IDD-richtlijn: regels in het belang van de klanten Focus op verzekeringen met een beleggingscomponent
De FSMA Dit is een brochure van de Autoriteit voor Financiële Diensten en Markten (FSMA), een autonome openbare instelling die in opdracht van de overheid verschillende taken van algemeen belang uitvoert. De FSMA streeft naar een financieel stelsel ten dienste van de samenleving dat vertrouwen inboezemt en consumentenbelangen centraal stelt. Ze zorgt ervoor dat u er als consument kan op vertrouwen dat u correcte financiële diensten worden verleend en dat u toegang heeft tot transparante en open markten, zodat u producten kan kopen die aansluiten bij uw verlangens en behoeften.
Inhoudsopgave
Wat is de IDD-richtlijn?
2
Voor het sluiten van een verzekeringsovereenkomst
8
Bent u een niet-professionele klant of een professionele klant?
9
Welk beschermingsniveau geniet u?
9
Wat moet de distributeur doen? A. De distributeur moet altijd een toetsing van de verlangens en behoeften uitvoeren B. De distributeur voert een bijkomende toetsing uit waarvan de draagwijdte verschilt naargelang hij al dan niet advies verstrekt
11
Welke informatie moet u op voorhand ontvangen?
15
Na het sluiten van een verzekeringsovereenkomst
18
Permanente verplichtingen van de distributeurs
11
11
20
Belangenconflicten voorkomen
21
Regels voor vergoedingen naleven
22
Klachten behandelen
23
Drie fundamentele beginselen om te onthouden
24
1
Wat is de IDD-richtlijn?
De afkorting IDD staat voor Insurance Distribution Directive. Dat is de Europese richtlijn die de distributie van verzekeringsproducten regelt. Ze voert een regelgevingskader in dat klanten beter moet beschermen. De IDD bevat regels over de informatie die verstrekt moet worden en gedragsregels voor alle verzekeringsdistributeurs. Daarnaast legt ze bijkomende vereisten op die uitsluitend betrekking hebben op verzeke ringen met een beleggingscomponent (Insurance Based Investment Products of IBIP’s). Ze stemt de regels af op de regels die, conform MiFID I en MiFID II 1 , in de banksector gelden. Deze brochure overloopt de belangrijkste informatievereisten en ge dragsregels die verzekeringsondernemingen en tussenpersonen moeten naleven wanneer ze in België verzekeringen met een beleggingscomponent 2 distribueren.
1
Een afzonderlijke brochure gaat in op de MiFID II-regels.
2
Een afzonderlijke brochure gaat in op de regels die gelden bij de distributie van andere soorten verzekeringsproducten aan niet-professionele klanten.
3
4
Verzekeringen met een beleggingscomponent Het begrip ‘verzekering met een beleggingscomponent’ (IBIP) verwijst naar een verzekering met een beleggingselement dat aan marktfluctuaties 3 is blootgesteld. Het gaat daarbij om: • de spaarverzekeringen, met andere woorden de tak 21-, tak 22- of tak 26-verzekeringen met een spaarcomponent of combinaties van dergelijke overeenkomsten; • d e beleggingsverzekeringen, met andere woorden de tak 23verzekeringen of combinaties van tak 23-verzekeringen en de combinaties van spaarverzekeringen en tak 23-verzekeringen.
Wanneer de distributeur u advies verstrekt over verzekeringen met een beleggingscomponent, geniet u als klant een betere bescherming dan wanneer hij geen advies verstrekt.
Drie grote beginselen De IDD verplicht de distributeurs om drie grote beginselen na te leven wanneer ze verzekeringen met een beleggingscomponent distribueren: • zich op loyale, billijke en professionele wijze inzetten voor uw belangen; • u correcte, duidelijke en niet-misleidende informatie verstrekken, die u in staat stelt om met kennis van zaken beleggingsbeslissingen te nemen; • rekening houden met uw individuele situatie, vooral met uw verlangens en behoeften.
3
Met uitzondering van de officieel erkende bedrijfspensioenregelingen die onder de toepassing van Richtlijn (EU) 2016/2341 of Richtlijn 2009/138/EG vallen (2de pensioenpijler).
5
Voor het sluiten van een verzekeringsovereenkomst (p. 8)
2
1 De distributeur brengt u onder in een klantencategorie:
De distributeur moet u bepaalde informatie vragen om uw verlangens en behoeften in kaart te brengen en om de passendheid of geschiktheid van de betrokken producten te beoordelen (= waakzaamheids plicht). De aard van de uit te voeren beoordeling hangt af van het soort dienstverlening:
Nietprofessionele klanten
• distributie in verband met verkopen zonder advies • distributie met advies
Professionele klanten
Permanente verplichtingen voor de distributeurs (p. 20)
6
Na het sluiten van een verzekeringsovereenkomst (p. 18)
3
4 De distributeur moet u bepaalde informatie verstrekken, zoals:
• Periodieke rapporten en informatie • In voorkomend geval, periodieke geschiktheids beoordeling
• informatie over zichzelf • informatie over de verzekeringen met een beleggingscomponent • informatie over de kosten en lasten • …
5 • Belangenconflicten voorkomen en zorgen voor transparantie • Regels voor vergoedingen naleven • Klachten behandelen
7
Voor het sluiten van een verzekeringsovereenkomst
1
Bent u een niet-professionele klant of een professionele klant? Voor een distributeur verzekeringen met een beleggingscomponent mag distribueren, moet hij u als niet-professionele klant of als profes sionele klant categoriseren. Zoals de meeste particuliere klanten zal u bij de niet-professionele klanten worden ondergebracht. Als niet-professionele klant geniet u het hoogste beschermingsniveau. De categorie van de professionele klanten omvat bijvoorbeeld banken, overheidsinstanties, pensioenfondsen, grote ondernemingen en uitzonderlijk ook bepaalde particuliere klanten. Als u een professioneel klant bent, is uw distributeur niet verplicht om u bepaalde informatie te verstrekken, of kan hij u minder gedetailleerde informatie verstrekken. Deze brochure gaat enkel in op de regels voor niet-professionele klanten. 2
Welk beschermingsniveau geniet u? U kan in twee verschillende situaties een beroep doen op een distributeur van verzekeringen met een beleggingscomponent: 1. om een verzekeringsproduct te kopen zonder advies; 2. voor advies, met andere woorden een gepersonaliseerde aan beveling over verzekeringen met een beleggingscomponent. We spreken van een gepersonaliseerde aanbeveling als die op u is afgestemd of gebaseerd is op een onderzoek van uw specifieke situatie. Een aanbeveling voor het grote publiek is bijvoorbeeld niet gepersonaliseerd. Voor die twee situaties gelden verschillende beschermingsniveaus.
9
WAT MOET DE DISTRIBUTEUR DOEN? Uw verlangens en behoeften in kaart brengen De distributeur moet u vragen stellen over uw verlangens en behoeften en erop toezien dat de verzekeringsovereenkomst die hij voorstelt daarbij aansluit.
Verkoop zonder advies
Verkoop met advies
Passendheidstoetsing
Geschiktheidstoetsing
De distributeur vraagt u om informatie over uw kennis over en ervaring met beleggen in het specifieke type product dat wordt aangeboden of gevraagd. Zo moet hij beoordelen of u de risico’s begrijpt die aan de transactie verbonden zijn en of de transactie passend voor u is.
De distributeur vraagt u om informatie over: • uw kennis over en ervaring met het specifieke beleggings gebied; en • uw beleggingsdoelstellingen en financiële situatie. Op basis van die informatie zal hij u een geschikt product kunnen aanbevelen. Hij moet er ook op toezien dat zijn gepersonaliseerde aanbeveling verduidelijkt waarom het product het best bij uw verlangens en behoeften aansluit.
10
Wat moet de distributeur doen? A.
De distributeur moet altijd een toetsing van de verlangens en behoeften uitvoeren
Voor een verzekeringsovereenkomst wordt gesloten, moet de distributeur u vragen stellen over uw verlangens en behoeften in functie van de complexiteit van het product en het type klant dat u bent. Hij moet u ook objectieve informatie verstrekken over de betrokken verzekering met een beleggingscomponent. Dit moet u in staat stellen om met kennis van zaken een beleggingsbeslissing te nemen. De distributeur moet erop toezien dat het product dat hij u aanbiedt, bij uw verlangens en behoeften aansluit.
B.
De distributeur voert een bijkomende toetsing uit waarvan de draagwijdte verschilt naargelang hij al dan niet advies verstrekt
Zonder advies: passendheidstoetsing Als u een beroep doet op een distributeur om een contract te sluiten betreffende een verzekering met een beleggingscomponent, zonder dat hij u daarbij advies verstrekt, geldt een minder strenge beschermingsregeling. Die wordt de ‘passendheidstoetsing’ genoemd. Bij de passendheidstoetsing beoordeelt de distributeur uw kennis en ervaring op het beleggingsgebied waaronder het aangeboden of gevraagde product valt: • Met welke soorten diensten, transacties, verzekeringen met een beleggingscomponent of financiële instrumenten bent u vertrouwd? Wat waren de aard, het volume, de waarde en de frequentie van uw vroegere transacties in dergelijke producten of instrumenten? Over welke tijdsspanne heeft u die transacties uitgevoerd? Wat is uw opleidingsniveau en uw huidige of vroegere beroep?
11
Doorgaans gebruikt de distributeur een vragenlijst die hij u voorlegt vóór u belegt. • Als u, volgens hem, de nodige kennis en ervaring bezit om de gelopen risico’s te begrijpen, kan hij de transactie uitvoeren. • Als hij echter besluit dat u niet de nodige kennis en ervaring bezit, of als u hem onvoldoende informatie heeft verstrekt om dit te kunnen beoordelen, moet hij u waarschuwen. Daarbij zal hij aangeven dat hij het product niet passend voor u acht, of dat de informatie die u verstrekte, ontoereikend is om zich daarover te kunnen uitspreken. Wilt u toch met de transactie doorgaan, dan is het risico voor u. Deze toetsing dient om de klanten te beschermen die de gevolgen of het risiconiveau van een transactie niet begrijpen of zich er niet bewust van zijn.
Met advies: geschiktheidstoetsing Als u een distributeur om advies vraagt of als hij u op eigen initiatief advies verstrekt, vertrouwt u meer op hem dan wanneer hij u geen advies verstrekt. U moet er dus zeker van zijn dat hij u producten aanbeveelt die geschikt zijn in het licht van uw persoonlijke situatie. Daarom moet de distributeur niet enkel een gepersonaliseerde aanbeveling formuleren waarbij hij uitlegt waarom een bepaald product het best bij uw verlangens en behoeften aansluit, maar moet hij ook een ‘geschiktheidstoetsing’ uitvoeren. Bij die toetsing zal de distributeur u bepaalde vragen stellen om te bepalen welke soorten verzekeringen met een beleggingscomponent geschikt voor u zijn en het best bij uw belangen aansluiten.
12
Bij de geschiktheidstoetsing moeten de volgende aspecten aan bod komen: • uw beleggingsdoelstellingen en uw risicotolerantie Wat is uw risicoprofiel en wat zijn uw risicovoorkeuren? Wilt u een volledige kapitaalbescherming of bent u bereid grote risico’s te nemen? Met welke bedoeling belegt u? Hoelang wenst u uw belegging te behouden? • uw financiële situatie en uw vermogen om verliezen te dragen Hoe zit het met uw vaste inkomsten, waaruit haalt u ze en hoeveel bedragen ze? Bezit u activa, beleggingen of onroerend goed? Heeft u schulden of andere regelmatige financiële verplichtingen? In hoeverre bent u in staat financiële schulden te dragen? • uw kennis en uw ervaring op het betrokken beleggingsvlak
Als de distributeur niet de nodige informatie ontvangt om de geschiktheid van het product te kunnen beoordelen, kan hij geen aanbeveling formuleren. Daarom is het cruciaal dat u de gestelde vragen beantwoordt. Uw antwoorden bepalen immers welke diensten de distributeur u zal mogen aanbieden en welk beschermingsniveau daaruit voortvloeit.
13
TOETSING VAN DE VERLANGENS EN BEHOEFTEN, PASSENDHEIDSTOETSING EN GESCHIKTHEIDSTOETSING
Beschermingsniveau van de klant
Met advies
Zonder advies
In alle gevallen Verlangens en behoeften = basistoetsing
+ kennis en ervaring = passendheids toetsing
+ beleggingsdoelstellingen en financiële situatie = geschiktheids toetsing
Verzekering met een beleggingscomponent
14
3
Welke informatie moet u op voorhand ontvangen? Alle informatie die u van een distributeur krijgt, moet correct, duidelijk en niet-misleidend zijn, zowel qua inhoud als qua vorm. Als hij u bijvoorbeeld reclame stuurt, moet het voor u duidelijk zijn dat het om reclame gaat. De distributeur moet u de relevante informatie geruime tijd voor het sluiten van de overeenkomst verstrekken, zodat u met kennis van zaken kan beslissen. Als u een verzekering op afstand afsluit, bijvoorbeeld telefonisch, is het mogelijk dat u bepaalde inlichtingen pas later krijgt, hoewel dat enkel mogelijk is als bepaalde voorwaarden zijn vervuld. U moet onder meer de volgende informatie ontvangen: Informatie over de categorie waarin u bent ingedeeld De distributeur moet u meedelen of hij u heeft ondergebracht in de categorie van niet-professionele klanten of van professionele klanten. Hij moet u ook laten weten dat u kan vragen om in de andere categorie te worden ingedeeld en wat de impact daarvan is inzake het niveau van bescherming. Informatie over het soort advies dat wordt verleend De verzekeringstussenpersoon moet de aard en de draagwijdte van zijn advies toelichten, bijvoorbeeld door te preciseren of dat advies op een onpartijdige en gepersonaliseerde analyse is gebaseerd of onafhankelijk is. Ook moet hij vermelden of hij u een periodieke beoordeling zal bezorgen van de geschiktheid van de door hem aanbevolen producten.
15
Geschiktheidsverklaring Wanneer de distributeur u advies verstrekt, moet hij u een verklaring bezorgen waarin hij zijn advies samenvat en uitlegt waarom het geschikt is voor uw situatie. De verklaring verduidelijkt onder meer hoe het advies aansluit bij uw doelstellingen, uw voorkeuren, uw financiële situatie en uw kennis en ervaring. Ook vermeldt de verklaring of de aanbevolen producten eventueel periodiek opnieuw moeten worden bekeken. Informatie over de producten De distributeur moet u pertinente informatie over de producten bezorgen, rekening houdend met de complexiteit ervan en met het type klant dat u bent. Ook moet hij u passende toelichting en waarschuwingen bezorgen over de risico’s die aan de producten of aan bepaalde beleggingsstrategieën zijn verbonden. Informatie over de distributeur De distributeur moet u onder meer zijn contactgegevens en gegevens over zijn vergunning/inschrijving, enz. bezorgen. Verder moet hij verduidelijken of hij al dan niet advies verstrekt en moet hij u de nodige informatie over de klachten- en verhaalprocedures bezorgen. Informatie over mogelijke belangenconflicten en transparantie Als de distributeur een verzekeringstussenpersoon is, moet hij u algemene informatie bezorgen over belangenconflicten. Daarnaast moet hij u informatie bezorgen over bepaalde deelnemingen die hij bezit in ondernemingen en over stemrechten of deelnemingen die andere ondernemingen bezitten in zijn kapitaal. Bovendien moet hij duidelijk maken: (i) (ii)
(iii)
of hij advies verleent op grond van een onpartijdige en persoonlijke analyse; of hij contractueel verplicht is om uitsluitend te werken met bepaalde verzekeringsondernemingen (in dat geval moet hij de namen van die ondernemingen meedelen); of als hij zich niet in situatie (i) of (ii) bevindt, de naam en het adres van de verzekeringsondernemingen waarmee hij werkt of mag werken.
16
Informatie over de kosten en lasten Deze informatie moet slaan op de kosten voor de distributie van een product, de kosten van het betrokken product en de wijze waarop de klant die verschillende kosten kan betalen, met inbegrip van eventuele betalingen door derden. De verstrekte informatie moet alle kosten en lasten betreffen, zodat u inzicht krijgt in de totale kosten en in de gecumuleerde impact ervan op het verwachte rendement van de belegging. U heeft het recht om de distributeur detailinformatie over die kosten en lasten te vragen. Informatie over de vergoeding De verzekeringstussenpersoon moet u informeren over de aard van de vergoeding die hij heeft ontvangen in het kader van de verzekeringsovereenkomst. Als de distributeur een verzekeringsonderneming is, is dit informatie over de vergoeding die zijn personeel heeft ontvangen in het kader van de verzekeringsovereenkomst. Als de distributeur een verzekeringstussenpersoon is, moet hij bovendien verduidelijken of hij werkt op basis van: (i) (ii) (iii) (iv)
een een een een
rechtstreeks door u betaalde vergoeding, commissie die in de verzekeringspremie is inbegrepen, ander type vergoeding, of combinatie van de bovenstaande vergoedingen.
Ga, voor u belegt, na hoe u klacht kan indienen of verhaal kan uitoefen tegen de distributeur van verzekeringsproducten. Deze is verplicht om u die informatie te verstrekken.
17
Na het sluiten van een verzekeringsovereenkomst
4 Tijdens de volledige looptijd van een verzekeringsovereenkomst moet de distributeur u minstens eenmaal per jaar informatie bezorgen over de verstrekte dienst en de uitgevoerde transacties, onder meer over de kosten en lasten. Als de distributeur u advies verstrekt dat een periodieke geschiktheids toetsing vereist, moet hij u minstens eenmaal per jaar een verslag toesturen met een updateverklaring over de manier waarop de verzekering met een beleggingscomponent aan uw voorkeuren, doelstellingen en kenmerken beantwoordt. Dat verslag kan beperkt blijven tot een opsomming van de veranderingen, zonder alle details uit de oorspronkelijke geschiktheidsverklaring te herhalen. Wij raden u aan om alle documenten te bewaren die de distributeur u bezorgt.
19
Permanente verplichtingen van de distributeurs
5 De IDD legt de distributeurs een aantal vereisten op die zij te allen tijde moeten naleven.
Belangenconflicten voorkomen Een distributeur moet uw belangen behartigen. Daartoe moet hij doeltreffende maatregelen nemen om eventuele belangenconflicten op te sporen en te voorkomen dat die uw belangen zouden schaden wanneer hij verzekeringen distribueert. Hij moet altijd uw belang voor ogen houden, en niet onrechtstreeks handelen in het belang van andere klanten of in zijn eigen belang. Er is bijvoorbeeld sprake van een belangenconflict als een distributeur financieel gewin kan behalen of een verlies kan vermijden ten koste van u. Dat is ook het geval als hij een — financiële of andere — drijfveer heeft om het belang van een andere klant of groep van klanten te laten primeren op uw belang. Als de maatregelen die een distributeur neemt om een belangenconflict te vermijden of te beheersen niet volstaan om u te waarborgen dat uw belangen niet geschaad zullen worden, moet hij u hiervan op de hoogte brengen. Hij moet u de volgende informatie bezorgen, vóór u de verzekeringsovereenkomst afsluit: • een nauwkeurige beschrijving van het belangenconflict; • uitleg over de algemene aard en de oorzaak van het belangen conflict; en • uitleg over de risico’s die het belangenconflict voor u inhoudt, en over de maatregelen die hij heeft genomen om die risico’s te verkleinen.
21
Regels voor vergoedingen naleven Soms krijgen distributeurs bij het distribueren van verzekeringen met een beleggingscomponent voordelen van derden. Die voordelen kunnen hen ertoe aanzetten om eerder andere belangen dan de uwe te behartigen. Om u te beschermen, gelden er verschillende regels voor dergelijke voordelen. • De distributeur mag geen vergoeding ontvangen en ook de prestaties van zijn personeelsleden niet vergoeden of beoordelen op een manier die indruist tegen de voor hem geldende verplichting om in uw belang te handelen. Denk bijvoorbeeld aan een verkoopsdoelstelling op basis waarvan hij u een bepaalde verzekering met een beleggingscomponent zou aanbevelen, terwijl hij u er een andere zou kunnen aanbevelen die beter bij uw behoeften aansluit. • Wanneer de distributeur verzekeringsdistributiediensten verstrekt in verband met verzekeringen met een beleggingscomponent, mag hij enkel voordelen van derden ontvangen of aan derden bezorgen 4 , als deze: (i) (ii)
geen negatieve impact hebben op de kwaliteit van de dienst die hij u verstrekt; en geen afbreuk doen aan de naleving van de voor hem geldende verplichting om zich op loyale, billijke en professionele wijze voor uw belangen in te zetten.
Bovendien hebben de beroepsverenigingen van de verzekeringssector een gedragscode opgesteld die nog een betere omkadering biedt voor de betaling en de inning van bepaalde inducements in verband met de distributie van verzekeringen met een beleggingscomponent. Die gedragscode bevat: (i)
4
de basisbeginselen voor belangenconflicten en het beginsel dat de vergoeding in verhouding moet staan tot de verstrekte dienst;
Andere dan de voordelen die nodig zijn voor de dienstverlening of die de dienstverlening mogelijk maken.
22
(ii)
(iii)
specifieke regels voor bepaalde niet-monetaire vergoedingen, zoals regels voor opleidingen die aan verzekeringstussenpersonen worden aangeboden, een beperking van de duur van evenementen die voor hen worden georganiseerd en van de geografische zone waar die evenementen mogen plaatsvinden; en een lijst van verboden incentives of praktijken die worden geacht een negatieve impact te hebben op de kwaliteit van de dienstverlening. Bijvoorbeeld, reizen die aan verzekeringstussenpersonen worden aangeboden of incentives gekoppeld aan de verkoop van bepaalde producten.
Klachten behandelen De distributeurs moeten ervoor zorgen dat uw klachten over een verzekeringsovereenkomst of een verzekeringdistributiedienst op een deskundige en eerlijke wijze worden onderzocht en dat u in elk geval een antwoord ontvangt.
Te volgen procedure bij klachten Heeft u een klacht over een verzekeringsdistributiedienst of een verzekeringsproduct, contacteer dan eerst de klachtendienst van uw distributeur. Een volgende stap is de Ombudsman van de Verzekeringen contacteren. Hij kan als onpartijdige derde bemiddelen tussen u en uw distributeur. U kan ook gerechtelijke stappen ondernemen als geen van deze klachtenprocedures een oplossing bieden voor uw probleem. Met vragen kan u ook altijd terecht bij de FSMA. Weet wel dat de FSMA niet mag bemiddelen in een geschil tussen u en uw distributeur.
23
Drie fundamentele beginselen om te onthouden Doelstelling van deze brochure is de niet-professionele klanten te informeren over de verschillende gedragsregels waaraan distributeurs zich moeten houden als gevolg van de omzetting van de IDD wanneer zij verzekeringen met een beleggingscomponent distribueren. Die regels zijn bedoeld om u als klant te beschermen. De drie fundamentele beginselen die de distributeurs moeten naleven: 1. zich op loyale, billijke en professionele wijze inzetten voor uw belangen; 2. u correcte, duidelijke en niet-misleidende informatie bezorgen; 3. u diensten verstrekken die aansluiten bij uw specifieke situatie, bij uw verlangens en behoeften.
Deze brochure wil de klanten beter vertrouwd maken met hun rechten en met de gedragsregels die de verzekeringsondernemingen en -tussenpersonen moeten naleven wanneer ze verzekeringsdistributiediensten verstrekken met betrekking tot verzekeringen met een beleggingscomponent. Ze bevat een korte en algemene samenvatting van de belangrijkste verplichtingen die de distributeurs van dergelijke verzekeringen ten aanzien van de niet-professionele klanten moeten nakomen krachtens de Belgische wetgeving tot omzetting van de IDD. Ze geeft geen exhaustieve beschrijving van het toepasselijke juridische kader. Deze brochure mag in geen geval als een juridische interpretatie door de FSMA worden beschouwd. De FSMA formuleert geen adviezen over de inschrijving op fi nanciële producten of het gebruik van specifi eke fi nanciële diensten. Zij kan niet verantwoordelijk worden gesteld voor de mogelijke nefaste gevolgen van de aankoop van niet-passende financiële producten of het gebruik van niet-passende fi nanciële diensten. De FSMA ziet toe op de kwaliteit van de informatie in deze brochure, zonder echter te garanderen dat die absoluut en te allen tijde correct is. De FSMA is niet verantwoordelijk voor eventuele discrepanties die het gevolg zouden zijn van de evolutie van de wetgeving.
Verantwoordelijk uitgever J.-P. Servais, Congresstraat 12-14, 1000 Brussel
FSMA Autoriteit voor Financiële Diensten en Markten Congresstraat 12-14, 1000 Brussel Tel. +32 (0)2 220 52 11 www.fsma.be www.wikifi n.be
