Gazteberri95web

B G

G

az

a

te b e

ri

r

A ldiz k i a r

Gazteberri #95 2013 Iraila/Urria

Etxetik alde egin ezinik

B G

G

az

a

te b e

A ldiz k i a r

ri

r

ATAL IZENA

Aurkibidea BeatBullying: eskola jazarpena ekiditu

06

Elkarrizketa.

Fito Rodríguez

08

ARGITARATZAILEA:

Zientzia.

Dèjá Vu: Nik hau jada bizi dut

10

Euskara

© Shareak Kultur Elkartea Lege Gordailua: Bi-1151-04

12

Tlf: 94 424 75 94 Faxa: 94 415 74 52 eposta: gazteberri@unionline.info http://www.gazteberri.info Erredakzioa: Iparragirre, 17, 1.esk.

48009-Bilbao.

Koordinatzailea: Jon Mikel Zabalegi Testuak eta diseinua: Shareak Laguntzaileak: Nerea Segura, Gotzon Sanchez, Ziortza Carranza Argazkiak: Markel Redondo, Alejandro Boyero, Artxiboa Publizitatea: 696935662 Banaketa arduraduna: Lourdes Sánchez

Etxetik alde egin ezinik

14 Aisia

Sexua Shareak Kultur Elkarteak ez du Gazteberri Aldizkarian adierazitako esanen eta iritzien erantzunkizunik derrigor bere gain hartzen

EKINTZA HONEK EUSKO JAURLARITZAKO KULTURA SAILEKO HIZKUNTZA POLITIKARAKO SAILBURUORDETZAREN LAGUNTZA JASO DU

HEZKUNTZA, HIZKUNTZA POLITIKA ETA KULTURA SAILA Hizkuntza Politikarako Sailburuordetza

DEPARTAMENTO DE EDUCACIÓN, POLÍTICA LINGÜÍSTICA Y CULTURA Viceconsejería de Política Lingüística

13. Zer jan, hura izan.

18 Teknologia Berriak

26

19. Txorroskiloa.

20 Denbora pasak

28

| Gazteberri #95 | Iraila-Urria 2013 | www.gazteberri.info

3

GAZTEBERRIAK

70 HERRIALDE ZAZPI URTETAN Mathew Whelamek bere gorputz osoa tatuatuta du. | Emma McKinney

Lehen 3D tatuajea aurpegian Mathew Whelam, 33 urteko britaniarra da aurpegian 3D tatuaje bat egin duen lehen pertsona. Tatuajeak ez dira gauza berria gizon honentzat, izan ere, Whelamek bere gorputzaren %80a guztiz tatuatuta du. 3D tatuaje hau egiteko eskarifikazio teknika mingarri bat erabiltzen da non, funtsean, azala erre eta kauterizatu behar da. Esan bezala, teknika hau oso mingarria da haragia zulatu behar delako.

Tatuajea burutu duen Lee Westwoodek onartu duenez, “inoiz izan dudan erronkarik handiena izan da”.

Whelamek bere lehen tatuajea 16 urte zituelarik egin zuen eta, maori kulturarekin liluratuta, bere gorputzean beste hainbat tatuaje burutzen jarraitu zuen. Bere gorputza ia osotasunean tatuatuta izanik, Whelamek bere izena aldatu eta ‘His Royal Majesty Body Art King of Land Ink’ izenarekin deitzea eskatu du. Whelamek adierazi duenez, “badakit extremoa dela baina espresatzeko dudan modua da eta aukeratu dudan bizitza estiloa da”.

Gorputzean dituen tatuaje guztiak egiteko Whelamek 25.000€ inguru gastatu ditu jada.

Bidaia agenda sorbaldan tatuatua William Passman finantza munduan lan egiten zuen gizon arrunta zen, baina egun batean, bizitza osoa lanean eman zuela ikusita dena alde batera utzi eta mundu osoa ezagutu nahi zuela erabaki zuen. Gaur egun 59 urte dituen Passmani, gainera, mundu osoa ezagutzeaz gain, honek grabatuta geratu behar zuela otu zitzaion eta, ideia hobearen faltan edo, bere azalean grabatuko zuela erabaki zuen. Horrela, Passmanek bere sorbaldan mapamundi bat tatuatu eta bisitatzen dituen herrialdeak koloreztatu egiten ditu.

Hala egin du 2006. urtetik geroztik eta jada 70 herrialde bisitatu ditu.

Kontinente guztietan izan arren, Passmanek garbi du zein den gehien gustatu zaion lekua: Argentina eta Brasil artean diren Iguazú urjauziak, hain zuzen ere.

Telefonoa irensten du bikoteari mezuak izkutatzeko NESKAK NEURRI HORI HARTU ZUEN HARREMANA EZ ETETEKO Adriana Andradek, Brasilgo hemeretzi urteko neskak, sakeleko telefonoa irentsi du bere bikotekideak bertan ziren mezuak ikus ez zitzan. Antza denez, bikotekideak presio handia egiten zion mezuak erakusteko eta hau gerta ez zedin Andradek telefonoa irenstea erabaki zuen.

Andradek berak adierazi duenez, erabaki hori hartu zuen harremana ez etetearren. Sabelatik telefonoa atera behar izan zioten medikuek buruan duzun galdera bera planteatu zuten: zer arraio jartzen zuen mezu horietan horrelako neurria hartu behar izateko?

4

| Gazteberri #95 | Iraila-Urria 2013 | www.gazteberri.info

GAZTEBERRIAK

Zein zaila den lanpostu bat aurkitzea!

ROBOT BATEN ANTZERA DANTZATZERA BEHARTU ZUTEN LAN ELKARRIZKETA BATEAN BBCk aditzera eman duenez, 21 urteko gazte batek elektronika gailuak saltzen dituen supermerkatu bat salatu du lan elkarrizketan bere ezagutzak edo esperientziaren inguruan galdetu beharrean ‘Daft Punk’ taldearen doinuak jarraituz robot baten antzera dantzatzeko eskatu ziotelako.

baita astebetez elkarrizketa prestatu ere.

Alan Bacon gazteak ikusentzunezko ikasketak burutu ditu Galeseko Unibertsitatean eta lana aurkitu ezinik Currys izeneko elektronika supermerkatuan lana eskatzea erabaki zuen eta

Enpresak barkamena eskatu eta hautagai guztiak elkarrizketa berri batera deituko dituela azaldu du. Antza denez, dantzarena taldeka egiten den praktika bat omen dela argudiatu dute.

Baconek salatu duenez, lanposturako ziren hautagai guztiak bi taldetan banatu zituzten eta, ondoren, bakoitza talde osoaren aurrean dantza egitera behartu zuten hautatzaileek.

Munduko gizonik zaharrena hil da Salustiano Sánchez Blázquez espainiarra 112 urte eta 99 egun zituelarik hil da New Yorken. Salustiano izan da, Guinness liburuaren arabera, uztailetik irailera arte munduan izan den gizonik zaharrena.

Salamancako El Tejado de Béjar-en jaio zen Sánchez 1901eko ekainaren 8an eta 17 urterekin Kubara joan zen azukre landetan lan egitera.

Bi urte beranduago, Estatu Batuetara joan zen ikatz mehategietan lan egitera. Han ezkondu eta bere bizitza osoa eman du espainiar honek eta

familia zabala izatea lortu zuen: zazpi iloba, hamabost biloba eta bost hereniloba. Sánchezek berak azaldu zuenez, bere adina lortzeko sekretua egunero jaten zuen platanoan eta zituen minak arintzeko hartzen zituen analgesikoetan aurkitzen da.

Salustianoren heriotza ondoren, Arturo Licata italiarra da, 111 urterekin, munduko gizonik zaharrena. Munduko emakumerik zaharrena, berriz, 115 urteko Misao Okawa japoniarra dugu. | Gazteberri #95 | Iraila-Urria 2013 | www.gazteberri.info

5

ERREPORTAJEA

JAZARPENA PAIRATZEN DUEN BIKTIMARAKO DEKALOGOA 1.) LAGUNTZA ESKATU. 2.) EZ ERANTZUN PROBOKAZIOEI. 3.) EZ EGIN IRUDIPENIK. 4.) AHAL DEN NEURRIAN EKIDITU JAZARPENA EMATEN DIREN TOKIAK. 5.) ZURE INGURUKO ZENBAT ETA INFORMAZIO GEHIAGO IZAN ORDUAN ETA ERASOTZEN ERRAZAGOA BILAKATZEN ZARA. 6.) JAZARPENAREN INGURUKO FROGAK GORDE BEHARREZKOA DEN DENBORA GUZTIA. 7.) JAZARPENA BURUTZEN DUTEN HORIEI BERE JARRERA GUSTOKO EZ DUZULA ESAN ETA JAZARPENA GELDITZEKO ESKATU. 8.) JAZARPENA MANTENTZEKOTAN BERE JARRERA LEGEZ ZIGOR DAITEKEELA JAKIN ARAZI. 9.) SALAKETA BAT JARTZEKO PREST ZAUDELA AZALDU. 10.) JAZARPENAK BEREAN JARRAITZEN BADU HARTZAZU HARTU BEHARREKO NEURRI LEGALAK. 6

BeatBullying: eskola jazarpenarekin amaitzeko ekimena 24 milioi gaztek pairatzen du eskola jazarpena edo bullying-a Europar Batasunean. BeatBullying britaniar erakundearen esanetan, hauetatik, aurten, 1.700 inguruk bere bizitzarekin akabatuko du jazarpen honi amaiera emateko Eskola jazarpena gazte askok pairatzen duen arazoa da. BeatBullying erakundeak salatu duen bezala, Europar Batasunean soilik 24 milioi gaztek pairatzen du halako jazarpena eta, hauetatik, aurten bakarrik, 1700 inguruk bere buruaz beste egingo duela kalkulatzen da. Arazo honi aurre egiteko BeatBullying erakundeak bere aldarrikapenak aurkeztu ditu Europar Batzorde zein Parlamentuaren aurrean. Erakunde britaniarrak, besteak beste, eskola jazarpenaren kontrako europar egun bat, Europar Batasuneko estatu guztietarako eskola jazarpenaren kontrako estrategia amankomun bat eta Internet bidez ematen den jazarpena ekiditzeko neurri zehatzak eskatu ditu.

BeatBullyingeko nazioarteko zuzendaria den Niall Cowleyren ustez, eskola jazarpenaren kontrako europar egun bat ezartzeak arazoa ikasgeletatik atera eta gizarte osoan ezagutarazteko baliogarri izango litzateke. Europar Parlamentuak begi onez ikusi du proposamen hau eta orain eguna zahaztea faltako litzateke.

Estrategia amankomuna BeatBullyingek proposatutako bigarren lan ildo bat Europa mailan burutu beharreko estrategia amankomun bat litzateke.

Estrategia amankomun honek, nolabait, eskola zentroetara eta familietara iristeko beharrezkoak diren tresnak eskura jarri beharko lituzke, batez ere jada jazarpenak ematen ari diren kasuetan.

Erakunde honek arrakasta handia lortu du Erresuma Batuan eskola jazarpenaren

| Gazteberri #95 | Iraila-Urria 2013 | www.gazteberri.info

kontra garatutako kanpainekin eta datozen hilabeteetan Europako herrialde desberdinetan zehar hedatuko da. Bere estrategien barruan, adibidez, 5 eta 25 urte bitarteko gazteak prestatzen dituzte aholkulari aritzeko. Trebakuntza honen ildora, gazteek bullying-a prebenitzeko eta honi aurre egiteko tresnak eta ezagutza bereganatuko lukete. Estatu mailan, ‘No al acoso escolar’ erakundeak antzeko estrategia garatzen ari da DBHko 3. Eta 1.

Mailako ikasleekin non zaharrenek ikasle gazteenen tutore izaten dira.

Europa mailan, une honetan, Daphne izeneko programa garatzen ari da.

Programa honek, jada, hiru urtetako ibilbidea burutu du eta, batez ere, haur, gazte eta emakumeei zuzenduta dago.

Ciberbullying Eskola jazarpenarekin batera gehiegi hazi den antzeko arazo bat Internet bidezko jazarpena edo ciberbullying-a dugu.

INTECOk egindako ikerlan baten arabera, haurrek Interneterekin izaten duten lehen harremana 10 urte ingururekin izaten da. Hain adin gazteko haurrak jada Internet erabiltzen dutenez, oso zaila egiten da jazarpen mota honen inguruko benetazko datuak biltzea baina honen inguruan egindako ikerketa bakanetako batean (AVG Technologiesek Espainian, Alemanian, Kanadan, Frantzian, Australian, Estatu Batuetan, Italian, Erresuma Batuan eta Japonian egindakoa), sei gazteetatik batek halako jazarpena jasaten duela baieztatzen da. Kasu gehienak gizarte

ERREPORTAJEA sareen bidez ematen direnez, BeatBullyingek garatutako ekimen honek Facebooken laguntza izan du. Izan ere, ikerketa desberdinan arabera jazarpen mota honen kasu gehienak gizarte sare honetan ematen dira.

Honen aurrean, Facebookek berak hainbat neurri jarri ditu abian halako praktikak ekiditeko eta, adibidez, halako kasuren bat izatekotan Facebook bidez salatzeko aukera ematea ere ikertzen ari dira.

Eskola jazarpena Euskadin Pasa den urtean Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza Sailak eta Irakas-Sistema Ebaluatu eta Ikertzeko Erakundeak (ISEIIVEI) egindako txosten baten arabera, EAEko Lehen Hezkuntzako ikasleen %21k eta DBHko %14,6k jazarpen motaren bat pairatu izan duela baieztatzen zen.

Datu hauek 2008an burututako antzeko ikerketa batekin alderatuta, eskola jazarpena Euskadin hazten ari dela ondoriozta daiteke, %4 Lehen hezkuntzan eta %2,8 DBHn, hain zuzen ere. ISEIIVEIko ordezkarien ustetan, hazkunde hau erlatibizatu beharko litzateke, azken finean, kasu gehiago eman baino, orain jazotzen dena da kasu gehiago jazarpen gisa hartzen direla.

Aipatu ikerketak Internet bidez ematen den jazarpenaren inguruan ere ematen ditu datuak. Horrela, LHko ikasleen %11,3k pairatu izan du, gutxienez behin, horrelako jazarpena eta DBHn, berriz, %10,3. Ikerketa honetan aztertu izan da ciberbullying-ak Euskadin benetan duen eragina eta, horretarako, sei mila inkestatik gora burutu ziren. Ciberbullying kasuen artean, ikerketa honek benetan larriak zirenak (sexu jazarpena, mehatxuak...) ere bereizten zituen eta hauek soilik kontutan hartzen badira, jazarpen kasuak %2,6ra murriztuko lirateke LHn eta %1,8ra DBHn. Eskola jazarpenean eman den igoera hau ulertzeko ISEI-IVEIk aldagai desberdinak hartu zituen kontutan, hala nola, ikasgelan den mutilen ratioa, atzerriko ikasleen kopurua eta honen eragina, ikasle errepikatzaileak edota familien ikasketa maila. | Gazteberri #94 | Uztaila-Abuztua 2013 | www.gazteberri.info

7

ELKARRIZKETA Zein eragin izan zuten Napoleoi garaiko gudek garai horretako munduan?

Funtsezko eragina izan zuten. Gontza garaia dugu eta guda horiek, nahiz eta frantsesak garaituak izan, gizarte berri baten antolaketarako paradigma ezarri zuten, ‘Kode napoleonikoa’ izenarekin ezagutzen dena. 1804an, kode zibil frantziarrak, non kode zibil germanikoa eta erromatarra bildu egiten diren, egungo mundu berria ulertu ahal izateko ardatzak ezartzen ditu: estatu laikoa, gizabanakoaren askatasuna, kontzientzia askatasuna... Eta honekin batera, baita liberalismo ekonomikoa eta inperialismo eredu berria ere. Napoleonek gudarekin pentsamendu berri bat hedatu zuen eta horrek iraun egiten du.

FITO RODRÍGUEZ. (UPV/EHUKO IRAKASLEA)

“Inork ez du hartu Donostiako suntsiketaren gaineko erantzukizuna ” Duela berrehun urte Donostiako kronista zen Joxe Bizente Etxegarayk “munduak jakin dezan zer zaigun gertatu” esaldiarekin laburtu zuen Donostiak pairatutako arrazoigabekeria. Aurten, Donostiako suntsiketaren 200. urteurrena ospatu dute donostiarrek eta honen inguruan hitz egiteko EHUko irakaslea den Fito Rodríguezekin izan ginen gai honen inguruan berak antolatutako uda ikastaroan.

Eta Euskal Herrira mugatuz, nola islatu zen hau guztia?

Ikastaroan honen inguruko hausnarketa burutu dugu, ez bakarrik gertaera militarrak ulertu ahal izateko baizik eta testuak eta testuinguruak behar bezala ulertu ahal izateko. Honekin batera, jazotako setio eta borroken inguruko hipotesi berriak aztertu ditugu, nolabait ere, orain arte aintzat hartu ez diren ondorioak ere aztertuz. Donostiaren kasuan, adibidez, egungo etxebizitzen prezio altuak 1813an hiriak pairatu zuen suntsiketaren ondorio zuzena dira.

Nola eragin du, bada, hiriaren suntsiketak egungo etxebizitzen prezioan?

Inork ez du hartu hiriaren suntsiketaren erantzukizuna edo ardura. Normalean, guden ondoren, galtzaileari konpentsazioak eskatzen ohi zaizkio sortutako kalteengatik. Adibidez, Gernikaren kasuan, Alemaniak barkamena eskatu behar izan zuen II. Guda Mundialaren ostean eta baita konpentsazio ekonomiko bat eman ere.

Donostian, berriz, inork suntsiketaren erantzukizuna hartu ez zuenez, donostiarrek ekin behar izan zioten hiriaren berreraikuntzari. Donostiako Udalak berak erantzulea bilatzeko prozedura ireki zuen bere garaian baina honek ez zuen emaitzik eman eta, beraz, esan bezala, donostiarrek aurre egin behar izan zioten berreraikuntzari.

ELKARRIZKETA Finantziazioa lortzeko, Santa Katalina zubian bidesaria jarri eta eraikuntzarako beharrezkoak ziren orubeen gaineko alokairuak biderkatu egin ziren. Horrek eraikuntzen prezioa garestitu zuen eta prezio altuago horiek gaur arte mantendu dira.

Zer dela eta suntsitu zuten Donostia 1813an? Praktika arrunta ote zen garai horietan?

Donostiarena kasu bitxia da, Ciudad Rodrigo eta Badajozekin batera.

Napoleoi garaiko gudak aztertuz frantziarrek 31 setio burutu zituztela ikusiko dugu eta kasu bakarrean, Castro Urdialesen, hain zuzen ere, izan zen birrinketa. Britaniarrek berriz, espainiar eta portugaldarren laguntzarekin, 33 setio burutu eta aipatu hiru suntsiketak burutu

hipotesi hau nahiko baztertuta dago gaur egun. Frantsesak gotortuak izan ziren Urgullen eta alde egiteko aukera eman zitzaien.

Hirugarren hipotesiaren arabera, portugaldarrek eta britaniarrek osatutako ejerzitoa izango litzateke erantzule. Abuztuaren 31an bertan portugaldar bat izendatu zuten gobernadore, Luis Dorrero Bareto, hain zuzen ere. Hau Pernambucoko suntsiketaren erantzulea izan zen eta baita horregatik epaitua ere.

Bera zen txikizioa gelditzeko aukera zuena eta ez zuen egin. Britaniarren aldetik Wellington zen buru eta ez zuen ezer egin ere. Are gehiago, Wellingtonek euskal batailoi guztiak Irunera desbideratu zituen, nolabait, sarraskiaren lekukorik ez izateko edo.

“Erantzule faltan, donostiarrek ekin behar izan zioten hiriaren berreraikuntzari” zituzten. Salbuespena izanik, suntsiketa hori emateko arrazoi zehatzak bilatu behar dira eta guk lau hipotesirekin egiten dugu lan.

Lehenengoaren baitan, Castaños general espainiarra izango litzateke errudun nagusia Donostiak (Mitxelena alkateak hain zuzen) Konbentzio gudan frantziarrei hiriko giltzak eskaini zizkielako. Gainera, Gipuzkoako Aldundiak Frantziarekin bat egingo zuen errepublika independiente baten alde egin zuen. Konbentzio gudari amaiera eman zion Basileako Bakean, azken momentuan, Gipuzkoa aldatu zuen Espainiako gobernuak Santo Domingo uhartearen trukez.

Bigarren hipotesiaren arabera, eta espainiar historiografian nagusi izan den teoria dena, frantsesei leporatzen zaie suntsiketaren ardura, baina

Eta laugarren hipotesi berri baten arabera, Gipuzkoan zen ‘Compañía Guipuzcoana de Caracas’ eta ondoren ‘Compañía de Filipinas’ deituko zena izango litzateke gakoa.

Hau garaiko itsas merkataritzan pisu handia zuen erakundea zen.

Honen egoitza komertziala Madrilen izan arren funtzionamendu guztia Ingalaterratik burutzen zen, hau da, itsasontzi guztiek han zuten kai nagusia. Ingelesek Ingalaterran finkatu nahi zuten konpainia hau eta ez Gipuzkoan. Ondorioz, Donostia suntsituz, Gipuzkoa kai nagusirik gabe uzten zuten eta ‘Compañía de Filipinas’ Ingalaterratik funtzionatzera behartzen zuten.

Hauek guztiak hipotesiak besterik ez dira, eta guztiak defendatzeko material nahikoa bada ere, oraindik ere ez dago garbi benetan zein arrazoi izan ere horrelako sarraskia emateko.

Donostiako sarraskiaren hasiera 1808an jarri zen abian. Napoleonen garaiko gerraren garaietan kokatua, Ingalaterrak eta Frantziak munduko iturri naturalak eskuratzeko borroka itzela izan zuten. Bost urteko borrokaldiak izan ziren, Europa osoan zehar. Garrantzitsuena Errusian, 1812an. Eraso hark behartu zuen Napoleon.

Eta Iberiar Penintsulan zeuzkan armadak, Europako iparraldera eraman zituen. Gisa horretan, erretagoardia oharkabetu zuen, Wellington-en erasoa erraztuz, eta, bide batez, Frantziaren porrota gertatu zen Espainian, Euskal Herrian eta, azken batean ere, Donostian, 1813an.

1813ko uztailaren 25ean gertatu zen Donostiako lehen erasoa, eta porrot galanta jaso zuen. Lehergailuak jaurtiz, harresiaren parterik ahulenean, Urumea ibaira ematen zuen hartan, zulo bat zabaltzen saiatu ziren, behin eta berriz, aliatuak. Ohikoa izan da leku horren ahulezia Donostiako setioen historian. Abuztu amaieran eman zen behin betiko erasoa. Ordua eta eguna, marearen arabera, jarri zuen Wellingtonek: 1813ko abuztuaren 31an, goizeko 11etan.

Hiriaren deskalabrua erabatekoa izan zen.

Soldaduak etxe guztietan sartu ziren, miatu egin zituzten, eta aurkitutako dena poltsikoan sartu zuten. Ekintza erabat bandalikoa. Bost urteren ondoren, donostiarrek espero zutena ez zetorren bat gertatu zenarekin. Serafin Barojak ondo baino hobeto adierazi zuen: “Nazio arrotzetatik zetozenak anaiak bailiran hartu genituen. Baina etsaiak ziren”.

Eta Donostiari su eman zioten. Trinitate kaleko eraikinak izan ziren zutik iraun zuten bakarrak. Zenbat donostiar hil ziren sarraskian? Zaila da jakitea. Ateak ireki zituen Rey jeneral frantsesak, eta horri esker asko atera ziren; beraz, ez dirudi bizilagun gehienak harresi barruan zeudenik sarraskia gertatu zenean.

| Gazteberri #95 | Iraila-Urria 2013 | www.gazteberri.info

9

ZIENTZIA

Nik hau jada bizi dut

Oraindik gertatu ez diren gauzak oroitzea zientifikoki DĂŠjĂ Vu izenarekin ezagutzen den fenomenoa oso amankomuna da. Adituen esanetan, populazioaren %70ak bizi izan du fenomeno hau, baina, batez ere, 15 eta 25 urte bitartekoen artean ematen da.

10

| Gazteberri #95 | Iraila-Urria 2013 | www.gazteberri.info

ZIENTZIA Déjà vu frantses hizkuntzako terminoa da eta, literalki, ‘jada ikusita’ adierazten du.

Sentipen hau izan dutenek ezaguna izan behar ez zukeen zerbait ezaguna izaten dute, hots, ‘nik hau bizi izan dut’ antzeko sentipena. Ikerketa desberdinen arabera populazioaren %70ak halako bizipenen bat izan du noizbait baina, batez ere, 15 eta 25 urte bitarteko gazteengan ematen den fenomenoa da.

Déjà vu-arena oso fenomeno konplexua da eta teoria desberdinak daude hau azaltzeko. Arthur Funkhouser suitzarrak déjà vu mota desberdinak daudela baieztatzen du eta, horregatik, hauen ikerketa egokia egiteko esperientzia hauen guztien ñabardurak hartu beharko liratekeela baieztatzen du. Funkhouserrek, adibidez, déjà visite (jada bisitatuta) eta déjà vecu (jada bizi dena) bereizten ditu, besteak beste.

Ikerlari askoren ustetan, déjà vu fenomenoa ertsiki lotuta dado lobulu tenporalaren epilepsiarekin. Antza denez, bizipen hauek aipatu lobuluan ematen den konbultsioa baino lehen emango lirateke.

Baina déjà vu-ak inolako arazo medikurik ez duen jendearen artean ere ematen direnez, oraindik ere ez dago garbi nola eta zergatik ematen den fenomeno hau.

Hainbat psikoanalisten ustez, déjà vu-ak fantasia hutsak edota desioak bete nahi izanak lirateke baina psikiatren ustez, ostera, déjà vuak gure burmuinak dituen ‘akatsak’ lirateke eta, ondorioz, jazotakoa eta oraina nahasten ditugu. Hirugarren teoria baten arabera, pertzepzio aldaera bat izango lirateke, hau da, gure garunak denbora prozesatzeko duen moduaren aldaera bat.

Zenbait kasutan déjà vu-ak epilepsia fenomenoekin lotu badira ere, zientziak ez du, oraindik, bizipen subjektibo hau sortzen duten mekanismoak aurkitu

Ikerketa berriagoetan, fenomeno hauek laborategian sortzea lortu dute.

Adibidez, aurreko hamarkadan, Leeds Unibertsitatean burututako ikerketa batean, hipnosia erabiliz, déjà vu-ak eragin ahal izan zituzten. Chris Moulinek zuzentzen duen taldearen ustetan, gertatutako zerbait oroitzen dugunean, gure garunaren lobulu tenporalean oroimena ekartzen duen zirkuitu bat ‘pizten’ da, baina soilik jada bizi izan ditugun egoeretarako. Déjà vu-en kasuan, berriz, zirkuitu hori momentuan bertan bizitzen ditugun egoeretan ere piztuko litzateke.

| Gazteberri #95 | Iraila-Urria 2013 | www.gazteberri.info

11

EUSKARA

Euskara ezaguera

Azkueren EuskalPlay

Ikastolen festak

EUSTATen datuen arabera, 2011an, EAEko biztanleriaren %62 inguruk euskara ezagueraren bat zuen. Bost urte lehenago hartutako datuekin alderatuta, 15.000 pertsona ingurutan hazi da euskaldun kopurua (%3,3). Herrialdeka, Gipuzkoa da euskaldunena (%53,3), jarraian Bizkaia (%31,2) eta azkenik Araba (%23,9).

Azkue Fundazioak euskara modu dibertigarrian lantzeko web aplikazio bat landu du. Bertan, erabiltzaileek, bere euskara trebetasunak lantzeko bederatzi on line jolas aurki ditzakete: euskalkiak kokatuz, hitzak pareka, maileguak, hitz konposatuak, euskal esaerak, hurrenkera kronologikoa, euskararen faseak, hitzen salda eta eguneroko bizimodua, hurrenez hurren.

Urria euskararen aldeko bi festa nagusienetako biren hitzordurako hila da.

Lehena Tolosan izango da Kilometroak 2013ren eskutik. Bertako Laskorain Ikastolak antolatuko du euskaltzaleentzako ezinbesteko hitzordu hau. Bigarren zita, berriz, Erriberan izango da, Tuteran haun zuzen ere, urriaren 20an, ‘Zurekin baietz osatu’ lelopean. Azken hau Tuterako Argia Ikastolak antolatuko du.

Gero eta euskara gutxiago Twitterren UMAP Twitteren den euskarazko jarduna jarraitu eta aztertzen duen erakundea da eta duela sei hilabete hasi zen Twitterren den euskara erabilera neurtzen euskarazko jarduna filtratuz, erabiltzaileak detektatuz edota euskarazko mezuak bereiziz.

UMAPek berriki kaleratu duen txostenaren arabera, Twitterren den euskarazko jardunak emeki beherutz egin du sei hilabete hauetan. Horrela, euskarak bere gailurra lortu zuen martxoaren amaieran (UMAPen jasotako txio guztien %55 euskarazkoak izan ziren) baina ordutik hona erabilera gero eta urriagoa izan da, gutxi gora behera, hilero bi puntutako

beherakada. UMAPetik bertatik adierazten dutenik, sei hilabeteko azterketak ezin du argazki oso bat eman eta, apika, goizegi da sakoneko balorazio bat egiteko. Gainera, sei hilabete hauetan badira kontutan hartzeko zenbait aldagai, hala nola, udan jarduera txikiagoa izatea etab...

UMAPek Twitteren den euskarazko jarduera aztertu eta sailkatzen du. Twitterren euskara gehien erabiltzen dutenen sailkapena http://umap. eu/ranking estekan ikus daiteke. | Artxiboa

Genozidio kulturala?

Euskararen iragana, oraina eta etorkizuna eztabaidagai Euskararen istorio juridikoa debeku, zigor eta bazterketez josita dagoen istorioa da, azken finean, espainiar zein frantziar estatuen eraikuntzan hizkuntza batasuna lortzea ezinbesteko aldagaia izan baita. Asmo horrek eragin zuzena izan du euskal hiztunengan eta gure lurraldean ezarri diren hizkuntza-politiketan. Hori dela eta, Raphael Lemkinek genozidio kulturaltzat jo zuen errealitatea gurean bizi izan dugu azken bi mendeetan. Horixe izan zen, hain zuzen ere, EHUko uda ikastaroen barruan burututako ikastaro batek izan zuen helburuetako bat, hots, euskararen istorio juridikoaren inguruko hausnarketa burutzea. Era berean, egungo marko juridikoaren gaineko eztabaida ere burutu zen.

12

| Gazteberri #95 | Iraila-Urria 2013 | www.gazteberri.info

UMAPeko webgunean bertan ikusgai den sailkapenaren arabera, hauexek ditugu euskaraz txio gehien idazten dituzten erabiltzaileak: berria.info, Argia, Topatu. info, EuskalHerrianEuskaraz, Euskal Herria, Ikasle Abertzaleak, Gorka Bereziartua, Sustatu Albisteak, Zuzeu eta Hamaika Telebista.

LINGOLANG

Euskaltzaleen Topaguneak ikastetxeetan Euskal Herriko hizkuntza aniztasuna ezagutarazi eta lantzeko Lingolang izeneko egitasmoa garatu du. Jatorri desberdineko haur eta gazteek osatzen dute lingolang. net webgunea eta hauen bidez egiten da hizkuntza aniztasuna ezagutzeko ibilbidea oinarrizko hitz eta esaldiak hauen ahotik entzunez.

Luzarora, gozoenak garrazten du Noizbehinka, begietatik jan dezakegu, sofan etzanda, txokolate-iragarkiren bat ikusten dugun bitartean; sudurragatik jaten dugu ere, ogi-berri labekatutako lantegi batetik pasatzerakoan; “gose”izan gaitezke, goserik ere ez izanda; baina organorik gozozaleena, garuna da. Txikitxoa den arren (batzuetan, beste batzuetan baino gehiago), energiaren % 25a gutxi gorabehera kontsumitzen du, eta hori, glukosaren bidez egiten du.

Iturririk eraginkorrena karbohidratoak direnez, “haren oharra hartzen dute” elikadura-enpresek.

Arreta jarri duzue industrialki landutako elikagaietako gehiengoak ¡zapore gozoa duela!? Gosari-zerealak, nahiz eta txokolaterik ez eraman; laranja-zukua, ere fruitu garratza izanez; fruitu lehorrak, eztiaz estalita daude; freskagarri bat “light” edo “azukrerik gabe”; baina niretzat akabukoak direnak “limoi-yogurt-ak” dira.

Ondo pentsatu, yogurta jatorrian garratza da, limoia (zapore garratza nagusia izanda) gehitzen diogu. Orduan, nola izan daiteke gozo? Erantzuna erraza da: hari azukrea gehituz. Konponbidea “azukrerik gabeko” yogurt bat erosiz egon beharko luke baina honen zaporea are gozoagoa da. Zergatik? Beste erantzun erraza; kaloria gabeko gozagarriekin ordezkatu dituztelako azukreak. Kaloriak kentzen dizkiote produktuari eta hipergluzemiak ekiten diituzte, diabetikoengan.Elikagaien industriak halako alegazio osasungarrietan oinarrituta, diskriminaziorik gabe darabiltzate; “light” edo “azukrerik gabe” deitutako produktuak gozoagoak direla punturaino.

Produktu hauek gure garunerako organoleptikoki “xamagarrinezinak” bihurtzea lortzen dute. Sanitarioek etengabe errepikatzen diguten bitartean: “azukre gutxiago kontsumitu”, “azukrekontsumoa txikiagotu”... Eta zuk, zeren gura duzu? Bada azukrea. Elikadura-enpresak ez dira behar honen edo “menpekotasun” honen zerikusirik gabekoak. Eta nola goza diezagukete bizitza? Produktu “osasungarri”, baina edulkoratutakoez.

Gure elikadurako azukrea ezabatzea pentsatzen badugu, litxarkeriak kentzea pentsatzen dugu, edota opilak... baina hartutako gehiena “azukre ezkutu” deitua da. Industrializatutako elikagaietan aurki dezakegu: tomate frijituan, kétchup-an, gaileta gazietan, molde-ogian, eta entsalada osasungarriak apaintzeko modan dagoen Módena-ko ozpinaren murrizketan. Orduan edulkoratutako elikagaietara itzultzen gara, osasungarriak dira benetan? Zuntz gutxigo ala gehiagorik duten alde batera utzita, edukitako koipea gutxi gorabehera osasungarria den... Nire uztez, ez dira. Gure eguneko elikadurak, gure ahosabaia hezten du. Zapore gozorako nire ahosabaira ohitzen badut, eta alde batera uzten badut garratz eta mingots zaporeak; nahiz eta eguneko kafera azukrerik ez gehitzen ahalegina egin, bilatuko dut oro har nire elikadura gozoa izan dadila. Ohitura, gizentasun, diabetes mellitus 2, edota beste gaixotadunetara zuzenean gidatzen gaitu.

“Gure eguneroko elikadurak gure ahosabaia hezten du”

NEREA SEGURA

Zure egunerokoan, beste zapore batzuen plazerrak aurki ditzazun gomendatzen dizut... ASSSUUUCAR!!

| Gazteberri #95 | Iraila-Urria 2013 | www.gazteberri.info

13

ERREPORTAJEA

Etxetik alde egin ezinik Gazteriak gero eta zailagoa du bere gurasoen etxetik alde egitea. Krisiaren ondorioz bizi dugun egoera ekonomikoak eta gure inguruan etxebizitzak dituen prezio altuak direla eta emantzipazioa ia amets bilakatu da.

14

Espainiako Gazteriaren Kontseiluaren barruan den Emantzipaziorako Behatokiak berriki argitaratu duen txostenaren arabera, euskal gazteak aurkitzen dira emantzipaziorako arazo gehien dituztenen artean, batez ere, etxebizitzaren prezio altuak direla eta, bai erosteko zein alokairurako. Horrela, urte honen lehen hiruhilekoan bildutako datuen arabera, 16 eta 29 urte bitarteko euskal gazteriaren %18,5 soilik emantzipatuta dago. Nafarroari dagokionez, berriz, azken urtean datuek okerrera jo duten arren kopurua hau zertxobait altuagoa da eta estatuan den bataz bestearen inguruan kokatzen da (%24 inguru). 30 eta 34 urte bitarteko gazteriari dagokionez, berriz, Nafarroak du estatuko emantzipazio

| Gazteberri #95 | Iraila-Urria 2013 | www.gazteberri.info

tasarik altuena (%83,7) eta Euskal Autonomia Erkidegoa, ostera, sailkapen horren azken postuetan aurkitzen da %75eko tasaren azpitik (%72,3).

Euskal Autonomia Erkidegoa Aipatu txostenaren arabera, EAEn bizi diren 16 eta 29 urte bitarteko emantzipazio tasak beherakada nabarmena izan du azken urtean eta, esan bezala, estatuko baxuenetako bat da (baxuena 30 urtetik beherako gazteak bakarrik kontutan hartzen badira).

Aipatu adin tarteko gazteriaren %18,5k soilik lortu du, urte honen hasieran, jatorrizko etxebizitzatik at bizitzen jartzea. Txostenaren arabera, erosketa

ERREPORTAJEA 16 eta 29 urte bitarteko gazteen emantzipazio, langabezia eta enplegu tasak EAE Gizonak EAE Emakumeak Nafarroa Emakumeak Nafarroa Gizonak

50 40 30

16-29 urte bitarteko gazteen jarduera tasa lortutako hezkuntza maila altuenaren baitan EAE Nafarroa

%90 %60

20 %30

10 Langabezia Tasa

Enplegu Tasa

Emantzipazio Tasa

zein alokairuan diren prezio altuak direla eta ematen diren etxebizitza merkatura sartzeko zailtasunak lirateke datu txar hauen arrazoirik nagusienak.

Lan merkatuaren datuak, ostera, ez dira hain negatiboak EAEko gazteriarentzat.

Izan ere, euskal gazteek bere lanagatik lortzen duten ordainsaria, estatuko beste erkidegoekin alderatuta, altuenetakoa da. Hala ere, 30 urtetik beherako euskal gazteriaren %63,8k ez du inolako ordainsaririk jasotzen eta, horrela, etxebizitza bat erosteko edo alokatzeko aukerak ezdeusak dira.

Nafarroa Nafarroan, azken urtean, emantzipazio tasa jaitsi bada ere, bataz bestekoa estatuaren parekoa da. Hala ere, esan bezala, 30 eta 34 urte bitarteko gazteriari dagokionez, berriz, Nafarroak du estatuko emantzipazio tasarik altuena. Adin tarte honetan, behin-behinekotasun gutxiago ikusten da lan esparruan eta estatuko

DBH

beste herrialdeetan ez bezala, nafar gazteek bere soldataren %30 azpitik bideratuta etxebizitza bat lor dezakete bai erosiz bai alokairuan. Gezurra badirudi ere, 16 eta 29 urte bitarteko nafar gazte batek ere, bataz beste irabazten duen ordainsariarekin, onargarritzat jotzen den %30eko zerga gaitasuna gainditu gabe etxebizitza bat lor lezake.

Etxebizitzen prezioak Emantzipaziorako bi aldagai nagusi daude: gazteriaren gaitasun ekonomikoa eta etxebizitzaren salneurria. EAEren kasuan, datuak kezkagarriak badira ere, estatuko beste herrialdeetan baino hobeak dira.

Zoritxarrez, bigarren aldagaian Euskadi hankamotz geratzen da, etxebizitzaren prezioak oso garestiak baitira. Horrela, txosten honen arabera, gazte batek %75 gehiago irabazi beharko luke %30 zerga gaitasuna gainditu gabe merkatuan etxebizitza libre bat erosteko eta 30 urtetik beherako gazteen kasuan, bataz beste, %160 gehiago. Izan ere, EAEn etxebizitza

DBH ondorengo ikasketak

Goi Hezkuntza

libre baten bataz besteko prezioa 250.000 eurotik gora kokatzen da eta bataz besteko alokairua ia 750 eurotan. Gazteriaren bataz besteko soldata, berriz, ez da 16.000 eurotara iristen. Nafarroan, berriz, etxebizitza libre baten bataz besteko prezioa 137.500 euro ingurukoa da eta bataz besteko alokairua ia 490 eurotan.

Enplegu eta langabezia tasak EAEk du, estatu mailan, gazte langabezia tasarik baxuenetako bat. Gaur egun, EAEko 16 eta 29 urte bitarteko gazteriaren %19,1 dago langabezian. Nafarroan, berriz, tasa hau %18,2koa da. Bi kasuetan, inaktibitate tasak estatuko altuenetakoak dira, eta horek, nolabait, gure artean hainbat gaztek ikasten jarraitzen duela adierazten du. Horrela, EAE inaktiboak dauden eta ikasten jarraitzen duten gazteen kopurua %90,3koa da eta Nafarroan, berriz, %91,1koa. Inaktibo dauden eta ikasten jarraitzen ez dutenen gazteak etxeko jarduerak burutzen izaten dira gehienbat.Langabetuen

| Gazteberri #95 | Iraila-Urria 2013 | www.gazteberri.info

15

ERREPORTAJEA BOOMERANG BELAUNALDIA: Pasa den urtean, Euskal Autonomia Erkidegoan,10.000 gazte inguruk bere gurasoen etxera bueltatu behar izan zuen krisiak eragindako arazo ekonomikoak zirela eta.

• 16 eta 29 urte bitarteko EAE gazteriaren %18,5a eta Nafarroako %24a soilik dago emantzipatuta.

• 30 eta 34 urte bitarteko gazteen artean Nafarroak du estatuko emantzipazio tasarik altuena eta EAEk, ostera, baxuenetako bat.

• Estatu mailan, emantzipaziorako bataz besteko adina, gaur egun, 29-30 urtetan kokatzen da.

• Gazteriak pairatzen dituen lan baldintzak eta langabezia tasa altuekin batera, etxebizitzen prezio altuek ez dute emantzipaziorako bide ematen.

• Iaz 10.000 euskal gazte inguruk bere gurasoen etxera bueltatu behar izan zuen, gehienak, bere lanpostua galdu ostean.

• Estatuko gazteriak, Europakoak ez bezala, nahiago du etxebizitza eros alokairuan joatea baino.

16

artean, txostenaren arabera, 16 eta 29 urte bitarteko EAEko gazteriaren %78k aurretiko lan esperientziaren bat izan du, eta normalean, emakumeak dira esperientzia gehien dutenak. Langabezian diren horietatik, ia erdiak urtebete baino gehigo darama lan egin gabe. Nafarroan, langabetuen ia laurden batek ez du inolako esperientziarik eta bere lehen lanaren bila dabil. Oinarrizko ikasketak besterik ez dituzten gazteak dira lan bat aurkitzeko zailtasun gehien dituztenak.

Enplegu tasari dagokionez, EAEn %36,2koa da, estatuko bataz bestekoa baino 3 puntu altuagoa. Nafarroan, tasa hau %34,4koa litzateke. Bi kasuetan, enplagu tasa maila altuagoak ikusten dira trebakuntza eta ikasketa maila altuagoak dituztenen artean. EAEn lanean diren 16 eta 29 urte bitarteko gazteriaren %89,3a soldatako langileak dira baina azken urtean, autonomoen kopurua %13,63an hazi da. Nafarroan, soldatako langile gazteen portzentajea %89,8koa da eta hauetatik, ia laurden bat (%24,3) lanaldi partzialeko lana dute. EAEn lanaldi mota hau duten gazteak %28,5 dira.

EAEn, soldatako langile diren 29 urtetik beherako gazteen %54,1k bere trebakuntza mailaren azpiko lanpostuetan aritzen da. Arazo hau nabariagoa da 30 eta 34 urte bitarteko gazteen artean (%66,4).

Nafarroan, 29 urtetik beherako gazteen %68,1k egiten du lan bere trebakuntza

| Gazteberri #95 | Iraila-Urria 2013 | www.gazteberri.info

mailaren azpiko lanpostuetan eta antzeko kopuruetan mugitzen dira 30-34 bitarteko gazteak (%60,2).

Gurasoen etxera Pasa den urtean Gazteen Euskal Behatokiak plazaratutako datuen arabera, krisiak sortutako zailtasun ekonomikoak zirela medio, hamar mila euskal gazte inguruk bere gurasoen etxera bueltatu behar izan zuen emantzipatu ondoren.

Kasu gehienetan, bere independentziari uko egin behar izan zioten bere lanpostua galdu ostean.

Fundación de Ayuda contra la Drogadicción (FAD) eta Obra Social Caja Madrid-ek estatu mailan egindako antzeko ikerlan baten arabera, pasa den urtean, estatuko 18 eta 34 urte bitarteko gazteen %55 inguru bere gurasoen etxean bizi zen. Aipatu txostenaren arabera, estatuan emantzipaziorako bataz besteko adina 29 urtetan kokatzen da, Euskadin, berriz, 30.

Europako beste herrialdeekin alderatuta, aldeak nabarmenak dira. Horrela, Frantzia, Alemania edo Erresuma Batua bezalako herrialdeetan, bataz beste, gazteak 25 urterekin emantzipatu egiten dira. Gure antzera aurkituko lirateke Bulgaria, Errumania edo Eslovakiako gazteak. FADeko zuzendari teknikoa den Eusebio Megíasek azaltzen zuenez, estatuan ematen den emantzipaziorako atzerapen hau bi aldagaien baitan dago.

ERREPORTAJEA Lehena, baldintza ekonomikoak lirateke; gazte langabezia-tasa altuak, lan baldintza kaxkarrak, soldata baxuak eta etxebizitzen prezio altuek ez dute emantzipazioa errazten. Gazte batek bere soldataren %42a bideratu beharko luke etxe baten alokairua ordaintzeko (%30 inguru gure artean).

Baina soilik gazteen %11ak nahiago du alokairuan joatea. Europako herrialdeetan ez bezala, penintsulako gazteek nahiago

Estatuko gazteriaren %78,9k nahiago du etxebizitza erosi alokairuan joatea baino. Bataz beste, espainiar gazte batek, 25 urtez 660€ ordaindu behar ditu hilero etxebizitza bat erosteko.

dute etxebizitza erostea (%78,9), nahiz eta, horretarako, bataz beste 25 urtez 660 euro inguru ordaindu behar izan. Europan, alokairuan diren gazteen ehunekoak askoz ere altuagoak dira, hala nola, Frantzia (%44), Suedia (%45), Danimarka (%46), Holanda (%46) edo Alemania (%57).

Bigarrena, aldagai kulturala litzateke.

Megíasek azaltzen duenez, “Espainian

ez dago inolako emantzipazio eredurik”.

Zentzu horretan, administrazio publikoek ere ez dute etxebizitza bat lortzen gehiegi laguntzen, ez behintza, Eskandinabiar herrialdeetan bezain beste. Izan ere, gure artean gazteriaren diru sarrerak bere lanagatik izaten dira (%48) edo familiaren laguntzagatik. Beken bidez lortzen den dirua %5ekoa da, Alemania (%22), Erresuma batua (%22) edo Danimarkatik (%27) urrun.

Estatuko gazteriaren %11k soilik nahiago du alokairuan joatea.

Alemanian, adibidez, ehuneko hau %57raino hazten da.

| Gazteberri #95 | Iraila-Urria 2013 | www.gazteberri.info

17

SEXUALITATEA SEXUAREN TXOKOA

Kaixo! Jakin nahiko nuke ea lehengo aldian min egiten duen? [Ane, 13 urte] Kaixo! Galdera hau egiten didatenean beti ziurtatu behar dut honen nondik norakoak. Zertaz ari gara lehenengo aldia burura etortzen zaigunean?

Lehen muxua?, lehen laztana?, lehen bikotea?, lehen bikote haustura?

Hala, nola ez, lehen sartze baginala edo koitoa? Koitoa oinarri duen gizarte honetan, badirudi erlazioaren alderik garrantzitsuena lehen koitoan datzala. Lehenengo momentu guztiak garrantzitsuak dira eta ez du zertan lehenengo maila eta bigarren mailako praktikarik egon behar. Dena den, eta hortaz ari bagara, koitoak ez du zertan minik egin behar.Bagina giharraz osatutako organoa da eta lasai eta gustura egonez gero lubrikatu egiten da. Horrek zakila, atzamarra edo jostailua sartzen lagun dezake. Ordea urduritasuna eta beldurrak baginaren sarrera itx dezakete eta mina eragin.

Hori gertatzen bada, lasai hartu, beste egun batean saiatu, beti ere, zuk nahiz izanez gero eta nahi duzun bezala.

Kanpaia jotzea txarra al da?

[Asier, 15 urte] Kaixo! Erantzun erreza duen galdera dirudi baina ez da hain erreza. Aurrez aurre egongo bagina holako galderak egingo nizkizun. Egin duzu noizbait?

Nola gelditu zinen egin ondoren?

Lasai eta erlaxatuta sentitu zinen edo erru sentimendu bat edo tentsioa etorri zaizu? Inportanteena zure bizipena da, izan ere, masturbazioa ez baita ez ona ez txarra.

Masturbatzeko arrazoi asko daude: disfrutatu, zure gorputza ezagutu, erlaxatzea, hobeto lo egitea, ikastea…

Kanpaia jo ondoren ondo gelditzen bazara eta espero zenuena lortzen baduzu ez dut arazorik ikusten. Baina kanpaia jo oztean gaizki sentitzen bazara, masturbatzeak ez dauka zentzu handirik.

Ziortza Carranza • Sexologoa 18

Internet bidezko sexuaren mende Interneten bidez eduki sexualak ikusteak ez du zertan negatiboa izan behar, neurri batean egiten bada behintzat. Arazoak praktika hau kontrolgabea egiten denean sor daitezke. Ikerlan baten arabera, populazioaren %8a Internet bidezko sexuaren mende da, nahiz eta, hauetatik bikote egonkorra izan.

Carlos Chiclana psikiatraren ‘Atrapados en el sexo’ liburuaren arabera, mendekotasun hau gizonezko zein emakumezkoen artean ematen da, batez ere 25 eta 50 urte bitartean. Mir Pizá doktorearen ustetan, Internet bidezko eduki sexualen kontsumoa mesedegarri izan daiteke sexu-desira urria duten bikoteetan, beti ere, biak ados badaude. Hala ere, eduki hauen gehiegizko kontsumoak eguneroko bizitzan eragin zuzena izan dezake, eta kolokan jar dezake bizitza profesionala zein familiarra.

Adituek bi mendekotasun mota bereizten dituzte kasu hauetan. Lehena, izaera sexuala duten txatetan sartzea eta bigarrena, pornografiaren kontsumoa. Garbi dago

Hitwise.com webgunearen arabera, egunero 5 milioi aldiz idazten da ‘sex’ hitza Interneteko bilatzailerik nagusienetan. | ARTXIBOA Interneten horrelako edukiak aurkitzea ez dela zaila; izan ere, Interneten diren eduki guztien %43 izaera horrelakoak dira. Segunduro, 30.000 pertsona dira eduki pornografikoak ikusten. Bilatzaile nagusienetan egiten diren bilaketa guztien laurden bat web pornografikoetarako dira.

Abortuen tasak goruntz egin du euskal neska gazteen artean Eusko Jaurlaritzako Osasun Sailaren Plangintza, Antolamendu eta Ebaluazio Sanitarioko Zuzendaritzak 2011ri buruz emandako datuen arabera, aipatu urtean EAEn eman ziren 4138 haurdunaldien borondatezko etenduretatik (HBE) 2270 (%45) emakume gazteenak izan ziren.

2007an hartutako datuekin alderatuta, emakume gazteek HBE guztien artean duten pisua txikiagoa da oraingoan, duela 6 urte, %61ekoa baitzen.

Datuok 2010ekoekin alderatuta, berriz, %21eko gorakada egon da emakume gazteei egindako HBEetan. 15 eta 19 urte bitarteko neskei egindako borondatezko abortuen igoera % 17koa izan da; % 19koa 20 eta 24 urte bitartekoei egindakoetan;

| Gazteberri #95 | Iraila-Urria 2013 | www.gazteberri.info

eta % 25ekoa 25 eta 29 urte bitartekoei egindakoetan.

2011n gazteei egindako HBEetatik gehienak (%44) 25 eta 29 urte bitartekoei egin zitzaizkien, %38 20 eta 24 urte bitartekoei eta %18 gazteenei. HBEen tasa aztertzen badugu, hau da, emakumezko biztanle guztien kopurua eta egindako borondatezko abortu-kopurua lotzen dituen tasa, Euskadin, 15 eta 29 urte bitarteko 1000 gaztetatik ia 15i egin zaiola HBE bat 2011n ondoriozta daiteke. HBEen tasetan goranzko joera antzeman daiteke adin-talde guztietan. Tasarik handiena 20 eta 24 urte bitarteko emakumeena da (‰ 17,4); baxuena, ordea, 15 eta 19 urte bitartekoena da (‰ 10,0).

TXORROSKILOA

Maitasunaren izenean Jaiotza eta heriotzaren artean ematen den uneari deitzen diogu bizitza, animalion kasuan bitarte horretan hazi eta ugaldu ere ahal garelarik, nahiz eta gaitasun hau gizaki askok ez dugun bere osotasunean garatzen eta aurreneko urratsean geratzen garen sexua behin eta berriz errepikatuz sekula gaindituko ez dugun ikasgaia balitz moduan. Baina jaiotza bezala heriotza ere bizitzaren parte da, honetan ematen den unetxo bat besterik ez, eta nahiz eta bizitzaren antonimotzat jotzen den, egia esan ez dago bizitza eza definitzeko hitzik.

Erlijio desberdinek modu partikularrean azaldu digute bizitzaren zentzua gizakiaren historian zehar. Baina erlijioak baino lehen beraien sortzaileak daude, eta horiek beti gizakiak izan dira, berdin zaigularik azkenean sortu duten erlijioa zein izan den. Erlijio guztien hasierako puntuan beraz gizaki bat dago beti, zein bere unean konturatuko zen gure azaletik haratago ere badagoela bizitza, eta ingurumari horretatik mugatzen gaituen larru azaletik barrurakoa bizitzaren partetxo bat besterik ez dela, larru azala askotan muga fisikotik psikikora ere bilakatzen zaigularik, emozio eta sentimenduen muga izatera iritsiz.

Konturatuko zen bizitzaren osotasunaren parte izateko ezin zitzakeela bere sentimenduak mugatu, hori apurtzen ez dugun bitartean, osotasuna dela apurtuta izango dena eta heriotzaren unera itxaron behar izango dugula larru azaletik haratago dagoen bizitza guztiarekin bat egiteko, osotasun horren parte izateko berriz ere, horrela garelako jaio aurretik, eta horrela izango garelako ere hil ondoren, espazio eta denbora epeak gaindituz, infinitoarekin bat eginez berriz ere. Horregatik bere sentimenduak lau haizeetara barreiatzen hasiko zen zalantzarik gabe, maitasuna eta gorrotoa oztoporik gabe azaleratuz.

Konturatuko zen onurarik handienak maitasunak ekartzen zizkiola, eta gorrotoak ezer gutxi onik ematen ziola. Horregatik maitasunez jantziko zituen bere ekintza guztiak eta modu horretan zuzenduko zitzaion jende guztiari. Jarrera honek jarraitzaile mordoa lortuko zituen eta ondorioz, munduan

dauden erlijio mordoa sortzen joango zen.

Maitasuna legoke beraz erlijioen oinarri nagusian, nahiz eta ondoren hauetako zenbaitzuk jatorri hori ahaztu eta basakeriaz aritu diren historian zehar jainkoaren izenean.

Guk gizakiok, maitasunaren izenean abestiak idazten ditugu baita olerkiak kantatu ere.

Baina zaila eta askotan ezinezkoa suertatzen zaigu sentimendu hau hitzen beharrik gabe adieraztea, gizakiok berez sentimentalak baikara, hau da -hitz joko azkar bat eginez-, sentimenduak mentalki adierazten ditugu, eta gertaera honek erabat mugatu egiten gaitu, maitasun hori guztia gure pentsamenduan geratzera kondenatzen dugulako. Gehienez jota paperera eramango dugu, baina zeinen zaila suertatzen zaigun besarkada luzeak oparitzea. Egiten dugunean ordea, hain da haundia sentsazioa, hain da benetakoa, denbora eta lekuaren nozioa ere galtzera irits gaitezkeela. Hori baita bizitza osotasunean bizitzea, larru azalatik at eramatea maitasuna, pentsamendu erromantikoetatik maitasun ekintzetarako urratsa ematea.

Asko maite dudan lagun batek erakutsi zidan begiak itxi eta bizitzarekin bat egiten meditazioaren bitartez, pentsamenduak etortzen diren moduan joaten utzi eta izugarri handia den maitasun unibertsalaren parte garela sentitzen. Aitortu beharrean nago ez naizela sekula meditatzaile ona izan eta nahiago izaten dudala besarkada goxo batek maitasunari irekitzen dion bidea, sekula gainditzen ez dudan sexu ikasgaia ere oso ongi etorria suertatzen zaidalarik kasurik gehienetan. Hala ere, zergatik ez esan, begiak itxi eta pentsamenduez hustu naizen gutxi horietan, azaldu ezingo nukeen bake eta maitasun mugaezinean murgildu naiz, osotasunaren parte izan naiz une horietan, bizitzaren parte. Horrela gainditu dut heriotzari nion beldurra, une hori iristen zaidanean bizitzaren parte izaten jarraituko dudala badakidalako, edozein erlijiok asuntu honi jarri ahal dizkion apainduretatik haratago. Ez dago jainkoen beharrik honetaz jabetzeko. Hilko naizenean ez dezala inork esan hilik nagoela, zuzenagoa izango baita esatea “Gotzon hil egin da, baina lasai e, bizirik darrai”.

“Hilko naizenean ez dezala inork esan hilik nagoela, zuzenagoa izango baita estaea ‘Gotzon hil egin da, baina lasai e, bizirik darrai’”

GOTZON SANCHEZ

| Gazteberri #95 | Iraila-Urria 2013 | www.gazteberri.info

19

ATAL IZENA

AISIALDI ESKAINTZA AIZTOA ETA ARKATZA Irati Jimenez

Somerset Maughamen ustez, «Hiru arau daude idazteko, zoritxarrez, inor ez da ados jartzen zeintzuk diren esateko orduan». Honek, ordea, ez du esan nahi aro, lurralde eta estilo ezberdinetako idazleak horiek zehazten saiatu ez direnik.

Aholkuen zerrendan, maiz, ideia berbera errepikatu dute: moztu, zorroztu,

ARMA, TIRO, BAMMM!

zuzendu, findu, landu. «Hitz laburrak balio badu ez erabili luzea», George Orwell.

«Amaieratik ahalik eta gertuen hasi», Kurt Vonnegut. Izan ere, Frank Yerbi idazleak dioen moduan, «eleberri on bat aiztoarekin egiten da, ez arkatzarekin».

Liburu hau aholkurik aipagarrienak biltzen saiatu da; zentzuzkoak, sinestezinak, barregarriak... idazteaz bezainbeste idazleari buruz hitz egiten digutenak. Horregatik, Harkaitz Canok dioen bezala, «liburu hau

RASPUTIN ETA SAN PETERSBURGOKO GAUAK

noranahikoa eta edonorentzakoa da. Lanerako eta bizitzeko jarreraz ari delako. Idazteko estiloaz eta bizitza estiloaz. Literaturaz eta krimenaz. Banitateaz eta inbidiaz.

Zeure bizitza hobeto -esan nahi baita exijentzia maila gehiagoz eta autoironia handiagoarekinkontatzen ikasteaz».

19 KAMERA

Joan Mari Irigoien

Joxemari Iturralde

Jon Arretxe

Hari bi nobela bakar berean: batetik, Bereibarko familia bat (Gipuzkoa eta Bizkaia arteko alegiazko herria) bizibidez eskopetalantegi bat daukana; bestetik, Balad al Xams-eko (Ekialde Hurbileko balizko herrialdea) beste familia bat, gerra ahaztu baten ondorioak nozitu beharko dituena; modu paraleloan kontatzen zaizkigu batzuen nahiz besteen pozak eta nekeak, eguneroko kontu xeheak eta Historia markatzen duten gertakari handiak, XX. mendeko bigarren erdian hasi eta gaur arte.

Rasputinek neurri berean eragin zuen San Petersburgo hirian mirespena nahiz gorrotoa.

Enperadoreak ez ezik, hiriko aristokrazia osoa erori zen haren eraginpean; emakumeak batik bat, ez ohiko intuizioari eta sexutrebetasunei esker. Kondairak dio hiriko goi mailako dama ospetsuenek bisitatzen zutela haren logela. Gaztetan hordialdiak eta orgiak nagusi ziren sekta sekretu baten partaide izan zen, eta geroztik arau bihurtu omen zuen beretzat nahiz besteentzat bekaturik handienak egin eta eginaraztea, Jainkoaren barkamena jasotzeko.

Trama paralelo batzuek osatzen dute umorea eta gordintasuna konbinatzen dituen nobela beltz hau: Palankako klub bateko prezio susmagarriak, trafikatzaileen arteko istiluak, adin txikiko prostituta baten desagerpena, kaputxadun talde baten jipoi eta hilketak… Dena dela, nobelako ardatz nagusia Toure da, Bilboko San Frantzisko auzoan bizi den etorkin afrikarra.

Ogibidea bilatzen behartuta, gezurrezko igarle gisa saiatuko da lehenik eta, pixkanaka, kasu eta proposamen bitxiak sortzen joango zaizkio.

20

| Gazteberri #95 | Iraila-Urria 2013 | www.gazteberri.info

AISIA ODOLAREN MINTZOA

AMAREN ESKUAK

LAS BRUJAS DE ZUGARRAMURDI

Odolaren Mintzoa Usurbilgo Luken Arkarazo (Kaki-ren semea) gitarrajoleak lideratutako taldea dugu honakoa, eta hauxe da argitaratzen duten lehen lana, sei kantuko disko txiki bat. Lagin xume bat, taldearen ahalmen ikaragarria erakusteko eta gizartean aurkezteko. Hardcorea dute oinarri estilistiko, kantu zorrotzak, zuzenak, oldartsuak, non askatasunaren beharra, maitasuna, zinezko sentimenduak eta bizi-nahia diren gai nagusiak, euskal gazteak gaur egun sentitzen dituen loturak apurtzeko saiakera batean.

2013|EUS|90min.

Zuz: Mireia Gabilondo. Akt: Vicky Peña, Mark Schardan, Iñaki Font, Aitor Beltrán, Loli Astoreka, Ainara Gurrutxaga Maialen Vega, Amaia Mitxelena.

Nerea 38 urte dituen emakume bat da eta bere familia bizitza egunkari batean duen kazetari lanarekin berdinkatu nahi du. Neraren bizitzan den oreka bertan behera geratuko da bere ama den Luisa ospitalera eramaten dutenean memoria guztiz galdu duelarik.

2013|ESP|112min.

Zuz: Alex de la Iglesia.

Akt: Javier Botet, Mario Casas, Carmen Maura, Hugo Silva, Carlos Areces, Carolina Bang, Macarena Gómez, María Barranco, Terele Pávez.

Etsita dagoen gizon talde batek urrea erosten duten denda horietako bat lapurtzea erabakitzen du. Lapurretako batek bere 8 urteko semea eraman behar du lapurretara. Hau burutu ostean polizia hauen atzean atera da.Ihesaldian Nafarroako baso ilun batean sartu dira eta han, gizakien haragia jaten duen emakume talde baten esku eroriko dira.

AZUKRE KOXKORRAK Ruper Ordorika 2011an argitaratutako Hodeien azpian diskotik bi urte igaro direnean, urrian plazaratuko du Ruper Ordorikak Azukre koxkorrak izeneko lan berria. Oraingo honetan, jadanik eskenatik desagertu diren talde eta kantari aukeratu batzuri tributo bat eskaini nahian edo, bere estiloaren eremura ekarri ditu haien kantu adierazgarri zenbait. Diskoan, besteak beste, Mikel Laboa, Xabier Lete eta Etxahun Iruriren kantuek lekua izango dute, beste hainbat talderen kantuen bertsioekin batera: Delirium Tremens, Koska, Hertzainak, Errobi, Itoiz, Kortatu…

Belaunaldi baten soinu-banda paregabea!

Izena:..............................................

Abizenak:........................................

Helbidea:........................................ ........................................................

Herria: ............................................

P.K:................. Tlf: ..........................

Emaila: ...........................................

Bidali zure datu pertsonalak gazteberri@unionline.info emailera edota honako posta helbidera: Gazteberri Aldizkaria | Iparragirre, 17 1-D | Bilbao | 48009. 9 euroren truko urteko Gazteberriko 6 aleak jasoko dituzu etxean. | Gazteberri #95 | Iraila-Urria 2013 | www.gazteberri.info

21

KULTUR AGENDA ANTZERKIA/

KONTZERTUAK//

ANDOAINGO BASTERO KULTURGUNEA:

DURANGOKO SAN AGUSTIN KULTURGUNEA:

• “Emaztegaiaren semea”. [Ados Teatroa].

Urriak 18. 11:30-21:30.

• “Kalakan”. [Txalap.

ART]. Urriak 25. 21:30.

• “Rien a diré”. [Cía.

Leandre]. Urriak 5. 20:00.

• “Romeo”. [Teatro Meridional]. Urriak 12.

21:00.

ARRIGORRIAGAKO LONBO ARETOA:

ELORRIOKO ARRIOLA KULTUR ARETOA:

• “Etxean goxo”. Irailak 29. 12:00.

• “Biba xorrixen izurritie!” [Abarka Teatroa]. Urriak 11. 22:00.

BARAKALDO ANTZOKIA • “Euphoria” [The Shouts]. Irailak 27. 20:30.

• “Tempusi” [Anakrusa].

Urriak 4. 20:30.

• “Constelaciones”.

[Aracaladanza]. Urriak 22/23.

• “En alta mar”. Urriak 5.

20:00. 9/15€.

• “Farsas y églogas de Lucas fernández”. [Nao d’amores]. Urriak 26.

20:00.

BASAURIKO SOZIAL ANTZOKIA • “La última oportunidad”. [Glu Glu Producciones]. Urriak 5. 20:30.

• “Cómico”. [El Brujo Producciones]. Urriak 19. 20:30.

• “Emaztegaiaren semea”. [Ados Teatroa].

Urriak 25. 20:30.

• “El régimen del pienso”.

Urriak 26. 20:30.

BERANGOKO ANTZOKIA • “Faustinarekin munduratuz”. Urriak 27.

18:00.

BERMEOKO KAFE ANTZOKIA: • “Emaztegaiaren semea”. [Ados teatroa].

Urriak 5. 20:00.

BERRIZKO KULTUR ARETOA: • “Hiru” [Txalo Producciones]. Urriak 5. 20:00.

• “Munduari itzulia”.

[Gorakada teatroa].

Urriak 11. 18:00.

• “Lorategian”. [Teatro Paraíso]. Urriak 24. 18:00.

22

ERMUAKO ANTZOKIA: • “Hay que desahacer la cosa”. [Iraya Producciones]. Irailak 27. 22:15.

• “Farsas y églogas de Lucas Fernández”.

[Compañía Nacional de Teatro Clásico]. Urriak 25. 22:15.

GETXO ANTZOKIA: • “La lengua en pedazos”. Irailak 28.

20:00.

“Terapiak”. [Vaivén producciones]. Urriak 12. 20:00.

AUDITORIUM KULTUR LEIOA: • “Terapiak”. [Vaivén producciones]. Urriak 4. 20:30.

• “Munduari itzulia”.

[Gorakada Teatroa].

Urriak 20. 18:00.

ZALLA ANTZOKIA: • “Ni para ti, ni para mi”.

[PyX]. Irailak 28. 20:00.

ZORNOTZA ARETOA: • “Munduari itzulia”.

[Gorakada teatroa].

Urriak 4. 20:00.

• “Romeo”. [Teatro Meridional]. Urriak 11.

21:00.

ZUMAIAKO AITA MARI ANTZOKIA: • “Para lo que hay que vivir... mejor no morirse nunca”. Urriak 4. 23:00.

10€.

ZUMARRAGAKO ZELAI ARIZTI ARETOA: • “Locas”. Urriak 4.

22:30. 10€.

IRAILAK 13

• Belo y los Susodichos.

Umore Ona, Bilbao.

• Abra Ke Amputar + Blood as Ink + Skumbax. Sentinel Rock Club, Erandio. 21:00.

• Brigada Improductiva.

Gaztetxea, Ortuella. 21:00.

Doan.

• Txumatxos + Bide Bakarra + Gaur Ez. Txozna gunea, Zizur Nagusia. 22:30. Doan.

IRAILAK 14

• Picadura + Los Bonitos del Norte. Deustuko gazte Lokala, Bilbao. 20:00. Doan.

• EH Sukarra + Oihan Vega.

Jaigunea, Sondika. 23:30.

Doan.

• Gora Herria + Benation + Akort + Eztanda. Txozna gunea, Zizur Nagusia.

22:00. Doan.

IRAILAK 15

• Pretty Maids. Sonora Aretoa, Erandio. 20:00.

25/30€.

IRAILAK 20

• Insolventes + Vibradores.

Santa Kruz, Artzentales.

Doan.

• Isiltasunaren oihua + Norte Apache + Nasti de Plasti + 4 tragos.

Rontegiko jaiak, Barakaldo.

21:00. Doan.

• Rat Zinger. Sentinel Rock Club, Erandio. 21:00.

• North Summer + Kinvara + La Crisis. Salburuako jaiak, Gasteiz. 24:00. Doan.

• Sangre Fría + No Konforme + Distorsión Tóxica. Gaztetxea, Gasteiz.

5€.

• Nekez. Infernu Taberna, Iruñea. 21:00. Doan.

IRAILAK 21

• Reincidentes. Frontoia, Ahuntzategi. 24:00. Doan.

• Sin Pegas + Covers + etc + Rabones. Sentinel Rock Club, Erandio. 23:00. Doan.

• Xuorum + Manifa + Debruces. Gaztetxea, Gasteiz. 5€.

• Deskarte + Sueños de Locura + Doxa. Big Star, Iruñea. 22:15. Doan.

IRAILAK 26

• Porretas. One Aretoa, Gasteiz.

| Gazteberri #95 | Iraila-Urria 2013 | www.gazteberri.info

IRAILAK 27

• Hyde Abbey. Infernu Taberna, Iruñea. 21:00.

Doan.

IRAILAK 28

• Non Servium. San Agustin Aretoa, Azpeitia. 22:30.

Doan.

• Lock Up + Darkness by Oath + Himurai. Sonora Aretoa, Erandio. 21:30.

18/22€.

URRIAK 4, OSTIRALA

• La Mala Rodríguez + Manny Ledesma. Bilboko Kafe Antzokia. 22:00.

• El Chojín + Sádico.

RockStar, Bilbao. 20:00.

10/12€.

• Wilheim + The Dancing Animals DJ+ Miss Cafeina + Wild Honey + Doble pletina + Cohete + Kokoshka + Don The Tiger. Egiako Kultur Etxea, Donostia.

21:00. 9€.

• Phobos Preacher. Infernu Taberna, Iruñea. 21:00.

Doan.

• D-Pintxos. Izarra. 00:00.

URRIAK 5, LARUNBATA

• Bocanada + Tracción + Sakeo. Totem Aretoa, Atarrabia. 21:30. 8,50/10€.

• Audience + Mikel Uraken.

Bilboko Kafe Antzokia.

22:00.

• Fito&Fitipaldis. Arriaga Antzokia, Bilbao.

• Egunsentiaren kantak+ Erramun Martikorena + Estitxu Pinatxo + Magali Zubillaga + Pier paul Berzaitz. Victoria Eugenia Antzokia, Donostia.

• Mala Rodríguez. Egiako Kultur Etxea, Donostia.

20:00. 16€.

• The Whip + Mendetz + Deptford Goth. Egiako Kultur Etxea, Donostia.

23:00. 15€.

• Dinero. Plateruena Kafe Antzokia, Durango. 22:30.

12€.

• Abstract Artimus + Pájaro 1 Pájaro 2 + Joseba B. Lenoir. Helldorado, Gasteiz. 22:00.

• Oskarbi. Auditorioa, Hondarribia. 20:00.

• Iron What? Ozone, Iruñea.

URRIAK 6, IGANDEA

• Gari. Kilometroak jaia, Tolosa. 15:30.

• Hesian. Kilometroak jaia, Tolosa. 16:00.

• Igelaren Banda.

Kilometroak jaia, Tolosa.

16:30.

URRIAK 9, ASTEAZKENA

• Dead meadow. Le Bukowski, Donostia. 20:00.

10/12€.

URRIAK 10, OSTEGUNA

• Bide Ertzean. Bilboko Kafe Antzokia. 21:30.

• Japanther. Le Bukowski, Donostia. 20:00. 8/10€.

URRIAK 11, OSTIRALA

• Isiltasunaren Ohiua + Herri Ohiua + Obsesion Fatal + Bilbomatiks.

Beurko Bagatzako jaiak, Barakaldo. 20:00. Doan.

• Gigatron. Bilboko Kafe Antzokia. 22:00.

• Stereorocks!. Bilboko Kafe Antzokia. 00:00.

• Clan Escrache (Benito Camelas + Lujuria).

RockStar, Bilbao. 20:00.

15/18€.

• Walk On Project Festival. Santana 27, Bilbao. 00:00.

• Skama la Rede + Burdinkala + Tommy Gun. Kalezulo gaztetxea, Erandio. 21:00. 3€.

• George Mileson (Bruce Springsteen Tribute).

Jimmy Jazz, Gasteiz.

• Lisa & The Lips + The Drip Dry Man. Helldorado, Gasteiz. 22:00.

• Óxido. Infernu Taberna, Iruñea. 21:00. Doan.

• Benito Lertxundi.

Urepeleko frontoia. 21:00.

• Sean Nicholas Savage + Jan Fol. Modelo Aretoa, Zarautz. 22:00. 7€.

URRIAK 12, LARUNBATA

• Kelly Kapowsky + Segismundo Toxicómano + Bolbora. Arellanoko VI. Gazte Eguna. Frontoian, Arellano. 0:00. 5€.

• Los Dalton. BeurkoBagatzako Jaiak, Barakaldo.

22:00. Doan.

• Prince Phillip Mitchell.

Bilboko Kafe Antzokia. 21:30.

• Paraleloan #7 + Anthony Naples + Chelis. Bilboko Kafe Antzokia. 23:30.

KULTUR AGENDA • Pretty& Nice + Almanaque Zaragozano. Le Bukowski, Donostia. 21:00.

• Kartzarot + Marshal.

Sentinel Aretoa, Erandio.

22:30.

• Skama la Rede + TtËk Elektrotxaranga.

Gaztetxea, Gasteiz.

• Clan Escrache (Benito Camelas + Lujuria). One Aretoa, Gasteiz.

• Gigatron. Helldorado, Gasteiz. 22:00.

• Urtzi Azkue + The Funk Junkers + Mery May + The Muppets. Xurrut, Gorliz.

21:00.

• Agónica. Taberna, Iruñea.

21:00. Doan.

• Eñaut Elorrieta. Olalde Aretoa, Mungia. 20:00.

• Iheskide + Feos pero Majos. Mamarigako frontoian, Santurtzi. 20:00.

3€.

• Loquillo. Gaztembide Antzokia, Tutera. 20:30.

28/30€.

URRIAK 13, IGANDEA

• North Mississippi AllStars. Torem Aretoa, Atarrabia. 19:00. 24€.

• Inkubo + Highlights + Sherrif Band. Basauriko Jaiak. San Fausto Plaza, Basauri. 21:30. Doan.

• Mick Ralphs Blues Band.

Bilboko Kafe Antzokia.

20:30.

• Lloyd Cole. Kursaal, Donostia. 19:00. 18€.

• Dead Meadow + Sacramento. Jimmy Jazz, Gasteiz.

• Suzanne Vega. Baluarte, Iruñea. 20:00. 32/44€.

• Kamala + In Loving Memory. Udondo gaztetxea, Leioa. 19:00. 4€.

• Kirmen Uribe, Mikel Urdangarin, Rafa Rueda, Bingen Mendizabal eta Mikel Valverde. Marabilli Festibala, Ondarroa.

URRIAK 16, ASTEAZKENA • Urbeltzen Dantza Ganbara. Bilboko Kafe Antzokia. 20:00.

• Kepa Junkera & Ara Malikian. Victoria Eugenia Antzokia, Donostia. 20:00.

18€.

• Halfrican. Le Bukowski, Donostia. 20:00. 5€.

URRIAK 17, OSTEGUNA • Revólver. Bilboko Kafe Antzokia. 21:30.

• Jai & Alai Drum & Bass Klub. Bilboko Kafe Antzokia.

00:00.

URRIAK 18, OSTIRALA

• Subestimados. Txalintxo taberna, Azkoitia. 23:00.

Doan.

• Radikal Hardcore.

Basauriko Jaiak, txozna gunea, basauri. 23:00.

Doan.

• The Appleseed Cast + June Miller + Larry Bird. Bilboko Kafe Antzokia. 22:00.

• Stereorocks!. Bilboko Kafe Antzokia. 00:00.

• Mala Juntera. RockStar, Bilbao. 20:00. 10/13€.

• Eñaut Elorrieta. Principal Antzokia, Donostia. 20:00.

15€.

• James leg + The Havenot’s + Suzy y Los Quattro.

Helldorado, Gasteiz. 22:00.

• CC-627. Pako Taberna, Oñati. 23:15.

URRIAK 19, LARUNBATA

• Ska-P + Manifa + Esnatu!.

BEC, Barakaldo.

• Kolico + Neke Politikoa + Artaza Combat. Txarraska Gaztetxea, Basauri. 22:00.

3€.

• Rozalén. Bilboko Kafe Antzokia. 22:00.

• Israel Nash Gripka.

Azkena, Bilbao. 21:30. 15/17€.

• Toni Metralla y Los Antibalas. Umore Ona Taberna, Bilbao. Doan.

• Julián Maeso + The Mighty Calacas.

Helldorado, Gasteiz. 22:00.

• Ignotus + The Funking Fuckers. Gaztetxea, Gasteiz.

21:00. 5€.

• Barrence Whitfield & The Savages + Roy Loney & Señor No + AZ/DZ. Irun Zuzenean Jaialdia, Irun.

• A.d. Taberna, Iruñea.

21:00. Doan.

• Mala Juntera. Totem Aretoa, Atarrabia. 21:00. 13€.

URRIAK 20, IGANDEA

• Mountain Goats + Alessi’s Ark. Intxaurrondoko Kultur Etxea, Donostia. 20:00. 12€.

• Johnny Casino & The Secrets + Wau y los Arrrghs. Le Bukowski, Donostia. 20:00. 10€.

URRIAK 21, ASTELEHENA • Russian Circles + Chelsea Wolfe. Bilboko Kafe Antzokia. 22:00.

URRIAK 24, OSTEGUNA

• The See See + The Basement Tapes. Bilboko Kafe Antzokia. 22:00.

• Rafa Blas. RockStar, Bilbao. 20:30. 15/18€.

• Alasdais Fraser + Natalie Hass + Xabi Aburruzaga.

Kursaal, Donostia. 20:00.

8€.

• Bide Ertzean + Belaminak.

Egiako Kultur Etxea, Donostia. 20:30. 9€.

• The Last Vegas + Cactus.

Jimmy Jazz, Gasteiz.

• Mother of God + Mushroom Caravan Overdrive. Helldorado, Gasteiz. 22:00.

MUSEOAK// BAIONAKO EUSKAL MUSEOA:

GASTEIZKO ARTIUM MUSEOA:

• “Barne mirailak”.

2013/09/29.

• “Grey Flag. Reahuciar, reoKupar, rehabilitar”.

2013/12/31 arte.

• “Mutatis Mutandi”.

2014/01/31 arte.

•a sortzailea”.

2013/09/01 arte.

BILBOKO EUSKAL MUSEOA: • “Bizkaiko dantzak eta dantzariak”.

2013/09/18ra arte.

BILBOKO ITSASADARRA ITSAS MUSEOA: • “Ibaiertzetik begira”.

2013/09/30 arte.

URRIAK 25, OSTIRALA

BILBOKO GUGGENHEIM MUSEOA:

URRIAK 26, LARUNBATA

• “Barroko neurrigabea: Cattelanetik Zurbaránera”.

2013/10/06 arte.

• “Guggenheim Bilbao Bildumaren aukeraketak III”.

2013/11/01 arte.

• “Antoni Tàpies.

Objektutik eskulturara”.

2014/01/19 arte.

• Fuel fandango. Totem Aretoa, Atarrabia. 22:30.

• Hamlet. Totem Aretoa, Atarrabia. 22:30. 12€.

• Def con Dos + Muyayo Rif. Herriko Plazan, Azkoitia.

23:00. Doan.

• Nasti de Plasti. Edaska taberna, Barakaldo. 22:00.

8€.

• !!! (Chk, Chk, Chk).

Bilboko Kafe Antzokia.

22:00.

• Saratoga. DOKA, Donostia.

20:30. 15/18€.

• Fuel Fandango.

Intxaurrondoko Kultur Etxea, Donostia. 22:00.

14/18€.

• Porretas. One Aretoa, Gasteiz.

• Revólver. Jimmy Jazz, Gasteiz.

• The Laurendettes + PL Girls. Helldorado, Gasteiz.

22:00.

URRIAK 27, IGANDEA • Los Galerna. Pako taberna, Oñati. 19:30.

URRIAK 28, ASTELEHENA

• Lydia Loveless + Todd May. Bilboko Kafe Antzokia.

20:30.

URRIAK 31, OSTEGUNA

• The Dictators NYC. Bilboko Kafe Antzokia.

22:00.

• Pierrot. Hika Ateneoa, Bilbao. 21:00.

• Su Ta Gar. Gazteeszena, Donostia. 22:30. 12/15€.

• Acid mothers Temple Vs Black Sabbath + Arenna.

Jimmy Jazz, Gasteiz.

BILBOKO ARTE EDER MUSEOA: • “Francisco Durrio”.

2013/09/15 arte.

• “Ramón de Zubiaurreren ‘El marino vasco Santi Andía, el Temerario’”. 2014/01/14 arte.

BILBOKO ARTELAN BERREGINEN MUSEOA: • “BLV-ART 2013”.

2013/10/03 arte.

DONOSTIAKO SAN TELMO MUSEOA: • “Harrijasotzaile: harriaren indarra”.

2013/09/08 arte.

• “1813. Donostiaren setioa, sutea eta berreraikitzea”.

2014/01/07 arte.

• “Gaztagintza”.

2013/12/31.

DONOSTIAKO UNTZI MUSEOA: • “1813. Donostiaren setioa, sutea eta berreraikitzea”.

GERNIKAKO BAKEAREN MUSEOA: • “Gatazkak eraldatutako eguneroko bizitzako objektuak”.

2013/09/15 arte.

• “Gernikako bonbardeaketari buruz irakurri beharreko liburuak”. 2013/09/30 arte.

GERNIKAKO EUSKAL HERRIA MUSEOA: • “Azken Gernikak”.

2013/10/13 arte.

• “Los Derechos Humanos en viñetas”.

2014/03/02 arte.

GETARIAKO CRISTOBAL BALENCIAGA MUSEOA: • “Jenioaren ikuspegia, maisuaren teknika”.

2013/12/31 arte.

• “Balenciaga eta goi-mailako joskintza Bartzelonan”. 2013/09/15 arte.

IRUNGO OIASSO MUSEOA: • “Las invasiones napoleónicas (18081813)”. 2013/10/27 arte.

ORMAIZTEGIKO ZUMALAKARREGI MUSEOA: • “1823. San Luisen ehun mila semeak”.

2013/09/08.

PORTUGALETEKO RIALIA INDUSTRIA MUSEOA: “Euskal pilota Portugaleten, Euskal Herrian eta munduan”.

2013/09/05.

TOLOSAKO TOPIC MUSEOA: • “Txotxongilo Taldeari buruzko erakusketa”.

2013/10/13 arte.

| Gazteberri #95 | Iraila-Urria 2013 | www.gazteberri.info

23

ATAL IZENA

Gero eta gazte gutxiago zine aretoetan Pasa den urteko martxoan Gazteen Euskal Behatokiak euskal 1500 gazteri egindako inkesta baten arabera, euskal gazteriak nabarmen utzi dio zine aretoetara joateari. Aipatu ikerlanaren arabera, euskal gazteriaren %53a inkesta egin eta aurreko hiru hilabeteetan, gutxienez, behin izan zen zine aretoren batean. Aurreko ikerlan batekin alderatuta, kopuru horrek %19ko jaitsiera suposatzen du, 2007an %72an kokatzen baitzen.

Datu kezkagarriak izan arren, zine aretoetara joaten diren gazteen ehunekoak altuagoak dira Euskal Autonomia Erkidegoko biztanleria osoarenak baino. Zine aretoetara ez joateko arrazoien artean, nagusienak, Interneten bidez filmak deskargatzeko aukera eta sarreren salneurri altuak kokatzen dira.

Espainiako Hezkuntza, Kultura eta Kirol Ministerioak 2010/11rako egindako beste ikerketa baten arabera, Euskadiko biztanleriaren %30a soilik joaten ohi da zinemara. Datu hau gazteriari soilik dagokiona baino askoz baxuagoa da, baina txostenean azaltzen den bezala, diru sarrera urriagoak izan arren, familia ardura gutxiago izateak aisia-jarduera horretarako joera handitzen du.

Estatu mailan jasotako datuak eta Euskadin jasotakoak alderatuta, euskal gazteriak zine aretoetara joateko ohitura urriagoa duela ikus daiteke. Estatu mailan egindako aipatu ikerlanaren arabera, espainiar gazteriaren %61 zine aretoetara joaten ohi da eta gure artean, berriz, esan bezala, %53.

Kolektiboen arabera dauden aldeei erreparatuta, neskak mutilak baino gehiago joaten dira zinema-aretoetara (% 55 eta % 51, hurrenez hurren).

Era berean, 25 urtez beherakoak sarriago joaten dira zinemara 25 eta 29 urte bitartekoak baino (% 56 eta % 49, hurrenez hurren).

Ikusle gazteei zuzenduriko film batzuen arrakasta komertziala neskak eta 25 urtera artekoak zinemara gehiago joatearen arrazoia izan daiteke.

HEZKUNTZA, HIZKUNTZA POLITIKA ETA HEZKUNTZA SAILA Gazteria Zuzendaritza

DEPARTAMENTO DE EDUCACIÓN, POLÍTICA LINGÜÍSTICA Y CULTURA Dirección de Juventud

24

| Gazteberri #95 | Iraila-Urria 2013 | www.gazteberri.info

ATAL IZENA

ARABA

EUSKO GAZTEEN INFORMAZIO ETA DOKUMENTAZIO ZENTRO KOORDINATZAILEA. Donostia kalea, 1 01010 Vitoria-Gasteiz. • 945 019539 • www.gazteinformazioa.net •gazteinformazioa@ej-gv.es • gazteinfoeuskadi@gmail.com ARABAKO GAZTE INFORMAZIO ETA DOKUMENTAZIO LURRALDE ZENTROA. Probintzia plaza 13, behea 01001 Vitoria-Gasteiz • 945 181700 • www.alava.net/ifj • www. gazteinformazioa.net • www.facebook/infogaztea.araba • informazioa@ifj.alava.net GASTEIZKO UDALA. GAZTE INFORMAZIOKO UDAL BULEGOA. Espainia plaza behea. 01001 Vitoria-Gasteiz • 945 161330 • www.vitoria-gasteiz.org/omij • www.vitoria-gasteiz. org/gazteria • coordinaomij@vitoria-gasteiz.org ARABAKO KAMPUSEKO GAZTEENTZAKO INFORMAZIO BULEGOA. Apraiztarrak 1- Unibertsitate-Pabiloia 01006 Vitoria-Gasteiz • 945 014336 • www.ehu.es • www. gazteinformazioa.net • oij-ar@ehu.es LAUDIOKO LAMUZA GAZTE INFORMAZIO GUNEA. Lamuza 13 01400 Laudio • 94 4034921 • infogazte@laudiokoudala.net

BIZKAIA

BIZKAIKO GAZTERIAREN INFORMAZIORAKO LURRALDEZENTRUA. Rekalde Zumarkalea, 30 - 1, 48009 Bilbao • 94 6083926 /94 6083920/94 6083934 • www.bizkaia.net/gazteria • gazteinformazioa@bizkaia.net ABANTO -ZIERBENAKO GAZTE INFORMAZIO BULEGOA. Bizkaia Plaza, 3 (Atzealdea) 48500 Abanto-Zierbena • 94 6363769 • gazteria@abanto-zierbena.org IKUSI MAKUSI BALIABIDE ZENTROA. Areitzo, 2 48810 Alonsotegi • 94 4980807 • ikusimakusi@alonsotegi.net ZORNOTZAKO GAZTE INFORMAZIO BULEGOA. Zelaieta Parkea, s/n 48340 Amorebieta-Etxano • 94 6300649/50 • www.ametxgazteria.net • gazteinfo@ametx.net ARRIGORRIAGAKO GAZTE INFORMAZIO BULEGOA. Gaztegune. Ugertza bidea, 1 48480 Arrigorriaga • 94 6001876 • gaztegunea@arrigokultura.org ARTZENTALESEKO GAZTE INFORMAZIO GUNEA. Lehendakari Aguirre, 23 48870 Artzentales • 618 645690 • gazteplana@enkarterrialde.org GAZTEZER BALMASEDAKO GAZTE INFORMAZIO GUNEA. Pio Bermejillo, 19 48800 Balmaseda • 94 6800240 • www. balmabegi.com • www.balmaseda.net • gaztezer@balmaseda. net BARAKALDOKO GAZTE INFORMAZIO ZENTRUA. San Juan, 17 48901 Barakaldo • 94 4789596 / 94 4789599 •www. gaztebulegoa.net • gaztebulegoa@barakaldo.org GURUTZETAKO GAZTE INFORMAZIO GUNEA. Balejo, 4 48903 Barakaldo • 94 4789487 • www.gaztebulegoa.net • gaztebulegoa@barakaldo.org

GALDAMESEKO GAZTE INFORMAZIO GUNEA. San Pedro, 6 48191 Galdames • 618 645690 • gazteplana@enkarterrialde. org GERNIKA-LUMOKO GAZTE INFORMAZIO BULEGOA. Foru Plaza, nº 2 48300 Gernika-Lumo • 94 6270215 • gazteger@ sarenet.es

GIPUZKOA

ANDOAINGO GAZTE INFORMAZIO BULEGOA. Ambrosia Olabide Zentroa. Pio Baroja kalea, 1. 20140 Andoain • 943 593911 • gibandoain@euskalnet.net

GETXOKO GAZTE INFORMAZIO BULEGOA. Tangora Etxea. Algortako Etorbidea, 98 48991 Getxo • 94 4910114 • gaztebulegoa@getxo.net

ARRASATEKO GAZTE INFORMAZIO BULEGOA. Garibai Etxea. Biteri etorbidea, 3 20500 Arrasate • 943 252065 • www.gaztebulegoa.com • gaztebulegoa@arrasatemondragon.net

GORDEXOLAKO GAZTE INFORMAZIO GUNEA. Molinar Plaza, 11 48192 Gordexola • 638 050 762 • gazteplana1@ enkarterrialde.org

ASTIGARRAGAKO GAZTE INFORMAZIO PUNTUA. Kultur Etxea. Kale Nagusia, 48. 20115 Astigarraga • 943 331067 • www.astigarraga.net • gazteinfor@astigarraga.net

GORLIZKO GAZTE INFORMAZIO GUNEA. Krutzeta, 5 48630 Gorliz • 94 6774000 • gazteria@gorliz.net

AZKOITIAKO GAZTE INFORMAZIO BULEGOA. Aita Madinabeitia plaza z/g 20720 Azkoitia • 943 026027 • www. artxamendi.net • gib@euskalnet.net

GUEÑESEKO GAZTE INFORMAZIO GUNEA. Enkarterri, 2 48840 Güeñes • 94 6690877• www.gugaz.org • info@gugaz.org ARRATIAKO GAZTE INFORMAZIO BULEGOA. Igorreko Kultur Etxea. Elexalde, 8 48140 Igorre • 639 018133 • gib-arratia@ gorbeialdea.com KARRANTZAKO GAZTE INFORMAZIO GUNEA. Concha Enparantza, 1 48895 Karrantza • 638 050762 • gazteplana1@ enkarterrialde.org LANESTOSAKO GAZTE INFORMAZIO GUNEA. Manuela Sainz de Rozas, 1 48895 Lanestosa • 618 645690 • gazteplana@ enkarterrialde.org

AZPEITIAKO GAZTE INFORMAZIO BULEGOA. Plaza Txikia z/g 20730 Azpeitia • 943 157160 • gib@azpeitia.net GIPUZKOAKO GAZTE INFORMAZIO ETA DOKUMENTAZIO LURRALDE ZENTROA. Gaztegunea. Anoeta, 28 20014 Donostia-San Sebastián • 900 110111 / 943 472617 • www. gipuzkoangazte.info • ctij1@gipuzkoa.net GIPUZKOAKO CAMPUSEKO GAZTE INFORMAZIO BULEGOA. Ignacio M. Barriola eraikina. Elhuyar enparantza, z/g 20018 Donostia • 943 018135 / 943 018138 • svrgazte@sv.ehu.es svrbegaz@sv.ehu.es

EUSKAL HERRIKO UNIBERTSITATEAREN BIZKAIKO CAMPUSEKO GAZTE INFORMAZIO BULEGOA. Sarriena auzoa, z/g, Apia Bidea (Gizarte eta komunikazio behealdea) 48940 LEIOA • 94 6015100 • oij-bi@ehu.es

KOLDO MITXELENA KULTURUNEA. INFOTEKA. GAZTE INFORMAZIO GUNEA. Koldo Mitxelena Kulturunea. Urdaneta kalea, 9 20006 Donostia • 900 110 111 • www.gipuzkoangazte. info • ctij1@gipuzkoa.net

ATERPE LEIOA GAZTE INFORMAZIO ZENTROA. Aldapabarrena, 2 48940 Leioa • 94 4055850 • gazte@leioa.net

DONOSTIAKO GAZTE INFORMAZIO BULEGOA. Goikoa jauregia. Mari kalea, 1. 20003 Donostia • 943 481435 • www. donostiagaztea.org/gazteinfo • gazteinfo@donostia.org

LEKEITIOKO GAZTE INFORMAZIO BULEGOA. Eliz Atea, 12 48280 Lekeitio • 94 6243591 • gazte-bulegoa@lekeitio.com MAÑARIKO GAZTE INFORMAZIO GUNEA. Herriko plaza, z/g 48212 Mañaria • 94 6818998 • kultura.manaria@bizkaia.org MUNGIAKO GAZTE INFORMAZIO BULEGOA. Arana Goiri´tar Sabin, 13 48100 Mungia • 94 6553353 • mungia.gib-oij@astiune. com MUSKIZKO GAZTEGUNE. Meatzari Plaza, 2 48550 Muskiz • 94 6708037 • www.muskizkogaztegunea.blogspot.com • gaztebulegoa@muskiz.com BUSTURIALDEKO GAZTE BULEGOA. Zubietaerrota Eraikina, Kurtzero auzoa 48392 Muxika • 670 509752 • www.busturialdekogazteplana.com • gaztebulegoa@ busturialdekogazteplana.com INDUMA INFORMAZIO BULEGOA. Zubieta, 16 48410 Orozko • 94 6339945 • infoinduma@yahoo.es PLENTZIAKO GAZTE INFORMAZIO GUNEA. Goenkale, 25n 48620 Plentzia • 94 6770989 • gazteinfo.plentzia@bizkaia.org

EIBARKO GAZTE INFORMAZIO BULEGOA. Portaela Kultur Etxea, Bista Eder 10. 20600 Eibar • 943 708435 • infojuven. ei@eibar.net ELGOIBARREKO GAZTE INFORMAZIO BULEGOA. Foruen Plaza z/g, 20870 Elgoibar • 943 257986 • www.elgoibar.org/ webb/gazteriazalag.htm • gazteinformazioa@elgoibar.net ERRENTERIAKO GAZTE INFORMAZIO BULEGOA. Merkatuzar. Pablo Iglesias, 3 20100 Errenteria • 943 449640 • www.gaztebulegoa.errenteria.net •gazteria@errenteria.net HERNANIKO GAZTE INFORMAZIO BULEGOA. Hernaniko Udal Kiroldegia, Elkano z/g. 20120 Hernani • 943 552185 • www.hernani.net • kirola@hernani.net HONDARRIBIAKO GAZTE INFORMAZIO BULEGOA. Javier Ugarte 6. 20280 Hondarribia • 943 644752 • gip@hondarribia. org IRUNGO GAZTE INFORMAZIO BULEGOA. Foruen Karrika, 2 behea. 20302 Irun • 943 505444 / 943 505643 • www.irun. org/igazte • infojuvenil@irun.org

ZIRTZART GAZTE INFORMAZIOKO UDAL-BULEGOA. Basozelai, 11 48970 Basauri • 94 4666430 • www.facebook. com/basaurion • zirtzart@basauri.net

GAZTE INFORMAZIO ZENTROA. Santa Clara Kultura Zentroa. Martín Fernández Villarán, z/g 48920 Portugalete • 94 4729313 • www.juventudportugalete.org • juventud@ portugalete.org • gaztegela@gmail.com

BERMEOKO GAZTE INFORMAZIO BULEGOA. Gizarte-Kultura Etxea Irakaskintza, 14-16 48370 Bermeo • 94 6179158 •www. giz.bermeo.org • giz@bermeo.org

PORTUGALETEKO GAZTE INFORMAZIO GUNEA GAZTE GELA. Zubeldia Maisua, z/g 48920 Portugalete • 94 4616638 • www.juventudportugalete.org • aulajoven@portugalete.org

BIZ BILBAO INFORMAZIO ZERBITZUA. Zabalguneko Eraikina.

Zabalguneko Plaza, 11 48009 Bilbao • 94 4204488 • bilbaoiz@ ayto.bilbao.net

GAZTEBOX SANTURTZIKO GAZTE INFORMAZIO BULEGOA. Santurtzi Parkea, z/g 48980 Santurtzi • 94 4836110 • gib-oij@ santurtzi.net

EDEKO GAZTE INFORMAZIO BULEGOA. Simón Bolívar, 8 B –behea 48010 Bilbao • 94 4029090 • www.fundacionede.org • gazteinformazioa@fundacionede.org

OIARTZUNGO GAZTE INFORMAZIO PUNTUA. Mendiburu 5, behea. 20180 Oiartzun • 943 491105 • www.gazteoiartzun.net • gazteinfo@oiartzun.org

SOPELANAKO GAZTE BULEGOA. Kurtzio Kultur Etxea, Mendieta, 11 48600 Sopelana • 94 4065505 • www. sopelanagaztea.blogspot.com • www.sopelana.net • oij@ sopelana.net

OÑATIKO GAZTE INFORMAZIO PUNTUA. Foruen Enparantza, 4 – behea. 20560 Oñati • 943 718257 • www.oinati.org • gazteinformazioa@oinati.net

TXORIERRIKO GAZTE INFORMAZIO BULEGOA. Txorierri etorbidea, 9, behea 48160 Derio • 688 629965 • www. txorierrikogazteak.com • oij@e-txorierri.com DURANGOKO GAZTE INFORMAZIO BULEGOA. Pinondo Plaza, 1 48200 Durango • 94 6030030 • informazioa@ durango-udala.net ERANDIOKO GAZTE INFORMAZIOA BULEGOA. Irailaren 23 enparantza 48950 Erandio • 94 6025891 • gazteinfo@ erandioko-udala.net ERMUAKO GAZTE INFORMAZIO BULEGOA. Lobiano Kultur Gunea. Goienkale, 10 48260 Ermua • 943 708700 • oij-gib@ udalermua.net MUGARRI GAZTE INFORMAZIO GUNEA. Mugarri Gazte Etxea. Elizarako Sarbidearen Kalea, 2 48450 Etxebarri • 94 4261861 • www.mugarri.net • mugarri@mugarri.net, mugarri. gazte@gmail.com

TURTZIOZKO GAZTE INFORMAZIO GUNEA. Lehendakari Agirre, 61 48880 Turtzioz • 618 645690 • gazteplana@ enkarterrialde.org GAZTE INFO GAZTE INFORMAZIO BULEGOA. Udiarraga, 39 48490 Ugao-Miraballes • 94 6322014 • gazteinfo.ugao@ ortzadar.es URDUÑAKO GAZTE INFORMAZIO GUNEA. Kultur Etxea.

Andra Mari, z/g 48460 Urduña • 945 384884 • xarteaga@ urduna.com

LASARTE-ORIAKO GAZTE INFORMAZIO BULEGOA. Manuel Lekuona Kultura Etxea. Geltoki kalea, 18. 20160 Lasarte-Oria • 943 376181 • www.lasarte-oria.org • gazteinfo@lasarte-oria. org LEGAZPIKO GAZTE INFORMAZIO BULEGOA.Kultur Etxea, Latxartegi, 3. 20230 Legazpi • 943 737203 • gazteria.le@ legazpi.net

ORDIZIAKO GAZTE INFORMAZIO PUNTUA. Barrena Jauregia Kultur Etxea, 2º - 3 20240 Ordizia • 943 805634 • www. ordizia.org • gazteria@ordizia.org TOLOSAKO GAZTE INFORMAZIO BULEGOA. Antonio Maria Labaien Kultur Etxea, Triángulo 1. 20400 Tolosa • 943 670383 • www.zazpitantriangulon.com • gazteria@tolosakoudala.net URNIETAKO GAZTE INFORMAZIO BULEGOA. Idiazabal 13 20130 Urnieta • 943 333973 • www.urnieta.org • gazteinformazioa@urnieta.org

SESTAOKO GAZTE INFORMAZIO ZENTROA. La Iberia, z/g 48910 Sestao • 94 4956127 • cijsestao@infonegocio.com

VILLABONAKO GAZTE INFORMAZIO BULEGOA. Katea Etxea. Kale Nagusia, 79 20150 Villabona • 943 694787 • gazteria@villabona.net

ZALLAKO GAZTE INFORMAZIO BULEGOA. Madres Irlandesas, 4 48860 Zalla • 94 6391396 • www.ibilimunduan. com • oij@zalla.org • infogazte@zalla.org

ZARAUTZEKO GAZTE INFORMAZIO BULEGOA. Zinema Pilotalekua. Zigordia Kalea, 34 20800 Zarautz • 943 005122 • www.zarautz.org • gazteinformazioa@zarautz.org

IKT [JAKIN BEHARREKOAK] Testu lanketak telefonoan >>Hainbat urtez, Word izan da testuen lanketarako erabili izan den programa ia bakarra. Google saiatu da nagusitasun horri aurre egiten Google Docs programaren bidez baina gailu eramangarriak nagusitzen ari diren une honetan, jokalari berriak sartu dira lehian. Hauen artean, sakelako telefono eta tabletetan erabil daitekeen Quip aplikazioa azpimarratzekoa da.

Android 4.4k Kit Kat izena izango du >> Googlek garatutako Android sistema eragile ezagunak badu, jada, bertsio berria. Sistema eragile honen 4.4 bertsioa Kit-Kat izenarekin bataiatu dute. Android da garapen handiena izan duen sistema eragilea eta, gaur egun, mila milioi smartphone eta tablet baino gehiago sistema hau erabiltzen dute. Orain arte jarraitutako ildo berari eutsiz, bertsio berriak ere postre baten izena du, kasu honetan, Nestlek ekoizten duen txokolatina ezagunaren izena.

Bideojokoak pertsona helduentzat >>Californiako Unibertsitateko ikerlari talde batek frogatu ahal izan duenez, badira gure garuneko zenbait prozesu hobe ditzaketen zenbait bideojoko, batez ere, pertsona oso helduen kasuan.

Bereziki horretarako diseinatuta dauden bideojokoek pertsona helduen zenbait alderdi hobetzen dituzte, hala nola, arreta, memoria edota une berean gauza bat baino egiteko gaitasuna. Efektu hauek denboran mantenduko lirateke.

26

GRAND THEFT AUTO V ARRAKASTATSUA

GTAV jokoak jada mila milioi dolar lortu ditu lehen hiru egunetako salmentekin.

GTAV da salmenta kopuru honetara azkarren iritsi den jokoa. Lehen egunean soilik 800.000$etara iritsi da.

NBA LIVE 14 JOKOA AZAROAREN 19RAKO

EA Sportsek ekoizten duen NBA Live 14 jokoa eskuragai izango da azaroaren 19tik aurrera XBox eta PlayStation 4 plataformetarako. Joko honek NBA2K14 jokoa izango du lehiakide nagusi.

WORLD OF WARPLANES ATZERATUTA

Wargamingek ekoizten duen World of Warplanes jokoaren kaleratzea datorren azaroaren 15era atzeratu da jokoak azken ikutu batzuk behar omen dituelako.

Internet mundu osorako Gaur egun, Internet inguruan den erronka nagusienetako bat hau munduan diren biztanle guztiei zabaltzea da. Erronka itzela izan arren, horixe da, hain zuzen ere sortu berri den Internet. org erakundearen helburu nagusia. Momentuz, erakundearen bazkide nagusia Facebook da, eta behintzat, diru faltagatik ez da izango. Gaur egun, bi mila milioi pertsona inguruk du Internetera konektatzeko aukera, hots, populazio osoaren heren bat. Beraz, bost mila milioi pertsonek ez dute Internetera konektatzeko inolako aukerarik. Kontutan hartzen bada populazio hazkundearen erritmoa Internetera konektatzen diren erabiltzaile berrien tasa baino azkarragoa dela, etorkizunean gero eta gehiago izango dira konektatzeko aukerarik izango ez duten biztanleak.

Nazio Batuetako Giza Eskubideetarako batzordearen arabera, garapen bidean diren herrialdeetan Interneterako

| Gazteberri #95 | Iraila-Urria 2013 | www.gazteberri.info

konexioa izateak garapen ekonomiko, sozial eta politikoan lagunduko luke.

Erakunde honen atzean, facebook ezezik teknologia berrien esparruko beste hainbat enpresa garrantzitsu aurkitzen dira, hala nola, Opera, Ericcson, Nokia edota Samsung. Enpresa hauek guztiak elkar lanean arituko dira, batez ere hiru esparru lantzeko: z Eskuragarritasuna: Xedea konektibitate mugikorraren kostea merketzeko teknologiak garatzea da Internet gutxi hedaduta dagoen lekuetara errazago iristeko. z Eraginkortasuna: Hainbat

lekutan banda zabalerak oso eskasa izaten jarraitzen du. Hau ekiditzeko datuen konpresioan hobekuntzak eginez zerbitzuen eraginkortasuna hobetzea bilatu nahi da tresna eta software berriak garatuz. z Negozio ereduak: Internetera konektatzeko aukera gehiago ematen duten negozio eredu berriak landu nahi dira gailu ekoizle eta garatzaileak lankidetzan jarriz.

Internet.org ez da Internet mundu osora zabaltzeko dagoen saiakera bakarra.

Googlek ere Project Loon delakoa garatzen ari da xede berarekin.

IKT

%70

Kaspersky-k kaleratutako txosten baten arabera munduan diren email guztien ia 3/4k spam gisa kataloga daitezke. Kasu gehienetan, mail hauen xede nagusia gure ordenagailuetan den izaera pertsonaleko informazioa lortzea da.

Akabo birusak gure USBetan IKTen erabilera arriskutsua izan daiteke, eta ez soilik Internetera konektatzen garenean.

Gero eta gehiago, cibererasotzaileek bestelako bideak erabiltzen dituzte bere erasoak burutzeko. Horrela, Kasperskyk kaleratutako txosten baten arabera, gaur egun, USB pen-drive eta SD txartelen bidez barreiatzen da malware delakoen %30a.

Nola da posible? Funtsean, erasotzaileak ordenagailu bat kutsatzen du bertan entxufatu egiten diren USB guztiak kutsatzeko.

Normalean, gailu hauek ordenagailu desberdinetan konektatzen direnez, hauek guztiak kutsatu egiten dira.

Zorionez, badira hau ekiditzeko har daitezkeen zenbait neurri: • Sistema eragilea eguneratu: Komenigarri izaten da sistema eragilea guztiz eguneratuta izatea. Eguneraketekin batera segurtasun akatsak konpontzen ohi dira.

Instagram >>Facebookek erosi duen gizarte sare honek jada 150 milioi erabiltzaile aktibo ditu eta, honi esker, Twitteretik (200 milioi erabiltzaile aktibo) gero eta gertuago dago. Erabiltzaile kopurua nabarmen hazi da azken hilabeteetan, izan ere, ekainetik hona 50 milioi erabiltzaile gehitu baitira.

• Sistema eragilea konfiguratu USBetan diren artxiboak automatikoki ez exekutatzeko: Kutsatuta dagoen USB bat beste gailuren bat ez kutsatzeko antibirusa behar bezala konfiguratu beharko dugu infektatuta diren artxibo horiek automatikoki exekuta ez daitezen.

• Artxibo exekutagarrien kopia ekiditu: Artxibo hauek aldez aurretik zehaztutako ekintzak buru ditzakete.

Fidagarria ez den iturri batetik horrelako artxibo bat kopiatzeak kalte handiak sor ditzake. Hau ekiditzeko, komenigarria da software guztia iturri ofizialetatik deskargatzea.

• USBak bananduta mantendu: Ahal den neurrian, gure ordenagailuan konektatu behar dugun edozein USBren jatorria ezagutzea komeni da. Era berean, komeni da lanerako eta bizitza pribaturako erabiltzen ditugun pen-driveak ez nahastea. Gainera, lan edo ikasketerako USBetan komeni da izaera pertsonaleko informazioa ez gordetzea, nolabait, gailu horiek partekatu egingo baititugu noizbait.

FB telefonoetan >>Facebookek aditzera eman duenez, estatu mailan, egunero 8 milioi pertsona sartzen dira bere facebook profilean sakelako telefonoak erabilita. Hilean gutxienez behin bere kontura sartzen diren erabiltzaileen kopurua, berriz, 13 milioitara hazten da.

Salmentak >>Bigarren hiruhilekoan jasotako datuen arabera, Europan 43,3 milioi sakeleako telefono saldu ziren. Modu honetan, gailu hauen salmentak %2,6an hazi dira aurreko urteko tarte berarekin alderatuta.

Smartphonen salmentak, berriz, %19an hazi dira eta, guztira, 32,9 milioi telefono saldu dira.

[alboko barra]

Sonyk PS Vita 2000 aurkeztu du >> Sonyk bere kontsola eramangarri eraberritua aurkeztu berri du ‘Pre Tokyo Game 2013’ izeneko hitzaldian eta inork halakorik espero ez zuenean. Kontsola berriak PS Vita 2000 izena du eta hainbat hobekuntza interesgarri aurkeztuko ditu. Vita 2000k ez du aurreko Vita merkatutik aterako nahiz eta modelo berria datorren urriaren 10etik aurrera salgai izan Japonian. Beste herrialdeetara noiz iritsiko den argitu gabe den kontua da. Aditzera eman denez, kontsola berriaren prezioa 144 eurotakoa izango da.

Firefox sakelako telefonoetarako >> Mozilla Fundazioak garatuta, Firefox nabigatzailea soilik izateari utzi eta sistema eragilea ere bilakatuko da. Momentuz, gama baxuko eta ertaineko telefonoetarako soilik izango da eskuragarri eta Android sistema eragileari lehia egin diezaiokeela aurreikusten du zenbait adituk. Modu honetan, merkatua monopolizatzen duten Apple eta Googlek lehiakide berria izango dute.

| Gazteberri #95 | Iraila-Urria 2013 | www.gazteberri.info

27

DENBORA PASAK

SUDOKUAK

HIZKIZOPAK

*****

Europako 10 hiriburu

*****

Sukaldeko 10 tresna

ESAERA ZAHARRAK Ordenatu ondorengo hitzak modu zuzenean esaera zahar bat osatzeko HANDIA

SASIRIK

BAINO.

EZ.

ASKO

HOBE

TRES!

ESKOLA-MUTILAK

TXORI

ANDRES

IKASI.

ESKUAN

ETA

JAN

HEGAN

TRIKILUN

SASI

DA

BOLTSA

ETA

EHUN

DIRURIK

GUTXI

BAT

*****

Soluzioa: Andres trikilun tres! Boltsa handia eta dirurik ez.

Eskola-mutilak sasirik sasi, asko jan eta gutxi ikasi.

Hobe da txori bat eskuan ehun hegan baino.

GURUTZEGRAMA 1

2

9

3

4

6

5

Hauek bezalako Sudoku gehiago aurkituko dituzu www.gazteberri.info-n!!

28

| Gazteberri #95 | Iraila-Urria 2013 | www.gazteberri.info

7

10

1.| Malkoak botaz, ezeztatu gazteleraz.

2.| Ahaztu hitzaren sinonimo bat.

3.| Ondarruko kaioa.

4.| Koldartu hitzaren antonimoa.

5.| Begininia.

6.| Nafarroako iparraldeko basoa.

7.| Planeta gorria.

8.| Zuloak dituen haize musika tresna.

9.| Bizkaiko Arratia eskualdeko herria.

10.| Adiskide.

Soluzioa: 1.| Negar. • 2.| Gomotatu • 3.| Kalatxoixe • 4.| Adoretu • 5.| Betsein • 6.| Kintoa • 7.| Martitz • 8.| Txirula • 9.| Arteaga. • 10.| Lagun.

8

UMOREA • Badoa adineko andre bat kaletik bi plastikozko zabor poltsa handi arrastaka eramaten, bana esku bakoitzean. Horietako poltsa batek zulo bat du azpikaldean eta tarteka 20 euroko billete bat atera eta kalean botata geratzen da. Hau ikusita, polizia bat gerturatu eta hala esan dio: - Aizu! 20 euroko billeteak galtzen ari zara.

- Tira! Mila esker jauna.

Buelta emango dut eroritako billeteak jasotzeko. Mila esker abisuagatik...

- Ez hain azkar! Tira, nondik atera duzu diru hori guztia? Ez zenuen lapurtuko, ezta?

- Oh, ez, ez, ez... Begira, nire etxeko lorategia futbol zelaiaren aparkaleku ondoan dago eta partidua dagoen bakoitzean zaleak, zelaira sartu baino lehen edo partida ondoren, nire lorategiko hesi ondoan jartzen dira txiza egitera eta nik landatutako lore guztiak izorratzen dituzte. Hori dela eta,

ni hesiaren atzean izkutatzen naiz eta txiza egiten ari direnean lorazain-artaziak atera eta hala esaten diet: - Eman 20 euro edo moztuko dizut!

Eta poliziak: - Tira, zein ideia ona! Aizu, eta zer duzu beste poltsan? Diru gehiago?

- Beno, guztiek ez dute ordaindu nahi! • Badira bi lagun gauean taberna batean trago batzuk hartzen eta halako batean telebistan hiriko dorrerik altuenetik bere buruaz beste egin nahi duen pertsona baten albistea ematen hasten dira. Hau ikusita tabernan den lagunak esaten dio besteari: - Mila euro ezetz salto egin!

- Ados.

Eta apostua onartu bezain pronto dorrean zen pertsonak salto egin eta kalean seko geratzen da.

- Kaka zaharra! Apostua galdu dut. Tori dirua.

- Mila esker, baina gorde dirua.

Banekien salto egin behar zuela arratsaldeko albistegian ikusi dudalako.

- Bai, baita nik ere! Baina ez nuen uste berriro salto egin behar zuenik! • Bada oso gizon aberatsa, hainbat lur dituena, milaka behi eta zaldi eta hau guztia gutxi balitz, bera hiltzean guztia oinordetzan jasoko zuen 18 urteko alaba eder bat. Egun batean, gizonak festa bat prestatu du bere etxean eta gizonezko guztiak lorategira eraman ditu. Han 500 metro dituen igerileku bat erakutsi die baina igerilekuan piraùak, krokodiloak eta marrazoak daude. Gizonak hala esan die bertaratutako guztiei: - Gazteria guztiz galduta dagoela uste dut. Jada ez dira mundu honetan benetazko gizonak. Baina gure artean baten bat bada eta igerileku hau igarotzeko gai bada nire

lurren erdiaren, nire ganaduaren erdiaren edota nire alabarekin ezkontzeko aukeraren artean aukeratzeko aukera emango diot.

Gizonak ez du bere azken hitza amaitu eta hara bota da gazte bat. Igeri bizian igerilekua igarotzea lortu eta gizon aberatsa, hunkiturik, hala galdetu dio: - Ez nuen uste halakorik ikusi behar nuenik hil aurretik. Hori bai balentria. Esaidazu gazte, zer nahi duzu, nire lurren erdia?

- Ez jauna.

- Nire ganaduaren erdia agian?

- Ez jauna.

- Ahh, ulertzen dut. Nire alabarekin ezkondu nahi duzu eta horrela, egunen batean, nik dudan guztia zurea izatea nahi duzu.

- Ez jauna.

- Ehhh??!! Eta orduan zer arraio nahi duzu?

- Zer arraio nahi dudan? Jakin nahiko nuke nork demontre bultza nauen igerilekura!

| Gazteberri #95 | Iraila-Urria 2013 | www.gazteberri.info

29