jouw streek vroeger & nu
NOORD-HOLLAND
VROEGER EN NU – NOORD-HOLLAND
Dit is deel 8 van de twaalfdelige serie Jouw Streek vroeger & nu -boeken 2017, mogelijk gemaakt door Unox
concept en productie Blue in Green BV, Eric Holman – Amsterdam
beeldredactie Esther Kroeze
tekst en eindredactie Gerard van Midden
grafische verzorging Studio BAR – Amsterdam
drukwerkbegeleiding Eric Daams
met dank aan Govert Verbeek Promotieadvies
uitgever Blue in Green Publishing ISBN 978-94- 92526-20- 5 NUR 653 © 2017: Blue in Green BV. All Rights Reserved. Dit boek is voor promotionele doeleinden en is gratis verkrijgbaar bij aankoop van Unilever-producten. Verkoop van dit boek is niet toegestaan. Voor meer informatie: info@blueingreenbv.nl
bronvermelding pagina Muntplein, Stadsarchief Amsterdam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 Perron Haarlem, “Noord-Hollands Archief / Kennemerland, NL-HlmNHA_55004840“ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 Rokin oud, Piet de Koning . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 Rokin nieuw, Jochem Ruijgrok en Eric Holman . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 Zwembad aan de Glipperweg Heemstede, Noord-Hollands Archief / Gemeente Heemstede - Foto’s, KNA003005155 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 Bevrijdingsdag 1950 zeepkistenrace Grote Markt Haarlem, Cees de Boer, Noord-Hollands Archief / Collectie Fotoburo de Boer, NL-HlmNHA_54010705 . . . . . . 10 Wereldtentoonstelling Museumplein in 1895, gezien naar het Hoofdgebouw, Stadsarchief Amsterdam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 Kaasmarkt Nieuw, Hollandse Hoogte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .13 Volendams gezin op en bij hondenkar, “Noord-Hollands Archief /Provinciale Atlas - Prentbriefkaarten, 229“ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 Paardentram Amsterdam 24 juni 1946., Nationaal Archief/Collectie Spaarnestad/Henk Blansjaar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 Vervoer verhardingsmateriaal voor de Zeeweg, nabij het terrein Haarlemse Waterleiding, Noord-Hollands Archief / Gemeente Bloemendaal - Foto’s, bld_10525 . . . .15 Zijpe / Keinsmerbrug Chauffeur: Jaap de Goede, Smid te Oudesluis., “Noord-Hollands Archief / Provinciale Atlas - Foto’s, NL-HlmNHA_559_009854_03“ . . . . . .15 Transport van bloemen naar de veiling, Nationaal Archief . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 Bouw schutsluis (tekst onder) oud, Noord-Hollands Archief / Kennemerland, NL-HlmNHA_54013329 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .16 Werkzaamheden aan ‘s werelds grootste sluis, Cees de Boer, Noord-Hollands Archief / Collectie Fotoburo de Boer, NL-HlmNHA_54004751 . . . . . . . . . . . . . . . .16 Gedempte gracht Haarlem, Munnich & Ermerins (M&E), Noord-Hollands Archief / Kennemerland, NL-HlmNHA_54001892 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17 Gedempte gracht Haarlem Nieuw, Elspeth de Jong . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17 Magere Brug Nieuw, Hollandse Hoogte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 Magere Brug / KerkstraatbrugOud,Stadsarchief Amsterdam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19 Magere Brug Oud, Stadsarchief Amsterdam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .19 Magere Brug verbouw, Stadsarchief Amsterdam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .19 Paleis voor de Volksvlijt, Stadsarchief Amsterdam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 Nederlandse Bank, Jochem Ruijgrok en Eric Holman . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .21 Strand Bergen aan Zee, “Noord-Hollands Archief / Collectie Braakman, NL-HlmNHA_55018989“ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22 Strand Bergen, Elspeth de Jong . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22 Race-auto’s in de Tarzanbocht, ziende naar het zuiden, Cees de Boer, Noord-Hollands Archief / Collectie Fotoburo de Boer, NL-HlmNHA_54005924 . . . . . . . . . 23 Circuit Zandvoort Nieuw, Hollandse Hoogte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23 Een strontschepper of stronttonnetjesschepper met twee emmers 13 september 1953, Nationaal Archief/Collectie Spaarnestad/Wout van de Hoef . . . . . . . . . . . . . 24 Kruikenruiker firma Bols. 1951 (spaarnestad), Nationaal Archief/Collectie Spaarnestad/Hans Bethlem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 Het zoeken naar lekken door werknemer van het Gemeentelijke Waterbedrijf Amsterdam, Nationaal Archief/Collectie Spaarnestad/Henk Blansjaar . . . . . . . . . . . . 25 IJsdragers bezorgen ijs in de tijd van vóór de koelkast en de vrieze jaren 1930, Nationaal Archief/Collectie Spaarnestad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 Vrouwelijke verkeers-agente met een stopbord voor centraal station te Amsterdam, 955.SP, Nationaal Archief/Collectie Spaarnestad/Pim Stuifbergen . . . . . . . . . . 25 Gayprid Oud, Nationaal Archief/Collectie Spaarnestad/ANP/Fotograaf onbekend . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26 GayPride Nieuw, Hollandse Hoogte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27 Visserszeilschepen in Haven Volendam NH archief, “Noord-Hollands Archief / Provinciale Atlas - Prentbriefkaarten, NL-HlmNHA_162_2623_172“ . . . . . . . . . . . . 28 Wasdag Volendam, Nationaal Archief/Collectie Spaarnestad/ANP/Bedijs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29 Afsluitdijk sluiting dijk 1932 oud, “Noord-Hollands Archief / Provinciale Atlas - Prentbriefkaarten, NL-HlmNHA_162_2637_011, “ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30 Sluizenbouw tijdens de aanleg van de Afsluitdijk (NH archief), Noord-Hollands Archief / Provinciale Atlas - Prentbriefkaarten, 029.tjp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30 Zinkstukken onderweg voor de aanleg van de afsluitdijk, “Noord-Hollands Archief / Provinciale Atlas - Prentbriefkaarten, NL-HlmNHA_162_0244_015 . . . . . . . . . .31 Afsluitdijk nieuw, . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .31 Kermis Volendam, Andriesse, Emmy / Anefo, Nationaal Archief / Fotocollectie Anefo, Publiek domein . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32 Zweefmolen Parade, Eric Holman . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33 Koningin Wilhelmina ien koningin Emma op balkon Paleis Amsterdam 6 september 1898, Nationaal Archief/Collectie Spaarnestad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34 Kroning Willem Alexander, Hollandse Hoogte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35 Schiphol, K.L.M. Aerocarto / van Leer, Amsterdam, Noord-Hollands Archief / Provinciale Atlas - Prentbriefkaarten, NL-HlmNHA_162_2600_023 . . . . . . . . . . . . 36 Schipho KLM vliegtuigen op het platform, Noord-Hollands Archief / Historisch Archief Haarlemmermeer - Prentbriefkaarten, HAH_PBK_ 0445 . . . . . . . . . . . . . 36 Terras Schiphol, vliegveld en platform met vliegtuigen, “Noord-Hollands Archief / Historisch Archief Haarlemmermeer - Prentbriefkaarten, HAH_PBK_ 0466 . . . . . 36 Schiphol Nieuw, Hollandse Hoogte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36 Vertrekhal Schiphol 1934, Noord-Hollands Archief / Historisch Archief Haarlemmermeer - Foto’s, NL-HlmNHA_Hmr_09098 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37 Vertrekhal Schiphol nieuw, Hollandse Hoogte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37
jouw streek vroeger & nu
NOORD-HOLLAND
MUNT, AMSTERDAM
vroeger & nu 80 jaar Nederlandse geschiedenis. De bevolking verdubbelt van 8,5 miljoen in 1937 naar ruim 17 miljoen in 2017. Een steeds kleurrijker samenleving met mensen die allemaal op hun eigen manier willen werken en leven. En die dankzij internet in verbinding staan met de hele wereld. 17 miljoen mensen die elkaar appen, foto’s sturen en elkaar liken. Die samen de straat oranje maken als de voetbalgekte weer toeslaat. Die kratten bier op elkaar stapelen als tribune in de tuin om op groot scherm de wedstrijden te volgen. Die op Nieuwjaarsdag een duik nemen in het ijskoude water van de Noordzee. Die graag over het weer en de files praten en in het weekend eropuit willen. In hun eigen omgeving of verder weg. Dit boek laat je met andere ogen naar je eigen streek kijken. Naar gebouwen met een geweldig verhaal. Naar feesten en gewoontes in de tijd dat alles nog zwart-wit leek. Van al die foto’s krijg je zin om er zelf op uit te gaan. En dat is ook precies de bedoeling van dit fotoboek. In dit deel uit de serie ‘Jouw streek vroeger en nu’ kijk je met de ogen van nu naar het Noord-Holland van vroeger.
Geniet ervan!
6
Nederland & Unox Nederland en Unox horen bij elkaar. Al vanaf 1937, want toen werd het merk Unox geboren. En nu, in 2017, viert het alweer zijn tachtigste verjaardag. Dat is voor iedereen een feestje. Daarom trakteert Unox op dit fotoboek over ‘Jouw streek vroeger & nu’, een kijk- en leesboek over de iconen van ons land. Over bijzondere gebouwen en tradities. Over de mensen die die tachtig jaar geschiedenis met elkaar hebben gemaakt. Die genieten van mooie momenten in het leven, in het groot en in het klein. Zoals van de gezelligheid van lekker eten. En iedere streek heeft weer zijn eigen lekkernijen. Wie voor typisch Noord-Hollands gaat, kiest voor duivekater, Jan in de zak of watergruwel. Dat Unox zich thuis voelt bij die Hollandse gezelligheid is wel duidelijk.
Als het buiten kouder wordt, maken we het gezellig warm binnen met stamppot en rookworst. Ieder feestje wordt leuker met een broodje knaks. En wie is niet opgegroeid met een warme kom snert tijdens een koude winterdag… Het zijn iconen van de Hollandse keuken. In 1997 verschijnt tijdens de Elfstedentocht voor het eerst een oranje Unoxmuts. Ook de Nieuwjaarsduik is intussen uitgegroeid tot een ware Hollandse traditie. En over tradities gesproken... Op 1 januari 1998 adopteerde Unox de eerste Unox Nieuwjaarsduik in de Noordzee bij Scheveningen. Duik nu in dit boek over Noord-Holland, een warme ontmoeting met alles wat jouw streek zo mooi maakt!
Thuis wacht een warm welkom.
Dat kan alleen maar Unox zijn.
7
STATION HAARLEM
De plaats Halfweg ligt halverwege het traject Amsterdam-Haarlem 8
De eerste trein in Nederland - de Arend - reed in 1839 van Amsterdam naar Haarlem. Hij haalde 35 km per uur. Een kaartje voor een enkeltje derde klasse Amsterdam-Haarlem kostte toen 40 cent. Nu is dat 4,20 euro.
WIST JE DAT?
Boeren waren bang dat hun koeien langs het nieuwe spoor zure melk zouden geven
ROKIN Waar komt de naam Rokin vandaan? Al in 1559 was Ruck-in bekend: een kade aan de Amstel. De huizen daar moesten voor de aanleg van die kade naar achteren. Inrukken dus! Ofwel: Ruck-in. Later verbasterd tot Rokin.
Op 22 meter diepte rijdt hier bijna de Noord/Zuidlijn
9
VRIJE TIJD
Zwemmen in open water in Heemstede aan de Glipperweg
Zwemmen in sloten en kanalen. Voetballen, touwtjespringen en blikkie-trap op vrijwel lege straten. Zelfgebouwde zeepkisten. Het leven speelde zich vaak buiten af. En nu? Nu roetsjen we van grote glijbanen af in subtropische zwemparadijzen, voetballen we op afgeschermde speelveldjes en karten we met meer dan 100 km per uur, zowel indoor als outdoor.
1950 Bevrijdingsdag: zeepkistenrace op de Grote Markt in Haarlem
Tijdens het zwemseizoen van 1 mei tot 1 oktober controleert Rijkswaterstaat de zwemwaterkwaliteit op 230 officieel aangewezen buitenzwemlocaties
10
De Amerikaanse zeepkist-rage kwam na WOII overwaaien naar Nederland
Rijksmuseum: ontworpen door Pierre Cuypers
MUSEUMPLEIN, AMSTERDAM In 1895 vond de Wereldtentoonstelling voor het Hotel- en Reiswezen plaats op het Museumplein. Opvalland feit: de tentoonstelling is nooit officieel als wereldtentoonstelling erkend.
Tekst
M ailboot Prins Hendrik trekt veel bekijks 11
EEN PLEIN VOL KAAS
WIST JE DAT?
In 1916 werd gemidndeld driehonderd to kaas per marktdag omgezet. De markt duurde toen tot één uur in de nacht. 12
Nederlanders eten gemiddeld 20,4 kilo kaas per jaar. Maar de echte kaaskoppen zijn Duitsers met 22 kilo!
DE ALKMAARSE KAASMARKT Deze Kaasmarkt is uniek in de wereld. Alleen hier wordt de kaas met handjeklap verhandeld. De kaasdragers brengen de kazen op hun berries (draagbaren) naar de weegschaal op het Waagplein. Op elke berrie liggen zo’n acht kazen van 20 kilo per stuk. De kaasdragers werken in vemen. Dat zijn ploegen die je kunt herkennen aan de kleur van het lint rond de strooien hoed. De baas van de kaasdragers heet ‘kaasvader’. Als die zijn stok of hoed vergeet roepen de kaasdragers: ‘Vader, u loopt naakt!’
13
Jouw streek vroeger & nu Verder kijken door de historische vergelijkingen van jouw streek? Ga tussen 30 oktober en 2 december naar een van de onderstaande winkelformules en bij aankoop van 3 UNOX actieproducten krijg je het boek gratis mee. Op is op! Controleer bij de winkelformule voor de actieperiode.
Dit fotoboek is een cadeautje van Unox, een oer-Hollands bedrijf dat in 2017 tachtig jaar bestaat en je graag de iconen uit jouw streek, vroeger en nu, laat zien.
Verza mel ze alle twaalf!
Wilt u de delen over de andere provincies aanschaffen? Dat kan! Ga naar www.jouwstreekboeken.nl en maak uw serie compleet.