Gazteberri 90

B G

G

az

a

te b e

ri

r

A ldiz k i a r

Gazteberri #90 2012 Abendua

Zergatik egiten dugu amets?

B G

Aurkibidea

G

az

a

te b e

A ldiz k i a r

ri

r

Ze

04 Elkarrizketa.

Iñigo Iraultza-Iru

Gabonei buruzko beste historia bat Zientzia.

Aldaketa klimatikoa

10

08

ARGITARATZAILEA:

Euskara

© Shareak Kultur Elkartea Lege Gordailua: Bi-1151-04 Tlf: 94 424 75 94 Faxa: 94 415 74 52 eposta: gazteberri@unionline.info http://www.gazteberri.info

12 Zergatik egiten dugu amets?

Erredakzioa: Iparragirre, 17, 1.esk.

48009-Bilbao.

Koordinatzailea: Jon Mikel Zabalegi.

Testuak eta diseinua: Shareak Laguntzaileak: Nerea Segura, Gotzon Sanchez Argazkiak: Markel Redondo, Alejandro Boyero, Artxiboa.

Publizitatea: 696935662 Banaketa arduraduna: Lourdes Sánchez.

14 Aisia

Sexua Shareak Kultur Elkarteak ez du Gazteberri Aldizkarian adierazitako esanen eta iritzien erantzunkizunik derrigor bere gain hartzen

EKINTZA HONEK EUSKO JAURLARITZAKO KULTURA SAILEKO HIZKUNTZA POLITIKARAKO SAILBURUORDETZAREN LAGUNTZA JASO DU

11. Zer jan, hura izan.

18

20

17. Txorroskiloa.

Teknologia Berriak

26

Denbora pasak

28 Gazteberri #90

3

GAZTEBERRIAK

Mazinger Z-ren 40. urteurrena Mazinger Z marrazki bizidunetako robota eta hainbat gazteren heroiak 40 urte bete berri ditu. Mazingerren lehen agerpena 1972ko irailaren 12an izan zen Japoniako aldizkari batean eta hiru hilabete eskas beranduago, marrazki bizidunetako lehen kapitulua estreinatu zen.

Gure artean, 1978. urtera arte itxaron behar izan genuen Mazinger ikusi ahal izateko (garai horretan bakarrik bi telebista kate ziren eta TVE1-n emititu ziren). 1993an T5k kapitulo guztiak emititu zituen berriz ere. Izan ere, Mazinger pertsonaia eztabaidatsua bilakatu zen estatuan hainbaten ustez marrazki bizidunetako edukiak biolentoegiak zirelako.

Kritiken aurrean, TVEk zortzi kapitulu emititu gabe utzi zituen.

Mazinger mundu osoan arrakasta itzela izan zuen fenomenoa izan zen.

Duela hamar urte Animage aldizkariak egindako sailkapen baten arabera ‘anime’ ospetsuenen artean Mazinger hamaikagarren postuan sailkatu zen.

Mazingerri esker manga eta anime marrazkietan genero berezia sortu zen, ‘Mecha’ (‘Mechanical’) izenarekin ezagutzen dena hain zuzen ere. Genero hauetan, gizakiek gidatzen dituzten robot erraldoiak dira protagonista.

Mapetan bakarrik existitzen den uhartea Australiar zientzilari batzuek Pazifikoan izan behar zuen irla bat mapetan soilik existitzen dela aurkitu dute. Uharte hau, munduan diren mapa gehienetan azaltzen da eta Australia eta Kaledonia Berria bitartean aurkitu beharko litzateke; bere izena Sandy da eta Google Earthen ere ikus daiteke.

Maria Seton geologoa buru zuen zientzilari talde batek aurkitu du akatsa.

Ikerketa lan bat burutzen ari zirelarik mapetan uharte handi bat izan behar zuen tokian itsaso zabalean aurkitzen zirela ikusi zuten zientzilariek.

Antza denez, munduko mapa gehienak datu banku berean oinarrituta egiten dira eta hor izan daiteke akatsa.

bitfm donostia iruñea

4

Gazteberri #90

GAZTEBERRIAK

Munduko emakumerik altuena hil da

189.819 letretako hitza Bai halaxe da. Munduko hitzik luzeenak 189.819 letra ditu. Ingeles hizkuntzako hitza da eta proteina baten izenari dagokio. Norbaitek kalkulua egin omen du eta hitz osoa irakurtzeko 3 ordu, 33 minutu eta 23 segundu behar dira.

Atal honetan hitz osoa idazteko tokirik (eta gogorik) ez dagoenez, jakin ezazue hitza ‘Methio’z hasten dela eta ‘leucine’z amaitu. Proteina honekin lan egiten dutenek, hala ere, ‘Tintin’ izenarekin ezagutzen dute.

Hitz honen luzeerak badu bere logika.

Horrela, laborategiko terminologian, proteinen izenak hauek osatzen dituzten

osagai kimiko guztiekin eratzen dira.

Tintinen kasuan, proteina erraldoi bat denez, osagai kimikoen kopurua ere oso handia da eta hauek guztiak elkartzean aipatu hitz erraldoia sortzen da.

Esan bezala, bada hitz osoa irakurtzera animatu den norbait. Bere izena Dmitry Golubovskiy da eta hitz honen berri izatean osoa irakurri behar zuela erabaki zuen. Golubovskiyk hala egin zuen eta bere balentriaren proba emateko edo, bideoz grabatu du.

Bideoa YouTuben dago ikusgai eta jada 800.000 bisita baino gehiago izan ditu.

Norbaitek ikusiko ote zuen bideo osoa?

Munduko emakumerik altuena pasa den azaroaren 13an hil zen. Yao Defen txinatarrak 40 urte zituen eta munduko emakumerik altuena zen 2,36 metrotako altuerarekin. Defenen altuera handia gaitz baten ondorioa zen. Izan ere, tumore baten ondorioz behar baino hazkundearen hormona gehiago sortzen zuen bere gorputzak. Horrela, 13 urterekin jada 1,85 metrotako altuera zuen Defenek. 2006an ebakuntza egin zioten tumorea kentzeko baina urtebete beranduago berriz ere agertu zen.

Defenek 200 kilo pisatzen zituen eta 57ko talla zuen oinetakoetan. Tumoreaz gain, bestelako gaitzak ere pairatzen zituen: osteoporosisa, bihotzekoak, desnutrizioa...

Baita emakumerik zaharrena Hil honen hasieran, abenduaren 3an hain zuzen ere, munduan zen emakumerik zaharrena ere hil zen. Besse Cooper estatubatuarrak 116 urte zituen zendu zenean. Cooper Georgia estatuan den Monroe hirian hil zen. Orain arte ezagutu den emakumerik zaharrena 1997an hil zen Frantzian 122 urterekin. Bere izena Jeanne Louise Calment zen.

Gazteberri #90

5

ERREPORTAJEA

Gabonei buruzko beste historia bat Gabonetan Jesusen jaiotza ospatzen da baina antza denez Jesus ez zen abenduaren 25ean jaio. Jaiotza data ezagutzeko egin zen ikerlanan eliza katolikoak jada onartu dituen zenbait akats daude eta eguna ezezik urtea ere okerra izan daiteke. Gabonak data hauetan ospatzearen arrazoia, bestalde, indarrean ziren jai paganoekin amaitzeko gura aurki daiteke

Gabonetan Jesusen jaiotza ospatzen da. Guztiok ikasi dugun bezala, Jesus abenduaren 25an jaio zen, baina gero eta garbiago dago data hori ez dela zuzena.

Ikerketa desberdinek frogatu ahal izan duten bezala, Jesus ez zen negu partean jaio eta, seguruenik, udaberriko beste edozein egunetan kokatu beharko litzateke bere jaiotza.

Akats honen jatorria Dionisio Urria monjean bilatu behar da. Dionisiok, 523. urtean, Kristautasunaren lehen urtea finkatzeko agindua jaso zuen, beti ere, Jesusen jaiotzatik abiatuta. Dionisio bere garaiko matematikaririk onenetakoa zen baina bere kalkuluetan huts egin zuen.

Monjeak Jesusen jaiotza a.u.c (ab urbe condita; Erromako Hiriaren sorreratik)

6

Gazteberri #90

753. urteko abenduaren 25an kokatu zuen baina, ondoren jakin ahal izan denez, gutxienez, hiru akats nabarmen izan zituen.

Jesusen jaiotza aipatzen duten ebangelio bakarrak Lukas eta Mateorenak dira, baina hauetan ez da datarik ematen.

Lukasen arabera, Jesus jaio zen gauan artzaiak omen zeuden bere artaldeak zaintzen. Adituen ustetan, ezinezkoa litzateke urteko garai horretan artzaiak atari zabalean gaua pasatzen aurkitzea eta, ondorioz, Jesusen jaiotza apirila eta iraila bitartean kokatzen dute.

Jai paganoak Abenduaren 25a Jesusen jaiotzareko data izatea ez da kasualitate hutsa. Horrela,

ERREPORTAJEA

Estatu Batuetan egindako ikerketa baten arabera, gau bakar batean munduan diren etxebizitza guztietan opari bana utzi ahal izateko Santa Clausek segunduko 882 etxe bisitatu beharko lituzke 1046 km/orduko abiaduran.

erromatarren garaia baino lehen, eguzkiaren gorespenerako jai paganoak burutzen omen ziren abenduaren amaieran, neguko solstizioarekin batera. Jai hauetan, gastronomiak paper garrantzitsua zuen.

Eliza katolikoak gabonen hasiera Jesusen jaiotzatik 345 urtetara ofizial egin zuen, eta askok kritikatzen dutenez, erabaki hau oraindik indarrean ziren jai paganoekin amaitzeko politikan oinarritu zen.

Santa Claus, zuhaitza eta jaiotza Gabonak ospatzen dituzten gizarte guztietan ohikoa da egun horietan opariak egitea. Opariak ekartzen dituen pertsonaia desberdina da herrialdearen arabera baina

munduan nagusi den pertsonaia Santa Claus edo Papa Noel litzateke. Antza denez, figura hau San Nikolas bezala ezagutzen den Mirako (Turkia) gotzainaren bizitzan oinarritzen da. Gotzain hau ezaguna egin zen behartsuekiko zuen onberatasun eta eskuzabaltasunarengatik eta, horretan oinarrituta, gabonetako mito hau sortu zen.

Gabonetako beste ezaugarri nagusietako bat gabonetako zuhaitza dugu. Ohitura honek herri germaniarretan du bere jatorria. Izan ere, neguan zuhaitzak hostorik gabe geratzen zirenean, herri hauetako biztanleek zuhaitz hauek apaintzen zituzten bertan bizitzen ziren espiritu onak ahalik eta lasterren bueltatzeko. Gehien erabiltzen ziren apaingarriak sagarrak eta margotutako

harriak ziren eta horiek dira 1750an Bohemian erabiltzen hasi ziren kristalezko bolen jatorria.

Etxeetan jaiotzak jartzearen ‘erruduna’ Asisko San Frantzisko dugu. Antza denez, 1220. urtean, Asisko San Frantziskok Belenera bidaiatu zuen eta han txundituta geratu zen bertakoek gabonak nola ospatzen zituzten ikusi zuenean.

Erromara bueltatu zenean, Asisko San Frantziskok baimena eskatu zion Honorio III Aitasantuari Jesusen jaiotza antzezteko.

Jaiotzen inguruan ere nahikoa eztabaida izan dira eta urteen poderioz hauen itxura ere aldatu da. Horrela, hasieran, soillik Jesus azaltzen zen behi eta asto batekin batera. Ondoren elizak izarra eta Ama Birjinarenen irudia ere inposatu zituen.

Gazteberri #90

7

ELKARRIZKETA

IÑIGO IRAULTZA / IRU (olentzeroren biloba)

Olentzero joan zaigu mundura lanera Iñigo Iraultza (Iru) leioarra Olentzeroren biloba dugu. Olentzero munduan/Arraun the World ekimenaren bidez, Euskal Herrian diren ume etorkinen opari eta mezuak banatzen ditu hauen jaioterrietan. Iaz Afrika aldean izan zen eta aurten, berriz, Ertamerikan. Iruk berak azaltzen digunez, Olentzerok nahiago izan du Euskal Herrian duen lanari ekitea eta bidaiatzeko ardura bere gain utzi du

Zer egiten du Olentzeroren bilobak munduan zehar bidaiatzen? Nola sortu zen ideia hau?

Ideia duela zenbait urte sortu zen.

Gabonak zirela eta, Olentzero lanak burutu behar izan nituen Bilboko auzo batean, umeen gutunak jasotzen etab...

Gutun hauetako asko ume etorkinen gutunak ziren eta hauetan ume hauek bere jaioterrian utzitako senideentzako opariak eskatzen zituzten. Ideia hori buruan bueltaka izan nuen eta, hasieran, munduan zehar bidaiatzen zuen Olentzeroren bilobaren inguruko istorio bat idazten hasi nintzen. Istorioa idazten ari nintzela nik neuk Olentzeroren bilobaren papera bete nezakeela pentsatu nuen eta zenbait lagunen

8

Gazteberri #88

laguntzarekin ekimena gorpuzten hasi zen.

Euskal Herria txikia geratu al zaio Olentzerori?

Gure gizartea dexente aldatu da azken urte hauetan eta, gaur egun, Euskal Herriko edozein herritan atzerritik etorritako haurrak ikus daitezke. Esan bezala, Olentzerori bidalitako gutun horietan guztietan haien jaioterriko helbideak azaltzen ziren (Maroko, Senegal, Kolonbia...). Olentzerok bere lana bete behar zuenez, haur hauen eskaerak ere bete ahal izateko Euskal Herritik kanpo atera behar izan du. Olentzero zaharra bere baserrian gustura dagoenez eta Euskal Herrian jada lan handia duenez,

bere bilobari egokitu zaio munduan zehar bidaiatzea. Bidaia hauei esker, gainera, gurea den ohitura bat munduan zehar ezagutzera emateko aukera dugu eta, bide batez, guk geuk ere beste herrialdeetako ohiturak ere ezaguzteko aukera dugu.

Zein da ‘Olentzero munduan/ Arraun the world’ ekimenaren funtsa? Nondik dator arraun bat erabiltzearen ideia?

Esan bezala, ekimen honen xede nagusia Euskal Herrian diren ume etorkin horien guztien nahia betetzea da. Horrela, Olentzeroren bilobak egiten dituen bidaia hauetan Euskal Herrian diren haur horien senitartekoak bisitatzen ditu hauei opariak emateko. Opariek ez dute zertan

ELKARRIZKETA Olentzeroren biloba Afrika aldean izan zen iaz|MARKEL REDONDO

materialak izan behar eta, sarritan, gutunak edota bideomezuak izaten dira.

daramagu hura geure barnean; arrauna eramateak hori gogorarazten digu.

Arraunaren garrantzia ekimenaren izenean bertan dago: Arraun the world.

Ingelesarekin egindako hitz joko bat da, ingelesezko ‘Around’ eta euskarazko ‘Arraun’ antzeko fonetika baitute. Hitz joko hori aprobetxatuz arrauna ekimen honen sinboloa bilakatu da. Arrauna ere elkartu eta, era berean, urrundu egiten gaituen itsasoa zeharkatzeko sinboloa da. Baina arraunaz gain, bestelako garraiobideak ere erabiltzen ditu Olentzeroren bilobak, hala nola, patinetea, bizikleta, autostopa... Arrauna ezinbestekoa da proiektu honetan Amomaren opari bat delako, eta Itsasoaren ondoan bizi garen guztiok beti

Zerk txunditu zaitu gehien bidaia hauetan?

Bidaia hauek guztiz harrigarriak dira eta bertan bizi izan ditugun bizipenak nekez bizi ahal izan dira Euskal Herrian.

Adibidez, Saharan Euskal Herrian zen ume baten aita bilatu behar izan genuen eta horretarako genuen informazio bakarra umeak emandako argazki bat zen. Hori bai benetako abentura! Baina, apika, gauzarik bitxiena honakoa da: etxe batean sartu eta familiak bere alaba Olentzeroren bilobarekin ezkondu nahi izatea. Aipatzekoa da ere herri guztietan izan dugun harrera ona. Bisitatu ditugun

herriak oso pobreak dira baina jendeak duen guztia eskaintzen dizu. Guk ere poza handia hartzen dugu familia baten etxera iritsi eta gutuna edo bideomezua helarazten diegunean eta beraien erantzuna ikustean; benetan hunkituta daudela ikusten duzu eta horrek jarraitzeko indarra ematen dizu.

Olentzeroren biloba Internet eta gizarte sare desberdinetako zalea dugu. Aitona?

Aitonak nahiago izan du beti txalaparta erabiltzea, baina hona hemen primizia bat: Txalapartanet sortzen ari gara. Momentuz ekoizpen fasean da baina komunikatzeko tresna berria izango dugu, doakoa, ekologikoa eta dibertigarria.

Gazteberri #90

9

ZIENTZIA

Zer gertatuko litzateke kasko polarrak urtuko balira?

Uda honetan, sateliteen bidez Groenlandiari ateratako argazkiak albiste bilakatu ziren. Argazki horietan, bertan den izotz geruza desagertzear zela ikus zitekeen.

Ondoren izotza ez zela desagertu frogatu arren, askok dira bere buruari galdera hau egiten diotenak: zer gertatuko litzateke kasko polarrak urtuko balira?

10

Gazteberri #90

ZIENTZIA Ikerketa desberdinek aditzera eman dutenez, gure planetaren bataz besteko tenperatura 0,5ÂşC-ean hazi da azken mendean. Horrela ikusita, ez dirudi tenperatura hazkunde handia denik, baina berotze horrek eragin izugarriak izan ditzake gure planetan. Adibidez, denbora tarte berean, aipatu tenperatura hazkunde horren eraginez itsasoaren maila 15/20 zentimetrotan hazi dela ziurtatzen dute adituek.

Tenperatura altuek jitoan diren icebergen urtzea eragin dezakete. Honek ez luke ozeanoen mailaren igoera eragingo, icebergak flotatzen duten izotz puxkak baitira eta ur gainean egon ahal izateko bere pisuaren baliokide den ur bolumena higitzen dute.

Baina tenperatura hazkundeak eta icebergek badute zeresana ozeano mailaren igoeran.

Icebergak kostalderaino iristen diren glaziar izoztuetatik askatu diren izotz puxkak dira eta, noski, zenbat eta tenperatura altuagoa orduan eta aukera gehiago horrelako izotz puxkak askatzeko. Glaziar batetik askatzen den puxka bakoitza ozeanora iristen den bakoitzean, honen maila igo egiten da, baina hori bai, oso neurri hautemaezinean.

Adituen ustetan, tenperatura hazkunde erritmo honek kasko polarraren urtzea eragin dezake eta, honekin batera, ozeanoen mailaren igoera. Kasko Polar handiena Antartikan aurkitzen da. Bertan, planetan den izotzaren %90 inguru aurkitzen da. Han den izotz masaren tamaina imaginatzeko, kontutan izan behar da bertan pilatzen den izotz geruzaren bataz besteko handiera 2,13 kilometrotakoa dela. Antartikan den izotz guztia urtuko balitz ozeanoen maila 61 metro inguru haziko litzatekeela kalkulatu da. Zorionez, Antartikan bataz besteko tenperatura -37ÂşC-ekoa da eta, beraz, momentuz, ez dirudi horren arriskua dagoenik.

Ipar poloan, berriz, izotz geruza ez da hegoaldean bezain lodia. Hemen, kasko polarra itsasoaren gainean dago eta urtuko balitz, ez luke hainbesteko eragina izango ozeanoen mailan.

1995an Klima-aldaketari buruzko Gobernuarteko Taldeak 2100. urterako ozeanoen mailen inguruko zenbait iragarpen argitaratu zituen. Horrela, talde honen arabera, mende honen amaierarako itsasoaren maila 15 eta 95 zentimetro artean igoko da. Itsasoaren mailaren hazkundea hedapen termikoaren eta kasko polarren urtzearen ondorioa izango da. Itsaso mailaren hazkunde honek eragin handiak sortuko ditu kostaldean diren hirietan, bereziki ekaitzak direnean.

Beraz, kezkatzeko arrazoirik bada? Bai. Izan ere, ozeanoen maila igoeran eragin zuzenena bertan den uraren tenperatura da. Itsasoko urak bere dentsitaterik handiena 4ÂşC-etan lortzen du. Tenperatura honetatik gora edo behera itsasoko uraren dentsitatea murrizten da eta, beraz, ur kopuru berberak espazio gehiago behar du.

Gazteberri #90

11

EUSKARA

Euskal Etxeak

Klik euskaraz

Titulu erregistro berria

HABEk, Euskara Munduan programaren baitan, 2012/13 ikasturtean Euskal Etxeetako euskara-eskolak diruz lagunduko ditu. Ikasturte honetan 28 hitzarmen sinatuko ditu HABEk beste hainbeste Euskal Etxe eta Federakuntzekin. Guztira, 230.000 euroko aurrekontua bideratuko da ekimen honetara.

Eusko Jaurlaritzako Hizkuntza Politikarako Sailburuordetzak hainbat euskarazko tresnekiko loturak bildu eta www. euskara.euskadi.net webgunean ipini ditu era errazean kontsultatzeko moduan. Hauetako asko beste erakunde edota instituzio batzuenak izan arren, Sailburuordetzak informazioa bildu eta modu ordenatuan eskaintzeko lana hartu du.

Eusko Jaurlaritzako Hizkuntza Politikarako Sailburuordetzaren ekimenez euskara-ziurtagirien erregistro ofizial berria eta bateratua sortu da.

Horrenbestez, herritar orok euskararen ezagutza egiaztatzeko zer titulu duen jakin nahi izanez gero, norberaren datuak kontsultatzeko, erregistro bateratu horretara jo dezake (www. euskadi.net)

Euskara erabili bai, baina modu zuzenean Euskal Herriko Unibertsitatearen (UPV/ EHU) eta Euskal Irrati Telebistaren (EiTB) eskutik ‘Kalkoen Behatokia’ izeneko ikerketa proiektua garatu da. Proiektu honen garapenaren ondorioz euskaldunon artean euskara sustatzeko eta, bide batez, erabiltzen diren modelo linguistikoen jarraipena egiten duen interneterako aplikazio bat garatu da.

Ikerketa proiektua unibertsitateko ikerketa talde batek burutu du EiTBen landutako irrati, telebista eta Interneterako testu desberdinetan oinarrituz. Proeiktuaren arduradunek azaldu duten moduan,

Ikerketa prozesuan jasotako kalkoak aipatu Interneteko aplikazioan bildu dira.

Aplikazioan, euskarazko kalko linguistikoak zein esalditan azaltzen diren, esaldi hori hola hobe daitekeen eta zein motako kalkoak diren ikus daiteke.

‘Kalkoen Behatokia’ ikerketa proiektua EiTBk Bilbon duen egoitzan aurkeztu zen Euskararen Nazioarteko Egunean | eitb.com

Euskara eta Euskal Kultura sustatzeagatik

Karmele Goñi, Amaia Iturbe eta Egoitz Rodriguez aurtengo Lauaxeta Sarien irabazle Lauaxeta fusilatu zutenetik 75. urteurrena betetzen den urte honetan Bizkaiko Foru Aldundiak Lauaxeta Ohorezko Sariaz gain, Lauaxeta Poesia Saria eta Lauaxeta Ikus-entzunezkoen Saria ere banatu ditu. Ohorezko Saria Karmele Goñi etnografoarentzat izan da euskara eta euskal kultura sustatu, hedatu eta normalizatzeko lanetan egindako ahaleginengatik eta ibilbideagatik. Poesia Saria, berriz, Amaia Iturberentzat izan da ‘Eszenatokietako aztarnak hasten direnean’ lanagatik.

Azkenik, Egoitz Rodriguez izan da sariduna 2012ko Lauaxeta Ikus-entzunezkoen Saria kategorian, Zerutik sua dator dokumentaleko zuzendaritza-lanagatik.

12

Gazteberri #90

ekimen honen xede nagusia kalko linguistikoek euskaran duten ibilbidea aztertzea da. Kalko linguistikoak beste hizkuntza batetik ‘itzulpenaren bidez’ zenbait elementuen kopiak dira.

Aplikazioa Euskararen Nazioarteko Egunarekin batera aurkeztu da EiTBk Bilbon duen egoitzan eta bertan, besteak beste, EiTBko Euskara Arduraduna den Asier Larrinaga eta EHU/UPVko Euskara eta Komunikazio Saileko zuzendaria den Xabier Alberdi izan ziren.

ZINEMA EUSKARAZ

Eusko Jaurlaritzaren ‘Zinema euskaraz’ ekimena abian da aurten ere.

Ekimen honen xedea euskara kultur komunikaziorako tresna gisa bultzatzea eta horren erabilera aisialdian normalizatzea da. Horretarako, ekimenak bost bide jorratzen ditu: areto komertzialetako estreinaldiak, DVDak merkaturatzea, streaming emanaldiak, herrietako aretoetako emanaldiak eta ikastetxeekin.

ZER JAN, HURA IZAN

Minbizia arriskua murriztu “Birjina estrako oliba-olioa, baratxuri gordina, brokolia, andere-mahats beltza, kiwia, azenarioa, soja edota te berdearen kontsumoa, minbiziaren arriskua gutxitzea baimentzen du”. Sarritan, hau bezalako titularrak irakurri izan ditugu. Baina zein elikagaiek babesten gaituzte benetan? Ba ote da kaltegarria den elikagairik?

Osasunerako Mundu Erakundeak (OME) dioenez, minbizi kasuen heren bat elikadura desorekatu baten ondorioz sortua da. Faktore kaltegarri anitz daude: gehiegizko pisua; “Huts-kaloria” (freskagarriak, bolleria) deitutako janarien gehiegizko kontsumoa, kaloriak azukre eta koipeetatik datozelako eta funtsezko substantziarik ematen ez dizkigutelako; alkohol-gehiegikeria; gaziegiak diren elikagaien kontsumoa (kontserbak); edo elikagai ketuak (izokin ketua, barbakoa ...), keak substantzia kimiko pro-kantzerigenoak ematen dizkigulako. Hala ere, elikaduran badare faktore onuragarriak ere bai, sustatu beharko ditugunak.

Guztiok jakin badakigu, gure eguneroko elikadurak, osasungarri izateko, halako mantenugai batzuk behar dituela: karbohidratoak, zuntza, lipidoak, proteinak, bitaminak, mineralak eta ura, besteak beste. Baina mantenugaiak nahikoak al dira? Zuntz, bitamina eta mineraletako kontsumo egokia, minbiziaren aurkako prebentziorako funtsezkoa dela badakigu. Baina elikagaiak gure osasunerako beste sustantzia aktibo on eskaintzen dizkigute, fitokimikoren kasua den bezala. Badakit prozesatuta eta elikagaiari gehitutako substantzia itxura hartzen duela, baina ez horixe !! Era naturalean begetaletan (fruitu, barazki, bihi osoko zereal, egoskari, fruitu lehor, onddo...) azaltzen diren substantziak dira, kolorea eta zaporea emanez; baina gainera, minbiziaren kontrako babesa eskaintzen dute, zahartze goiztiarraren kontra, edota beste gaixotasun askotan.

“Minbizia faktore anitz eraginda suertatzen da, baina erdia baino gehiago, gure menpe daude”

NEREA SEGURA Nola jakin dezakegu, zein elikagaiek daukaten fitokimikoak? Lehen aipatu dugunez, hauek bere kolorea ematen diete, eta trikimailua hartan dago. «EZ! elikagai begetal guztiak, EZ dira berdeak», eta frogatuko dizuet: ahabietako pigmentu urdina; mahats edo alberjiniako morea; tomate edo marrubien gorria; kuia edo azenarioko laranja; limoi edo sagarretako horia; tipula edo baratxuriko zuria; eta noski, brocoli edo ziazerbako berdea... substantzia antioxidatzaile, antiinflamatorio, antiseptiko, anti-anti… anti-kantzerigenoak desberdinak dituztela jakitera laguntzen digute.

Beraz koloreetako ostadar honek, gure plateretan agertu beharko du; dibertigarriak eta bizkorgarriak egiteaz gain, osasuntsuagoak ere bihurtzen dituelako. Minbizia faktore anitz eraginda suertatzen da, baina erdia baino gehiago, gure menpe daude: tabakoa, alkohola, jarduera fisiko eskasa, eta elikadura desorekatuaren ondorioz direlako. Minbizia loteri txar bat da, ez itzazu utzi egokitzen… papeleta gutxi izanda, posibilitateak murriztuko dituzu ;D

Gazteberri #90

13

ERREPORTAJEA

Zergatik egiten dugu amets?

Ametsak lo gauden bitartean ditugun esperientzia subjetiboak dira eta hauetan irudiak, ahotsak edota pentsamenduak aurkezten zaizkigu.

Ametsek alegiazko mundua islatzen dute eta hauei esker gure beldur sakonenak, sekreturik handienak edota fantasiarik beroenak inkontzientetik ateratzen dira

14

Gazteberri #90

Gizakion garuna misterioz betetako organoa da. Milaka ikerketa egin dira honen funtzionamendua ezagutzeko eta, hala ere, oraindik ezer gutxi dakigu materia grisez osatutako ‘makina’ izugarri honen inguruan . Ametsena da burmuinaren funtzionamenduan buruhauste gehien eman duen gaietako bat. Gizakiok milaka urte eman ditugu ametsen interpretazioa egiten baina hamarkada gutxi batzuk honen funtzionamendua ulertzen. Hori dela eta, zientzilariek ezin dute ziurtasun osoz zergatik amets egiten dugun galderari erantzun. Horrela, oraindik ere, ez dago garbi ametsek funtzio fisiologikoa, biologikoa ala psikologikoa duten.

Ametsena lantzeke dagoen esparrua da zientzilarientzat. Gaur egun, teoria desberdinak daude zergatik amets egiten dugun galderari erantzun emateko.

Zergatik egiten dugu amets? Ez da erantzun errazeko galdera. Teoria desberdinak daude galdera hau erantzuteko. Zenbait zientzilarien ustetan, burmuin konplexuak dituzten espezie guztiek (mamifero guztiek amets egiten dute) amets egiten dute informazioa sendotzeko. Gizakiok, egunean zehar milioika input jasotzen ditugu gure burmuinean. Hauetako batzuk zentzumenen bidez jasotako xehetasunak dira (aldamenetik pasa den kotxearen kolorea) eta beste batzuk, berriz, sakonagoak (azterketa baterako ikasten dugun edukia). Lo gaudenean, burmuinak esnaldian barneratutako informazio hori guztia prozesatu egiten omen du input bakoitza gure memorian gordetzeko edo guztiz ezabatzeko. Zenbait zientzilarientzat ametsek zerikusia izango lukete prozesu horretan.

eta zaila izaten da hauek gogoratzea.

Izan ere, ametsen ezaugarri nagusietako bat horixe da, hots, gogoratzeko zailak direla. Lo gauden bitartean, ametsak errealitatearekin nahastera irits gaitezke, baina esnatu bezain pronto, arazoak izango ditugu hauetako asko oroitzeko.

Ametsak era desberdinetakoak izan daitezke; segundu eskasekoak, zenbait minututakoak, irrealak, fantasiazkoak, eduki sexualekoak, amesgaiztoak...

Zientzilarien esanetan, gizaki guztiok egiten dugu amets baina ez ditugu amets guztiak gogoratzen. Loaren ohiko zikloak modu naturalean igarotzen ditugunean ametsak ahazten omen ditugu. Horrela, REM etapan gaudenean, alarma baten eraginez edo, bapatean esnatzen bagara izandako ametsa errezago gogoratzeko aukera izango dugu.

Ikerketa desberdinen arabera, ametsen edukia zenbait kanpo faktoreen araberakoa da: generoa, kultura, gizarte maila, izaera... Horrela, zenbait ikerketek frogatu ahal izan dutenez, eskualde eta genero bereko pertsonen artean hainbat gai errepikatzen dira hauen ametsetan.

Sigmund Freud

Beste zenbait ikerlarientzat, berriz, ametsek ez dute garrantzi handirik eta burmuinaren jarduera baxuaren ondorioa litzateke.

REM Ametsen inguruan egindako ikerketa desberdinen arabera, ametsak, bereziki, loaren etapa zehatz batean ematen dira, REM izenarekin ezagutzen den lo sakonaren etapan hain zuzen ere.

Ikerketa hauen arabera, nahiz eta lo sakonean izan, burmuinan aktibitate handia izaten da eta honen islarik ezagunena etapa honi izena ematen dion begien mugimendu azkarra da (Rapid Eye Movement). Loaren bestelako etapetan ere ametsak izan daitezke baina hauek ez dira REM etapan ematen diren ametsak bezain argiak

Ametsen inguruko ikerlaririk esanguratsuenetako bat Sigmund Freud dugu. Freuden teoriaren arabera, ametsak sinbolismoz beterik daude eta gizakion benetazko intentzio eta emozioak erakusten dituzte. Freuden ustez ametsen bidez errealitatean aurre egin ezin diegun desioak beteko genituzke. Ondorioz, ametsen azterketak gure inkontzientziaren arazoen inguruko informazioa emango liguke.

Freuden ikuspuntu honek hainbat eztabaida sortu ditu (Freudek garrantzi handia ematen zion ametsen izaera sexualari) eta gaur egungo psikologoen gehiengoaren ustetan ametsen esanahia norbanakoaren araberakoa da.

Ametsen kasuan, momentuz, ezinezkoa da hauen inguruan diren teoria desberdinak frogatzea. Dena den, garbi dago ametsek esanahi psikologikoa dutela. Puntu honetan, arazorik handiena amets hauen esanahia interpretatzea litzateke. Orain arte, ametsen esanahia

Ametsen inguruko zenbait datu • Bataz beste, gure bizitzaren herena lo egiten ematen dugu.

• Bataz beste, sei urte ematen ditugu gure bizitzan zehar amets egiten, hots, ia 2220 egun.

• Gizakiok betidanik egin dugu amets.

• Gizaki guztiok egiten dugu amets.

Esnatzerakoan izan dugun ametsa ez oroitzeak ez du esan nahi amets egin ez dugunik. Berez, loaldi bakoitzean amets bat baino gehiago izaten dugu.

• Ametsak ezinbestekoak dira. Amets falta zenbait proteinen faltaren seinale izan daiteke.

• Bataz beste, ordubete eta bi ordu artean egiten dugu amets gau bakoitzean. Zenbait kasutan, 4 eta 7 ordu bitartean ere amets egin daiteke.

• Itsuek ere amets egiten dute. Ametsetan irudiak azaltzen diren ala ez jaiotzean itsu zirenaren baitan dago. Dena den, ametsak ez dira soilik irudietan oinarritzen.

• Ametsaren amaieratik bost minututara honen edukiaren erdia ahaztuta dugu.

Hamar minututara, %90a.

• Gizonek beste gizonekin amets egiteko joera handiagoa dute. Emakumeek, berriz, maila orekatuan egiten dute amtes emakume zein gizonezkoekin.

• Zenbait ikerketen arabera, burmuinan diren uhinak aktiboagoak dira amets egiten dugunean esna gaudenean baino.

• Loaren REM etapan esnatzen bagara ametsak errazago gogoratzen ditugu.

• Zenbait ikerketen arabera, REM etapan gizonezkoek tentetzeak izaten dituzte eta emakumezkoek odol gehago pilatzen dute bagina inguruan. Honek ez du zerikusirik ametsaren edukiarekin. Izan ere, ‘amets hezeak’ bezala ezagutzen direnak ez dute zertan izaera sexuala izan behar.

• Erretzeari uzteko prozesuan diren pertsonek amets luzeagoak izaten dituzte.

• Haur txikiak ez dira bere ametsetan azaltzen. 3/4 urterekin hasten gara gure burua gure ametsetan ikusten.

• Zurrunka egiten den bitartean ezin da ametsik izan.

• Hainbat amets bizitzan zehar errepikatzen dira.

Gazteberri #90

15

ERREPORTAJEA Ametsak aztertzen dituzten adituen esanetan gizaki guztion ametsgaiztoetan errepikatzen diren zenbait sinbolo daude. Antza denez, hau gizaki guztiok partekatzen dugun aintzineko esperientzien ondorioa da eta aipatu sinboloak hizkuntza modura erabil daitezke bere esanahia jakin ahal izateko.EEBBetako Lukman doktoreak egindako ikerlanaren baitan, behin sinbolo nagusien eta hauen esanahia identifikatuta, norbanako bakoitzaren esperientzien baitan amesgaiztoak zer esan nahi ote digun azter daiteke.

Munduaren amaiera Horretarako joera dugula pentsatu arren ezin dugu amets egin esna gaudenean.

interpretatzeko bi metodo erabil dira: Freudena lehena eta Carl Jung psikologoarena bigarrena.

Esan bezala, Freuden ustez ametsak gure burmuinaren alde izkutuaren mezuak lirateke; bete nahi ditugun desioak. Jungek, berriz, ametsaren analisirako ametsa bera ezezik norbanakoaren analisia ere beharrezkotzat jotzen du.

Dena den, ametsen interpretazioa ez da azken mendeetako gauza izan. Zenbait kulturetan, ametsen interpretazioak oso garrantzitsuak dira. Jada K.A 3000-4000 urte bitartean ametsen interpretazioari buruzko lehen aztarnak aurki daitezke.

Greziar eta erromatarrentzat ametsek izaera erlijiosoa zuten eta Jainkoen mezu zuzenak zirela uste zen. Egipton ere amets interpretatzaileak zeuden eta hauek hieroglifikoetan islatzen zituzten.

Ametsen interpretazioa Ametsen esanahia jakiteko edo hauen interpretazioa egiteko beharra gure egunetaraino iritsi da. Hori dela eta, ametsen interpretazioari buruzko milaka liburu aurki daitezke nonahi eta Googlen bertan, hainbat sarrera aurkituko ditugu honen inguruko bilaketa eginez gero.

Izan ere, gure inguruneko beste hainbat gauzekin jazo den bezala, ametsen kontu hau ere industria bilakatu da.

16

Gazteberri #90

Mayen arabera munduaren amaiera biziko dugun egun hauetan, hau gizakiok dugun kezkarik nagusienetako bat dela jakin behar da. Hau modu desberdinetan azal daiteke: olatu erraldoiak, meteoritoak, tornadoak, tximistak... Itsasoarekin amets egiteak esanahi emozionala ei du. Tornadoen esanahia norberaren izaeran aldaketak eman daitezkeela adieraziko luke eta tximistek berriz, zure izaeran jada aldaketa garrantzitsua hasi dela adieraziko lukete.

Armiarmak Sarritan armiarmak azaltzen dira gure amesgaiztoetan. Animalia hauek aintzineko bizitza formak dira eta amesgaiztoetan gure pertsonaren sakontasunean oso sustraituta dagoen zerbait adieraziko lukete. Adituen arabera, adibidez, bere amarekin oso harreman negatiboa izan duten pertsonengan ohiko da bere amesgaizoetan armiarmak azaltzea.

Hortzak Guztiok amets egin dugu, noiz edo noiz, hortzak erortzen zaizkigula.

Hauxe da, agian, gizakiok dugun amesgaiztorik ohikoenetako bat.

Hortzek bere biziko funtzioa dute; lehenik eta behin ezinbestekoak dira behar bezala elikatzeko, baina baita modu egokien komunikatu ahal izateko edota gure izaera fisikoa baldintzatzeko (hortzeria oker batek aurpi polit bat honda dezake). Hau guztia kontutan hartuta, hortzekin zerikusia duten amesgaiztoek bizitzako esparru desberdinekin erlazionatuta egon daitezke: jendeak kasu egiten ez digula edota behar bezala ulertzen ez gaituela, gure itxurarekin gustura ez gaudela...

Etengabeko korrika Hau lehen gizakietatik datorkigun ametsa omen da. Garai horietan, bizitza laburra eta arriskutsua izaten zen eta egunero pizti basatiei aurre egin behar izaten zuten. Izan ere, gaur egun gizakia harrapakari nagusiena da, baina bere garaian, ehizaki ere izan zen. Gure burua arriskuan ikusten dugunean senak korrika egiteko agintzen digu eta hori amesgaiztoetan ere islatzen da. Beraz, horrelako ametsek bizitza errealean zerbaiten mehatxua nabaritzen dugula adieraziko luke.

Osasun arazoak Sarritan errepikatzen den amsgaizto bat osasun arazoak izatearena da.

Antza denez, horrelako ametsek benetazko osasun arazoen ondorio izan daitezke.

Gazteberri #90

17

SEXUALITATEA

Aurre-isurketa

Sexologia hiztegia

50 orgasmo

Mutilen kasuan, isurketa izan aurretik nabari ahal dute zakiletik likido bat ateratzen zaiela.

Likido honek aurre-isurketa izena du eta bere funtzioa uretra espermatozoideetarako prestatzea da. Likido honetan jada espermatozoideak izan daitezke eta beraz bikotekidea haurdun gera daiteke isurketa osoa eman gabe.

Euskal Herriko Unibertsitateak euskaraz sexologian erabiltzen diren terminoak biltzen dituen Sexologia hiztegia egin du. Guztira, 1.800 hitz inguru bildu dituzte. Gaztelaniazko, frantsesezko eta ingeleseko ordainak batu dituzte eta ondoren, euskarazko definizioa gehitu diote. Iñaki Ugarteburu zenak bultzatu zuen euskarazko sexologia hiztegiaren proiektua hasiera batean.

Gretchen Molannenek etengabeko kitzikapen genitala sortarazten zion gaitza zuen emakumea da. Gaitz hau dela eta, Molannen fisikoki kitzikatua zegoen, baina ez psikologikoki. Gaitz honek ez du tratamendurik eta Molannenen bizitza guztiz baldintzatu du. Molannenek 50 orgasmo jarraian izan zitzakeen. Hau pairatu ezinik, bere buruaz beste egin du emakume estatubatuarrak.

Sexualitatearen mundua bitxikeriaz beteta dago Zalantzarik gabe sexualitatea da gizakion bizitzaren ardatz nagusienetako bat.

‘Culturizando’ izeneko blogak sexualitatearen inguruan diren zenbait bitxikeria bildu ditu.

Hona hemen zenbait adibide:

• Seme-alaba bat izan nahi duen bikote batek,

• Obulu batek 0,14 milimetro inguru neurtzen ditu. Txikia dirudien arren, gizakion ikusmenerako adina nahikoa da.

Gizakion zelularik handiena da obulua.

• Espermatozoideek, bataz beste, bost minutu behar dituzte Falopioren tronpetara iristeko.

Han daudenean, zenbait kasutan, bost egun inguru behar dituzte obulua ernaltzeko.

• Ikerketa desberdinen arabera, jarduera sexualak loa laguntzen du. Hau, harreman sexualak mantentzean sortzen diren zenbait hormona eta osagaien eraginarengatik ematen da.

• Biztanleriaren %10a asexuala da.

bataz beste, bost hilabete eta erdi ematen ditu babes gabeko harreman sexualak mantentzen.

• Europearron barrabilak, bataz beste, txinatarren barrabilen tamaina bikoitza dute.

Emakume bat orgasmora iristeko, bataz beste, 15 minutu behar izaten ditu. Gizonen kasuan, berriz, nahikoa izaten da hiru eta bost minutu bitartean. | ARTXIBOA

UPV/EHUk garatua

• Emakumeek hiru etapa pasa behar dituzte orgasmora iristeko: nahia edo libidoa, kitzikapena eta sexu-organoen lubrifikazioa.

KRISIA ETA SEXUA

Sexumuxu: sexu-hezkuntzarako bideojoko interaktiboa Euskal Herriko Unibertsitateak Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzako hirugarren eta laugarren mailako ikasleen sexuhezkuntzarako ‘Sexumuxu’ izeneko programa bat garatu du.

Programa, Unibertsitateak Eusko Jaurlaritzako Osasun eta Hezkuntza Sailekin batera garatutako bideojoko interaktibo batean oinarritzen da. Ekimen honek bi ardatz nagusi izan ditu: sexu osasuna sustatzea eta nahi ez diren haurdunaldiak ekiditea. Programaren zuzendaria EHUko Psikologia fakultateko irakaslea den Javier Gómez Zapiain izan da.

Aipatu bideojokoaz gain, ekimen honen bidez bestelako produktuak ere sortu dira, hala nola, irakasleentzako gida bat edotasexu jarreren profilak.

18

Gazteberri #90

Krisiak ba omen du eragina gure bizitza sexualan. Pziferek egindako Sexu-Gogobetetzeari buruzko Europar Ikerketaren arabera gero eta denbora gutxiago ematen dugu astero sexu harremanetan. Horrela, 2010an, bataz beste, astero bi ordu inguru sexu harremanetan ematen genuen bitartean, aurten soilik 34 minutu ematen ditugu.

TXORROSKILOA

Abuelo Rufino Sa Martín de Trevellu. Hori da nire aiton-amonak zirenak jaiotzen, hazitzen eta maitemintzen ikusi zituen herritxoaren izena. Cacereseko probintzian kokatzen da, Portugaletik oso gertu, Jalama bailaran. Baditu ondoan beste bi herri, Eljas eta Valverde del Fresno, eta hiruren artean Os tres lugaris osatzen dute, non hizkuntza berezia eta munduan bakarra dena hitz egiten duten: Fala.

Hizkuntza honek izen desberdina hartzen du herri bakoitzean: Eljasen lagarteiru, Valverde del Fresnon valverdeiru eta San Martín de Trevejon mañegu. Hiruren arteko biztanle kopurua txikia bada ere, 4.362 biztanle 2011an, 10.000 hiztunetara igo ohi da kopurua herritik kanpora lanera emigratutako eta udaran jaioterrira itzultzen diren ene abuelo Rufino eta abuela Justa bezalako natiboengatik.

Kopuru hauek kontuan hartuta, normala iruditzen zait ikerketa baten arabera, Sa Martin de Trevellun mañegua gazteleraren dialektua dela pentsatzen dutenak soilik %13a izatea, eta portugesaren dialektua dela diotenak %20a izatea bakarrik. Izan ere, hizkuntza autonomoa dela pentsatzen duen biztanlegoaren kopurua %67a da ikerketa horretan. Galdetutako biztanleen %80ak gazteleraz hitz egiten eskolan ikasi zuen, eta etxean gaztelera erabiltzeari buruz galdetzerakoan, Eljasen %5,6ra, San Martinen %13,8ra eta Valverden %20ra murrizten da galdetutakoen portzentaia. Fala hizkuntza minoritariotzat jotzen da ordea eta Jalama bailaran hizkuntza ofizial bakarra gaztelera da. Euskaldunok ere badakigu hizkuntz autonomoek estatu españolatik jasotzen duten mespretxuari buruz zertxobait, eta Españako hezkuntza ministroa den Wert jaunaren obsesioa haurrak españolizatzeko aski ezaguna da jada. Baina herria bizirik dirau hizkuntza galtzen ez den bitartean, eta Eljasen gurasoen %100ak erabiltzen du Fala seme-alabekin aritzeko ikerketa horren arabera, Sa Martinen %85ak, eta Valverden %73ak.

Imajinazioa astinduz gero, parekotasunik topa genezake Os tres lugaris eta Euskal Herriaren artean, biek baitituzte berezko hizkuntzak, biak baitaude beste bi hizkuntza handiren artean, eta mendizaleen zorionerako, Txindoki edota Aizkorriren tamainako Jalama mendi tontorra dagoelako han. Beharbada horregatik atsegin genuen udaran “al pueblo” joaten ginenean oporretan abuelo eta abuelarekin batera, eta bai polita izen horrekin deitzea aberri txiki hari. “O lugar” deitzen zioten beraiek, modu natural batez tinko mantenduz hizkuntzarik gabe herririk ez dagoenaren ideiari.

“Abuelo Rufinok bezala, nik ere badakit hizkuntza bat ez dela galtzen ez dakienak ikasten ez duelako, dakienak hitz egiteari uzten diolako baizik”

GOTZON SANCHEZ

Abuelo Rufinok, errepublikarra baino, bera gorria zela esan ohi zuen, eta nik ere hala ikusten nuen Euskal Herrira emigratu eta bertako langileen borrokarekin eta euskal militantziarekin bat egin zuela jakin nuenean. Ez nien sekula aiton-amonei galdetu beren aberriari buruz, baina ez nien sekula españolak zirela esaten entzun. Abuelori abertzaletasuna berez jaiotzen zitzaion modu natural batez etxean abuelarekin mañeguz aritzen zenean, gaitasun hori ez baitzioten sekula kendu frankistek emandako kolpeek, eta etxean abuelarekin beti bere aberri txikiaren hizkuntzan aritzeko ohiturari eutsi zion. Beharbada horregatik ulertu zuen Euskal Herrira emigratzerakoan bere ondorengoek euskaraz ikasi eta aritzea. Beharbada horregatik kontatzen zien harro bere lagunei, ni, bere biloba, euskara irakaslea nintzela. Zeinen handia zinen abuelo!

Ezagutzen dugunontzako zoragarria da Sa Martinen egun batzuk pasatzea, eta ezagutzen ez duenarentzat benetan gomendagarria. Miresgarria haur txikiak mañeguz hitz egiten entzutea plazatxoan jolasten direnean, gizon eta emakumeak tabernetan kartetan jokatzen dutenean bezala. Maitagarria da sentitzea biztanle kopurua eta lurraldearen tamainatik haratago doala hizkuntza baten garrantzia. Horregatik egingo dut beti munduko hizkuntza zanpatuekin bat eta horregatik eutsiko diot euskaraz bizitzeari, abuelo Rufinok bezala, nik ere badakidalako hizkuntza bat ez dela galtzen ez dakienak ikasten ez duelako, dakienak hitz egiteari uzten diolako baizik.

Gazteberri #90

19

AISIA

Javi Letamendia, El Inqulino Comunsitako kidea dokumentalean azaltzen den kideetako bat|STEROZONA

‘160 metros’ Bizkaiko rockaren historia ‘160 metros: una historia del rock en Bizkaia’ rockaren ikuspuntutik Bilboko itsasadarraren alde bietan 90ko hamarkadan izandako eraldaketa aztertzen duen dokumentala dugu. Dokumentalaren egileak Álvaro Fierro eta Joseba Gorordo dira eta WebTV StereoZonarekin aritu dira elkarlanean.

ESKU HORI! Zenbait egile

AITORTZA Abelin Linazisoro

Basauriko Euskarabila elkartea 1996. urtean hasi zen ipuin erotikoen lehiaketa antolatzen. Geroztik, ehunka ipuin pasatu dira elkartearen eskuetatik. Horietako hainbat aurretik argitaratutako ‘Bero hezeak’ eta ‘Basa gurina’ ipuin bildumetan bildu dira. Oraingoan, ‘Esku hori!’ bilduma kaleratu dute, esku ugariren artean idatzitako ipuinen bilduma. Gizakiok plazera bilatzeko eskubidea dugulako, eta bizitzak sarri ukatzen diguna literaturan bilatu ohi dugulako, zure esku uzten dugu liburu hau, aukeran, esku bakarrarekin irakurtzeko.

36ko gerrak milaka gizon, emakume, haur eta agure hartu zituen bere zurrunbiloaren baitan. Eleberri honek ahaztura den naufragiotik salbatu nahi ditu protagonista hauetako batzuk, Xixili narratzailearen ahotsaren bitartez. Gerrako protagonista anonimo izandako honek garaiko egunerokotasunaren berri emango digu, beldurra, biziraupena eta maitasuna bezalako kontzeptuen haritik tiraka, epikotasunetik honatago egon zen munduari begiratuz.

ZAINDARI IKUSEZINA Dolores Redondo

EZ ZUTEN ERANTZUN Oier Santos

ntrigaz eta misterioz betetako eleberri eder bat. Amaia Salazar inspektoreak bi erronkari egin behar die aurre aldi berean: Baztango bailaran gertatzen ari diren neska nerabeen hilketak ikertu eta bere iragana gainditu.

Bere haurtzaro traumatikoaren eta Baztango biztanleen alegiazko munduaren artean, errudunaren aurpegia zirriborratuz joango da.

Lagunen arteko istorioa da hau.

Sei lagun dira protagonista.

Unibertsitateko bizitza berriari ongietorria eman berri dio seiko laguntalde bitxi honek. Adin berezi honek dituen bere ohiko gora-beherez gain, bizitzaren aro zirraragarri honi ezjakintasunez zein irrikaz helduko diote neska-mutil gazteek. Euren arteko harremanak aldatuz joango dira ekintza misteriotsu baten ondorioz. Gertakizun honek beste hainbat ekarriko ditu, zein baino zein harrigarriagoak.

Dokumentala 2013ko erdialdean estreinatzea espero dute eta bere ezaugarririk berezienetako bat Crownfunding bidez finantziatu dela da.

Dokumentalaren izenburuak itsasadarraren alde biak banatzen dituen distantziari egiten dio erreferentzia.

Distantzia txikia izan arren, alde bietan alde nabariak daude soziologia edota maila sozioekonomikoari dagokionez eta, horrek guztiak, eragina izan du alde bakoitzean garatu den estilo musikaletan. Horrela, Ezkerraldean punk estiloa nagusitu zen bitartean (Eskorbuto, Parabellum, Zarama...) beste aldean Getxo Sound bezala ezagutzen dena garatu zen (El Inquilino Comunista, Los Clavos, Lord Sickness...). Dokumentalean Bizkaiko rock historian parte hartu duten hainbat pertsonaien testigantzak biltzen dira.

20

Gazteberri #90

AISIA

Invasor 2012, ESP, 99 min.

ZUZENDARIA: Daniel Calparsoro.

AKTOREAK: Alberto Ammann, Antonio de la Torre, Inma Cuesta, Karra Elejalde, Luis Zahera, Bernabé Fernández, Benjamin NathanSerio, Alex Hafner, Fran Peleteiro.

Pablo nazioarteko misio batean den espainiar militarra da. Atentatu batean bizitza galtzeko zorian izan da. Bere onera bueltatzen denean, atentatuaren inguruko informazioa izkutatzen diotela somatzen du eta ez du bere nagusiek emandako bertsio ofiziala babestu nahi bere eta bere familiaren bizitza arriskuan jarriz.

En la mente del Asesino 2012, USA, 101 min.

ZUZENDARIA: Rob Cohen.

AKTOREAK: Matthew Fox, Tyler Perry, Rachel Nichols, Giancarlo Esposito, Edward Burns, Jean Reno, Carmen Ejogo.

Alex psikoloa eta poliziako detektibea da eta gaizkile talde baten barruan gertatzen ari diren heriotza kasu berezi batzuk ikertzen ari da. Hasieran heriotzak banden arteko lehia baten ondorioa dela dirudi baina xehetasunak jakin ahala Sullivan izeneko hiltzaile baten lana dela jakin ahal izango dute

La hija de mi mejor amigo 2012, USA, 90 min.

ZUZENDARIAK: Julian Farino.

AKTOREAK: Leighton Meester, Hugh Laurie, Catherine Keener, Adam Brody, Alia Shawkat, Allison Janney.

Wallingdarrak eta Ostrofftarrak bizilagunak izateaz gain lagunminak dira.

Familiak bata bestearen aurrean bizi dira.

Ostroffen alaba, 24 urteko Nina, etxera bueltatzen denean, David Walling eta bere arteko erakarpen azalezina sortzen da. Bien arteko harremanak, familien arteko adiskidetasuna apurtuko du.

El Hobbit: Un viaje inesperado 2012, USA, 106 min. ZUZENDARIA: Peter Jackson. AKTOREAK: Martin Freeman, Ian McKellen, Richard Armitage, James Nesbitt, Aidan Turner, Graham McTavish, Jed Brophy, Stephen Hunter, Ken Stott.

Gandalf aztia eta beste hamairu ipotxekin batera Bilbo Bolsonek elfoek herrialdean eta trollen basoan zeharreko bidaia hasten du. Ibilbide luze horretan orkoen ziegak edota Mendi Bakartia delakoa ezagutuko dute.

Azken honetan, Smaug herensugeak Ipotzen altxorra zaintzen du. Azkenik, Lurraren sakontasunean, hainbeste guda sortu dituen Eraztun Bakarra aurkituko dute.

El doble del diablo

Un buen partido

2011, BEL. ZUZENDARIA: Lee Tamahori.

AKTOREAK: Dominic Cooper, Ludivine Sagnier, Raad Rawi, Philip Quast, Mimoun Oaïssa, Khalid Laith, Dar Salim.

2012, USA, 106 min.

ZUZENDARIA: Gabriele Muccino.

AKTOREAK: Jessica Biel, Gerard Butler, Judy Greer, Uma Thurman, Dennis Quaid, Catherine ZetaJones, Aisha Kabia.

Bagdag, 1987. Irakeko ejerzitoko tenientea den Latif Yahia Saddam Husseinen jauregira deitzen dute. Latifek Saddamen semea den Uday Husseinekin antza fisiko handia du eta honen ordezkoa izatea eskatzen diote. Hau, sexua eta basakeriak gustoko ditu eta Latif erret-familiaren arazo guztietan murgildu beharko du.

George Dryer futbol jokalari ohi ospetsua da baina orain EEBBtan bizi da zentimorik gabe. Herri txiki batean dago bere semearekin harremana zuzendu nahian.

Iraganean egindako akatsak zuzendu nahi ditu Georgek bere semea berreskuratzeko.

Horretarako berarengandik gertu egon nahi du eta lan bila dabil.

Gazteberri #90

21

KULTUR AGENDA

Antzerkia

Kontzertuak

Bastero Kulturgunea, Andoain

• “Crimen Perfecto” (Txalo Produkzioak). Abenduak 14.

21:30.

San Agustin Kulturgunea, Azpeitia

• “Carrera de Obstáculos” (Gesteatral). Abenduak 15.

20:00.

• “Ali Baba eta 40 lapurrak” (Borobil Teatroa). Abenduak 16. 18:00.

Social Antzokia, Basauri

• “Mujeres de Shakespeare” (El Brujo Producciones).

Abenduak 15. 20:30.

• “Sofocos” (Pentación Espectáculos). Abenduak 22.

20:30.

• “Olentzero eta edabe magikoa” (Deabru Beltzak). Abenduak 23. 12:30.

Usurbe Udal Antzokia, Beasain • “Hil

arte bizi”

(Txalo Produkzioak). Abenduak 14. 20:00.

Berango Antzokia • “Ali Baba 23. 19:00.

eta

40

lapurrak”

(Borobil Teatroa). Abenduak

Berrizko Kultur Aretoa

• “Publikoari gorroto” (Artedrama). Abenduak 15. 20:00.

Coliseo, Eibar • “Ali Baba eta 40 lapurrak” (Borobil Teatroa). Abenduak 15. 17:00.

Arriola Kultur Aretoa, Elorrio

• “Carrera de Obstáculos” (Gesteatral). Abenduak 14.

22:00.

• “Olentzero eta katu miragarria” (Kalika). Abenduak 23. 17:00.

Ermua Antzokia • “Su

txikian”

(Glu Glu Producciones). Abenduak 14. 20:00.

Torrezabal Kultur Etxea, Galdakao • “Printzea 17:00.

eta

Ahatea” (Gorakada Teatroa). Abenduak 22.

Amaia Kultura Zentroa, Irun

• “100m2” (Cinco Jotas Producciones). Abenduak 9. 20:00.

Auditorium Kultur Leioa

• “Nadie lo quiere creer” (La Zaranda). Abenduak 14. 20:30.

• “Ahatetxo Itsusia” (Glu Glu Producciones). Abenduak 26.

18:00.

• “Ulises” (Bambalina Teatro). Abenduak 27. 18:00.

Meatzari Aretoa, Muskiz • “Olentzero eta katu miragarria” (Kalika). Abenduak 20. 17:30.

Serantes Kultur Aretoa, Santurtzi • “El Patio 26. 19:00.

de mi casa”

(Moon World Records). Abenduak

Sondikako Kultur Etxea

• “Rue Aire” (El Retrete de Dorian Gray). Abenduak 16. 17:00.

Zornotza Aretoa

• “Inorako Bidaia” (Kukubiltxo). Abenduak 14. 21:00.

• “Su txikian” (Glu Glu Producciones). Abenduak 26&28. 20:00.

Aita Mari Antzokia, Zumaia

• “Goenkale” (Glu Glu Producciones). Abenduak 14. 22:00.

• “Murren Bidaia” (Behibi´s). Abenduak 16. 12:00.

Zelai Arizti Aretoa, Zumarraga

• “Mujeres de Shakespeare” (El Brujo Producciones).

Abenduak 7. 22:30.

22

Gazteberri #90

Abenduak 4

• Interplay Trio. Antigua Cigarrería, Bilbao.

00:30.

Abenduak 5

• Bart Davenport & Biscuit. Kafe Antzokia, Bilbao. 22:00. 12,5/16 euro.

• Redd Cross + Ken Stringfellow + Amodio.

Ficoba, Irun. 21:00. 25€.

• Bronze + Sharon Stoner. Helldorado, Gasteiz. 22:00. 10/12euro.

• Gazte Hitz 2012: Ze Esatek! + Skakeitan + On. Jimmy Jazz, Gasteiz. 19:00. 3/5 euro.

• II. Indie Party: Buffalo + Les Fleurs Sauvages. DOKA, Donostia, 21:00. Doan.

• Hoey and The Mussels. Infernu Taberna, Iruñea. 21:30. Doan.

• Luber Jack. Areeta, Bilbao. 22:00. Doan.

Abenduak 6

• Girls, Guns & Glory + Edu Basterra & Band. Azkena, Bilbao. 21:00. Doan.

• Mujeres + Kokoshca. Le Bukowski, Donostia. 20:00.

• Bart Davenport & Biscuit + The Young Wait. Intxaurrondoko Kultur Etxea, Donostia.

21:00. 9 euro.

• Zuloak. Ahotsenea, Durangoko Azoka.

13:30.

• Izaki Gardenak. Ahotsenea, Durangoko Azoka. 15:30.

• Meido. Ahotsenea, Durangoko Azoka. 16:30.

• Estankona. Ahotsenea, Durangoko Azoka.

18:30.

• Bizardunak + Vendetta. Plateruena Kafe Antzokia, Durango. 22:00. 8/10 euro.

• The Ripe. Jimmy Jazz, Gasteiz. 21:00. Doan.

• Brutal Thin. Infernu Taberna, Iruñea.

21:30. Doan.

• Fito y Fitipaldis. Euskalduna Jauregia, Bilbao. 20:00. 55/44 euro.

Abenduak 7

• B-Flat. Cotton Club, Bilbao. 20:30.

• Rufus Wainwright. Kursaal, Donostia. 20:00 • Sei Urte. Ahotsenea, Durangoko Azoka.

12:00.

• Hil Aiari. Ahotsenea, Durangoko Azoka.

14:30.

• Joseba B. Lenoir. Ahotsenea, Durangoko Azoka. 15:30.

• Willis Drummond. Ahotsenea, Durangoko Azoka. 20:30.

• Mujeres + Kokoshca. Eme Dos, Gasteiz.

20:30.

• Wau y Los Arrrghss! + Los Mutagénicos.

Helldorado, Gasteiz. 22:00. 12/15 euro.

• Ladys Ramone. La Nube, Santutxu/Bilbao.

21:30. Doan.

• Must Be Coffee. Ez Dok, Eibar. 23:30.

Doan.

• Cover Dales. Totem Aretoa, Atarrabia.

01:00. Doan.

• Fito y Fitipaldis. Euskalduna Jauregia, Bilbao. 20:00. 55/44 euro.

• Dementzia + Sembrando Kaos. Ortuellako Gazte Lokala, Ortuella. 21:30. 2 euro.

Abenduak 8

• The Raveling. The Cotton Club, Bilbao.

21:00.

• Balerdi Balerdi. Ahotsenea, Durangoko Azoka. 17:30.

• UK Bill. Ahotsenea, Durangoko Azoka.

18:30.

• Bronze. Ahotsena, Durangoko Azoka. 20:30.

• Saturna + Montaña. Sentinel Club Rock, Erandio. 20:30.

• Corizonas. Santana 27, Bilbao. 21:30. 16/20 euro.

• Swans + Sir Richard Bishop. Kafe Antzokia,

Bilbao. 22:00. 19/23 euro.

• Frantzeska + Zein da Zein?. Ez dok, Eibar.

23:00. Doan.

• Biersbraker + Impio. Haizea Taberna, Errenteria. 23:00. Doan.

Abenduak 9

• On. Ahotsonea, Durangoko Azoka. 14:30.

• Nick Waterhouse. Helldorado, Gasteiz.

20:00. 10/15 euros.

Abenduak 10

• Brit Floyd. Santana 27, Bilbao. 20:30.

26/30 euro.

Abenduak 11

• Jorma Kaukonen. BBK Aretoa, Bilbao.

20:00. 26 euro.

Abenduak 12

• Bart Davenport & Biscuit. Unibertsitate Aretoa, Gasteiz. 19:00. Doan.

• Edu Basterra. Castañoseko Udaltegia, Bilbao. 19:00. Doan.

• Teleplásticos. Club Eme Dos, Gasteiz.

20:30. 6 euro.

Abenduak 13

• Elkano Browning Cream. Zelaieta Aretoa, Amorebieta. 20:00.

• Erik Voeks. Abokatu Eskola, Bilbao. 20:00.

Doan.

• Els Amics de les Arts. Campos Antzokia, Bilbao. 20:30.

• Flying Pig Matanza. Eme Dos, Gasteiz.

20:30.

• Me and The Bees. Imanol Larzabal Aretos, Lugaritz K.E, Donostia. 21:00. 10 euro.

• Olentzero Rock: Rockaina + Sumisión City Blues + The Snobs. Jimmy Jazz, Gasteiz.

20:30. 3/10 euro.

Abenduak 14

• Napoka Iria. Deustuko Udaltegia, Bilbao.

19:30. Doan.

• Jeremy Jay. Le Bukowski, Donostia. 20:00.

Doan.

• Doctor Deseo. Serantes Kultur Aretoa, Santurtzi. 20:30. 20/22 euro.

• Rich Robinson Band. BBK Aretoa, Bilbao.

20:45. 16 euro.

• Dr.Maha´s Miracle Tonic. Bilborock, Bilbao. 21:00. Doan.

• Paul Collins Beat + Octopus´s Garden.

Irun Kafea, Irun. 21:00. 15 euro.

• Silla Eléctrica + Desguace Beni. Los Hermanos Ikastetxeko Kapera, Bermeo. 21:00.

• Travellin´Brothers Big Band. Kurtzio Kultur Etxea, Sopelana. 21:00.

• Vitamin X + Hondartzako Hondakinak + Dictadura + Represión. Mogambo, Donostia.

21:30.

• Balerdi Balerdi + Giorgio Bassmatti. DOKA, Donostia. 20:30. 5 euro.

• Barricada + Traición. Totem Aretoa, Atarrabia. 21:30. 18 euro.

• Hermano Lobo. El Bafle Aretoa, Iruñea.

22:00. Doan.

• Vakuum. Infernu Taberna, Iruñea. 21:30.

Doan.

• Boikot. Azkena, Bilbao. 10-12 euro.

Abenduak 15

• Nasti de Plasti + Haggish + Colorado + Pabernos Matao. La Kelo Gaztetxea, Santurtzi. 20:00. 4 euro • Toy Dolls + Vómito. Jimmy Jazz, Gasteiz.

20:15. 20/24 euro.

• Doctor Deseo. Lasarte Aretoa, Igorre. 21:30.

12/15 euro.

KULTUR AGENDA Abenduaren 28an eta 29an egingo da Hatortxu Rock jaialdiaren XIV. edizioa. Doctor Deseo talde bilbotarra izango da lehen eguneko kartel-burua, eta Koma taldearen azken kontzertua izan daitekeena nagusi izango da bigarrenean.

Hatortxu Rock Jaialdiak datak aurreratu ditu Atarrabian burutuko den edizio honetan.

• Señores + Flying Pig Matanza. Gazte lokala, Deustu-Bilbao. 20:30.

• Anje Duhalde. Kafe Antzokia, Bilbao. 22:00.

• Mala Reputación + Desakato. Azkena, Bilbao. 20:00. 10/13 euro.

• Boikot + Sonora. DOKA, Donostia. 20:00.

15/18 euro.

• BC Bombos + Rat-Zinger + Fridays Crew + Screamers and Sinners. Kafe Antzokia, Elgeta.

20:00.

• Atadxs a Nada + Bajo Presión + Artaza Combat. Kalezulo Gaztetxea, Erandio. 20:00.

3 euro.

Abenduak 16

• The King Gospel Choir. Barakaldo Antzokia, Barakaldo. 19:00.

• Tom Russell. BBK Aretoa, Bilbao. 20:00. 11 euro.

Abenduak 21

• New Orleans Gospel Chorale. Sondikako Kultur Etxea, Sondika. 20:00.

• Benito Lertxundi. Zubi Alde Polikiroldegia, Portugalete. 22:00.

• Bizardunak. Kafe Antzokia, Bilbao. 22:00.

6/8 euro.

• Su Ta Gar. Jimmy Jazz, Gasteiz. 13/15 euro.

• Raúl Micó + Las Migas. Kultur Leioa Entzunaretoa. 20:30.

• Penadas por la ley + Inkubo. La Draga, Bilbao. 21:00.

• The Longboards. El Tubo, Barakaldo. 21:00.

Abenduak 22

• Bihotzaren Taupadak. Otxarkoagako Hiritar Zentroa, Bilbao. 18:00. Doan.

• Nuevo Catecismo Católico. Le Bukowski, Donosti. 20:00. Doan.

• Seven Black Roses + Slamdog + 13 Lucid Dreams. Azkena, Bilbao. 21:00.

• El Reno Renardo. Bilborock, Bilbao. 22:00.

12/15 euro.

• Ruper Ordorika. Kafe Antzokia, Bilbao.

22:00. 12 euro.

• Sex Museum + Los Espirituosos. Helldorado, Gasteiz. 22:00. 15/18 euro.

• Zea Mays + MobyDick. Plateruena Kafe Antzokia, Durango. 22:30. 8/10 euro.

• Boikot + Sonora. Jimmy Jazz, Gasteiz. 19:00.

15/18 euro.

• King Konsul + Revolutionary Brothers.

Haritza, Eibar. 23:30. Doan.

• Metal Tribute Jaia: Sparto + Metalmania + The Killing Machine. Totem Aretoa, Atarrabia.

21:00. 10,50/13 euro.

• Highlights + Woodstock Trio. Sentinel Aretoa, Erandio. 20:00. Doan.

• Toni Metralla y Los Antibalas. Txabarri Taberna, Zalla. 22:00. 12 euro.

• Slatchtuis. Gaztegune, Murgia. 23:00.

Abenduak 28

• Rat-Zinger + BC Bombs. Bilbaina Jazz Club,

Bilbao. 20:15. 8 euro.

• Kiko Veneno. Santana 27, Bilbao. 21:45. 19/23 euro.

• Mclan + Los Guasones. Kafe Antzokia, Bilbao. 22:00. 22/24 euro.

• El Columpio Asesino + On D Rocks. Kafe Antzokia, Bermeo. 22:30. 10/12 euro • Green Valley + Juza. Jimmy Jazz, Gasteiz.

20:30. 8/10 euro.

• Hatortxu Rock XIV: Doctor Deseo + Keu

Agirretxea & Fignuh Experience + Selektah Stepi & Kenitra Bad Sound System. Entrecementerios, Atarrabia. 21:00. 12/15 euro.

Bonoa: 25euro.

• Zumo Negro + Mama Down. Sentinel Rock Club, Erandio. 20:30.

• The Reverendos Vs Muddy Waters + Chess Records. Campos Antzokia/Cúpula, Bilbao.

21:00. 10 euro.

Abenduak 29

• Rise to Fall + Porco Bravo + Instinct + Nores. Kafe Antzokia, Bermeo. 20:30. 7/10 euro.

• MCD. Rock Star Live, Barakaldo. 21:00. 13/15 euro.

• We Are Standard Vs The Clash. Kafe Antzokia, Bilbao. 22:00. 12/15 euro.

• Maika Makovski + Peachy Joke. Helldorado, Gasteiz. 22:00. 13/15 euro.

• Segismundo Toxicómano + K-tólicos. Jimmy Jazz, Gasteiz. 21:00. 10/12 euro.

• Hatortxu Rock XIV: Nekez + Koma + Habeas

Museoak Gernikako Bakearen Museoa

• “Hegan egitea debekatuta: haurtzaroa Amaiera data: 2013-03-17.

eta gatazka armatuak”.

Jorge Oteiza Fundazioa Museoa

• “Emakume bat ispiluaren aurrean”. Ordutegia: Asteartetik ostiralera: 10:00-15:00. Larunbatetan: 11:00-19:00.

Amaiera data: 2012-12-21.

Bilboko Itsasadarra Itsas Museoa.

• “RMS Titanic: Nola eraiki eta zergatik hondoratu zen”.

Amaiera data: 2013/01/13. Ordutegia: Asteartetik Ostiralera: 10:00- 18:00. Larunbatak, igandeak eta jaiak: 10:00 – 20:00.

• “Mende bat surfean”. Amaiera data: 2013/01/13. Ordutegia: Asteartetik Ostiralera: 10:00- 18:00. Larunbatak, igandeak eta jaiak: 10:00 – 20:00.

Guggenheim Bilbao Museoa.

• “Bizitako Arkitektura”. Amaiera data: 2013-05-19.

Asteartetik igandera 10:00-20:00.

• “Claes Oldenburg. 1960ko hamarkada”. Amaiera data: 201302-17. Asteartetik igandera 10:00-20:00.

• “Egon Schiele”. Amaiera data: 2013-01-06. Asteartetik igandera 10:00-20:00.

Bilboko Arte Eder Museoa, Bilbao

• “Fernando Botero. Ospakizuna”. Amaiera data: 2013-01-13.

Ordutegia: Asteartetik igandera: 10:00-20:00.

• “Pintorearen kabinetea”. Amaiera data: 2012/01/06.

Ordutegia: Asteartetik igandera: 10:00-20:00.

Donostiako Untzi Museoa

• “Baleazaleak”. Amaiera data: 2012-12-30. Ordutegia: 10:00-13:30 eta 16:00 – 19:30. Prezioa: 1,20/0,60.

• “Naufragioak euskal kostaldean”. Amaiera data: 2012-11-30.

Ordutegia: 10:00-13:30 eta 16:00 – 19:30.

Donostiako San Telmo Museoa

• “Badu, bada”. Amaiera data: 2013-01-13. Ordutegia: Asteartetik igandera, 10:00etatik 20:00etara.

Artium-Gasteiz

• Sect + Horror Vacui + Vacío. Sentinel Rock Club, Erandio. 20:00. 5 euro.

• “Grey Flag”. Amaiera data: 2012/12/31. Ordutegia: Asteartetik ostiralera: 11:00-14:00 eta 17:00-20:00.

Larunbat eta igandetan: 11:00-21:00.

• “Haritik tiraka”. Amaiera data: 2013-01-27. Ordutegia: Asteartetik ostiralera: 11:00-14:00 eta 17:00-20:00.

Larunbat eta igandetan: 11:00-21:00.

• “Eta zuk, zer bildumatzen duzu?”. Amaiera data: 2013-06-29.

Ordutegia: Asteartetik ostiralera: 11:00-14:00 eta 17:0020:00. Larunbat eta igandetan: 11:00-21:00.

• “Motor Motor”. Amaiera data: 2013-01-06. Ordutegia: Asteartetik ostiralera: 11:00-14:00 eta 17:00-20:00.

Larunbat eta igandetan: 11:00-21:00.

Abenduak 31

Bibat Arkeologia Fournier de Naipes Museoa

Corpus + Zea Mays + Gatillazo + Canteca de Macao + DSK-Deskontrol + El Drogas + Tximeleta. Entrecementerios, Atarrabia. 18:30.

20/24 euro. Bonoa: 25euro.

• Los Los. Umore Ona, Bilbao. 21:30.

Abenduak 30

• Cápsula. Kafe Antzokia, Bilbao. 01:30. 15 euro.

Urtarrilak 3

• Monozid + Los Carniceros del norte. Eme Dos, Gasteiz. 20:30.

Urtarrilak 4

• Ramonetarrak + Bar Remigio. Gazte lokala,

Deustu/Bilbao. 21:00.

• B-Flat. Sgt.Peppers, Portugalete. 22:00.

• CMS Trio. BBK Aretoa, Bilbao. 20:00. 5 euro.

Urtarrilak 5

• Akatz. Kafe Antzokia, Bilbao. 22:00. 8 euro.

Urtarrilak 10

• Willis Drummond + Cobra. Kafe Antzokia, Bilbao. 21:30. 6 euro.

• “Taurobolio. Elexar, Amurrio”. Amaiera data: 2013/01/13.

Ordutegia: Asteartetik ostiralera: 10:00-14:00 eta 16:0018:30. Larunbatetan: 10:00-14:00. Igandetan: 11:00-14:00.

Euskal Herria Museoa

• “Euskal kARTElak 1092-1971”. Euskal Herria Museoa, Gernika-Lumo. Amaiera data: 2013/01/13.

Enkarterriko Museoa

• “Ismael Fidalgo. Pintore espresionista baten abentura. Sopuerta 1928/Trapaga 2010”. Amaiera data: 2013-01-05.

Topic-Txontxongiilo Museoa (Tolosa) • “Mariona Masgrauren

artea.

Bidaia pedagogikoa, Amaiera data: 2013-03-10.

Ordutegia: Astelehenetik ostiralera: 11:00-13:00 eta 16:0019:00. Asteburuetan eta jaiegunetan: 11:00-14:00 eta 16:00-20:00. txotxongiloaren mundura”.

Gazteberri #90

23

ATAL IZENA

Enplegua da euskal gazteriaren kezkarik nagusiena Eusko Jaurlaritzako Lehendakaritzaren mende den Prospekzio Soziologikoen Kabineteak argitara berri duen azken Euskal Soziometroaren arabera, Euskal Autonomia Erkidegoko gazteriaren kezkarik nagusiena enplegua litzateke. Horrela, Euskal Autonomia Erkidegoan bizi diren 18 eta 29 urte bitarteko gazteen %70ak enplegusorkuntza sustatzea eskatuko lioke Urkulluren gobernu berriari.

Enpleguaren atzetik, euskal gazteriaren kezkarik handienak osasun prestazio eta zerbitzuak mantenua (%49), hezkuntza sistemaren kalitatea mantenua (%45), gizarte laguntza eta zerbitzuak mantenua (%27) eta etxebitzitza eskuratzeko aukerak erraztea izango lirateke.

Euskal gazteriaren kezkarik nagusiena enpleguarena izatea normaltzat jo daiteke egun bizi dugun egoera ikusita. Izan ere, gazteriaren hiru laurdenek uste dute Euskal Autonomia Erkidegoko egoera ekonomikoa txarra edo oso txarra dela. Aurreko Soziometroekin alderatuta, gazteek egoera ekonomikoaren inguruan duten ikuspegia guztiz aldatu da. Horrela, duela bost urteko Soziometroarekin alderatuta, euskal gazteriaren ehuneko berak EAEko egoera ekonomikoa, une horretan, ona edo oso ona zela adierazten zuen.

2007an burututako Soziometroan ez bezala, azken honetan, lan merkatuaren inguruko kezkak dira gazteriaren artean nagusitzen direnak. Orduan, etxebizitzarena zen gazteen kezkarik nagusiena (%68) eta aurten, berriz, kezka hau laugarren postura jaitsi da (%17) kezka nagusien sailkapenean.

Orain nagusi den lan merkatuaren inguruko kezka (%71) askoz ere baxuagoa zen duela bost urteko inkestan (%49). Honen arrazoietako bat datu beldurgarri honetan izan dezake oinarria: euskal gazteriaren %48ak onartzen du bere zein etxeko kideren batek lana galdu duela azken urteotan. %43ak, berriz, soldata murrizketak izan dituztela aitortzen du.

KULTURA SAILA Gazteria Zuzendaritza

departamento de cultura Direcci贸n de Juventud

24

Gazteberri #90

ARABA

Eusko Gazteen Informazio eta Dokumentazio Zentro Koordinatzailea. Donostia kalea, 1 01010 Vitoria-Gasteiz. • 945 019539 • www.gazteinformazioa.net •gazteinformazioa@ej-gv.es • gazteinfoeuskadi@gmail.com Arabako Gazte Informazio eta Dokumentazio Lurralde Zentroa. Probintzia plaza 13, behea 01001 Vitoria-Gasteiz • 945 181700 • www.alava.net/ifj • www. gazteinformazioa.net • www.facebook/infogaztea.araba • informazioa@ifj.alava.net Gasteizko Udala. Gazte Informazioko Udal Bulegoa. Espainia plaza behea. 01001 Vitoria-Gasteiz • 945 161330 • www.vitoria-gasteiz.org/omij • www.vitoria-gasteiz. org/gazteria • coordinaomij@vitoria-gasteiz.org Arabako Kampuseko Gazteentzako Informazio Bulegoa. Apraiztarrak 1- Unibertsitate-Pabiloia 01006 Vitoria-Gasteiz • 945 014336 • www.ehu.es • www. gazteinformazioa.net • oij-ar@ehu.es Laudioko Lamuza Gazte Informazio Gunea. Lamuza 13 01400 Laudio • 94 4034921 • infogazte@laudiokoudala.net

BIZKAIA

Bizkaiko Gazteriaren Informaziorako LurraldeZentrua. Rekalde Zumarkalea, 30 - 1, 48009 Bilbao • 94 6083926 /94 6083920/94 6083934 • www.bizkaia.net/gazteria • gazteinformazioa@bizkaia.net Abanto -Zierbenako Gazte Informazio Bulegoa.

Bizkaia Plaza, 3 (Atzealdea) 48500 Abanto-Zierbena • 94 6363769 • gazteria@abanto-zierbena.org Ikusi Makusi Baliabide Zentroa. Areitzo, 2 48810 Alonsotegi • 94 4980807 • ikusimakusi@alonsotegi.net Zornotzako Gazte Informazio Bulegoa. Zelaieta Parkea, s/n 48340 Amorebieta-Etxano • 94 6300649/50 • www.ametxgazteria.net • gazteinfo@ametx.net Arrigorriagako Gazte Informazio Bulegoa.

Gaztegune. Ugertza bidea, 1 48480 Arrigorriaga • 94 6001876 • gaztegunea@arrigokultura.org Artzentaleseko Gazte Informazio Gunea.

Lehendakari Aguirre, 23 48870 Artzentales • 618 645690 • gazteplana@enkarterrialde.org Gaztezer Balmasedako Gazte Informazio Gunea.

Pio Bermejillo, 19 48800 Balmaseda • 94 6800240 • www. balmabegi.com • www.balmaseda.net • gaztezer@balmaseda. net Barakaldoko Gazte Informazio Zentrua. San Juan, 17 48901 Barakaldo • 94 4789596 / 94 4789599 •www. gaztebulegoa.net • gaztebulegoa@barakaldo.org Gurutzetako Gazte Informazio Gunea. Balejo, 4 48903 Barakaldo • 94 4789487 • www.gaztebulegoa.net • gaztebulegoa@barakaldo.org

Galdameseko Gazte Informazio Gunea. San Pedro, 6 48191 Galdames • 618 645690 • gazteplana@enkarterrialde. org Gernika-Lumoko Gazte Informazio Bulegoa. Foru Plaza, nº 2 48300 Gernika-Lumo • 94 6270215 • gazteger@ sarenet.es

GIPUZKOA

Andoaingo Gazte Informazio Bulegoa. Ambrosia Olabide Zentroa. Pio Baroja kalea, 1. 20140 Andoain • 943 593911 • gibandoain@euskalnet.net

Getxoko Gazte Informazio Bulegoa. Tangora Etxea. Algortako Etorbidea, 98 48991 Getxo • 94 4910114 • gaztebulegoa@getxo.net

Arrasateko Gazte Informazio Bulegoa. Garibai Etxea. Biteri etorbidea, 3 20500 Arrasate • 943 252065 • www.gaztebulegoa.com • gaztebulegoa@arrasatemondragon.net

Gordexolako Gazte Informazio Gunea. Molinar Plaza, 11 48192 Gordexola • 638 050 762 • gazteplana1@ enkarterrialde.org

Astigarragako Gazte Informazio Puntua. Kultur Etxea. Kale Nagusia, 48. 20115 Astigarraga • 943 331067 • www.astigarraga.net • gazteinfor@astigarraga.net

Gorlizko Gazte Informazio Gunea. Krutzeta, 5 48630 Gorliz • 94 6774000 • gazteria@gorliz.net

Azkoitiako Gazte Informazio Bulegoa. Aita Madinabeitia plaza z/g 20720 Azkoitia • 943 026027 • www. artxamendi.net • gib@euskalnet.net

Gueñeseko Gazte Informazio Gunea. Enkarterri, 2 48840 Güeñes • 94 6690877• www.gugaz.org • info@gugaz.org Arratiako Gazte Informazio Bulegoa. Igorreko Kultur Etxea. Elexalde, 8 48140 Igorre • 639 018133 • gib-arratia@ gorbeialdea.com Karrantzako Gazte Informazio Gunea. Concha Enparantza, 1 48895 Karrantza • 638 050762 • gazteplana1@ enkarterrialde.org Lanestosako Gazte Informazio Gunea. Manuela Sainz de Rozas, 1 48895 Lanestosa • 618 645690 • gazteplana@ enkarterrialde.org

Azpeitiako Gazte Informazio Bulegoa. Plaza Txikia z/g 20730 Azpeitia • 943 157160 • gib@azpeitia.net Gipuzkoako Gazte Informazio eta Dokumentazio Lurralde Zentroa. Gaztegunea. Anoeta, 28 20014 Donostia-San Sebastián • 900 110111 / 943 472617 • www. gipuzkoangazte.info • ctij1@gipuzkoa.net Gipuzkoako Campuseko Gazte Informazio Bulegoa.

Ignacio M. Barriola eraikina. Elhuyar enparantza, z/g 20018 Donostia • 943 018135 / 943 018138 • svrgazte@sv.ehu.es svrbegaz@sv.ehu.es

Euskal Herriko Unibertsitatearen Bizkaiko Campuseko Gazte Informazio Bulegoa. Sarriena auzoa, z/g, Apia Bidea (Gizarte eta komunikazio behealdea) 48940 LEIOA • 94 6015100 • oij-bi@ehu.es

Koldo Mitxelena kulturunea. Infoteka. Gazte Informazio Gunea. Koldo Mitxelena Kulturunea. Urdaneta kalea, 9 20006 Donostia • 900 110 111 • www.gipuzkoangazte. info • ctij1@gipuzkoa.net

Aterpe Leioa Gazte Informazio Zentroa.

Aldapabarrena, 2 48940 Leioa • 94 4055850 • gazte@leioa.net

Donostiako Gazte Informazio Bulegoa. Goikoa jauregia. Mari kalea, 1. 20003 Donostia • 943 481435 • www. donostiagaztea.org/gazteinfo • gazteinfo@donostia.org

Lekeitioko Gazte Informazio Bulegoa. Eliz Atea, 12 48280 Lekeitio • 94 6243591 • gazte-bulegoa@lekeitio.com Mañariko Gazte Informazio Gunea. Herriko plaza, z/g 48212 Mañaria • 94 6818998 • kultura.manaria@bizkaia.org Mungiako Gazte Informazio Bulegoa. Arana Goiri´tar Sabin, 13 48100 Mungia • 94 6553353 • mungia.gib-oij@astiune. com Muskizko Gaztegune. Meatzari Plaza, 2 48550 Muskiz • 94 6708037 • www.muskizkogaztegunea.blogspot.com • gaztebulegoa@muskiz.com Busturialdeko Gazte Bulegoa. Zubietaerrota Eraikina, Kurtzero auzoa 48392 Muxika • 670 509752 • www.busturialdekogazteplana.com • gaztebulegoa@ busturialdekogazteplana.com Induma Informazio Bulegoa. Zubieta, 16 48410 Orozko • 94 6339945 • infoinduma@yahoo.es Plentziako Gazte Informazio Gunea. Goenkale, 25n 48620 Plentzia • 94 6770989 • gazteinfo.plentzia@bizkaia.org

Eibarko Gazte Informazio Bulegoa. Portaela Kultur Etxea, Bista Eder 10. 20600 Eibar • 943 708435 • infojuven. ei@eibar.net Elgoibarreko Gazte Informazio Bulegoa. Foruen Plaza z/g, 20870 Elgoibar • 943 257986 • www.elgoibar.org/ webb/gazteriazalag.htm • gazteinformazioa@elgoibar.net Errenteriako Gazte Informazio Bulegoa.

Merkatuzar. Pablo Iglesias, 3 20100 Errenteria • 943 449640 • www.gaztebulegoa.errenteria.net •gazteria@errenteria.net Hernaniko Gazte Informazio Bulegoa. Hernaniko Udal Kiroldegia, Elkano z/g. 20120 Hernani • 943 552185 • www.hernani.net • kirola@hernani.net Hondarribiako Gazte Informazio Bulegoa. Javier Ugarte 6. 20280 Hondarribia • 943 644752 • gip@hondarribia. org Irungo Gazte Informazio Bulegoa. Foruen Karrika, 2 behea. 20302 Irun • 943 505444 / 943 505643 • www.irun. org/igazte • infojuvenil@irun.org

Zirtzart Gazte Informazioko Udal-Bulegoa.

Basozelai, 11 48970 Basauri • 94 4666430 • www.facebook. com/basaurion • zirtzart@basauri.net

Gazte Informazio Zentroa. Santa Clara Kultura Zentroa. Martín Fernández Villarán, z/g 48920 Portugalete • 94 4729313 • www.juventudportugalete.org • juventud@ portugalete.org • gaztegela@gmail.com

Bermeoko Gazte Informazio Bulegoa. Gizarte-Kultura Etxea Irakaskintza, 14-16 48370 Bermeo • 94 6179158 •www. giz.bermeo.org • giz@bermeo.org

Portugaleteko Gazte Informazio Gunea Gazte Gela. Zubeldia Maisua, z/g 48920 Portugalete • 94 4616638 • www.juventudportugalete.org • aulajoven@portugalete.org

BIZ Bilbao Informazio Zerbitzua. Zabalguneko Eraikina.

Zabalguneko Plaza, 11 48009 Bilbao • 94 4204488 • bilbaoiz@ ayto.bilbao.net

Gaztebox Santurtziko Gazte Informazio Bulegoa.

Santurtzi Parkea, z/g 48980 Santurtzi • 94 4836110 • gib-oij@ santurtzi.net

EDEko Gazte Informazio Bulegoa. Simón Bolívar, 8 B –behea 48010 Bilbao • 94 4029090 • www.fundacionede.org • gazteinformazioa@fundacionede.org

Oiartzungo Gazte Informazio Puntua. Mendiburu 5, behea. 20180 Oiartzun • 943 491105 • www.gazteoiartzun.net • gazteinfo@oiartzun.org

Sopelanako Gazte Bulegoa. Kurtzio Kultur Etxea, Mendieta, 11 48600 Sopelana • 94 4065505 • www. sopelanagaztea.blogspot.com • www.sopelana.net • oij@ sopelana.net

Oñatiko Gazte Informazio Puntua. Foruen Enparantza, 4 – behea. 20560 Oñati • 943 718257 • www.oinati.org • gazteinformazioa@oinati.net

Txorierriko Gazte Informazio Bulegoa. Txorierri etorbidea, 9, behea 48160 Derio • 688 629965 • www. txorierrikogazteak.com • oij@e-txorierri.com Durangoko Gazte Informazio Bulegoa. Pinondo Plaza, 1 48200 Durango • 94 6030030 • informazioa@ durango-udala.net Erandioko Gazte Informazioa Bulegoa. Irailaren 23 enparantza 48950 Erandio • 94 6025891 • gazteinfo@ erandioko-udala.net Ermuako Gazte Informazio Bulegoa. Lobiano Kultur Gunea. Goienkale, 10 48260 Ermua • 943 708700 • oij-gib@ udalermua.net Mugarri Gazte Informazio Gunea. Mugarri Gazte Etxea. Elizarako Sarbidearen Kalea, 2 48450 Etxebarri • 94 4261861 • www.mugarri.net • mugarri@mugarri.net, mugarri. gazte@gmail.com

Turtziozko Gazte Informazio Gunea. Lehendakari Agirre, 61 48880 Turtzioz • 618 645690 • gazteplana@ enkarterrialde.org Gazte Info Gazte Informazio Bulegoa. Udiarraga, 39 48490 Ugao-Miraballes • 94 6322014 • gazteinfo.ugao@ ortzadar.es Urduñako Gazte Informazio Gunea. Kultur Etxea.

Andra Mari, z/g 48460 Urduña • 945 384884 • xarteaga@ urduna.com

Lasarte-Oriako Gazte Informazio Bulegoa. Manuel Lekuona Kultura Etxea. Geltoki kalea, 18. 20160 Lasarte-Oria • 943 376181 • www.lasarte-oria.org • gazteinfo@lasarte-oria. org Legazpiko Gazte Informazio Bulegoa.Kultur Etxea, Latxartegi, 3. 20230 Legazpi • 943 737203 • gazteria.le@ legazpi.net

Ordiziako Gazte Informazio Puntua. Barrena Jauregia Kultur Etxea, 2º - 3 20240 Ordizia • 943 805634 • www. ordizia.org • gazteria@ordizia.org Tolosako Gazte Informazio Bulegoa. Antonio Maria Labaien Kultur Etxea, Triángulo 1. 20400 Tolosa • 943 670383 • www.zazpitantriangulon.com • gazteria@tolosakoudala.net Urnietako Gazte Informazio Bulegoa. Idiazabal 13 20130 Urnieta • 943 333973 • www.urnieta.org • gazteinformazioa@urnieta.org

Sestaoko Gazte Informazio Zentroa. La Iberia, z/g 48910 Sestao • 94 4956127 • cijsestao@infonegocio.com

Villabonako Gazte Informazio Bulegoa. Katea Etxea. Kale Nagusia, 79 20150 Villabona • 943 694787 • gazteria@villabona.net

Zallako Gazte Informazio Bulegoa. Madres Irlandesas, 4 48860 Zalla • 94 6391396 • www.ibilimunduan. com • oij@zalla.org • infogazte@zalla.org

Zarautzeko Gazte Informazio Bulegoa. Zinema Pilotalekua. Zigordia Kalea, 34 20800 Zarautz • 943 005122 • www.zarautz.org • gazteinformazioa@zarautz.org

TEKNOLOGIA BERRIAK

Telebista ikusteko modu berria garatu da Twitterrekin Twitter erabiltzaileen heren batek telebistan ikusten dutenaren inguruan ‘tuiteatzen’ du Gizarte sareek gero eta eragin handiagoa dute gure bizimoduan. Horrela, Nielsenek pantailen elkarbizitzaren inguruan egindako ikerketa baten arabera, gero eta biztanle gehiago dira bi pantailen aurrean eguneko hainbat ordu ematen dituztenak.

Honen adibiderik garbiena telebista eta Twitterekin gertatzen ari den fenomenoa dugu. Smartphonen garapenarekin eta tableten agerpenarekin batera, gero eta gehiago dira telebista ikusteko gailu hau esku artean hartzen dituztenak. Hau jakinda, gero eta telebista kate gehiagok emititzen ari diren saiaorekin zerikusia duen hashtag-a sortzen dute

Bederatzi urteko pirata Finlandian Pirateriaren kontrako borrokak gauza bitxiak izaten ditu arautegia azken muturreraino eraman nahi izaten denean. Horrela, Finlandiako CIAPC izeneko erakundeak 9 urteko neskato baten ordenagailu eramangarria konfiskatu egin du musika artxibo bakarra deskargatzeagatik. Neskatoak Chisu abeslariaren abesti bat deskargatu nahi izan zuen (azkenean deskarga ez zen burutu eta diska erosi zuen) eta horregatik 600 eurotako isuna jaso zuen. Gurasoeek isuna ordaintzeari uko egin eta poliziak neskatoaren ordenagailua konfiskatu du.

26

Gazteberri #90

ikusleek saioaren inguruan iruzkinak egin ditzaten.

Aipatu ikerketaren arabera, Estatu Batuetan Twitter erabiltzaileen heren

batek gutxienez behin bidali du telebistan ikusten ari zen edukien inguruko ‘tuit’ bat. Horrela, tablet erabiltzaileen %41a eta smartphone erabiltzaileen %38ak gailu hauek erabiltzen ditu telebista ikusten duen bitartean. Hainbat kasutan, gailu hauen erabilera ikusten ari den edukiaren inguruko informazio gehiago lortzeko izaten da.

Pantaila bat baino gehiagoren erabilerak erronka bat planteatu die telebiste kateei: publizitatearen kostua.

Izan ere, jendeak hainbesteko telebistari hainbesteko arreta ez eskaintzean zaila egiten da orain arte publizitatearengatik eskatzen ziren tarifak mantentzea.

25 milioi pertsonek erabiltzen dute Outlook Hotmail posta zerbitzu ezagunari amaiera eman eta Outlook.com online posta zerbitzua jarri zuen abian Microsoftek duela zenbait hilabete. Hotmailek 324 milioi erabiltzaile inguru zituen (munduan ziren posta elektronikoen %36a, hain zuzen ere) baina gero eta ahulagoa zen Gmail bezalako lehiakideen aurrean.

Esan bezala, honi aurre egiteko Microsoftek Outlook.com zerbitzua jarri zuen martxan uztaila aldera eta bost hilabete eskasetan jada 25 milioi erabiltzaile lortu ditu. Microsofteko bozeramaleen arabera, hauetatik heren

bat Gmail erabiltzaile ohiak omen dira.

Izan ere, Microsoftek garbi du Gmail dela gainditu beharreko oztoporik nagusiena. Horregatik, besteak beste, Gmail erabiltzaileekin kontaktuan jarri da Outlook.com proba dezaten. Ikerketa honetan antzeman ahal izan denez, erabiltzaileen ustetan Outlookeko interfaza Hotmailekoa baino erakargarriagoa omen da eta Gmail utzi eta Outlokk erabiltzeko prest izango lirateke.

Microsoftek hobekuntzak izango direla iragarri du, hala nola, Androiderako bertsio berezia.

TEKNOLOGIA BERRIAK

Facebook WhatsApp-en aurka

Nolakoa izango litzateke gure bizitza elektrizitaterik gabe?

Zenbait zientzilarik aurreikusi dutenez, datorren abenduaren 21ean eguzki ekaitza batek topo egingo du gure planetarekin.

Eguzki ekaitzak eguzkiaren azalean izaten diren eztanden ondorio dira eta elektroi, protoi eta neutroi kopuru itzelak barreiatzen dituzte gure galaxian zehar. Iragarritako ekaitza nahiko handia izango denez, zenbait adituk jada gure planetan 3 egunetan zehar energia elektrikorik gabe gera gaitezkeela aurreratu du.

Aurreikuspen negatiboenak betez gero, garbi dago hiru egun eman ahal izango

genituzkeela elektrizitaterik gabe, baina noizbait pentsatu al duzue nolakoa izango litzatekeen gure bizitza elektrizitatea bhin betiko agortuko balitz? Bizi garen Informazio eta Komunikazioaren aro honetan, gure eguneroko bizitzan erabiltzen dugun edozein gailuk elektrizitatearen beharra du: argindarra, ordenagailua, telefonoa, telebista... Teknologiari esker gizadiak inoiz izan dute bizitza kalitaterik handiena lortu duela baiezta daiteke inolako zalantzarik gabe baina, jada, bada ez ote dugun teknologiarekiko menpekotasun gehiegi kritikatzen duena ere.

Teknologia berrien etorkizuna gailu jasangarrietan dagoela diote aditu guztiek (sakeleko telefonoak eta Tabletak). Baieztapen honi jarraiki, Facebookek WhatsAppen nagusitza kolokan jarri nahi duen mugimendu bat burutu du. Ahalik eta erabiltzaile gehien bildu nahian, Facebookek ‘Facebook Messenger’ izenarekin ezagutzen mugikorretarako txata erabiltzeko aukera eskainiko die bere plataformako erabiltzaile ez diren guztiei.

Facebook Messenger duela bi urte jarri zen abian eta aplikazio honen garapen desberdinak direla medio WhatsApp edo Line bezalako aplikazioen itxura hartu du. Aipatu bi aplikazio hauen arrakastak Facebooken nagusitasuna arriskuan jar dezakeela diote adituek eta hau ekiditzeko, Facebookek WhatsApp erosiko duenaren zurrumurrua ere zabaldu da. Modu honetan, Facebookek WhatsApp-ek jada dituen 100 milioi erabiltzaileak bereganatuko lituzke.

Lehenengo SMSaren 20. urteurrena 1992ko abenduaren 3an, Vodafonen lan egiten zuen Neil Papworth britaniar ingeniariak ‘Eguberrion’ zioen testu mezu bat bidali zion Richard Jarvis lankideari. Papworth ek bere ordenagailutik bidali zuen mezua baina Jarvisek bere sakeleko telefonoan jaso zuen. Hainbat urtez horretan lanean izan ondoren, Papworth eta Jarvisek SMS mezularitza asmatzea lortu zuten.

90eko hamarkadaren hasieran sortu bazen ere, SMS mezularitza jada 80ko

hamarkadaren hasieran ingeniarien buruetan zen gauza dugu. Inork gutxik pentsa zezakeen halako arrakasta izango zuenik ondorengo urteetan, izan ere, sistema hau telekomunikazio langileentzat garatu baitzen hasieran batean.

1993an, Aldicson eta Teliak ‘short message service center’ delakoa sortu zuten Suedian. Honi esker, SMSak bidali ahal ziren beste operatzaileetako telefonoetara, baina sistema, batez ere, Finlandian garatu

zen. SMSek berehala hartu zuten arrakasta, testua mugatua izan arren, deia baino merkeagoa zelako.

2010ean egindako ikerketa baten arabera, EEBBetako nerabeek, bataz beste, hilero 3.000 SMS baino gehiago bidaltzen zituzten. Gaur egun, berriz, Whatsapp bezalako aplikazioen erabilera dela eta, SMSak desagertzear daude. Espainian jada, SMSen bidez fakturatzen zen diru kopurua %50ean murriztu da azken hamabi hilabeteetan.

Gazteberri #90

27

DENBORAPASAK

SUDOKUAK *****

EZETZ ASMATU! • Jon hemendik hara eta handik hona dabilen pertsona horietako bat da. Egun batean, ezagutzen ez zuen herri batera iritsi eta ilea moztu behar zuela erabaki zuen. Herri osoa bisitatu ostean, bertan bakarrik bi ileapaindegi zeudela ikusi zuen. Lehenengoan, dena txukun zegoen, ile arrastorik gabe lurrean eta ileapaintzaileak ere kriston orrazkera dotorearekin. Bigarrenean berriz, guztiz kontrakoa aurkitu zuen. Denda zikin zikina zegoen eta apaintzaileak oso orrazkera traketsarekin. Hala ere, Kristobalek bigarren ile apaindegi horretan ilea moztea erabaki zuen. Zergatik?

• Preso bat bere ziegan dago. Ziegan bi ate daude; batak askatasunerako bidea irekitzen du, besteak berriz, heriotzerako bidea. Ate bakoitzaren bestaldean zaindari bana daude. Hauetako batek beti egia esaten du, eta besteak berriz, beti gezurra. Zein ate ireki behar duen jakiteko presoak galdera bakarra egin dezake. Zein galdera izango da hau?

• Nola lor daiteke 20 zenbakiari bat gehituta 19 lortzeko?

• Urrutia bulegora iritsi da eta bapatean konturatu da irakurtzen ari zen liburuaren barruan 500€tako biletea utzi duela. Kezkatuta, etxekoandreari deitu eta esan dio liburua txoferrari eman behar diola, honek bulegora ekar dezan.

Txoferra bulegora iritsi denean biletea desagertu da, eta ondorioz Urrutiak txoferrari eta etxekoandreari galdeketa egitea erabaki du. Etxekoandreak baieztatzen du liburua txoferrari eman dionean biletea 99 eta 100. orrialdeen artean aurkitzen zela. Txoferrak berriz, liburua jaso zuenean 9:30ak zirela dio, eta 500 metrotara dagoen bulegora iritsi denean berriz 9:45. Zein da gezurretan ari dena?

*****

• Ile apaintzaileek ezin dute bere buruari ilea moztu, eta beraz, lehenengoa nahiz eta garbia izan, bertako apaintzailea ez da trebea bere lana egiten.

• Beste zaindariari galdetzen badiot zein den askatasunerako bidea zer erantzungo dit?’. Galdera hau eginda, beti aukeratu behar da zaindariak esandakoaren kontrakoa.

• Hogei zenbaki erromatarretan XX da. Bat gehitzen badugu, erdian jarrita, (XIX), hemeretzi lortuko dugu.

Etxekoandrea da gezurretan ari dena, izan ere, biletea ezin baita 99 eta 100. orrialdeen artean aurkitu, aipatu bi orrialdeak orri beraren alde biak baitira.

*****

5 ALDEAK

Hauek bezalako Sudoku gehiago aurkituko dituzu www.gazteberri.info-n!!

28

Gazteberri #90

UMOREA Enara?

- Zure hortzetan.

- Orduan haginlaria izango zara. Eta gure Jaimito, zertan?

- Lasai. Badakit zer izango naizen.

Esnezalea.

• Badira frantses bat, alemaniar bat eta katalan bat hizketan elizan jasotako dirua bakoitzak nola banatzen duen. Frantsesak hartu du hitza lehenik: -Guk lurran marra bat egiten dugu eta dirua gora botatzen dugu. Ezkerreta ra erortzen dena, guretzat eta eskubira erortzen dena jainkoigoarentzat.

Ondoren alemanak hartu du hitza: -Guk, lurran borobil bat egiten dugu eta dirua gora botatzen dugu. Borobil barruan geratzen dena jainkoigoarentzat eta beste guztia guretzat.

Orduan esaten du katalanak: -Bada, guk dirua gora botatzen dugu eta jainkoigoarentzat hartzen duena beretzat, eta lurrera erortzen dena, berriz, guretzat.

• Denak ikastolan daude eta andereñoak esaten die: - Tira, orain nire gorputz atal batean fijatuko zarete eta ondoren galdetzen dudanean zertan fijatu zareten, erantzun eta handitan zer izango zareten esango dizuet.

Minutu bat pasa ondoren: - Ea Maria, zu zertan fijatu zara?

-Zure ilean.

- Orduan ile apaintzailea izango zara. Eta zu, Ander?

- Zure begietan.

- Orduan optikoa izango zara. Eta zu,

• Gizon batek gartzelatik ihes egin du bertan hamabost urte pasa ondoren.

Ihesaldian etxe batean sartzen da eta diru eta janari bila baina bikote gazte bat aurkitzen du ohean. Presoak mutilari ohetik ateratzeko agindua ematen dio eta aulki batera lotzen du. Ondoren, neska ohera lotzen du eta bere gainean etzan egiten da. Lepoan muxukatzen hasten da eta, bapatean, altxatu eta komunera abiatzen da. Presoa komunean den bitartean senarrak txutxu-mutxuka horrela esaten dio emazteari: - Entzun! Tipo hau gartzelatik ihes egin duen preso bat da. Begiratu bere arropak! Seguruenik hainbat urte eman ditu gartzelan eta ez du emakume bat urtetan ikusi. Lepoa nola muxukatu dizun ikusi dut. Bortxatu nahi bazaitu utziozu, ez kexatu. Egin eskatzen dizun guztia, arriskutsua izan daiteke. Eutsi maitia, maite zaitut!

Eta emazteak hala erantzun dio: - Ez di lepoa muxukatu. Homosexuala dela aitortu dit belarrira. Bere gustokoa zara eta komunean baselina ote dugun galdetu dit. Eutsi maitia, nik ere maite zaitut!

• Ba omen zegoen etxe batean emakume bat, jada gizona lanera joanda, eta lanean zegoela aprobetxatuz, beste gizonezko batekin ohean.

Gizona lanetik uste baino lehenago etorri, tinbrea jotzen du, eta...

- Ai, ai, ai, ai. Nire gizona, nire gizona. Zer egingo dugu orain?

Zer egingo dugu orain? Jarri zaitez leihoan, eta leihotik behera salto egin ezazu.

- Baina hamahirugarren pisuan bizi zara

eta.

- Bueno, halako egoeran nola etorriko zara superstizioarekin?

• Goizean joan da ama semea esnatzera eta: - Ea, Mikeltxo, altxa zaitez! Eskolara joan behar duzu eta!

- Ni ez noa eskolara, ama! Gau guztia loak hartu ezinik egon naiz eta.

- Ez duzula lorik egin? Zer dela eta?

- Bart gauean aieneka eta arnasestuka sumatu zaitut, ama! Ito eginen zinela pentsatzen nuen. Ez dut batere lorik egin, ama!

- Baina Mikeltxo, lasaitu zaitez! Ez da ezer gertatu; haginetako mina neukan, eta aita hagina ateratzen ari zitzaidan.

- Gezurra, ama, gezurra! Zuk ez ateratzeko esaten zenion eta!

• Bi monja doaz motorrean eta inork pasatzea lortzen ez duen kurba arriskutsua garbi-garbi, zast, pasatzen dute. Beste aldean ertzainak daude eta esan diete: - Nola lortu duzue kurba hori pasatzea?

Eta monja batek: - Jesus gurekin dago eta.

- Beno ba, orduan multa motorrean hiru joateagatik.

Gazteberri #90

29