Bron: ITB, 2016

Brussel

Ons fijnmazige vaarwegennet verbindt bijna alle grote industriegebieden in West-Europa.

12 containerterminals ontsluiten het hele Vlaamse binnenland (zie p. 10)

Scheepstypes en capaciteit R.H.K. (RIJN-HERNE-KANAAL)

Voor bijna elk type vracht, voor grote en kleine waterwegen, zijn er schepen op de markt.

U.N. Norm: Johan Welker/ Europaschip L 80-85 × B 9,50 × D 2,50 m = 1 vrachtwagen van 20 ton

Laadvermogen 1. 378 ton of 96 TEU

=

60

=

140

=

250

=

440 – 600

SPITS Afgestemd op de smalle vaarwegen en kleine sluizen in Frankrijk L 38,70 × B 5,05 × D 2,20 m

=

14

GROOT RIJNSCHIP Van L 95 × B 11,40 × D 2,70 m tot L 110 ×

Laadvermogen 350 ton

B 11,40 × D 3,50 m Laadvermogen 2.160 ton of 165 TEU

KEMPENAAR Oorspronkelijk gebouwd voor de vaart op de Kempische kanalen in Zuid-Nederland en België L 50 × B 6,60 × D 2,50 m

=

30

GROOT CONTAINERSCHIP L135,00 × B 17,00 × D 3,00 m Laadvermogen 470 TEU

L aadvermogen 600 ton of 20 TEU

D.E.K. (DORTMUND-EMS-KANAAL) U.N. Norm: Gustav Koenigs L 67-80 × B 8,20 × D 2,50 m Laadvermogen 968 ton of 28 TEU

DUWKONVOOI L tot 190 meter × B 11,40 (enkel konvooi) of

=

42

22,80 meter (dubbel konvooi) Laadvermogen tussen de 800 en de 12.000 ton of tussen 576 TEU en 654 TEU

2016 CIJFERS MET VAART 3

03 Minder, maar grotere schepen Zowel drogeladingschepen als tankschepen worden alsmaar groter.

Evolutie tankschepen (B)

gemiddelde tonnage

Evolutie drogeladingschepen (B)

gemiddelde tonnage

aantal schepen

1600 1500 1400 1300 1200 1100 1000 900 8002005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2100 2000 1900 1800 1700 1600 1500 1400 1300 1200 1100 1000 900 800 700 600 500 400 300 200 100 0 2005

2006

2007

aantal schepen

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

700 600 500

2005

2007

2009

2011

2013

2015

400

aantal

1.265

1.208

1.119

1.038

997

962

gem ton 200

1.146

1.255

1.362

1.449

1.542

1.568

300

aantal gem ton

2005

2007

2009

2011

2013

219

217

216

225

196

2015 168

1.313

1.538

1.577

1.662

1.822

2.086

100

Bron: ITB, 2016

0

04 Wie staat aan het roer?

Er zijn in de binnenvaart 1.429 zelfstandige ondernemers en 746 loontrekkenden actief.

Aantal zelfstandige binnenvaartondernemers (B)

Aantal loontrekkenden in de binnenvaart (B)

1500 950 900

1000

850 800

500

750 0

700

1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

Bron: RSZ, PC 139, 2016, eigen verwerking Bron: RSVZ, 2016, eigen verwerking 4

(cijfers 2015: stand van zaken op 30.09.2015, overige jaren stand van zaken op 31.12)

Instroom: Aantal met succes afgelegde examen patent en matroos (B) De sector heeft nood aan meer startende matrozen én aan werknemers die doorgroeien (door patenten te behalen.)

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

(tot 15.03.2016)

totaal

Praktijk examens matroos

91

111

88

137

89

83

33

632

Vaarbewijs A+B

18

26

59

47

33

38

23

244

Rijnpatent (nieuw)

36

26

29

28

38

27

8

192

Rijnpatent (uitbreiding)

36

38

31

30

30

37

6

208

Bron: FOD Mobiliteit en Vervoer, 2016 Noot: in de eerste helft van 2016 zijn er tijdelijk minder examens georganiseerd door de regionalisatie van de materie.

Leeftijd zelfstandige binnenvaartondernemers (B) De grootste groep varende ondernemers zijn 45-plussers.

250

219

212

193

200

168 146

150

133 123

100

84 63

50

Bron: RSVZ, 2016. Cijfers 31.12.2014, eigen verwerking

leeftijd

35

18 / - 25

25 / - 30

30 / - 35

35 / - 40

40 / - 45

45 / - 50

50 / - 55

55 / - 60

60 / - 65

65+

2016 CIJFERS MET VAART 5

05 Welke goederen op het water?

Evolutie tonnage (VL)

800000

700000

in miljoen ton

Tussen 1999 en 2015 is het aantal ­vervoerde goederen, uitgedrukt in t­ onnage, toegenomen met 19,2 procent.

600000

500000 1999

+19,2 %

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

400000

1999

tonnage

2001

56.074.680 300000 64.656.731

2003

2005

2007

2009

2011

2013

2015

67.374.860

71.080.388

71.526.744

61.387.534

72.531.934

67.691.547

66.860.769 Bron: PBV, 2016

200000

100000

0

Evolutie tonkm (VL)

5000

4500

in miljoen tonkm

Tussen 1999 en 2015 is het aantal ­vervoerde goederen, uitgedrukt in t­ on­kilometer (het ­vervoer van 1 ton over 1 km), ­toegenomen met 11,2 procent.

4000

3500

3000 1999

+11,2 %

1000 tonkm

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

1999

2001

2003

2005

2007

2009

2011

2013

2015

3.496.814

4.218.356

4.504.363

4.568.436

4.597.366

3.872.657

4.496.168

3.983.410

3.887.387

2015

Bron: PBV, 2016

Evolutie containerterminals (VL)

600000

Tussen 1999 en 2015 is het a­ antal v­ ervoerde containers, uitgedrukt in TEU, vervijfvoudigd.

500000 400000 300000

in TEU

200000 100000 0 1999

×5,4

TEU

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

1999

2001

2003

2005

2007

2009

2011

2013

2015

104.003

195.649

291.947

456.273

515.977

446.379

519.866

527.652

565.376

2015

Bron: PBV, 2016 6

Evolutie ladingen en lossingen (VL)

Vervoerde goederen in 2015 (B)

Het toegenomen aantal ladingen en lossingen wijst op het toenemend ­belang van de binnenvaart voor de Vlaamse industrie.

De grootste categorieën blijven bouw­materialen en petroleumproducten, maar met het container­transport en andere producttypes is de groep ‘overige goederen’ de sterkste groeier.

35000

3%

30000

lossingen 3%

25000

4%

20000

4%

15000

4%

in miljoen ton

10000

ladingen

6%

5000

16%

Landbouwproducten Vaste brandstoffen Voedingswaren Ertsen Meststoffen Metaalproducten Chemische producten

0 1999

2000

1999

2001

2002

2003

2001

2004

2003

2005

2006

2005

2007

2008

2009

2007

2010

2009

2011

2012

2011

2013

2014

2013

2015

17%

2015

21%

lossingen 24.801.054 27.389.715 27.315.543 29.535.164 30.750.129 28.085.189 31.374.331 29.831.267 29.064.124 ladingen 5.799.752

6.343.481

7.017.377

8.046.039

9.164.633

7.849.199

9.827.446

9.561.484

9.385.958

23%

Bron: PBV, 2016

Overige goederen Petroleumproducten Bouwmaterialen

Bron: ITB, 2016

Maritiem en binnenvaartvervoer in de Vlaamse havens Het maritiem transport in de Vlaamse h ­ avens groeit al een aantal jaar iets harder dan het ­binnenvaarttransport.

300000

250000

200000

maritiem transport 150000

­binnenvaarttransport

in miljoen ton

100000

Bron: PBV, 2016

50000

0 1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016 CIJFERS MET VAART 7

06 Maatschappelijk belang 9

Goederen per km waterweg

8

Duitsland en Nederland vervoeren nog steeds de meeste goederen per kilometer bevaarbare waterweg. De Rijn is en blijft de belangrijkste binnenvaart ­verkeersas in Europa. België kent echter de sterkste groei per kilometer bevaarbare waterweg sinds 2009.

Duitsland

7

Nederland 6 5

België

in miljoen tonkm

4

EU-15 3 2 1

Frankrijk

0 2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

Bron: EC, DG MOVE, EU transport in figures, Statistical pocketbook 2015

100

Modal split (B) Het modaal aandeel van binnenvaart is in 2013 met 1,94 procent gestegen ten ­opzichte van het ­crisisjaar 2009.

76,71

76,14

76,52

75,56

75,55

75,23

74,90

78,70

75,97

75,42

74,33

75,71

11,06

11,21

11,23

11,90

11,99

12,55

12,68

10,09

10,86

11,08

10,56

10,02

12,23

12,65

12,25

12,54

12,46

12,21

12,42

11,22

13,17

13,50

15,11

14,27

80

60

40

spoor binnenvaart

procent

20

weg

0 2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2013

2012

Bronnen: EC, DG MOVE, EU transport in figures, Statistical Pocketbook 2015 en FOD Mobiliteit en Vervoer

Evolutie goederenvervoer (B)

160 150

Uit de evolutie sinds referentiejaar 2000 blijkt dat de binnenvaart beter herstelt dan de ­andere modi van de krimp in het goederenvervoer door de economische crisis.

140

binnenvaart

130 120

totaal weg

110

procent

100

spoor

90 80 2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

Bronnen: EC, DG MOVE, EU transport in figures, Statistical Pocketbook 2015 en FOD Mobiliteit en Vervoer 8

2013

Minder luchtvervuiling (B) Per gepresteerde t­ onkilometer (het vervoer van 1 ton over 1 ­kilometer) is de ­uitstoot van CO2 van de binnenvaart twee derden minder dan die van het wegvervoer.

32

Bron: Federaal Planbureau, 2015, cijfers 2012

82

g/tonkm

g/tonkm

binnenvaart

weg

Uitstoot per modus (B) Rechtsonder ziet u hoeveel CO2 elke vervoers­modus uitstoot als percentage van de t­ otale uitstoot in België. De CO2-uitstoot van alle transport­modi samen bedraagt 38,86 % van de totale CO2- uitstoot in België.

20%

10%

38,86 % totaal transport

61,14 %

0,07 % spoor

0,15 % ander transport

0,37 % binnenvaart

3,27 % 15,77 % luchtvaart maritiem transport

19,22 % weg

niet-transport geralateerd

Bron: EC, DG MOVE, EU transport in figures, Statistical Pocketbook 2014, cijfers 2012

2016 CIJFERS MET VAART 9

Slimme infrastructuur Om zo veel mogelijk Vlaamse bedrijven gebruik te laten maken van de waterweg, zijn tussen 1998 en mei 2016 via publiek-private s­ amenwerking 100 kades en 14 containerterminals gebouwd.

PPS-laad- en losinstallaties & Binnenvaartcontainerterminals in Vlaanderen

13

15

5 10

3

14 7

8 4 6

9

11

2

12 1

Klasse I 300T

PPS-laad- en losinstallaties

Binnenvaartcontainerterminals

Klasse II 600T Klasse III 1350T Klasse IV 2000T

Aangevraagd In bedrijf

Klasse V > 2000T Verbod door te varen Sluis

10

Containers Vloeibare producten Bulk Stukgoed Afval Ondeelbare stukken

1 AVTC 2 Batop 3 BLC (Groep Gheys) 4 ESG (Euro Shoe Group) 5 GCT (Gosselin Container Terminal) 6 Haven Genk 7 TCT Belgium 8 BCTN Meerhout 9 Multimodal Inland ­Container ­Terminal Vilvoorde 10 BCT (Beverdonk Container Terminal)

1 RWT River Terminal Wiels­ 1 beke 12 Alpro Wevelgem 13 Euroports Container ­Terminal 14 Ghent Seaport Container Barging Ghent Container Terminal VOLVO Logistics 15 PortConnect nv

ROI overheidsmaatregel

Kaaimurenprogramma

Resultaten

1998-2015

966.233

78 miljoen euro

vermeden vracht­wagen­ritten in 2015



PPS-maatregel waarbij de Vlaamse overheid sinds 1998 tot eind 2015 al voor meer dan

vermeden ­tonkilometer over de weg in 2015

investeerde.

772.737.884,87

Er zijn intussen

1 Marginale externe kosten zijn extra kosten die een

104 projecten

€ 40.300.734 euro

operationeel.

 9.582.709

­bijkomende weggebruiker veroorzaakt voor de

vermeden ­marginale externe kosten in 20152

1

­maatschappij, bv. door extra files te creëren.

2 Berekend o.b.v. de marginale externe kost van 2012.

3 Uitgedrukt in euro uit 2012, uitgaande van de door het Federaal Planbureau voorspelde externe kost

Tegen 2030 lopen de externe m ­ arginale ­kosten3 voor de in 2015 vermeden ­vrachtwagenritten op tot

€ 73.936.238

vermeden vracht­wagen­ritten (1998-2015)

in 2030, en uitgaande van een status quo van het ­aantal ­vermeden tonkm.

Bron: Federaal Planbureau en Commissie Kaaimuren, ­eigen ­verwerking

07 De toekomst Bij ongewijzigd beleid, dus zonder extra investeringen in duurzame transportcapaciteit, nemen de nu al aanzienlijke milieu- en congestiekosten tegen 2030 drastisch toe.

Transportgroei in België 2030

Gemiddelde snelheid op Belgische wegen In 2030 doe je over 50 km

+ 44,5 %

+

tijdens de spitsuren

verwachte transportgroei in België

2012

tijdens de daluren

+

25 minuten = 24 % extra reistijd

5 minuten = 10 % extra reistijd Bron: Federaal ­Planbureau, 2015 2016 CIJFERS MET VAART 11

Binnenvaart van bovenaf Ontdek alles over het goederentransport op de Vlaamse binnenwateren.

Waar staat de sector vandaag? Hoe pakken we de uitdagingen van morgen aan?

14,27 % van

het goederenvervoer gaat over water

1.221

binnenvaartuigen

1.861.548 ton

1.376

zelfstandige ondernemers

720

loontrekkenden

totale capaciteit

32 g/tonkm

104

co2-uitstoot

PPS-kaaimuren in gebruik

3.887.387.330

al 9.582.709 vrachtwagenritten vermeden

tonkm in 2015

Havenstraat 44 – 3500 Hasselt T +32 (0)11 23 06 06 – F +32 (0)11 23 06 09

www.binnenvaart.be