r
B G
ri
G
az
a
te b e
A ldiz k i a r
Gazteberri #104 2015 Martxoa/Apirila
Drogak: usteak eta errealitateak
r
B G
ri
G
az
a
te b e
A ldiz k i a r
Aurkibidea Paperezko hiriak
06 Elkarrizketa.
Jorge Arévalo
08
ARGITARATZAILEA:
Zientzia.
Emakumeak eta zientzilariak?
10
Euskara
© Shareak Kultur Elkartea Lege Gordailua: Bi-1151-04 Tlf: 94 424 75 94 Faxa: 94 415 74 52 eposta: gazteberri@unionline.info http://www.gazteberri.info Erredakzioa: Iparragirre, 17, 1.esk. 48009-Bilbao. Koordinatzailea: Jon Mikel Zabalegi Testuak eta diseinua: Shareak Laguntzaileak: Nerea Segura, Gotzon Sanchez, Ziortza Carranza, Peio Saez de Lafuente, Naiara Pardo, Jon Lasa, Patricia Aldama. Argazkiak: Amaia Garcia, Markel Redondo, Alejandro Boyero, Artxiboa Publizitatea: 696935662 Banaketa arduraduna: Lourdes Sánchez Shareak Kultur Elkarteak ez du Gazteberri Aldizkarian adierazitako esanen eta iritzien erantzukizunik derrigor bere gain hartzen
EKINTZA HONEK EUSKO JAURLARITZAKO KULTURA, HIZKUNTZA POLITIKA ETA HEZKUNTZA SAILEKO LAGUNTZA JASO DU
HEZKUNTZA, HIZKUNTZA POLITIKA ETA KULTURA SAILA Hizkuntza Politikarako Sailburuordetza
DEPARTAMENTO DE EDUCACIÓN, POLÍTICA LINGÜÍSTICA Y CULTURA Viceconsejería de Política Lingüística
12
13. Zer jan, hura izan.
Drogak: usteak eta errealitateak
14 Aisia
Sexua
18 Teknologia Berriak
26
19. Txorroskiloa.
20 Denbora pasak
28
Gazteberriak EHUko Arte Ederretako bi ikasle, Canson Art Schoolen sarituak Epaimahaiaren aipamen berezia lortu dute UPV/EHUko Arte Ederren Fakultateko Rubén Pino eta Sebastián Toledo ikasleak 2015eko Canson Art School Awards sariketako finalistak izan dira. Fatxada sailean parte hartu duten bi gazteek, Pariseko Rivoli kaleko pareten 80 metro karratuentzako artelan erraldoi bat diseinatu behar izan dute. Hirugarren edizioa zuen sail honek aurten, berriz, ere ikusmin handia sortu du, gazte sortzaile andana mobilizatuz. Finalista izan diren Rubén Pino eta Sebastián Toledok epaimahairen aipamen berezia lortu dute unibertsitatearen izenean. Erreferentziaz beteriko, “Tragaperras” izeneko sorkuntzaren umorea goraipatu dute epaimahaikideek. Martxoaren 20ean Parisen egongo da bikotea, obraren estreinaldian, eta apirilaren 12ra arte ikusgai izango dira lanak, 59Rivoli galerian.
Basque Culinary Centerreko lehen promozioa ia prest
Bertan irabazitako saria ere eskuratuko dute biek egun horretan. Papera erabiltzen duten artistak sustengatzeko sortu zen txapelketa hau, eta erreferentziazko ekitaldia da. Epaimahai profesional batez osatua, lehiaketak gazte artistak ezagutarazteko aukera ezin hobea eskaintzen du. Berez, Frantziar estatu mailako lehiaketa honek, lehen aldiz atzerri hurbileko ikasleei ireki die atea.
José Luis Larreak bizitza profesional egokirako gakoak partekatu ditu Deustuko talentu gazteekin José Luis Larrea, Orkestra-Lehiakortasunerako Euskal Institituko sortzaileetako bat eta ohorezko presidente, Deusto-Bizkaia Talentiako gazteekin izan zen pasa den martxoaren 17an bizitza profesional egoki baterako gakoak partekatzen. Hau, Deustuko Unibertsitateak eta Bizkaiko Foru Aldundiko Bizkaia:talent-ek garatu duten ekimen bateratua da eta bere xede nagusia, talentu gehien duen ikasleriaren lan merkaturatze egokia bermatzea da. Larrea, Euskaltel edota Ibermática bezalako enpresen buru izan da eta topaketara bertaratu ziren gazteekin bizitza profesional egokia izateko gakoak partekatu zituen. Larrearen ustez, “dagokigun lana burutzeaz gain, ideia berritzaileak proposatu behar dira. Lanean gaudenean, egin eta pentsatu behar da”. Larrearen ustez, bizitza profesional egoki baterako gakoak honakoak dira: balore etikoak, errespetua, talde lana, pertseberantzia, berritzaile izateko grina, teknologien ezagupena eta lider izateko gaitasuna.
4
Ikasturte honen amaieran Basque Culinary Center-eko 4. mailako ikasleek bere ikasketak amaituko dituzte eta, horrela, unibertsitate mailako gastronomia ikasketak burutu dituen lehen promozioa bilakatuko da. Lan merkatuan barneratu aurretik, promozio hau osatzen duten 59 ikasleek gradu-amaierako proiektuak landu beharko dituzte. Bost hilabeteotan zehar, ikasleek gradu-amaierako lana burutu beharko dute enpresa batean. Bertan, diziplina anitzeko egitekoak izango dituzte. Basque Culinary Center-eko ikasleek produktu edo negozio-ildo berriak landuko dituzte, sukaldaritza-aholkularitzaz arduratuko dira, barra osasungarrien gama berriak prestatuko dituzte, hotel bateko gosarieskaintza osatuko dute, Madrilen hiriupategia sortuko dute, baxera diseinatu, Bulli Foundationen kolaboratu, eta abar. Azken finean, lan-merkatura sartu aurreko unibertsitate-ikasketen azken txanpa izango da. BCCko zuzendari akademikoa den Alex Beitiaren esanetan, “Gastronomia eta Sukaldaritza Arteen graduak eskaintzen dituen irtenbide profesional anitzen erakusgarri dira ikasleek landuko dituzten gradu-amaierako proiektuak; gainera, benetako esperientzia profesionala izango da beraientzat”.
GAZTEBERRI #104 | 2015 Martxoa-Apirila
Nafarroako Unibertsitatea Estatutuko produktiboenetakoa
UPNA/NUP eta Rural Kutxaren arteko hitzarmena Irakaskuntza, ikerketa eta unibertsitate zabalpeneko programak garatzeko Nafarroako Unibertsitate Publikoak eta Rural Kutxak irakaskuntza, ikerketa eta unibertsitate zabalpeneko programak garatzeko bi erakundeen arteko lankidetza hitzarmena sinatu dute. Sinadura ekitaldian NUPeko errektorea den Julio Lafuente López eta Nafarroako Rural Kutxako buru den Luis Barriendo Antoñanzas izan ziren. Aipatu hitzarmenaren baitan, Rural Kutxak baliabideak emango dizkio NUPari mugikortasun beketarako, enpresak sortzeko, Banku eta Finantzetan Aditu tituluaren praktikak egiteko, ekintzaileek bere enpresak sortzeko laguntzetarako,
eta Sario eraikinean kultura zientifikoari buruzko erakusketa iraunkor bat egiteko materiala erosteko. Kontusail handiena ikasleen mugikortasun beketarako erabiliko da. Ikasturte honetan jada, 270 ikaslek dauzkate laguntza horiek, gehienak Erasmus programaren bidez, eta gainerakoak, Virrey Palafox, Aldebiko Hitzarmenak, Martín de Rada, ISEP USA, ISEP Internacional, eta Erasmus Master programen bidez. Bestalde, Rural Kutxak laguntzak emango ditu NUPeko irakasleek eta ikasleek eratzen dituzten enpresak sortzeko, unibertsitatean ekintzailetza sustatzeko xedez.
GAZTEBERRI #104| 2015 Martxoa-Apirila
Nafarroako Unibertsitatea produktibitatea neurtzen duen U-Ranking delako sailkapenaren hirugarren postuan azaltzen da Madrilgo Universidad Autónomarekin batera. Lehen postuan Pompeu Fabra unibertsitatea aurkitzen da eta bigarren postuan, aldiz, lau unibertsitate aurkitzen dira puntu kopuru berberarekin: Madrilgo Carlos III, Bartzelonako Universidad Autónoma, Bartzelonako Universidad Politécnica eta Valentziako Universidad Politécnica. Irakasleriaren produktibitateari dagokionez, Nafarroako Unibertsitatea sailkapeneko lehen postuan azaltzen da Deustuko Uniberstitatearekin batera. Ikerketari dagokionez, ostera, Nafarroako Unibertsiatea zazpigarren posturaino jaisten da, Madril, Bartzelona eta Valentziako unibertsitate publiko handien atzetik. U-Ranking sailkapena Fundación BBVA eta Instituto Valenciano de Investigaciones Económicas-ek (IVIE) garatzen duten sailkapena da. Azken ikerketan hamaika unibertsiate pribatu barneratu dira eta, horrela, guztira, estatuko 59 unibertsitate ebaluatu dira. Nafarroako unibertsitate sistemak ere postu ona lortu du sailkapen honetan.
5
Erreportajea
Jabego intelektuala babesteko trikimailuak
Paperezko hiriak Paperean soilik existitzen diren hiriak 2008. urtean, John Green idazleak ‘Paperezko hiriak’ izeneko eleberria idatzi zuen. Eleberriak arrakasta handia lortu zuen eta baita zenbait sari irabazi ere. Eleberri honetan oinarritutako pelikula aurten bertan estreinatu behar dute Nat Wolff eta Cara Delevingne protagonista direlarik. Liburuan, institutua amaitzear diren gazte batzuen gorabeherak azaltzen ditu Greenek baina, tartean, Agloe herrixkaren berri ere ematen du. Eleberrian bertan azaltzen den moduan, Agloe pasa den mendearen 30. hamarkadara arte existitu ez zen herrixka zen. Berez, inoiz existitu ez den tokia da baina garai horretan izan zen honen berri lehen aldiz. Izan ere, Agloe herria General Drafting Company-arentzat lan egiten zuten Otto G. Lindberg eta
6
Ernest Alpers estatubatuarren ideia besterik ez da. Batek baino gehiagok pentsatuko du nola demontre den posible herri bat asmatzea egun batetik bestera. Erantzuna erraza da, kartografoa bazara, hots, zure lanbidea mapak egitea bada. Garai horretan, mapak egiteko lan handia egin behar zen. Kontutan hartu behar da pasa den mendearen hasieran teknologia askoz ere mugatuagoa zela. Horregatik, bere lana babesteko, kartografoek ‘tranpa’ txikiak sartzen ohi zituzten bere mapetan. Modu horretan, beste kartografoek bere lana kopiatu ote zuten ala ez ikus zezaketen. Horrela, existitzen ez zen herri bat bi mapetan azaltzen bazen, garbi zegoen bietako bat kopia bat zela eta horren arabera erantzukizun legalak eska zitezkeen.
Zenbait urte beranduago, Lindberg eta Alpers-ek Agloe herrixka bere lehiakide nagusiena zen Rand McNally-ren mapa batean ere azaltzen zela ikusi zuten. Salaketa jarri eta bere sorpresarako, McNally-k herriaren berri konderriko artxiboetan lortu zuela argudiatu zuen. Eta hala izan zen, konderriko teknikariren batek, Agloe herriz erregistratu baitzuen hasierako mapa horretan oinarritua. Istorio honen berri izan zuen pertsona batek,1950an, kartografoek zehaztu zuten puntuan etxe bat eraiki eta ideia izan zena errealitate bilakatu zen. Agloe herrixkaren istorioa urtetan mantendu da eta Exxon edo Esso konpainiek ekoitzen zituzten mapetan azaltzen jarraitu zuen. Google Mapsek ere Agloe herria jaso zuen bere
GAZTEBERRI #104 | 2015 Martxoa-Apirila
hastapenetan baina istorio honen berri jakin bezain pronto bere mapatik ezabatu zuten. Beste kasu interesgarria, 2008. urtean oihartzun handia izan zuen fikziozko Argleton herriaren kasua dugu. Hau Google Maps eta Google Earthen azaltzen zen Ingalaterrako fikziozko herria izan zen (jada ezabatuta daude). Edge Hill unibertsitateko Mike Nolanek aurkitu zuen herri hau Google Maps-en eta hasiera batean fenomeno paranormalekin lotu zen. Kasu horrek oihartzun handia izan zuen Erresuma Batuko hedabideetan baina azkenean frogatu ahal izan zen bezala, ‘akats’ bat besterik ez zen izan. Agloe herrixkarekin jazotako gertaera hau jabego intelektualaren jabegoa babesteko egiten diren trikimailuen artean kokatzen da. Ingelesez, ‘copyright traps’ izenarekin
ezagutzen dira eta ez dira soilik mapetara mugatzen.
Jabego intelektuala babestu Horrela, sarritan eduki faltsu laburrak sartu izan ohi dira lan zabalagoetan plagioak frogatu ahal izateko. Esate baterako, 1996. urtean, H.Cancik eta H. Schneider-ek argitaratutako ‘Der Neue Pauly. Enzyklopaedie der Antike’ izeneko entziklopedian, futbolaren aintzindari izango litzatekeen erromatar garaiko fikziozko kirol baten deskripaben osoa egiten da (Apopudobalia). 1975an argitaratutako beste entziklopedia batean, ‘New Columbia Encyclopedia’ delakoa, hain zuzen ere, Lillian Virginia Mountweazel fizkiozko pertsonaiaren sarrera aurki daiteke.1980an argitaratutako ‘New Grove Dictionary of
GAZTEBERRI #104| 2015 Martxoa-Apirila
Music and Musicians’ gidak bi sarrera faltsu ditu: bata, Guglielmo Baldini italiarraren ingurukoa eta bestea Dag Henrik EsrumHellerup daniarren ingurukoa. Jabego intelektuala babesteko trikimailu hauen adibideak XIX. mendean ekoiztutako zenbait lanetan ere aurki daitezke. Kasurik nabarmenena, 1889an argitaratutako ‘Appletons’ Cyclopaedia of American Biography’ dugu non, adituen esanetan, 200 sarrera faltsu baino gehiago aurki daitezke. 1903. urtean argitaratutako ‘Music lovers’ Encyclopedia’ren azken sarrera ‘Zzxjoanw’ hitza zen. Azalpenaren arabera, ‘danborra’ adierazten du maori hizkuntzan. Sarrera hau 1950. urteko ediziora arte mantendu zen. Antza denez, garai horretan norbait konturatu omen zen maori hizkuntzan ez direla J, Z eta X hizkiak erabiltzen.
7
Elkarrizketa
JORGE ARÉVALO
“Lanbide heziketak unibertsitate zein lan merkaturako ateak zabaltzen ditu� Eusko Jaurlaritzako Lanbide Heziketako sailbururordea Euskal lanbide heziketak nazioarteko aintzatespena du baina badirudi, Euskal Herrian bertan, bigarren mailako ikasketak izaten jarraitzen dutela. Zein da zure iritzia honen inguruan? Nik uste dut bi ideia desberdin nahasten direla. Alde batetik, euskal lanbide heziketak aintzatespen handia du nazioarte mailan baina baita gure artean ere. Gero, egia da, trebakuntza ibilbide bat aukeratzerakoan, gehiengoak unibertsitate ikasketak hautatzen jarraitzen duela. Baina euskal lanbide heziketaren eredua oso erakargarria da enpresarekiko duen gertutasuna eta honek dituen beharretara egokitzeko duen gaitasunarengatik. Honi esker, trebakuntza, berrikuntza eta
8
ekintzailetza modelo oso aurreratu bat garatu ahal izan da. Euskadin ere lanbide heziketaren inguruan den iritzia oso ona da eta, gero eta gehiago dira ibilbide hau aukeratzen duten ikasleak. Gazteak ohartu dira lanbide heziketak ez duela inolako aterik ixten, ostera, unibertsitate zein lan merkaturako ateak zabaltzen ditu. Lanbide heziketaren inguruan den irudia, beraz, ona da baina, lehen esan dudan bezala, zalantzak izanez gero, gazteek unibertsitatera jotzeko joera izaten dute. Gazte batek bere bokazioa eta ikasi nahi duen gradua argi badu, hori oso aukera ona da. Bokazioa hain garbia ez bada, berriz, nik lanbide heziketako gradu bat
egitea gomendatuko nuke eta, gero, hala nahi izanez gero, unibertsitatera pasa. Gaur egun, industria sektoreak behar dituen lanpostuen %70 inguruk lanbide heziketako prestakuntza eskatzen du eta Europar Batasunaren aurreikuspenen arabera, 2020rako, ehuneko hori %76raino haziko da. Euskadin lanbide heziketako prestakuntza duten gazteak behar ditugu eta, gainera, unibertsitate mailako prestakuntza badute, askoz hobeto. Zein neurritan eragingo du LOMCE legeak euskal lanbide heziketan? Lehenik eta behin, argi izan behar dugu indarrean diren legeak bete behar direla. Hori esanda, LOMCE gustoko ez dugun
GAZTEBERRI #104 | 2015 Martxoa-Apirila
programa hauei eta gure ustez egokia ez den Oinarrizko LH hori ezarriko du. Horregatik, guk euskal Oinarrizko LH garatuko dugu, legeak berak ezartzen duena baino askoz ere hobea. Aipatu ditudan gaitasun guztiak indartuko dira ibilbide hau jarraitzen duten ikasleek, bere ikasketak amaitzean, lan egiteko gaitasuna izan dezaten. LOMCEk pertsonen prestakuntza maila jaitsiko du eta guk, berriz, indartuko dugu. Gero eta gehiago dira unibertsitate ikasketak amaitu eta lanbide heziketara jotzen duten ikasleek. Zer deritzozu fenomeno honen inguruan? Gure datuen arabera, ikasturte honetan bi mila ikasle inguru izan dira. Zergatik ematen den fenomeno hau? Nire ustez, ikasle hauek lan merkatuan sartzeko bide baten bila jotzen dute lanbide heziketara. Guk atsegin handiz hartzen ditugu ikasle hauek guztiak baina, pertsonalki, eta orientazio ideia garrantzitsua dela uste dudalako, hobe litzateke kontrako bidea egitea, hots, lanbide heziketatik hasi eta, ondoren, unibertsitatera pasa. Lanbide heziketak garapen profesionalerako aukera emango dizu eta, unibertsitateak, berriz, garapen pertsonalerako. Europan, batez ere ikasketa teknikoetan, hori da jarraitzen ohi den ibilbidea. Gainera, azpimarratu bahar da enpresentzat horrelako gazteak oso erakargarriak direla, hots, lanbide heziketa zein unibertsitate mailako prestakuntza duten gazteak.
legea dela azaldu behar da. Oso lege txarra da eta, horregatik, lan egin dugu eta lan egingo dugu lege horrek izango duen eragina ahalik eta txikiena izateko. Euskal hezkuntza sistema ondo funtzionatzen duen sistema da, eskola-uzte edo errendimendu datuak ikustea besterik ez dago. Lanbide heziketaren kasuan, oso emaitza onak lortzen ari gara eta gure xedea hobetzen jarraitzea da. Lege berri batek ezin du hankaz gora jarri aurretik egindako lan guztia. LOMCEk ez du eragin handia izango gurean, zergatik? Gutxieneko baldintzak beteko ditugulako baina lanbide heziketa bere perfil profesional,oinarrizko gaitasun, zeharkako gaitasun eta gaitasun teknikoetan indartuz. LOMCE hitzez hitz jarraituko
bagenu, ikasleek ez lukete behar bezalako garapen profesionala lortuko. Beraz, LOMCEren gainetik, euskal lanbide heziketa indartu egingo dugu. Datorren ikasturtean ezarriko den eredua adostuta dago jada gobernu zentralarekin? Gure eredua bertako eragile sozial eta gure zentroekin adostu behar dugu. Oinarrizko Lanbide Heziketari dagokionez, hots, LOMCEk ezartzen duen lanbide heziketako lehen maila eta lehen Hasierako Prestakuntza Profesionalerako Programak izenarekin ezagutzen zirenak, Euskadin modu bikainan garatu direla azaldu behar da. Gobernu zentralak ez dio kasu handirik egin
GAZTEBERRI #104| 2015 Martxoa-Apirila
Azken urteetan, krisia dela eta, lanbide heziketaren enpleagarritasun tasa jaitsi egin da. Ekonomiak hobera jo duela ikusita, tasa honek ere hobera jo du? Badirudi krisia amaitzear dela baina datorren urtera arte ez dugu hobekuntza nabarmena ikusiko. Enpresek jarduera handiagoa izango dute eta industria sektorea dinamikoagoa izango da. Horrek guztiak, noski, eragin positiboa izango du lanbide heziketan. Zenbait kasutan, enpleagarritasun tasa hori %90era iritsi da jada; beste batzuetan, berriz, guk nahiko genukeena baino baxuagoa da. Batez beste, enpleagarritasun tasa %71koa. Garrantzitsua da gazteek datu hauen guztien berri izatea bere trebakuntza ibilbidea hasi aurretik, ondoren, ikasketak amaitzean, sorpresak izan ez daitezen.
9
10
GAZTEBERRI #104 | 2015 Martxoa-Apirila
ZIENTZIA
Emakumeak eta zientzilariak? Soilik zientzilarien %30 inguru da emakume Emakumeek ez dute zientzia egiten. Estereotipoa da ala datuetan oinarritutako egia? UNESCOk emandako datuen arabera, gaur egun, ikerketan lan egiten duten zientzilari guztien artean, soilik %30 inguru da emakume. Gizaterian izan diren hainbat asmakizun garrantzitsu emakumeei esker izan badira ere, gutxi dira Marie Curie ez den beste emakume zientzilariren bat aipa dezaketenak eta, seguruenik, askok ere ez dakite zer dela eta den Curie hain ezaguna. Baina bai, emakumeek ere zientzia egiten dute, eta gizonezkoek izan duten protagonismoa izan ez arren, historian zehar asko dira puntako zientzian aritu diren emakumeak. Hona hemen zenbait adibide: • Ida Noddack: Alemaniar kimikaria. Renio elementu kimikoaren aurkitzaileetako bat eta fisio nuklearraren ideia plazaratu zuen lehena, testu-liburuetan, Otto Hahn eta Fritz Strassmann izan zirela azaldu arren. • Cecilia Payne-Gaposchkin: Britaniar jatorria duen emakume estatubatuar honek izarrak, batez ere, hidrogeno eta helioz osatuta daudela aurkitu zuen. Gainera, hauek bere tenperaturaren arabera sailka daitezkeela azaldu zuen. • Florence Rena Sabin: anatomista estatubatuar honek sistema linfatikoaren gainean egindako ikerketarengatik aintzatespen handia lortu zuen pasa den mendearen hasieran. Besteak beste, Estatu Batuetako Zientzia Akademia Nazionalean sartzeko ohorea izan zuen lehen emakumea izan zen. • Nettie Stevens: gure generoa kromosomen 23. bikoteak (X&Y) ezartzen duela aurkitu zuen, nahiz eta testu-liburu gehienetan, aurkikuntza hori berarekin lan egiten zuen Thomas Morgani egokitu. Oharra: Marie Curiek erradioaktibitatearen alorrean egin zuen lan pasa den mendearen hasieran. Nobel saria irabazi zuen lehen emakumea izan zen 1903an eta bigarren bat ere irabazi zuen 1911an.
GAZTEBERRI #104| 2015 Martxoa-Apirila
11
Euskara Rikardo Arregi Sariak
Hizkuntza politika proaktiboa Europarako
Hizkuntza aniztasuna protagonista Europan Ofizialtasuna Europa mailan Pasa den otsailaren 5ean, Eusko Jaurlaritzako Hizkuntza Politikarako sailburuorde Patxi Baztarrikak ‘Europako Hizkuntza Aniztasunerako Bide Orria’ aurkeztu zuen Europako Parlamentuan. Hau, Hizkuntza Aniztasuna Sustatzeko Europako Sareak (NPLD) prestatu duen dokumentua da eta, bertan, besteak beste, eleaniztasuna sustatzeko hizkuntza politika; hizkuntza guztiek gizarte kohesioan eta garapen pertsonal nahiz ekonomikoan duten ezinbesteko funtzioa aitortzea; eta Europako hizkuntza guztien arteko elkarbizitza harmonikoa bultzatzea eskatzen zaie Europako erakundeei.
12
Aipatu helburu horiek guztiak lortzeko, NPLD sareak honako ekintza hauek ere proposatu dizkio Europari: Estatu hizkuntzak ez izanda ere, Europako lurralderen batean ofizialak diren hizkuntzei Europako Batasunak ofizialtasuna aitor diezaien sustatzea; Europako erakundeek hizkuntza europar guztien erabilera bultza dezaten sustatzea; Hizkuntza eskubideak Europako Oinarrizko Eskubideen Kartan sar daitezen bultzatzea eta Europako Kontseiluarekin harreman estuan lan egitea, Hizkuntza Gutxituen Europako Itunaren betetzea hedatzeko, EBko Estatu kide guztiek itun hori sinatzen edo berresten dutela ziurtatuz.
XXVII. Rikardo Arregi Kazetaritza saria jada abian da. Andoaingo Udalak antolatzen duen sari honen xede nagusia euskarazko kazetaritzaren kalitatea, bikaintasuna eta berrikuntza sustatzea da. Edizio honetan, iazko maiatzaren 7tik aurtengo maiatzaren 6ra bitartean euskaraz argitaratutako kazetaritza lanek (egunkari, aldizkari, agerkari digital edo irrati eta telebistetan azaldutakoak) parte hartu ahal izango dute. Lanak aurkezteko epea maiatzaren 12an amaituko da. Irabazleak 9.000 euroko saria jasoko du. Gainera, kazetaritzan hasi berriak direnentzat Kazetari Berria saria ere bada, 3.000 euroko sariarekin.
Mintzakuadrillak Mintzakuadrillak Getxo, Donostia eta Gasteizko zenbait gaztek abian jarri duten ekimena da. Euskaraz praktikatu nahi eta akatsak beldur egitearen beldur ez izanik, ohiko mintza praktika taldeak osatu dituzte baina soilik gazteak osatuta. Gaztea bazara eta euskara hobetu nahi baduzu, edo beste gazte batzuei hobetzen lagundu, Mintzakuadrillak dira zure plana. Hartu parte! http:// mintzakuadrillak.eus/
KULTUR PROGRAMAZIOA
Eta txipa aldatuko bagenu? Eusko Jaurlaritzak euskararekiko indarrean diren zenbait aurreritzien gaineko gogoeta umorez egiteko ekimena aurkeztu du. ‘Eta txipa aldatuko bagenu’ izenburupean, esketx desberdinetan euskal hiztunen ohiko egoera eta aurreritziak azalduko dira. Esketx hauek guztiak, www.aldatutxipa. eus webgunean izango dira ikusgai datozen sei hilabeteetan. Esketx hauetan, adibidez, honako egoera edo aurreritziak jorratuko dira: ezezagun baten aurrean zein hizkuntzatan hitz egiten dugun, hots, gazteleraz ala euskaraz hasten gara hitzegiten?; euskaldun berriekin izaten ohi den pazientzia falta; euskaldun talde batean euskaraz hitz egiten ez duen kide bat sartzen denean erdarara jotzeko dagoen joera; eta, haurrei bai euskaraz hitz egiteko izaten den joera. Eduki hauen guztien zabalkundea handiagoa izan dadin, #aldatutxipa traola ere sortu da. Honen bidez, aipatu webguneko edukiak gizarte sareen bidez zabaldu nahi dira.
GAZTEBERRI #104 | 2015 Martxoa-Apirila
NEREA SEGURA
Zer jan, hura izan
Eguzki-eklipse Zure eguna gris hasten bada, kolorez bete ezazu Goizero begiak zabaldu, zure gorputza sukalderaino arrastaka eraman eta, kafea prestatzen duzun bitartean, irratian: «fronte hotz batek, zaparrada giroa eta tenperaturaren beherakada dakar»; berri txarrak, datozen egunetarako euria iragarri du Euskalmetek. Beste behin, egun grisak Euskadin!! Sare sozialak ireki eta egunak ez du hobera egingo: «Ez dut onartuko, grisa kolore itsusitzat, egunon»; «Zure eguna gris hasten bada, kolorez bete ezazu»... esaldi motibatzaileak alde batetik eta bestetik. Benetan, uste dute? Sarritan, sanitariook osasunari buruz hitzegiten dugunean, gomendioak diktatzen ditugu: zain ezazu zure pisua, egin ezazu ariketa fisikoa, erretzeari utzi eta alkohola saihestu; baina moduetan huts egiten dugu. Debekuak «erakar»-tzen du eta erruak ez du laguntzen. Gaixotzearen beldurretik biztanleria hezitzen saiatzen garenean, oker gaude. Osasuna ez da soilik elikadura, jarduera eta faktore toxikoen batuketa; aldeko ingurugiroa ere behar izaten du. Eta hemen da non eguzkitako argiek esanbeharreko handia duten, gure aldarteari eragiten diotelako. «Euri tanta batek apaindu zuen uhinez putzu bat, lausotu zituen pixkanaka bertako errainuak. […]; egiaren bila nenbilen ni, urezko ispiluan» Beñat Igerabide-k abesten du irratian, artikulua idazten dudan bitartean. Euskadi-n urtaroko depresioa sufritu genezake? Eguzki-izpiek serotonina ekoizpena estimulatzen dute: burmuineko jarduera sustatu, loa eta gogo-aldartea hobetzen duen substantzia; beraz egun euritsuek, ez gaituzte laguntzen. Udaberriak esposizio handiagoa ekartzen du, beraz, ongizatea. Beno, udaberria dionak uda dio !! Bestalde, eguzkiarekiko esposizioa,
GAZTEBERRI #104| 2015 Martxoa-Apirila
ezinbestekoa da ere hezur-osasunerako; bitamina D-ren ekoizpen endogenoa sustatzen duelako. Eguzkia ezin dugunez espero!! Elikadurak, zorion hori eman liezaguke? Argi dago elikadura desorekatuak: nekea, suminkortasuna, urduritasuna, konzentraziorik eza edota depresioa, eragin dezakeela. Beraz, bai, elikadurak zoriontasuna ematen du. Egia da, kafeak goizero aktibatzen zaituela baina, zer gertatuko litzateke umore txarrez altxatuko bazina? Bizkortu, hau da, okertuko lukeela. Hasiera batean zu aktibatzen zaituena, denbora gutxian «beherakada» ematen dizu. Hala ere, txokolate beltzaren kakao ekarpenak ez du inoiz huts egiten gogoaldartea kontuetan; banana, almendra edota pipak bezala. Gorka, horrek ez du esan nahi egunero txoko-banana askaldu behar duzunik. Egunero jaten ditugun elikagaietan arreta ipintzea oso garrantzitsua da, bereiziki, gure umorea egonkortzen dutenetan; «ohartu gabe noranzkoa aurrez hautatu behar dela» jarraitzen du abestiak. Horrela bada… Esnatu. Anana eta yogurta olo-zahiarekin gosaldu. Bizkortu. Intxaur eta pipa batzuk mokokatu. Argi asko duen lekuren bat bilatu. Arnastu. Presta itzazu tomate-entsalada, txitxirio-platerra eta laranja bat. Une zoriontsuak gogora ekar itzazu. Ogi-txigortu indioilarrarekin hartu. Masaje batean inbertitu. Izokin eta ahuakateko tartar-az gozatu. Atseden hartu… Elikagai hauek eta beste batzuk, prebentzio-mantenugaiak ematen dituzte egunean zehar. Antidepresibo naturaltzat har ditzazkegu. Baina ez ahaztu ingurugiroa… Ireki ezazu zure leihoa. Goizero, irribarre egin :D … Gora bihotzak !!
13
Erreportajea
Zergatik kontsumitzen dugu? Zein da drogek gure gizartean jokatzen duten rola?
Drogak: usteak eta errealitateak Ikerlan baten arabera, droga desberdinen arriskuaren inguruan dugun iritzia eta hauen benetazko arriskua ez datoz bat Garbi dago droga desberdinen kontsumoa agintariak kezkatzen dituen afera dela baina, zein puntutaraino kezkatu behar gaituzte kontsumo horiek? ‘Euskadi eta Drogak 2012’ txostenaren arabera, drogen kontsumoa nabarmenki jaitsi da azken urteetan gure artean. Deustuko Unibertsitateak egindako beste ikerketa baten arabera, berriz, alkoholaren kasuan izan ezik, euskal gazteriaren artean droga mota guztien kontsumoa arinki murriztu da. Pasa den urtean, gainera, Eusko Jaurlaritzak gazteen artean alkoholaren gehiegizko kontsumoari aurre egiteko zenbait neurri hartuko direla aurreratu zuen. Drogen kontsumoa (arrazoi medikuengatik ez dena, noski), oro har,
14
negatibotzat hartzen da, batez ere gazteriari dagokionez. Sarritan, droga kontsumoaren inguruko kezka hori droga desberdinen legaltasun edo ilegaltasunaren arabera aldatzen da, izan ere, haxixa erretzen duen norbait drogazaletzat jotzen den bitartean alkohola edatea normaltzat edo, behintzat, normalagotzat jotzen da. Zentzu horretan, badirudi legaltasun eta ilegaltasunaren arteko desberdinketa horrek drogekiko dugun jarrera baldintzatzen duela hein handi batean. Baina bereizketa hori nahikoa al da? Ilegaltzat hartzen diren droga guztiak legalak direnak baino kaltegarriagoak dira? FADek (Fundación de Ayuda contra la Drogadicción) argitaratu duen ‘La percepción social de los problemas de
drogas en España - 2014’ txostenean, besteak beste, drogak kontsumitzeko arrazoiak eta hauek gizartean jokatzen duten papera aztertzen da. Drogak kontsumitzeko arrazoi nagusienen artean, ‘dibertimendua’ (elkarrizketatuen %51), ‘kuriositatea’ (%40)eta ‘esperientzia berriak bilatzeko nahia’ (%30) nagusitzen dira. Bigarren maila batean, ‘debekatuta dagoen zerbait egiteko gustua’ (%19), ‘moda edo joera’ (%16) eta ‘lan edo gizarte arazoak’ (%14) azalduko lirateke. Drogen kontsumoak sor ditzakeen arazoen inguruan galdetu denean, ‘menpekotasuna’ (%65), arazoak familiarekin (%47) osasun arazoak (%42) eta delinkuentzia (%35) dira gehien aipatu
GAZTEBERRI #104 | 2015 Martxoa-Apirila
diren ondorioak. Inkestan parte hartu duten pertsonen %55,7k ez dio inolako onurarik ikusten drogen kontsumoari baina onuraren bat ikusten dioten pertsonen artean, ‘dibertimendua eta plazerra’, ‘desinhibitzea’, ‘erlaxamendua’, ‘arazoetatik ihes egitea’ eta ‘gaixotasunen tratamendua’ dira gehien aipatzen direnak.
Arriskuak Drogen arriskuaz hitz egiten denean, bi aldagai bereiztu behar dira: droga mota eta kontsumo modua, batez ere maiztasunari dagokionez. Normala den bezala, eguneroko kontsumoa noizbehinkako kontsumoa baino arriskutsuagotzat jotzen da; inkestatuen %83aren ustez eguneroko
kontsumoak arazoak sortzen ditu bai ala bai eta %54arentzat, berriz, baita asteburuko kontsumoak ere. Droga mota desberdinen inguruan, berriz, eztabaida bestelakoa izan daiteke. Hala frogatzen dute BBCk eta YouGovek jaso dituzten datuek. Izan ere, droga desberdinen inguruan eta hauen benetazko arriskuaren inguruan dugun pertzepzioa ez omen da zuzena. Horrela, goikaldeko taulan agerian uzten den bezala, arriskutsutzat jotzen ditugun zenbait droga errealitatean ez dira hain arriskutsu eta, ostera, arriskutsutzat jotzen ez ditugun beste batzuk, berriz, bai. Kasu honetan, garbi dago, osasun arduradunek ezarri duten legal eta ilegal
GAZTEBERRI #104| 2015 Martxoa-Apirila
etiketek zer esan handia dutela, droga ilegal gehien kasuan, benetazko arriskua guk uste duguna baino txikiagoa baita. Alkoholaren kasuan, berriz, (paradoxikoki, ez tabakoaren kasuan) bere benetazko arriskua guk uste duguna baino handiagoa da. Izan ere, hildakoen eta osasun arazoen estatistiketan oinarrituko bagina, alkohola heroina eta kokaina baino arriskutsuagoa izan daitekeela ikusiko genuke. Kontrako fenomenoa emango litzateke droga haluzinogenoekin (LSD edota zizak). Droga hauek oso arriskutsutzat jotzen dira gizartean baina, zientziaren arabera, ez dira hain kaltegarriak gure osasunerako. FADek egindako azterlan horretan, gainera, droga kontsumitzaileen gainean
15
Eusko Jaurlaritzak eta Deustuko Unibertsitateak burututako ‘Drogas y Escuela VIII’ ikerlanaren arabera, gero eta gehiago dira haxixa kontsumitzen duten gazteak. Kontsumo zabal honen ondorioetako bat, gainera, portaera arazoena izan da eta, ondorioz, esku-hartze programa bereziak garatu behar izan dira.
den iritzia ere aztertu da. Horrela, gehiengoaren arabera (%47,3), droga arazoak dituzten pertsonak ‘biktimak’ izango lirateke baina azpimarratzekoa da ere pertsona hauek ‘normaltzat’ jotzen dituztenen kopurua (%25). Gutxiengo batek (%5,5) uste du pertsona hauek arriskutsuak direla.
Drogak nerabetasunean Azterlan desberdinek agerian utzi dutenez, droga gehienen kontsumoa nerabetasunean hasten da, 14-15 urte inguruan, hain zuzen ere. Kontutan izan behar da nerabetasunarekin batera beste zenbait ‘arazo’ ere ager daitezkeela: jokabidearen nahasmendua, arazoak ikastetxean, familia-arazoak, sexualitatearen garrantzia... Adin tarte horretan nagusitzen diren kontsumoak alkohola, tabakoa eta haxixarena izaten dira.
16
Heroina, kokaina edota bestelako drogek ez duten onespen soziala izanik, gazteek ez dute erreparo handirik alkohola, tabakoa edo haxixa probatzeko. Estatistika desberdinek agerian uzten dutenez, gainera, bada kontsumo esperimentala izenarekin ezagutzen den fenomenoa, hots, gazteek gauza berriak probatzeko grinari lotuta dagoen kontsumoa. Adituen ustetan, kontsumo goiztiarren kasuetan aukera gehiago dago etorkizunean substantzia horiekin edota beste batzuekin arazoak izateko. Gainera, kontutan izan behar da drogek eragin handiagoa (negatiboagoa) izaten dutela nerabe eta gazteen garunetan, hauek, oraindik ere, garatzen ari baitira. Sarritan, droga kontsumo hauen bidez nerabeek estimuan dituzten gauzak lor ditzazketela uste dute, hala nola, pertsona helduagoa izatearen ustea, lotsa
GAZTEBERRI #104 | 2015 Martxoa-Apirila
galtzea, lagunen aurrean planta egiteko, etab. Kontsumo hauetan, normalean, ez da inolako arriskurik aurreikusten. Deustuko Unibertsitateak burutzen duen ‘Drogas y Escuela’ ikerketaren VIII. edizioan azaltzen denez, legez kanpoko zenbait substantzien kontsumoa (Marihuana eta haxixa) nabarmenki hazi da Derrigorrezko Hezkuntzan diren ikasleen artean, nahiz eta punturik gorena 2006an egindako ikerketan eman. Aipatu ikerketaren arabera, 14 eta 18 urte bitarteko ikasleriaren erdiak, gutxienez, aipatu bi substantzia horietako bat probatu du. Deustuko Manuel González de Audikana soziologoak azaltzen duenez, gero eta ohikoagoak dira droga hauekiko menpekotasuna azaltzen duten gazteak. González de Audikanak azaltzen duenez, eta jendeak kontrakoa pentsa badezake ere, heroinaren kontsumoa, oso maila baxuetan bada ere, konstant mantendu da azken urteetan gazteen artean.
GAZTEBERRI #104| 2015 Martxoa-Apirila
HELBURU DESBERDINAK LORTZEKO DROGA KONTSUMOARI EMATEN ZAION GARRANTZIA
17
Sexualitatea SEXUAREN TXOKOA
Masturbatzea (II): autoerotismoa
Sexuaren inguruan dena zenekiela uste zenuen? Sexuaren inguruko bitxikeriak Sexu kontuetan guztiok omen gara aditu, hori da, behintzat, gehienok uste duguna. Gizonezkoen artean, batez ere, sexu kontuetan aditu izatea garrantzitsutzat hartzen da, ez-jakintasunak esperientzia falta salatzen omen duelako edo. Aníbal Litvinek ‘369 curiosidades sobre el sexo’ izeneko liburua argitaratu da eta, bertan, izenburuak azaltzen duen moduan, sexu edo sexologiaren inguruko hainbat datu bitxi jasotzen dira. Jarraian, hauetako batzuk azaltzen dizkizuegu: • Gizon batek, bataz beste, bere bizitza osoan 53 litro esperma ‘sortzen’ du. • Emakumezkoen orgasmoa analgesiko indartsua da endorfinak askatzen direlako. Gezurra badirudi ere, harremanak ez izateko buruko min zarela esatea ez da ideia ona. • Emakumezkoen %29k ez omen du inolako sexu harremanik izan ezkondu aurretik. • Emakumezkoen %50ak orgasmora iritsi denaren planta egin du noizbait. • Txinpantzeek 3 segundu besterik ez dute behar orgasmora iristeko. Arratoiek, berriz, bost segundu. • Emakumezkoen %85 gustora omen da bere bikoteraen zakilaren tamainarekin. Gizonezkoen %55, berriz, gustora dago bere zakilaren tamainarekin. • Segunduro, 30 mila erabiltzaile inguru sartzen dira Interneten eduki pornografikoak ikustera.
18
Aurrekoan, arrakasta handiagoarekin ala ezagoarekin, zera saiatu nintzen esaten: “masturbatzea” hitza, askotan, kontzeptu kontraesankor eta ia oposatuak deskribatzeko erabili ohi dela; alegia, masturbatu deitzen zaiola nik nire bikoteari nire eskuez plazer emateari, bai eta nik nire buruari ematen diodana maindireen kontra igurtzirik. Beraz, bakarrik ala konpartituta, eskuak erabilita ala gabe, plazer oro ote da masturbazio? Zertaz ari gara egiatan? Horregatik, ideiak argitu aldera, norbere buruari eman diezaiokegun plazerraz hitz egiteko, autoerotismoaz aritzea erakargarriago zait. Eta hala egingo dut oraingoan, hori baitut hizpide. Nik neure buruari, zuk zeure buruari, hark bere buruari, eskeini eta oparitzeko daukagun plazerraz, eta plazer hori bilatzeko, asmatzeko eta jolasteko daukagun espazio libreaz. Are, bakoitzak daukagun eta espaziorik libreenaz, ausardia bada ere. Izan ere, erotismo oro modu askean eraiki beharko genuke, baina badakigu, arrazoi ugari medio, ez dela horrela; ez-jakintasuna, beldurra, hezkuntza zikiratzailea, konfidantza-eza... Baina autoerotismoaren esparruan egiazko eremu librea eraikitzeko aukera daukagu. Hor, momentu horretan, ez baitago beste inor; ni neu soilik, nire gorputza, nire desira, nire gozamena. Auto-erotismoan murgilduta nagoenean, ez diot inori azalpenik zor, ez daukat mugarik,
ez daukat debekurik, taburik ez daukat. Masturbatzean ere zer egin beharko genukeen sarriegi aditu behar dugu, zein atalekin nola jokatu behar dugu entzun. (Norma hauetan geldituko nintzateke, baina hobe hurrengo batean.) Alta, saia gaitezen dena, dendena, ahazten! Saia gaitezen (eta lortuko dugu!) auto-erotismoa guk geuk, norberak, hutsetik eta era librean eraikitzen, gure gorputzetik eta gure gorputzarentzat. Ez beste inorentzat. Demadan, demagun, gaur bertan oheratzean, ez dakigula deus, ez dugula plazerak zerk ematen duen edo eman beharko lukeen sekula entzun; ez dugula gure gorputza ezagutzen. Eta abia gaitezen ezjakintasun puru libre horretatik ikutzen, miazkatzen, harramazka egiten. Ez dago debekurik, ez dago mugarik, ez dago gidoirik. Lotsak eta beldurrak, utikan! Ferekak eta urradurak, horzkadak eta sarketak, gorputz osoan zehar frogatu, gorputz osoarekin. Helbururik gabe, bideari emanik balio guztizkoa. Deskubri dezagun norberak non gozatzen dugun eta nola. Akaso noizbait gure gorputza beste inorekin konpartitzean hobeto ezagutu dezagun hari, haiei, transmititzeko guri zerk ematen digu plazera. Baina, beti ere, eta, beste edozeren gainetik, nik neuk neure burua plazerez akabatu dezakedala deskubritzeko, beste inork baino hobeto...! [Peio Saez de Lafuente ]
GAZTEBERRI #104 | 2015 Martxoa-Apirila
GOTZON SANCHEZ
Txorroskiloa
Itziarren semea Guztiok dugu, besteak beste, zineari esker, Bobby Sandsek egindako protestaren berri baina, ba zer dakigu Kepa Crespok egindakoaren inguruan? Robert Gerard Sands Ipar Irlandan preso zegoen IRAko buruzagia zen eta 27 urte zituen, 1981eko irlandar gose greba izenez ezagutzen den protesta azken ondoriora eramateagatik, maiatzaren 5ean hil zenean gose greban 66 egun eman ostean. Bera izan zen gose grebari ekin zioten 23 presoetatik lehenengoa, martxoaren 1ean, baita heriotzak eraman zuen aurrenekoa ere. Presoek exijitzen zituzten “Bost Eskaerak” ondorengoak ziren: 1. Beren arropa janzteko eskubidea, ez preso uniformea. 2. Presondegian lanik ez egiteko eskubidea. 3. Beste presoekin elkartu eta heziketa eta jolas-ekintzak antolatzeko eskubidea. 4. Astero bisita bat, eskutitz bat eta pakete bat jasotzeko eskubidea. 5. Protestan zehar galdutako zigor-barkamenaren itzultze osoa. Sands legebiltzarkide aukeratu zuten bitarte horretan, baina Margaret Thatcher lehen ministroak ez zien paramilitar konbiktu haiei Maila Bereziko Estatusa eman eta zazpi hilabete haietan zehar grebak eragindako hildako irlandar errepublikar presoak hamar izan ziren guztira, IRAko zazpi eta INLAko hiru.
Urriaren 3an greba amaitutzat eman zen eta hiru egun beranduago Bost Eskaeretatik lau eman zitzaizkien, guztiak bat ezik, presondegian lanik ez egitearena, eta britainiar gobernuak ez zuen status politikoaren onarpen formalarik egin. Norbaitek galdetuko baligu ea badakigun nor zen Robert Gerard Sands, ziurrenik baiezko borobil batekin erantzungo genioke, noski, Bobby Sands, eta ezagutza horretan asko lagundu digute zenbait filmek, Irlandar jatorriko gidoilari desberdinek idatzitakoak guztiak: • Some Mother´s Son (Terry George, 1996). Idazleak: Terry George (Belfast, Ipar Irlanda, 1952). Jim Sheridan (Dublin, Irlanda, 1949). • H3 (Les Blair, 2001). Idazleak: Brian Campbell (Coleraine, Ipar Irlanda, 1960 - Newry, Ipar Irlanda, 2005). Laurence McKeown (Randalstown, Ipar Irlanda, 1956). • Hunger (Steve McQueen, 2008). Idazleak: Enda Walsh (Dublin, Irlanda, 1967). Steve McQueen (London, England, 1969). Irlandar idazle horietako bat Laurence McKeown da, 1990. hamarkadaren erdialdera Belfasteko Zinemaldiaren sortzaileetako bat izan zena. McKeown IRAko bolondresa
GAZTEBERRI #104| 2015 Martxoa-Apirila
ere izan zen eta 70 egun eman zituen 1981eko gose greban ekainaren 29tik irailaren 6a arte. Lehenengo eskuko informazioa beraz gatazka hartako nondik norakoak ezagutu ahal izateko zinemaren bitartez. Baina norbaitek galdetuko baligu ea badakigun nor zen Juan José Crespo Galende, ziurrenik ezezko borobil batekin erantzungo genioke, noski, Kepa Crespok burutu zuen protestari buruzko filmerik ez dugulako inoiz ikusi. Ezin jakin beraz Bizkaiko Beheko Abantoko Las Carreras auzoan jaio zela, eta PCE(r)ko Euskadiko Batzorde Nazionaleko kidea izanik, 1979an atxilotu eta ondorengo egunetan bortizki torturatu zutela GRAPO erakundeko militantea zela leporatuta. Kepak, Bobbyk bezala, 27 urte zituen Herrera de la Mancha espainiar espetxean preso zegoela protestari ekin zionean 1981eko martxoaren 14ean. Kepa GRAPOko presoen elkarketa eta espetxe-baldintzak hobetzeko eskatuz hil zen 97 eguneko gose gregaren ostean ekainaren 19an. Bera ere, irlandar errepublikar gudari haiek bezala, preso politikoen espetxeratze-baldintzak salatzen hil zen beraz, baina inork gutxi daki ordea nor izan zen Juan José Crespo. Hori bai, norbaitek galdetzen badigu ea badakigun nor den
Jesús Eguiguren, zalantzarik gabe baiezko borobil batekin erantzungo diogu, noski, Negociador (Borja Cobeaga, 2014) filmeko protagonista. Eta aizue, film honek ere badu aurrekoekin parekotasunik, 2014ko Donostiako Zinemaldian Irizar Saria irabazi baitzuen Euskal Film Onenarentzat, eta Some Mother´s Son filmak ere, dituen lau sarietatik, bi Donostiako Zinemaldian jaso baitzituen 1996an, Publikoaren eta Epaimahai Gaztearen Sariak hain zuzen ere. Baina urruti geratzen da Negociador filma H3 filmak dituen hiru sari eta hiru izendapenetatik, eta are urrutiago Hunger filmak dituen 44 sari eta 29 izendapenetatik. Kepa Crespo Galendek alaba bat izan zuen bere bikotearekin eta Itziar izena eman zioten. Zoritxarrez Itziarrek ez du bere aita zenak burututako protesta duinaren filmerik ikusteko aukera eduki, ez berak ezta beste inork ere. Auskalo Itziarrek seme-alabarik izan ote duen, ez baitut bera ezagutzen, baina balizko seme hori izango ote da aitona Kepa zenaren borrokari buruz idatzi eta filmatuko duena. Bitartean, negoziatzaile eta amaigabeko euskal abizenekin konformatu behar. Betor behingoz Itziarren semea.
19
Kultura AITA GUREA
mamuak
kometaren eraginpean
Iñaki Irasizabal
Ana Urkiza
Jon Bilbao
Lantegi txiki bat; bi enpresari. Haien familiak, tartean Down sindromea duen seme bat eta alaba jonki ohi bat. Prentsa hidraulikoak, trokelak… eta makina horiek guztiak erabiltzen zenbait behargin, zahar eta gazte, nor bere arazo eta ametsekin baina denak ere beren lanpostua galtzeko beldurrez. Eta horien guztien artean, kontrajartzeak, gaizki-ulertuak, istripuak, lapurretak eta hainbat heriotza, nahita zein nahi gabe eragindakoak.
Kontakizun laburrak eta luzeak txandakatuz, beldurrak, damuak, ilusio zapuztuak landu ditu Ana Urkizak ipuin bilduma honetan. Bizikidetzaren gazigozoak, bikoteen bakardade konpartituak, gurasoen larritasunak, gaztaroaren ihes ebitaezina, esperantzen ihartze geldoa… horra narraziootan begirada zorrotz baina aldi berean amultsu batez landuriko gaietako batzuk.
Liburu honetan, asaldatzea egunerokotasunetik dator, azalekotik. Auzokideen bizitza zelatatzea norberaren errutina hankaz gora jartzera etor daitekeen mehatxua da. Landako babesa arduragarri izaten amaitu daiteke azeri batekin harremana hasten baduzu. Itsasertzean baratutako bale batek hondartzara egindako txangoa hondatu dezake. Eta kometa baten pasatzea gure bizitzaren ongizatea hankaz gora jar dezake.
CITIZENFOUR
2014. AEB. 115 min Zuzendaria: Laura Poitras. Aktoreak: Edward Snowden, Jacob Appelbaum, Julian Assange, William Binney, Glenn Greenwald, Ewen MacAskill, Lindsay Mills, Jeremy Scahill. Dokumental honetan Laura Poitrasek Edward Snowdenekin izandako bilerak aurkezten ditu. Snowdenek agerian utzi ditu munduko estatu desberdinetako, baina batez ere Estatu Batuetako inteligentzia zerbitzuak aurrera eramaten dituzten programa ilegalak.
20
negociador
OBsesión
2014, EH. Zuzendaria: Borja Cobeaga. Aktoreak: Ramón
Barea, Josean Bengoetxea, Carlos Areces, Melina Matthews, Óscar Ladoire, Raúl Arévalo, Santi Ugalde, Gorka Aguinagalde.
Manu Aranguren politikariak Estatua ordezkatu behar du ETArekin diren negoziazioetan. Bilera serio eta formalak izan beharko luketenak akats eta gaizki ulertze desberdinez burutuko dira eta azkenean, gatazkaren konponketa negoziatzaileen arteko harreman pertsonalaren baitan geratuko da.
2015. AEB. 91min. Zuzendaria: Rob Cohen. Aktoreak: Jennifer Lopez, Ryan Guzman, John Corbett, Kristin Chenoweth, Ian Nelson, Travis Schuldt, Bailey Chase, Lexi Atkins, Raquel Gardner, Kari Perdue. Jennifer López banandu berri den emakumea da. Bere bizitza berregin nahian edo, bere ikasle den nerabe batekin harreman batean hasiko da. Sexuan oinarritu behar zen harremana konplexua bilakatu da gaztea arriskutusa dela agerian geratzen denean.
GAZTEBERRI #104 | 2015 Martxoa-Apirila
zirkulutik espiraleRa
Jaiki & shake
anai-arrebak
Anestesia
Gora Gora Kids
Anai-arrebak
Bederatzi urte luze pasa dira Anestesia talde zarautztarrak bere azken lana argitaratu zuenetik. Laukote gipuzkoarrak 25 urte baino gehiagoko ibilbidea eman du doinu gogorretan eta diska berri honetarako, bere bederatzigarren estudioko lana, 13 abesti berri prestatu dituzte. Diska Zarautzen bertan grabatu dute, Fidelenea estudioetan, hain zuzen ere.
Gora Gora Kids taldeak bere bigarren EP-a argitaratu berri du Jaiki & Shake izenburupean eta Blue Car Records zigilupean. Diska berria biniloan salduko da eta lau kantu dakartza. Lehena, “Neskamutilak”; bigarrenak, berriz ‘Bederatzigarrena’ titulua du eta 50etako The Clovers R&B taldearen Love Potion No. 9 kantuari keinua egiten dio. Hirugarren abestiak Etzait inporta izenburua du eta, diskako azken kantua Dracula’s Wedding deitzen da, izu giroko rock and roll instrumentala.
Anai Arrebak taldea 2010ean sortu zen Pasaian, Rock eta disco musika uztartuz. Euskal Herriko musika eszenari freskotasuna eman zion new-wave, disco eta post-punk proposamen vintage bezain berritzaile eta batez ere dantzagarriak. Hil honetan bertan diska berria aurkeztu dute bere soinu esentziari eta espirituari eustiz baina diska gardenago eta finago batekin. Erro beltzeko musika, popa, funk eta disco doinuak, rocka, melodiak eta elektronika aurkituko dituzu disko berri honetan.
GAZTEBERRI #104| 2015 Martxoa-Apirila
21
Agenda kontzertuak// APIRILAK 2, OSTEGUNA • Raised Fist. Dabadaba, Donostia. 21:00. 15/18€. • Hint + ACT + Joujou. Atabal Aretoa, Miarritze. 21:00. 9/12€.
APIRILAK 3, OSTIRALA • TT Sindycate + Lie Detectors. Kafe Antzokia, Bilbo. 22:00. 12/15€.
APIRILAK 4, IGANDEA • It’s Crazy Festival: The Gulity Brigade + Arkada + Bide bakarra. Totem, Atarrabia. 21:30. 5/8€. • Sex Museum + The Wizards. Kafe Antzokia, Bilbao. 22:00. 12/15€.
APIRILAK 9, OSTEGUNA • Anai Arrebak. Kafe Antzokia, Bilbao. 20:00. Doan. • Raveneye Ft. Oli
Brown + Lats Fair Deal. Kafe Antzokia, Bilbao. 21:30. 12/15€.
22
APIRILAK 10, LARUNBATA • Sinkope. Stage Live, Bilbao. 21:00. 12/15€. • Molly Gene. Kafe Antzokia, Bilbao. 21:00. Doan. • Nuevo Vulcano + Señores. Kafe Antzokia, Bilbao. 22:00. 10/14€. • Narco. Jimmy Jazz, Gasteiz. 21:30. 12/15€. • Raveneye Ft. Oli
Brown + Last Fair Deal. Helldorado,
Gasteiz. 22:00. • Miss Octubre. Zentral Kafe Teatro, Iruñea. • Old School Funky
Family + Polygorn.
Atabal Aretoa, Miarritze. 21:00. 7/10€.
APIRILAK 11, LARUNBATA • UDO + Sister Sin + Garagedays. Totem, Atarrabia. 21:00. 25/30€. • Green Valley. Bermeoko Kafe Antzokia. 21:30. 10/13€.
• Barón Rojo. Stage Live, Bilbao. 21:00. 13/16€. • The Jayhawks. Kafe Antzokia, Bilbao. 22:00. 20/25€. • Dawn of the Maya +
21:00. 9/12€.
DOKA, Donostia. 20:00. 8/10€. • Ur Beltza Jaialdia:
Bilbao. 20:30. 10/13€. • Vendetta + Skakeitan. Stage Live, Bilbao. 21:00. 0/12€. • WOMBAT Fest. Plateruena, Durango. • Loquillo & Nu Niles. Jimmy Jazz, Gasteiz. 22:00. 25/30€. • Lo Pan + Abrahma. Helldorado, Gasteiz. 22:00. • The Jayhawks. Zentral Café Antzokia, Iruñea. 22:00. 22/25€.
Gabezia + Meltdown.
The Monsters + Lie Detector + Gora Gora Kids. Intxaurrondoko K.E. 22:00. 12/15€. • Raveneye feat. Oli
Brown + Last Fair Deal. Le Bukowski,
Donostia. 20:00. 12/15€. • Kaotiko + Aberri Txarrak. Jimmy Jazz, Gasteiz. 21:00. 11/14€. • The Crunch. Helldorado, Gasteiz. 22:00. • Revólver. Zentral Kafe Teatro, Iruñea. 20:30. • Mikel Urdangarin. Gayarre Antzokia, Iruñea. 10€. • Daguerre & Bertille. Atabal Aretoa, Miarritze.
APIRILAK 12, IGANDEA • Moon Duo. Dabadaba, Donostia. 20:30. 12/15€.
APIRILAK 17, OSTIRALA • Costa. Rock Star,
APIRILAK 18, LARUNBATA • Juantxo Skalari & La Rude Band + Zartako. Totem Aretoa, Atarrabia. 21:30. 8/10€. • The Dammed. Santana 27, Bilbao. 21:00. 16/24€.
• Loquillo & Nu Niles. Kafe Antzokia, Bilbao. 22:00. 25/30€. • Sonny Vincent. Le Bukowski, Donostia. 21:00. 10€. • Route Resurrection
Fest #3: Sick of it All + The Ghost Side + Angel Dust. Jimmy
Jazz, Gasteiz. 22/27€. • Berri Txarrak + Sonic Trash. Kubik, Gasteiz. 22:00. • Lichis. Zentral Café Antzokia, Iruñea. 20:30. 15/18€.
APIRILAK 19, IGANDEA • American Idiot. Stage Live, Bilbao. 18:30. 6/8€
APIRILAK 20, ASTELEHENA • Dry The River + Nunatak. DOKA, Donostia. 10:30. Doan.
APIRILAK 23, OSTEGUNA • Set & Match. Atabal Aretoa, Miarritze. 21:00.
GAZTEBERRI #104 | 2015 Martxoa-Apirila
13/16€.
Helldorado, Gasteiz. 22:00.
APIRILAK 24, OSTIRALA • Hay Poco Rock&Roll: Iros Todos a Tomar Por Culo + Los Platero + Triscando en la Hierba. Totem, Atarrabia.
MAIATZAK 2, LARUNBATA • Peter Pan Speedrock + Brigada Huesos.
22:00. 10/13€. • Los Chikos del Maiz. Stage Live, Bilbao. 21:00. 10/13€. • Decibelios + Los Ruidos. Jimmy Jazz, Gasteiz. 21:00. 15/18€. • Joseba B Lenoir Duo. Ikusgarri Aretoa, Lekeitio. 20:00. 5€.
APIRILAK 25, LARUNBATA • Emarock Eguna. Aretxabaleta. 11:00. • Gritando en Silencio. Stage-Live, Bilbao. 21:00. 10/13€. • La Maravillosa
Orquesta
del
Alcohol.
Kafe Antzokia, Bilbao. 22:00. 10/12€. • Lujuria + Black Cat + Tamerlayn. DOKA, Donostia. 19:00. 12/15€. • Luna + Urko Menaia. Intxaurrondo K.E, Donostia. 22:00. 15€. • Anestesia + Osso. Jimmy Jazz, Gasteiz. 21:00. 8€. • The Godfathers + The
Storm Clouds Rock Band. Helldorado, Gasteiz.
22:00. • Hay Poco Rock&Roll:
Iros Todos a Tomar Por Culo + Los Platero + Triscando en la Hierba. Kubik, Gasteiz. 22:00. 10/13€.
APIRILAK 30, OSTEGUNA • El Columpio Asesino + Yellow Big Machine + Bakelite. Santana 27, Bilbao. 12/18€.
MAIATZAK 1, OSTIRALA • Patxaran Sound Festival. Totem Aretoa. 22:00. 6/8€. • Vetusta Morla. BEC, Barakaldo. 19:30. 25€. • Evil Evil Girrrrls
& The Malvados.
Helldorado, Gasteiz. 22:00.
MAIATZAK 5, ASTEARTEA • Against Me. Kafe Antzokia, Bilbao. 21:00. 18/22€.
MAITZAK 7, OSTEGUNA • Skasti. Victoria Eugenia Aretoa, Donostia. 20:00. 5€.
MAIATZAK 8, OSTIRALA • Revólver. Victoria Eugenia Aretoa, Donostia. 20:00. 22/26€. • Mono + Helen Money. Sonora, Erandio. 20:00. 15/18€. • Señor No + Sumisión
City Blues + Aterkings.
Helldorado, Gasteiz. 22:00.
MAIATZAK 9, LARUNBATA • Berri Txarrak. Santana27, Bilbao. 20:30. 14/17€. • El Reno Renardo. Stage Live, Bilbao. 21:00. 12/15€. • Josh Rouse. DOKA, Donostia. 20:30. 15/18€. • Band of Friends. Jimmy Jazz, Gasteiz. 21:00. 18/23€. • The Answer + White Miles. Helldorado, Gasteiz. 22:00. • VI Euskal Metal Fest:
Rock & Metal Night. Tunk!, Irun. 19:15. 16/20€.
MAIATZAK 14, OSTEGUNA • The Mugs + Eldorado. Jimmy Jazz, Gasteiz. 21:00. 12/16€.
MAIATZAK 15, OSTIRALA • Nudozurdo. Totem, Atarrabia. 22:00. 10€. • GBH + MCD. Stage Live, Bilbao. 21:00. 12/15€. • Leiva. Victoria Eugenia, Donostia. 20:00. 26/35€. • Pablo Alborán. Anoetako Belodromoa, Donostia. 21:30. 30/35€. • Eñaut Elorrieta. Principal Antzokia, Gasteiz. 20:00. • Guadalupe Plata. Jimmy Jazz, Gasteiz. 21:00. 12/15€.
GAZTEBERRI #104| 2015 Martxoa-Apirila
MAIATZAK 16, LARUNBATA • Mikel Erentxun. Intxaurrondo K.E., Donostia. 22:00. 18/21€. • Work of Art. Sonora, Erandio. 20:00. 20/25€. • Los Chikos del Maiz. Jimmy Jazz, Gasteiz. 22:00. 10/13€. • IX. Jony Brusko
Memoriala: Gobeo Bay.
Helldorado, Gasteiz. 22:00
MAIATZAK 22, OSTIRALA • Ritchie Ramone + Golden Grahams. Jimmy Jazz, Gasteiz. 21:00. 10/24€.
MAIATZAK 23, LARUNBATA • Los Suaves. Totem, Atarrabia. 23:00. 24€. • Zarpazo! A Cicatriz + Ultimatum. Jimmy Jazz, Gasteiz. 20:45. 8/10€. • The Soulbreaker Company. Helldorado, Gasteiz. 22:00. • The Remains + The
Lookers + Fakeband.
FICOBA, Irun. 22:00. 10/15€.
MAIATZAK 24, IGANDEA • Lydia Loveless. Intxaurrondo K.E., Donostia. 20:00. 10€.
MAIATZAK 29, OSTIRALA • The Exploited + The Adicts. Jimmy Jazz, Gasteiz. 20:00. 22/27€. • Gigatron. Helldorado, Gasteiz. 22:00.
MUSEOAK// BILBOKO euskal museoa: • “Emakumea eta kirola”. 2015/06/15era arte.
BILBOKO guggenheim MUSEOA: • “Gure garaiko artea. Guggenheim bildumen maisulanak. 2015/05/03ra arte. • “Niki de Saint Phalle”. 2015/06/11.
BILBOKO arte eder MUSEOA: • “Giandomenico Tiepolo eta bere fantasiazko erretratuak”. 2015/04/20ra arte. • Cristina Iglesiasen eskultura baten erakusketa. 2015/04/13ra arte. • “50eko hamarkada. Moda Frantzian 19471957” erakusketa. 2015/08/31ra arte.
BILBOKO Itsasadarra itsas MUSEOA: • “Izotz aroko erraldoiak. Giza eboluzioa eta dinosaurioak”. 2015/04/19ra arte.
BILBOKO ARTELAN BERREGINEN MUSEOA:
MAIATZAK 30, LARUNBATA • The Other Side. Jimmy
• “Animalia artean. De la Prehistoria a la Edad Media”. 2015/05/24ra arte.
Jazz, Gasteiz. 21:00. 20/25€. • Same Old + Arenna. Helldorado, Gasteiz. 22:00.
BIBAT. ARKEOLOGIA ETA FOURNIER KARTA MUSEOA
EKAINAK 5, OSTIRALA • Melendi. Donostia Arena, Donostia. • Suite Soprano + El Hombre Violento. Jimmy Jazz, Gasteiz. 21:00. 8/12€.
EKAINAK 6, LARUNBATA • Los Coronas + Lost Acapulco. Helldorado, Gasteiz. 22:00.
• “In corpore sano. Erromatarren garaiko Arkaiako termak”. 2015/05/17ra arte.
DONOSTIAKO SAN TELMO MUSEOA • “Soft Focus”, Asier Mendizabalen argazkierakusketa. 2018/12/31ra arte. • “Artearen bilduma historikoa”. 2015/12/31ra
arte. • “Comète: ihesbide sarea”. 2015/05/31ra arte.
EUREKA! ZIENTZIA museoa (DONOSTIA): • ““Zer aztarna uzten duzu ingurumenean?” 2015/12/31ra arte.
DONOSTIAKO UNTZI Museoa • “Bakailoaren arrantza, ur handiak”. 2015/11/29ra arte.
gasteizko artium MUSEOA: • “Des distances dans l’âme”. Olivier Castelen erakusketa. 2015/05/04ra arte. • “Eragabetasuna. Orraztu gabeko artearen kasu bitxia”. 2015/09/06ra arte. • “Mirarien horma”. 2015/08/30era arte. • “Publizitate-diseinu sortzailea” liburu erakusketa. 2015/04/07.
gernikako Euskal Herria MUSEOA: • “Bi kontinenteren artean”. Juan Humanaren erakusketa. 2015/04/19ra arte.
getariako cristobal balenciaga MUSEOA: • “Balenciagaren artea. Museo del Traje-ko bilduma”. 2015/04/05era arte.
irungo OIASSO MUSEOA • “Silexaren bila. Euskal kostaldeko lehen biztanleak”. 2015/04/12ra arte. • Ondare bizia” argazki erakusketa. 2014/04/19.
23
Prestakuntza gutxien duten gazteak lan merkatutik kanpo geratuko dira Azterlan baten arabera, lan aukeren %60 goi mailako prestakuntza duten gazteentzat izango dira. Prestakuntza eskasa dutenentzat, berriz, soilik lan aukeren %2 BBVA Fundazioak eta IVIEk (Instituto Valenciano de Investigaciones Económicas) berriki ezagutzera eman duten azterlan baten arabera, 2025. urtera bitartean sortuko diren lan aukeren %60tik gora unibertsitate mailako edota lanbide heziketako goi-mailako ikasketak dituzten gazteentzat bideratuko dira. “La formación y empleo de los jóvenes españoles. Trayectoria reciente y escenarios futuros” izenburua duen ikerketa horren arabera, datozen urteetan gazteriak askoz ere lan aukera gehiago izango ditu aurreikusten den belaunaldiordezkapenari esker (estatu mailan 7,5 milioi langile baino gehiago jubilatuko dira) baina aukera horiek, batez ere, goi mailako ikasketak dituzten gazteentzat izango dira, prestakuntza eskasa dituzten gazteek,
berriz, oso aukera gutxi izango dituztelarik. Horrela, eta beti ere azterlan honen arabera, goi mailako prestakuntza duten gazteek soilik derrigorrezko hezkuntza amaitu duten gazteek baino aukera gehiago izango dituzte lan bat aurkitzeko, 13 puntu gehiago, hain zuzen ere. Baina aipatu goi ikasketa horiez gain, hautagaiek bestelako ezagutza eta trebetasunak azaltzen badituzte, hala nola, eleanitza izatea, informatika ezagupenak, lider izateko gaitasuna edota lan-esperientzia, lana aurkitzeko aukerak bikoiztu egingo lirateke. Zentzu horretan, azterlan honek estatuko gazteriak, oro har, maila eskasa azaltzen duela azaltzen du, ELGA/OCDE osatzen duten estatuen bataz bestekoa %14,7koa den bitartean, estatuan %5ekoa
baita. Egungo egoeran, eta gazteen lana sustatzeko politika publiko zein pribatuetan aldaketarik ematen ez bada, prestakuntza nahikoa ez duten gazteek baztertuta geratzeko arriskuan izango direla ohartarazi dute txosten honetan. IVIEko Lorenzo Serrano eta Ángel Soler-ek burutu duten azterlan honetan, 16 eta 34 urte bitarteko gazteek dituzten lan-arazoak aztertu nahi izan dira eta horri lotuta, baita prestakuntzak arazo horien konponketan zein nolako eragina izan dezakeen ere. Aurreikuspenen arabera, etorkizunean izango diren lan aukerak, batez ere, trebakuntza handia eskatzen duten lanpostuetarako izango dira (gerenteak, zuzendariak, teknikariak, zientzilariak...)
hezkuntza, hizkuntza politika eta kultura saila
Departamento de EDUCACIÓN, POLÍTICA LINGÜÍSTICA Y CULTURA
Gazteria Zuzendaritza
Dirección de Juventud
Araba Eusko Gazteen Informazio eta Dokumentazio Zentro Koordinatzailea. Donostia kalea, 1 01010 Gasteiz. • 945 019539 • www. gazteinformazioa.net •gazteinformazioa@ejgv.es • gazteinfoeuskadi@gmail.com Arabako Gazte Informazio eta Dokumentazio Lurralde Zentroa. Probintzia plaza 13, behea 01001 Gasteiz • 945 181700 • www.alava. net/ifj • www.gazteinformazioa.net • www. facebook/infogaztea.araba • informazioa@ifj. alava.net Gasteizko Udala. Gazte Informazioko Udal Bulegoa. Espainia plaza behea. 01001 Gasteiz • 945 161330 • www.vitoria-gasteiz.org/ omij • www.vitoria-gasteiz.org/gazteria • coordinaomij@vitoria-gasteiz.org
fundacionede.org Txorierriko Gazte Informazio Bulegoa. Txorierri etorbidea, 9, behea 48160 Derio • 688 629965 • www.txorierrikogazteak.com • oij@etxorierri.com Durangoko Gazte Informazio Bulegoa. Pinondo Plaza, 1 48200 Durango • 94 6030030 • informazioa@durango-udala.net Erandioko Gazte Informazioa Bulegoa. Irailaren 23 enparantza 48950 Erandio • 94 6025891 • gazteinfo@erandioko-udala.net Ermuako Gazte Informazio Bulegoa. Lobiano Kultur Gunea. Goienkale, 10 48260 Ermua • 943 708700 • oij-gib@udalermua.net
Arabako Kampuseko Gazteentzako Informazio Bulegoa. Apraiztarrak 1- Unibertsitate-Pabiloia 01006 Gasteiz • 945 014336 • www.ehu.es • www.gazteinformazioa.net • oij-ar@ehu.es
Mugarri Gazte Informazio Gunea. Mugarri Gazte Etxea. Elizarako Sarbidearen Kalea, 2 48450 Etxebarri • 94 4261861 • www.mugarri. net • mugarri@mugarri.net, mugarri.gazte@ gmail.com
Laudioko Lamuza Gazte Informazio Gunea. Lamuza 13 01400 Laudio • 94 4034921 • infogazte@laudiokoudala.net
Galdameseko Gazte Informazio Gunea. San Pedro, 6 48191 Galdames • 618 645690 • gazteplana@enkarterrialde.org
Bizkaia
Gernika-Lumoko Gazte Informazio Bulegoa. Foru Plaza, nº 2 48300 Gernika-Lumo • 94 6270215 • gazteger@sarenet.es
Bizkaiko Gazteriaren Informaziorako Lurralde-Zentrua. Rekalde Zumarkalea, 30 - 1, 48009 Bilbao • 94 6083926 /94 6083920/94 6083934 • www.bizkaia.net/gazteria • gazteinformazioa@bizkaia.net
Getxoko Gazte Informazio Bulegoa. Tangora Etxea. Algortako Etorbidea, 98 48991 Getxo • 944 660 353 • gaztebulegoa@getxo.net
Abanto -Zierbenako Gazte Informazio Bulegoa. Bizkaia Plaza, 3 (Atzealdea) 48500 AbantoZierbena • 94 6363769 • gazteria@abantozierbena.org
Gordexolako Gazte Informazio Gunea. Molinar Plaza, 11 48192 Gordexola • 638 050 762 • gazteplana1@enkarterrialde.org
Ikusi Makusi Baliabide Zentroa. Areitzo, 2 48810 Alonsotegi • 94 4980807 • ikusimakusi@alonsotegi.net
Gorlizko Gazte Informazio Gunea. Krutzeta, 5 48630 Gorliz • 94 6774000 • gazteria@gorliz. net
Zornotzako Gazte Informazio Bulegoa. Zelaieta Parkea, s/n 48340 Amorebieta-Etxano • 94 6300649/50 • www.ametxgazteria.net • gazteinfo@ametx.net
Gueñeseko Gazte Informazio Gunea. Enkarterri, 2 48840 Güeñes • 94 6690877• www.gugaz. org • info@gugaz.org
Arrigorriagako Gazte Informazio Bulegoa. Gaztegune. Ugertza bidea, 1 48480 Arrigorriaga • 94 6001876 • gaztegunea@ arrigokultura.org Artzentaleseko Gazte Informazio Gunea. Lehendakari Aguirre, 23 48870 Artzentales • 618 645690 • gazteplana@enkarterrialde.org Gaztezer Balmasedako Gazte Informazio Gunea.Pio Bermejillo, 19 48800 Balmaseda • 94 6800240 • www.balmabegi.com • www. balmaseda.net • gaztezer@balmaseda.net Barakaldoko Gazte Informazio Zentrua. San Juan, 17 48901 Barakaldo • 94 4789596 / 94 4789599 •www.gaztebulegoa.net • gaztebulegoa@barakaldo.org Gurutzetako Gazte Informazio Gunea. Balejo, 4 48903 Barakaldo • 94 4789487 • www. gaztebulegoa.net • gaztebulegoa@barakaldo. org Zirtzart Gazte Informazioko Udal-Bulegoa. Basozelai, 11 48970 Basauri • 94 4666430 • www.facebook.com/basaurion • zirtzart@ basauri.net Bermeoko Gazte Informazio Bulegoa. GizarteKultura Etxea Irakaskintza, 14-16 48370 Bermeo • 94 6179158 •www.giz.bermeo.org • giz@bermeo.org BIZ Bilbao Informazio Zerbitzua. Zabalguneko Eraikina. Zabalguneko Plaza, 11 48009 Bilbao • 94 4204488 • bilbaoiz@ayto.bilbao.net EDEko Gazte Informazio Bulegoa. Simón Bolívar, 8 B –behea 48010 Bilbao • 94 4029090 • www.fundacionede.org • gazteinformazioa@
Arratiako Gazte Informazio Bulegoa. Igorreko Kultur Etxea. Elexalde, 8 48140 Igorre • 639 018133 • gib-arratia@gorbeialdea.com Karrantzako Gazte Informazio Gunea. Concha Enparantza, 1 48895 Karrantza • 638 050762 • gazteplana1@enkarterrialde.org Lanestosako Gazte Informazio Gunea. Manuela Sainz de Rozas, 1 48895 Lanestosa • 618 645690 • gazteplana@enkarterrialde.org Euskal Herriko Unibertsitatearen Bizkaiko Campuseko Gazte Informazio Bulegoa. Sarriena auzoa, z/g, Apia Bidea (Gizarte eta komunikazio behealdea) 48940 LEIOA • 94 6015100 • oij-bi@ehu.es Aterpe Leioa Gazte Informazio Zentroa. Aldapabarrena, 2 48940 Leioa • 94 4055850 • gazte@leioa.net Lekeitioko Gazte Informazio Bulegoa. Eliz Atea, 12 48280 Lekeitio • 94 6243591 • gaztebulegoa@lekeitio.com Mañariko Gazte Informazio Gunea. Herriko plaza, z/g 48212 Mañaria • 94 6818998 • kultura.manaria@bizkaia.org Mungiako Gazte Informazio Bulegoa. Arana Goiri´tar Sabin, 13 48100 Mungia • 94 6553353 • mungia.gib-oij@astiune.com Muskizko Gaztegune. Meatzari Plaza, 2 48550 Muskiz • 94 6708037 • www. muskizkogaztegunea.blogspot.com • gaztebulegoa@muskiz.com
Busturialdeko Gazte Bulegoa. Zubietaerrota Eraikina, Kurtzero auzoa 48392 Muxika • 670 509752 • www.busturialdekogazteplana.com • gaztebulegoa@busturialdekogazteplana.com Induma Informazio Bulegoa. Zubieta, 16 48410 Orozko • 94 6339945 • infoinduma@yahoo.es Plentziako Gazte Informazio Gunea. Goenkale, 25n 48620 Plentzia • 94 6770989 • gazteinfo. plentzia@bizkaia.org Gazte Informazio Zentroa. Santa Clara Kultura Zentroa. Martín Fernández Villarán, z/g 48920 Portugalete • 94 4729313 • www.juventudportugalete.org • juventud@ portugalete.org • gaztegela@gmail.com Portugaleteko Gazte Informazio Gunea Gazte Gela. Zubeldia Maisua, z/g 48920 Portugalete • 94 4616638 • www.juventudportugalete.org • aulajoven@portugalete.org Gaztebox Santurtziko Gazte Informazio Bulegoa. Santurtzi Parkea, z/g 48980 Santurtzi • 94 4836110 • gib-oij@santurtzi.net Sopelanako Gazte Bulegoa. Kurtzio Kultur Etxea, Mendieta, 11 48600 Sopelana • 94 4065505 • www.sopelanagaztea.blogspot.com • www.sopelana.net • oij@sopelana.net Turtziozko Gazte Informazio Gunea. Lehendakari Agirre, 61 48880 Turtzioz • 618 645690 • gazteplana@enkarterrialde.org Gazte Info Gazte Informazio Bulegoa. Udiarraga, 39 48490 Ugao-Miraballes • 94 6322014 • gazteinfo.ugao@ortzadar.es Urduñako Gazte Informazio Gunea. Kultur Etxea. Andra Mari, z/g 48460 Urduña • 945 384884 • xarteaga@urduna.com Sestaoko Gazte Informazio Zentroa. La Iberia, z/g 48910 Sestao • 94 4956127 • cijsestao@ infonegocio.com Zallako Gazte Informazio Bulegoa. Madres Irlandesas, 4 48860 Zalla • 94 6391396 • www. ibilimunduan.com • oij@zalla.org • infogazte@ zalla.org
Gipuzkoa Andoaingo Gazte Informazio Bulegoa. Ambrosia Olabide Zentroa. Pio Baroja kalea, 1. 20140 Andoain • 943 593911 • gibandoain@ euskalnet.net Arrasateko Gazte Informazio Bulegoa. Garibai Etxea. Biteri etorbidea, 3 20500 Arrasate • 943 252065 • www.gaztebulegoa.com • gaztebulegoa@arrasate-mondragon.net Astigarragako Gazte Informazio Puntua. Kultur Etxea. Kale Nagusia, 48. 20115 Astigarraga • 943 331067 • www.astigarraga.net • gazteinfor@astigarraga.net Azkoitiako Gazte Informazio Bulegoa. Aita Madinabeitia plaza z/g 20720 Azkoitia • 943 026027 • www.artxamendi.net • gib@ euskalnet.net Azpeitiako Gazte Informazio Bulegoa. Plaza Txikia z/g 20730 Azpeitia • 943 157160 • gib@ azpeitia.net Gipuzkoako Gazte Informazio eta Dokumentazio Lurralde Zentroa. Gaztegunea. Anoeta, 28 20014 Donostia-San Sebastián • 900 110111 / 943 472617 • www.gipuzkoangazte.info • ctij1@gipuzkoa.net
Gipuzkoako Campuseko Gazte Informazio Bulegoa.Ignacio M. Barriola eraikina. Elhuyar enparantza, z/g 20018 Donostia • 943 018135 / 943 018138 • svrgazte@sv.ehu.es. svrbegaz@ sv.ehu.es Koldo Mitxelena kulturunea. Infoteka. Gazte Informazio Gunea. Koldo Mitxelena Kulturunea. Urdaneta kalea, 9 20006 Donostia • 900 110 111 • www.gipuzkoangazte.info • ctij1@ gipuzkoa.net Donostiako Gazte Informazio Bulegoa. Goikoa jauregia. Mari kalea, 1. 20003 Donostia • 943 481435 • www.donostiagaztea.org/gazteinfo • gazteinfo@donostia.org Eibarko Gazte Informazio Bulegoa. Portaela Kultur Etxea, Bista Eder 10. 20600 Eibar • 943 708435 • infojuven.ei@eibar.net Elgoibarreko Gazte Informazio Bulegoa. Foruen Plaza z/g, 20870 Elgoibar • 943 257986 • www.elgoibar.org/webb/gazteriazalag.htm • gazteinformazioa@elgoibar.net Errenteriako Gazte Informazio Bulegoa. Merkatuzar. Pablo Iglesias, 3. 20100 Errenteria • 943 449640 • www.gaztebulegoa.errenteria. net •gazteria@errenteria.net Hernaniko Gazte Informazio Bulegoa. Hernaniko Udal Kiroldegia, Elkano z/g. 20120 Hernani • 943 552185 • www.hernani.net • kirola@hernani.net Hondarribiako Gazte Informazio Bulegoa. Javier Ugarte 6. 20280 Hondarribia • 943 644752 • gip@hondarribia.org Irungo Gazte Informazio Bulegoa. Foruen Karrika, 2 behea. 20302 Irun • 943 505444 / 943 505643 • www.irun.org/igazte • infojuvenil@irun.org Lasarte-Oriako Gazte Informazio Bulegoa. Manuel Lekuona Kultura Etxea. Geltoki kalea, 18. 20160 Lasarte-Oria • 943 376181 • www. lasarte-oria.org • gazteinfo@lasarte-oria.org Legazpiko Gazte Informazio Bulegoa.Kultur Etxea, Latxartegi, 3. 20230 Legazpi • 943 737203 • gazteria.le@legazpi.net Oiartzungo Gazte Informazio Puntua. Mendiburu 5, behea. 20180 Oiartzun • 943 491105 • www.gazteoiartzun.net • gazteinfo@ oiartzun.org Oñatiko Gazte Informazio Puntua. Foruen Enparantza, 4 – behea. 20560 Oñati • 943 718257 • www.oinati.org • gazteinformazioa@ oinati.net Ordiziako Gazte Informazio Puntua. Barrena Jauregia Kultur Etxea, 2º - 3 20240 Ordizia • 943 805634 • www.ordizia.org • gazteria@ ordizia.org Tolosako Gazte Informazio Bulegoa. Antonio Maria Labaien Kultur Etxea, Triángulo 1. 20400 Tolosa • 943 670383 • www.zazpitantriangulon. com • gazteria@tolosakoudala.net Urnietako Gazte Informazio Bulegoa. Idiazabal 13 20130 Urnieta • 943 333973 • www.urnieta. org • gazteinformazioa@urnieta.org Villabonako Gazte Informazio Bulegoa. Katea Etxea. Kale Nagusia, 79 20150 Villabona • 943 694787 • gazteria@villabona.net Zarautzeko Gazte Informazio Bulegoa. Zinema Pilotalekua. Zigordia Kalea, 34 20800 Zarautz • 943 005122 • www.zarautz.org • gazteinformazioa@zarautz.org
Teknologia Berriak
Windows 10 uda honetarako Pasa den urtearen amaieran Microsoftek aurten sistema eragile berria merkaturatuko zuela iragarri zuen, Windows 10 izenarekin ezagutuko dena, alegia. Txinan burutu den ekitaldi batean, Microsofteko Terry Myersonek sistema eragile berria uda honetan, 111 hizkuntza desberdinetan eta 190 herrialdetan, merkaturatuko dela iragarri du.
Monité: Bullyingaren kontrako bideo-jokoa
Abiadura handiko Intertet Vueling-eko hegaldietan
Ekimen hau eskola jazarpena ekiditzeko asmoa duen Programa zabalago baten barruan kokatzen da
2014ko urtarriletik europar legediak gailu elektronikoen erabilera ahalbidetzen du hegaldietan. Orain arte, konpainia gutxi batzuek Interneterako aukera eman dute, baina soilik ordainduta. Vueling-ek, berriz, abiadura handiko Internet (20 Mega segunduko) doan eskainiko duela iragarri du. Telefónicarekin sinatutako akordioari esker, Vuelingek errendimendu handiko satelite teknologia erabili ahal izango du.
Nesplora espainiar konpainiak eskola jazarpena edo bullyingaren kontra borrokatzeko bideo-jokoa garatu du. Ekimen hau, ‘Monité’ izeneko programa zabalago baten barruan kokatzen da eta, besteak beste, guraso, irakasle eta ikasleei bideratutako bestelako edukiekin osatzen da. Aipatu programak, beraz, lau zutabe edo ardatzetan oinarritzen da: gaztetxoentzako bideojokoa, gurasoentzako edukiak, eduki osagarriak bideo formatuan eta esperientziak partekatzeko web orrialde bat.
26
Bideo-jokoa interneten dago eskuragarri (monite. org) eta sei eta hamaika urte bitarteko gaztetxoei bideratuta dago. Jokoaren xede nagusia errespetua eta enpatia sustatzea da, modu horretan, eskola jazarpena bezalako jokabideak aldez aurretik saihes daitezkeelako. Jokoak guraso zein irakasleen parte hartze aktiboa eskatzen du jokoan zehar ikasten diren baloreak finkatzeko. Nesplorako zuzendaria den Isabel Ordañamosek
azaldu duenez, “ekimen honen indargunerik garrantzitsuena eskola jazarpena hezkuntza komunitatea osatzen duten alderdi desberdinetatik lantzeko ematen duen aukera da. Izan ere, eskola jazarpen kasu gehienak izkutuan garatzen dira eta, horregatik, zaila izaten da guraso zein irakasleentzat hauen berri izatea”. Bideo-jokoan gaztetxoek istorio erakargarri batean murgiltzeko aukera izango dute eta helduek, berriz, bestelako jardueretan sakondu ahal izango dute.
GAZTEBERRI #104 | 2015 Martxoa-Apirila
Dibertigarriak eta hezigarriak
Facebook da gizarte sare nagusia Estatuan
Jokoek hezi dezakete?
VI Estudio Anual de Redes Sociales azterlanaren arabera
Estatu Batuetako Yale unibertsitateak bideo-jokoen eta zenbait aplikazioen izaera hezigarria aztertuko du ‘play2Prevent’ izeneko laborategiaren bidez. Bertan, botikekin egiten den antzeko moduan, gailu eramangarrietako aplikazioek heziketan duten eragina aztertuko da. Horretarako, jokoak ekoizten dituen Yogome enpresarekin akordio bat sinatu dute aipatu enpresak egiten dituen jokoek zein modutan eragiten duten, adibidez, matematika edo zientzien ikaspenean aztertzeko. Bereziki, 5 eta 11 urte bitarteko haurrei bideratutako jokoak aztertuko dira. Kontutan izan behar da EE.BBetan jada eztabaida handia sortu dela haurrek erabiltzen dituzten zenbait aplikazioen egokitasunaren inguruan, batez ere, askok menpekotasuna sortzen dutelako.
IAB Spain eta VIKO konpainiak garatzen duten Estudio Anual de Redes Sociales azterlanaren VI. edizioaren arabera, Facebook da (%96), inolako zalantzarik gabe, gehien erabiltzen den gizarte sarea. Jarraian, YouTube (%66) eta Twitter (%56) aurkituko lirateke. Azterlan honen arabera, azken hamabi hilabeteetan hazkunderik handiena izan duten gizarte sareak Linkedin, Instagram eta Twitter izan dira. Kontrako aldean, erabiltzaile gehien galdu dituztenak Tuenti, Badoo eta MySpace izango lirateke. Ikerketa honek agerian utzi duenez, Internet erabiltzen duten 18 eta 55 urte bitarteko pertsonek %82ak gizarte sareren bat erabiltzen du. Horretarako xede nagusia lagunekin harremanetan izatea bada, hots funtzio soziala, YouTube edota Spotify bezalako sarren igoerek joera berriak azaltzen ari direla adierazten dute. Gizarte sareetara konektatzeko, batez ere ordenagailua erabiltzen da baina sakelako telefonoak gero eta gehiago erabiltzen dira (+%5).
Sexuaren etorkizuna teknologiaren esku
Durex konpainiak orgasmora iristeko laguntza eskainiko duen teknologia mugikorra garatu du Orgasmora irits gaitezke smartphone baten bidez? Antza denez, preserbatiboak ekoizten dituen konpainia ezagun honen ustez, bai. Horregatik, Durexlabs izeneko saila sortu eta gizarteak egun teknologia mugikorrekin duen harreman berrira egokituko diren produktuak garatuko dituzte. Momentuz merkaturatuko duten lehen produktuaren ezaugarriak ezagutzera eman ez badira ere, honen bidez orgasmora iristeko aukera izango dela aurreratu dute.
GAZTEBERRI #104| 2015 Martxoa-Apirila
Arrakastaz hil? Zuetako askok, jada, ‘Preguntados’ izeneneko jokoa izango duzue zuen sakelako telefonoetan edo tabletetan. Hau, Etermax enpresaren azken joko arrakastatsua da, ‘Apalabrados’ jokoaren lekukoa hartu duena, hain zuzen ere. Izan ere, mundu osoan, jada 130 milioi erabiltzaile baino gehiagok deskargatu du joko hau eta Google Play zein App Store zerrendetako lehen postuetan aurkitzen da. Baina beste hainbat kasutan bezala, badirudi joko hau arrakastaz hil egingo dela. Izan ere, joko honek aukera ematen die erabiltzaile guztiei bere galderak egiteko eta Etermaxeko kideek azaldu dutenez, egunero, milioi bat galdera baino gehiago jasotzen dituzte. Ondorioz, ezinezkoa egiten zaie hauen guztien zuzentasuna egiaztatzea.
27
Denborapasak ESAERA ZAHARRAK Ordenatu ondorengo hitzak modu zuzenean esaera zahar bat osatzeko Sua
jaten.
martxoak
hautsez
bere
maiatzak
behar
ere
badu
etxeko
ez
Du.
da.
haragia
Maiatzen
etxeko
otsoak
martxotzen
estali
du
......................................................................................
......................................................................................
......................................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
*****
*****
SUDOKUAK *****
ESAERA ZAHARRAK 1.) Etxeko sua etxeko hautsez estali behar da. (Los trapos sucios se lavan en casa).
en marzo mayea, en mayo marcea).
28
GURUTZEGRAMA 1.) Txalaparta • 2.)Astamakila • 3.) Arrasate • 4.) Karraska • 5.) Kakoeta • 6.) Amuriza • 7.) Itsaso • 8.) Hortz • 9.) Borda • 10.) Aiete. • 11.) Foru.
2.) Otsoak ere ez du bere haragia jaten. (Perro no come perro). 3.) Martxoak maiatzen badu, maiatzak martxotzen du. (Cuando
GAZTEBERRI #104 | 2015 Martxoa-Apirila
GURUTZEGRAMA 1.| Mendira joatea gogoko duen pertsona. 2.|Zuberoako maskaradako pertsonaia. 3.| Ur-korronte baten ibilguan gertatzen den batbateko beheragunea. 4.|Prezipitazioen ur-kantitaea neurtzeko erabiltzen den tresna. 5.| Sakondu, zulo bat handiagoa egin. 6.| C Bitaminaren eskasiak eragindako gaixotasuna. 7.| Nafarroako udalerria, Bortzirietan. 8.| Metal zurixka, xaflakorra eta arina. 9.| Zestoan jaio zen bertsolari gipuzkoarra. 10.| Bizkaiko udalerria. 11.| Lau beso dituen euskal ikurra. 12.| Ekialde Urruneko erlijio-eraikina, Budari eskainitakoa.
1
2 3
4
5 6
7
8
10
9
11
12
GAZTEBERRI #104| 2015 Martxoa-Apirila
29