Gb109 issuu

Gazteberri Aldizkaria | 109. Zbk | 2016 Urtarrila |

Muturreko aberastasuna: guztia izan eta gehiago nahi

#109

ARGITARATZAILEA:

© Shareak Kultur Elkartea Lege Gordailua: Bi-1151-04 Tlf: 94 424 75 94 eposta: gazteberri@unionline.info http://www.gazteberri.eus ERREDAKZIOA Iparragirre, 17, 1.esk. 48009-Bilbao.

KOORDINATZAILEA Jon Mikel Zabalegi

PUBLIZITATERAKO-ESPAZIOA. NAHITA UTZI DUGU HUTSIK.

TESTUAK ETA DISEINUA Shareak Kultur Elkartea LAGUNTZAILEAK Nerea Segura, Gotzon Sanchez, Ziortza Carranza, Peio Saez de Lafuente.

ARGAZKIAK Sergio Cotos, Markel Redondo, Alejandro Boyero, Artxiboa PUBLIZITATEA 943 053 488 | 629 229 185

Shareak Kultur Elkarteak ez du Gazteberri Aldizkarian adierazitako esanen eta iritzien erantzukizunik derrigor bere gain hartzen

EKINTZA HONEK EUSKO JAURLARITZAKO KULTURA, HIZKUNTZA POLITIKA ETA HEZKUNTZA SAILEKO LAGUNTZA JASO DU

DEITU 94 4247594 ZENBAKIRA ESPAZIO HAU BETETZEKO hezkuntza, hizkuntza politika eta kultura saila Hizkuntza Politikarako Sailburuordetza

DEPARTAMENTO DE EDUCACIÓN, POLÍTICA LINGÜÍSTICA Y CULTURA Viceconsejería de Política Lingüística

Aurkibidea 04 Gazteberriak

z Islandiara joaten ziren euskal arrantzaleen istorioa gazteentzat z Metxa, proiektu berriak sustatzeko ekimena z 30 urte eta oraindik gurasoen etxean z DSS2016 agenda zure esku z Gazteen mugikortasuna eta itzulera z Susa argitaletxeak liburutegi irekia jarri du sarean

08

18

Erreportajea: Haur-laneskua zure telefonoaren bihotzean

Zientzia z Lau elementu berri taula periodikoan

20 Euskara z Euskal Hedabideen Behategia sustatzeko hitzarmena z Eman hegoak euskarari z Hitzargiak proiektua z Euskararen etorkizunaren inguruko gogoeta

12

Elkarrizketa: MarĂ­a Victoria RomĂĄn BC3

22 Zer jan, hura izan z Hondakinik onena, sortzen ez dena!

30 Sexua z Nola kontsumitzen dugu pornografia? z Gida baimena sexuaren truke? z Inoiz baino dei gehiago indarkeria matxista salatzeko telefonoan z Nigeriak mutilazio genitala debekatu du

34 Teknologia berriak

08

Erreportajea: Hainbeste. Hain gutxi.

Muturreko aberastasuna GAZTEBERRI #109| 2016 Urtarrila

z Denbora gehiago online lotan baino z Pasahitz seguruak erabiltzearen garrantzia

42 Agenda 3

Gazteberriak

ISLANDIARA JOATEN ZIREN EUSKAL ARRANTZALEEN ISTORIOA GAZTEENTZAT Pasa den urtean, Islandian izan zen 32 euskal arrantzaleen triskantzaren laugarren mendeurrena bete zen. Efemeride hori zela eta, Islandiako gobernuak euskaldunak akabatzea baimentzen zuen legea ere bertan behera utzi zuen. Istorio honetan oinarrituta, Topio Koivukari idazle finlandiarrak “1615 Islandia: Gartziaren istorioa” liburua idatzi du finlandieraz eta, orain, Nafarroako Ikastolen Elkarteari esker, euskaraz ere irakur daiteke. Liburua, bereziki, gazteei zuzenduta dago eta bertan, Gartzia Aranbururen istorioa azaltzen da. Euskarazko bertsioa Nevadako Unibertsitateko Euskal Ikasketen Zentroko zuzendarikide den Xabier Irujori esker gauzatu dela azpimarratu dute liburuaren aurkezpen ekitaldian.

METXA, PROIEKTU BERRIAK SUSTATZEKO EKIMENA Abian jarri da Gasteizen proiektu ekintzaileei bultzada emateko ekimen berria. Bere izena Metxa da eta, antzeko ekimenak ez bezala, Metxak ez ditu soilik teknologia berriekin harremana duten proiektuak babestuko. Ekimen berri honen xedea, akzio-partaidetzaren bidez, Euskal Autonomia Erkidegoan, Nafarroan, Errioxan, Kantabrian eta Gaztela eta Leonen garatzen diren proiektuak sustatzea eta laguntzea da.

Proiektuak aurkezteko lehenengo deialdia martxoaren 31an itxiko da eta, urtea amaitu baino lehen, bigarren deialdi bat ere zabalduko da. Laguntza merezi duten proiektuen zereenda maiatzean argitaratuko da.

4

30 urte eta oraindik gurasoen etxean Gazteek, batez beste, bere soldataren %60a behar dute etxebizitza bat erosi ahal izateko Espainiako Gazteriaren Kontseiluak (CJE) 2015. urteko lehen hiruhilekoari dagokion Emantzipazioaren Behatokiaren txostenaren berri eman du. txosten horrek, estatuan bizi diren gazteen lan eta gizarte baldintzak aztertzen ditu, batez ere, etxebizitza eta enplegua alorretan sakontzen duelarik.

Aipatu txostenaren ondoriorik azpimarragarriena honakoa litzateke: estatuan bizi diren 30 urtetik beherako gazteen %80 inguru bere gurasoen etxean bizitzen jarraitzen du. Hau da, soilik gazteriaren %21,5ak emantzipatzea lortu du. CJEk

oso irakurketa ezkorra egiten du datu horren inguruan, izan ere, datu horren atzean gazteriak pairatzen dituen lan baldintza kaxkarrak aurkitzen dira.

Enpleguari dagokionez, txostenak 25 urtetik beherako gazteen langabezia-tasa %51,4koa dela dio. 25-29 urte bitartekoen artean, aldiz, %30etik gorakoa eta 20-34 urte bitartekoen artean %24. Bestalde, enplegu bat izateak, gazteen kasuan, ez du bizitza proiektu sendo bat eraikitzeko aukera ematen.

Izan ere, gazteen %30ak lanaldi partzialeko kontratua du eta %56,7k berez duten

prestakuntza maila baxuagoa eskatzen duten lanpostuetan dihardu.

Baldintza horietan, edozein gazteri bere gurasoen etxetik alde egitea oso zaila egiten zaiola salatzen du CJE-k. Txostenean azaltzen denez, gazte batek, batez beste, bere diru sarreren %59,5 bideratu beharko luke etxebizitza duin bat erosteko. CJE-ko presidente den Héctor Saz-ek adierazi duenez, “lan merkatuan barneratzeko ezintasuna eta gazte-lanpostuetan nagusi den prekarietatea dira emantzipaziorako oztopo nagusienak”.

GAZTEBERRI #109| 2016 Urtarrila

GAUEKOAK BUELTAN DA GASTEIZEN!!

2016 AUZOLANDEGI PROGRAMARAKO KARTELA Auzolandegiak programarekin bat datorren kartel bat egiteko ideiaren bat baduzu, otsailaren 11ra arte zure diseinua aurkezteko aukera izango duzu. argazkiak, marrazkiak, collageak... nahi duzun teknika erabili ahal duzu eta, trukean, irabazle suertatzen bazara, joan-etorriko hegazkin bidaia bat irabazi ahal izango duzu Hego Amerikako herrialde batera.

Gauekoak, Gasteizen garatzen ohi zen kultura eta aisialdi sortzailerako programa bueltan izango da 2016an. Gasteizko Udalak programa hau berreskuratzeko erabakia hartu du eta, horretarako, 300 000€-ko aurrekontua bideratuko du. Iaz, orduan Gasteizko alkatea zen Javier Marotok 2000. urtean sortutako programa bertan behera uztea erabaki zuen.

ZABALIK BAIONAKO ZIZPA GAZTETXEA

Fundación de Ayuda Contra la Drogradicción (FAD) eta Fundación Mapfre-k burutu duten ikerketa baten arabera, 16 eta 30 urte bitarteko gazteriaren %64k azken sei hilabeteetan mozkortuta zegoen gidari baten autoan bidaiatu duela onartzen du. Ikerketa horren arabera, gainera, droga desberdinak (kanabis, marihuana, kokaina edo speed) hartu dituzten gidariekin ere bidaiatzeko prest azaltzen dira gazte asko. Instituto Nacional de Toxicología-k emandako datuen arabera, 2014. urtean errepidean izan ziren hildakoen artean, %39,09k alkohola edo bestelako estupefazienteak hartu zituen.

Baionako Gaztetxeak bere ibilbidea hasi du urte hasierarekin batera. Zizpa izenarekin ezagutuko den gaztetxea modu autogestionatuan kudeatuko dute Herriko Etxearekin akordio bat lortu ondoren. Baionako alkate Jean Rene Etxegarai irekiera ekitaldian izan zen gaztetxeko ordezkariekin batera pasa den urtarrilaren 23an.

IELTS BEKA 2016 BRITISH COUNCILAREN ESKUTIK Gradu edo graduondo ikasketak ingelesez burutu nahi dituzu?

British Councilek horretarako aukera ematen dizu IELTS Bekaren bidez. IELTS azterketa burutzen duten hautagaiek 10 000€ko ordainsaria irabazteko aukera izan dezakete.

Info+ British Councilaren web orrialdean.

GAZTERIAREN %64K MOZKORTUTA DAGOEN GIDARIREN BATEN AUTOAN BIDAIATZEN DU

“Gero eta gehiago dira, makina, kirol-apustu eta Internetekiko menpekotasuna duten gazteak” EKINTZA BIBE. Hau da Gipuzkoan ludopatia tratatzen duen elkarte bakarra. Datu zehatzak izan ez arren, gero eta gazte gehiagok menpekotasunen bat azaltzen dutela nabarmentzen dute.

ROCKEIN! NERBIOI-IBAIZABAL TALDE LEHIAKETA 2016

NESTPICK LEHIAKETA 2016 Zure tesiak mundua alda dezakeela uste baduzu, parte hartu lehiaketa honetan eta 1500€ saria irabazteko aukera izango duzu. Nestpick enpresak, munduan gaur egun diren arazoak konpontzen lagun dezaketen lanak sarituko ditu.

Abian da EAEko eta Nafarroako musika-proiektuak sustatzea helburu duen Rockein! rock lehiaketaren laugarren edizioa.

Taldeek eta bakarlariek martxoaren 22ra arte eman ahal izango dute izena, eta finala maiatzaren 14an izango da Basauriko Social Antzokian.

GAZTEBERRI #109| 2016 Urtarrila

RENFE. 14 eta 26 urte bitarteko gazteek RENFEk otsailean kaleratuko duen gazte-txartela eskuratzeko aukera izango dute.

Txartel horrekin %50eko deskontuak lortu ahal izango dira.

GENERO (DES)BERDINTASUNA HEZKUNTZAN. Hezkuntza Ministerioak ezagutzera eman duenez, 15 urteko ikasleen artean, matematika, irakurmena eta zientzietan errendimendu eskasa duten ikasleen artean %60a mutilak dira.

5

SUSA ARGITALETXEAK LIBURUTEGI IREKIA JARRI DU SAREAN Susa argitaletxeak 1983. urtetik hona argitaratu dituen 325 liburu jarri ditu sarean. Hauetatik, 300 inguru osorik irakur daitezke online eta doan. Eskaintzen diren liburuen artean, adibidez, 1983an argitaratutako Xabier Montoiaren ‘Anfetamiñak’ edota duela gutxi argitaratu den Harkaitz Canoren ‘Beti oporretan’ aurkitzen dira.

Guztira, 159 idazleren lanak daude irakurgai, genero desberdinetakoak.

Gainera, hainbat liburuen laginak ere entzungai dira idazleek grabaturiko audioen bidez.

DSS2016 agenda zure esku Telefonorako app berria Donostia, Poloniako Wroclaw hiriarekin batera, aurtengo Europako Kulturaren Hiriburua izango da. Hiriburutza horren harira aurreikusita dauden jardueren agenda ofizialari gertutik jarraitu ahal izateko, Donostia 2016k gailu mugikorretarako doako aplikazio berri bat jarri du martxan.

Aplikazio horri esker, erabiltzaileak datozen egunetako agenda ikusteko aukera izango du; bertan, ekitaldiaren informazio osoa, data, ordua eta lekua zehaztuko direlarik. Aplikazioa Android zein iOs telefonoetarako dago eskuragarri.

Bestalde, aplikazioak Interneteko “Vive tu 2016 - Bizi zure 2016” atarira sartzeko aukera emango du. Donostiako Udalaren webguneko atal horrek hiriari buruzko informazio praktiko ugari ematen du, eta herritarrentzat nahiz bisitarientzat interesgarriak izan daitezkeen hainbat esteka ere baditu. Aplikazioak Donostia 2016aren webguneko orrialde nagusira iristeko aukera ere emango du; bertan, Europako Kultur Hiriburutzak biltzen dituen proiektu guztiak eta horiekin lotutako albisteak ikus ditzakegu.

6

IDEIAK MARTXAN LEHIAKETAREN EDIZIO BERRIA Bilboko Udalak gazteei zuzentzen zaien Ideiak Martxan lehiaketaren edizio berri bat jarri du abian. Lehiaketa horren xede nagusia gazteek gauzatzen dituzten ekimen sortzaileen garapena sustatzea da. Horretarako, kontutan hartzen da ekimen horiek zein neurritan laguntzen duten hiriaren garapenean.

Lehiaketa Bilbon erroldatuta dauden 18 eta 35 urte bitarteko gazteentzat da eta izena emateko epea otsailaren 15ean amaituko da.

Gazteen mugikortasuna eta itzulera EGK-ren txostena Pasa den azaroaren 25ean, Euskadiko Gazteriaren Kontseiluak antolatuta Europan egiten diren politiken inguruan hausnarketa egiteko jardunaldi bat burutu zen Gasteizko EHUren Campusean. Bertan, besteak beste, Izaskun Bilbao euro-parlamentaria, Eusko legebiltzarkideak, Arabako Batzar Nagusietako eta Gasteizko Udaleko ordezkariak, teknikariak eta gazteak elkartu ziren. Topaketan bildutakoek ‘Zer mugikortasun aukerak dituzte gazteek Europan?’, ‘Zein da Europara lan egitera joan diren gazteen lan egoera?’, ‘Prekarietatean bizi al dira?’ edota ‘Zer egin behar dute itzuli nahi duten gazteek?’ bezalako galderen inguruan eztabaidatu zuten eta bertan esandakoa, urtarrilaren erdialdean aurkezte den txosten batean laburtu dute EGK-ko kideek.

Mugikortasunaren inguruan, gero eta gazte gehiagok atzerrira jotzen duela azpimarratzen da aipatu txosten horretan. Atzerrira joateak zer suposa dezakeenaren inguruan informazio falta dagoela nabarmentzen da eta baita esperientziak mota askotakoak izan daitezkeela ere.

Itzulerari dagokionez, hau laguntzeko estrategia baten beharra ikusi da. Kasu honetan ere, informazio gehiagoren eta Europako beste herrialderekin komunikazioa hobetzeko beharra sumatu da.

GAZTEBERRI #109| 2016 Urtarrila

Haur-laneskua zure telefonoaren bihotzean Telefono adimentsuek erabiltzen dituzten bateriak ekoizteko beharrezkoa den kobaltoaren erauztean haur-laneskua erabiltzen ohi da

8

GAZTEBERRI #109| 2016 Urtarrila

Š freetheslaves.net

GAZTEBERRI #109| 2016 Urtarrila

9

U

nicef-ek emandako datuen arabera, mundu osoan, 5 eta 14 urte bitarteko 168 milioi haur lanean ari dira. Datu hori aintzat hartzen bada, aipatu adin tarte horretako sei umeetatik bat lanean arituko litzateke. Kasu gehienak Afrikan (69 milioi inguru) eta Asian (44 milioi) ematen dira. Kasu gehienetan, hau horiek guztiek oso baldintza kaxkarretan egiten dute lan eta, noski, lanean aritzen diren haurrek ez dute eskolara joateko aukerarik.

Amnesty International eta Afrewatch erakundeek telefono adimentsuek erabiltzen dituzten bateriak ekoizteko beharrezkoa den kobaltoa lortzeko, sarritan, haur-laneskua erabiltzen dela salatu dute. ‘This is what we die for: Human Rights abuses in Democratic Republic of Congo power the global trade in cobalt’ izenburua duen eta berriki ezagutzera eman den txostenaren arabera, gailu elektronikoak ekoizten dituzten konpainia garrantzitsuenek (Apple, Samsung edo Sony, besteak beste) edota automobilgintzako beste hainbestek, ez dituzte erabiltzen duten kobaltoa lortzeko haur-laneskua erabili ez dela bermatzeko beharrezkoak liratekeen gutxienezko egiaztapenak egiten.

Aipatu erakundeek azaltzen dutenez, telefono adimentsuek erabiltzen dituzten baterien ekoizpenerako ezinbestekoa den kobalto gehiena Kongoko Errepublika Demokratikoan kokatuta dauden meatzetatik ateratzen da eta, horietan, haurrak ere lanean aritzen ohi dira.

Hainbat kasutan, zazpi urteko mitikoak ere lanean aritzen direla egiaztatu ahal izan dute. Kongoko Errepublika Demokratikoak munduan saltzen den kobaltoaren %50a ekoizten du eta kasu gehienetan, minerala artisau-meatzetatik ateratzen da.

AI-k eta Afrewatchek azaldu dutenez, Kongoko Errepublika Demokratikoan haur-laneskua oso zabalduta dago.

Kobaltoarena da herrialde horrek duen diru-iturri nagusienetako bat. Mineral horren ekoizpena Congo Dongfang

10

Mining enpresak kontrolatzen du. Enpresa hau, berriz, Zhejiang Huayou Cobalt Ltd enpresa txinatarraren esku dago.

Kongo Errepublika Demokratikotik gure telefonoetara doan bidea nahikoa korapilatsua da. AI-ren txostenaren arabera, produkzioa kontrolatzen duten bi enpresa horiek minerala prozesatzen dute hau saldu aurretik. Egindako ikerketen arabera, hiru dira, nagusiki, prozesatutako mineral hau erosten duten enpresak, bi txinatar eta bestea Hego Koreakoa:

Ningbo Shanshan, Tianjin Bamo eta L&F Materials, hurrenez hurren. 2013an, Huayou Cobaltek laurogeita hamar milioi dolar fakturatu zien hiru enpresa horiei.

Hauek, bere aldetik, bateriak ekoizten dituzten enpresei saltzen diete kobaltoa.

Amnisty International erakundea bateriak ekoizten dituzten enpresa horietako batzuekin jarri da harremanetan erosten duten mineralaren jatorriari buruz galdetzeko. Kasu gehienetan, ez dute horren berri.

GAZTEBERRI #109| 2016 Urtarrila

KOBALTOAREN MERKATARITZA MUNDUAN ZEHAR

Artisau meatzaritza Merkatal zentroa Minerala garbitzeko eta tratatzeko gunea Osagaiak ekoizten dituen enpresa Bateriak ekoizten dituen enpresa Kontsumitzaileak

Kongoko Errepublika Demokratikoko meatzetan lortutako kobaltoa Txinara eramaten da han prozesatu ahal izateko. Munduko kobaltoaren erdia, gutxi gorabehera, Kongotik dator eta kopuru horretatik, %20 inguru, artisau meatzetatik.

Prozesatutako kobaltoa Asian diren bestelako lantegietara bidaltzen da bateria kargagarriak ekoizteko.

Bateriak IKT produktu edota automobilgintza konpainietara saltzen dira.

ITURRIA: Amnistia International

HAUR LANGILEAK, ILEGALAK BAINA OSO MERKEAK. UNICEF erakundearen kalkuluen arabera, 40 000 haur inguru aritzen dira Kongoko meatzetan lan egiten.

GAZTEBERRI #109| 2016 Urtarrila

Gezurra badirudi ere, munduko enpresa garrantzitsuenek ez dute erabiltzen dituzten osagaietarako beharrezkoa duten lehengaien jatorriari buruz inolako azalpenik eman behar.

Imajina daitekeen moduan, Kongoko meatzetan oso baldintza kaxkarretan lan egiten da eta, esan bezala, gainera, haur-laneskua ere erabiltzen ohi da.

Bertan izaten den heriotza-tasa oso altua izaten da (pasa den urtean gutxienez 80 meatzari hil ziren lanpostuan bertan)

eta gaixotasun larriak izateko aukera handiak ere izaten dira. Izan ere, meatzari gehienek kobaltoa inolako babesik gabe maneiatzen dute. Langileak baino esklaboak direla salatzen du AI-k.

Haurren kasuan, AI-k jakin ahal izan duenez, 12 orduko lanaldiak egin behar izaten dituzte. Horren truke, bi dolar jasotzen dituzte egun bakoitzeko.

Unicefek egindako kalkuluen arabera, 40 000 haur inguru izan daitezke meatze horietan lan egiten.

11

Elkarrizketa

12

GAZTEBERRI #109| 2016 Urtarrila

María Victoria Román, BC3ko ikertzailea

“Neurri batean, aldaketa klimatikoa saihetsezina da” GAZTEBERRI #109| 2016 Urtarrila

Hedabideetan Pariseko Gailurra gizadia aldaketa klimatikoaren efektuetatik libratzeko zen azken aukera zela adierazi zen. Orain arte lortu ez den akordio politikoa lortu denez, gailurra arrakastatsutzat jo da baina, zer da benetan adostu dena?

Pariseko Gailurrean herrialde guztiek koordinatuko duten aldaketa klimatikoaren kontrako borrokarako oinarriak adostu dira. Koordinaketa ezinbestekoa da; aldaketa klimatikoak duen arazo nagusienetako bat mundu osoan eragiten duela baita eta munduko punta batean esfortzu handiak egiten badira baina bestean ezer egiten ez bada, arazoa mantendu edo okertu egingo da. Horregatik da garrantzitsua Parisen lortutako akordioa; lehen aldiz, herrialde guztiek elkarlanean aritzearen beharra onartu dutelako. Aurreko akordioetan, Kiotoko akordioan bezala, bakarrik herrialde batzuk hartu zuten berotegi efektua duten gasen emisioak murrizteko konpromisoa. Baina, herrialde gehienek ez zituzten bere emisioak murriztu behar eta, ondorioz, emisio globala handitu egin da, batez ere, susperraldian diren Txina bezalako herrialdeetan industriak izan duen hazkundearengatik.

Modu argiago batean azaltzeko, has gaitezen hasieratik. Bai ondasunen ekoizpena eta bai salgaien zein pertsonen garraioa edo energiaren beharra duen beste edozein jarduera emisio iturria da baldin eta horretarako erregai fosilak erabili badira. Kiotoko Protokoloan, Europak bere emisioak murrizteko konpromisoa hartu zuen. Horregatik, azken urteetan energia iturri ‘garbiagoak’ erabiltzeko saiakera ikusi dugu, hots, berotegi efektua duten gas gutxiago ekoizteko saiakera. Hala ere, neurri horrek eragin txikia izan du, produkzio gehiena Europatik atera eta beste herrialde batzuetara eraman delako. Herrialde horietan, energiaren produkzioa ez da ‘garbia’, modu horretan, produkzio kostuak txikiagoak izatea lortzen baita.

Beraz, hemen kontsumitzen ditugun

13

ondasunak emisio ugarien iturri dira, ekoiztu diren herrialdeetan energia iturri ‘garbiak’ erabili ez direlako eta, ondoren, gurera ekartzeko beharrezkoa den garraioan ere emisio ugari ematen direlako. Beraz, kontsumorako hainbat ondasunetan, unitate bakoitzeko ematen den emisioa hazi egin da. Gainera, gero eta ondasun gehiago kontsumitzen ditugu, seguruenik, horietako asko merkatu direlako atzerrian izandako ekoizpen prozesuaren ondorioz.

Bestalde, gero eta pertsona gehiago dira ondasun horiek kontsumitzeko gai direnak, munduan horretarako gaitasun ekonomikoa duten gero eta pertsona gehiago daudelako, batez ere, garatzeko bidean diren herrialdeetan. Hau guztia ulertzen badugu, garbi dago herrialde bakan batzuetan eragiten zuen akordio batek ezin zuela eragin handirik izan emisioen murrizketan. Horregatik, Parisen lortutako akordioa da hain garrantzitsua, herrialde guztien konpromisoa eskatzen duelako eta, bereziki, emisio gehien dituztenena, hots, Txina eta Estatu Batuak.

Akordioa egoerari buelta emateko nahikoa izango da ala lehen urrats bat besterik ez da?

Lehen urrats bat da; asmo-deklarazio bat.

Akordioa sinatzean politikariek garbi azaldu dute zerbait egin behar dela tenperatura igoera arriskutsuegia izan daitekeen mailara hel ez dadin. Guztira, 186 izan dira ekintzaplan bat aurkeztu duten herrialdeak.

Zientzialarien ustetan, plan horiek bere osotasunean beteko balira ere, zaila izango litzateke tenperatura igoera ekiditea.

Horregatik, Pariseko akordioan herrialdeek gero eta asmo handiagoko plangintzak osatu beharko dituztela aurreikusten da.

Aldi berean, kontrolerako mekanismo bat ere ezartzen da eta, horrela, herrialde bakoitzak zein neurritan betetzen duen bere plana ebaluatuko da. Plana betetzeko arazoak dituzten herrialdeei laguntza eskainiko zaie. Hau puntu berria da eta negoziaketetan funtsezkoa izan da.

14

Alde batetik, herrialde bakoitza da bere helburuak zehazten dituena eta, bestetik, nazioarteko komunitateak helburu horiek lortzeko garapena ebaluatu eta laguntza eskaintzen du, bai teknikoa eta baita finantzarioa ere. Modu horretan, lehen urratsaren metaforarekin jarraituz, hurrengo pausuak ere norabide berean izango direla bermatzen da eta guztion laguntzarekin, beharrezkoa den abiadura ere lortu nahi da.

Egin dezagun fikzio-politika. Zer egin beharko litzateke, une honetan, egoerari buelta emateko?

Lehenik eta behin, argi izan behar dugu aldaketa klimatikoa saihetsezina dela maila batean, hau, nolabait, jada atmosferan diren berotegi-efektuko gasei lotuta baitago. Horregatik, gas horien emisioa murrizteaz gain, gizakiak egun ematen diren eta epe motzean izango diren aldaketetara moldatuko garela bermatzeko neurriak hartu behar dira.

Neurri zehatzei dagokionez, badira, nire iritziz, lehenbailehen egin behar diren gauza asko. Lehenik eta behin, erregai fosilek egun dituzten subsidioak deuseztatu eta aireko zein lurreko garraioei zerga berriak jarriko nizkieke.

Aldi berean, partekatutako kotxeen eta bizikletaren erabilera sustatu beharko litzateke. Horri lotuta, hiriguneak oinezkoentzat jarri beharko lirateke eta baita garraiobide publikoak hobetu ere.

Hirigintzak kotxe pribatuen erabilera ekiditea izan beharko luke helburu.

Bigarrenik, oihan-galtzea modu eraginkorrean ekidin behar da eta baita jasangarriak ez diren arrantza moduak alde batera utzi ere.

Aldaketa klimatikoaren kontra borrokatzen duten jarduera ekonomikoek garapen estrategien ardatz bilakatu beharko lukete. Adibidez, birziklapena edo energia iturri berriztagarrien industriak susta daitezke. Horri lotuta, kliman eragin txikia duten jarduera ekonomikoak ere bultza daitezke, hala nola, kulturalak, artistikoak, kirol esparrukoak... Asko dira

egin daitezkeen gauzak eta ez dute zertan eragin ekonomiko negatiboa izan behar.

Aldaketa klimatikoaren inguruko eztabaida egun indarrean den eta berez jasangarria ez den modelo ekonomikoaren eraginpean izan da. Irtenbidea, halabeharrez, eredu ekonomikoaren aldaketan datza?

Egun indarrean den eredu edo modelo ekonomikoak kontsumitzaileen beharrak eta desirak ase nahi ditu. Pentsa dezagun, adibidez, enpresek zenbat diru gastatzen

GAZTEBERRI #109| 2016 Urtarrila

truke aldatu zena. Hori izan liteke egun bizi dugun arazoaren irtenbide egoki bat. Egoera hipotetiko horretan, produkzio sistema kontsumo jasangarrien aukeren eskaintzara egokituko litzateke.

Horrek, sormena eta berrikuntzarako bide emango luke eta kliman eragin nabarmena ez duten sektoreetan enplegua sortzea ahalbidetuko luke.

MarĂ­a Victoria RomĂĄn BC3-ko (Basque Center for Climate Change) ikertzailea da eta aldaketa klimatikoaren kontrako politiken finantzaketari buruzko doktorego-tesia burutzen ari da.

GAZTEBERRI #109| 2016 Urtarrila

duten, alde batetik, bere produktu edo zerbitzuen erosketa sustatzeko eta, bestetik, gustuko izan ditzakegun produktu eta zerbitzu berriak eskaintzeko.

Eredu ekonomikoa baino, kontsumismoa da alde batera utzi beharko genukeena.

Kontsumismoak oso ibilbide laburra du, hots, ez da gizakion izaeraren ezaugarri naturala. Horregatik, alde batera utz daiteke eta historiara moda bezala pasa daiteke; une zehatz batean nagusitu zen korronte bat baina negatiboa zela ikusirik, kontsumo arduratsu baten

BC3k aldaketa klimatikoaren zergatiak eta epe luzera izan ditzakeen ondorioak ikertzen ditu. Zein lan ildo jarraitzen ari zarete une honetan?

Une honetan, lau ikerketa lerro nagusi daude. Lehenengoak ekoizpen sisteman emisioak murrizteko diren aukerak eta horiek izan ditzaketen ondorioak jorratzen ditu. Lerro horretan, adibidez, energia ekoizterakoan emisioak murrizteko izan daitezkeen aukera teknologiko desberdinen bideragarritasuna eta kostua aztertzen dugu.

Bigarren lerro batean aldaketa klimatikoak ekosistemetan eta baliabide naturaletan duen eragina aztertzen dugu, bereziki, horien eragina gizakion ongizatean. Lerro horretan ere inpaktu horiei egokitzeko izan daitezkeen aukerak ikertzen dira, hala nola, ekosistemak erabiltzea atmosferara isuritako berotegi efektua duten gas horiek xurgatzeko.

Hirugarren lan-ildo batean klima eta osasunaren artean den harremana ikertzen dugu, kutsadurak edota tenperatura igoerak gizakion osasunean izan ditzaketen ondorioak barne.

Azkenik, bada zeharkako ikerketa lerro bat non zientzia aurkikuntza eta maila desberdineko eragileen arteko zubia egiten den.

BC3n zientzia erabiltzen duzue aldaketa klimatikoaren arazoari irtenbide bat emateko baina, izan badira, aldaketa klimatikoaren existentzia bera edo hau gizakion jardueraren ondorioa dela ukatzen duten beste zenbait zientzialari.

Zenbaterainoko zilegitasuna eman behar zaie?

15

Nik zilegitasuna IPCC-ari ematen diot, hots, aldaketa klimatikoan aditu den gobernu arteko taldeari. Hau 1988an sortu zen Munduko Meteorologia Erakundea eta Nazio Batuen eskutik eta bere helburua, aldaketa klimatikoaren inguruko informazio egiaztatua, eguneratua eta neutrala ematea da.

Bere zeregina, gai horren inguruan den literatura zientifikoa errepasatzea, laburtzea eta modu argian azaltzea da.

Eta talde horrek dioenaren arabera, aldaketa klimatikoa zalantzarik gabekoa da eta gizakion eragina ere garbia da.

Davosen eztabaidatzen ari den Arrisku Globalak 2016 txostenaren arabera, datorren hamarkadan izango den mehatxurik handiena aldaketa klimatikoaren efektuen ondorioz sortuko diren arriskuak izango da. Zein nolako arrisku espero daitezke hain epe laburrera?

IPCC-ek azaldu duenez, aldaketa klimatikoak jada inpaktu zuzenak sortzen ditu planeta osoan. Glaziarren desagerpenarekin batera, adibidez, aintzira batzuk desagertu eta beste berri batzuk sortu dira eta, ondorioz, uholdeak izaten dira. Baliabide hidrikoak, edateko ona den uraren erabilgarritasuna edota uraren kalitatea nabarmen jaitsi da kontinente guztietan. Landare zein animalia espezien antolamendua aldatzen ari da eta ia espezie guztien osasuna eta hazkunde erritmoa murriztu da.

Erosioa eta basamortutzea areagotu dira eta baita intsektu-izurriak ere.

Itsasoaren gainazalaren tenperatura handitu egin da eta baita hondamendi larrien frekuentzia ere. Ondorioz, itsasoko ekosistemen funtzionamendua aldatzen ari da. Arrantza-harrapaketak nabarmen murriztu dira eta itsasoan ez ezik, artoa edo garia bezalako uztetan ere murrizketak nabariak dira, eta modu ez hain nabarian, soja eta arroz uztetan ere.

Gaur egun, 25 milioi pertsona baino gehiagok bere etxea utzi behar izan du aldaketa klimatikoa dela eta; errefuxiatu

16

klimatikoak izenarekin ezagutzen dira.

Adibidez, Mongolian neguak gero eta luzeagoak direnez, abeltzaintzan aritzen ziren hainbat familiak emigratu behar izan dute. Maldivak uharteetan, aldiz, itsasoaren mailak gora egin duenez, herri osoak mugitu behar izan dituzte.

Eta gure artean, zein nolako eragina izan du aldaketa klimatikoak? Badirudi efektuak bakarrik gure lurraldetik urrun diren beste lekuetan pairatzen dituztela...

Europan jada aldaketa klimatikoaren zenbait efektu ikus daitezke.

Adibidez, urtaro guztietan batez besteko tenperaturek gora jo dute.

Mediterraneoaren arroa gero eta

lehorragoa da eta Europako iparraldean, berriz, gero eta ugariagoak dira intentsitate handiko euriteak. Europako hegoaldean, gainera, gero eta ugariagoak dira suteak.

Etorkizunera begira, jada azaldu dudan bezala, edateko ona den uraren erabilgarritasuna eta kalitatea eskasagoa izango da eta janaria lortzeko aukerak ere eskasagoak izango dira. Adituen ustetan, isolaturik dauden eta espezietan aberats diren ekosistemak desagertzeko arriskuan izan daitezke. Horien barruan, adibidez, Euskal Herrian diren mendiko ekosistemak aurkituko lirateke.

Uharteetako ekosistemak ere arriskuan izango dira.

GAZTEBERRI #109| 2016 Urtarrila

GAZTEBERRI #109| 2016 Urtarrila

17

115 elementuak mikrosegundo gutxi batzuetan soilik da ikusgai.

18

GAZTEBERRI #109| 2016 Urtarrila

ZIENTZIA

LAU ELEMENTU BERRI TAULA PERIODIKOAN Zazpigarren lerroa osatzen dute

J

aponia, Errusia eta Estatu Batuetako zientzialariek taula periodikoa osatuko duten lau elementu kimiko super-pisutsu berri aurkitu dituzte. Elementu horiek, momentuz, ez dute izenik baina 113, 115, 117 eta 118 zenbaki atomikoa dute. Taula periodikoan sartu ziren azken bi elementuak 114 eta 116 izan ziren, duela bost urte hain zuzen ere.

Aipatu lau elementuak Kimika Huts eta Aplikaturako Nazioarteko Batasunak (IUPAC) onartu zituen ofizialki pasa den abenduaren 30ean. Izan ere, Estatu Batuetan egoitza duen erakunde horri dagokio nomenklatura kimikoa eta bere terminologia eta neurketa zehaztea.

Esan bezala, lau elementu horiek ez dute izenik baina bitartean, sinbolo eta izen hauekin ezagutuko dira: Uut sinboloa eta Ununtrium izena 113 elementurako, Uup eta Ununpentium 115 elementurako, Uus eta Ununseptium 117 elementurako eta Uuo eta Unumoctium 118 elementurako.

Errusiako Dubna Joint Institute for Nuclear Researcheko eta Kaliforniako Lawrence Livermore National Laboratoryko zientzialariek 115, 117 eta 118 elementuen aurkikuntza aldarrikatzeko probak aurkeztu dituzte.

113 elementuaren aurkikuntza, aldiz, Japoniako Riken Institutuko zientzialariena izan da. Aurkitzaileen ardura izango da elementu bakoitzari izena jartzea.

Elementu berri horiek guztiak zientzialariek sortuak dira, hots, ez dira naturan aurkitzen; laborategian sortuak dira. Lau elementu berri horiek oso erradioaktiboak dira eta bere bizitza oso laburra omen da, zenbait kasutan milisegundotakoa. Hori dela eta, oso zaila da elementu berri horiek behar bezala ikertzea. 115 Elementua, adibidez, mikrosegundo bakan batzuetako bizitza du.

118 elementua da orain arte ezagutzen diren elementuen artean masa atomiko handiena duen elementua eta presio eta tenperatura baldintza normaletan solidoa da. Bere atomoa oso ezegonkorra da eta horregatik, elementu horren ikerketa ere oso konplexua da.

GAZTEBERRI #109| 2016 Urtarrila

19

Euskara Euskal Hedabideen Behategia sustatzeko hitzarmena Hekimen eta euskal unibertsitateen artean Euskarazko hedabide nagusienak biltzen dituen Hekimen Elkarteak eta Euskal Herriko Unibertsitateak, Deustuko Unibertsitateak eta Mondragon Unibertsitateak Euskal Hedabideen Behategia sustatzeko hitzarmena sinatu dute. Hitzarmena pasa den urtarrilaren 14an sinatu zen Bilbon eta bertan, besteak beste, Hekimeneko zuzendari Alberto Barandiaran, UPV/EHUko Fernando Plazaola, Deustuko Unibertsitateko errektore JosĂŠ MarĂ­a Gilbert eta Mondragon Unibertsitateko errektore Vicente Atxa izan ziren.

Hitzarmen horren sinadurak babes instituzionala ematen dio jada 2012an Hekimenen eta hainbat ikerketa talderen artean hasitako bideari. Hitzarmenaren xede nagusia euskal hedabideen sektorea indartsuagoa eta eraginkorragoa egitea da.

Horretarako, honako oinarriak landuko dira: ikerketa, berrikuntza eta prospektibaren garapena, euskal hedabideen datu basearen eraketa, irakasle eta profesionalen komunitatearen eraketa eta euskal hedabideei buruzko topagunearen eraketa.

Euskal Hedabideen Behategiaren sorreran garrantzi handia izan dute arlo horretan lanean ari diren unibertsitate esparruko ikerketa taldeak. Euskal Herriko Unibertsitatearen kasuan, hiru dira euskal hedabideen gaia lantzen ari diren taldeak: Nor (literaturaren berrikuspena eta euskal komunikazio espazioa), HGH-

20

2012. urtean sortu zen Hekimen Elkarteak Euskal Herria osoko 50 hedabide baino gehiago batzen ditu

Hedabideak, Gizartea eta Hezkuntza (kalitate indizeak eta helburuak) eta HEKA- Europako Hizkuntza Gutxituen Hedabideak eta Kazetaritza (euskal hedabideen egituraren analisia).

Mondragon Unibertsitateko Humanitate eta Hezkuntza Zientzien Fakultateko (Huhezi) HEZIKOM ikertaldeak euskarazko ikus-entzunezko eta kazeta produkzioa aztertzen du, haren kontsumoa eta gizarte proiekzioa, baita euskarazko hedabideen etorkizuneko erronkak ere. Azkenik, Deustuko Unibertsitateko Euskal Gaien Institutua, Mondragon Unibertsitateko eta UPV/EHUko zenbait irakaslerekin batera, proiektu bat ari da garatzen euskarazko komunikabideen kontsumoa modu kualitatiboan ikertzeko.

GAZTEBERRI #109| 2016 Urtarrila

280 hizkuntza gutxitu Europan

Hitzargiak proiektua EMAN HEGOAK EUSKARARI EAEko erakunde publiko eta eragile desberdinek euskara erabiltzeko gonbidapena egiteko ekimena garatu dute.

Ekimena txantxangorri baten irudian oinarritzen da eta xedea euskaraz egitera animatzea da.

Soziolinguistika Klusterrak eta Donostia 2016 Kultur Hiriburutzak Europako hizkuntza gutxituen biziberritzearen alde lanean ari diren eragile desberdinek aurrera eramaten dituzten jarduerak biltzeko xedea duen ‘Hitzargiak’ izeneko ekimena garatu dute. Proiektu horren xedea hizkuntza gutxituen inguruan diren praktika eredugarriak ezagutarazi eta eragileen arteko harremanak sustatzea da. Praktika eredugarria hautatzeko batzorde zientifiko bat sortu da. Bestalde, uda hasieran esparru horretan lan egiten duten eragileen arteko harremanak sendotzeko topaketa burutuko da Donostian.

ARABAKO ALBISTEAK EUSKARAZ JORRATUKO DITUEN ATARIA SINATZAILEAK. Deustuko Unibertsitateko errektore José María Guibert, UPV/ EHUko Ikerketa arloko errektoreorde Fernando plazaola, Hekimen Elkarteko zuzendari Alberto Barandiaran eta Mondragon Unibertsitateko errektore Vicente Atxa. | HEKIMEN

GAZTEBERRI #109| 2016 Urtarrila

Arabarrek herrialdeko zortzi kuadrilen albisteak euskaraz jorratzen dituen atari digital berria dute: alea.eus.

Atari berriak GEU Elkarteak sortu zuen Hirinet.net atariaren hutsunea beteko du. Atari berriak Araba osoko informazioa jasoko du eta erabiltzaileek ere bere ekarpena egiteko aukera izango dute.

Euskararen etorkizunaren inguruko gogoeta Euskara 21 Batzordeak euskararen etorkizunaren inguruko gogoeta jaso eta eztabaidarako irekia dagoen ‘Eta hemendik aurrera zer?’ dokumentua aztertu du. Dokumentuaren oinarrizko bertsioa pasa den urteko udan aurkeztu zen eta ekarpenak egiteko aukera eman zen. Guztira 29 ekarpen jaso dira, alor edo esparru desberdinak jorratzen dituztenak. Behin dokumentua osatuta, hizkuntza hitzarmen sozial eta politikoa indarberritzeko zutabe nagusiak eta lehentasunen marko bat proposatu nahi da.

21

Zer jan, hura izan

NEREA SEGURA

Hondakinik onena, sortzen ez dena!

Soberako oilasko zati hori hobeto dago lasagna edo kroketetan zaborrean baino Urtarrileko maldan buru belarri sartuta gauden une honetan, modu errazean 1000 euro irabazteko aukera eskaini nahiko nizueke. Ondo ezta? Ez da kriston dirutza baina, tira! zeozer egin ahal izango duzue diru horrekin. Adibidez, zuk zeuk zertan gastatuko zenuke kopuru hori? Agian, lagunekin bidaiaren bat egiten? Ordenagailu berri batean?

Hipoteka/alokairua ordaintzen? Berehala gastatuko zenituzke ala aurreztuko zenituzke?

Esan bezala, bada 1000 euro lortzeko aukera erraz bat, inongo krediturik eskatu beharrik gabe, ezta inori azalpenik eman gabe ere; zure etxeko zaborrean dituzu. Izan ere, urtero, batez beste, etxebizitza bakoitzak 4000 euro inguru erabiltzen ditu janari erosketetan, baina laurdenak zaborrean amaitzen du, hots, 76 kilo inguruk (kilo erdia pertsona bakoitzeko, astero) gure zakarrontzietan amaitzen du.

Ez dezazun uka, errealitatea da. Gainera, zaborrera botatzen den janari horren guztiaren % 80a erabil genezake inolako arazorik gabe. Gehien botatzen ditugun elikagaien artean honako hauek nagusitzen dira: ogi gogorra, (izoztuta gorde edo goizean txigortu genezakeena); fruitu helduak eta berrestedatarekiko jogurtak, irabiatu batez gozatzeko birrin genezakeena. Edertasun-kanonek, antza, eragin handia dute gure kontsumo ohituretan eta ez dugu kolore, dirdira, tamaina edo formaz aparte besterik ikusten.

Baina zer dakigu elikagai horien edukien inguruan?

Mantenugaiak, zaporeak, lurrinak, bere ehundurak –nutrizional-kalitateak– bera edo hobea izaten jarraitzen du. Beraz, zertan huts egiten dugu?

Bada, lehenik eta behin, gehiegi erosten dugu.

Astean zehar jan behar/nahi duzuna planifikatu eta erosi behar diren elikagaien zerrenda egiten baduzu, oso janari gutxi bota beharko duzu zaborrera. Gainera, hozkailua gainkarga gabe izango duzu eta, modu horretan ere, energia kontsumoa murrizteko aukera izango duzu.

Datekin ere nahikoa deskontrol izaten dugu. Ba al dakizu zein den iraungitze-data eta lehentasunezko kontsumo-dataren artean den aldea? Arren, ez bota zakarrontzira lehentasunezko

22

data gainditu duten arrautzak! Bere ezaugarri organoleptikoak bermatu ezin diren arren, ez dute osasunerako inolako arriskurik.

Ez dugu behar adina kontserbatzen. Zer da hobekien mantentzen dakiguna: kontserbak!

Orain, bromak aparte, hozkailuko zati hotzenean (behealdean) haragi eta arrainak gorde; erdialdean adibidez esnekiak; eta hotzetik babestuta, fruitu eta barazkiak tiraderan.

Anoak edo errazioak ere hobetu kalkulatu beharko genituzke. Zure gonbidatuei hainbeste kantitate zerbitzatzerakoan, antza denez, zure amonarekin oroitzen zara - familia-kontua edo izango da-. Gutxienez, esan nazazu txerrijanaz probetxu aterako duzula; soberako oilasko zatia hobeto da lasagna edo kroketetan, zaborrean baino.

Baina gehiegizko gastua, egia esan, elikadurasare guztian zehar ematen da. Elikagai gehiegi ekoiztu eta garraiatzen da herrialde garatuetan bizi garen biztanleentzat, sarritan, aprobetxatzen edo berrerabiltzen ez direnak, eta soberakina, noski zabortegietan amaitzen da. Ekoizpenaren ia % 30a merkaturatu baino lehen botatzen da. Zu kontsumitzaile zaren heinean, supermerkatuan botatzen dena ere ordaintzen duzula jakin beharko zenuke: “ia” lehentasunezko kontsumoko data gainditu duten elikagaiak; hondatutako packaging-a (ez soilik jogurt irekiak, pack-etik banandutakoak baino baldintza perfektuetan daudenak ere bai); kolpatutako fruituak… Baita jatetxeetan botatzen dena ere: bukaezinak diren “big size” platerak eskatu eta ordaintzen ditugu, edo soberakinak eramateko tupper bat eskatzen dituenetakoa zara? Europak (90 milioi tona) eta Ipar Amerikak botatzen duten janaria, populazio gosetiarentzako 3 aldiz jateko emango luke. Garbi dago, eredu hau ez dela jasangarria. Zarrastelkeria txikiagotzeko, populazioari gutxiago zigortu eta kontzientzia piztu behar da. Milango Protokoloak, jasangarritasunean eta justizia sozialean oinarrituta, zaborrera botatzen dugun janaria erdira murrizteko helburua du. Hondakinik onena, sortzen ez dena! #NiAurreztaile naiz, eta zu?

GAZTEBERRI #109| 2016 Urtarrila

etorkizuna.eus Âą18 Presta Ezazu Zure Etorkizuna aldizkaria

24

GAZTEBERRI #109| 2016 Urtarrila

Š oxfamamerica.org

Hainbeste.

Hain gutxi Oxfam-ek ezagutzera eman duen txosten baten arabera, aberats eta pobreen arteko arraila inoiz baino handiagoa da. Munduan den errenta guztiaren erdia biztanleriaren %1aren esku dago.

GAZTEBERRI #109| 2016 Urtarrila

25

A

rtikulu hau irakurtzen jarraitu aurretik, kalkulu txiki bat egitea eskatu nahiko genizuke. Zure ustez, zenbat diru beharko zenuke egun bakar baterako? Kalkulua egiten hasi aurretik kontutan hartu etxebizitza, elikadura, jantziak, garraioa eta horrelakoak aintzat hartu beharko dituzula. 15€, 20€, 30€? Gehiago? Bada, munduan badira 1,25 dolar baino gutxiagorekin bizi diren mila milioi pertsona baino gehiago.

Muturreko desparekotasuna maila jasanezinetara iristen ari da. Oxfam GKE-ak ezagutzera eman duen ‘%1aren zerbitzura den ekonomia’ txostenak salatzen duenez, Credit Suissek egindako estimazio baten arabera, munduko biztanleriaren %1 aberatsenak biztanleriaren beste %99ak baino aberastasun gehiago pilatzen du.

Pertsona aberats eta pobreen arteko arraila, gainera, gero eta handiagoa da eta, ondorioz, Oxfamek salatzen duen bezala, ezinezkoa da pobreziaren aurkako borroka eraginkorrik garatu.

Egoera horretan, hazkundea eta kohesio soziala ahuldu egiten dira.

Izan ere, mundu mailan ematen den hazkunde ekonomikoa pertsona aberatsenen mesederako da. Azken hogei urteetan pobrezian bizi diren pertsonen kopurua nabarmen murriztu bada ere, aberastasunaren banaketa zuzenago batek pobreziarekin amaitzeko aukera emango zukeela azpimarratzen dute Oxfameko kideek. Txostenean azaltzen denez, zerga-paradisuetan ezkutaturik dagoen aberastasuna 7,6 bilioi dolar ingurukoa da, hots, Alemania eta Erresuma Batuko Barne Produktu Gordinaren adina aberastasun.

Oxfamek emandako datuekin jarraituz, pertsona aberatsenen aberastasuna 4 puntutan hazi da eta, modu horretan, 2009ko %44tik 2014ko %48ra pasa da.

Aberastasunaren beste %52 horretatik, %46a biztanleriaren %20aren esku dago eta beraz, populazioaren %80ak

26

aberastasunaren %6a besterik ez du bere esku. Sistema honetan nagusitzen den zerga-ihesak, adibidez, herrialde industrializatuetan ongizatearen estatua bermatzeko beharrezkoak diren baliabideak eskuratzeaz gain, herrialde pobreenetan pobreziaren kontra borrokatzeko, haurren hezkuntza bermatzeko edota modu nahikoa errazean senda daitezkeen gaixotasunen ondorioz ematen diren milioika pertsonen heriotzak ekiditeko

beharrezkoa den dirua ere bereganatzen du. Afrikaren kasuan, adibidez, urtero, zerga-ihesak direla eta, 14 000 milioi dolar galtzen direla estimatzen da.

Kopuru horrekin, lau milioi haurren bizitza salbatu edo Afrikako haur guztien hezkuntza bermatzeko beharrezkoak diren irakasleak kontratatzeko aukera izango litzateke.

Baina nola iritsi gara egoera horretara? Herrialde industrializatu gehienetan eta garapen bidean

GAZTEBERRI #109| 2016 Urtarrila

DESPAREKOTASUN EKONOMIKOAREN KONTRA BORROKATZEKO OXFAM-EK PROPOSATZEN DUEN ZAZPI PUNTUTAKO PLANA

01

Pertsona aberatsenen eta zerga-ihesa eta zerga saihestea ekiditea

Hezkuntza eta osasuna zerbitzu publiko eta unibertsaletan inbertitzea

03

Esfortzu fiskala modu zuzenean eta orekatuan banatu

Gutxieneko soldata bat finkatzea langileek bizitza maila duin bat izateko

05

04

Soldata parekotasuna lortu eta emakumeen aldeko politikak sustatu

Gizarte babeserako sistemak bermatu gizarte bazterketa ekiditeko

07

02

06

Desparekotasunaren kontrako borroka nazioarteko helburua bilakatu

MERKATUAREN FUNDAMENTALISMOA. Sistema ekonomikoa pertsona aberatsenen mesedetara moldatu da. Gaur egun, hazkunde ekonomikoa sustatzeko enpresa handienek eta pertsona aberatsenek zergapizgarriak izan behar dituztenaren ideia nagusitu da.

ITURRIA: Oxfam

GAZTEBERRI #109| 2016 Urtarrila

27

Munduko 62 pertsona aberatsenek planetan bizi diren 3600 milioi biztanle pobreen adina aberastasun pilatzen dute

Aipatu 62 pertsona horien aberastasuna 540.000.000.000 dolarretan hazi da azken bost urteetan

Planetan bizi diren 3600 milioi biztanle pobreenek azken bost urteetan izan duten galera

2000. urtetik hona munduan sortu den aberastasunaren erdia biztanleriaren %1aren esku geratu da

28

diren askotan, langileek errenta nazionalari egiten dioten ekarpena murriztu egin da. Beraz, langileek ez dute hazkunde ekonomikoari etekina ateratzen. Kontrako aldean, interes, dibidendu edo erreserben ordainketari esker, kapitalaren jabeek hori biderkatu egin dela ikusi dute, kasu gehienetan ekonomia bera baino erritmo azkarragoan. Zergaihesak eta zerga-pizgarriek ere berea lagundu dute. Izugarri aberats den Warren Buffet-ek (66,7 bilioi dolarreko patrimonioa) azaldu zuen bezala, batez beste, berarentzat lan egiten duten langile guztiek baino zerga gutxiago ordaintzen du. Lan esparruan ere langile eta zuzendari karguak dituztenen arteko arraila zabaldu egin da. Langileen soldatak berean mantendu diren bitartean, exekutiboena biderkatu egin da. Espainiaren kasua, adibidez, esanguratsua da oso. ELGA/

OCDE osatzen duten 34 herrialde industrializatuetatik Espainia desparekotasuna gehien hazi den herrialdeen sailkapenaren bigarren postuan azaltzen da, soilik Zipreren atzetik. Hain egoera larrian den Grezian, adibidez, desparekotasuna hamalau aldiz gutxiago hazi da. 2014. urtean, Espainiako biztanleriaren %29,2a (13,5 milioi pertsona inguru) pobrezia eta/edo gizarte-bazterketa arriskuan aurkitzen zen. Espainiako 20 pertsona aberatsenek estatuko biztanleriaren %30ak duen adina aberastasun pilatzen dute, 115 100 milioi euro inguru, hain zuzen ere.

Desparekotasun ekonomiko honek, gainera, eragin zuzena du emakumeen bizitza baldintzetan. Izan ere, gaizki ordainduta dauden langile gehienak emakumezkoak dira eta, sarritan, lan prekarioenak ere burutu behar izaten dituzte. Emakume asko apenas bizi daitezke jasotzen duten huskeriarekin.

GAZTEBERRI #109| 2016 Urtarrila

Gazteberri.eus

Gazteek gustoko dituzten gai guztiak zure esku.

Nonahi.

Noiznahi.

Sexua Nola kontsumitzen da pornografia?

Batez beste, 8 minutu eta lau segunduko kontsumoa egiten da

Porno kontsumitzaileen %51k 34 urte baino gutxiago ditu

Espainia da munduan porno gehien kontsumitzen duen 13. estatua

Sakelako telefonoaren bidez egiten den kontsumoa jaitsi da

Pornhub web orrialdearen datuak Internet pornografiarako egina dagoela diote aditu askok. Bertan aurkitzen diren edukien ehuneko garrantzitsu bat eduki pornografikoek osatzen dute eta milioika kontsumitzaile daude mundu osoan zehar.

Eduki pornografikoak partekatzen dituen Pornhub web orrialdeak pasa den urtean bere webgunean izandako trafikoaren inguruko datuak ezagutzera eman ditu.

Aipatu webgunea horrelako web orrialdeen artean bisita gehien izaten dituenetakoa da eta (21,2 bilioi bisita eta 87 000 bideo baino gehiago pasa den urtean soilik), ondorioz, datu horiek pornografia kontsumitzeko ohituren inguruko ikuspegi bat izateko erabilgarri izan daitezke.

Kontsumo orokorrari dagokionez, Espainia pornografia gehien kontsumitzen duten herrialdeen sailkapenean 13. postuan azaltzen da. Sailkapen horren lehen postuan Estatu Batuak aurkitzen da. Datu horiek kontsumitzaile kopuru osoari egiten diote erreferentzia eta, noski, biztanle gehien dituzten herrildeak dira sailkapen horretan nagusi. Biztanle bakoitzeko zenbat bideo ikusten diren kontutan hartzen badugu, Europako iparraldeko herrialdeak dira (Islandia, Norvegia, Suedia eta Danimarka, hurrenez hurren) sailkapenean nagusi.

Batez beste, pornografia kontsumitzaileek 9 minutu eta 20 segundo ematen dituzte eduki hauek kontsumitzen eta estatuko kontsumitzaileen kasuan, 8 minutu eta 4 segundo. Denbora gehien ematen dutenak pantaila aurrean Filipinetako kontsumitzaileak dira (12 minutu eta 45 segundo). Espainiako kontsumitzaileak

30

sailkapen horretako 17. postuan aurkitzen dira. Txanponaren beste aldean kubatarrak (5 minutu eta 11 segundo) eta mongoliarrak (6 minutu eta 15 segundo) aurkituko lirateke.

Kontsumoaren ordutegiari dagokionez, asteburuan eta astean zehar egiten diren kontsumoan bereizi behar dira.

Astelehenetik ostiralera bitartean kontsumo handiena gaueko bederatziak eta hamabiak bitartean izaten da. Asteburuan, aldiz, goizeko ordu biak eta laurak bitartean.

Bilaketei dagokionez, mundu mailan gehien bilatzen den hitza ‘lesbiana’ (lesbian) da. Jarraian, nerabe/gazte (teen) eta ugazama (stepmom) aurkituko lirateke.

Aktoreei dagokionez, mundu mailan bilaketa gehien dituztenak Kim Kardashian, Mia Khalifa eta Lisa Ann izango lirateke.

Estatu mailan antzeko sailkapena ematen

Mundu mailan zein estatu mailan, pornografia kontsumitzaileen 3/4ek 34 urte baino gutxiago duten pertsonak dira

GAZTEBERRI #109| 2016 Urtarrila

016

Pornoa kontsumitzen duen emakume bakoitzeko hiru gizon kontsumitzaile daude GIDA BAIMENA SEXUAREN TRUKE?

Nacho Vidal, Mia Khalifa eta Lisa Ann dira bilaketa gehien dituzten aktoreak

ITURRIA: Pornhub da baina Kardashianen ordez Nacho Vidal azaltzen da bilatuenen artean.

Espero zitekeen moduan, pornografia erabiltzaileen artean gizonezkoak dira nagusi, bai mundu mailan eta baita estatuan ere (%74 kasu bietan). Emakumezkoen kasua, estatuan diren kontsumitzaileen ehunekoa mundu mailan dena baino zertxobait altuagoa da, %26 eta %24 hurrenez hurren. Zentzu horretan, aipatzekoa da Jamaikaren kasuan non kontsumitzaileak ia parekatuta dauden (%44 emakumezkoak dira).

Adinari dagokionez, kontsumitzaileen batez besteko adina 35,3 urtetakoa da. 34 urte baino gutxiago duten kontsumitzaileen ehunekoa (kontsumitzaile gazteak) 76,3koa da mundu mailan eta %75 estatuan.

GAZTEBERRI #109| 2016 Urtarrila

Bai, albiste hau benetakoa da.

Bitxia bada ere, Holandako biztanleek gida-baimena ateratzeko klaseak sexu harremanen bidez ordaindu ahal izango dituzte. Edo behintzat, hori egiten badute ez da delitua izango.

Herbeheretako Segurtasun eta Justizia ministro den Ard van der Steur-ek eta garraio ministro Melanie Schultz-ek den adierazi dutenez, “sexuaren truke gida-baimena ateratzeko klaseak eskaintzea ezin da prostituziotzat jo, sexua ez delako diruaren bidez ordaintzen”.

Afera hau 2014. urtean hasi zen Rotterdam hiriko autoeskola batek sexuaren truke klaseak eskaintzen hasi zenean.

Inoiz baino dei gehiago indarkeria matxista salatzeko telefonoan Espainiako Osasuna, Gizarte Zerbitzuak eta Berdintasuna Ministerioak ezagutzera eman duenez, 2015. urtean 81 992 dei jaso ziren indarkeria matxista salatzeko 016 laguntza telefonoan. Kopuru hori da inoiz jaso den handiena, aurreko ‘marka’ 74 951 deietan baitzegoen. Kopuru horiek ikusita, emakumeen artean indarkeria matxista salatzeko kontzientziazio handiagoa dagoela uler daiteke. Hala ere, zoritxarrez, 54 emakume erailda izan ziren pasa den urtean.

Nigeriak mutilazio genitala debekatu du Aspaldi hartu beharreko erabakia izan arren, historikotzat jo daiteke Nigerian hartu berri izan duten erabakia. Izan ere, bertako gobernuak ilegaltzat jo du emakumezkoen mutilazio genitala edo erauzketa eta, modu hurretan, hainbat mendeetako tradizio ikaragarriari amaiera eman nahi zaio.

Urtean 140 milioi emakume eta neskatxa inguruk pairatzen du basakeria hori. Nigerian hartutako erabaki horrek, zoritxarrez, ez du praktika horrekin amaituko, baina, zalantzarik gabe, aurrerapauso garrantzitsua da.

31

4000 ikasle baino gehiago UNED Pamplonako azterketetan Gradu eta Sarbide Ikastaroetako ikasleentzako probak otsailaren 12an amaituko dira UNED Pamplonako Gradu eta 25 eta 45 urtetik gorakoen Unibertsitaterako Sarbide Ikastaroetako 4000 ikasle baino gehiagok pasa den urtarrilaren 25ean hasi ziren azterketak burutzen ari dira. Azterketa garaia bi astebetez luzatuko da, urtarrilaren 25etik 29ra eta otsailaren 8tik 12ra bitartean, hain zuzen ere. Azterketak Zentroko Areto Nagusian burutzen dira eta egunero lau saio izango dira: 09:00etan, 11:30etan, 16:00etan eta 18:30etan.

Estatu mailan, 200 000tik gora dira UNEDek antolatzen dituen probetara aurkezten diren ikasleak.

UNEDeko ikasleek azterketen datak, ordutegiak eta azterketak azaltzen dituen bideo bat ikus dezakete www. unedpamplona.es web orrialdean (Azterketak atalean).

UNED Pamplonak itzulera-maleta izeneko kudeaketa informatikorako

32

sistema bat du eta, horri esker, ikasleek emandako azterketa euskarri informatiko batean gorde ahal dira eta ondoren horiek zuzenduko dituzten irakasleei bidali. Sistema horren xedea azterketa egin eta emaitza lortu arte doan denbora ahalik eta gehien murriztea da eta, gainera, ikasleak egindako azterketaren kopia bat ere izan dezake bere plataforma birtualean.

4250 ikasle baino gehiagok ikasten du UNED Pamplonan 2015-2016 ikasturtean 4261 ikaslek eman dute izena UNED Pamplonan. Aurten, zentroak graduko 3144 ikasle ditu; 241 ikasle 25 eta 45 urtetik gorako gorakoen Unibertsitaterako Sarbide Ikastaroetan; 470 ingeles ikastaroetan; 161 Master ofizialetan eta 245 ikasle gehiago 50 urtetik go-

rako ikasleentzat bideratutako UNED Senior programan.

UNED Pamplonan ikasteko ordutegi zabalagoa Ohiko ordutegiaz gain, hots, astelehenetik ostiralera 09:00etatik 14:00etara eta 16:00etatik 21:00etara. UNED Pamplonako liburutegiak ordutegi zabalagoa eskaintzen du pasa den urtarrilaren 16etik. Otsailean, ohiz kanpoko ordutegia izango da honako egun hauetan: z Otsailak 6, larunbata: 09:00etatik 14:00etara eta 16:00etatik 20:00etara. z Otsailak 7, igandea. 09:00etatik 14:00etara. z Azterketa astea; urtarrilak 25, 26, 27, 28 eta 29: 09:00etatik 14:00etara eta 15:00etatik 21:00etara. z Azterketa astea; otsailak 8, 9, 10, 11 eta 12. 09:00etatik 14:00etara eta 15:00etatik 21:00etara.

GAZTEBERRI #109| 2016 Urtarrila

UNED Pamplonak 50 urtetik gorako UNED Senior matrikula zabaldu du Ikasleek nahi dituzten ikasgaietan izena emateko aukera izango dute otsailaren 12ra arte inolako azterketarik egin gabe UNED Pamplonak UNED Senior-eko bigarren seihilekorako matrikula epea zabaldu du datorren otsailaren 12ra arte.

UNED Senior bere ezagupenak zabaldu nahi dituzten 50 urtetik gorako ikasleei bideratutako berariazko programa da, bere trebakuntza akademikoa kontuan hartu gabe. Ikasleek nahi adina ikasgaietan eman ahal izango dute izena, inolako azterketarik egin gabe. Ikasgai bakoitzaren prezioa 60â‚Ź-takoa da. Klaseak otsailaren 15ean hasiko dira eta ekainaren lehen astean amaituko dira.

Ikasturte honetako lehen seihilekoan 247 ikasle izan dira programa horretan.

Aurreko ikasturtean, berriz, 179.

Psikologia, informatika, kriminologia, frantsesa, ingelesa, artea edo Historia Bigarren seihileko honetan honako ikasgaiak irakatsiko dira: Frantziar Kultura III; IruĂąeako modernizazioa bere iturri historikoen bidez (1880-1960); Gezurra eta auto-engainua eguneroko bizitzan (plaza guztiak beteta); Nola ikertzen da krimen bat III; Informatikarako sarrera, Internet eta posta elektronikoa; Ezagutu behar diren museoak eta bere hiriak II; Geometriaren edertasuna; Espainia nazioarteko politikan (1900-1950); eta Ingelesa bidaiatzeko II.

UNED SENIOR 2. Seihilekorako ikasgaiak Asteartea, 18:00etatik 19:00etara.

Frantziar Kultura III

Asteartea , 19:00etatik 20:00etara.

IruĂąeako modernizazioa bere iturri historikoen bidez (1880-1960)

Asteazkena, 17:00etatik 18:00etara.

Gezurra eta auto-engainua eguneroko bizitzan (Plaza guztiak beteta)

Asteazkena, 18:00etatik 19:00etara.

Nola ikertzen da krimen bat III

Asteazkena , 19:00etatik 20:00etara.

Informatikarako sarrera, Internet eta posta elektronikoa

Osteguna, 17:00etatik 18:00etara.

Ezagutu behar diren museoak eta bere hiriak II

Osteguna, 18:00etatik 19:00etara

Geometriaren edertasuna

Osteguna, 19:00etatik 20:00etara.

Espainia nazioarteko politikan (1900-1950)

Ostirala, 17:00etatik 18:00etara.

Ingelesa bidaiatzeko II

Ostirala, 18:00etatik 19:00etara.

Ingelesa bidaiatzeko II

UNEDek Graduko ikasketetarako matrikula epe berria zabalduko du otsailean UNEDek bigarren matrikula epe bat zabaldu du unibertsitate gradu bat ikasi nahi duten persona guztientzat. Epea martxoaren 7ra arte izango da zabalik. Deialdia, esklusiboki, ikasle berriei; jada iraileko deialdian gutxienez 40 krediturako matrikulatuta bere matrikulako ikasgaiak zabaldu nahi dituzten ikasleei; eta bere ikasketa plana amaitzeko bi lau hileko ikasgai edo urteko ikasgai bakarra falta zaien ikasleei zabalduko zaie.

Matrikula online egin daiteke www.uned.es web orrialdearen bidez.

GAZTEBERRI #109| 2016 Urtarrila

33

Teknologia berriak

WIKIPEDIAREN 15. URTEURRENA Wikipedia online entziklopediak 15 urte bete ditu. Bertan, 38 milioi artikulu aurki daitezke 250 hizkuntza desberdinetan eta Wikipediak berak emandako datuen arabera, hilero 500 milioi bisita baino gehiago ditu.

Baina hamabost urteko ibilbide horretan dena ez da urre kolorekoa izan. Entziklopedia honen arazorik handiena bere filosofian bertan aurkitzen da, printzipioz, edonork ekarpenak egin ahal dituenez, asko baitira bertan aurki daitezkeen akatsak. 80 000 boluntario inguruk lan egiten du Wikipedia eta, egunero, 7000 sarrera berri inguru izaten dira Wikipedia Jimmy Wales eta Larry Sanger estatubatuarren ideia izan zen eta hasieran, 100 000 dolarreko aurrekontua besterik ez zuen. Publizitaterik gabe, erabiltzaileen donazioei esker mantendu da.

GERO ETA PC GUTXIAGO SALTZEN DIRA Ordenagailu pertsonalen salmentak beherantz egin du laugarren urtez jarraian. Pasa den urtearen azken hiruhilekoaren datuen arabera, PC-en salmentak %10,6an jaitsi dira, 2008. urtean ziren mailetan kokatu direlarik. Guztira, 72 milioi ordenagailu inguru saldu direla kalkulatu da. Krisi horren arrazoirik nagusiena gailu eramangarrien arrakastan aurkitzen dela azpimarratzen dute adituek. Txinan pairatzen ari diren krisialdiak ere eragin handia izan duela azpimarratzen dute.

34

Denbora gehiago online lotan baino Davosen landu den txosten baten arabera belaunaldi gazteek 7 ordu inguru ematen dute pantaila baten aurrean Urtarrilaren amaieran Suitzako Davos herrian burutu den Munduko Foro Ekonomikoaren gai nagusienetako bat hedabide digitalen kontsumoa izan da.

Bertan landu den txosten baten arabera, aro digitaleko erabiltzaileek jada denbora gehiago ematen dute pantaila baten aurrean lotan baino.

Txostenak azaltzen duenez, sarean denbora gehien ematen dutenak 1981 eta 2000. urte bitartean jaiotakoak dira, hots, ‘Milennial’ belaunaldia izenarekin ezagutzen diren horiek.

Txostena prestatzeko Estatu Batuak, Txina, Brasil, Alemania eta Hego Afrikako 5000 pertsona inguru elkarrizketatu dituzte.

Erabiltzaile horien iritziz, hedabide digitalek euren bizitza kalitatea hobetzeko balio dute. Internet, batez ere, mezuak bidaltzeko eta beste pertsonekin harremanetan izateko erabiltzen dute.

Interneten sartzeko gehien erabiltzen diren gailuak ordenagailuak dira (%62).

Lehen postua mantendu arren, gero eta jende gutxiagok erabiltzen ditu ordenagailuak eta bestelako gailu eramangarriagoetara jotzeko joera nabarmentzen ari da. Ordenagailua eta gero, telefono adimentsuak dira gehien erabiltzen diren gailuak (%31) eta, ondoren, tabletak (%7).

Interneten aurki daitezkeen zerbitzuak direla eta, ikerketan

parte hartu duten erabiltzaile gehienek ez dute horiengatik ordaintzeko prestutasun handirik azaldu. Interneten diren edukiak doakoak izan behar dutela da nagusitzen den ideia. Aisialdirako zerbitzuengatik (Netflix, Spotify...) ordaintzeko prest azaldu diren erabiltzaileen ehunekoa %34koa da. Bere trebakuntza hobetzeko online ikastaroren bat burutuko luketen erabiltzaileak, aldiz, %20 eskasera iristen dira eta hedabideren bateko harpidetza ordaintzeko prest daudenak %13 besterik ez dira. Gezurra badirudi ere, erabiltzaile gazteenak dira edukien truke ordaintzeko prestutasun handiena azaltzen dutenak.

GAZTEBERRI #109| 2016 Urtarrila

Abenduan gehien saldu bideo-jokoak

Facebook Sport Stadium Facebookek bere erabiltzaileen artean kirolzale asko daudela ikusi omen du eta horiek guztiek bere gustuko taldea jarrai dezaten, Sport Stadium izeneko gunea garatu du. Gune horretan kirol desberdinetan jokatzen diren partiden emaitzak eta horien inguruko iruzkinak irakurri ahal izango dira. Iruzkinak, taldeko jarraitzaileenak ez ezik kirol horretako aditu eta kazetarienak ere izango dira. Momentuz Estatu Batuetan soilik erabil daiteke baina aste gutxi barru mundu osora eta kirol desberdinetara zabalduko dela iragarri dute Facebookeko buruek.

Ez du huts egiten. Bigarren hilabetez jarraian, ‘Call of Duty: Black Ops 3’ izan da gehien saldu den bideo-jokoa. Asociación Española de Videojuegos - AEVI erakundeak jasotako datuen arabera, gainera, aipatu jokoa 2015. urtean zehar kopia gehien saltzea lortu duena jokoa ere izan da.

Arrakasta handia izan duten beste bideo-joko batzuk ‘Fifa 16’ eta ‘Just Dance 2016’ izan dira. Lehena, batez ere PlayStation 3 eta 4rako saldu da eta, bigarrena, berriz, Wii-rako. Gehien saldu diren jokoen sailkapena honako jokoek osatuko lukete: ‘Star Wars: Battlefront’, ‘Grand Theft Auto V’, ‘New Style Boutique’, ‘Animal crossing’ eta ‘Assassin Creed: Syndicate’.

BLACK OPS 3 PS4

FIFA 16

PS4 & PS3

JUST DANCE Nintendo Wii

ADELE ABESLARIAREN ‘HELLO’ ABESTIAK GANGNAM STYLE FENOMENOAREN ERREKORRA HAUTSI DU YOUTUBEN Adelen ‘Hello’ abestiaren bideoak duela urte pare bat ‘Gangnam Style’ abestiak YouTuben izandako arrakasta gainditu du. Abeslari britaniarraren abesti berriarena da 1000 milioi bisitara iristeko denbora gutxien behar izan duen bideoa. Lehen bi egunetan, soilik, 50 milioi bisita baino gehiago izan zituen.

HEMENDIK AURRERA, WHATSAPP DOAN Albiste ona Whatsapp erabiltzen dugun guztiontzat.

Jakingo duzuen moduan, Facebook-ek Whatsapp erosi du eta, salerosketa hori dela eta sortutako etekinei esker, erabiltzaileok ez dugu zerbitzu hau erabiltzeagatik gehiago ordaindu behar. Whatsappek 900 milioi erabiltzaile ditu mundu osoan zehar.

HEMENDIK AURRERA, APPLE KRISIAN? 2016 ez da oso modu egokian hasi Apple enpresarentzat. Burtsan izandako beherakadek enpresaren balioa jaitsi dute eta, ondorioz, jada ez da munduko enpresarik baliotsuena. Sailkapen horretako lehen postuan, orain, Google dago.

MUNDUKO TORRENT ZAHARRENAK 12 URTE DITU 2003. urteko abenduaren 20ean Matrixen ASCII bertsioa igo zuten torrent-era eta, oraindik ere, deskargatzeko aukera dago.

Kontutan izan behar da, garai horretan, P2P edo torrent bezalako terminoak ia ezezagunak zirela baina, erabiltzaile batek Matrix film ezagunaren ASCII bertsioa igotzea erabaki zuen. Egile eskubideak dituzten edukien gainean P2p sareetan egiten den kontrola nabarmen handitu denez, harrigarria da artxibo hoti oraindik jaisteko aukera izatea. Antza denez, filmaren eskubideak dituen Warner Bros konpainiari ez dio kalte handirik egiten.

Gero eta gehiago dira ebook-a nahiago dutenak Estatuko irakurleen %42a Energy System enpresa egindako ikerketa baten arabera, Estatuko irakurleen %42ak ebook-ak erabiltzen ditu liburuak irakurtzeko. Inkesta horren arabera, gailu horiek gehien erabiltzen dituztenak 37 urtetik gorako irakurleak dira baina, gero eta irakurle gazte gehiago daudela azpimarratzen da, batez ere 30 urtetik beherakoen artean.

Txostenean azpimarratzen denez, duela gutxi arte irakurleek gehiago erabiltzen zituzten tabletak ebook-ak baino baina azken hilabeteetan joera aldatu eta ebook-ak nagusitzen hasi dira. Izan ere, azken belaunaldiko ebook-ek funtzio gehiago bete ditzakete, hala nola, musika entzuteko aukera ematen dute eta baita Internetera konektatzeko aukera ere. Gainera, prezio aldetik ere tabletak baino merkeagoak dira eta 100€ baino gutxiago ordainduta, puntako gailu bat eros daiteke.

Azterlanak azaldu duenez, pasa den urtearen amaieran ebook-en salmentak %23an hazi ziren.

36

IPUINLARI, IPUINAK SORTZEKO APP BERRIA Ipuinlari, ipuinak sortzeko tresna da. Etxeko umeek erabili dezakete ipuinak sortzeko bere ahotsekin, irudiekin eta haiek aukeratutako kontairekin.

Ipuina sortu eta gero tartekatu ahal izango dute bere lagun eta senidekoekin. Aplikazioa Ekintech Smart Solutions-eko kideek garatu dute eta Android eta iPhone sistema eragileak dituzten gailuetan deskarga daiteke.

Pasahitz seguruak erabiltzearen garrantzia Interneten segurtasuna bermatzeko har daitezkeen neurri guztiak ongietorriak dira.

Sarritan, sarean diren arriskuak gutxietsi egiten dira eta, ondoren, arazoak azaltzen direnean, beranduegi izaten da irtenbide egoki bat bilatzeko.

Urtero bezala, ‘SplashData’ enpresak Interneten erabiltzen ohi diren pasahitz okerrenen sailkapena argitaratu du.

Sailkapen hori, aztertu diren bi milioi pasahitzen azterketaren ondorioa da. Sailkapena ikusita, garbi dago erabiltzaile askok ez duela sarean diren arriskuen berri.

Aipatu sailkapenaren lehen postuan ‘123456’ pasahitza dago.

Bigarren postuan ‘pasahitza’ hitza bera aurkituko litzateke eta hirugarrena, lehenengoa baino zertxobait konplexuagoa: ‘12345678’. Sailkapenaren lehen bi postuetan aurkitzen diren pasahitzak 2014. urteko okerrenak ere izan ziren.

Horrelako pasahitz ‘sinpleak’ modu errazean hackea daitezke.

Horregatik, SplashDatatik behin eta berriz azpimarratzen dute pasahitz konplexuak erabiltzearen beharra.

GAZTEBERRI #109| 2016 Urtarrila

GAZTEBERRI #109| 2016 Urtarrila

37

Abian da euskal kultur ondareari begirada gaztea eman nahi dion saria Kultura Ondarea Sariak euskal kultura-ondarearen gaineko sentsibilizazioa du helburu nagusia Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza, Hizkuntza Politika eta kultura-ondarearen inguruko gai bat aukeratu eta 3-10 Kultura Sailak abian jarri du Kultura Ondarea sariaren minutuko bideoa osatu beharko da. Bideo horretaz gain, talde bigarren edizioa. Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzako bakoitzak beste bideo bat ere aurkeztu beharko du, sariketara hirugarren eta laugarren mailetako eta aurkezten den bideo nagusia nola gauzatu Batxilergoko zein Erdi Mailako Heziketa den azaltzen duena, hain zuzen ere. Lanak Zikloetako lehen mailetako ikasleei aurkezteko epea apirilaren 8an amaituko zuzentzen den lehiaketa horren xede da eta epaimahaiak aukeratzen dituen nagusia euskal inguruari bestelako begi hiru lan onenen taldekideek Irlandara batzuekin begiratzeko gonbidapena zazpi egunetako bidaia irabaziko dute. egitea da, hots, begirada gaztea. Ildo Epaimahaia osatzen dute, besteak beste: horretan, kultura ondarea ulertzeko Nestor Basterretxeak, Toti Martinez moduen gaineko eztabaida eta horren de Lezeak, Jesus Mari Lazkanok, Kepa gaineko sentsibilizazioa sustatu nahi du Junkerak, Bernardo Atxagak, Lolo Ricok, www.kulturaondarea.euskadi.eus ikastetxeetan ez ezik, gizarte osoan ere.

Kirmen Uribek, Roman Gubernek, Ramiro Sariari dagokionez, lehiaketara aurkezten Pinillak edo Jesus Altunak.

Oinarriak eta epeak diren gazteek beraien kontakizuna eratu eta 2014-2015 ikasturteko edizioan, Euskadiko kultura-ondarearen inguruko euren ikuspegia 26 institututako 67 taldek hartu zuten kontatu beharko dute. Sariak, gainera, helburu pedagogiko parte Kultura Ondarea Sarian. Guztien artean, epaimahaiaren nabarmenak ere ditu, izan ere, ikasle zein irakasleei oinarrizko baloraziorik onena jaso zuten lanak, eta beraz irabazleak, konpetentzien garapenarekin bt datorren proiektu berritzaile honako hauek izan ziren: “Surfing our traditional basque boat batean parte hartzeko aukera eskaintzen die. rebuilding” - Julio Caro Baroja Institutua (Getxo); “Orozkoko Lehiaketan parte hartu ahal izateko, 3 eta 6 kide bitarteko garrafak” - Laudio Ikastola (Laudio); eta, “Euskara” - Axular taldeak osatu beharko dira. Behin taldea osatuta, euskal Lizeoa (Donostia).

hezkuntza, hizkuntza politika eta kultura saila Gazteria Zuzendaritza

38

DEPARTAMENTO DE EDUCACIÓN, POLÍTICA LINGÜÍSTICA Y CULTURA Dirección de Juventud

GAZTEBERRI #109| 2016 Urtarrila

Araba Eusko Gazteen Informazio eta Dokumentazio Zentro Koordinatzailea.

Durangoko Gazte Informazio Bulegoa.

Pinondo Plaza, 1 48200 Durango • 94 6030030 • informazioa@durango-udala.net Erandioko Gazte Informazioa Bulegoa.

Donostia kalea, 1 01010 Gasteiz. • 945 019539 • www.gazteinformazioa. eus •gazteinformazioa@euskadi.eus • gazteinfoeuskadi@gmail.com

Irailaren 23 enparantza 48950 Erandio • 94 6025891 • gazteinfo@erandioko-udala.net

Arabako Gazte Informazio eta Dokumentazio Lurralde Zentroa.

Lobiano Kultur Gunea. Goienkale, 10 48260 Ermua • 943 708700 • oij-gib@udalermua. net

Jesusen Zerbitzariak, 5, behea. • 01001 Gasteiz • 945 181700 • www.alava.net/ifj • www.gazteinformazioa.net • www.facebook/ infogaztea.araba • informazioa@ifj.alava.net Gasteizko Udala. Gazte Informazioko Udal Bulegoa.

Espainia plaza behea. 01001 Gasteiz • 945 161330 • www.vitoria-gasteiz.org/ omij • www.vitoria-gasteiz.org/gazteria • coordinaomij@vitoria-gasteiz.org

Ermuako Gazte Informazio Bulegoa.

Mugarri Gazte Informazio Gunea.

Mugarri Gazte Etxea. Elizarako Sarbidearen Kalea, 2 48450 Etxebarri • 94 4261861 • www.mugarri.net • mugarri@mugarri.net, mugarri.gazte@gmail.com Galdameseko Gazte Informazio Gunea.

San Pedro, 6 48191 Galdames • 618 645690 • gazteplana@enkarterrialde.org Gernika-Lumoko Gazte Informazio Bulegoa.

Arabako Campuseko Gazteentzako Informaziorako Gunea.

Foru Plaza, nº 2 48300 Gernika-Lumo • 94 6270215 • gazteger@sarenet.es

Apraiztarrak 1- Unibertsitate-Pabiloia • 01006 Gasteiz • 945 014336 • www.ehu. eus • www.gazteinformazioa.net • oij-ar@ ehu.eus

Getxoko Gazte Informazio Bulegoa.

Bizkaia

Gordexolako Gazte Informazio Gunea.

Bizkaiko Gazteriaren Informaziorako Lurralde-Zentrua.

Tangora Etxea. Algortako Etorbidea, 98 48991 Getxo • 944 660 353 • gaztebulegoa@ getxo.net Molinar Plaza, 11 48192 Gordexola • 638 050 762 • gazteplana1@enkarterrialde.org Gorlizko Gazte Informazio Gunea.

Rekalde Zumarkalea, 30 - 1. • 48009 Bilbao • 94 4068000 • www.gaztebizz.eus • gaztebizz@bizkaia.net

Krutzeta, 5 48630 Gorliz • 94 6774000 • gazteria@gorliz.net

Abanto -Zierbenako Gazte Informazio Bulegoa.Bizkaia Plaza, 3 (Atzealdea) • 48500 Abanto-Zierbena • 94 6363769 • gazteria@ abanto-zierbena.org

Enkarterri, 2 48840 Güeñes • 94 6690877• www.gugaz.org • info@gugaz.org

Zornotzako Gazte Informazio Bulegoa.

Zelaieta Parkea, z/g. • 48340 AmorebietaEtxano • 94 6300649/50 • www. ametxgazteria.net • gazteinfo@ametx.net Arrigorriagako Gazte Informazio Bulegoa.

Gaztegune. Ugertza bidea, 1. • 48480 Arrigorriaga • 94 6001876 • www. arrigorriagagaztea.info • gaztegunea@ arrigokultura.org Artzentaleseko Gazte Informazio Gunea.

Lehendakari Aguirre, 53 • 48870 Artzentales • 638 050762 • gazteplana@enkarterrialde.org Gaztezer Balmasedako Gazte Informazio Gunea.

Pio Bermejillo, 19 • 48800 Balmaseda • 94 6800240 • http://balmaz.org/ • info@ balmaz.org Barakaldoko Gazte Informazio Zentrua.

San Juan, 17. • 48901 Barakaldo • 94 4789596 / 94 4789599 •www.gaztebulegoa. net • gaztebulegoa@barakaldo.org Zirtzart Gazte Informazioko Udal-Bulegoa.

Basozelai, 11. • 48970 Basauri • 94 4666430 • http://www.facebook.com/zirtzartbasauri • zirtzart@basauri.net Bermeoko Gazte Informazio Bulegoa.

Gizarte-Kultura Etxea Irakaskintza, 14-16.

• 48370 Bermeo • 94 6179158 •www.giz. bermeo.org • giz@bermeo.org EDEko Gazte Informazio Bulegoa.

Simón Bolívar, 8 B –behea 48010 Bilbao • 94 4029090 • www.fundacionede.org • gazteinformazioa@fundacionede.org Txorierriko Gazte Informazio Bulegoa.

Txorierri etorbidea, 9, behea 48160 Derio • 688 629965 • www.txorierrikogazteak.com • oij@e-txorierri.com

Gueñeseko Gazte Informazio Gunea.

Arratiako Gazte Informazio Bulegoa.

Igorreko Kultur Etxea. Elexalde, 8 48140 Igorre • 639 018133 • gib-arratia@ gorbeialdea.com Karrantzako Gazte Informazio Gunea.

Concha Enparantza, 1 48895 Karrantza • 638 050762 • gazteplana1@enkarterrialde.org Lanestosako Gazte Informazio Gunea.

Manuela Sainz de Rozas, 1 48895 Lanestosa • 618 645690 • gazteplana@enkarterrialde. org

• gazteinfo.plentzia@bizkaia.org Gazte Informazio Zentroa.

Santa Clara Kultura Zentroa. Martín Fernández Villarán, z/g 48920 Portugalete • 94 4729313 • www.juventudportugalete.org • juventud@portugalete.org • gaztegela@ gmail.com Portugaleteko Gazte Informazio Gunea Gazte Gela.

Zubeldia Maisua, z/g 48920 Portugalete • 94 4616638 • www.juventudportugalete.org • aulajoven@portugalete.org Gaztebox Santurtziko Gazte Informazio Bulegoa.

Santurtzi Parkea, z/g 48980 Santurtzi • 94 4836110 • gib-oij@santurtzi.net Sopelanako Gazte Bulegoa.

Kurtzio Kultur Etxea, Mendieta, 11 48600 Sopelana • 94 4065505 • www. sopelanagaztea.blogspot.com • www. sopelana.net • oij@sopelana.net Turtziozko Gazte Informazio Gunea.

Lehendakari Agirre, 61 48880 Turtzioz • 618 645690 • gazteplana@enkarterrialde.org Gazte Info Gazte Informazio Bulegoa.

Koldo Mitxelena Kulturunea. Urdaneta kalea, 9 • 20006 Donostia • 900 110 111 • www. gipuzkoangazte.info • ctij1@gipuzkoa.net Donostiako Gazte Informazio Zerbitzua Online eta Hitzordu bidez.

Goikoa jauregia. Mari kalea, 1. • 20003 Donostia • 943 481435 • www. donostiagaztea.org/gazteinfo • gazteinfo@ donostia.eus Eibarko Gazte Informazio Bulegoa.

Portalea Kultur Etxea, Bista Eder 10. • 20600 Eibar • 943 708435 • infojuven.ei@eibar.net Elgoibarreko Gazte Informazio Bulegoa.

Gabriel Kurutzelaegi,10. • 20870 Elgoibar • 943 531319 • www. elgoibarkogazteinformazioa.info • gazteinformazioa@elgoibar.net Errenteriako Gazte Informazio Bulegoa.

Merkatuzar. Pablo Iglesias, 3.• 20100 Errenteria • 943 449640 • www. gaztebulegoa.errenteria.net •gazteria@ errenteria.net Hernaniko Gazte Informazio Bulegoa.

Udiarraga, 39 48490 Ugao-Miraballes • 94 6322014 • gazteinfo.ugao@ortzadar.es

Hernaniko Udal Kiroldegia, Elkano z/g.• 20120 Hernani • 943 552185 • www.hernani. net • kirola@hernani.net

Urduñako Gazte Informazio Gunea.

Hondarribiako Gazte Informazio Bulegoa.

Kultur Etxea. Andra Mari, z/g 48460 Urduña • 945 384884 • xarteaga@urduna.com

Javier Ugarte 6. • 20280 Hondarribia • 943 644752 • gip@hondarribia.org

Sestaoko Gazte Informazio Zentroa.

Irungo Gazte Informazio Bulegoa.

La Iberia, z/g 48910 Sestao • 94 4956127 • cijsestao@infonegocio.com Zallako Gazte Informazio Bulegoa.

Madres Irlandesas, 4 48860 Zalla • 94 6391396 • www.ibilimunduan.com • oij@ zalla.org • infogazte@zalla.org

Foruen Karrika, 2 behea. • 20302 Irun • 943 505440 / 943 505444 • www.irun.org/igazte • infojuvenil@irun.org

Gipuzkoa

Lasarte-Oriako Gazte Informazio Bulegoa.

Lasarte-Oriako Gaztelekua. Jaizkibel Plaza, 14.• 20160 Lasarte-Oria • 943 376181 • www.lasarte-oria.org • gaztelekua@ lasarteoriasarean.eu

Andoaingo Gazte Informazio Bulegoa.

Legazpiko Gazte Informazio Bulegoa.

Ambrosia Olabide Egoitza. Pio Baroja, 1.

• 20140 Andoain • 943 593911 • www. gaztelokala.com • gibandoain@gaztelokala. com

Kultur Etxea, Latxartegi, 3. • 20230 Legazpi • 943 737203 • www.gipuzkoangazte.info/ legazpi • gazteria@legazpi.eus

Arrasateko Gazte Informazio Bulegoa.

Oñatiko Gazte Informazio Puntua.

Aterpe Leioa Gazte Informazio Zentroa.

Aldapabarrena, 2 48940 Leioa • 94 4055850 • gazte@leioa.net

Garibai Etxea. Biteri etorbidea, 3. • 20500 Arrasate • 943 252065 • www.gaztebulegoa. com • gaztebulegoa@arrasate.eus

Foruen Enparantza, 4. • 20560 Oñati • 943 718257 • www.oinati.org • gazteinformazioa@oinati.net

Lekeitioko Gazte Informazio Bulegoa.

Astigarragako Gazte Informazio Puntua.

Ordiziako Gazte Informazio Puntua.

Eliz Atea, 12 48280 Lekeitio • 94 6243591 • gazte-bulegoa@lekeitio.com

Tomas Alba, 13. • 20115 Astigarraga • 616 599334 • www.astigarraga.net • www. astigarraga.net • gazteinfor@astigarraga.net

Barrena Jauregia Kultur Etxea, 2 - 3 • 20240 Ordizia • 943 805634 • www. gipuzkoangazte.info/ordizia • gazteria@ ordizia.eus

Mañariko Gazte Informazio Gunea.

Herriko plaza, z/g 48212 Mañaria • 94 6818998 • kultura.manaria@bizkaia.org Mungiako Gazte Informazio Bulegoa.

Arana Goiri´tar Sabin, 13 48100 Mungia • 94 6553353 • mungia.gib-oij@astiune.com

Azkoitiako Gazte Informazio Bulegoa.

Aita Madinabeitia plaza z/g • 20720 Azkoitia • 943 026027 • www.artxamendi.net • gib@ euskalnet.net Azpeitiako Gazte Informazio Bulegoa.

Muskizko Gaztegune.

Plaza Txikia z/g • 20730 Azpeitia • 943 157160 • www.azpeitia.net • gib@azpeitia.net

Meatzari Plaza, 2 48550 Muskiz • 94 6708037 • www.muskizkogaztegunea. blogspot.com • gaztebulegoa@muskiz.com

Gipuzkoako Gazte Informazio eta Dokumentazio Lurralde Zentroa.

Busturialdeko Gazte Bulegoa.

Zubietaerrota Eraikina, Kurtzero auzoa 48392 Muxika • 670 509752 • www.busturialdekogazteplana.com • gaztebulegoa@busturialdekogazteplana.com

Gaztegunea. Anoeta, 28 • 20014 Donostia-San Sebastián • 900 110111 / 943 472617 • www. gipuzkoangazte.info • ctij1@gipuzkoa.net Gipuzkoako Campuseko Gazte Informazio Bulegoa.

Zubieta, 16 48410 Orozko • 94 6339945 • infoinduma@yahoo.es

Ignacio M. Barriola eraikina. Elhuyar enparantza, z/g 20018 Donostia • 943 018135 / 943 018138 • svrgazte@sv.ehu.es. svrbegaz@sv.ehu.es

Plentziako Gazte Informazio Gunea.

Goenkale, 25n 48620 Plentzia • 94 6770989

Koldo Mitxelena kulturunea. Infoteka. Gazte Informazio Gunea.

Induma Informazio Bulegoa.

GAZTEBERRI #109| 2016 Urtarrila

Tolosako Gazte Informazio Bulegoa.

Antonio Maria Labaien Kultur Etxea, Triángulo 1.• 20400 Tolosa • 943 670383 • gazteria@tolosakoudala.net Urnietako Gazte Informazio Bulegoa.

Idiazabal 13 20130 Urnieta • 943 333973 • www.urnieta.eus • gazteinformazioa@ urnieta.eus Villabonako Gazte Informazio Bulegoa.

Katea Etxea. Kale Nagusia, 79. • 20150 Villabona • 943 694787 • www.kateaetxea. net/gazte-informazioa • gazteria@villabona. net Zarautzeko Gazte Informazio Bulegoa.

Zinema Pilotalekua. Zigordia Kalea, 34.

• 20800 Zarautz • 943 005122 • www. zarautzgazte.net • gazteinformazioa@ zarautz.org

39

Berrogeita hamar izenburu denboran zeharreko bidaia egiteko Bere hamargarren urteurren ospatzeko Punto de Vista jaialdiak tarte berezia eskainiko dio denborari Punto de Vista-k, Nafarroako Zinema Dokumentaleko Nazioarteko Jaialdiak, hamar urte beteko ditu aurten eta hori ospatzeko, zinema dokumentalak bere lehengai eta kontzeptu nagusietariko batekin ezartzen duen erlazioari eta jolasari eskainiko dio bere aurtengo gaikako atzera begirakoa. Ziklo horretan, Herz Frank-en ‘Ten minutes older’ lana omenduko da - atala bera ‘Ten years older’ izenburua izango du. Guztira, denbora protagonista duten 50 film baino gehiago ikusi ahal izango dira.

Film horietan, lehen aldiz filmatu eta hamarkada batzuk geroago lehengo lekuak eta gaiak berriz bisitatuko dira; pelikuletan gizonaren adina eta zinemaren beraren adina ere landuko dira; dokumentuetan bizitza lau urtaroetara eramango da leku zehatz batean edo planoaren iraupena, flashback-a, errepikapena, elipsiak eta zinemako bestelako armak esperimentatzen dituzten filmak izango dira, hori guztia denbora harrapatzeko eta menderatzeko helburuarekin.

Hain zuzen ere, denborari buruzko zikloaren atariko obrarekin ofizialki inauguratuko da Punto de Vistaren X. edizioa. Franco Piavoli-ren Il pianeta azzurro (1982) filman, denboraren zeharreko ospakizun-bidaia kontatzen da ikusmolde garbienean, natura eta paisaia erabat aldatzen direlarik, elkarrizketarik gabe eta Ennio Morricone-ren musika zoragarria arnasketa bakarra izanik.

Lau urtaro 88 minututan konprimituta.

Filmean lau urtaroetan zeharreko bidaia egingo da: Italiako landazabaleko negu izoztutik hasi, udaberriaren leherketatik igaro eta udazken eta udara iritsi arte tenplu bateko aldareak balira bezala. Eta horietan gizakia, garai bakoitzak eragiten dion egoera ezberdinetan: maitasuna, haurtzaroa, mina, lana, miresmena.

Bizitzaren ospakizuna bizi garen planetan.

40

Nafarroako Zine Dokumentalaren Nazioarteko Jaialdia, maila ugari uztartzen dituen topagunea da. Lehenengo eta behin, ikusle, zinemagile eta teorikoentzako esparrua da, dokumentalaren inguruan hitz egiteko erabiltzen dutena, bai eta ez-fikzioaren adierazpen mugakide eta heterodoxoen inguruan ere. Bigarrenik, topagune berezia eta tenporala da. Mundu osoko zine dokumentalak bat egingo duen toki bilakatu nahi du, urtez urte, Punto de Vista-k.

Jaialdiak helburu ugari dituen arren, horien artean funtsezkoena da, proposamen arriskatu eta aurrerakoiak egiten dituzten egileen obrei erantzuna ematea; egile horien lana, izan ere, gizakiaren beraren eta horren bizibaldintzen inguruko ezagutza-prozesuan oinarrituta dago, gizarte jakin batzuetako

testuinguru historikoetan, betiere.

Autore horiek errealitatearen inguruko gogoeta egiten dute, bai gauzatzen duten lanaren bidez, bai beraien proposamen formalen subjektuekin nahiz publikoarekin ezartzen duten harreman etikoaren bidez. Errealitatearen antzematea, eta errealitate hori ikus-entzunezkoen bidez adierazi edota pentsatzeko erabiltzen duten zinemagileen topagune izan nahi du Jaialdiak. Jaialdian, oro har, errealitatea ulertzeko ahalegina edota gogoeta helburu duten film dokumentalak har dezakete parte.

PUNTO DE VISTA IRUÑA, 2016KO OTSAILAK 8-14

GAZTEBERRI #109| 2016 Urtarrila

Euskararen egoera aztertuko da zenbait eskualdetan

Nafarroako gobernuak kultur harremanak sendotu nahi ditu EAEarekin Kultura, Kirol eta Gazteria sailburu Ana Herrera EAEko bere homologoarekin eta Gipuzkoako Kultura Diputatuarekin bildu da Nafarroako Gobernuak kultur alorrean Euskal Autonomia Erkidegoarekin duen lankidetza sendotu nahi du. Ildo horretan, Nafarroako Kultura, Kirola eta Gazteria sailburu Ana Herrera EAEko bere homologoa den Cristina Uriarterekin izan da batzartuta. Bilera horretan, Nafarroako Kirola eta gazteria Institutuko zuzendari Rub辿n Go単i eta Eusko Jaurlaritzako kultura sailburuorde Joxean Go単i eta Gazteria eta Kirol zuzendari Jon Redondo ere izan ziren.

Bestalde, kultur harremanak sendotzeko lan horretan, Ana Herrera sailburua Gipuzkoako Kultura Diputatu Denis Itxasorekin ere batzartu zen Iru単ean. Bilera horretan Nafarroako Foru Erkidegoaren eta Gipuzkoaren artean kultur esparruan izan daitekeen lankidetzarako oinarriak eztabaidatu dira.

Herrera sailburuak adierazi duenez, Euskal Autonomiarekin ez ezik, Errioxa eta Aragoirekin ere aipatu alor horietan lankidetzak lortu nahi dituzte.

Nafarroako euskara mankomunitateek euskararen egoera benetan nolakoa den ezagutzeko azterketa egin nahi dute. Izan ere, azken mapa soziolinguistikoak zenbait eskualdeetarako ematen dituen datuak kezkagarritzat jo daitezke. Horrela, aipatu iturriaren arabera, Nafarroako eremu euskaldunean hiztunen kopurua bi puntutan jaitsi da azken 20 urteetan eta etxeko erabilera, aldiz, zazpi puntu.

Azken mapa horretarako egin den datu bilketa ez da aurrekoetan egin den bezalakoa eta, horrek, datuen zilegitasuna kolokan jar lezake.

Horregatik, ikerketa sakonago baten beharra ikusten da eta, horretarako, mendialdeko mankomunitateetan bizi diren 12 eta 16 urte bitarteko gazte guztiei inkesta bat igorriko zaie eskoletara. Bertan, etxeko erabilera, hedabideak, Internet eta sare sozialen inguruan galdetuko zaie. Gurasoei ere beste inkesta bat igorriko zaie euskararen transmisioari eta erabilerari buruz galdetzeko.

Inkestak Sakanan, Malerrekan, Bortzirietan eta Baztanen egingo dituzte, guztira, 46 herritan.

Emaitzak bi urte barru izatea espero da.

ATAL hau nafarroako gobernuaren euskararen nafar institutuaren LAGUNTZAREKIN BURUTZEN DA

GAZTEBERRI #109| 2016 Urtarrila

41

Agenda OSTEGUNA, OTSAILAK 4 • Hammerkillers + Turbofuckers.

Kafe Antzokia, Bilbo. 21:30. Doako sarrera.

ASTEAZKENA, OTSAILAK 10 • Urbeltzen Dantza Ganbara.

Kafe Antzokia, Bilbo. 20:00.

OSTIRALA, OTSAILAK 5

Doako sarrera.

Dantzan egiteko saio irekia Juan Antonio Urbeltzen eskutik, publiko zabalari euskal dantzak hurbilarazteko. Edonork parte har dezakeen dantzen jaia; ez da beharrezkoa dantzari trebea izatea, helburua ondo pasatuz euskal dantza tradizionalarekin harremanetan hastea baita. Hori guztia Juan Antonio Urbeltzen zuzendaritzapean, berau folklorista ospetsua eta euskal dantzen ikerle nekaezina baitugu

• Talco + Ebri Night + Frenetik.

Totem Aretoa, Atarrabia. 21:30.12€.

• Verkeren.

Cotton Club, Bilbao. 20:30. 5€.

• Txapelpunk.

Kafe Antzokia, Donostia. 21:30.

Doako sarrera.

• Lou Topet.

Lugaritz Kultur Etxea, Donostia.

21:00. 9€

LARUNBATA, OTSAILAK 6 • Akatz.

San Blas jaiak, Abadiño. Doako sarrera.

IGANDEA, OTSAILAK 7 • Tortharry + Ferosz.

Mungirock, Mungia. 21:00. Doako Sarrera.

ASTELEHENA, OTSAILAK 8

• El Último Tributo.

Totem Aretoa, Atarrabia. 21:30.12€.

• The Winery Dogs.

Kafe Antzokia, Bilbo. 21:00. 30/35€.

• Noche Sabinera Azkena Aretoa, Bilbao. 21:00. 15€.

• The Elwins.

Dabadaba Aretoa, Donostia. 20:30.

6€.

• El Canijo de Jerez + Morosito.

Kafe Antzokia, Bilbo. 22:00. 20/25€.

• Mercado Negro.

Haceria Arteak, Bilbo. 21:00. 5€.

• Bob Marley Birthday Fest 03: Marina P + Tosco + Revolutionary Brothers.

Jimmy Jazz, Gasteiz. 22:00. 10/12€ • Lemmy Kilmister Power Party: Motorhits + The Wizards Helldorado, Gasteiz. 22:00.

• Sex Museum.

Zentral Kafe Antzokia. Iruñea. 21:00.

12/15€ • Blues & Decker.

Motz Taberna, Urretxu. 20:00.

Doako sarrera.

42

ASTEAZKENA, OTSAILAK 10 • Delorean.

Arriaga Antzokia, Bilbo. 20:00.

12/20€.

OSTEGUNA, OTSAILAK 11 • Costas.

FNAC, Bilbao. Doako sarrera.

• Talco + Ebri Knight.

Kubik Aretoa, Gasteiz. 20:30 12/15€.

OSTIRALA, OTSAILAK 12 • Morodo.

Totem Aretoa, Atarrabia. 23:00.

12/15€.

• Minor Empires + Kaluse.

Sanagustin kulturgunea, Azpeitia.

23:00.

• Mamba Beat + Unclose.

Kafe Antzokia, Bilbo. 22:00. 8/10€.

• Dani Cano.

ZAWP, Bilbo. 21:00. 8€.

• Arce.

DOKA, Donostia. 21:30. 10/13€.

• Sex Museum.

Dabadaba Aretoa, Donostia. 21:00.

12/15€.

• Miller-McHenry - Le Hir Trio.

Bilbaina Jazz Club, Bilbo. 20:30. 12€.

• Daniel Nodgren.

Kaxilda, Donostia. 20:00.

• Libe + Minor Empires.

Jimmy Jazz, Gasteiz. 20:30. 9€

• Annie B Sweet.

Ermua Antzokia, Ermua. 22:15.12€

• Mikel Urdangarin.

Principal Antzokia, Gasteiz. 20:30.

15€

• Soulfly + King Parrot + Incite.

Jimmy Jazz, Gasteiz. 20:00.

17/20€

GAZTEBERRI #109| 2016 Urtarrila

• La Banda del Desagüe.

Zentral Kafe Antzokia, Iruñea. 21:30.

6/8€.

• Jardín Infierno.

Keska Taberna, Laudio.

• Obus.

Beikozini, Ondarroa. 23:00. 15€ • Was. Noboo Aretoa, Tutera. 21:00.10€.

LARUNBATA, OTSAILAK 13

• Lendakaris Muertos + The Guilty Brigade.

Zentral Kafe Antzokia, Iruñea. 20:30.

8/10€.

• El Drogas y la Banda de la Desmemoria.

Kultur Etxea, Valtierra. 19:00. 8€.

IGANDEA, OTSAILAK 14 • Christina Rosenvinge.

Victoria Eugenia Antzokia,Donostia.

21:00. 18€.

• Masters of Rock.

Totem Aretoa, Atarrabia. 20:00. 12€.

• Small Jackets.

Dabadaba Aretoa, Donostia. 20:00.

• Obus.

Kafe Antzokia, Bilbo. 22:00. 15/18€

ASTEARTE, OTSAILAK 16

• Berta Bittersweet.

BBK Aretoa, Bilbao. 20:00

• Oskarbi.

Arriaga Antzokia, Bilbao. 20:00. 12€.

• Fernando Alfaro + Monos.

Santana27, Bilbao. 21:30. 10€

OSTEGUNA, OTSAILAK 18

• Frank.

Dabadaba Aretoa, Donostia. 20:30.

5€.

• Nire Live!.

Le Bukowski, Donostia. 20:00.

Doako sarrera.

• Rising Rainbow.

DOKA, Donostia. 20:30. 10/13€.

• Tulsa.

Intxaurrondoko Kultur Etxea, Donostia. 22:00. 12€ • Sorkun + Anai Arrebak.

Plateruena Kafe Antzokia, Durango.

22:30. 8€.

• UK Subs + TV Smith & The Bored Teenagers.

Helldorado, Gasteiz. 22:00.

• Arce.

Kubik Aretoa, Gasteiz. 20:00. 10€ • Mikel Uraken.

Xurrut Taberna, Gorliz. 21:00.

GAZTEBERRI #109| 2016 Urtarrila

• Akatz.

Gaztetxea, Arrasate.

ASTEAZKENA, OTSAILAK 24 • Lagun artean kantari.

Kafe Antzokia, Bilbo. 22:00.

Doako sarrera.

Kantuan egiteko Zenbat Garak antola– tzen duen saio irekia da Lagun Artean Kantari, Anje Duhalderen laguntzarekin gaurko eta lehengo kanta euskaldunak berreskuratuz. Helburua lagunarteko ostatu giro informalean kanta zahar eta berriok ikastea eta kantatzea da.

• Izar&Star VI: Margo Cilker & The Druken Angels Vs Lucinda Williams - LaCosta Oeste Vs Crosby, Stills & Nash Kafe Antzokia, Bilbo. 21:30. 5€

• The Vintage caravan + Dead Lord + Tiebreaker.

Fever, Bilbao. 21:00. 14/17€.

• Txetxu Altube.

Cotton Club, Bilbao. 20:30.

• Georgina.

Cotton Club Aretoa, Bilbo. 20:00.12€.

• Gari.

La Fundición, Bilbao. 20:00.

• Pelax + Burundanga.

Le Bukowski, Donostia. 20:00.

Doako sarrera.

• Millencolin + Templeton Pek. Jimmy Jazz, Gasteiz. 20:30.

25/30€.

OSTIRALA, OTSAILAK 19 • ‘Hay Poco Rock&Roll’ gorazarre jaialdia: Bribriblibli (Extremoduro) + Los Platero (Platero y Tú) + Triscando en la Hierba (Marea).

Kafe Antzokia, Bilbo. 21:30. 10/13€ • Mago de Oz. Santana, Bilbo. 19:00. 20€.

• Salda Badago! jaialdia: Balerdi, Balerdi + Petti + The Young Wait.

Intxaurrondoko Kultur Etxea, Donostia. 22:00. 10/12€.

• Sumisión City Blues + Joseba B. Lenoir Gang + Oskar Benas y Los Herejes Instro Combo.

Helldorado, Gasteiz. 22:00.

• Brigada Improductiva + Járel Bábel.

Zentral Kafe Antzokia, Iruñea. 20:30.

43

Doako Sarrera.

• Los Vivancos.

Baluarte, Iruñea. 20:00. 24/38€.

Arabako Arte Ederren Museoa: • “Paradisuko fruituak”.

Apirilaren 3ra arte.

Ernest Lluch; Amarako Kultur Etxea: • “Amarajira”.

Martxoaren 18ra arte.

• Fetén Fetén.

Kultur Leioa, Leioa. 21:00. 8€

BIBAT. Arkeologia eta Fournier Karta Museoa:

• Ken Zazpi.

Serantes Aretoa, Santurtzi. 20:30.

15/18€

• “Neolito Aroa. Natura etxekotzea”.

Maiatzaren 31ra arte.

• “Imaginartium”.

Apirilaren 9ra arte.

Bilboko Guggenheim Museoa:

LARUNBATA, OTSAILAK 20

• “Making Africa”.

Otsailaren 21era arte.

• “SEAC. Kontzeptu-artearen Euskadiko selekzioa”.

Maiatzaren 22ra arte.

• Mártires del Compás.

Totem Aretoa, Atarrabia. 21:30.

18/20€.

• Josu • Bergara.

Kultur Etxea, Berriz. 20:00. 5€.

• The Reverendos + DJ Nash + Boppers Djs. Kafe Antzokia, Bilbo. 22:00. Doako sarrera.

• McEnroe + Gringo.

Fever-Santana27, Bilbao. 21:00. 6€.

• Gran Calibre + Furbah.

Charol Aretoa, Bilbao. 19:00. 4€.

• Lindi Ortega.

Le Bukowski, Donostia. 19:30. 12€.

• Ruper Ordorika.

Plateruenea Kafe Antzokia, Durango.

21:00. 10/12€.

• ‘Hay Poco Rock&Roll’ gorazarre jaialdia: Bribriblibli (Extremoduro) + Los Platero (Platero y Tú) + Triscando en la Hierba (Marea).

Jimmy Jazz, Gasteiz. 19:00. 10€.

• The Fleshtones + Los Mutagénicos Helldorado, Gasteiz. 22:00.

• Real Straits.

Zentral Kafe Antzokia, Iruñea. 21:30.

18/20€.

• Ken Zazpi.

Olalde Aretoa, Mungia. 20:00. 15€.

44

Gasteizko Artium Museoa:

• “Irribarrearen Segada. Artium Bilduma”.

Abuztuaren 28ra arte.

• “Alex Katz, hemen eta orain”.

Otsailaren 7ra arte.

Gasteizko Judimendi Gizarte Etxea

• “Ho Tzu Nyen. Ezagutzen ez denaren hodeia”.

Apirilaren 24ra arte.

• “ASPACE loturak, partekatzeko 500 istorio” ”.

Otsailaren 22ra arte.

Bilboko Itsasadarra Itsas Museoa:

Getariako Cristobal Balenciaga Museoa:

• “#Burdinkolorea zikloa: ‘Metalezko argia’ ”.

Martxoaren 13ra arte.

Bizkaiko Arkeologia Museoa:

• “Balenciaga. Luxuaren esperientzia”.

Maiatzaren 01era arte.

• “Apain-mahaiko istorioak: kosmetika...”

Apirilaren 3ra arte.

Irungo Oiasso Erromatar Museoa

Bilboko Artelan Berreginen Museoa:

• José Luis Noain Candoyaren erakusketa.

Otsailaren 14ra arte.

• “El Grand Tour. Italia”.

Apirilaren 22ra arte.

Iturramako Civivox

Donostiako San Telmo Museoa: • “1966|Gaur Konstelazioak|2016” Maiatzaren 15era arte.

• “Ikimilikiliklip”.

Otsailaren 14ra arte.

• “Ikusten duzun pertsona bakoitza zuk ezer ere ezagutzen ez duzun borroka bat egiten ari da” Otsailaren 9ra arte

Mendillorriko Civivox

Donostiako Tabakalera:

• “Piriniotako Mendebaldeko Ibarrak” Otsailaren 27ra arte

• “Arenzana Imaz Intxausti Montón Peral”.

Apirilaren 3ra arte.

Civivox Ensanche Zentroa • “Asiako Hego-Ekialdean Barna” Martxoaren 3ra arte.

GAZTEBERRI #109| 2016 Urtarrila

z “Ahotsak / Voces” erakusketaren inaugurazioa.

2016-01-21 19:00 | Anoeta estadioa.

Elkarbizitzaren ideia nagusiaren inguruan hainbat lagunen “ahotsak” jaso dira, horietako batzuk oso ezagunak, beste batzuk Realarekin erlazionatutako lagun anonimoak. Gipuzkoako gizartea sozialki kohesionatzeko taldeak daukan indar eta garrantziari buruz hitz egingo digute, honako gaien bueltan: emakumeen kirolari buruz klubak egiten duen apustua (baita emakumeentzat kirola egitea oso zaila zen garaietan ere), eta Realak integrazio sozialaren eta elkartasunaren inguruan erakusten duen kezka.

z “Ursus Tabakalera” 2016-01-22 19:00 | Tabakalera.

Jasmina Wójciken ‘Ursus Tabakalera’ proiektuaren oinarria bi hiri bikien kontzeptua da, baita

horri lotutako kultura-trukea ere. Pertsonen eta lekuen istorioak aurkezteko ahalegina egiten du, historia ezberdineko bi herrialde ezberdinetako pertsonen arteko benetako korrelazioa sortzeko, era horretan, alderdi batzuetan horien arteko berdintasunak eta elkarrekiko inspirazioak aurkitu ahal izateko. Varsoviako Ursus traktore-lantegiko langile ohien eta Donostiako Tabacalera zigarro-lantegiko langile ohien istorioak dira artista honen abiapuntu.

baina arreta berezia jarriz Euskal Herriari dagokionez.

z “Marta Cárdenas: Begiak irekita”.

z “Emakumeak eta itsasoa”.

2016-01-29 10:00 | Untzi Museoa.

Museoak berak produzitutako aldi baterako erakusketa honek emakumeek historian zehar itsasoarekin izan duten harremana jakinarazten dio jendeari, antzinatik itsas munduaren imaginarioan eta mitologian bete zuten lekua ahaztu gabe.Erakusketak gaiaren hurbilketa bat eskaintzen du, ikuspegi orokorretik abiatuta,

2016-01-16 11:30 | Kubo-kutxa Aretoa.

Marta Cárdenas donostiarrari eskainitako erakusketa; haren izenak oihartzun handia izan zuen 80ko hamarkadan, eta Milango, Pariseko eta Lisboako galerietan eta azoketan izan zen.

Erakusketa honetan, artistaren margolanen eta marrazkien aukeraketa zabala ikusi ahal izango da, baita haren laneko koardenoetako batzuk ere. Halaber, Marta Cárdenasen ez-ohiko jardunaren berri ematen duten hainbat alderdi ezagutaraziko dira. Erakusketa hau Donostia 2016ren Elkarrizketak lerroaren baitan kokatzen da. DSS2016EUren programazio-lerro honen xedea da inguruko kultur-programatzaileekin aliantzak sortzea eta Hiriburutzaren balioei lotuta dauden proiektuetan parte hartzea.

Semen eta obulu emaileak behar dira Se necesitan donantes de semen y óvulos antzutasun arazoak konpondu ahal izateko | para resolver problemas de esterilidad betebehar nagusia, gaztea eta osasuntsua izatea | el requisito básico es ser joven y estar san@

LARUNBATA, OTSAILAK 27

IGANDEA, OTSAILAK 14 • Katia & Marielle Labèque.

Eliza, Donibane Garazi. 20:00. Doako sarrera.

Katia eta Marielle, piano joile maisuak, Labèque munduan gaindi ezagunak dira.

Gaztedanik musika munduan murgilduak izan dira. Gershwinen Rhapsody in blue-ren interpretazioak ditu munduan gaindi ezagutarazi. Geroztik toki ospetsuenetan ibiltzen dira hainbat eta hainbat proiektu desberdinetan. Euskal Herri barnekaldera datoz, oren bat’erdiko kontzertu baten eskaintzeko.

• Voltaia.

Mogambo Aretoa, Trintxerpe. 20:00.

• Iberia Sumergida + La Red. Kafe Antzokia, Bilbo. 20:00. 12/15€

• Mikel Uraken.

Motz Taberna, Urretxu. 21:00.

• “Hiri Asko Bere Baitan”.

Euskararen Etxea, Bilbo. 20:00.

IGANDEA, OTSAILAK 21

• Symphony X. Stage Live, Bilbao.

• Glen Hansard + Talde Gonbidatua Kafe Antzokia, Bilbo. 20:00. 28€

• Malú.

Kafe Antzokia, Bilbao. 21:00. 12/15€.

OSTEGUNA, OTSAILAK 25

• Cord Carpenter.

Cotton Club, Bilbao. 20:30. 7/10€.

• Revolta Permanent.

Kafe Antzokia, Bilbao. 22:00. Doako sarrera.

• Igor Paskual.

Kafe Antzokia, Bilbao. 21:00. 12/15€.

• Kurt Baker Combo.

Satélite T, Bilbao. 20:30. 10€.

• Alos Quartet.

Victoria Eugenia Antzokia, Donostia.

20:00. 12€.

OSTIRALA, OTSAILAK 26 • Sexy Zebras + Los Vinagres.

Totem Aretoa, Atarrabia. 21:30. 5€.

• Belako + Rural Zombies.

Sanagustin kulturgunea, Azpeitia.

23:00.

46

• Simple Plan + Ghost Town.

Santana27, Bilbao. 20:00. 29€.

• Alberto Montero.

Dabadaba Aretoa, Donostia. 21:00.

18€.

• Gang Green + JMA + Fly Shits.

Jimmy Jazz, Gasteiz. 20:30. 12/15€.

• Smoking Stones + Dylan Uncut.

Kubik Aretoa, Gasteiz. 20:30. 15€ • Ciclonautas + Igor Paskual.

Zentral Kafe Antzokia, Iruñea. 20:30.

12/15€.

• Bonberenea Txaranga: “Gira Bihar Ez Da Gaur”.

Kafe Antzokia, Zarautz. 10:30.

• Infamia + Ossyris + Full Metal Band.

Edaska, Barakaldo.

• Izal.

Santana27, Bilbao. 21:00. 20€ • Kaos Urbano + Los Vibradores + Obsesión Fatal.

Zorrotzako Gaztetxea, Bilbo. 20:00.

5€.

• Cord Carpenter Band.

Cotton Club, Bilbao. 19:30. 7€.

• Complices.

Campos Eliseos Antzokia, Bilbao.

20:00. 21/25€ • Sexy Zebras + Los Vinagres.

Kafe Antzokia, Donostia. 20:00.

10/14€.

• Cycle + Munlet.

Intxaurrondoko Kultur Etxea, Donostia. 22:00. 10/13€.

• 40 Minutu Rock: Ken Zazpi + Soziedad Alkoholika + Kop + En Tol Sarmiento + Txapelpunk + Hesian +Etsaiak + Vendetta + Pixontxis + McOnak + Garilak 26..

Plateruena Kafe Antzokia, Durango.

10:30. 15€.

• El Drogas y La Banda de la Desmemoria.

Espaloian Kafe Antzokia, Elgeta.

20:30. 14€ • Belako.

Jimmy Jazz, Gasteiz. 12/15€ • Sergio Dalma.

Principal Antzokia, Gasteiz. 20:30 12/15€ • Idurre Azkue & Joseba Irazoki.

Kultur Leioa, Leioa. 20:30. 32/48€.

• Pinktones.

Zentral Kafe Antzokia, Iruñea. 20:30.

20€.

GAZTEBERRI #109| 2016 Urtarrila