het nederlands zorglandschap 2017 trends en thema’s
DE N O O RD E RB R U G
De Noorderbrug is ruim 45 jaar specialist voor mensen met niet-aangeboren hersenletsel, chronische neurologische aandoeningen en doofheid met complexe problematiek. De organisatie heeft de afgelopen jaren een aantal succesvolle veranderingen ingezet: van kleinschalig maatwerk naar grootschalig maatwerk, van een welzijnssignatuur naar hoogwaardig specialisme en professionaliteit, van centraal geleid naar persoonlijk leiderschap en zelforganiserende teams.
Focus op talent De Noorderbrug werkt van oudsher vanuit de overtuiging dat eigen regie, uitgaan van eigen mogelijkheden en eigen kracht waarde toevoegen aan het leven. De steun en waardering van familie, lotgenoten en netwerk zijn hierbij onmisbaar. “We gaan uit van de mogelijkheden en kracht van ieder mens en moedigen cliënten aan hun dromen waar te maken. Onze gespecialiseerde professionals werken samen met de cliënt aan een waarden-vol leven. Ontdekken wat je meer of anders kunt, daarin gewaardeerd worden door je omgeving en zelf sturing geven aan het proces: dát geeft kwaliteit van leven. De kernwaarden die we hierbij hanteren zijn: maatwerk en mogelijkheden; ondersteuning in meedoen; respectvolle dialoog; zorg met kwaliteit en professionele samenwerking.” De Noorderbrug heeft de afgelopen jaren een fundamentele verandering doorgemaakt waarbij de focus ligt op drie thema’s, te weten: • De overgang naar een organisatie waarin behandeling en een specialistische dienstverlening centraal staan • Focus op vakmanschap en persoonlijk leiderschap door middel van zelforganisatie • Participeren en talentontwikkeling
De bovengenoemde ontwikkelingen hebben met elkaar te maken en liggen in elkaars verlengde, zodat er een logische en consistente ontwikkellijn binnen De Noorderbrug is ontstaan. Deze vindt zijn basis in de missie van De Noorderbrug: ‘Het ontwikkelen van persoonlijke kwaliteiten’. Het specialisme van De Noorderbrug is erop gericht om mogelijkheden en talenten van mensen te activeren en te (her)ontdekken en met cliënten samen te werken in het zoeken naar de invulling van een waarden-vol leven. Specialistische begeleiding en behandeling De profilering van De Noorderbrug is duidelijk: “Ons profiel moet niet alleen duidelijk herkenbaar zijn voor de cliënt, maar ook voor de huisarts, het gemeentelijk wijkteam en het ziekenhuis of de revalidatiekliniek.” De Noorderbrug is geëvolueerd van welzijns- naar specialistische begeleidings- en behandelorganisatie, met als doel de persoonlijke kwaliteiten van de cliënten en medewerkers te ontdekken en verder tot ontwikkeling te brengen. Klein binnen groot Een andere belangrijke keuze is die voor het bouwen van grootschalige woonlocaties geweest. Deze volgt logischerwijs uit het specialistische profiel van De Noorderbrug: door cliënten en kennis te concentreren zijn
“We gaan uit van de mogelijkheden en kracht van ieder mens en moedigen cliënten aan hun dromen waar te maken. Onze gespecialiseerde professionals werken samen met de cliënt aan een waarden-vol leven.” Marianne van der Harten, raad van bestuur
KOPLOPERS IN DE ZORG
73
DE N O O RD E RB R U G
“Ontdekken wat je meer of anders kunt, daarin gewaardeerd worden door je omgeving en zelf sturing geven aan het proces: dát geeft kwaliteit van leven.” Marianne van der Harten
HERSENZ: PRIJSWINNENDE INNOVATIE Een mooi voorbeeld van de kennisverdieping en specialisatie die De Noorderbrug nastreeft is Hersenz: een integraal, landelijk behandelprogramma dat zich richt op de chronische fase van niet-aangeboren hersenletsel. De effecten van Hersenz zijn wetenschappelijk onderzocht door de Universiteit van Maastricht. Mensen met niet-aangeboren hersenletsel voelen zich fysiek en psychisch sterker na de behandeling van Hersenz. Ze zijn zeer tevreden over de behandelaanpak en geven het programma gemiddeld een 8,7. “Door Hersenz ben ik fysiek en mentaal enorm opgeknapt. Dus ik kan veel meer aan,” vertelt deelnemer Marcel. Met Hersenz hebben de participerende organisaties in 2016 de Herman Wijffels Innovatieprijs van de Rabobank gewonnen. Het juryrapport: “Hersenz is een voorbeeld van sociale innovatie. De reguliere zorg richt zich vooral op lichamelijk herstel van patiënten met niet aangeboren hersen letsel. Om mensen in hun kracht te zetten, is meer nodig. De multidisciplinaire aanpak van Hersenz blijkt uniek en effectief. Een mooi voorbeeld van investeren in vitaliteit.”
74
KOPLOPERS IN DE ZORG
DE NOORDERBRUG BOUWT De Noorderbrug kiest ervoor om het wonen én het ontwikkelen van talenten de komende jaren te concentreren op aansprekende plekken, in een paar steden van de drie noordelijke provincies. De nieuwe wooncentra zijn eigentijds, innovatief en bruisend van leven. In de directe omgeving zijn volop voorzieningen zoals winkels, supermarkten en gezondheidscentra. Bovendien zijn de wooncentra goed bereikbaar met het openbaar vervoer. In het gebouw zijn multifunctionele ruimten voor talentontwikkeling, ontmoeting, behandeling en training. De inrichting van het wooncentrum wijkt in alle opzichten af van traditionele zorginstellingen of tehuizen. Moderne technieken worden ingezet om het woon- en werkcomfort te vergroten. Het woon- en talentencentrum in Groningen is in 2015 als eerste gerealiseerd. Geheel in lijn met de visie op eigen regie over het (her)inrichten van het leven, is dit samen met toekomstige bewoners, hun familie en medewerkers ontwikkeld. Eenieder kon meedenken én meebeslissen over het organiseren van de zorg, het interieur van hun eigen appartement, maar ook over de gezamenlijke ruimten en de tuin. De sfeer en de uitstraling moest nadrukkelijk kleinschalig zijn met, per verdieping, een gemeenschappelijke ruimte waarin de bewoners elkaar kunnen ontmoeten. Elke verdieping is ingericht als een straatje, met wat bochten en iedereen heeft daar zijn eigen appartement. De keuze voor deze inrichting is natuurlijk niet zomaar gemaakt. ‘Eigenstandig’ sluit namelijk aan op de wensen van de meeste bewoners: ze zijn jong, in de kracht van hun leven en willen leven op een plek vol dynamiek. Wooncentrum Groningen kan gezien worden als een proeftuin, als voorbeeld voor andere, toekomstige nieuwe locaties. Ook de voorbereiding waarin bewoners, familie én de medewerkers mee konden denken past binnen de visie waarbinnen MVO participatie centraal staat. In het najaar van 2017 wordt er gestart met de bouw van een nieuw gebouw in Leeuwarden en hierna volgen Assen en Emmen.
medewerkers beter in staat de specialistische kennis te verdiepen en cliënten betere kwaliteit en meer veiligheid te bieden. De cliënten hebben in de nieuwe locaties bovendien meer ontmoetings- en participatiemogelijkheden en fysieke ruimten gericht op talentontwikkeling. Daarnaast blijkt grootschaligheid niets af te doen aan kleinschaligheid: men kan binnen grotere locaties prima kleinschalig organiseren (‘klein binnen groot’), zodat het beste van beide werelden is ontstaan. Focus op vakmanschap: Mensenkenners Marianne van der Harten is trots op het heldere profiel van haar organisatie. Medewerkers van De Noorderbrug zijn mensenkenners. “Een mensenkenner is vanuit vakmanschap in staat om de ander te verstaan, te begrijpen en van daaruit een goede aansluiting te zoeken. Hij heeft oog voor de ziekte, de beperkingen en de verwerkingsprocessen die hiermee gepaard gaan. Daarnaast erkent hij de ander in zijn talenten, mogelijkheden en uniciteit en weet hoe hij het beste kan faciliteren en stimuleren in het zoeken naar nieuwe perspectieven. Hij weet bovendien als geen ander hoe belangrijk het voor iemand is om zelf te bepalen waar dat mogelijk is en ondersteuning te ontvangen waar dat nodig is in de zoektocht naar een waarden-vol leven.” Zelforganisatie De Noorderbrug laat volgens de werkwijze van zelforganiserende teams medewerkers een rol spelen in de zaken die waarde aan het leven van de cliënt geven. Dat past bij het predicaat ‘mensenkenners’. Cliënt en medewerker krijgen veel ruimte om in respectvolle dialoog samen na te denken en te bepalen hoe de cliënt zijn persoonlijke kwaliteiten verder kan ontwikkelen. Om deze ruimte te creëren is het aantal managers geminimaliseerd, terwijl de verwachte houding en werkwijze van de medewerkers verder is geëxpliciteerd. Door onder andere onderzoeksmethoden zoals ‘Beelden van kwaliteit’ worden houding en werkwijze van de individuele medewerker in interactie met de
cliënt geobserveerd en geëvalueerd. Hoe meer deze houding en werkwijze bij medewerkers is geborgd, hoe beter zelforganisatie mogelijk is en des te meer de persoonlijke kwaliteiten van de cliënt én medewerker tot bloei zullen komen. Leren en reflecteren ‘Honger naar meer’ is een gezegde dat zonder meer van toepassing is op de mensenkenners van De Noorderbrug. Medewerkers zijn nieuwsgierig en leergierig en willen het beste uit zichzelf halen om de specialistische zorg aan cliënten te verbeteren. Investeren in jezelf is dan ook een must om bij De Noorderbrug te werken. Persoonlijk leiderschap en vakmanschap staan hierbij voorop. Dat betekent dat medewerkers zelf initiatief nemen, samen met hun team, om te bepalen welke kwaliteiten en talenten ze verder willen ontwikkelen. Om medewerkers te ondersteunen in de (bij)scholing op hun specialisme en vakmanschap is al jaren achtereen een ruim opleidingsbudget beschikbaar. “Ik ben erg gemotiveerd begonnen met de opleiding als HBO-verpleegkundige. Een prachtige kans die De Noorderbrug biedt.”, aldus medewerker Anna. Cliënt Arjen reageert hier vervolgens op: “Ik vind het belangrijk dat medewerkers zich meer specialiseren. Dat geeft mij een veilig gevoel.”
KOPLOPERS IN DE ZORG
75
DE N O O RD E RB R U G
Vakmanschap betekent ook dat je als mede werker bezig bent met reflecteren op je handelen, om de cliënt beter van dienst te zijn. Reflecteren is voor medewerkers bij De Noorderbrug cruciaal. Ervaringen van cliënten zijn hierbij onmisbaar. Verschillende methodes en instrumenten ondersteunen medewerkers bij dit streven. In 2016 is daarnaast geïnvesteerd in intervisiebijeenkomsten en moreel beraad. In deze bijeenkomsten is de visie van De Noorderbrug verbonden aan de dagelijkse praktijk van handelen. Participeren en talentontwikkeling De traditionele dagbesteding is omgevormd naar programma’s waarbij talentontwikkeling en begeleiding naar zelfredzaamheid en participatie, bijvoorbeeld (on)betaald werk in de samenleving, het uitgangspunt vormen. Vernieuwend is een door medewerkers ontwikkelde methodiek van specialistische begeleiding, de zogenaamde ‘break-out’ sessies. In maximaal een uur oefent een klein groepje
cliënten intensief specifieke vaardigheden. Door de afwisseling van specialistische begeleiding in een grotere basisgroep en kleine break-out groepen, kan op maat aangesloten worden op wensen en ambities van cliënten. Zo kunnen cliënten geheel op maat werken aan het ontwikkelen van persoonlijke kwaliteiten, talenten en vaardigheden om weer zo zelfstandig mogelijk te kunnen leven en mee te kunnen doen aan de maatschappij. Het meest kenmerkende aan deze nieuwe vorm van talenontwikkeling is dat de programma’s een begin en een einde kennen en dus niet eindeloos doorgaan. Ambitie voor de toekomst Na deze strategische herpositionering heeft De Noorderbrug alle ruimte om haar ambities inhoud en vorm te geven. Het strategisch meerjarenbeleid 2016-2020 van De Noorderbrug voor de toekomst is gemaakt samen met cliënten, verwanten, medewerkers, vrijwilligers en leden van de Raad van Toezicht. Er zijn experimenten gedaan om nieuwe bewegingen op
VAN TELLEN NAAR VERTELLEN Zorgen voor kwaliteit van leven is diep geworteld in de organisatie en de mensen van De Noorderbrug. Verhalen spelen hierin een belangrijke rol. “Eigen ervaringen en belevingen geven het bestaan immers betekenis. Het is het verhaal van de cliënt dat we als mensenkenner willen leren kennen. In het zorgen voor kwaliteit zijn we op zoek naar een balans tussen cijfermatige instrumenten en verhalen.” De Noorderbrug legt het accent op het reflecteren, het leren en verbeteren op basis van verhalen over de kwaliteit van bestaan van mensen, in plaats van de kwaliteit van het systeem. In 2016 heeft De Noorderbrug meegedaan aan de Proeftuin Vernieuwing Kwaliteitskader Gehandicaptenzorg. Het vernieuwde kader kent drie bouwstenen, namelijk: de kwaliteit rond de individuele persoon, de inzichten van cliënten en de zelfreflectie in teams en wooncentra. Veel van de werkwijzen die De Noorderbrug gebruikt zijn gericht op deze bouwstenen en het ophalen van verhalen en ervaringen. Vera Bijvang, adviseur Kwaliteit zegt hierover: “Ontmoeten, contact maken, verkennen en doorvragen, de ander goed (leren) begrijpen en respectvol zijn de professionele standaarden die centraal staan in onze manier van werken. Alleen als je het verhaal van iemand kent, leer je de mens ook goed kennen. Dat haal je niet uit cijfers. Dat haal je uit verhalen.”
76
KOPLOPERS IN DE ZORG
gang te brengen: minder regels en procedures, tijd maken voor echte aandacht voor de cliënt, leren van en met elkaar door bij elkaar in de keuken te kijken. Van der Harten: “Met deze bewegingen gaan we door, de teams vertalen ze in hun jaarplannen. We gaan ook door met onze reflectie en dialoog om ons handelen continue te kunnen verbeteren. We kunnen leren van en met elkaar en dat maakt ons sterker. De komende jaren kiezen we drie speerpunten voor het beleid: specialiseren, innoveren en talenten ontwikkelen. Dit zijn onze ankerpunten om samen te werken aan een waarden-vol bestaan voor cliënten. Specialiseren omdat wij dé expert willen zijn voor onze doelgroepen. Wij kunnen zeer complexe problematiek hanteren en blijven ons hierop bijscholen. Innoveren betrekken wij niet alleen op techniek, maar ook op vernieuwend bouwen, experimenteren met nieuwe methoden en nieuwe manieren van organiseren. Talenten ontwikkelen heeft op de eerste plaats betrekking op cliënten en de zoektocht naar een waarden-vol leven. We werken samen met hen aan een nieuw perspectief in het leven door uit te gaan van mogelijkheden, van wat er wél kan. Maar het geldt evenzeer voor medewerkers: levenslang leren en vakmanschap horen bij het specialisme van onze mensenkenners. Hiermee willen we ons ook onderscheiden in een steeds krapper wordende arbeidsmarkt. Onze cliënten verdienen de allerbeste professionals!” Van der Harten vervolgt: “In 2020 is De Noorderbrug hét noordelijk expertisecentrum voor mensen met niet-aangeboren hersenletsel, neurologische aandoeningen en doofheid met complexe problematiek.”
BREAK OUT EN LAAT JE ZIEN In het project ‘Break out en laat je zien’ werken cliënten van De Noorderbrug samen met studenten van de Minerva academie en de Rijksuniversiteit Groningen (RUG). Elke groep verdiept zich in elkaars leven en gaat op reis langs plekken die voor ieder van hen belangrijk zijn. Ze stappen buiten de wereld die ze kennen en delen de (on)toegankelijkheid van de stad Groningen. Hun ervaringen leggen ze op een creatieve manier vast op beeld, waardoor een verrassend inkijkje in de leefwereld van de cliënt ontstaat. Zo heeft Scato, student van de RUG, geprobeerd de leefwereld van cliënten Arjen (27) en Stephan (29) te laten zien aan de hand van een virtual reality-bril. “Het contrast tussen onze werelden is ons veel duidelijker geworden. Wat voor ons vanzelfsprekend is, blijkt voor hen een big issue.”
KOPLOPERS IN DE ZORG
79