BNA Architecten Jaarboek 2017/2018

BNA ARCHITECTEN JAARBOEK 2017/2018

www.architecten.nl

duurzaam ontwikkelen

huisvesten op maat

concept ontwikkelen

Op een realistische wijze uw duurzame huisvesting laten ontstaan, helpen met uw visie, denken in oplossingen. adamasgroep helpt bij het realiseren van uw ambities en geeft uw visie toekomst! Wij kijken met een kritische blik.

Well certiďŹ cering Varso Tower, Warschau

Wat doen wij voor u: Ambitie en visie vorming Huisvestingsadvies Programma's van Eisen BREEAM-NL, BREEAM International, LEED, GPR & Well certiďŹ cering Subsidieadvies: MIA / VAMIL, EIA Haalbaarheidsstudies

Visualisatie: ontwikkelaar HB Reavis

adamasgroep Utrechtseweg 310-B42 6812 AR Arnhem

+31 (0)26 446 12 22 info@adamasgroep.nl www.adamasgroep.nl

volg ons:

EXPERT IN DAK & BOUW

Ook aan veiligheid wordt gedacht.

De SOPREMA A group is één van ’s werelds marktleiders op het gebied van waterdichting en isolatie. De productgroepen bitumineuze dakbedekking, kunststof dakbedekking, vloeibare waterdichtings-oplossingen en isolatie vertegenwoordigen het assortiment van SOPREMA. De afdelingen consulting en techniek maken SOPREMA A als partner compleet; deskundig en betrouwbaar advies, begeleiding voor en tijdens de uitvoering van uw project en training on the job. Voor ieder project op het gebied van DAK & BOUW.

Nieuw SOPRASAFE, het permanente valbeveiligingssysteem van SOPREMA.

Bezoek onze website; www.soprema.nl, of neem contact op met één van onze experts op telefoonnummer +31 (0) 515 533 000.

BITUMEN

KUNSTSTOF

VLOEIBAAR

ISOLATIE

isoleren? geen gebouw is ons te gek

complete inspectie

eerlijk advies

top service

Endoscopisch onderzoek, thermografie, vocht- en temperatuurmeting

Breedste assortiment zorgt voor beste advies voor ieder project

Professionele aftersales, begeleiding huurders, mogelijkheid voorfinanciering

SKG-IKOB, Venin, VCA, Isolatiewaarborg, Knauf PANEuropean Installer

Reeds 43 jaar ervaring: ruim vier keer de garantie termijn

maximale garantie certificatie op garantie

isolatiebedrijf pluimers

0548 - 712 399

wattstraat 11

info@pluimers.nl

7461 ab rijssen

www.pluimers.nl

ARCHITECTEN 2017-2018

BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2017 s De Winnaars, Genomineerden en Eervolle Vermeldingen s Overzicht van alle inzendingen, per categorie

INFORMATIE VOOR OPDRACHTGEVERS s Meerwaarde van het werken met een architectenbureau s Specialiteiten van architecten, zoals transformatie en innovatie s Alle BNA-leden op een rij

ALLES IS MOGELIJK. ALLES IS EENVOUDIG. DIALOCK SLUITSYSTEEM: CONSEQUENT VANUIT DE GEBRUIKER GEDACHT. Dialock maakt bedrijfstoegang-organisatie eenvoudig. Het elektronische toegang- en identiﬁcatiesysteem kan op uw wensen worden afgestemd. Door eenvoudig schaalbare toegangspunten, een onbeperkt aantal gebruikers en een op uw behoefte afgestemd sluitplan. Deze mogelijkheden in combinatie met onze on-site service brengt uw persoonlijke toegangsmanagement tot leven. Engineered by Häfele. Voor meer informatie www.hafele.nl

Voorwoord 2018: op naar duurzaam gebouwd geluk

DE 175-JARIGE BNA KIJKT DIT JAAR – 2017 – MET GEPASTE TROTS TERUG OP EEN EERBIEDWAARDIG EN ‘BAARDIG’ (METZELAAR, CUYPERS, BERLAGE…) VERLEDEN. MAAR WE DENKEN OOK HARD NA OVER DE TOEKOMST. DAARIN KUNNEN WE OVERIGENS NOG WEL WAT MEER AFSPIEGELING VAN DE SAMENLEVING GEBRUIKEN IN ONZE BEROEPSGROEP, IN DE HELE BOUWSECTOR TROUWENS…EEN TOEKOMST BOVENDIEN MET EEN HEEL NIEUWE REALITEIT DIE SNEL DICHTERBIJ KOMT. Gelukkig hebben op de valreep van de vorige kabinetsperiode drie ministeries en Bouwend Nederland de handen ineengeslagen en het programma ‘De Bouwagenda’ opgezet. Doel is om met alle relevante partijen in de bouw een verandering in gang te zetten waarmee de Nederlandse bouw transformeert tot een innovatievere, productievere en toekomstbestendige sector. Dit om de klimaatdoelstellingen te halen en achterstallige werken in te halen. Nu klinkt dat als iets vanzelfsprekends, waarom zouden we dit niet willen? Maar omdat de sector uit zoveel verschillende partijen bestaat die onderling ketens vormen, zijn we vaak meer bezig met het afbakenen, uitgaan van zekerheden en vastleggen van garanties dan met het verkennen van nieuwe werkvelden, experimenteren en het roer eens flink omgooien. Of we vernieuwen een beetje maar met ‘proven technology’ of op kosten van een ander of ten koste van verdienvermogen. Tijdens de crisis maakte druk ineens veel zaken vloeibaar, maar nu de zaken weer beter gaan zie je toch oude patronen terugkeren. Nu is er dus De Bouwagenda om ons opnieuw uit te dagen. Zal het ons lukken om een gedeelde visie te ontwikkelen? Wat mij betreft horen daar twee essentiële voorwaarden bij: er moet een visie worden ontwikkeld op de gewenste maatschappelijke en ruimtelijke kwaliteit van onze leefomgeving; deze kan alleen ontstaan als we integraal over vraagstukken nadenken. En we

BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2017

moeten over onze eigen schaduw springen en onze werkwijzen fundamenteel ter discussie durven stellen - zoals we in de BNA Toekomstscenario’s doen. Om aan de eerste voorwaarde te voldoen is het van belang dat we ontwerpkwaliteit inbrengen in de grote projecten waar we de komende jaren aan gaan werken. Om aan de tweede voorwaarde te voldoen helpt de BNA mee door onze eigen werkwijzen, verdienmodellen en kennis te ontwikkelen. Hoe kunnen we slimmer samenwerken in de bouw, welke kennis is nodig over digitalisering en hoe leren we meer over moderne bouwwijzen die circulair en energiebesparend zijn? Als geen ander zijn architecten en andere ontwerpers in staat om de toekomst te onderzoeken en te verbeelden. Neem alleen al de winnaar van de BNA Beste Gebouw van het Jaar 2017: OV Terminal Breda. Koen van Velsen deed er 12 jaar over, maar dat levert wel een toekomstbestendig gebouw op, als mobiliteitsknooppunt en als kloppend nieuw stadshart. Met dit monumentale bouwwerk is de toon voor de verdere (her)ontwikkeling van het stationsgebied gezet. De BNA wil met deze prijs meer bewerkstelligen dan een ideeënuitwisseling tussen vakgenoten. De centrale vraag is: welke meerwaarde kan de architect bieden aan opdrachtgever en samenleving? Een vraag die wat mij betreft van alle tijden is. Sterker nog: meer dan ooit leeft het besef dat de gebouwde omgeving onze habitat is en dat ze onze kwaliteit van leven in hoge mate bepaalt. Oftewel: het vakmanschap – en soms meesterschap – van de architect is doorslaggevend: willen we wijken en bedrijfsterreinen blijven volbouwen of duurzaam gebouwd geluk? Op naar ons 176-jarig bestaan en naar het Beste Gebouw van 2018! Nathalie de Vries BNA-voorzitter

MORE WHITE 2017

GLOEDNIEUWE CATALOGUS MET MEER DAN 300 NIEUWE PRODUCTEN EN INNOVATIES Bekijk hem direct online op slvbyoutput.nl of download de vernieuwde app.

Inhoud 1

BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2017 Winnaar

Volkskrant Publieksprijs

Genomineerden Beste Gebouw van het Jaar bekend Categoriewinnaars Genomineerden

Eervolle Vermeldingen

Fotoverslag prijsuitreiking

Inzendingen Identiteit & Icoonwaarde

Inzendingen Leefbaarheid & Sociale Cohesie

Inzendingen Stimulerende Omgevingen

110

Inzendingen Particuliere Woonbeleving

124

WERKEN MET EEN ARCHITECTENBUREAU Meerwaarde van de architect Erkende BNA bureaus

Architect voor uw huis Architectenwinkel

137

138

139

Particuliere Opdrachtgever

142

143

144

Zelf bouwen, met een architect De voorfase 146 Het ontwerpen bouwproces

145

147

Samen werken aan waarde/waardekaarten Opinie: Gastblogs

149

162

Richtlijn Gezonde Architectenselecties Praktijkvoorbeelden Deliverables

BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2017

174

177

JC */

E`\ln lckiXjcXeb Xcld`e`ld iXXd$ \e [\lijpjk\\d

JC */ :cXjj`Z

JC */ :lY`Z

JC */ =\iif

;\ [ffifekn`bb\cè^ mXe _\k d\\jk jlZZ\jmfcc\ iXXd$ \e [\lijpjk\\d mXe I\peX\ij i\jlck\\i[\ è _\k e`\ln\ JC */% LckiXjcXeb \e kfZ_ mfc[f\k [`k jpjk\\d XXe Xcc\ df[\ie\ k\Z_e`jZ_\ jg\Z`Ô ZXk`\j nXXife[\i \\e _f^\ `jfcXk`\nXXi[\ e YiXe[n\i\e[_\`[% JC */ `j Y\jZ_`bYXXi è [i`\ jkàc\e1 :cXjj`Z# :lY`Z \e =\iif% ;\ jkiXbb\ l`kjkiXcè^ gXjk l`kjk\b\e[ Yà i\efmXk`\gifa\Zk\e Xcj m\imXe^è^ mXe jkXc\e iXd\e \e ffb è e`\lnYfln c\m\ik JC */ \\e Y\cXeîàb\ Yà[iX^\ XXe [\ [\kX`cc\iè^ mXe \\e ^\Yfln% @ek\i\jj\ mffi \\e gifÔ c\iè^ fg dXXk6 E\\d ZfekXZk fg d\k [\ X[m`j\lij mXe I\peX\ij%

B`ab fg nnn%i\peX\ij%ec f] Y\c "*( ' +0) Æ ,- (' )'

Inhoud 3

TECHNOLOGISCHE ONTWIKKELINGEN Fred Schoorl, directeur BNA

189

191

Jelle Feringa: ‘de sprong van ontwerp naar product’ 4

DUURZAME ONTWIKKELINGEN

201

Toekomstplannen voor de ringweg Gastblog Paul de Ruiter

202

204

INNOVATIE

TRANSFORMATIE EN HERONTWIKKELING

211

Hoofdkantoor a.s.r. 7

193

228

BNA SERVICE VOOR OPDRACHTGEVERS Hulp bij geschillen BNA Onderzoek

223

231

233

234

CONTACT MET DE BNA

ARCHITECTENBUREAUS BNA

245

253

Vind een architect

254 Alfabetische ledenlijst 254 BNA-bureaus per provincie 262

ADVERTEERDERSINDEX

COLOFON

304

307

BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2017

Hang- en sluitwerk van BUVA ingevoerd in BIM-model Het luxe rvs hangen sluitwerk van de woningen van Pontsteiger is afkomstig van BUVA, producent en leverancier op het gebied van hangen sluitwerk, ventilatie, hardglas ramen, aluminium profielen en glasvezelversterkte onderdorpels voor zowel de woning- als utiliteitsbouw. Bijzonder in het geval van Pontsteiger is dat BUVA voor het eerst het hangen sluitwerk in het BIM-model heeft ingevoerd. Elke betrokken partij kan uit het BIM-model alle benodigde informatie over het hangen sluitwerk halen, zoals artikelnummer, afbeeldingen en montagevoorschriften. BIM sluit erg goed aan bij het BUVA LogiTime concept, waarbij het hangen sluitwerk per deur wordt aangeleverd. Met het BUVA LogiTime concept worden faalkosten tijdens de uitvoering uitgesloten. Het gehele project loopt via BIM veel efficiĂŤnter en bespaart uiteindelijk een hoop tijd. Kijk voor meer informatie op buva.nl.

MARKT VISIE SLANKSTE ALUMINIUM KOZIJN MET DUBBELE DEUR ALS ALTERNATIEF VOOR STAAL

DE LEVERANCIER

ALIPLAST Aliplast Aluminium Systems is een grote speler op het gebied van aluminium profielen voor deuren en kozijnen. Omdat het alle benodigde disciplines in eigen huis heeft, waaronder de extrusiefaciliteiten, kan het bedrijf snel anticiperen op specifieke klantenvragen. Zo kwam ook de Steel Look renovatiedeur met slanke kozijnen tot stand, vertelt Marc Mulders. Dreumel Ramen en Deuren uit Den Haag kwam met de vraag voor smalle kozijnen en deuren. Mulders: “Bij het renoveren van oude, monumentale panden is er veel vraag naar slanke aluminium kozijnen, slanker dan staal.”

OPLOSSING BEDACHT Tot op heden was het lastig dergelijke kozijnen met naar buiten toe opendraaiende deuren te leveren vanwege de hoekconstructie van aluminium profielen. “Het gaat dan om het inpassen van het brede deel, waar de sloten in zitten, met de smallere kozijnen aan de boven- en onderkant. Samen met Dreumel hebben we hiervoor een oplossing bedacht, waardoor het nu wel kan.”

VOOR RENOVATIE EN NIEUWBOUW De nieuwe, slanke deur zorgt ervoor dat de look and feel van een gebouw beter behouden blijft, vergeleken met de standaard stalen profielen. Maar de Steel Look renovatiedeur is ook prima geschikt voor nieuwbouw, zegt Mulders. “Het is het slankste profiel op de markt.” Ondanks dat er nog geen reclame is gemaakt, zijn er al meer dan vijftig besteld. “De behoefte is er dus”, glimlacht Mulders.

NIEUWE SERIE VOOR TRIPLE GLAS Aliplast constateert een toenemende behoefte aan triple glas. Daarom is de volgende stap de nieuwe Star 75 Steel Look serie, die

appartementencomplex in Brussel wilde de architect een homogene uitstraling. Vanaf buiten mag je niet zien welke ramen open kunnen. Dat hebben we opgelost met een verborgen vleugelsysteem.”

SNEL ANTICIPEREN

geschikt is voor dit type glas. Ook in deze serie komt er een variant met smalle kozijnen. De Star 75 Steel Look lijkt op staal en heeft een aanzicht vanaf 35 millimeter. De Star 75 MaxLight is volledig vlak, heeft ook een aanzicht vanaf 35 millimeter en is geschikt voor renovatie en nieuwbouw. Beide series bieden deurhoogtes tot 2800 millimeter. Daarnaast heeft deze serie de beste isolatiewaarde van de markt, vanwege het toepassen van ander isolatiemateriaal.

“Doordat wij alles onder één dak hebben, kunnen we heel snel anticiperen. Op maatwerkvragen, maar ook qua levertijden. We hebben meer grip op de kwaliteit. Zo bieden we bijvoorbeeld standaard 15 jaar garantie op onze lak en op sommige speciaal ontwikkelde lakken zelfs 25 jaar, in plaats van de gebruikelijke tien. En het zorgt er voor dat we kosteneffectief kunnen werken.”

VERBORGEN VLEUGELSYSTEEM Mulders geeft nog een voorbeeld van een pasklare maatwerkoplossing waarbij de combinatie van aluminium systeemhuis en extrusie een voordeel is. “Voor een groot

“Onze projectadviseurs pakken specifieke vragen van bijvoorbeeld architecten graag op. Zo maakten we samen met SKM Roosendaal, de architect en de opdrachtgever zeven nieuwe profielen voor het luxe resort Zilverenschor in Arnemuiden. Onder meer profielen met een onzichtbare waterhuishouding voor een verticaal schuifraam en voor de Panorama vouwwand. Wij zijn de eersten die dat kunnen.” Meer informatie over de producten en de dealers van Aliplast Aluminium Systems vindt u op de website www.aliplast.nl

Constructief denken en bouwen met passie voor metaal

Hermitage aan de Amstel, Amsterdam OVT, Breda

TU, Eindhoven

Landhuis, Wassenaar Erasmus MC, Rotterdam

Concertgebouwplein, Amsterdam

Rijnstraat 8, Den Haag

“Uw allround partner binnen de metaal” www.kerstenconstructie.com M.C. Kersten BV is een familiebedrijf dat bijna 60 jaar bestaat en waarbij kwaliteit en klantgerichtheid voorop staan. Wij zijn gespecialiseerd in het bedenken en ontwikkelen van complexe metaalconstructies, trappen, liftschachten, hekwerken, kozijnen en deuren. Wij leveren maatwerk, waarin onze passie voor metaal, vakkundigheid en diversiteit keer op keer naar voren komt.

Hoofdkantoor ASR, Utrecht

Nieuwendijk 196, Amsterdam

Mooie voorbeelden van onze kwaliteiten zijn dan ook terug te vinden in het project OVT Breda dat is verkozen tot “BNA Beste Gebouw van het Jaar 2017”, waar Kersten rvs-, glas-, lamel- en gaashekwerken, trappen, rvs- en houten leuningen en zetwerk heeft geleverd.

Station Rotterdam - ©Jannes Linders / Benthem Crouwel Architects

AstraZenica - ©Herzog & de Meuron Architects

Voor elk project een duurzame oplossing CARLISLE® biedt duurzame EPDM afdichtingen voor daken, gevels en gebouwen. Individueel technisch advies en projectbegeleiding. Uw EPDM kennispartner van ontwerp tot realisatie.

PakhuisMeesteren - ©AWG Architecten

Vossenloo - ©IAA Architecten

WWW.CCM-EUROPE.COM

Pontsteiger - ©Arons en Gelauff Architecten

Station Arnhem - ©UNStudio

MARKT VISIE DUURZAAM GEPRODUCEERDE MORTEL VOOR HET BESTE EINDRESULTAAT

DE LEVERANCIER

MEGAMIX De kleurrijke mortelsilo’s van MegaMix domineren al 35 jaar bouwplaatsen in heel Nederland. Dat is niet verwonderlijk, want het bedrijf heeft een landelijke dekking en levert mortels van hoogstaande kwaliteit, met de laagste ecologische footprint. “Ons motto is niet voor niets: voor hetzelfde geld duurzame mortel.” “Wij leveren een halfproduct - de mortel - dat verwerkt wordt met een gevelsteen. De metselaar maakt er een eindproduct van. Als één

component niet klopt, klopt het eindbeeld niet”, begint Roald van der Wal.

DUURZAME MORTEL “Een hoge en constante kwaliteit van de mortel is dus belangrijk.” MegaMix biedt beiden door de grondstoffen van de mortel in een tweekamersilo op de bouwplaats te mengen. Hiermee kiest het bewust voor een andere werkwijze dan de markt. De tweekamersilo heeft meerdere voordelen ten opzichte van de traditionele productiewijze.

“Wij drogen het zand niet. Per silo besparen we daarmee 175 kuub aardgas. Vanuit duurzaamheidsoogpunt is dat heel belangrijk, vooral ook omdat een cementhoudend product helaas geen goede reputatie heeft als het gaat om de uitstoot van CO2.”

AARDVOCHTIG Minstens zo belangrijk is het feit dat de kwaliteit van de mortel door dit procedé hoger is. Van der Wal legt uit hoe dat zit. “Het voordeel van aardvochtig zand is dat het

‘Een hoge en constante kwaliteit van de mortel is belangrijk.’ 12

MegaMix Mortels MegaMix biedt 20 mortelsoorten in silo’s van 1 tot 35 ton, in big bags van 1000 kg en zakgoed van 25 kg. Duurzaamheid - Duurzaamste Greenworksmortel, vergeleken met droge (metsel)mortels 60 procent lagere milieubelasting. - Mortels zijn DUBOKEUR gecertificeerd

‘Als één component niet klopt, klopt het eindbeeld niet.’

Esthetisch - Mortels in verschillende kleurstellingen - Uitslag reducerende middelen (URM) voor een optimaal resultaat Levertijd en logistiek - Voor 12 uur besteld = volgende dag geleverd - Silo’s worden gewisseld - Altijd een constante, gegarandeerde kwaliteit Toepassing Vermetselen van metselstenen met een karakteristiek variërend van zeer weinig zuigend tot zeer sterk zuigend

aanhangend en geabsorbeerde vocht aanwezig blijft en het mengproces positief bevordert. Het drogen van het zand en het later weer opmengen met water zorgt voor kwaliteitsverlies. Vochtig zand blijft homogeen. Afhankelijk van de klantwens, mengen wij het in de silo tot het gewenste eindproduct.” Alle mortels voldoen aan de geldende normen en eisen. “De kans op ontmenging is uit te sluiten, in tegenstelling tot droge mortelsystemen.”

LEVERINGEN IN MINDER DAN 24 UUR MegaMix heeft 13 productielocaties in heel Nederland. Transportkilometers blijven hierdoor beperkt en de reactiesnelheden zijn altijd kort. Ook als de levertijden in de markt oplopen, zoals momenteel. “Dankzij onze landelijke dekking leveren wij altijd binnen 24 uur, soms zelfs binnen enkele uren.” Het regionale karakter helpt ook bij het

oplossen van storingen of technische vragen.

gedaan en zo was de hele situatie vanaf de eerste melding binnen twee dagen opgelost.”

ADVIESFUNCTIE MegaMix adviseert opdrachtgevers over welk type mortel het beste past bij een bepaalde gevelsteen. “Het eenvoudigste aspect in de driehoek mortel-steen-metselaar is de mortel. Daarin adviseren wij in verband met het beste beeld van de gevel. Er zijn diverse manieren om stenen te metselen. Met name staand en klamp zijn metselwijzen waarbij opdrachtgevers vaak prijs stellen op advies.”

MEEDENKEN EN OPLOSSEN

Mortel lijkt een relatief eenvoudig product, een mengsel van bindmiddel, toeslagstoffen en water. Maar dat is schijn, zegt Van der Wal. “Wij zijn dagelijks bezig met innovatie. We zien steeds meer metselstenen die op een andere manier geproduceerd worden dan voorheen. Dat heeft effect op je mortel en daar moet je in mee. Zo hebben we bijvoorbeeld een product ontwikkeld dat het risico op uitbloeden (het uittreden van vrije kalk uit het cement) sterk vermindert.”

Van der Wal haalt een voorbeeld aan van een probleem op een bouwplaats. “Er was een technisch probleem. Onze specialist was binnen twee uur ter plaatse. Uit onderzoek bleek dat de steen afweek van de specificatie en dat de beste oplossing was om snel andere mortel te leveren. Dat hebben we

Je schakelaars op je smartphone

NIKO CONNECTED SWITCH

Moeiteloos slimmer Je wil gaan slapen, maar er brandt nog licht in de woonkamer? Voortaan moet je niet meer de hele woonkamer door, want dankzij de Niko connected switch app heb je je schakelaars gewoon op zak. De draadloze schakelaars volgens het Easywave protocol koppel je aan de app. Je bedient de schakelaars vervolgens met je smartphone, tablet of smartwatch. Zo kan je vanuit je bed het licht uitschakelen, of vanaf kantoor de rolluiken neerlaten.

PA-434-03

Lees er alles over op www.niko.eu/connectedswitch

ASPECTA TEN, FIVE en ONE PVC vloeren ideaal voor de Europese projectmarkt In 2015, 2016 en 2017 heeft ASPECTA een drietal nieuwe lijnen PVC vloeren geïntroduceerd speciaal ontworpen voor de projectmarkt.

ASPECTA TEN

Het eerste product, ASPECTA TEN genaamd heeft een aantal zeer grote voordelen.Exclusief ontworpen voor de projectmarkt is ASPECTA TEN namelijk voorzien van de innovatieve, gepatenteerde ISOCORE™ technologie. Een uit meerdere lagen opgebouwd product met kliksysteem wat bestaat uit een hoge densiteit PE-schuim onderlaag in combinatie met een geëxtrudeerde PVC- tussenlaag met bovenop verlijmd een zeer slijtvaste (klasse 43) 0,7mm dikke LVT- toplaag. Dit alles verzekert een bovengemiddelde dimensie stabiliteit en maakt van het installeren een precies en gemakkelijk proces mede dankzij het drop-locksysteem op de kopse verbinding. De aanwezigheid van de geïntegreerde ondervloer betekent dat het mogelijk is om direct op bestaande vloerbedekkingen te leggen en zelfs op keramische tegels. ASPECTA TEN is 100% waterresistent, 10mm dik en verkrijgbaar in verschillende afmetingen tot wel 1830mm lang. Met ruim 30 verschillende dessins in hout, steen en leerlook allen in natuurlijke kleuren is er voor iedere situatie een mooie vloer uit te kiezen.

ASPECTA FIVE

Wanneer de omstandigheden vragen naar een oplossing in een dry-back PVC heeft ASPECTA een tweede serie producten klaar staan. Maar liefst 109 verschillende dessins in een 3,2mm dikke versie ( toplaag 0,7mm ) worden onder de naam ASPECTA FIVE in de markt gezet. Ook hier uiteraard een zeer divers gezelschap van schitterend, eigentijds ontworpen dessins.

ASPECTA ONE

Ten slotte word er onder de naam ASPECTA ONE een 2,5mm dikke (toplaag 0,55mm) PVC dry-back collectie aangeboden. Ook deze lijn blinkt uit in diversiteit, zo zijn er zelfs verschillende patroonvloeren te verkrijgen denk hierbij bijvoorbeeld aan traditionele visgraatpatronen. De verkoop van alle drie de lijnen word ondersteund door schitterende architectenmappen en een gratis online stalenservice. De complete collecties van ASPECTA TEN, FIVE en ONE zijn uit voorraad leverbaar.

Voor meer informatie bezoek de website: ZZZ DVSHFWDӿRRULQJ FRP Aspecta wordt in Nederland exclusief verdeeld door: Roommade. Contactpersoon: Peter Snel Email: peter@roommade.nl 9LHKRӽ Contactpersoon: 'HQQLV 9LHKRӽ (PDLO GHQQLV#YLHKRӽ QO 15

‘AAN HET WERK KENT MEN DE MEESTER’

Kijkend naar de ruimte, creëren wij de ideale vloer. Met oogstrelend design en de juiste eigenschappen. Ontworpen en gemaakt in ons mooie Nederland. forbo-ﬂooring.nl

creating better environments

Priva, de Lier

Revolutionaire generatie isolatieglas SGG CLIMAPLUS ECLAZ ONE +DDOW PD[LPDDO QDWXXUOLMN GDJOLFKW LQ KXLV (VWKHWLVFK QHXWUDDO PHW HHQ ODJH EXLWHQUHµ HFWLH 7RS WKHUPLVFKH LVRODWLH HQ JUDWLV ]RQQH HQHUJLH SGG &/,0$3/86 (&/$= 21( YROGRHW FRPSURPLVORRV DDQ GH KRRJVWH HLVHQ

ZDW HQHUJLH]XLQLJKHLG HQ FRPIRUW EHWUHIW

glassinfo.nl@saint-gobain.com

â&#x20AC;&#x2122;17

BESTE GEBOUW

113 Inzendingen 33 inzendingen Identiteit & Icoonwaarde 27 inzendingen Leefbaarheid & Sociale Cohesie 26 inzendingen Stimulerende Omgevingen 27 inzendingen Particuliere Woonbeleving

9 Nominaties 2 Eervolle Vermeldingen 4 Categoriewinnaars 1 Volkskrant Publieksprijs 1 BNA Beste Gebouw van het Jaar Om het maatschappelijke component van deze competitie te onderstrepen, zijn de inzendingen - net als in voorgaande jaren - ondergebracht in vier categorieën: Identiteit & Icoonwaarde, Particuliere Woonbeleving, Stimulerende Omgevingen en Leefbaarheid & Sociale Cohesie.

Per categorie kon de jury maximaal drie projecten nomineren, waarvan één categoriewinnaar. Daarnaast bestond de mogelijkheid om maximaal drie projecten een eervolle vermelding toe te kennen. Uit de genomineerde inzendingen is tot slot het Beste Gebouw van het Jaar gekozen.

De inzendingen zijn op drie onderdelen beoordeeld: de score binnen de categorie; architectonische criteria (stedenbouwkundige inpassing, conceptuele kracht, consistente uitwerking, materialisatie en detaillering) en de samenwerking tussen architect en opdrachtgever in relatie tot de opgave (proces, planning, omgang met budget, communicatie).

Laat je inspireren door de presentatie van de bekroonde projecten op de volgende pagina’s. Daarna volgen alle inzendingen per categorie. Meer over de inzendingen, beeldmateriaal en documentatie vindt u op gebouwvanhetjaar.nl

Station Breda viert het vakmanschap, en de waarde van gebouwen voor de stad

BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2017

De Jurering

EEN KUNSTTEMPEL OP EEN HISTORISCH LANDGOED TEGENOVER EEN ‘SCHUUR’ WAARIN PRAKTIJKONDERWIJS WORDT GEGEVEN, EEN STATION DAT IN ZICHZELF EEN STADJE IS EN EEN STADHUIS WAAR HET VOLK LETTERLIJK ZIJN STEMPEL (OF EIGENLIJK: VINGERAFDRUK) OP DRUKTE, EEN ‘TROPISCH’ KANTOOR IN EEN VOORMALIGE MACHINEFABRIEK EN EEN HOFJE ALS EEN OASE IN DE STAD. HET IS EEN KORTE IMPRESSIE VAN DE BOEIENDE ZOEKTOCHT NAAR HET BESTE GEBOUW VAN 2017, DIE DE JURY DWARS DOOR NEDERLAND VOERDE.

bouwen, en waar: in de stad of de periferie, in het centrum of juist daarbuiten? Het feit dat architecten kunnen luisteren, hun interesse in andere mensen, is volgens de jury het allerbelangrijkst. Vervolgens is het de kunst om uiteenlopende wensen en verlangens – van de opdrachtgever, gebruikers, omwonenden - te vertalen naar een bouwwerk, dat op zijn plek past. Het gebouw moet goed functioneren, logistiek kloppen, je moet het begrijpen. Om dat voor elkaar te krijgen, moet de architect de juiste vragen en prioriteiten kunnen stellen, en de samenhang tussen de verschillende aspecten bewaken.

De twaalfde editie van de prijs bood een grote rijkdom aan projecten, leverde veel stof voor discussie, en resulteerde in een spannende eindstrijd tussen twee gebouwen. Om te beginnen heeft de jury uitvoerig gesproken over wat deze prijs inhoudt; waar staat de term Beste Gebouw voor? De BNA wil met deze prijs meer bewerkstelligen dan een ideeënuitwisseling tussen vakgenoten. De centrale vraag is: welke meerwaarde kan de architect bieden aan samenleving en opdrachtgever? Die vraag is eens te meer aan de orde sinds de architectuur als gevolg van de economische crisis die in 2008 toesloeg zelf in een zware crisis belandde. De vastgoedmarkt stortte in, de beroepsgroep werd gehalveerd en het aantal leegstaande gebouwen groeide schrikbarend. In de jaren negentig en nul, toen de bomen tot in de hemel groeiden, leek bouwen vanzelfsprekend, nu heerste twijfel over de noodzaak van nieuwe projecten – als de financiering uberhaupt rond kwam. Architectuur moest zichzelf opnieuw legitimeren.

JURYLEDEN Juryvoorzitter Hans Wijers: “Architecten en opdrachtgevers hebben te maken met een aantal lange-termijntrends: behoefte aan meer duurzaamheid, via de bebouwde omgeving een bijdrage leveren aan meer inclusiviteit in onze samenleving en natuurlijk innovatie: het benutten van nieuwe materialen en inspelen op de digitalisering” De overige juryleden zijn Harry Abels, directeur IAA Architecten, Anne van der Zwaag, directeur designbeurs OBJECT Rotterdam, architect Ellen van der Wal, Edwin Oostmeijer, duurzaam projectontwikkelaar, en Tim van der Grinten, VR-pionier en oprichter Moodbuilders. Voor meer informatie: gebouwvanhetjaar.nl en bna.nl Saint Gobain Glass is hoofdsponsor van Beste Gebouw van het Jaar 2017. Co-sponsoren zijn VMRG keurmerk, Reynaers aluminium en Kingspan Geïsoleerde Panelen. Voor deze editie zijn de Volkskrant en Architectenweb mediapartners.

MAATSCHAPPELIJKE BIJDRAGE Na een tijd waarin de focus lag op esthetiek, draait het tegenwoordig veel meer om de maatschappelijke bijdrage die architectuur kan leveren. Uit de inzendingen blijkt dat er wordt nagedacht over andersoortige, alledaagse opgaven. De jury stond onder meer stil bij een kenniscentrum voor de (duurzame) melkveehouderij, een grote Albert Heijn supermarkt die is ingepast is in een landelijke omgeving, de verduurzaming van een aantal na-oorlogse flats en een reeks grote infrastructuurprojecten. Het zijn projecten waar vrijwel iedereen mee in aanraking komt, die tonen dat architectuur veel meer is dan nieuwe woonwijken uitrollen of mooimakerij. De jury grijpt deze gelegenheid graag aan om architecten daarin te toetsen, en het publiek inzicht te bieden in het vak.

VAKMANSCHAP Waarin kan een architect het verschil maken? Het begint bij de vraag of je wel of niet zou moeten BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2017

â&#x20AC;&#x2122;17

BESTE GEBOUW

WINNAAR BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2017 OPENBAAR VERVOER TERMINAL BREDA Architect Koen van Velsen architecten Opdrachtgever ProRail in samenwerking met NS Stations en de gemeente Breda Bouwperiode 2012-2016 Fotograaf Rene de Wit

BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2017

â&#x20AC;&#x153;

Alle facetten van het architectenvak komen bij elkaar in dit publieke gebouw

BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2017

’17

BESTE GEBOUW

UIT HET JURYRAPPORT OV Terminal Breda is veel meer dan een treinstation; het omvat een busstation, een passage, een parkeergarage op het dak, 9000 m2 winkels, 20.000 kantoren, 147 woningen in 4 blokken, fietsenstalling 6000 stuks, 2 pleinen. Architect Koen van Velsen bracht al deze functies bij elkaar in een bakstenen gebouw dat over het spoor is gebouwd en via de nieuwe (OV-poortvrije) voetgangerspassage ook letterlijk het centrum met de wijk Belcrum verbindt. Met dit monumentale bouwwerk is de toon voor de verdere (her)ontwikkeling van het stationsgebied gezet. De jury is diep onder de indruk van het gigantische gebouw, dat voelt als een stadje. De toevoeging van woningen, die als ‘poten’ op de voorpleinen landen 26

en de overgang van het station naar de omringende buurt bewerkstelligen, vindt de jury een vondst, evenals de enorme vensters waardoor je op de perrons kijkt, en de spectaculaire parkeergarage op het dak. Het gigantische gebouw sluit goed aan op de omgeving, in schaal en materiaal. Het is groots, maar domineert niet. Het past bij bourgondische sfeer van Breda en heeft tegelijk internationale klasse. Stedenbouw, architectuur, logistiek, lichten kleurgebruik, interieur, bewegwijzering – alle facetten van het architectenvak komen bij elkaar in dit publieke gebouw, dat de gemeente en de buren ‘verplicht’ om met eenzelfde kwaliteit verder te ontwikkelen; noblesse oblige. Station Breda viert het vakmanschap, en de waarde van gebouwen voor de stad. BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2017

De toon voor de verdere (her)ontwikkeling van het stationsgebied is gezet

Foto: RenĂŠ Vegter / ProRail

BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2017

“Denken en doen onder één dak” Boko Dakbedekkers staat al sinds de oprichting in 1961 voor een nuchtere manier van werken, gekoppeld aan een sterke drang naar vernieuwing en duurzaamheid. Als specialist in ‘moeilijke daken’ mochten wij o.a. het Olympisch Stadion, B- en C Pier Schiphol, en de Openbaar Vervoer Terminals van Arnhem én Breda van hoogwaardige dakbedekking voorzien. In het oog springende projecten waar wij alle aparte wensen en vormen volgens de welbekende ‘Boko norm’ hebben voltooid. Ons streven naar vernieuwing werd in het verleden meermaals met oorkondes beloond. Dat de OVT Breda is gekozen tot ‘Gebouw van het Jaar 2017’ is dan ook een welkome waardering voor alle hardwerkende Boko Dakbedekkers. Nuchter als we zijn: daar mogen we best trots op zijn!

DE LEVERANCIER

MARKT VISIE FRAAI EN DEGELIJK GAAN HAND IN HAND BIJ OVT BREDA KNAUF

TRANSFORMATIE VAN EEN STUKJE STAD Nogal wat steden nemen hun spoorzone op de schop. Breda is er één van. Het complete gebied rondom het station wordt opnieuw ingericht. Oude woningen en industriële panden verdwijnen en er komt nieuwbouw voor in de plaats. De Openbaar Vervoer Terminal (OVT) is een markant onderdeel van dat gebied. Anders dan de naam doet vermoeden, gaat het om meer dan alleen reisfaciliteiten. Naast het trein- en busstation bevat de OVT onder meer kantoorruimte, winkels en appartementen. Als specialist in wanden plafondoplossingen heeft Knauf een essentiële bijdrage geleverd.

komen, staan deze wel in verbinding met buiten. Vandaar dat Knauf voor deze plafonds, in de ruimte waar veel trein- en busreizigers komen, de volledig vochtongevoelige cementplaat adviseerde. Daarnaast is deze Aquapanel plaat ook schimmelbestendig en onbrandbaar. Vanwege de windbelasting zijn er extra voorzieningen toegepast, voor de stabiliteit en de stevigheid. Niet alleen de Aquapanel Cement Boardplaten zijn bestand tegen vochtige situaties, ook het systeem waarop ze zijn gemonteerd is er op afgestemd; het materiaal is extra corrosie werend.

STRAK AFGEWERKT

GEEN RISICO’S MET VOCHT Bij de verkeersgebieden is gebruik gemaakt van het Knauf Aquapanel systeem. Verwol Complete interieur Realisatie monteerde zo’n 7.500 m2 materiaal. Hiervoor zijn twee varianten Aquapanel gebruikt. In de centrale hallen, de winkels en de verbindingsgangen is gekozen voor Aquapanel Cement Board Indoor platen. Hoewel de plafonds niet direct met weer en wind in contact

EXTRA VERSTEVIGD Bij het busdek is er wel sprake van een buitensituatie. Daar zijn Aquapanel Cement Board Outdoor platen gemonteerd. Hier gaat het niet alleen om plafonds, maar ook om eilanden met verlichting.

Aan het uiterlijk van de afgewerkte Knaufplafonds en -wanden is niet te zien dat het om zulk robuust en stoer plaatmateriaal gaat; ze ogen als strak pleisterwerk. Dat was een wens van de architect Koen van Velsen, de afwerking moest zo min mogelijk structuur hebben. Knauf kon aan die wens gehoor geven, de cementgebonden platen zijn afgewerkt met een prachtig witte en strakke Knauf Aquapanel afwerking. Door de bovenliggende sporen is de omgeving belast met veel trillingen. Om schade te voorkomen is dilateren noodzakelijk. In overleg met de adviseurs van Knauf is een dilatatie advies opgesteld. Hierdoor is toch het beeld van een volledig doorlopend plafond ontstaan. Met de fraai en gedegen afgewerkte nieuwe Openbaar Vervoer Terminal geeft Breda een prachtige visitekaartje af. Een mooi welkom aan bezoekers van de stad.

Optimaal resultaat Al bijna 15 jaar is Leicon Verkeersgeleiding

Wij feliciteren Koen van Velsen architecten, NS

dagelijks bezig met de realisatie en ontwikkeling

Stations, ProRail en Gemeente Breda met de titel

van bushaltes in Nederland. Van enkelvoudige

BNA Beste Gebouw van het Jaar 2017.

haltes tot complexe transferia en busstations. En trots zijn we zeker dat wij met onze kennis, ervaring en deskundigheid als een professionele en betrokken partner een bijdrage mochten leveren aan de totstandkoming van OVT Breda.

Basis voor bereikbaarheid, toegankelijkheid en verkeersveiligheid. Laat u inspireren op www.leicon.nl

Met gepaste trots feliciteren wij Koen van Velsen architecten met het winnen van deze welverdiende prijs. Van harte! TETTO Daktegelsystemen

Helftheuvelweg 11 5222 AV â&#x20AC;&#x2DC;s-Hertogenbosch

info@tettodakdesign.nl www.tettodakdesign.nl

WINNAAR VOLKSKRANT PUBLIEKSPRIJS STADHUISKWARTIER DEVENTER Architect Neutelings Riedijk Architecten Opdrachtgever Gemeente Deventer Bouwperiode 2013-2015 Fotograaf Scagliola Brakkee Rotterdam

BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2017

Een tijdloze uitstraling en energiezuinig in gebruik BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2017

UIT HET JURYRAPPORT Het nieuwe Stadhuiskwartier brengt het stadsbestuur en alle gemeentelijke diensten - voorheen verspreid over een groot aantal kantoren - onder één dak. Aansluitend op het oude historische stadhuis, bouwde Neutelings Riedijk een hedendaags palazzo rond een overdekt binnenplein: de publiekshal. Dit plein maakt deel uit van een stelsel van pleinen en stegen, dat aansluit op het bestaande stratenpatroon. Op deze manier is een rommelig stuk stad vakkundig ‘gerepareerd’. De jury is vol bewondering over wat hier tot stand is gebracht, en vindt het een ‘ongelooflijk mooi’ gebouw. Het is markant en tegelijk goed ingepast; met respect voor traditie en de plek is een 34

ontwerp gemaakt dat ‘nergens anders had kunnen staan, en onmiskenbaar van nu is’. Het is monumentaal en huiselijk ineen, heeft een tijdloze uitstraling en is energiezuinig in gebruik. De samenwerking tussen architecten, interieurontwerpers en landschapsarchitecten is tot in de puntjes verzorgd. Van de centrale hal en de gerenoveerde raadszaal tot de bedrijfskantine en de lichte kantoren van de ambtenaren; overal proef je kwaliteit. De houten gevelkaders zijn verrijkt met een kunstwerk van Loes ten Anscher, die de vingerafdrukken van 2264 Deventenaren in aluminium goot. Op deze manier is het stadhuis daadwerkelijk een huis van de gemeenschap geworden. BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2017

De samenwerking tussen architecten, interieurontwerpers en landschapsarchitecten is tot in de puntjes verzorgd

BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2017

AGC, de énige glasfabrikant met het “Cradle to Cradle CertifiedTM Bronze” certificaat voor isolerende beglazingen THERMOBEL, VOOR DUURZAMERE GEBOUWEN De Thermobel isolerende beglazingen zijn de eerste en de enige beglazingen die het “Cradle to Cradle Certiﬁed TM Bronze” milieulabel mogen dragen. Dit draagt bij aan betere prestaties in milieucertiﬁceringsprogramma’s zoals LEED en BREEAM.

AGC Glass Nederland - T +31 344 67 97 11 - F +31 344 67 96 99 - sales.nederland@eu.agc.com - www.agcnederland.nl

HIER KRIJGT DE FIETS DE PLEK DIE HIJ VERDIENT VelopA feliciteert Koen van Velsen architecten, Gemeente Breda,

veilig stallen op verschillende plekken in en rond het complex.

NS stations en ProRail met de prijs “BNA beste gebouw van

Als bedrijf dat zich al jaren inzet voor de bevordering van ﬁets-

het jaar 2017” voor het nieuwe station van Breda. Een terechte

mobiliteit genieten we hier ontzettend van. Toegegeven, ook

prijs vinden wij. Al was het alleen maar om de plek die de ﬁets

wel omdat wij een bijdrage mochten leveren met ons CapaCITY

hier krijgt. De ﬁetser mag dwars door het gebouw ﬁetsen over

dubbellaags ﬁetsparkeersysteem.

een prachtig wit natuurstenen ﬁetspad en zijn bezit luxueus en

Nogmaals van harte.

Kennispartner in ﬁetsmobiliteit en inrichting van de openbare ruimte 37

WIE DROOMT VAN VAN GEPERFOREERDE GEVELS, WORDT GEZIEN. SPECIALIST IN METALEN GEVELBEKLEDING 010 - 208 37 88

WWW.ALDOWA.NL

Plooijer Toegangstechnologieën feliciteert de OV Terminal Breda met de verkiezing Beste Gebouw van het Jaar 2017 De OV Terminal Breda, is ontworpen door Koen van Velsen architecten, in opdracht van ProRail, NS Stations en Gemeente Breda. Plooijer Toegangstechnologieën leverde voor Bouwcombinatie OVT BREDA vof 130 spiegel gepolijste puien voor de winkelgalerijen. Plooijer Toegangstechnologieën levert ook: π Brandwerende beglaasde schuifpuien π Proﬁelstalen puien π Plaatstalen deuren raamkozijnen Extra zekerheid biedt het KOMO-attest waarmee brandwerende puien kunnen worden geleverd

Sluispolderweg 44

1505 HK Zaandam

T: 075 - 635 08 00

info@plooijer.nl

www.plooijer.nl

Genomineerden Beste Gebouw van het Jaar bekend DE FLAT, MUSEUM VOORLINDEN OF EEN OV-TERMINAL, WELK GEBOUW IS NIET ALLEEN MOOI MAAR FUNCTIONEERT OOK EXCELLENT? IN MEI WETEN WE HET. DIT ZIJN DE GENOMINEERDEN. NEGEN GEBOUWEN ZIJN IN DE RACE VOOR DE TITEL BESTE GEBOUW VAN HET JAAR, DÉ NEDERLANDSE ARCHITECTUURPRIJS, WAARMEE DE BRANCHEVERENIGING VOOR NEDERLANDSE ARCHITECTENBUREAUS (BNA) DE MEERWAARDE VAN ARCHITECTUUR VOOR OPDRACHTGEVERS EN SAMENLEVING WIL LATEN ZIEN.

Bron: Kirsten Hannema 20 maart 2017 / de Volkskrant In de categorie Identiteit & Icoonwaarde zijn dat Museum Voorlinden in Wassenaar, het Stadhuiskwartier Deventer en OV Terminal Breda. Leefbaarheid & Sociale Cohesie wordt vertegenwoordigd door De Flat in Amsterdam Bijlmer, woongebouw De Smaragd in Amsterdam Oost en sportcentrum De Rozenburcht bij Rotterdam. Onder de noemer Stimulerende Omgevingen werden het hoofdkantoor van kinderwagenproducent Joolz in Amsterdam Noord en de SintLucas (v)mbo school in Eindhoven genomineerd, in de categorie Particuliere Woonbeleving het wooncomplex Agaathhof in Groningen. De zeskoppige vakjury, onder leiding van bestuurder en oud-politicus Hans Wijers, kon kiezen uit 113 inzendingen - nagenoeg evenveel als vorig jaar, maar de helft minder dan in 2014. Dit heeft deels te maken met de veranderde opzet van de prijs, maar het is ook een gevolg van de economische crisis die in 2008 toesloeg. De vastgoedmarkt mag nu dan weer aantrekken, maar de echo van de crisis is in de trage bouwsector - een gemiddeld bouwproject duurt zeven jaar - nog steeds voelbaar. De grote ontwikkelaars en corporaties kregen de financiering voor bouwprojecten de afgelopen jaren maar moeilijk rond; het geld moest vooral van particulieren komen. Museum Voorlinden is gebouwd door industrieel en kunstverzamelaar Joop van Caldenborgh, De Flat in de Bijlmer is herontwikkeld op initiatief van een groep jonge ondernemers, samen met de nieuwe kopers annex klussers. Juist omdat de particuliere markt bloeide, is het opmerkelijk dat er geen privé-woonhuizen zijn genomineerd.

MINDER SPEKTAKELARCHITECTUUR In lijn met het pas-op-de-plaats-gevoel van de crisis zien we minder spektakelarchitectuur. De projecten die genomineerd zijn in de categorie Identiteit & Icoonwaarde hoeven niet zo nodig op te vallen. Zowel architect Koen van Velsen (Station Breda) als Neutelings Riedijk (Stadhuiskwartier Deventer) zagen het allereerst als hun taak om een stuk ‘kapotte’ stad te repareren. Een soortgelijke inpassingsstrategie zie je bij woongebouw De Smaragd, de Agaathhof in Groningen en sportcentrum De Rozenburcht, terwijl de projecten voor Joolz en SintLucas binnen bestaande gebouwen zijn gerealiseerd. Het museumpaviljoen op landgoed Voorlinden stelt zich met zijn terughoudende architectuur volledig in dienst van de kunst en het omringende landschap. Deze trend sluit aan bij de prijswinnaar van vorig jaar, de parkeergarage in Katwijk, die onzichtbaar onder een duinlandschap is weggewerkt. Het past ook in een internationale tendens, waarbij minder aandacht is voor prestigeprojecten en ster-architecten en meer voor engagement en nieuwe samenwerkingsvormen. Veelzeggend is dat de laatste Prizker Prize (de ‘Oscar’ van de architectuur) naar een relatief onbekend trio Spaanse architecten ging, voor de manier waarop zij al dertig jaar gezamenlijk opereren.

BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2017

GENOMINEERDEN

OV Terminal Breda Architect: Koen van Velsen architecten Opdrachtgever: ProRail i.s.m. NS Stations en gemeente Breda OV Terminal Breda is veel meer dan een treinstation; het omvat kantoren, appartementen, winkels, pleinen, een busstation, horeca, en een spectaculaire parkeergarage op het dak. Architect Koen van Velsen bracht al deze functies bij elkaar in een bakstenen gebouw dat over het spoor is gebouwd en via de nieuwe voetgangerspassage ook letterlijk het centrum met de wijk Belcrum verbindt.

Museum Voorlinden, Wassenaar Opdrachtgever: Museum Voorlinden Architect: Kraaijvanger Architects Het was bij de aankoop van een reusachtige sculptuur van de Amerikaanse kunstenaar Richard Serra, dat industrieel en kunstverzamelaar Joop van Caldenborgh besefte dat dit niet langer ‘boven de bank’ paste. Hij besloot om een expositiegebouw voor zijn omvangrijke kunstcollectie te bouwen, waarvoor hij het landgoed Voorlinden aankocht. Samen met architect Dirk Jan Postel maakte hij een reis langs beroemde musea zoals De Menil in Houston en Fondation Beyeler bij Basel, waarop het ontwerp geinspireerd is. Bijzonder is het lichtdak met buisjes, waardoor noorderlicht direct en ‘levend’ zuiderlicht indirect binnenvalt.

BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2017

Joolz HQ, Amsterdam Architect: Space Encounters Opdrachtgever: Milk design BV Een oude industrieloods in Amsterdam Noord kreeg een tweede leven als hoofdkantoor van kinderwagenproducent Joolz. De karakteristieke stalen spanten en kraanbaan zijn behouden, de bakstenen straatgevel is ‘gepimpt’ door schuine glasplaten in de raamopeningen te plaatsen. Binnen zorgt een drietal tropische kassen voor een aangenaam werkklimaat. 41

SintLucas, Eindhoven Architect: architectenbureau cepezed Opdrachtgever: SintLucas Door zich midden in de creatieve wijk Strijp S - het voormalige Philipsterrein - te vestigen wil (v)mboschool SintLucas een betere aansluiting tussen zijn opleidingen en het bedrijfsleven tot stand brengen. Architectenbureau Cepezed verbouwde het oude Natlab-gebouw en voegde daaraan een aantal moderne bouwblokken toe. Oud- en nieuwbouw worden met elkaar verbonden in het multifunctionele atrium, dat onder meer dient als restaurant, expositieruimte en evenementenzaal. DeFlat, Amsterdam Architect: NL Architects, XVW Architectuur Opdrachtgever: Kondor Wessels Vastgoed In 2011 kocht een groep bevriende ondernemers voor het symbolische bedrag van 1 euro (zo graag wilde woningcorporatie Rochdale er vanaf) een volledig uitgewoonde galerijflat in de beruchte Bijlmermeer. Ze bedachten het concept Klusflat, waarbij kopers zelf hun cascowoning afbouwen. De entrees en galerijen werden opgeknapt, terwijl de gevels in na-oorlogse glorie zijn hersteld. De Smaragd, Amsterdam Architect: M3H Opdrachtgever: De Alliantie Op de hoek van de Insulindeweg, naast het Muiderpoortstation, heeft M3H een deel van een bestaand bouwblok vernieuwd, voortbordurend op de Amsterdamse School-stijl van de omringende buurt. Er zijn 102 woningen (sociale en vrije huursector) teruggebouwd rond een gemeenschappelijke daktuin, die op de parkeergarage is aangelegd. 42

BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2017

Agaathhof, Groningen Architect: De Zwarte Hond Opdrachtgever: Rottinghuis/Beauvast In het centrum van Groningen zijn 17 woningen rondom een gemeenschappelijk hofje gerealiseerd: een groene oase in de stad. Met zijn klassieke metselwerk sluit het gebouw aan op de omliggende architectuur, de indeling en afwerking van de moderne stadswoningen is mede door de bewoners bepaald.

Stadhuiskwartier Deventer Opdrachtgever: Gemeente Deventer Architect: Neutelings Riedijk Architecten

Sportcentrum De Rozenburcht, Rozenburg Architect: Koen van Velsen architecten Opdrachtgever: Gemeente Rotterdam

Het nieuwe Stadhuiskwartier brengt het stadsbestuur en alle gemeentelijke diensten - voorheen verspreid over een groot aantal kantoren - onder ĂŠĂŠn dak. Aansluitend op het oude historische stadhuis, bouwde Neutelings Riedijk een hedendaags palazzo rond een centrale publiekshal. De houten gevelkaders zijn verrijkt met een kunstwerk van Loes ten Anscher, die de vingerafdrukken van 2264 Deventenaren in aluminium goot.

Ter vervanging van een oude sporthal en een zwembad is een multifunctioneel sportcentrum gebouwd, dat de dorpsentree van Rozenburg markeert. Architect Koen van Velsen ontwierp het gebouw, het omringende parkje en het interieur, tot en met de speciaal voor dit project vervaardigde, groengrijze baksteen.

BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2017

Toonaangevend in liftontwikkeling ontwerp, kwaliteit & techniek U zoekt een standaard of op maat gemaakte lift?

Axess verzorgt voor u de montage en het onderhoud van

Een lift die ontworpen is met de laatste technieken,

uw liftinstallatie door onze eigen opgeleide vakmensen,

innovatief is en voldoet aan alle eisen en wettelijke

GLH©9&$õJHFHUWL½FHHUG©]LMQ ©2QV©VHUYLFH©WHDP©VWDDW© ©XXU©

normen? Axess maakt deze liften. Twintig jaar

per dag en 7 dagen in de week voor u klaar! Voor één van

geleden startte ons bedrijf en sinds die tijd plaatsten

RQ]H©ODDWVWH©SURMHFWHQ©KHHIW©$[HVV©HHQ©OLIW©JHERXZG©LQ©

we meer dan 4500 liften in Nederland voor particu-

een toonaangevend appartementencomplex in Almere

lieren en bedrijven. We vervullen daarmee een

3RRUWõ3DOHLV ©$[HVV©ZHUNW©VDPHQ©PHW©%RXZ&RQQHFW ©©

koppositie in een veeleisende markt.

0HHU©LQIRUPDWLH ©ZZZ D[HVVOLIWHQ QO

Productinnovatie sinds 1837 GNS Brinkman is specialist en marktleider op het

,Q©GH©0DUNWKDO©5RWWHUGDP©NUHJHQ©ZLM©HHQ©VFKLMQEDDU©RQ-

gebied van branddeuren en rolluiken. Ons team

PRJHOLMNH©RSGUDFKW ©,Q©GH©KDO©ZRUGHQ©ZLQNHOV©DIJHVORWHQ©

maakt met enthousiasme de meest uiteenlopende

met transparante roldeuren die onder een hoek van 70o

producten. We adviseren, ontwikkelen, produceren,

]LMQ©JHSODDWVW ©$OOHHQ©*16©%ULQNPDQ©NRQ©YRRU©GH©RSORV-

installeren en zorgen voor het onderhoud. Ook ons

VLQJ©]RUJHQ ©:LM©GHQNHQ©PHW©RQ]H©RSGUDFKWJHYHUV©PHH©

service team staat 24 uur per dag en 7 dagen in de

HQ©YHUWHOOHQ©X©JUDDJ©KRH©ZLM©KLHULQ©JHVODDJG©]LMQ ©

week voor u klaar!

0HHU©LQIRUPDWLH ©ZZZ JQVEULQNPDQ QO De Value8 Tech Group ondernemingen werken samen op diverse gebieden om de synergie voordelen tussen de ondernemingen te maximaliseren. Axess, AquaServa en GNS Brinkman delen een bedrijfslocatie in Zaandam. AquaServa heeft ook nog een vestiging in Rotterdam.

7 CATEGORIEPRIJS

CATEGORIEWINNAAR IDENTITEIT & ICOONWAARDE STADHUISKWARTIER DEVENTER Architect Neutelings Riedijk Architecten Opdrachtgever Gemeente Deventer Bouwperiode 2013-2015 Fotograaf Scagliola Brakkee Rotterdam

Overal proef je kwaliteit 46

BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2017

UIT HET JURYRAPPORT De jury is vol bewondering over wat hier tot stand is gebracht, en vindt het een ‘ongelooflijk mooi’ gebouw. Het is markant en tegelijk goed ingepast; met respect voor traditie en de plek is een ontwerp gemaakt dat ‘nergens anders had kunnen staan, en onmiskenbaar van nu is’. BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2017

Het is monumentaal en huiselijk ineen, heeft een tijdloze uitstraling en is energiezuinig in gebruik. De samenwerking tussen architecten, interieurontwerpers en landschapsarchitecten is tot in de puntjes verzorgd. Van de centrale hal en de gerenoveerde raadszaal tot de bedrijfskantine en de lichte kantoren van de ambtenaren; overal proef je kwaliteit. 47

7 CATEGORIEPRIJS

CATEGORIEWINNAAR LEEFBAARHEID & SOCIALE COHESIE DE SMARAGD, AMSTERDAM Architect M3H Opdrachtgever de Alliantie Bouwperiode 2014-2016 Fotograaf Allard van der Hoek

Buitengewoon gebalanceerd 48

BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2017

UIT HET JURYRAPPORT Op de hoek van de Insulindeweg, pal naast station Amsterdam Muiderpoort, heeft M3H een deel van een bestaand bouwblok vernieuwd. Daarbij zijn 102 woningen teruggebouwd rond een gemeenschappelijke daktuin, die op de parkeergarage is aangelegd. De Smaragd sluit aan bij de rijke geschiedenis van de Nederlandse corporatiebouw. De jury is onder de indruk van de manier waarop het gebouw ingepast is op deze plek. De achtergevel sluit met zijn pandsgewijze indeling aan op de 19-eeuwse bebouwing, aan de voorzijde wordt voortgeborduurd op de Amsterdamse School-stijl met zijn rijkdom aan ornamenten. BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2017

Van de brievenbussen bij de voordeuren tot de onderzijdes van de balkons; er is niet bezuinigd op details. De typologie van het gesloten bouwblok met binnenplaats past in de traditie van de Indische buurt, de mix van koop- en huurwoningen (waaronder 4-slaapkamerappartementen voor grote gezinnen) bij het diverse karakter van de wijk. Met eenvoudige materialen, met aandacht en liefde bewerkt, hebben de architecten een bijzondere, luxe uitstraling weten te creĂŤren. Stedenbouw, architectuur, woningtypologie, materiaal en ornament; in de omgang met al deze aspecten is dit project buitengewoon gebalanceerd. Daarom is De Smaragd de winnaar in deze categorie. 49

7 CATEGORIEPRIJS

CATEGORIEWINNAAR STIMULERENDE OMGEVINGEN JOOLZ HQ, AMSTERDAM Architect Space Encounters Opdrachtgever Milk Design BV Bouwperiode 2015-2016 Fotograaf Jordi Huisman

BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2017

“

Een sprankelende werkomgeving, die de opdrachtgever op het lijf geschreven is.

UIT HET JURYRAPPORT De verbouwing van een oude machinefabriek in Amsterdam-Noord tot het hoofdkantoor van kinderwagenproducent Joolz is de volgende stap in de hippe werkomgeving: tussen pionieren en corporate in. Met een beperkt budget en eenvoudige, low key-materialen (betonstenen, systeemplafonds) hebben de architecten van Space Encounters een sprankelende werkomgeving gecreëerd, die de opdrachtgever op het lijf geschreven is. De karakteristieke stalen BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2017

spanten en kraanbaan in de machinehal zijn behouden, de bakstenen straatgevel is ‘gepimpt’ door gekantelde glasplaten in de raamopeningen te plaatsen. Onder de bestaande daklichten is een drietal tropische kassen gebouwd, die zorgen voor een aangenaam binnenklimaat. Daar waar groen in bedrijfspanden meestal een sluitpost is, is het hier bestempeld tot dé kwaliteit van het gebouw. En het is meer dan kijknatuur; de kassen worden ook gebruikt om in te werken en vergaderen. 51

7 CATEGORIEPRIJS

CATEGORIEWINNAAR PARTICULIERE WOONBELEVING AGAATHHOF, GRONINGEN Architect De Zwarte Hond Opdrachtgever Rottinghuis / Beauvast Bouwperiode 2015-2016 Fotograaf Harry Cock

BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2017

Ook met systeembouw kun je individuele woonwensen realiseren

UIT HET JURYRAPPORT In de luwte van de Groningse markt met zijn kroegjes en winkels ligt de Agaathhof, een oase van rust in het levendige centrum. Rondom een gemeenschappelijk hofje zijn 17 stadswoningen gerealiseerd, met daaronder een ruime parkeergarage. Met zijn klassieke metselwerk gevels sluit het wooncomplex aan op de omringende bebouwing, terwijl de aangrenzende straat bij het hofje is betrokken. Met het standaard bouwsysteem van de betrokken bouwer heeft De BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2017

Zwarte Hond ruime casco woningen â&#x20AC;&#x201C; mĂŠt vide - ontworpen, waarvan de indeling en afwerking mede door de bewoners is bepaald. De jury vindt dat in dit project een goede balans is gevonden tussen prefab bouwen en persoonlijke woonwensen, en tussen private en publieke ruimtes. Het hofje is fraai ingebed in het stadsweefsel, de typologie past bij de identiteit van de plek. Dit project laat zien dat je ook met systeembouw individuele woonwensen kunt realiseren. 53

DE LEVERANCIER

MARKT VISIE THERMO FIX’N SLIDE

GLASSLINE Bouwelementen voor een constructieve thermische scheiding. Flexibel, montagevriendelijk, thermisch scheidend en absoluut veilig! Het nieuwe systeem THERMO FIX’N SLIDE van GLASSLINE is een kant en klare onderconstuctie om elementen constructief en thermisch gescheiden tegen een geïsoleerde gevel of wand te kunnen bevestigen. Het is veelzijdig toepasbaar. Denk hierbij aan producten als balustrades, luifels, zonwering, serres, apparaten, verlichting, enz.

Hiermee komt een eind aan geïmproviseerde onderconstucties voor dit segment, die vaak niet optimaal voldoen. Met THERMO FIX’N SLIDE worden koudebruggen gegarandeerd vermeden en de constructie kan de hoge krachten opnemen die op de genoemde systemen werken. Het systeem is modulair opgebouwd en leverbaar als systeemelement voor puntbevestiging of als profiel voor een doorlopende bevestiging. Met weinig componenten en verschillende isolatieblok diktes kan nagenoeg iedere isolatie tot 325 mm

thermisch en constructief worden overbrugd. Het systeem is in de toepassing buitengewoon flexibel om zo veel mogelijk producten te kunnen opnemen. In het aluminium profiel of systeemelement zitten rvs inschuifplaten. Deze kunnen afhankelijk van het te monteren product op de juiste montageafstand worden geschoven. Daarover komen de drukbestendige isolatieblokken. Deze kunnen indien nodig nog gemakkelijk op de bouw worden bewerkt.

Er zijn verschillende afmetingen profiel leverbaar. GLASSLINE geeft op projectniveau uitvoerig advies over de toepassing en mogelijkheden. Zo kan altijd de optimale oplossing voor uw project worden gevonden. THERMO FIX’N SLIDE is reeds begin 2017 op de vakbeurzen BAU in München en de Bouwbeurs in Utrecht als preview getoond. De reacties waren overweldigend en het was verrassend hoeveel

toepassingen er ook buiten de GLASSLINE producten zijn! Op de thuismarkt Duitsland heeft GLASSLINE in de loop der jaren een sterke naam opgebouwd op het gebied van producten voor hoogwaardige glasarchitectuur. Daar komt nu een systeemoplossing als onderconstructie bij. Hierdoor kan het gehele pakket optimaal op elkaar worden afgestemd om een bouwtechnisch perfecte en economisch oplossing te kunnen bieden.

Ook voor THERMO FIX’N SLIDE geldt: kwaliteit “made in Germany” net als bij de andere GLASSLINE systemen. Want ook al is de onderconstructie niet zichtbaar, moet deze perfect functioneren. Alleen zo wordt bouwschade op een gevoelig gebied als isolatie en koudbruggen voorkomen.

WWW.GLASSLINE.DE

GENOMINEERD IDENTITEIT & ICOONWAARDE MUSEUM VOORLINDEN, WASSENAAR Architect Kraaijvanger Architects Opdrachtgever Museum Voorlinden Bouwperiode 2013-2016 Fotograaf Ronald Tilleman

BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2017

Het perfectionisme dat spreekt uit het gebouw

UIT HET JURYRAPPORT Dit is once in a lifetime, dat een kunstcollectie zoals die van industrieel en kunstverzamelaar Joop van Caldenborgh voor het publiek toegankelijk gemaakt wordt. Alleen dat gegeven maakt museum Voorlinden, gelegen op het gelijknamige historische landgoed, al iconisch. BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2017

Iconisch is ook de consistentie waarmee de opdrachtgever te werk is gegaan. Vernieuwend is het ‘lichtdak’ met buisjes, waardoor noorderlicht direct en ‘levend’ zuiderlicht indirect binnenvalt. De jury is vol bewondering over het alom aanwezige perfectionisme dat spreekt uit het gebouw. 57

GENOMINEERD LEEFBAARHEID & SOCIALE COHESIE DE FLAT, AMSTERDAM Architect NL Architects, XVW architectuur Opdrachtgever Kondor Wessels Vastgoed Bouwperiode 2013-2017 Fotograaf Marcel van der Burg

“

Het biedt een brede doelgroep een ﬁjne - en betaalbare woonplek

BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2017

UIT HET JURYRAPPORT De Flat is verreweg het meest ambitieuze project dat de jury bezocht: in schaal, op sociaal vlak en in het risico-dragend ondernemerschap. In 2011 kocht een groep bevriende ondernemers voor het symbolische bedrag van 1 euro (zo graag wilde woningcorporatie Rochdale er vanaf) een volledig uitgewoonde galerijflat in de beruchte Bijlmermeer. Ze bedachten het concept Klusflat, waarbij kopers zelf hun cascowoning afbouwen. Het succes van dit project schuilt grotenBNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2017

deels in dat concept. Het klooster (met kapel en kloosterbierbrouwerij) dat in de flat is gevestigd, een gezamenlijke onderneming van vijf gezinnen, is een sprekend voorbeeld. De betonnen gevels zijn in â&#x20AC;&#x2DC;bruteâ&#x20AC;&#x2122; glorie hersteld, de bedompte entrees en onderdoorgangen zijn ruimtelijk verbeterd, alle installaties werden vernieuwd. De jury ziet wel dat deze aanpak werkt: alle woningen zijn verkocht, het gebouw leeft en het biedt aan een brede doelgroep een fijne - en betaalbare - woonplek. 59

GENOMINEERD LEEFBAARHEID & SOCIALE COHESIE SPORTCENTRUM DE ROZENBURCHT, ROZENBURG Architect Koen van Velsen architecten Opdrachtgever Gemeente Rotterdam Bouwperiode 2015-2016 Fotograaf Rene de Wit

BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2017

Een prestatie van vermogen

UIT HET JURYRAPPORT Sporthallen en zwembaden: het zijn de plekken waar de jeugd beweegt en elkaar treft, en waar verenigingen een thuishonk vinden. Architect Koen van Velsen maakte een multifunctioneel gebouw – liefst 25 lokale verenigingen maken er gebruik van dat frisheid ademt en chique oogt. De architect kreeg een complete opdracht, waarbij naast het gebouw ook BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2017

het omringende parkje en het interieur is mee ontworpen, tot en met de bewegwijzering en de speciaal voor dit project vervaardigde, groengrijze baksteen. Al met al is de jury onder de indruk van het monumentale ontwerp en noemt zij het ‘een prestatie van vermogen’ van de gemeente en de architect om dit sportcentrum met zoveel zorg te maken, en ruimte te geven aan vakmanschap. 61

GENOMINEERD STIMULERENDE OMGEVINGEN SINTLUCAS, EINDHOVEN Architect architectenbureau cepezed Opdrachtgever SintLucas Bouwperiode 2015 - 2016 Fotograaf Leon van Woerkom, Jannes Linders, Joep Jacobs

â&#x20AC;&#x153;

Met beperkt budget is veel kwaliteit bereikt

BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2017

UIT HET JURYRAPPORT Architectenbureau Cepezed verbouwde het voormalige Natlab van Philips en voegde daaraan een aantal moderne bouwblokken toe. Oud- en nieuwbouw zijn met elkaar verbonden in het multifunctionele atrium, dat fungeert als ‘dorpsplein’ en ook dienst doet als restaurant, expositieruimte en evenementenzaal. Om te beginnen met deze centrale ruimte: die vindt de jury wonderwel geslaagd. Lopend over de brede BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2017

podiumtrap, voel je dat gebouw leeft, terwijl de bakstenen oudbouw een rustige achtergrond biedt voor de leerlingen. De ruimtelijke structuur, waarbij verschillende zichtrelaties en verblijfsplekken zijn gecreeerd, stimuleert kennisuitwisseling en ontmoeting. De keuze om met het oude Natlabgebouw aan de slag te gaan wordt ‘moedig’ gevonden. Met een beperkt (scholenbouw)budget is hier veel kwaliteit bereikt. 63

Beste Gebouw van het Jaar: de aannemers aan het woord Museum Voorlinden Het museum Voorlinden, in Wassenaar gebouwd als huisvesting voor de Caldenborgh-collectie, is in veel opzichten een uniek gebouw. Sander Dekker, commercieel manager bij Cordeel is duidelijk over welk project Gebouw van het Jaar moet worden. “En dat is echt niet omdat we zelf hoofdaannemer waren hoor. Maar iedereen die dit gebouw beleeft, en ziet waaróm het is gebouwd, kan niet anders concluderen dan dat het absoluut uniek is.” Sinds de oplevering is er veel aandacht geweest voor het ontwerp van Kraaijvanger. De afzuiginstallaties, stroomvoorzieningen, ventilatie, klimaatmeters en beveiligingsmelders zijn onzichtbaar weggewerkt. Dekker: “het meest treffend zijn misschien wel de “noodaantjes”, die speciaal voor dit gebouw zijn gemaakt. Dat zijn onzichtbare nooduitgangbordjes die in de muur zijn weggewerkt, en pas zichtbaar zijn als er een alarm is.”

Volgens Dekker had het resultaat alles te maken met de bedenker en opdrachtgever Van Caldenborgh. “Hij was de drijvende kracht achter het hele project en van begin tot eind zeer nauw betrokken bij alle beslissingen. Niets mag afleiden van de kunst.” Voor Cordeel was dit een uniek project, stelt Dekker. “Het geeft wel een gevoel van trots als je weet dat je hebt meegewerkt aan misschien wel een internationaal topontwerp.” Museum Voorlinden Wassenaar Architect: Kraaijvanger Architects Opdrachtgever: Museum Voorlinden Aannemer: Cordeel

BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2017

DeFlat De Bijlmer: gebouwd als modernistische en bijna utopische woonwijk, maar veranderde in de jaren zeventig en tachtig tot het schoolvoorbeeld van mislukte stadsplanning. Toch werd de Kleiburgflat niet gesloopt, zoals veel andere megaflats in de Bijlmer. Als klusproject met een nieuwe schil ontstond er een nieuw soort idealisme. DeFlat heeft naast de nominatie voor Gebouw van het Jaar ook de Europese Mies van der Rohe-prijs gekregen. Projectleider Dave Sabelis van Kondor Wessels: “Wie had dat gedacht? Dit is natuurlijk geen nieuw ontwerp. Maar het is wel een bijzonder project.” Corporatie Rochdale wilde een paar jaar geleden van de flat af. Een consortium van vastgoedpartijen nam het gebouw over voor één euro, en verkocht de circa 600 appartementen als klusproject. Sabelis: “Alles was mogelijk, binnen bepaalde kaders.” Maar vanwege de constructieve eisen kon niet alles. “Het is niet mogelijk om zomaar een muur of vloer weg te

BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2017

breken. De klussers konden dat ook niet zelf doen: het grote constructieve werk deden wij, maar daarna was het de klussers helemaal vrij om zelf aan de slag te gaan.” Kondor Wessels werkte zelf aan de gevel, de kozijnen, de draaiende delen en de openbare ruimte van het gebouw. “De diversiteit aan inrichtingen is geweldig om te zien. De mensen die hierop afkwamen zijn creatief, en kwamen vaak van buiten Amsterdam. De sfeer is nu totaal anders, het is echt een vertikaal dorp geworden.”, aldus Sabelis. DeFlat Architect: NL Architects, XVW architectuur Opdrachtgever: Kondor Wessels Vastgoed Aannemer: Kondor Wessels

Sint Lucas College Het voormalige Natlab van Philips, waar ooit de compact disk en de dvd werden ontwikkeld, moest opnieuw een omgeving worden waar creativiteit centraal staat. Het is nu het hoofdkwartier van de technischcreatieve en ondernemingsgerichte mbo-opleidingen in Eindhoven. Geert de Leeuw en Tiny Drijvers van bouwbedrijven Moonen en Drijvers: “Zo’n mooie school hebben wij vroeger niet gehad hoor.” Voor de Bossche bouwbedrijven lag een samenwerking voor de hand. Tiny Drijvers: “We wilden graag meedoen met deze aanbesteding, maar voor ons bedrijf was deze opdracht een maatje te groot. Moonen heeft meer ervaring met hoogbouw, en we hebben al eerder naar tevredenheid samengewerkt.” De Leeuw: “Het is een mooie combinatie van oud en nieuw geworden. De bouwtechniek is echt heel mooi.” Drijvers: “Vooral de hangbruggen die de verbindingen vormen tussen de bouwdelen vind ik prachtig. Dit was een herbestemming met heel veel verschillende bouwmethodieken.”

De complexiteit van het werk had ook een nadeel. Uiteindelijk hebben de bouwpartijen niets aan het project verdiend. Drijvers: “Het is een bekend verhaal. We hebben het werk aangenomen op het dieptepunt van de markt, en tè scherp ingeschreven. Dat is achteraf jammer.” Maar het doet bij Drijvers niets af aan het resultaat. “Het is een prachtig referentiewerk.” De Leeuw: “Ik ben absoluut trots op dit schitterende gebouw.” Nieuwbouw en herbestemming Sint Lucas College Strijp-S Architect: Arup/Cepezed Opdrachtgever: Sint Lucas Aannemer: Bouwcombinatie Moonen/Drijvers

BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2017

Van ontwerp tot uitvoering Met als uitgangspunt een zo economisch mogelijke ĐŽŶƐƚƌƵĐƟĞ ŵĂĂŬƚ ĐŽŶ^ƚƌƵĐƚ ŽŶƚǁĞƌƉĞŶ͕ ƚĞŬĞŶŝŶŐĞŶ ĞŶ ďĞƌĞŬĞŶŝŶŐĞŶ ǀŽŽƌ ŶŝĞƵǁďŽƵǁ͕ ƌĞŶŽǀĂƟĞ͕ ƌĞƐƚĂƵƌĂƟĞƐ ĞŶ ǀĞƌďŽƵǁŝŶŐĞŶ͘ ŽǀĞŶĚŝĞŶ ŬƵŶƚ Ƶ ĐŽŶ^ƚƌƵĐƚ ŝŶƐĐŚĂŬĞůĞŶ Žŵ ƟũĚĞŶƐ ĚĞ ƵŝƚǀŽĞƌŝŶŐ ĚĞ ďŽƵǁ ƚĞ ďĞŐĞůĞŝĚĞŶ͘ ĐŽŶ^ƚƌƵĐƚ ŝƐ ŐĞƐƉĞĐŝĂůŝƐĞĞƌĚ ŝŶ ŽƉƟŵĂůĞ ĐŽŶƐƚƌƵĐƟĞƐ͕ ĂĨŐĞƐƚĞŵĚ ŽƉ ŝŶǀĞƐƚĞƌŝŶŐƐŶŝǀĞĂƵ ĞŶ ĨƵŶĐƟĞ͘ Gegarandeerde kwaliteit ĐŽŶ^ƚƌƵĐƚ ŝƐ ǀĞƌƚĞŐĞŶǁŽŽƌĚŝŐĚ ŝŶ ŚĞƚ ĐŽŶƐƚƌƵĐƚĞƵƌƐͲ ƌĞŐŝƐƚĞƌ͘ ,Ğƚ ĐŽŶƐƚƌƵĐƚĞƵƌƐƌĞŐŝƐƚĞƌ ŝƐ ĞĞŶ ŽƌŐĂŶŝƐĂƟĞ ĚŝĞ ĚĞ ŬǁĂůŝƚĞŝƚ ǀĂŶ ĐŽŶƐƚƌƵĐƚĞƵƌƐ ďĞǁĂĂŬƚ ĞŶ ĚĞ ĚĞƐŬƵŶĚŝŐŚĞŝĚ ďĞǀŽƌĚĞƌƚ͘ ,Ğƚ ŝƐ ǀĂŶǌĞůĨƐƉƌĞŬĞŶĚ ĚĂƚ ǀŽůŐĞŶƐ ĚĞ ůĂĂƚƐƚĞ ďŽƵǁƌĞŐĞůŐĞǀŝŶŐ ǁŽƌĚƚ ŽŶƚǁŽƌƉĞŶ͘ EconStruct is er voor iedereen Ğ ŽƉĚƌĂĐŚƚŐĞǀĞƌƐ ǀĂŶ ĐŽŶ^ƚƌƵĐƚ ǌŝũŶ ǌĞĞƌ ĚŝǀĞƌƐ͘ tŝũ ǌŝũŶ ƚŚƵŝƐ ŝŶ ŚĞƚ ƵŝƚǀŽĞƌĞŶ ǀĂŶ ŐƌŽƚĞ ƉƌŽũĞĐƚĞŶ ŝŶ ĚĞ ǁŽŶŝŶŐͲ ĞŶ ƵƟůŝƚĞŝƚƐďŽƵǁ͘ DĂĂƌ ŐĞĞŶ ƉƌŽũĞĐƚ ŝƐ ŽŶƐ ƚĞ ŬůĞŝŶ͘ KŽŬ ǀŽŽƌ ;ǀĞƌďŽƵǁŝŶŐĞŶͿ ǀĂŶ ǁŽŶŝŶŐĞŶ ďĞŶƚ Ƶ ďŝũ ŽŶƐ ĂĂŶ ŚĞƚ ũƵŝƐƚĞ ĂĚƌĞƐ͘

Uw adviseur in bouwconstructies

t/ Z W> Ed ' ϱ͕ > ht Z E ͮ ttt͘ KE^dZh d͘E> ͮ ΈϬϱϴΉ Ϯϭϯ ϱϲ ϭϱ

www.pietersbouwtechniek.nl

Viets voor een sterk staaltje

Molenstraat 8 , 6732 BP - Harskamp

tel. 0318 - 456252

www.vietsconstructie.nl info@vietsconstructie.nl

Schlüter®-LIPROTEC Leefruimten vormgeven – met licht en keramiek. Voor de sfeer in een ruimte is het gebruik van licht van doorslaggevende betekenis. Met de moderne lichttechniek kan men ruimten niet alleen verlichten, maar ook creatief en decoratief vormgeven. Of het nu gaat om zacht, ontspannend licht voor rustzones, neutraal licht voor werkplekken of gekleurde sfeerverlichting – met de moderne LED-lichttechniek van Schlüter®LIPROTEC creëert u op elke plaats het juiste licht.

3 Een nieuwe dimensie in het

3 Breed assortiment lichtarmaturen voor

3 Bijzonder homogeen lichtbeeld dankzij

3 Energiebesparende lichttechniek voor

lichtontwerp – vanuit de wand.

hoogwaardige LED-strips.

3 Dynamisch lichtontwerp. Zo uniek als de mens zelf.

direct en indirect licht.

duurzaam bouwen. Lange levensduur. Efficiënt.

3 4 lichttypen – de keuze is aan u.

Schlüter-Systems KG · BeNeLux Bureau · Schotelven 28 · B-2370 Arendonk Tel.: +32 14 44 30 80 · Fax: +32 14 44 30 81 · benelux@schlueter.de · www.schlueter-systems.nl

EERVOLLE VERMELDING

EERVOLLE VERMELDING LEEFBAARHEID & SOCIALE COHESIE DE BUITENKANS, ROOSENDAAL Architect RO&AD architecten Opdrachtgever Da Vinci College Bouwperiode 2015 - 2016 Fotograaf Katja Effting

Een bijzonder sympathiek handen-uit-de-mouwen project 70

BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2017

UIT HET JURYRAPPORT Het verhaal achter school- en buurttuin De Buitenkans in Roosendaal is schrijnend. Er was geen plaats in het nieuwe gebouw van het Da Vincicollege voor de leerlingen groen- en dierverzorging van deze VMBOschool. Budget voor de gewenste schooltuintjes was er eigenlijk niet. Toen de gemeente uiteindelijk een ‘oefenterrein’ aan de rand van de stad beschikbaar stelde, besloot een buurman de aangrenzende grond achter zijn tuin daaraan toe te voegen, met het idee om een collectieve groene ruimte voor school en buurt te maken. RO&AD architecten won de besloten prijsvraag met een even eenvoudig als slim ontwerp, waarbij alle gevraagde functies – berging, leslokaal, volière, kas – achter elkaar in een langgerekte ‘schuur’ zijn ondergebracht. Het archetypische gebouw, dat diagnoaal op het terrein is geplaatst, geeft de voorBNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2017

heen anonieme plek een eigen identiteit, en deelt het terrein op in verschillende zones. De houten spanten zijn, vanwege het minimale beschikbare budget, door een docent en een viertal leerlingen getimmerd. Om dezelfde reden is het gebouw zo ontworpen dat het (vrijwel geheel) in zijn eigen energiebehoefte voorziet. Een bijzonder sympathiek handen-uit-de-mouwen project, aldus de jury, al blijft het zuur dat dit soort initiatieven niet uit gewone onderwijsbudgetten worden gerealiseerd. Knap hoe met weinig middelen iets bijzonders is gemaakt, en bijzonder hoe het bouwproces is georganiseerd. Er zaten partijen aan tafel die normaal niet bijeen komen, wat spanning, gaf, maar ook tot creativiteit leidde. Vast staat dat het gelukt is om een fijne plek voor deze ‘vergeten’ groep leerlingen te creëren. Dat gebaar wil de jury waarderen met deze eervolle vermelding. 71

EERVOLLE VERMELDING

EERVOLLE VERMELDING PARTICULIERE WOONBELEVING PATCH22, AMSTERDAM Architect FRANTZEN et al Opdrachtgever Lemniskade BV Bouwperiode 2014 - 2016 Fotograaf Luuk Kramer

BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2017

Met zijn robuuste vakwerkconstructie appelleert het aan de stoere sfeer van dit gebied

UIT HET JURYRAPPORT De woongebouwen PATCH22 en BlackJack zijn de uitkomst van de zogenoemde duurzaamheidstender die de gemeente in 2010 uitschreef, waarbij niet het grond-bod, maar de duurzaamheidsscore doorslaggevend was. PATCH22, ontworpen en ontwikkeld door architect Tom Frantzen, is het eerste houten hoogbouwproject van Nederland. Met zijn robuuste vakwerkconstructie appelleert het aan de stoere sfeer BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2017

van dit gebied. Het gebouw bestaat uit hoge cascoruimtes, die geschikt zijn voor wonen en werken. Doordat de verdiepingen verdeeld zijn in meerdere appartementsrechten, kunnen de grote woningen in de toekomst gesplitst worden, wat bijdraagt aan de flexibiliteit van het gebouw. Met deze gecombineerde eervolle vermelding wil de jury opdrachtgevers en architecten aanmoedigden om te blijven investeren in innovatie op het gebied van woningbouw. 73

EERVOLLE VERMELDING

EERVOLLE VERMELDING PARTICULIERE WOONBELEVING BLACKJACK, AMSTERDAM Architect BNB architecten ism BO6 architecten Opdrachtgever Cooperatieve vereniging Buiksloterham UA Bouwperiode 2013 - 2016 Fotograaf Luuk Kramer

“

Niet-standaard woningen, met veel licht, ﬁjne buitenruimtes en een grote variatie aan interieurs

BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2017

UIT HET JURYRAPPORT De woongebouwen PATCH22 en BlackJack zijn de uitkomst van de zogenoemde duurzaamheidstender die de gemeente in 2010 uitschreef, waarbij niet het grond-bod, maar de duurzaamheidsscore doorslaggevend was. BlackJack kent een vergelijkbare opzet met casco-woningen, die de bewoners naar wens kunnen indelen. Troef van beide gebouwen zijn de grote balkons. De jury is positief over de rol van de BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2017

gemeente om duurzaam bouwen op deze manier te stimuleren, evenals de ondernemende houding van de architecten. Het heeft geleid tot niet-standaard woningen, met veel licht, fijne buitenruimtes en een grote variatie aan interieurs. Met deze gecombineerde eervolle vermelding wil de jury opdrachtgevers en architecten aanmoedigden om te blijven investeren in innovatie op het gebied van woningbouw. 75

SLIMMER ISOLEREN? Voldoe vanaf nu gemakkelijk aan de strengste eisen ten aanzien van energieprestaties binnen het bouwbesluit

25mm

0,007 W/m.K

www.iqviprevolution.nl Dunner, beter en daardoor slimmer isoleren! Hoogwaardige iQ vip [R]evolution®

Rc 3,5 m2 K/W

Traditioneel isolatiemateriaal

PUR 88mm

iQ vip [R]evolution® 25mm

de revolutie in de bouw

NATURALLY FEELING GOOD...

PanovistaÂ® Max Doekzonwering voor glas-op-glas-hoekramen

www.renson.nl

FOTOVERSLAG PRIJSUITREIKING Voor deze editie waren we te gast bij a.s.r. in Utrecht. Hieronder een verkorte versie van de prijsuitreiking op een fantastische locatie.

BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2017

Nieuw station Breda verkozen tot beste gebouw van Nederland MAAR DE BREDANAARS MOETEN NOG EEN BEETJE WENNEN. TOCH GEK: BREDA HEEFT HET BESTE GEBOUW VAN NEDERLAND, MAAR DAT LAAT DE INWONERS ZO GOED ALS KOUD. ZEGT DAT IETS OVER HET STATION OF OVER DE BREDANAAR?

Bron: de Volkskrant, door: Bob Witman 19 mei 2017

Het vele natuursteen in de stationspassage is lekker koel op een warme dag. Student Daniel Vergouwen, die op een stenen borstwering zit, lijkt niet verbaasd door de luxe materiaalkeuze. 'Marmer, is het marmer? Je kunt hier prima chillen.' Breda kreeg een chic prijswinnend treinstation van architect Koen van Velsen, maar de inwoners zijn er redelijk laconiek onder.

“Marmer, is het marmer? Je kunt hier prima chillen” -Bredanaar en student Daniel Vergouwen 'Beetje groot voor Breda, toch is het station een prima plek geworden', zegt student Casper Sneep. Hij zit op het plein aan wat vroeger de achterkant van het station was, de dooie kant. Het spoor scheidde de noordkant vrij genadeloos van het centrum. Nu zou je als argeloze reiziger dit plein met zijn grandeur en kolommen makkelijk voor de voorkant kunnen aanzien.

De passage is het hart van het gebouw. Het is een echte overdekte stadsstraat. Doordat Van Velsen zowel voetgangers als fietsers erdoor leidt, voelt die druk en veilig aan. De winkels zijn uit de doorgaande route - die ov-poortvrij is - verwezen naar de zijstraten, net als de entree tot de perrons. In de passage zelf is het prerogatief voor de voetganger die Breda van zuid naar noord wil doorsteken. 'Dat is handig, en het werkt ook', zegt student Vergouwen, 'maar als ik snel een broodje wil op weg naar mijn trein, moet ik een stuk omlopen naar de winkels. Misschien is het wennen.' Wennen moeten ook oudere Bredanaars die verbaasd rondkijken in het ruime winkeldeel. 'Het lijkt hier wel Schiphol', zegt een oudere man tegen twee vrouwen die een modewinkel bemannen. De omvang van de ov-terminal verraste ook Arnold Aukema, die werkt bij een grote koffiebrander en woont in het centrum van Breda. 'Het is groot, te groot misschien, maar je begrijpt dat het een project

Dat is het mooie van het ontwerp van Koen van Velsen, dat vrijdag de prijs voor Beste Gebouw van het Jaar 2017 kreeg toegekend. Het gebouw heeft geen voor- en achterkant. Het is ook geen station, althans het is óók een station, want bovenal is het een nieuw stuk stad. Met een busstation, een parkeergarage op het dak, 9 duizend vierkante meter winkels, 20 duizend vierkante meter kantoren, 147 woningen, stalling voor 6 duizend fietsen en 2 pleinen. 'Toen ik voor het eerst de plannen zag, dacht ik: Jezus, dat is megalomaan voor Breda', zegt inwoner Sander Buijs. De interieurarchitect veranderde van mening toen hij het complex langzaam zag verrijzen. 'De schaal heeft goed uitgepakt. Het gebouw oogt niet kolossaal, terwijl er wel veel functies in zitten.' Alleen dat glimmende natuursteen in de passage, 'dat vind ik wat decadent'. 80

Luchtfoto van het station. © ANP BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2017

is dat voor de toekomst is gemaakt.' Breda wordt aangesloten op het internationale hogesnelheidstraject. De NS probeert vanaf december de intercity Amsterdam-Brussel via Breda te laten rijden over een hsl-lijn.

Overigens componeerde een lokale muzikant vorig jaar wel speciaal een lied bij de opening van het station:

De jury vindt de entree aan de stadszijde vrij laag en donker staat in het jury-rapport.

Ik kom, ik ga

Aan de centrumkant van het station staat een 90-jarige vrouw met haar dochter voor de roltrappen die je helpen afdalen naar de passage. 'Het is echt mooi, maar wel jammer dat juist aan deze kant de entree een gat in de grond is', zegt ze. Daarmee sluit ze zonder te weten aan op dat ene puntje van kritiek van de jury van het Beste Gebouw van het Jaar. Uit het rapport: 'De jury vindt de entree aan de stadszijde vrij laag en donker.'

Ik reis dus ik besta

'Breda! Breda!

Ik ga, ik kom weerom

Breda!'

Het zijn kanttekeningen in de marge. De stadspassage werkt, het is er levendig en aangenaam. De achterliggende wijk bloeit op. Dat is een belangrijke ambitie van dit project: de omgeving mee omhoog trekken. De belangstelling voor de aanleunende woningen en kantoren is groot. Interieurarchitect Buijs: 'Het is misschien groot gedacht, maar ze kunnen het wel waarmaken, dat is knap.'

Het is te groot misschien, maar je begrijpt dat het een project is dat voor de toekomst is gemaakt Arnold Aukema, woont in het centrum van Breda Blijft de vraag waarom de inwoners niet méér in hosannastemming geraken bij de nominatie van hun station voor het Beste Gebouw van het Jaar: 'Ik denk niet dat Breda in een fakkeloptocht gaat als we winnen', zegt Aukema: 'Maakt het echt een kans? Dan wil ik wel weten wat de andere kandidaten zijn.' BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2017

De tekeningen van het station in Breda. © 81

NA DE CRISIS LIJKT DE BOUWKUNST FUNDAMENTEEL VERANDERD, DAT LEREN ALTHANS PRIJSVRAAG EN JAARBOEK Architectuur is een traag vak. Er zit vijf tot zes jaar tussen ontwerp en realisatie. Bij een ingewikkeld en omvangrijk project als de OV Terminal Breda, vrijdag gekozen tot het Beste Gebouw van het Jaar 2017, zelfs twaalf jaar. Wat je als publiek te zien krijgt, is per definitie een opvatting van een aantal jaren terug. Daarom is het interessant te lezen hoe de jury van deze prijs van de Branchevereniging Nederlandse Architectenbureaus kijkt naar de wijze waarop de architectuur is opgekrabbeld uit de economische crisis van 2008, die ook bouwend Nederland trof. Terwijl de rest van de economie alweer een tijdje fors groeit, wordt slechts in slowmotion zichtbaar hoe de crisis de architectuur heeft veranderd.

Bij het kiezen van de nominaties voor de prijs van 2017 werd bijvoorbeeld gekeken naar een opgeknapte Bijlmerflat, Kleiburg. Die was afgeschreven, voor een euro op de markt gebracht, maar kreeg een succesvol tweede leven als koop- en zelfklusflat. Op de groslijst stonden een kenniscentrum voor duurzame melkveehouderij en een grote Albert Heijn die mooi is ingepast in de landelijke omgeving. Niet per se sexy, wel goed gemaakt. Engagement: de architect als technicus die sleutelt aan een maatschappelijk probleem; dat is zeker onderdeel van de oogst van dit jaar. Zelfs van de publiekswinnaar, het stadshart Deventer, kun je zeggen dat de architect Neutelings Riedijk niet alleen aan het blitsen was, maar een gemankeerd stadsdeel probeert op te kalefateren. De jury: 'Het project wordt vergeleken met een haperend horloge dat nu weer perfect loopt.' De architectuur moet zichzelf opnieuw legitimeren, schrijft de vakjury, die naast Hans Wijers (oud-minister Economische Zaken en oud-topman AknoNobel) wordt gevormd door architecten en vormgevers. 'Want het gaat om 'projecten waar vrijwel iedereen mee in aanraking komt, die tonen dat architectuur veel meer is dan nieuwe woonwijken uitrollen of mooimakerij.'

Vóór de crisis, schrijft de jury in haar rapport, leek er veel aandacht voor spierballenarchitecten. Engagement: de architect als technicus die sleutelt aan een maatschappelijk probleem Vóór de crisis, schrijft de jury in haar rapport, leek er veel aandacht voor spierballenarchitecten, beeldbepalende gebouwen, het creëren van vastgoedwaarde met de architect als superster. Maar nu draait het 'veel meer om de maatschappelijke bijdrage die architectuur kan leveren. Er wordt nagedacht over andersoortige, alledaagse opgaven'. 82

Het is niet toevallig dat de nieuwe Rijksbouwsmeester Floris van Alkemade architecten niet aanspreekt op hun esthetische, maar op hun sociale agenda. Zijn recentste prijsvraag gaat over radicale oplossingen voor onze woonwijken. 'Alles is veranderd - de zorg, de bevolkingssamenstelling - maar de woonwijk is onveranderd.' In het net verschenen jaarboek Architectuur in Nederland 2016-2017 is het geluid niet anders: 'Een kantelmoment in de architectuur.' Door de crisis kon het anders en 'moest het anders'. En kregen 'andersoortige, experimentele architectuurprojecten ook meer ruimte, veelal op initiatief van (groepen) particulieren, werkend met alternatieve (sloop)materialen en financieringsmodellen, en gericht op tijdelijk gebruik en transformatie'. Dat klinkt mooi en misschien is het niet voor altijd, maar het klopt wel dat de economische crisis, die de helft van de architecten hun baan kostte, een katalysator is gebleken voor een meer dienstbare agenda BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2017

van de architecten. Tot slot nog één keer de jury: 'Het feit dat architecten kunnen luisteren, hun interesse tonen in andere mensen, is het allerbelangrijkst.'

WAAROM DE JURY HET STATION VAN BREDA VERKOOS BOVEN MUSEUM VOORLINDEN EN PUBLIEKSWINNAAR STADSHART DEVENTER Het nieuwe treinstation van Breda is door de vakjury van het BNA Beste Gebouw van het Jaar tot winnaar uitgeroepen. Het complexe project, dat behalve een stationshal met passage ook woningen, winkels en kantoren omvat, toont voor de jury het 'meesterschap van architect Koen van Velsen'. Naast de jury, die dit jaar onder leiding stond van oud-economieminister en ex-topman van AkzoNobel Hans Wijers, kon ook het publiek een stem uitbrengen voor het beste gebouw. Dat koos met ruime meerderheid het Stadhuiskwartier Deventer, een ontwerp van Neutelings Riedijk Architects. Het nieuwe particuliere museum Voorlinden van kunstverzamelaar Joop van Caldenborgh in Wassenaar, van Kraaijvanger Architects, werd hier tweede.

BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2017

In het juryrapport valt te lezen dat het een nipte overwinning was van Station Breda op het Deventer stadshart. Deventer is geweldig goed uitgevoerd, schrijft de jury, maar: 'Breda torent boven de andere projecten uit in complexiteit en formaat. Het ontwerp raakt aan veel verschillende ruimtelijke thema's: de inpassing van grootschalige infrastructuur, binnenstedelijk wonen, openbare ruimte.' Architect Van Velsen heeft de stad niet alleen een comfortabel nieuw station gegeven, hij verbond ook een vergeten stadsdeel met het centrum. 'Het concept van het station als een stuk stadsweefsel overtuigt, en dit is tot in het kleinste detail uitgewerkt', aldus de jury. De verkiezing van het Beste Gebouw van het Jaar wordt georganiseerd door de Branchevereniging Nederlandse Architectenbureaus (BNA). Editie 2017 is de elfde. Er waren 113 gebouwen voor de prijs ingezonden. De jury heeft er 21 bezocht en er negen genomineerd. Er was een opdeling in vier categorieën: stimulerende omgevingen, particuliere woonbeleving, leefbaarheid en sociale cohesie en identiteit en icoonwaarde. Het Bredase station was de categorieoverstijgende winnaar.

INZENDINGEN IDENTITEIT & ICOONWAARDE

‘DE HAVENMEESTER’, SCHEVENINGEN Architect Architektenkombinatie Bos Hofman + Archipelontwerpers Opdrachtgever Ontwikkelingscombinatie Scheveningenhaven (Schouten Bouw, Volker Wessels Vastgoed, Rederij Groen) Bouwperiode 08-01-2014 tot 06-01-2016 Fotograaf Luuk Kramer

3D LUIFEL, BEST Architect 01-10 Architecten Opdrachtgever Anoniem Bouwperiode 01-01-2016 tot 12-04-2016 Fotograaf Christiane Wirth

BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2017

INZENDINGEN IDENTITEIT & ICOONWAARDE

900MAHLER, AMSTERDAM

BOLWERK ST. JAN, ’S-HERTOGENBOSCH

Architect Inbo bv Opdrachtgever G&S Vastgoed Bouwperiode 01-11-2013 tot 01-10-2016 Fotograaf Jan de Vries Fotografie / Hagemeister Klinkerwerke

Architect van roosmalen van gessel architecten e.p. delft Opdrachtgever Kerngroep Vestingwerken, gemeente ’s-Hertogenbosch Bouwperiode 23-9-2013 tot 18-12-2015 Fotograaf Paul Buitenhek, Martien van Osch, Maud van Roosmalen, Marlène van Gessel

BUNKERTREPPE, DE HEEN A’DAM, AMSTERDAM

Architect RO&AD Architecten Opdrachtgever Akkermans Bouwperiode 01-02-2016 tot 31-03-2016 Fotograaf Martin Van Overveld

Architect Claus van Wageningen + OZ Opdrachtgever A’dam Toren C.V. Bouwperiode 01-07-2014 tot 05-02-2016

BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2017

INZENDINGEN IDENTITEIT & ICOONWAARDE

CINEMEC, NIJMEGEN

CRYSTAL HOUSES, AMSTERDAM

Architect DP6 architectuurstudio Opdrachtgever CineMec Bouwperiode 14-04-2015 tot 24-03-2016 Fotograaf Peter Westerhof

Architect MVRDV Opdrachtgever Warenar Real Estate Bouwperiode 01-03-2014 tot 01-04-2016 Fotograaf Daria Scagliola & Stijn Brakkee

DE PLOEG, BERGEIJK CREMATORIUM EN UITVAARTCENTRUM DOMSTEDE, UTRECHT

Architect diederendirrix architectuur & stedenbouw Opdrachtgever Bruns Bouwperiode 09-05-2016 tot 23-12-2016 Fotograaf JW Kaldenbach

Architect 0OVÝE¬ ¬4IMMERMANS¬!RCHITECTEN¬s¬)NGENIEURS Opdrachtgever Coöperatie Dela Bouwperiode 02-03-2015 tot 22-01-2016 Fotograaf Hennie Raaymakers [Daph fotografie)

BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2017

INZENDINGEN IDENTITEIT & ICOONWAARDE

ENERGY ACADEMY EUROPE, GRONINGEN Architect Broekbakema in samenwerking met De Unie architecten Opdrachtgever Rijksuniversiteit Groningen Bouwperiode 02-05-2015 tot 14-10-2016 Fotograaf Ronald Zijlstra en Egbert de Boer

HAVENGEBOUW, ELBURG Architect 19 het atelier architecten Opdrachtgever Gemeente Elburg Bouwperiode 01-09-2015 tot 01-03-2016 Fotograaf Ruud Ploeg

FIRST, ROTTERDAM

HET KIELZOG, HOOGEZAND

Architect de Architekten Cie. B.V. Opdrachtgever Weenapoint II Vastgoed, Rotterdam (Samenwerking Maarsengroep en MAB) Bouwperiode 17-12-2012 tot 01-12-2015 Fotograaf Jeroen Musch

Architect De Zwarte Hond Opdrachtgever Gemeente Hoogezand-Sappemeer Bouwperiode 07-07-2015 tot 18-03-2016 Fotograaf Michel Kievits

BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2017

INZENDINGEN IDENTITEIT & ICOONWAARDE

KOOPMAN INTERNATIONAL HOOFDKANTOOR, AMSTERDAM

MOREELSEBRUG, UTRECHT

Architect TEKTON architekten Opdrachtgever Koopman International Bouwperiode 12-06-2014 tot 27-05-2016 Fotograaf Bert Tjhie

Architect architectenbureau cepezed b.v. Opdrachtgever gemeente Utrecht Bouwperiode 01-09-2014 tot 01-12-2016 Fotograaf Leon van Woerkom Jannes Linders Gerrit Serne

LUMIÃ&#x2C6;RE CINEMA, MAASTRICHT

NEW EUROPEAN HEADQUARTERS CALVIN KLEIN & TOMMY HILFIGER, AMSTERDAM

Architect JHK Architecten ism Verlaan & Bouwstra Architecten Opdrachtgever Gemeente Maastricht Bouwperiode 01-10-2014 tot 14-10-2016 Fotograaf Marcel Van der Burg

Architect MVSA Architects Opdrachtgever PVH Europe Bouwperiode 15-12-2014 tot 18-04-2016 Fotograaf Ronald Tilleman, Albert Bakker, Barwerd van der Plas

BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2017

INZENDINGEN IDENTITEIT & ICOONWAARDE

ALBERT HEIJN, BRIELLE Architect Studio Architecture Opdrachtgever Prohuis B.V. Bouwperiode 02-05-2016 tot 11-01-2016 Fotograaf Wilco Blok

KANTOORSCHUUR ASSURANTIEKANTOOR KEIJZERWAARD, OUDENHOORN Architect HDK Architecten bna bni bnsp Opdrachtgever Assurantiekantoor Keijzerwaard BV Bouwperiode 01-12-2015 tot 01-07-2016 Fotograaf Jan van der Veen Fotografie Spijkenisse

BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2017

ONTVANGSTPAVILJOEN VOGELENSANGH, DEEST Architect Bedaux de Brouwer Architecten Opdrachtgever Stichting Restauratie en Educatie Steenfabriek Vogelsangh Bouwperiode 15-01-2016 tot 30-09-2016 Fotograaf Michel Kievits

PAVILJOEN VAN DE DAME, PATERSWOLDE Architect Urban Climate Architects Opdrachtgever Michel Pannen Bouwperiode 01-09-2015 tot 01-02-2016 Fotograaf Andrew Walkinshaw

INZENDINGEN IDENTITEIT & ICOONWAARDE

PROMIC, NEDERWEERT

SQUARE, AMSTERDAM

Architect Architectenburo ZIJN Opdrachtgever Promic B.V. Display Systems Bouwperiode 01-12-2015 tot 27-05-2016

Architect LEVS architecten Opdrachtgever Wonam Bouwperiode 12-02-2015 tot 28-04-2016 Fotograaf Marcel van der Burg

SPUIPLEIN, SPAKENBURG

STUDENTENHUISVESTING CAMPUS TECHNISCHE UNIVERSITEIT, EINDHOVEN

Architect BLOKHUIS BRAAKMAN architectenbureau bna Opdrachtgever particulier & Het Spuiplein BV Bouwperiode 14-02-2014 tot 16-03-2016 Fotograaf Rob van Esch

Architect Office Winhov Opdrachtgever Stichting Woonbedrijf SWS/Hhvl Bouwperiode 01-05-2015 tot 01-07-2016 Fotograaf Stefan MÃ¼ller

BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2017

INZENDINGEN IDENTITEIT & ICOONWAARDE

TRAMPLEIN, PURMEREND Architect NEXT architects Opdrachtgever Gemeente Purmerend Bouwperiode 01-12-2013 tot 01-08-2016 Fotograaf Jeroen Musch

VUURTORENEILAND, DURGERDAM

UTRECHT CENTRAAL, UTRECHT

DE LUNET, NIJMEGEN

Architect Benthem Crouwel Architects Opdrachtgever ProRail, Ministerie IenM, NS, Gemeente Utrecht Bouwperiode 01-10-2002 tot 30-11-2016 Fotograaf Jannes Linders

Architect Vera Yanovshtchinsky architecten Opdrachtgever BPD regio midden Bouwperiode 14-03-2014 tot 21-07-2016 Fotograaf Ronald Tilleman

BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2017

Architect krft Opdrachtgever Stichting Vuurtoreneiland Bouwperiode 01-01-2016 tot 31-08-2016 Fotograaf Christian van der Kooy

DE LEVERANCIER

MARKT VISIE ESTHETISCHE EN CIRCULAIRE GEVELS MET DRI-DESIGN KINGSPAN GEÏSOLEERDE PANELEN Kingspan bracht onlangs het slimme gevelbekledingssysteem Dri-Design op de markt. Na een succesvolle Amerikaanse introductie is nu Europa aan de beurt. Te beginnen in Nederland, dat bekend staat om de vooruitstrevende architectuur. De introductie van het baanbrekende cassettesysteem kreeg veel aandacht in de vakmedia. Dri-Design slaat een brug tussen esthetisch verantwoord ontwerp en circulair denken. Olaf Sleutjes is als business development manager nauw betrokken bij deze introductie. Olaf Sleutjes vertelt trots: “Het Dri-Design gevelsysteem is voor iedereen die een buitengevel wil die voldoet aan een vrije esthetische

uitstraling. Dus gevarieerd in lijnenspel, afwerking, vormen, structuren en materialen. De cassettes zijn bovendien 100% circulair in te zetten. Dit bevestigt de koploperspositie van Kingspan als het gaat om duurzaamheid. Ik denk absoluut dat dit het bouwen van de toekomst is.”

CIRCULAIRE ECONOMIE In de circulaire economie wordt uitgegaan van een natuurlijke en technische kringloop. Hoe zit dat met Dri-Design? Sleutjes: ”We creëren een gesloten kringloop. Cradle-to-cradle zo je wilt. Dat lukt vooral doordat we productonderdelen op kwalitatief hoogwaardig niveau kunnen hergebruiken. De

economische waarde blijft zoveel mogelijk behouden. We kunnen de cassettes zelf terugnemen en ze een tweede leven geven, aan een andere gevel.”

HOGE ISOLATIE “Naast het circulaire karakter hebben we ook op andere punten aan de duurzaamheid gedacht. Alle type cassettes zijn zo ontworpen dat ze rechtstreeks op een bestaande onderconstructie te monteren zijn, maar ook op ons QuadCore Karrier sandwichpaneel. Met een lambdawaarde van 0,0175 m² K/W levert dat paneel een zeer hoge luchtdichtheid en isolatie. Door het gepatenteerde design worden de cassettes sluitend aan elkaar gekoppeld. En

‘Gevelvervuiling blijft een bron van ergernis.’

dat maakt het weer mogelijk om dunnere panelen te gebruiken, met minder grondstoffen. Bovendien zijn er minder transportbewegingen nodig, waardoor je ook nog eens de CO2-uitstoot beperkt.”

GEEN STREPEN De opkomst van de circulaire economie en de BENG-norm zorgen ervoor dat de begrippen duurzaamheid en esthetiek steeds meer met elkaar verweven moeten worden. Dri-Design geeft de architect de mogelijkheid om een hoogwaardige esthetiek te combineren met een duurzaam ontwerp. De Dri-Designcassettes bevatten bijvoorbeeld een geïntrigeerd gootsysteem. Het water loopt dus rechtstreeks van de cassettes af in de slimme goot, zonder strepen achter te laten op de façade. “Gevelvervuiling blijft een bron van ergernis,“ zegt Sleutjes. “Regenwater dat niet op een goede

manier afgevoerd wordt, neemt vuil mee en laat strepen achter op een gevel. Bij andere gevelbekledingssystemen loopt water langs de gevel naar beneden. Vuil volgt deze waterloop. Zo ontstaan plekken waar vuil zich ophoopt. Maar met Dri-Design heb je daar geen last van. Je zou het hemelwater zelfs kunnen opvangen en ecologisch hergebruiken voor bijvoorbeeld zuivering of irrigatie. Ook weer zo’n mooie duurzame oplossing!”

VIER VARIANTEN Er komen vier varianten op de markt. Iedere versie heeft zijn eigen karakteristieke eigenschappen. Zo kent het type Flat zich door een vlak vormgegeven cassette met een egale look. De Tapered-variant is voorzien van een overhellend of terughellend front dat in iedere gewenste richting kan worden gedraaid. Variatie met verschillende diepten en schuinten is ook mogelijk. Wie diepte wil toevoegen aan

een ontwerp, opteert voor de cassettes van het type Shadow. Je krijgt dan meer textuur en een dynamische variatie in patronen. De Perforated-variant biedt de mogelijkheid om ieder gewenst digitaal beeld om te zetten in een geperforeerde gevelwand. De afbeeldingen worden met behulp van computertechniek omgezet in een perforatiepatroon. Door te variëren met afmeting en locatie van de perforaties ontstaan er contrasterende delen. Hiermee wordt een afbeelding gevormd.”

Meer informatie Kingspan BV Lingewei 8 4004 LL Tiel Tel: +31 (0)344 675 250 Fax: +31 (0)344 675 251 info@kingspanpanels.nl www.kingspanpanels.nl www.kingspanbenchmark.nl

Fotograﬁe: Rindert van den Toren Architect: Els Mommersteeg - www.wagemaker.nl

Proliad Led Lighting is de verbinding naar duurzame LED projecten, waarbij optimale lichtbeleving en sterk design voorop staan. We realiseren state of the art LED-projecten voor bedrijven, gemeenten en particulieren. Dat doen we vaak in samenwerking met (licht-)architecten of interieurontwerpers.

System 106 – Modulaire en flexibele deurstations in het Gira deurcommunicatiesysteem Het Gira System 106 is een modulair deurcommunicatiesysteem in vlakke uitvoering en puristisch design. Het is gebaseerd op modules, die flexibel kunnen worden gecombineerd en rechtop, liggend of kwadratisch kunnen worden aangebracht. De designfronten zijn beschikbaar in drie verschillende materialen: edelstaal, aluminium en verkeerswit gelakt metaal. Achter de edele en tegelijkertijd robuuste oppervlakken is moderne technologie verborgen – dat zorgt voor comfort, veiligheid en een elegante uitstraling aan de deur. Het Gira System 106 kan met de Gira huisstations worden gecombineerd. Gira biedt het complete deurcommunicatiesysteem voor binnen en buiten. Het Gira System 106 is meermaals onderscheiden voor design en bediening, o. a. de Iconic Award in 2014 en de Plus X Award in 2014. Meer informatie: www.gira.nl/system106

Produktdesign: Tesseraux + Partner

hgschmitz.de

Van idee tot turn-key opleveren!

T: +31 (0)85-8769548 E: info@proliad.com W: www.proliad.com

ontwerp: NIO architecten, Rotterdam

N I E U W E K L E U R E N · N I E U W E F O R M AT E N · N I E U W E I D E E Ë N ChromaPlural opent nieuwe vrijheden in design voor architecten en binnenhuisarchitecten: dit systeem van keramische tegels bestaat uit vijftig op elkaar afgestemde kleuren, acht sterke contrasttinten en een uitgebreid systeem van formaten. ChromaPlural maakt creatief gebruik mogelijk van de architectonische stijlmiddelen kleur en vorm: van gevel tot vloer, van metrostation tot wellnesslandschap.

www.agrob-buchtal.de www.chromaplural.com

www.abt.eu

bouwen aan ambities Iets moois willen maken. Of misschien gewoon de hoogste, de beste. En voor zo min mogelijk, zo veel mogelijk meters. Iedere opdrachtgever, iedere architect wil ‘iets’ – streeft, verlangt en vraagt. Wat hun wens ook is,

de ingenieurs en adviseurs van ABT zorgen voor de technische uitwerking. Al meer dan 60 jaar. Geïntegreerde oplossingen, maakbaar en vooral haalbaar – hoe groot, klein, ingewikkeld of gewoon de vraag ook is.

Grensverleggend waar nodig, maar altijd solide. Wat onmogelijk lijkt, toch mogelijk maken. Voor onze opdrachtgevers, voor onze medewerkers en voor een betere wereld. ABT bouwt aan ambities.

Geïnspireerd op de natuur Licht creëert emoties en leidt mensen door de ontdekking van de wereld. Onze nieuwe collectie, Ghisamestieri “Lightecture”, streeft ernaar een innovatieve oplossing te zijn die verlichtingsprestaties en energiebesparing linkt aan het typische Italiaanse design en de internationale stedelijke architectuur.

Het hier getoonde Ghisamestieri LaFoglia armatuur is geïnspireerd op het blad van een boom. De behuizing bestaat uit gietaluminium met glazen afscherming. Deze elegante serie is ontworpen Paolo & Francesco Ceredi en is beschikbaar in drie verschillende maten; small, medium en large.

”Lightecture” collectie

Kijk voor de volledige Ghisamestieri “Lightecture” collectie op: www.avalite.nl/ghisamestieri

www.avalite.nl 97

INZENDINGEN LEEFBAARHEID & SOCIALE COHESIE

DE FONTEINKERK, ROTTERDAM

DE KORTENAER, DEN HAAG

Architect WK Architecten Opdrachtgever Protestantse Wijkgemeente Hillegersberg-Noord Bouwperiode 01-11-2015 tot 09-09-2016 Fotograaf Jonathan Andrew

Architect ZZDP Architecten Opdrachtgever Provast & Syntrus Achmea Real Estate & Finance Bouwperiode 01-01-2015 tot 02-05-2016 Fotograaf Michel Kievits

BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2017

INZENDINGEN LEEFBAARHEID & SOCIALE COHESIE

WIJNHAVENKWARTIER, DEN HAAG SUMMERTIME, AMSTERDAM Architect SeARCH Urban Planning & Architecture Opdrachtgever AM Noordwest te Utrecht / Bouwinvest Bouwperiode 15-12-2014 tot 16-12-2016 Fotograaf Bjarne Mastenbroek

Architect Geurst & Schulze architecten Opdrachtgever Heijmans Vastgoed B.V. Rotterdam Bouwperiode 02-06-2014 tot 05-12-2016 Fotograaf Stefan Müller

HART VAN MEERDERVOORT, ZWIJNDRECHT

UITBREIDING VAN TILBURG MODE & SPORT, NISTELRODE

Architect architectenburo frans van roy Opdrachtgever Stichting Trivire Bouwperiode 08-05-2015 tot 11-02-2016 Fotograaf Dion de Bakker Fotografische Vormgeving

Architect HILBERINKBOSCH architecten Opdrachtgever van Tilburg Mode & Sport Bouwperiode 01-08-2015 tot 19-03-2016 Fotograaf René de Wit

BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2017

INZENDINGEN LEEFBAARHEID & SOCIALE COHESIE

LIGHTING, EINDHOVEN

MEGABIOSCOOP VUE, ALKMAAR

Architect diederendirrix architectuur & stedenbouw Opdrachtgever Foolen & Reijs Vastgoed Bouwperiode 01-06-2015 tot 01-07-2016 Fotograaf Arthur Bagen

Architect Breebaart Korver BNA BV Opdrachtgever JT Alkmaar Real Estate B.V. Bouwperiode 01-02-2015 tot 31-01-2016 Fotograaf Bernard Faber

MARGARETHA, KAMPEN

WILLEM DREESHUIS, AMSTERDAM

Architect LKSVDD architecten Opdrachtgever deltaWonen Zwolle Bouwperiode 01-04-2011 tot 20-12-2015 Fotograaf Laurens Kuipers

Architect TEKTON architekten Opdrachtgever Habion Ontwikkeling B.V. Bouwperiode 08-09-2014 tot 04-01-2016 Fotograaf Michel Claus

100

BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2017

INZENDINGEN LEEFBAARHEID & SOCIALE COHESIE

SMILEY ZEEBURGEREILAND, AMSTERDAM Architect Studioninedots Opdrachtgever Van Wijnen Midden, IC Netherlands, DUWO Bouwperiode 01-06-2015 tot 15-06-2016 Fotograaf Peter Cuypers

STADSKANTOOR, VENLO Architect Kraaijvanger Architects Opdrachtgever Gemeente Venlo Bouwperiode 18-04-2012 tot 26-04-2016 Fotograaf Ronald Tilleman

SPORTACCOMMODATIE WILLEMALEXANDER, SCHIEDAM

GEZONDHEIDSCENTRUM WESTERPARK, AMSTERDAM

Architect MoederscheimMoonen Architects Opdrachtgever Gemeente Schiedam Bouwperiode 01-10-2015 tot 07-10-2016 Fotograaf Ronald Tilleman

Architect BNB architecten Opdrachtgever Mascha Bevers Bouwperiode 17-06-2015 tot 11-01-2016 Fotograaf Luuk Kramer

BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2017

101

INZENDINGEN LEEFBAARHEID & SOCIALE COHESIE

TURKSE MOSKEE, EDE Architect Mies Architectuur Opdrachtgever ISN (Islamitische Stichting Nederland), vestiging Ede Bouwperiode 01-02-2016 tot 01-12-2016 Fotograaf Mies Architectuur

WONINGEN DR. DREESLAAN, WOLVEGA Architect zofa architecten Opdrachtgever Woningstichting Weststellingwerf Bouwperiode 01-11-2014 tot 04-01-2016 Fotograaf zofa

MIDDEN-INN, HEERJANSDAM Architect EGM architecten Opdrachtgever Woningbouwvereniging Heerjansdam Bouwperiode 01-03-2015 tot 01-01-2016 Fotograaf Matthijs Borghgraef

DE WIEL EN DE WAAL, ROTTERDAM Architect KAW Opdrachtgever Woonstad Rotterdam Vastgoedontwikkeling Bouwperiode 02-02-2015 tot 30-06-2016 Fotograaf Sebastiaan van Damme

102

BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2017

INZENDINGEN LEEFBAARHEID & SOCIALE COHESIE

DE VERKENNER, UTRECHT Architect Mei architects and planners Opdrachtgever Mitros Bouwperiode 01-10-2014 tot 01-04-2016 Fotograaf Ossip van Duivenbode en Jeroen Musch

WOONZORG GEBOUW CASTORSTRAAT, ALPHEN AAN DEN RIJN Architect Bronsvoort Blaak Architecten BNA Opdrachtgever Van Mierlo Planontwikkeling / Gemiva-SVG Groep Bouwperiode 01-06-2015 tot 21-10-2016 Fotograaf Klaas Tuin

HAARENSTEYN, HAAREN

MUSETTE WEIJERSTATE, BOXMEER

Architect Marquart Architecten B.V. Opdrachtgever Woon- en zorgstichting â&#x20AC;&#x2DC;t Heem en wooncorporatie Woonveste Bouwperiode 01-11-2014 tot 01-05-2016 Fotograaf Adriaan van Dam

Architect Zecc Architecten Opdrachtgever Mooiland Bouwperiode 01-05-2016 tot 01-08-2016 Fotograaf Stijn Poelstra

BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2017

103

INZENDINGEN LEEFBAARHEID & SOCIALE COHESIE

DE STEUR, KAMPEN Architect VenhoevenCS architecture+urbanism Opdrachtgever Gemeente Kampen Bouwperiode 02-02-2015 tot 16-12-2016 Fotograaf Ossip van Duivenbode

104

BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2017

ONDERHOUD? REMMERS MAAKT HET U MAKKELIJK! Woningcorporaties koesteren hun kostbare vastgoed. Daarom onderhouden zij hun woningen en andere gebouwen. Hoe langer die meegaan, hoe beter. Dat is duurzaam. Remmers richt zich op de verduurzaming van gebouwen. Met producten die bouwmaterialen beschermen en conserveren, of die

QuickProtect, Funcosil FC en DL: stuk voor stuk degelijke Duitse producten die woningen en andere gebouwen conserveren en beschermen.

nu van steen of beton zijn of van hout. Bijvoorbeeld

Bijvoorbeeld

QuickProtect, dé sneldrogende kunstharsvloer voor binnen en buiten

Funcosil FC, de impregneercrème op silaanbasis voor poreuze, minerale ondergronden

Nieuwe buitenlakken DL voor duurzame bescherming van ramen, deuren en kozijnen

Q Voor galerijen, trappenhuizen en balkons Q Snel belastbaar Q Geringe geurbelasting Q Hoe sneller droog, hoe korter de overlast

Q Gevel blijft langer schoon en is makkelijk te reinigen Q Wateropname minimaal, dampdoorlatendheid maximaal Q Gevel blijft lang droog en de isolatiewaarde daardoor op peil Q Vijftien jaar garantie op basis van ervaring Q BRL1154 gecertiﬁceerd

Q Grondverf, zijde- en hoogglanslak Q In bijna alle kleuren leverbaar Q Langere onderhoudscyclus door langere levensduur

www.snellevloeren.nl

Duiven Impact 35 6921 RZ Duiven Tel. 026 820 0970

info@remmersbv.nl

Hoogeveen (Remmers BV) Stephensonstraat 9 7903 AS Hoogeveen Tel. 0528 229 333

Waalwijk Zinkerweg 9b 5145 NL Waalwijk Tel. 0416 767 274

Zoeterwoude Hoge Rijndijk 207a 2382 AL Zoeterwoude Tel. 071 7511 788

www.remmersbv.nl 105

DE LEVERANCIER

MARKT VISIE INNOVATIE IN ISOLATIE

ISOLATIEBEDRIJF PLUIMERS B.V.

De vraag naar energiebewust en doelmatig bouwen en renoveren is in de afgelopen jaren fors toegenomen. Duurzaamheid, een comfortabel woon- en werkklimaat, en een optimale energiebalans zijn daarbij vaste waarden. Isolatiebedrijf Pluimers is al meer dan veertig jaar actief in de isolatiebranche. Het bedrijf is opgericht in de tijd dat het besparen op fossiele brandstoffen nauwelijks aandacht kreeg. Pluimers heeft alle ontwikkelingen met betrekking tot energie en isolatie op de voet gevolgd en werkt daarbij intensief samen met gerenommeerde producenten. Deze ervaring vertaalt het isolatiebedrijf in haar brede assortiment. Voor elk object kan een perfecte maatwerkoplossing worden geboden.

106

TOTAALPAKKET

SPOUWMUUR EN GEVEL

Pluimers biedt een uniek totaalpakket van energiebesparende maatregelen aan. Isolatie blijft de basis, maar inmiddels kunt u bij Pluimers ook terecht voor cv-ketels, zonnepanelen, Energypanels en isolatieglas.

Spouwmuren isoleert Pluimers met de beste producten welke op de markt beschikbaar zijn. Bestaande spouwmuren beginnen zo aan een nieuw, energiezuinig leven. Is er geen spouw aanwezig, of wilt u het isolerende vermogen van de spouwmuur upgraden? Dan kiest u voor HR RenoWall. Onze buitengevelisolatie biedt onbeperkte mogelijkheden tot verbetering van de thermische prestatie van de buitenschil. Daarnaast betekent het product esthetisch gezien een fantastische meerwaarde voor elk gebouw.

Niet elk project is een nieuwbouwproject. Bestaande objecten moeten door renovatie toekomstbestendig worden gemaakt. Soms verandert de gebruiksfunctie van een historisch gebouw, waardoor heel andere eisen gesteld worden aan de energieprestaties. Ook in de renovatiesector is Pluimers al jaren een begrip. Als marktleider op isolatiegebied weet Pluimers als geen ander welke mogelijkheden voorhanden zijn.

VLOERISOLATIE Vloeren of daken worden vaak met polyurethaan sprayschuim geĂŻsoleerd. Sinds haar oprichting werkt

Innovatie in isolatie Voor nieuwbouw biedt Pluimers in samenwerking met Knauf Insulation vanaf heden een revolutionaire oplossing: Supafil Cavity XL! Met Supafil Cavity XL kan sneller én met kwaliteitsborging worden gebouwd.

Pluimers met dit hoogwaardige isolatieproduct, want purschuim biedt ongekende mogelijkheden. Bij architectonische gebouwen, waar vaak organische vormen aanwezig zijn, is purschuim dé ideale oplossing. Het schuim wordt ter plekke gefabriceerd en met een pistool aangebracht. Het schuim hardt uit tot een perfecte en naadloze isolatielaag met een hoge isolatiewaarde en is tevens bestand tegen vochtige kruipruimtes. Daarnaast biedt ons portfolio nog diverse andere isolatiematerialen voor vloertoepassing.

DAK- EN ZOLDERVLOERISOLATIE Pluimers biedt legio maatregelen voor dakisolatie; van geblazen wol- en celluloseproducten tot schuimproducten en plaatmaterialen, eventueel afgewerkt met een (harde) esthetische toplaag. Een alternatief voor het aanbrengen van dakisolatie is zoldervloerisolatie. Zoldervloerisolatie is mogelijk indien de opbouw bestaat uit een houten, holle constructie. Deze holle ruimte wordt bereikbaar door het aanbrengen van boorgaten en vol geblazen met isolatiemateriaal.

Zoldervloerisolatie is zeer eenvoudig aan te brengen en daardoor een uitstekend alternatief. De geïsoleerde schil van de woning ‘schuift’ op naar binnen, waardoor het energieverbruik fors afneemt!

ISOLEREN MET GLAS Bij onderhoud en renovatie van panden is het vervangen van enkel of gedateerd glas een essentieel onderdeel. Pluimers werkt met het beste glasproduct dat beschikbaar is: HR IsoGlass. HR IsoGlass heeft een U-waarde van 1.0 en onderscheidt zich onder andere door toevoeging van een speciale ‘warmedge’ kunststof afstandhouder. Een unieke seizoens-coating zorgt ervoor dat het glas zowel in de winter als in de zomer een optimale balans levert tussen zonnewarmtewering en isolatie.

GRATIS ADVIES OP MAAT De isolatie experts van Pluimers helpen u graag met uw energiebesparing opgaaf. We komen op locatie om vrijblijvend advies op maat te verstrekken.

In 2018 wordt de wet Kwaliteitsborging van kracht. Door de spouw te isoleren met Supafil Cavity XL verzekert de aannemer zich van aantoonbare en gecertificeerde kwaliteit van isolatiewerk en aansluiting bij de wet Verbeterde Kwaliteitsborging (VKB). De speciale wol wordt los inblazen zonder naden en kieren. Daarnaast is er geen kans op het ontstaan van een valse luchtspouw, wat met name bij harde isolatiematerialen kan voorkomen. In de bouw is een steeds groter tekort aan metselaars. Metselaars brengen traditioneel isolatie aan, wat ten koste gaat van de bouwproductietijd. Het Supafil Cavity XL isolatiesysteem wordt door onze specialisten aangebracht, ongeacht de weersomstandigheden. Dit in tegenstelling tot de traditionele bouwwijze, waarbij de isolatieplaten en dekens soms weken achtereen blootgesteld worden aan weersinvloeden. Met Supafil Cavity XL borgt u kwaliteit en bouwt u sneller! Tevens draagt Supafil Cavity XL bij aan een beter milieu en een schonere bouwlocatie. Geen snijafval, geen verpakkingsfolies of pallets van isolatiemateriaal op de bouwplaats. Supafil Cavity XL is voorzien van het Eurofins Gold certificaat. Dit certificaat toont aan dat het product voldoet aan de hoogste mogelijke norm voor binnenluchtkwaliteit.

WWW.PLUIMERS.NL

107

108

EUROPESE PRODUCENT VAN DAK- EN GEVELSYSTEMEN

Plateautrapliften, verticaalliften en schaartafels voor rolstoelen, goederen, ﬁetsen en brancards

Euroliften produceert op maat Euroliften is gespecialiseerd in maatwerk, naar wens en behoefte van de gebruiker. Sinds 1997 zijn wij producent en leverancier van plateautrapliften, MIVA hefplateaus, fietsliften, schaarliften en brancardliften voor de zakelijke- en particuliere markt.

Onze adviseurs kunnen uw wensen vertalen in een pasklare oplossing, waarna deze in eigen huis geproduceerd wordt en geïnstalleerd door onze vakkundige monteurs. Euroliften beschikt over een eigen service- en onderhoudsdienst.

Witteweg 4 D t telefoon 0297 - 32 42 91

1431 GZ Aalsmeer t Postbus 88 t 1430 AB Aalsmeer t fax 0297 - 321 311 t info@euroliften.nl t www.euroliften.nl

109

INZENDINGEN STIMULERENDE OMGEVINGEN

B.AMSTERDAM, AMSTERDAM

CENTER COURT, GELEEN

Architect NEXT architects Opdrachtgever Timeless Investments Bouwperiode 01-02-2015 tot 01-09-2016 Fotograaf Francisco Nogueira

Architect Ector Hoogstad Architecten Opdrachtgever Chemelot Campus Vastgoed B.V. Bouwperiode 01-09-2014 tot 01-09-2016 Fotograaf Petra Appelhof

110

BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2017

INZENDINGEN STIMULERENDE OMGEVINGEN

DE MAASHORST, SCHAIJK

DE NIEUWE BOOMPJES, ROTTERDAM

Architect VOCUS architecten Opdrachtgever Natuurbegraven Nederland Bouwperiode 15-02-2016 tot 08-10-2016 Fotograaf Roos Aldershoff

Architect 01-10 Architecten Opdrachtgever COD Bouwperiode 01-06-2014 tot 01-06-2016 Fotograaf 01-10 Architecten

DAIRY CAMPUS ONTVANGSTGEBOUW, LEEUWARDEN

FACULTEIT TECHNISCHE NATUUR WETENSCHAPPEN TU, DELFT

Architect Arcadis Opdrachtgever Stichting Dienst Landbouwkundig Onderzoek Bouwperiode 01-06-2015 tot 26-05-2016 Fotograaf Chiel de Nooyer

Architect Ector Hoogstad Architecten Opdrachtgever TU Delft Facilitair Management & Vastgoed Bouwperiode 01-06-2014 tot 01-02-2016 Fotograaf Petra Appelhof

BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2017

111

INZENDINGEN STIMULERENDE OMGEVINGEN

GEMEENTEWERF STADSDEEL ZUID, AMSTERDAM Architect BDG Architecten Opdrachtgever Gemeente Amsterdam Bouwperiode 27-06-2014 tot 29-01-2016 Fotograaf Rob van Esch

HET 4E GYMNASIUM, AMSTERDAM Architect Paul de Ruiter Architects Opdrachtgever Gemeente Amsterdam / ProjectManagement Bureau Gemeente Amsterdam Bouwperiode 01-02-2015 tot 01-07-2016 Fotograaf Sónia Arrepia

ST. ELISABETH VERPLEEG- EN GASTHUIS, AMERSFOORT

HOUT- EN MEUBILERINGSCOLLEGE, ROTTERDAM

Architect Ebbens architecten Opdrachtgever Beweging 3.0 Bouwperiode 13-04-2015 tot 29-09-2016 Fotograaf Jan de Vries

Architect RoosRos Architecten Opdrachtgever Hout- en Meubileringscollege Bouwperiode 04-08-2014 tot 30-06-2016 Fotograaf René de Wit

112

BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2017

INZENDINGEN STIMULERENDE OMGEVINGEN

KANTOOR DE NIJS, WARMENHUIZEN

O|2 LABGEBOUW, AMSTERDAM

Architect LEVS architecten Opdrachtgever Bouwbedrijf M.J. de Nijs & Zonen Bouwperiode 01-05-2015 tot 23-05-2016 Fotograaf Architectuurfotografen Fedde de Weert

Architect EGM architecten Opdrachtgever VU Amsterdam Bouwperiode 01-01-2013 tot 01-02-2015 Fotograaf Ossip van Duivenbode

KORTDURENDE OPVANG LEGER DES HEILS, ENSCHEDE

MFA â&#x20AC;&#x2122;T SAAMDEEL, KAPELLE

Architect DAAD Architecten bv Opdrachtgever Leger des Heils Bouwperiode 20-05-2015 tot 28-09-2016 Fotograaf Marianne Berkhoff

BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2017

Architect TenW architecten adviseurs Opdrachtgever Gemeentebestuur Kapelle Bouwperiode 02-03-2015 tot 03-06-2016 Fotograaf Thea van den Heuvel

113

INZENDINGEN STIMULERENDE OMGEVINGEN

MUSEUM DE PONT, TILBURG

DIJKMOMENT, ZWOLLE

Architect Benthem Crouwel Architects Opdrachtgever Museum De Pont Bouwperiode 01-01-2014 tot 02-09-2016 Fotograaf Jannes Linders

Architect The Citadel Company Opdrachtgever Familie Meussen Bouwperiode 01-11-2015 tot 01-06-2016 Fotograaf Egbert de Boer

NOWADAYS, AMSTERDAM

ADELANTE ZORGGROEP, HOENSBROEK

Architect Rijnboutt en RAMSA Opdrachtgever Bouwinvest Bouwperiode 01-07-2014 tot 01-12-2016 Fotograaf Kees Hummel

114

Architect Widdershoven Architecten bv Opdrachtgever Adelante Zorggroep Bouwperiode 07-01-2013 tot 15-07-2016 Fotograaf Leon Abraas

BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2017

INZENDINGEN STIMULERENDE OMGEVINGEN

WINKEL JANSEN-NOY, SEVENUM Architect ARCHES architecten BNA Opdrachtgever Jansen-Noy Bouwperiode 01-12-2014 tot 01-03-2016 Fotograaf Niek v/d Calseijde

TANDHEELKUNDE RADBOUD UMC, NIJMEGEN Architect Inbo bv Opdrachtgever Radboud Universiteit, Universitair Vastgoedbedrijf, Nijmegen Bouwperiode 01-5-2015 tot 01-10-2016 Fotograaf Jan de Vries Fotografie / Eric Scholten -Concept in Beeld/ Erik van ‘t Hullenaar

DE MEENT, ALKMAAR

TECHNASIUM, SNEEK

Architect VenhoevenCS architecture+urbanism Opdrachtgever Gemeente Alkmaar Bouwperiode 12-09-2014 tot 14-12-2015 Fotograaf Ossip van Duivenbode

Architect Vonk en Landstra Architecten (VNL Architecten) Opdrachtgever CVO Zuid-West Fryslân Bouwperiode 15-09-2015 tot 18-02-2016 Fotograaf Gerard van Beek

BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2017

115

INZENDINGEN STIMULERENDE OMGEVINGEN

THE STUDENT HOTEL, GRONINGEN Architect AAS Groningen Opdrachtgever The Student Hotel Bouwperiode 01-05-2015 tot 30-07-2016 Fotograaf Kasia Gatkowska

DE MEERLHORST, HEEMSTEDE Architect Vos | Hoffer | vdHaar architecten Opdrachtgever Nova Zembla Zorg Heemstede B.V. Bouwperiode 22-06-2015 tot 24-06-2016 Fotograaf Max Hoffer

116

BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2017

Van Bruchem Staircases combineert authentiek vakmanschap met innovatief design. Dit resulteert in op maat gemaakte kunstwerken die perfect aansluiten bij hun omgeving. Djurre van Bruchem (4e generatie) is de hoofdontwerper van het familiebedrijf en is persoonlijk betrokken bij elk trapproject. Het ontwerpteam van Van Bruchem werkt samen met diverse architecten in binnen- en buitenland.

Ongelimiteerde trapvormen Bijzondere trappen ontwerpen en realiseren is onze missie REVOLUTIONAIRE LID BOUWMETHODE

“Trappen maken is een traditioneel ambacht dat wij in korte tijd gemoderniseerd en aangevuld hebben met een revolutionaire bouwmethode genaamd LID.” Met LID (Limitless in Design) kan elke vorm gecreëerd worden. “Deze nieuwe bouwmethode is ongelimiteerd qua vorm vanwege de inventieve combinatie van materialen; een stalen frame, speciale vulling en een keiharde toplaag, waarbij elke gewenste afwerking mogelijk is”, aldus Djurre van Bruchem. “In de entreetoren van een villa (afbeelding 1) hebben wij de trappen helemaal strak afgewerkt en in één vloeiende lijn naar boven laten lopen. Zonder zichtbare verbinding. Dit is het mooie en unieke van de LID bouwmethode.” Afbeelding 1

BIJZONDERE TRAPPEN

Afbeelding 2 i

Wij zijn gespecialiseerd in het ontwerpen en maken van bijzondere trappen. Of dat een klassieke driekwart trap is met een smeedijzeren hekwerk (afbeelding 2) of een zwevende stalen trap met glazen balustrade. Wij combineren ambacht en maatwerk met creativiteit voor een hoogwaardig eindresultaat. Onze grote verscheidenheid in materiaal, designtechnieken en vele jaren ervaring maken ons een volwaardig sparringpartner voor architecten. Wij gaan graag met u om de tafel zodat we alle wensen en ideeën kunnen uittekenen en visualiseren in 3D. Vervolgens wordt de situatie ingemeten, komen er bouwtekeningen en wordt de trap gerealiseerd.

Kom langs in onze showroom voor ons volledige aanbod aan creatieve input, veel verschillende materialen, diverse trapmodellen en al zeggen we het zelf; een bijzonder lekkere kop kofﬁe!

De imposante hal van een prachtige villa. In totaal hebben wij hier 9 trappen ontworpen en geplaatst

Deze designtrap met felrode onderkant is gebaseerd op de fameuze Louboutin schoen

Een onbehandeld stalen trap die 2 verdiepingen in een woontoren verbindt

WWW.VBSTAIRCASES.COM

VAN BRUCHEM STAIRCASES | Skoon 80 - f | 1511 HV Oostzaan | 075 - 615 17 98 | info@vbstaircases.com

117

r u u t c te gn ur i h Arc Desi cultu e l a t i g i D m p u e s cha f u M nts hie e arc g i s De A ukltsuur c e l a t Digi um e s u M schap t n e g ef i A h c r a Rijks 118

r u u t c e t i h Arc esign uur D cult e l a t i Dig m u e Mus hap

Ar Di D chit gi e ec ta si tu le gn u r cu M ltu us ur eu ts m ch ch ap ie f

Museumpark Rotterdam

Het Nieuwe Instituut

le gn r cu ltu M ur Ag us Ri ent eum jks sc arc ha p h i rch ef De itec sig tuu ec n r

Digi sign tale cult u Mus Age eum Rijk ntscha sarc p hief Arch itec tu D

DE LEVERANCIER

MARKT VISIE PASSIE VOOR OPENHEID EN TRANSPARANTIE

SOLARLUX

Als de grenzen tussen binnen en buiten verdwijnen, win je ruimte: ruimte voor meer woon- en leefcomfort en ruimte voor fraaie architectuur. Deze filosofie van Solarlux komt perfect tot uitdrukking bij de nieuwe glas-vouwwand Eco- & Highline, die in 2017 is geïntroduceerd. Ruim 30 jaar expertise heeft geleid tot een product dat uniek is op de markt. Functionaliteit tot in perfectie, smalste profielaanzichten, optimale isolatie en grenzeloze combinatiemogelijkheden. De op maat gemaakt glas-vouwwanden bieden royale glaspartijen die nagenoeg 100% te openen zijn. Door de maximale designvrijheid en omvangrijke toepassingsmogelijkheden is er voor elk ontwerp een passende oplossing.

GLAS-VOUWWAND ECO- & HIGHLINE De nieuwe glas-vouwwand heeft een filigraan design met een aanzichtsbreedte van slechts 99 mm met voortreffelijke U-waardes, ook geschikt voor passief bouwen. Het hart van het profiel is de gepatenteerde bionicTURTLE® – een multifunctionele thermische onderbreking met absoluut unieke technische details. De verzonken vloerrails zorgen voor een drempelloze verbinding tussen binnen en buiten. Met RVS loopwagens is de glas-vouwwand licht te bedienen, ook bij grote afmetingen.

ENTREEGEBOUW KEUKENHOF Bij het nieuwe entreegebouw bij het Keukenhof koos architectenbureau Mecanoo voor de Solarlux vouwwanden. Het transparante entreegebouw fungeert als toegangspoort, waar in 2 maanden tijd meer dan 1 miljoen bezoekers uit binnen- en buitenland komen. In de shops en het restaurant kunnen de vouwwanden over de gehele breedte geopend worden en zijn deze ruimtes zeer

transparant en toegankelijk voor het publiek. De twee gebouwgedeeltes worden verbonden door een brede overkapping bestaande uit houten gelamineerde spanten die de draagconstructie vormen en een esthetische functie hebben. In het ontwerp is gewerkt met natuurlijke kleuren en materialen die passen bij de omgeving. Solarlux dacht vanaf de eerste ontwerpfase mee over de technische detaillering en uitvoering van de entree.

FASCINERENDE OPLOSSINGEN VAN GLAS Met de glas-vouwwand biedt het Duitse familiebedrijf Solarlux voortreffelijke kwaliteit voor flexibele geveloplossingen voor openbare ruimtes en woningbouw met spraakmakend design, gecombineerd met optimale functionaliteit. En het streven naar perfectie gaat verder dan de productontwikkeling. Door onze kennis en expertise begeleiden wij graag elk bouwproject vanaf de eerste minuut. Rekening houdend met de EPCeisen, maximale geluidbelasting of windlast zoeken wij samen met de klant naar de meest geschikte oplossing. En geheel passend bij de bedrijfsfilosofie van Solarlux werken wij graag samen op een open en transparante wijze. www.solarlux.nl

119

Zuid-Nederlandse Ramenfabriek B.V., opgericht in 1983, is een gerenommeerde en toonaangevende toeleverancier in de bouwwereld, die zich richt op de engineering, productie en montage van stalen ramen, deuren, gevels en lichtstraatconstructies. U hebt maar één aanspreekpunt. Wij tekenen, produceren en plaatsen het product Alle producten worden, vanaf het eerste moment, met de grootste zorg, in een eigen moderne werkplaats vervaardigd, waarbij voldaan wordt aan de kwaliteitseisen van het VMRG keurmerk, SKG/ KOMO en de veiligheidsnormen van het VCA* certiﬁcaat.

Door een snelle, meedenkende en degelijke uitvoering van haar projecten heeft de ZuidNederlandse Ramenfabriek B.V. een aanzienlijke klantenkring opgebouwd in alle segmenten van de bouw en industrie. Onze opdrachtgevers variëren dan ook van bouwondernemingen, architecten, overheidsinstanties tot aan eindgebruikers. Naast de productie en montage van standaard stalen profielsystemen, zoals Jansen en Forster, kunnen wij ook op basis van specifieke klantwensen oplossingen op maat verzorgen. Bovendien hebben wij ons gespecialiseerd in de productie en montage van brand-, inbraak-, uitbraak, kogel- en explosie werende puien en gevels. Door onze zeer flexibele en veilige manier van werken, met kwaliteit hoog in het vaandel, zijn wij steeds in staat om de projecten tot volle tevredenheid van onze opdrachtgevers te realiseren.

Zuid Nederlandse Ramenfabriek bv. – Nijverheidsstraat 7 – Rucphen T 0165-346420 – F 0165-348395 – informatie@znrbv.nl – www.znrbv.nl 120

RETAIL

HOSPITALITY

SHOPPING

Wilhelminaplein 25, 6411 KW Heerlen | T +31 (0)45 7 00 97 14 | E info@architectenzaak.eu | www.architectenzaak.eu

Verplaatsing Kazemat bij Prinses Beatrixsluis Sas van Vreeswijk heeft Theo van Velzen Grondboortechniek en Bronbemaling de opdracht gegund om de bemalingswerkzaamheden rondom de verplaatsing van de Kazematten nabij de Prinses Beatrixsluis te Nieuwegein uit te voeren. Voor de verbreding van de Prinses Beatrixsluis moeten de kazematten 150 meter naar oostelijke richting verplaatst worden. De eerste, van 1,2 miljoen kilo, is inmiddels verplaatst, tezamen met nog twee kazematten liggen zij straks als museumstukken langs het kanaal. Het bemalingsadvies voor dit project is verzorgd door Tjaden Adviesbureau voor Grondmechanica. Theo van Velzen Grondboortechniek en Bronbemaling en Tjaden Adviesbureau voor Grondmechanica zijn beide onderdeel van de Theo van Velzen Holding BV.

halmos stelt de mens centraal

INSTALLATIES. BOUWFYSICA. ENERGIE. Wassenaarseweg 30 2596 CJ Den Haag Theo van Velzen Grondboortechniek en Bronbemaling Tel. 072 5331720 info@theovanvelzen.nl www.theovanvelzen.nl

Tjaden Adviesbureau voor Grondmechanica Tel. 072 5064817 info@tjadenadvies.nl www.tjadenadvies.nl

www.halmos.nl

121

DE LEVERANCIER

MARKT VISIE HERBRUIKBARE WANDSYSTEMEN MET DE UITSTRALING VAN NIEUW DUURZAAM SOLUTIONS BV

Charles van der Linden van Duurzaam Solutions BV bouwde in de loop der jaren een gigantisch netwerk op in de vastgoedsector en de sloopbranche. “Ik kom overal: in kantoren, ziekenhuizen, kazernes noem het maar op. Je gaat dan toch nadenken over hoe je op een verantwoorde wijze met ‘overbodige’ materialen kunt omgaan.” De stap van lineair naar circulair gebruik was een logisch gevolg. Het lineair gebruik van producten, waarbij ze na aanschaf en gebruik worden vernietigd, is niet meer van deze tijd. In de nieuwe circulaire economie wordt de herbruikbaarheid van grondstoffen en producten gemaximaliseerd. Van der Linden: “In plaats van de wanden te slopen en af te voeren, geven wij ze een tweede leven. Je levert zowel een bijdrage aan het economische als het sociaal potentieel voor hoogwaardig hergebruik van materialen.”

zagen dat echt als een toegevoegde waarde."Specifieke vragen zijn ook welkom. “Zo maakten we voor een creatieve architect een bijzondere wand van verschillende cassettes met verschillende kleuren voor een Mondriaan-achtig effect.”

KWALITEIT VAN HERBRUIKBARE WANDEN De belangrijkste functie van scheidingswanden is dat ruimten worden gescheiden. Er kunnen echter tal van functionaliteiten aan scheidingswanden gekoppeld worden. Zo zal het materiaal en de afwerking van een scheidingswand een belangrijke invloed hebben op de uitstraling van de gehele ruimte. De mogelijkheden hiervoor zijn eindeloos. Scheidingswanden spelen ook een belangrijke rol in functionaliteit, efficiëntie, flexibiliteit, veiligheid, akoestiek en stijl. Duurzaam Solutions installeert scheidingswanden die afgestemd zijn op deze gebieden.

DUURZAME OPLOSSING VOOR ARCHITECTEN EN PROJECTONTWIKKELAARS

ECOLOGISCHE VOETAFDRUK

Duurzaam Solutions levert niet alleen een maatwerkoplossing maar ook een totaaloplossing. “We voeren niet alleen het project uit, maar ook de werkvoorbereiding, het projectmanagement en de after sales rekenen wij tot onze taken. Wij garanderen de kwaliteit van onze producten door middel van innovatieve en hoogwaardige grondstoffen en doordat onze medewerkers VCA gekwalificeerd en bovendien vak bekwaam en gespecialiseerd zijn.” “De architect van de internationale ngo Care Nederland wilde glazen wanden voor een hele kantooretage die we op dat moment niet in huis hadden. Ik heb toen via mijn netwerk alsnog de gewenste wanden gevonden en geleverd. De medewerkers van Care Nederland waren daar heel positief over, ze

Van der Linden: “Onze afnemers maken verantwoordelijk gebruik van grondstoffen, materialen en energie. Dit laatste is heel belangrijk ten opzichte van veranderende wetgeving en de nieuwe circulaire economie. Ook houden onze klanten hun ecologische voetafdruk op peil doordat er geen energie gebruikt wordt in de productie van de grondstoffen voor hun project. Hierdoor daalt de uitstoot van broeikasgassen.” Grondstoffen zoals hout en metaal, of halffabricaten zoals glas en aluminium, zijn recyclebaar. Bij het verbouwen van een kantoor zijn deze materialen zelden aan het einde van de technische levensduur. “Onze aanpak is duurzaam en prijstechnisch interessant omdat wij deze materialen hergebruiken.”

122

WAAROM U VOOR DUURZAAM SOLUTIONS KIEST Duurzaam Solutions heeft 1.200 vierkante meter magazijnruimte en een showroom. Behalve scheidingswanden ontwikkelt, produceert, levert en installeert Duurzaam Solutions namelijk complete interieurconcepten. Duurzaam Solutions beschikt overigens over een eigen spuitcabine zodat profielen in een andere kleur gespoten kunnen worden. Van der Linden tot slot: “Kwaliteit mag u van ons verwachten, zowel van onze mensen als van onze producten. De kwaliteit van onze producten garanderen wij door: preselectie op de kwaliteit van de wanden, vakbekwame en gespecialiseerde medewerkers en VCAgekwalificeerd personeel.” Bent u op zoek naar de juiste scheidingswanden voor uw project of een totaaloplossing voor uw interieur? Bespreek uw wensen met Duurzaam Solutions. Wij maken graag de tijd voor u vrij voor een oriënterend gesprek. Sales - Duurzaam Solutions BV Industrieweg 41b 2382 NT Zoeterwoude-Rijndijk Tel. 071-532 6277 www.duurzaamsolutions.com sales@duurzaamsolutions.com

OPENBARE RUIMTES TRANSFORMEREN

Den Haag Centraal Nederland

a3 CeramicSteel • Duurzaam met weinig onderhoud • Emailprint digitaal • Reeds 185 miljoen m2 wereldwijd geplaatst

Voor meer informatie bezoek: www.polyvision.com of www.uittenbosch.nl

123

INZENDINGEN PARTICULIERE WOONBELEVING

ACTIVE HOUSE, SCHIEDAM

BELLAVISTA, DEN HAAG

Architect KAW Opdrachtgever Familie von Meding Bouwperiode 01-02-2016 tot 31-10-2016 Fotograaf Shelley Trustfull-te Riele

Architect Rijnboutt Opdrachtgever Urban Interest Bouwperiode 01-12-2014 tot 01-08-2016 Fotograaf Kees Hummel

124

BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2017

INZENDINGEN PARTICULIERE WOONBELEVING

BRUGWACHTERSWONING, DELFT

CASA KWANTES, SCHIEDAM

Architect Studio D11 Opdrachtgever Brandenburg / Gerrissen Bouwperiode 01-01-2016 tot 31-07-2016 Fotograaf Bas Kooij

Architect MVRDV Opdrachtgever Familie Kwantes Bouwperiode 01-08-2014 tot 15-08-2016 Fotograaf Ossip van Duivenbode

BUNGALOW DE KONING, OUD-BEIJERLAND

ECOLOGISCHE VILLA, AERDENHOUT

Architect EGM architecten Opdrachtgever Victor de Leeuw Bouwperiode 01-01-2014 tot 01-04-2016 Fotograaf Ossip van Duivenbode

BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2017

Architect Van Laarhoven Combinatie architecten BNA bv. Opdrachtgever Fam. Philipsen Bouwperiode 01-03-2015 tot 01-02-2016

125

INZENDINGEN PARTICULIERE WOONBELEVING

LANDGOED VALKENBERG Architect Ard de Vries Architecten Opdrachtgever familie Schutte Bouwperiode 20-01-2014 tot 12-05-2016 Fotograaf Kim Zwarts

PUUUR BSH, AMSTERDAM NOORD Architect Atelier PUUUR Opdrachtgever Atelier PUUUR ism Vinkbouw en 32 particuliere opdrachtgevers Bouwperiode 19-06-2015 tot 30-01-2017

LONGHOUSE, AMERSFOORT

SKEWED STOLP

Architect Architecten Studio-pls Opdrachtgever familie Schoordijk Bouwperiode 01-02-2016 tot 30-09-2016

Architect SeARCH Urban Planning & Architecture Opdrachtgever geheim Bouwperiode 05-01-2015 tot 29-07-2016 Fotograaf Ossip van Duivenbode

126

BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2017

INZENDINGEN PARTICULIERE WOONBELEVING

TINY TIM, LISSERBROEK

VERANDAHUIS, HELMOND

Architect FARO architecten bv, bna Opdrachtgever Hans Peter Fรถllmi Bouwperiode 01-02-2015 tot 01-04-2017 Fotograaf Hans Peter Fรถllmi

Architect LAM architects Bouwperiode 18-08-2014 tot 14-01-2016 Fotograaf Martijn Heil

APPARTEMENTENCOMPLEXEN KLARENDAL, ARNHEM

VILLA MEIJENDEL, WASSENAAR

Architect Hoogte Twee Architecten Opdrachtgever Stichting Volkshuisvesting Arnhem Bouwperiode 23-03-2015 tot 01-03-2016 Fotograaf Thea Van den Heuvel

BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2017

Architect VVKH architecten Opdrachtgever Familie van Weeghel Bouwperiode 01-12-2014 tot 26-02-2016 Fotograaf Christian van der Kooy

127

INZENDINGEN PARTICULIERE WOONBELEVING

VILLA QUACH, HOORN

WHL16, ROTTERDAM

Architect Van der Schoot Architecten Opdrachtgever dhr. Quach Bouwperiode 03-12-2015 tot 02-09-2016

Architect ONSIA architectuur Opdrachtgever Katinka Lampe & Kees Liekens Bouwperiode 01-07-2015 tot 01-04-2016 Fotograaf Ossip van Duivenbode

VILLA STERKENBURG, DRIEBERGEN Architect DP6 architectuurstudio Opdrachtgever particulier Bouwperiode 02-11-2015 tot 01-07-2016 Fotograaf Michel Kievits

WOONHUIS LIMMEN, LIMMEN Architect Jan de Wit architect BV Opdrachtgever Familie Peeters Bouwperiode 02-11-2015 tot 26-08-2016

128

BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2017

INZENDINGEN PARTICULIERE WOONBELEVING

WOONBOERDERIJ, WERKHOVEN

WOONHUIS, MAASBRACHT

Architect Zecc Architecten Opdrachtgever Particulier Bouwperiode 01-02-2013 tot 03-02-2016 Fotograaf Stijn Stijl

Architect RIEA Opdrachtgever Familie Bours Bouwperiode 01-03-2016 tot 10-11-2016 Fotograaf Leon Duinmaijer

MOOIJ, OOIJ Architect Equipe Amsterdam Opdrachtgever Particulier Bouwperiode 09-09-2015 tot 01-09-2016 Fotograaf Tim Van de Velde

VILLA B, BERG EN DAL Architect Artesk van Royen Architecten Opdrachtgever particulier Bouwperiode 01-05-2014 tot 05-01-2016 Fotograaf Anja Schlamann

BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2017

129

INZENDINGEN PARTICULIERE WOONBELEVING

WOONHUIS, ZEIST Architect Bedaux de Brouwer Architecten Opdrachtgever Particulier Bouwperiode 01-10-2015 tot 01-07-2016 Fotograaf Peter Keijsers

PARK KRAYENHOFF, UITHOORN Architect Ibelings van Tilburg architecten Opdrachtgever UBA Projectontwikkeling Uithoorn en Eigen Haard Amsterdam Bouwperiode 05-09-2011 tot 05-09-2016 Fotograaf Iemke Ruige

130

BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2017

design & engineering

vanuit vakmanschap samen iets moois creĂŤren

www.bartels.nl

@Bartelsglobal

acebook.com/bartelsglobal

Onderdeel van de LievenseCSO Groep

131

DE LEVERANCIER

MARKT VISIE “BOUWERS ZOUDEN DIT ALLANG MOETEN DOEN”

QR CONTROLS

Denken in risico’s biedt kansen Het wordt hoog tijd dat de bouwsector meer risico-gestuurd gaat werken. Niet alleen vanwege de eisen vanuit de Wet Kwaliteitsborging, maar ook om het bouwproces efficiënter en veiliger te laten verlopen. Interactive Blueprints lanceerde in januari 2017 QR Controls, het eerste digitale systeem dat het managen van eisen en risico’s in de bouwsector eenvoudig ondersteunt. Michiel Otterloo, directeur van Interactive Blueprints, heeft zelf als

opdrachtgever een incident meegemaakt. In een renovatieproject moest een gedeelte van een bouwwerk gesloopt worden. Doordat er geen controle was op de tekeningen en instructies die de sloper had ontvangen, werd er meer gesloopt dan de bedoeling was. “Dat had voorkomen kunnen worden als vooraf was nagedacht en vastgelegd welke risico’s zich konden voordoen. Bouwers beseffen onvoldoende hoe groot die zijn. De kennis is er wel, maar zit in de hoofden van de uitvoerders en projectleiders. Door risico-gestuurd te denken en te werken wordt het makkelijker om

die kennis inzichtelijk te maken en door te geven. Zo ontstaat een lerende organisatie.”

TWEE SOORTEN RISICO’S Otterloo vindt dat het tijd wordt dat bouwbedrijven hierin stappen gaan ondernemen. Het kunnen aantonen dat het eindresultaat van je project aansluit op de vooraf gestelde eisen is een verplichting waar ieder bouwbedrijf straks aan moet voldoen. Maar belangrijker nog vindt hij dat deze manier van denken en werken bijdraagt aan het verbeteren van het bouwproces. “Door te denken in risico’s begrijp je van

‘Een uitvoerder moet zich verbonden voelen met de vooraf opgestelde risico’s, het ‘waarom’ van de beheersmaatregelen begrijpen.’ 132

tevoren waar het mis kan gaan en houd je het proces beter onder controle. Dan heb ik het zowel over negatieve als positieve risico’s. Ongevallen en financiële tegenvallers behoren tot de eerste categorie. Een positief risico is bijvoorbeeld een aanpassing op het ontwerp, wat de verhuurbaarheid van een woningcomplex ten goede komt. Daar kun je beter op sturen als je al in de planfase hierover nadenkt. Alleen maar voordelen dus, als bouwer zou je dit allang moeten doen.”

GEBRUIKERSGEMAK Voor de meeste bouwbedrijven is het nog zoeken naar een manier waarop zij risico-gestuurd kunnen werken. QR Controls is het eerste digitale systeem dat het in kaart brengen en managen van risico’s eenvoudig ondersteunt, zowel voor de bouwende partij als voor de onafhankelijke kwaliteitsborger. Interactive Blueprints ontwikkelde de tool in samenwerking met Nieman Kwaliteitsborging. Bij het ontwerp van QR Controls staat gebruikersgemak voorop. “Een projectleider of uitvoerder moet er zo min mogelijk tijd aan kwijt zijn en het moet in één oogopslag duidelijk zijn wat er gevraagd wordt”, stelt Otterloo. Daarnaast moet het gebruik van QR Controls een lerend effect hebben op de organisaties die ermee werken. Een hulpmiddel hierbij is de

database die gevormd wordt van eerder voorgekomen risico’s.

UITSLUITEN OF REDUCEREN Het systeem werkt als volgt. De bouwer maakt een project aan en inventariseert wat de wettelijke en project-specifieke risico’s zijn. Hij bepaalt voor elk risico wat de kans is dat het zich voordoet en wat de impact is. Vervolgens bepaalt hij wat de beste strategie is om een risico weg te nemen of te beperken. Beheersmaatregelen geven tenslotte op uitvoerend niveau invulling aan de strategie. “Neem het voorbeeld van het gesloopte bouwwerk. Dit risico zou de bouwer al in de planfase kunnen uitsluiten door een beheersmaatregel te definiëren. De uitvoerder ziet deze beheersmaatregel in zijn weekplanning en kan hem afvinken. De projectleider heeft op zijn beurt continu inzicht in de status van risico’s en beheersmaatregelen.” QR Controls kan eenvoudig worden gekoppeld aan systemen waarin beheersmaatregelen uitgevoerd kunnen worden, zoals ED Controls.

MAAK HET CONCREET Draagvlak creëren is een belangrijke voorwaarde voor succes. Otterloo: “Een uitvoerder moet zich verbonden voelen met de vooraf opgestelde risico’s, het ‘waarom’ van de beheersmaatregelen begrijpen. Stel een projectleider definieert de

gebrekkige communicatie met onderaannemers als risico. Concretiseert hij dat niet, dan is de kans groot dat het niet wordt opgepakt. Maar is het een duidelijke opdracht, bijvoorbeeld ‘voer elke week overleg met je onderaannemers en maak er een verslag van’, dan kan een uitvoerder ermee aan de slag. En de projectleider kan hem erop aanspreken.” Na oplevering kan hij bovendien automatisch ‘as build’ dossiers opvragen voor de belanghebbende partijen, zoals dat straks wordt vereist vanuit de Wet Kwaliteitsborging.

SAMEN WINNAARS ZIJN Voor Otterloo is het niet meer dan logisch dat de bouwsector met risico-gestuurd denken aan de slag gaat. Het kan volgens hem alleen maar winnaars opleveren. “Door met alle partijen die betrokken zijn bij een project na te denken over risico’s, kan de samenwerking alleen maar beter worden en wordt de kans groter dat je een kwalitatief goed eindproduct aflevert. Het zijn open deuren die ik intrap, maar toch gebeurt het helaas nog niet. We hopen dat we een bijdrage kunnen leveren door met QR Controls een eenvoudige tool te leveren die risico-gestuurd denken en werken in de bouw makkelijker maakt.”

www.qrcontrols.nl.

133

DE LEVERANCIER

MARKT VISIE ”NMC – WIJ VERFRAAIEN INTERIEURS“

NMC Consequente benadering van klanten, met stijlcollecties en een eigen collectielijn. Met als nieuwe slogan “NMC – wij verfraaien interieurs“ presenteerde de onderneming op de internationale vakbeurs Woningtextiel in Frankfurt am Main in januari 2017 voor de eerste keer zijn aangescherpt profiel. Met stijlcollecties en een eigen collectielijn legt NMC nu al en weer sterker de nadruk op bestaande producten. Als een van de toonaangevende ondernemingen op gebied van interieurvormgeving heeft NMC

intensief overleg gepleegd over de wensen van handelaars en ambachtslui. Voor de sector decoratieve producten werd duidelijk dat de voorstelling van producten in de verkooppunten en ook het verstrekken van advies aan de eindklant van de ambachtsman in de toekomst steeds meer van doorslaggevende betekenis worden. Daarom vindt de onderneming het uitermate belangrijk heel aanschouwelijk te laten zien, dat haar producten in alle stijlrichtingen en voor alle interieurs gebruikt kunnen worden. Met als nieuwe slogan “NMC – wij verfraaien interieurs” wordt vanaf nu in stijlcollecties en

daarop afgestemde collecties aan een consequente benadering van klanten gedacht en er ook naar gehandeld. Het begin voor deze nieuw ingeslagen richting werd al meteen gegeven bij de aanvang van het nieuwe jaar op de beurs “Woningtextiel” in Frankfurt, want die weerspiegelt de stemmings- en trendbarometer van de sector.

STIJLCOLLECTIES Voor het veranderde profiel wordt het assortiment in vier verschillende stijlcollecties verdeeld. Daarbij belichaamt elke stijl een eigen, intern coherente vormgevingscollectie. Of het nu gaat over modern, klassiek, tijdloos of ook industrieel, klanten die zich met een bepaalde stijl identificeren, zullen zich in de toekomst niet alleen sterker aangesproken voelen, maar ook voor hen wordt door de constante presentatie van met elkaar harmoniërende producten, de keuze in aanzienlijke mate vergemakkelijkt.

COLLECTIES Dit nieuwe begin moet worden ondersteund door een eigen collectielijn, die moet dienen als advies- en verkoopondersteuning voor de handel en de ambachtslui. De collecties omvatten een uitgebreid assortiment uit het productengamma Arstyl, Nomastyl en Wallstyl, die hun deugdelijkheid al bewezen hebben. Het prioritaire doel is om met behulp daarvan de NMC-producten met betrekking tot ambachtslui en handel onder de aandacht van de eindklant te brengen. Hij moet begrijpen en in het ideale geval ervaren dat hij met sierprofielen en plinten alle interieurs – om het even van welke stijlrichting – kan verfraaien.

134

DOELGERICHTE INFORMATIE OVER PROFIELEN Met deze doordachte focus op sierprofielen en plinten moet de eigenlijke core business van de onderneming verder worden versterkt. “Wij zijn in Duitsland weliswaar marktleider, maar uit een intensieve marktanalyse is ook

nog gebleken, dat wij onze partners zowel bij de presentatie van producten als tijdens het verkoopproces nog sterker kunnen ondersteunen”, verduidelijkt Adrian Smaza, verkoopdirecteur van nmc Deutschland GmbH, de situatie. “Omdat ons productaanbod enerzijds in hoge mate is onderverdeeld, maar anderzijds in de handel

en voor ambachtslui theoretisch eerder als een aanvullend product wordt beschouwd, willen wij graag onze partners met een doelgerichte ‘story telling‘ nu al meteen tijdens het verkoopproces in het verkooppunt en in de sociale media, PR en multimedia effectiever ondersteunen.” Met de stijlcollecties voor een waardevolle en doelgerichte benadering van klanten en een daarop afgestemde eigen collectielijn voor de praktische uitvoering in het verkooppunt legt NMC vanaf nu al meteen veel meer nadruk op zijn bestaande producten. Zo stelt de onderneming zijn partners een aantrekkelijke verkoopondersteuning ter beschikking in een verkoopproces dat uit drie trappen bestaat. www.nmcdekowelt.de

Nmc Architecture & Design Gert-Noël Straße 4731 Eynatten Tel. +32 87 87 85 85 00 info@nmc.eu www.nmcdecoration.com

135

2 WERKEN MET EEN ARCHITECTENBUREAU MEERWAARDE VAN DE ARCHITECT ERKENDE BNA BUREAUS PARTICULIERE OPDRACHTGEVER ARCHITECT AAN HUIS ARCHITECTENWINKEL ZELF BOUWEN, MET EEN ARCHITECT SAMEN WERKEN AAN WAARDE/WAARDEKAARTEN WAARDE BIJ STIMULERENDE OMGEVINGEN WAARDE BIJ LEEFBAARHEID & SOCIALE COHESIE WAARDE BIJ PARTICULIERE WOONBELEVING WAARDE BIJ IDENTITEIT & ICOONWAARDE WAARDE BIJ DUURZAAM & INNOVATIEF WAARDE BIJ SNEL & SLIM

GASTBLOGS RICHTLIJN GEZONDE ARCHITECTENSELECTIES PRAKTIJKVOORBEELDEN DELIVERABLES AANBESTEDEN/JURIDISCH

WERKEN MET EEN ARCHITECTENBUREAU

Meerwaarde van de architect

IN NEDERLAND MAG NIET IEDEREEN ZICH ARCHITECT NOEMEN. ALLEEN DIEGENEN DIE ZIJN INGESCHREVEN IN HET ARCHITECTENREGISTER HEBBEN DAAR VOLGENS DE WET RECHT OP DE ARCHITECTENTITEL. ZIJ HEBBEN ALLEMAAL EEN ARCHITECTUUROPLEIDING GEVOLGD. WERKEN MET EEN ARCHITECT GEEFT U MEERWAARDE, FUNCTIONEEL EN FINANCIEEL, EN OP ZOVEEL MEER VLAKKEN:

Technische meerwaarde De technische voorzieningen in het object zijn in orde en voldoen aan alle normen.

Maatwerk Een architect vertaalt uw specifieke wensen naar een goed gebouw, waardoor u niet gebonden bent aan standaardoplossingen. Binnen uw budget en de overige randvoorwaarden is vrijwel alles mogelijk.

Maatschappelijke en culturele meerwaarde Bouwen met een architect betekent zorg besteden aan alle aspecten. Hiermee draagt u bij aan de maatschappelijke en culturele waarde van de gebouwde omgeving.

Inspiratiebron Een architect stimuleert de ideevorming en draagt alternatieven aan. Hierdoor vergroot u de kans op een optimaal eindresultaat.

Geldelijke meerwaarde Een architect let overal op. Dat komt de kwaliteit van het gebouw ten goede. Meer kwaliteit betekent een hogere waarde. U investeert dus in een meeropbrengst bij eventuele verkoop. Bovendien weten architecten hoe ze energiezuinig of zelfs energieneutraal moeten bouwen, waardoor u op termijn veel kunt besparen.

Touwtjes in handen Een architect vervult in alle fasen de rol van regisseur. Hij houdt het overzicht en zorgt ervoor dat het complexe proces van (zelf) bouwen voor u als opdrachtgever behapbaar blijft. Rots in de branding Een architect vormt een buffer tussen u en alle andere betrokken partijen zoals aannemers en overheden. Zo betaalt u niet teveel en duren procedures niet langer dan noodzakelijk is. Bovendien controleert de architect of alle andere betrokken partijen hun werk goed en conform afspraak hebben gedaan. Vraagbaak Of het nu om gebruik van bepaalde materialen gaat of om een vergunningsaanvraag: een architect kent alle mogelijkheden en onmogelijkheden. Onaangename verrassingen blijven u bespaard. Functionele meerwaarde U krijgt een gebouw dat alle door u gewenste woon-, werk-, verblijfs- en andere functies in zich verenigt. Esthetische meerwaarde Het uiterlijk van zowel binnen- als buitenkant sluit aan bij wat u mooi vindt of wil uitstralen en zal ook in algemene zin als smaakvol ervaren worden.

138

Meer gebruiksgenot Het dagelijks gebruik van een omgeving waarin u zich prettig voelt, draagt dagelijks bij aan uw welbevinden. Het gebouw dat samen met uw architect tot stand komt, zit als gegoten.

WERKEN MET EEN ARCHITECTENBUREAU

Erkende BNA-bureaus

Alle bureaus die in Architecten 2017/2018 staan vermeld op de bureaulijst zijn door de BNA erkend. Ze zijn lid van de BNA, de enige branchevereniging van architectenbureaus in ons land.

KWALITEITSEISEN Een erkend BNA bureau voldoet aan een aantal eisen die van belang zijn voor een goede en verantwoorde uitoefening van het beroep. BNA-bureaus vinden titelbescherming immers een noodzakelijke, maar onvoldoende voorwaarde voor de uitoefening van het architectenvak. Architectenbureaus die zijn aangesloten bij de BNA hebben daarom onderling afspraken gemaakt over de wijze waarop ze hun vak willen uitoefenen. Verantwoordelijkheid, integriteit en professionaliteit staan daarbij centraal. Door lid te zijn van de BNA onderschrijven architectenbureaus de kwaliteitseisen en zijn ze verplicht zich daaraan te houden. Het is voor u als opdrachtgever dus een voordeel te kiezen voor een erkend BNA-bureau of dat nu een eenmanszaak is of een bureau met tientallen werknemers.

BNA-BUREAUKEURMERK De actuele lijst van erkende BNA-bureaus vindt u bij de gele pagina's achterin dit boek en is altijd te raadplegen op www.BNA.nl. U kunt een erkend bureau ook herkennen aan het bureaulogo. Alleen erkende BNA bureaus mogen het logo voeren. Het is zowel in het Nederlands en in het Engels beschikbaar. Ook mogen erkende bureaus de lettercombinatie BNA in hun naam voeren. Ze beschikken bovendien over een op naam gesteld certificaat dat jaarlijks wordt verstrekt.

BNA ERKEND BUREAU

DE KWALITEITEN VAN EEN ERKEND BNA BUREAU Het erkend BNA bureau: is deskundig en vakbekwaam voor de opdracht Een erkend BNA-bureau mag alleen een opdracht aanvaarden als het beschikt over voldoende deskundigheid, vakbekwaamheid en bureaucapaciteit - dan wel deze van buitenaf inschakelt- om de opdracht te kunnen uitvoeren. De architecten die bij het architectenbureau werkzaam zijn, zijn ingeschreven in het wettelijke architectenregister. Daarmee voldoen ze aan de opleidingseisen die de Europese Unie aan architecten stelt. heeft een beroepsaansprakelijkheidsverzekering Een erkend BNA-bureau is verplicht verzekerd tegen de risicoâ&#x20AC;&#x2122;s van beroepsaansprakelijkheid. De opdrachtgever kan er hierdoor op vertrouwen dat onverhoopte schade door de verzekering wordt gedekt. Elk jaar moeten de bureaus bij de BNA het nummer van hun verzekeringspolis melden om na te kunnen gaan of de bureaus aan de verzekeringsplicht voldoen. houdt kennis en vaardigheden op peil Ook zorgt het bureau dat de kennis en vaardigheden van architecten en andere medewerkers op peil blijven. De BNA heeft hiervoor de Permanente Beroepsontwikkeling (PBO) ontwikkeld. Onder andere bij de BNA Academie kunnen architecten en medewerkers bij architectenbureaus werken aan hun permanente beroepsontwikkeling. garandeert vertrouwelijkheid Het erkend BNA-bureau behandelt de door de opdrachtgever als vertrouwelijk verstrekte gegevens als zodanig. maakt deugdelijke afspraken Een erkend BNA-bureau mag alleen aan het werk gaan op basis van adequate afspraken met u als opdrachtgever. Het architectenbureau aanvaardt slechts opdrachten op basis van een overeenkomst waarin de wederzijdse rechten en plichten van opdrachtgever en architect deugdelijk zijn vastgelegd. Ook bij ontwerpwedstrijden moeten opdrachtgever en architectenbureau tevoren weten waar zij aan toe zijn.

139

draagt bij aan kennisontwikkeling Het bureau draagt bij aan collectief onderzoek. BNA Onderzoek entameert studies naar huidige en toekomstige bouwopgaven en de BNA ontwikkelt instrumenten die leden kunnen gebruiken bij de uitoefening van hun vak. toont zijn verbondenheid met het vak Door zijn aansluiting bij de BNA toont een bureau dat het oog heeft voor het collectieve belang en laat hij zijn betrokkenheid bij het beroep zien. Door zijn lidmaatschap draagt het bij aan de ontwikkeling van het vak, de ontwikkeling van instrumenten voor de vakbeoefening, de uitbouw van kennis en vaardigheden en de verbetering van het bouwproces. U profiteert daarvan als opdrachtgever.

GEDRAGSCODE De hierboven genoemde afspraken zijn vastgelegd in de lidmaatschapsverplichtingen en in een gedragscode. Alle leden moeten de BNA-gedragscode Verantwoordelijkheid, Integriteit & Professionaliteit naleven en zijn daarop aanspreekbaar. De architect is gehouden de opdrachtgever deskundig in een vertrouwenspositie als adviseur terzijde te staan. De architect behartigt de belangen van de opdrachtgever naar beste weten en kunnen, in het besef niet alleen verantwoordelijk te zijn jegens de opdrachtgever, maar ook tegenover mens, milieu en samenleving. De gedragscode is hieronder en op bna.nl/gedragscode te lezen.

BNA GEDRAGSCODE VERANTWOORDELIJKHEID, INTEGRITEIT & PROFESSIONALITEIT De gedragscode Verantwoordelijkheid, integriteit & professionaliteit van de Koninklijke Maatschappij tot Bevordering der Bouwkunst Bond van Nederlandse Architecten BNA, de branchevereniging van architectenbureaus, geeft aan hoe de leden zich bij de uitoefening van hun beroep willen gedragen en hoe ze zich willen opstellen ten opzichte van de samenleving, hun opdrachtgevers, bouwpartners, collega’s en medewerkers.

TOEZICHT Het College van Toezicht oordeelt – desgevraagd – over de wijze waarop de leden van de BNA hun 140

gedragscode

WERKEN MET EEN ARCHITECTENBUREAU

beroep uitoefenen en de gedragscode in acht nemen. Het College bestaat uit leden van de BNA. De voorzitter en secretaris zijn onafhankelijke juristen. Tegen uitspraken van het College kan in beroep worden gegaan bij de Raad van Beroep. Voor contactgegevens, zie pagina 233 van deze uitgave.

BEMIDDELING

Bij moeilijkheden tussen opdrachtgever en een bij de BNA aangesloten bureau of architect kan de deken een helpende hand bieden. De dekenen borgen de juiste uitoefening van het architectenberoep. Ze zijn wegwijzers, bemiddelaars en vertrouwenslieden, zowel voor opdrachtgever als architect. Daarbij houden ze altijd de rechten, belangen en plichten van de beroepsgroep voor ogen, waaronder de BNA-gedragscode Verantwoordelijkheid, Integriteit en Professionaliteit. Voor contactgegevens, zie pagina 233 van deze uitgave.

KERNWAARDEN

De gedragscode is gestoeld op drie kernwaarden: verantwoordelijkheid, integriteit en professionaliteit. Verantwoordelijkheid De architect is zich bewust van het publieke belang van zijn functioneren in het maatschappelijk verkeer en van de bijdrage die hij bij de uitoefening van zijn beroep kan leveren aan de ontwikkeling van de ruimtelijke omgeving. Hij weet zich verantwoordelijk voor zijn werkzaamheden en handelt binnen het kader van zijn opdracht met respect voor mens, samenleving en milieu. Zijn zorg geldt zowel de gebouwde en ongebouwde omgeving als de participanten in de processen waarbij hij bij zijn beroepsuitoefening is betrokken. Integriteit De architect oefent zijn beroep uit naar eer en geweten. De architect maakt zich niet schuldig aan oneerlijke concurrentie en respecteert de principes van goed werkgeverschap. Als opdrachtnemer behartigt hij in een vertrouwenspositie onafhankelijk de belangen van de opdrachtgever, zonder zich op onoirbare wijze te laten beïnvloeden door nevenbelangen. De architect behandelt de in het kader van zijn opdracht verkregen vertrouwelijke informatie als zodanig.

WERKEN MET EEN ARCHITECTENBUREAU

Professionaliteit Bij de uitoefening van zijn beroep handelt de architect competent en vakbekwaam. Hij zorgt ervoor de beschikking te hebben over de voor zijn werkzaamheden benodigde kennis, vaardigheden, financiële en technische middelen. Zijn professionaliteit blijkt ook uit het vermogen om processen adequaat in te richten en aan te sturen en uit een solide bedrijfsvoering. De architect draagt bij aan een goede werkrelatie met collega’s en andere participanten in het bouwproces. Hij zorgt in de relatie met de opdrachtgever voor heldere communicatie en voorlichting.

DE REGELS IN DE PRAKTIJK 1 De architect die een opdracht in strijd acht met zijn verantwoordelijkheden voor mens, samenleving en milieu, vestigt de aandacht van de opdrachtgever hierop en zet zich in om de strijdigheid op te heffen. 2 De architect is transparant over de zakelijke en persoonlijke belangen die op een of andere wijze zijn functioneren zouden kunnen beïnvloeden. 3 De architect bedingt of aanvaardt geen geldelijk belang of enig ander voordeel van derden, noch kent deze toe aan derden bij het verkrijgen, verlenen, aanvaarden of uitvoeren van een opdracht anders dan de met de opdrachtgever overeengekomen beloning. 4 De architect houdt zich op de hoogte van de voor zijn vakgebied relevante ontwikkelingen en zorgt dat zijn kennis en vaardigheden evenals die van zijn medewerkers op het vereiste niveau blijven. 5 De architect zorgt ervoor te beschikken over voldoende deskundigheid, vakbekwaamheid en capaciteit van het bureau, dan wel deze van buitenaf in te schakelen, om de opdracht uit te voeren. 6 De architect aanvaardt opdrachten op basis van voorwaarden waarin de wederzijdse rechten en plichten van opdrachtgever en architect op schrift deugdelijk zijn vastgelegd.

8 De architect geeft erkenning aan het aandeel dat medewerkers, adviseurs, collega‘s en anderen in het ontwerp hebben gehad.

NALEVING Deze code geldt voor alle leden van de BNA, zowel bureauleden als persoonlijke leden. Daar waar ‘architect’ staat, moet ook ‘architectenbureau’ worden gelezen. De architect als werkgever informeert de medewerkers over deze code en ziet erop toe dat zij zich hieraan houden. De architect draagt er zorg voor dat deze code wordt nageleefd door alle personen die werkzaam zijn bij of verbonden zijn aan het bureau. De bestuurders zijn daarvoor verantwoordelijk en daarop aanspreekbaar in het kader van de handhaving van deze code.

HANDHAVING Onverminderd de rechten en plichten die voortvloeien uit het lidmaatschap van de BNA houden de leden zich aan de BNA-code integriteit en professionaliteit en de weten regelgeving van het land waarin het beroep wordt uitgeoefend. Op de naleving van deze gedragscode wordt toegezien door het College van Toezicht en de Raad van Beroep. De wijze waarop klachten kunnen worden ingediend en hoe ze worden behandeld is vastgelegd in het procesreglement en het reglement op het college van toezicht en de raad van beroep. Klachten over persoonlijke leden die verbonden zijn aan een bureaulid, worden geacht te zijn gericht tegen het bureaulid. Waar in deze code ‘hij’ is gebruikt, kan ook ‘zij’ worden gelezen. Deze code is vastgesteld door de ledenraad van de Koninklijke Maatschappij tot Bevordering der Bouwkunst Bond van Nederlandse Architecten BNA op 9 december 2015.Deze regels treden in werking met ingang van 1 januari 2016. De BNA code Verantwoordelijkheid integriteit & professionaliteit vervangt de Gedragsregels, zoals gewijzigd en vastgesteld op 5 maart 2014.

7 Indien een architect wordt gevraagd om de werkzaamheden van een andere architect te herzien of over te nemen dan doet hij dat op zorgvuldige wijze met respect voor het werk van de collega, ook met het oog op de belangen van de opdrachtgever. 141

WERKEN MET EEN ARCHITECTENBUREAU

Particulier: voorkom dat zelfbouwwijk attractie wordt LEG ALS GEMEENTE BIJ DE VERKOOP VAN ZELFBOUWKAVELS METEEN VAST AAN WELKE REGELS BOUWPLANNEN MOETEN VOLDOEN. WANT DAT IS DE ENIGE MANIER WAAROP JE KUNT STUREN OP KWALITEIT VAN EEN ZELFBOUWWIJK, EN VOORKOMEN DAT DIE EEN ATTRACTIE WORDT MET EEN ALLEGAARTJE VAN BOUWSTIJLEN ZONDER UITSTRALING. DIE OPROEP DOET PROGRAMMAMANAGER JUTTA HINTERLEITNER VAN DE BRANCHEVERENIGING NEDERLANDSE ARCHITECTENBUREAUS (BNA). ZELFBOUW WAS OOK HET ONDERWERP VAN DE UITZENDING VAN BNR BOUWMEESTERS VAN WOENSDAG 5 MEI.

GRACHTENPAND NAAST BOERDERETTE Hinterleitner benadrukt dat ze de vrijheid van zelfbouwers om te bouwen wat ze willen, prima vindt, ‘zeker na een eeuw van volkshuisvesting waarin je als bewoner zelfs de kleur van je eigen voordeur niet mocht kiezen’. “Die vrijheid moet je niet de kop indrukken. Maar waar ik gemeenten voor wil behoeden, is dat er van die wijkjes ontstaan met een allegaartje van bouwstijlen, met naast een grachtenpand een boerderette met een rieten dak of een wit huisje met blauwe kozijnen omdat de eigenaar ervan net op vakantie naar Griekenland is geweest. Want dan wordt zo’n buurtje een soort attractie en niet een eigentijdse uiting van stedenbouw.”

EENHEID IN VERSCHEIDENHEID Stedenbouw houdt in, geeft Hinterleitner aan, dat een wijk een bepaalde samenhang heeft, met ook een kwalitatieve uitstraling: “Eenheid in verscheidenheid, zou je bij zelfbouw kunnen zeggen. Met dus richtlijnen voor zaken als de dakvorm, gevel, aantal bouwlagen en materiaalgebruik. Binnen dat kader kunnen zelfbouwers dan doen wat ze zelf willen, of ze daar nou een architect voor in de arm nemen of een catalogusbouwer. Maar dat past dan in ieder geval binnen dat grotere geheel en bereik je als gemeente ook dat zo’n wijk als woonomgeving in de tijd langer goed blijft en mooi veroudert.”

bestemmingsplan. “De meeste gemeenten hebben het goed op orde, al zijn er dus ook zelfbouwwijkjes waar je als je er komt tegen elkaar zegt ‘moet je nou toch eens kijken’. Dat is dan toch jammer.” Een mooi voorbeeld van een goede aanpak noemt ze de kavelpaspoorten die zelfbouwers in Almere krijgen bij de koop van hun kavel: “In die handleiding kunnen ze meteen precies lezen wat wel en niet mag.”

HOMERUSKWARTIER In 2013 onderzocht de BNA samen met Jacqueline Tellinga, planologe en medebedenkster van het Homeruskwartier in Almere, hoe zelfbouwers in die wijk te werk gingen, wat de voor- en nadelen waren van het inschakelen van een architect of catalogusbouwer, hoe de wijk er uiteindelijk uitzag en hoe tevreden bewoners waren. Hinterleitner noemt de “rijkgeschakeerde wijk” een interessant experiment, waarbij de gemeente het dus ook goed aanpakte. Goed aan die aanpak vindt ze ook het organiseren van een zelfbouwmarkt op het moment van uitgifte van zelfbouwkavels: “Zo geef je als gemeente met name aan architecten een podium om aan een zelfbouwer uit te leggen dat die meer kwaliteit krijgt als hij voor een architect kiest.”

MAATWERK Het voordeel van het werken met een architect is, zegt ze, dat een zelfbouwer meer maatwerk krijgt, terwijl een woning van een catalogusbouwer wat goedkoper is door het schaalvoordeel. “Maar voor wat meer geld, want zo duur is een architect voor zo’n micro-opdracht niet, krijg je als klant wel een huis gebouwd onder architectuur, met net wat meer uitstraling en dat volgens makelaars straks ook beter verkoopt.” Een nog relatief nieuwe ontwikkeling in dit marktsegment is, legt Hinterleitner uit, dat architecten en aannemers steeds vaker gaan samenwerken en zo ook tot enige standaardisering komen. “Daardoor wordt voor hun de business case interessanter en profiteert de zelfbouwer ook van een schaalvoordeel.”

HANDIGE LINKS KAVELPASPOORT Hinterleitner heeft de indruk dat de meeste zelfbouwgemeenten er goed op letten dat bij de uitgifte van zelfbouwkavels de richtlijnen voor zelfbouwers duidelijk zijn en dat dit ook goed is verankerd in het 142

Vind een BNA-architectenbureau: www.bna.nl/vind-een-architect Bezoek een Architectenwinkel: www.architectenwinkel.com

WERKEN MET EEN ARCHITECTENBUREAU

Superlofts Houthaven: microloft of juist een penthouse

Stel je voor: een loftappartement dat je volledig naar je eigen hand zet. Plus de voordelen van collectieve ruimten en voorzieningen, die je samen met je buren bepaalt. Dit kun je nu combineren in een innovatief concept. Superlofts gelooft in de kracht van het collectief en neemt bouwgroepen aan de hand. Interessant voor woningzoekenden die wel een stempel op hun woning willen drukken, maar betaalbaarheid ook belangrijk vinden. En interessant voor professionele partijen, want Superlofts zijn de smaakmakers in bestaande of nieuwe wijken. Superlofts Houthaven kavel 4 is een collectieve woongebouw met lofts van zes meter hoog. Als bewoner bepaal je zelf je eigen indeling, grootte en ontwerp. De kosten voor de afbouw van de loft heb je in eigen hand. Betaalbaar kan door het zelf te doen maar je kunt ook kiezen voor een architect. Bovendien kan je loft door de jaren heen met je mee groeien. Extra kamer nodig? Of juist zin in meer open ruimte als je gezinssamenstelling verandert? Dat kan. Een Superloft kan een microloft zijn maar ook een penthouse. Wie wil kan samen met de buren invloed uitoefenen op collectieve delen van het gebouw en ook op het concept. Actief participeren in de coöperatieve ontwikkeling van een bouwgroep kan, maar instappen in een groep enkel als koper kan ook. Superlofts zijn op maat aanpasbaar voor specifieke bouwgroepen. Bijvoorbeeld stadse gezinnen met kinderen, zzp-ers met kantoor aan huis maar ook senioren die kleiner willen wonen. De industriële architectuur biedt maximale flexibiliteit. Denk aan een gezamenlijke daktuin, oplaadpalen of extra zonnepanelen. Superlofts past hiermee naadloos in de maatschappelijke ontwikkeling om meer te delen.

Het innovatieve en energiezuinige bouwconcept is goed uitgedacht en aangescherpt met de ervaring van eerdere projecten. Het enthousiasme van de eerste bouwcollectieven en de bijzondere resultaten inspireren telkens weer nieuwe bewoners. Superlofts is dan ook een community platform: elke ontwerpoplossing die bewoners en bouwgroepen bedenken, komt in een digitale ontwerpbibliotheek. Op termijn kunnen nieuwe bewoners deze interieurelementen delen, uitwisselen, aankopen en laten maken. Superlofts is een inzending van het BNA-architectenbureau Marc Koehler in het kader van het Next Step Program. Kijk ook op nextstepprogram.nl/inzendingen/superlofts-houthaven/

“

Wie wil kan samen met de buren invloed uitoefenen op collectieve delen van het gebouw en ook op het concept

143

WERKEN MET EEN ARCHITECTENBUREAU

Architectenwinkel

HOE WORDT HET HUIS WAAR JE ALTIJD VAN DROOMDE WERKELIJKHEID? DE ARCHITECTENWINKEL WEET RAAD. SPECIAAL OM MENSEN MET VRAGEN OVER (VER)BOUWEN TE HELPEN, VERENIGDE EEN AANTAL BNA-ARCHITECTEN ZICH IN DE ARCHITECTENWINKEL. DE ARCHITECTENWINKEL IS WEKELIJKS OP ZATERDAG GEOPEND OP EEN GROOT AANTAL LOCATIES DOOR HEEL NEDERLAND EN DIT LANDELIJKE NETWERK GROEIT NOG STEEDS.

vergunning, kan bij een architect terecht. Een architect heeft veel kennis in huis over alle stappen van het (ver)bouwproces, maar denkt daarbij ook altijd verder. Hij of zij brengt niet alleen de wensen van nu in kaart, maar ook die van later. ‘Mensen willen altijd het beste uit hun huis halen en zich er vooral thuis voelen. Dat is belangrijk voor de kwaliteit van leven’, vertelt Otten.

GEEN GROOT BUDGET NODIG ‘Voor particulieren is de drempel soms nog hoog om op een architect af te stappen’, vertelt Harvey Otten, een van de oprichters van het initiatief en lid van de BNA. ‘Terwijl ze vaak wel graag willen weten wat een architect precies doet en waarbij hij kan helpen. De architecten bij de Architectenwinkel bieden particulieren een laagdrempelige kennismaking met de toegevoegde waarde van architecten en helpen u de beste keuzes te maken.’

De Architectenwinkel doet goede zaken. Wekelijks komen er nieuwe klanten bij. ‘Je hoeft ook geen groot budget te hebben om een architect in de arm te kunnen nemen.’ Ook voor de architecten zelf is De Architectenwinkel een mooi initiatief. ‘Er zitten vaak uitdagende projecten bij. Daar houden wij van. Ook zelfbouwopgaven worden steeds populairder en voor een plan voor herbestemming van oude panden draaien wij ons hand niet om’, zegt Otten.

ARCHITECT DENKT VERDER Bij de Architectenwinkel weten ze raad met alle vragen waar een klant mee zit, en die vragen gaan echt niet allemaal over het ontwerp. Wie zijn trappenhuis wil verplaatsen, minder energie wil verbruiken of met de gemeente spaak loopt bij de aanvraag van een

144

IN HEEL NEDERLAND Het aantal Architectenwinkels groeit nog steeds. Op tientallen plaatsen in het land kunnen particulieren inmiddels advies inwinnen. Meer informatie vind je op www.architectenwinkel.com.

WERKEN MET EEN ARCHITECTENBUREAU

Zelf bouwen met een architect

BEPAAL JE BUDGET Zelfbouw is tegenwoordig voor iedereen toegankelijk en wordt steeds populairder. Jutta Hinterleitner van BNA deed onderzoek naar de opkomst van zelfbouw en heeft de indruk dat de meeste zelfbouw-gemeenten er goed op letten dat bij de uitgifte van zelfbouwkavels de richtlijnen voor zelfbouwers duidelijk zijn. ‘Een mooi voorbeeld van een goede aanpak is de kavelpaspoorten die zelfbouwers in Almere krijgen bij de koop van hun kavel: In die handleiding kunnen ze meteen precies lezen wat wel en niet mag. Amsterdam, Rotterdam, Den Haag, Utrecht, Hilversum en andere steden bieden ze ook al aan. Hopelijk krijgt dit de komende jaren verdere navolging.’

MAATWERK Het voordeel van het werken met een architect is, zegt Hinterleitner, dat een zelfbouwer meer maatwerk krijgt, terwijl een woning van een catalogusbouwer wat goedkoper is door het schaalvoordeel. ‘Maar voor wat meer geld, want zo duur is een architect voor zo’n micro-opdracht niet, krijg je als klant wel een huis gebouwd onder architectuur, met net wat meer uitstraling en dat volgens makelaars straks ook beter verkoopt.’

LAAGDREMPELIG

Houd rekening met de volgende kosten: Ontwerp Prijzen van een architect of ontwerper verschillen onderling. Voor een nieuwbouwontwerp kun je als richtlijn 10% van de totale bouwkosten nemen. Grond De prijs van een kavel verschilt per gemeente. Is het nog geen bouwgrond? Houd dan rekening met extra kosten om de grond bouwklaar te maken. Belastingen & leges Je betaalt belasting over de grond die je koopt. De overdrachtsbelasting is 6% en belasting over bouwgrond is 21%. Voor de aanvraag van vergunningen betaal je bouwleges. Dit verschilt per gemeente. Bouwkosten De bouwkosten worden meestal berekend op basis van het bruto vloer oppervlak (BVO). De prijzen per vierkante meter BVO verschillen per type woning. Onder bouwkosten vallen ook de kosten voor de aannemer. Meerwerk Houd altijd rekening met meerwerk en onvoorziene kosten. Wil je toch andere tegels in je badkamer dan je eerder had uitgekozen? Dat kan al meerwerk zijn.

Er zijn steeds meer BNA-architecten die laagdrempelige service aanbieden aan particulieren. Zoals het Rotterdamse JADE, dat sites aanbiedt op basis van bouwthema’s, waaronder Verbouwarchitect.nl en Nieuwbouwarchitect.nl. Volgens Eelco Dekker van JADE hebben particulieren hier behoefte aan. ‘We bieden gratis een eerste adviesgesprek aan, het SchetsGesprek. We rekenen met je mee, leggen een Plan van Aanpak voor en begeleiden het bouwtraject vanaf de eerste dag tot na de oplevering. We laten bovendien zien hoe onze kosten worden terugverdiend. Iemand zei laatst daarover: ‘Nu snap ik eindelijk wat een architect doet.’ Als het moet maken we zelfs een maquette op locatie om opdrachtgevers mee te nemen in het ontstaansproces. Het is onze taak om zo tastbaar te maken wat onze meerwaarde is.’

145

WERKEN MET EEN ARCHITECTENBUREAU

Zelf bouwen met een architect De voorfase

1. DE VOORFASE

1. ORIËNTATIE

– oriëntatie (wat wilt u precies) – de beslissing om alleen of met anderen een opdracht te verstrekken – de keuze voor een architect

Als u besluit om zelf te gaan bouwen, is het belangrijk om te bepalen wat u wil. Dat kunt u doen door enkele cruciale vragen te beantwoorden, zoals:

2. HET ONTWERP EN BOUWPROCES – dit bestaat uit negen stappen, van het afstemmen van uw wensen op de randvoorwaarden (beschikbare oppervlakte, bestemmingsplan, budget) via het voor- en definitief ontwerp tot aan de keuze voor de aannemer en de bouw;

3. DE NAZORG – het oplossen van eventuele losse eindjes, financiële afhandeling, enzovoort. ook in deze laatste fase staat de architect u bij. Of het nu gaat om de bouw van uw droomhuis, een kantoor, verenigingsgebouw of ander object; de architect zorgt ervoor dat uw gebouw aan het einde van de rit staat als een huis.

“

Als je een huis bouwt, moet je het goed doen. Per slot van rekening ga je er in leven.

146

– wat vindt u mooi? Kijk om u heen, op Pinterest, architectuurblogs en websites voor goede ruimtelijke ideeën en ontdek wat bij u past. – waar gaat u bouwen? Informeer naar beschikbare kavels bij gemeente, makelaars, projectontwikkelaars, bouwbedrijven en via internet. Houd rekening met aan- of afwezigheid van voorzieningen, bestemmingsplan, enzovoort. Een architect kan u adviseren over de mogelijkheid die een kavel biedt. – welke functies moet uw huis krijgen? Denk na over wat vindt u belangrijk, wat wilt u in huis doen en wat voor ruimtes heeft u hiervoor nodig? Vergeet ook eventuele gezinsuitbreiding en toekomstige kantoorruimte niet. – hoe zit het met uw planning en budget? De vier grootste financiële posten zijn de aanschaf van de grond, de bouw van de woning, de inrichting en buitenvoorzieningen. Past dit allemaal binnen uw budget? En wanneer heeft u uw te bouwen huis nodig? Het is in alle gevallen verstandig om op zijn minst een globale planning vast te stellen.

2. ALLEEN BOUWEN OF MET ANDEREN? Zelf bouwen kun je alleen doen, maar ook met anderen. In het laatste geval heet dat collectief opdrachtgeverschap (CPO). U verstrekt dan een opdracht samen met anderen. Dat heeft verschillende voordelen, zoals inkoopvoordeel en het delen van kosten. Het brengt ook een aantal aandachtspunten met zich mee, zoals de vereiste eensgezindheid. Bent u in uw eentje opdrachtgever, dan is er sprake van individueel opdrachtgeverschap. Dat brengt doorgaans hogere kosten met zich mee, maar heeft als voordeel dat u geen rekening hoeft te houden met wensen en meningen van anderen.

WERKEN MET EEN ARCHITECTENBUREAU

Zelf bouwen met een architect Het ontwerp-en bouwproces

3. DE KEUZE VOOR EEN ARCHITECT Bij de keuze voor een architect draait het in de eerste instantie om de vraag of zijn werk u aanspreekt. U kunt dat op straat bewonderen, of via internet. Ook kunt u documentatie bij een of meerdere architecten opvragen. Maar, het is ook van groot belang dat het klikt met de architect. Maak dus eerst vrijblijvend kennis, bijvoorbeeld via de Architectenwinkel. Bereid u goed voor op het eerste gesprek. Bespreek wat de architect voor u kan betekenen en vraag ook referenties op. Informeer ook naar professionaliteitskenmerken: beschikt de architect bijvoorbeeld over een beroepsaansprakelijkheidsverzekering? Handig voor als er iets mis gaat! Architectenbureaus die zijn aangesloten bij de BNA (Branchevereniging Nederlandse Architectenbureaus), hebben al deze kwesties goed geregeld. Bovendien kunnen instanties van de BNA bemiddelen wanneer er in de samenwerking onverhoopt iets misgaat.

Zelf bouwen bestaat vrijwel altijd uit een lang en complex proces. Dat klinkt misschien afschrikwekkend, maar dat hoeft het niet te zijn. Zeker niet als u zich laat bijstaan door een architect. Hij is immers in staat om uw wensen zo optimaal mogelijk te verwezenlijken. Daarnaast neemt hij u veel zorgen uit handen. De samenwerking met een architect kent een aantal fasen, die hier stuk voor stuk kort worden omschreven.

1. BEPALING VAN DE WERKZAAMHEDEN Misschien kunt u de architect al voor het verstrekken van de opdracht een compleet programma van eisen/ wensen overhandigen. Maar misschien kan hij, vanuit zijn expertise, alternatieven aandragen waardoor hij u op andere, betere ideeën brengt. Dit adviestraject kunt u vooraf als aparte opdracht verstrekken (om daarna te kijken of u met de architect verder wil), of opnemen als onderdeel van de hele opdracht. De andere werkzaamheden zijn onder te verdelen in de ontwerpfase, de voorbereiding op de bouw en de begeleiding van de bouw zelf. U kunt een architectenbureau inschakelen voor één, twee of alle fasen. Deze laatste optie heeft vaak een positieve invloed op de kwaliteit van het eindresultaat.

2. HET VERSTREKKEN VAN DE (DEEL) OPDRACHT Zodra het budget vastligt, is de architect er verantwoordelijk voor dat het (bij een gelijkblijvende opdracht) niet overschreden wordt. Neem daarom in de opdracht in elk geval op: – budget (voor álle kosten); – planning; – een globaal programma van eisen (wat gaat er zo ongeveer gebouwd worden); – kwaliteit; – de werkzaamheden van de architect. Overweeg ook om zogenaamde uitstapmomenten in te bouwen. De oplevering van het voorlopig ontwerp leent zich daar goed voor. U krijgt dan voor het eerst te zien wat het gaat worden. Misschien valt het tegen. Dan is het handig om de samenwerking te kunnen beëindigen voordat u het vervolgtraject 147

WERKEN MET EEN ARCHITECTENBUREAU

ingaat waarbij grote bedragen gespendeerd gaan worden. Het is dus handig een gefaseerde opdracht te verstrekken, die voor elke fase een honorarium voor de architect bevat en de mogelijkheid om te stoppen.

3. AFSTEMMING WENSEN EN RANDVOORWAARDEN De architect kent de markt en de kosten en zal beoordelen of uw wensen realistisch zijn in relatie tot het budget. Gesprekken hierover monden uit in eerst een globaal - en daarna een definitief programma van eisen. Daarmee gaat de architect aan de slag.

7. DE KEUZE VOOR DE AANNEMER Wie gaat de bouw uitvoeren? De architect kan meerdere, in zijn ogen geschikte aannemers, vragen om een offerte in te dienen. Ook kunt u besluiten één aannemer te benaderen. Bijvoorbeeld op aanbeveling van anderen, of omdat de architect goede ervaringen met hem heeft opgedaan. De architect zal de offerte inhoudelijk beoordelen om te zien of het aansluit op het bestek. Aanbeveling: beoordeel de financiële stabiliteit van de aannemer. Is de aannemer aangesloten bij een garantieregeling (bouwgarant), zodat uw gebouw wordt afgebouwd als de aannemer failliet gaat?

8. DE UITVOERING 4. HET VOORONTWERP (VO) Met tekeningen van de gevel, doorsneden, contouren en wellicht een maquette en een 3D-presentatie wordt in deze fase globaal duidelijk gemaakt hoe het object er uit zal gaan zien. Het VO vermeldt ook de te gebruiken materialen en geeft een globale kostenraming.

5. HET DEFINITIEF ONTWERP (DO) Het DO is geen nieuw ontwerp, maar een uitwerking van het VO waarin alle door u en de architect besproken wijzigingen verwerkt zijn. Hiermee krijgt u dus te zien hoe het object er daadwerkelijk uit gaat zien. Alles heeft nu een definitief karakter. Aan de hand van het DO voert de architect wettelijk verplichte berekeningen uit over onder meer daglichttoetreding, ventilatie en energieprestatie.

6. DE BOUWVOORBEREIDING Met het DO in de hand wordt een omgevingsvergunning bij de gemeente aangevraagd. Een architect beschikt over de expertise en ervaring om discussies met de afdeling Bouwtoezicht op efficiënte wijze aan te gaan. Bovendien heeft een aanvraag al snel een streepje voor bij de toetsers van Bouwtoezicht en Welstand als een architectenbureau het indient. Ook voor hen is het prettig om met iemand te communiceren die weet waar hij het over heeft. Bij de bouwvoorbereiding hoort ook het maken van het bestek (de detailtekeningen). Op basis van dit document zullen aannemers hun offerte uitbrengen.

148

Zodra de bouw van start gaat, kan de architect als directievoerder zijn waarde bewijzen. Hij fungeert als het centrale aanspreekpunt voor de aannemer. Want hoewel alles vastligt, zal iemand toch in de gaten moeten houden of de vele betrokken partijen zich wel aan de afspraken houden. Worden inderdaad de juiste materialen gebruikt? Loopt alles nog steeds volgens planning? Is er niets vergeten? Als expert en ervaringsdeskundige zal niets de architect ontgaan en neemt daarmee deze controletaak uit handen.

9. DE OPLEVERING Na maanden, en vaak jaren, van voorbereiding en hard werken staat uw droom eindelijk overeind. Reden voor een feestje, maar niet voordat alles uitvoerig is gecontroleerd. De praktijk leert dat er vrijwel altijd iets ontbreekt of niet helemaal volgens de afspraken is opgeleverd. De architect voert een inspectie uit en kan gebreken constateren en met de aannemer bespreken hoe het zo snel mogelijk wordt opgelost.

DE NAZORG Na de eerste, voorlopige oplevering kunt u uw huis, kantoor of winkel in gebruik nemen. Het eerste half jaar worden eventuele gebreken nog kosteloos verholpen. Indien deze aan het licht komen, helpt de architect de klachten goed af te handelen. Daarnaast beoordeelt hij de eindafrekening van de aannemer. De architect zorgt er dus tot ver na de oplevering voor dat u optimaal kunt genieten van uw zelf gebouwde object.

WERKEN MET EEN ARCHITECTENBUREAU

Samen werken aan waarde Waardenkaarten

WAT ZIJN DE BELANGRIJKSTE WAARDEN VOOR U ALS OPDRACHTGEVER? EN HOE KAN DE ARCHITECT HIERAAN BIJDRAGEN? HIERNA TREFT U IN ZES DOMEINEN VOORBEELDEN VAN DE WAARDEN DIE EEN ARCHITECT KAN TOEVOEGEN AAN UW BOUWPROJECT. DE DOMEINEN SLUITEN AAN BIJ DE CATEGORIEĂ&#x2039;N VAN DE JAARLIJKSE BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR VERKIEZING. DOOR TE LUISTEREN NAAR DE WENSEN VAN DE OPDRACHTGEVER HELPT EEN ARCHITECT BIJ EEN SCHERPE VRAAGARTICULATIE EN ZO HET BESTE EINDRESULTAAT.

ROL VAN DE ARCHITECT U krijgt zicht op hoe de creatieve oplossingen, adviezen, diensten en ervaring van de architect zorgen voor het bereiken van het beoogde eindresultaat en een goed bouwproces. De taak van de architect kan daarbij variĂŤren van initiatief, ontwerp en uitwerking tot en met gebruik, exploitatie en onderhoud. Ook de rol die de architect vervult voor u als opdrachtgever kan verschillen: van strategisch adviseur, ontwikkelaar, bouwer, productontwerper, facilitator tot specialist.

Gebaseerd op de BNA Waardenkaarten 2015, vervaardigd door Alijd van Doorn (Management for Architecture) en de BNA

GEZAMENLIJK EINDWAARDEN FORMULEREN Een goed gesprek over waarden helpt opdrachtgevers en architecten om te komen tot de essentie van een opgave. Deze grondige, inhoudelijke dialoog waarbij je elkaars grenzen -behoedzaam- kunt overschrijden, is nodig om te komen tot het allerbeste resultaat. De onderdeel van de toegevoegde waarde van de architect ligt in het gesprek met u als opdrachtgever over de opgave en de ultieme vertaling daarvan in een ontwerp waarin alle ruimtelijke, technische en financiĂŤle aspecten zijn verwerkt.

VOORBEELDEN IN ZES DOMEINEN Stimulerende omgevingenÂ

Particuliere woonbeleving

Waarde creĂŤren door integrale

Waarde creĂŤren door het

oplossingen voor het verbeteren

vergroten van woongenot en

van prestaties van gehuisveste

vorm geven aan persoonlijke

functies zoals leerprestaties,

woonwensen.

Duurzaam en innovatief Waarde creĂŤren door vernieuwende projecten voor het verbeteren van de de milieuimpact van de gebouwde omgeving tijdens de hele levenscyclus.

genezing of werkprestaties. Leefbaarheid en sociale cohesieÂ

Identiteit en icoonwaardeÂ

Waarde creĂŤren door ruimtelijke

Waarde creĂŤren door het

oplossingen die de leefbaarheid cq

versterken van het imago van

sociale cohesie in een buurt, wijk of

een organisatie en/of van een

stad versterken.

SPECIĂ&#x161;EKE LOCATIE

Snel en slim Waarde creĂŤren door effectieve oplossingen en standaardproducten voor praktische huisvestings- en verbeteringsvraagstukken.

149

WERKEN MET EEN ARCHITECTENBUREAU

Stimulerende omgevingen Waarde creĂŤren door integrale oplossingen voor het (..?12 0?2K?2; 1<<? 6;A24?.92 <=9<@@6;42; G<1.A verbeteren van prestaties van gehuisveste functies 12 =?2@A.A62@ C.; 425B6@C2@A2 3B;0A62@ G<.9@ zoals leerprestaties, genezing of werkprestaties. 922?=?2@A.A62@ 42;2G6;4 <3 D2?8=?2@A.A62@ D<?12; verbeterd.

VOORBEELDPROJECTEN VOORBEELDPROJECTEN ÍťI .:=B@ $ 6;15<C2; 1<<? 16212?2;16??6E Joolz HQ (Amsterdam) door Space Encounters ÍťI (# SintLucas62BD2426; 1<<? 02=2G21 (Eindhoven) door cepezed ÍťI B@2B:8D.?A62? 2; <@05 1<<? 62?:.; 2;82A .?056A20A2; Tandheelkunde Radboud UMC (Nijmegen) door Inbo bv ÍťI ?<<A 96::2;1..9 ?;52: 1<<? <2; C.; '29@2; Zorgvilla De Meerlhorst (Heemstede) door Vos l Hoffer

(.A 1?..4A 22; .?056A20A /67 ..; 12 <=1?.05A

Stimuleren van in novatie heid varsn vredeneb te e n re te e Verb ewerkers en g ruik med ndering Cultuurvera

H 2 .?056A20A2; :<2A2; 52A 42D2A2; G67; C.; 12 @.:2;92C6;4 25<9=2; 1<<? 12 0?6@6@ 6@ 12 C?67/967C2;15261 verdwenen. Je hebt het kunstenaarschap van de architect plus de performance nodig. Je hebt hun integrale blik nodig om te bepalen hoe iets optimaal bruikbaar is.â&#x20AC;?

.?7<926; '2?@A22412; ?0.16@ 6; </<BD <8A</2?

â&#x20AC;&#x153;Combineren betekent het samenbrengen van maatschappelijke functies. Denk aan een bibliotheek in een @05<<9 <3 22; G<?46;@A2996;4 162 G67; 162;@A2; C2?922;A 6; D<;6;42; 62 6;@A2996;4 5223A G293 422; C2?=92245B6@ :22? ;<164 .A 1?B8A 12 8<@A2; C<<? 12 G<?4 %2429678 ;22:A 12 8D.96A26A A<2 <:1.A :2;@2; 6; 5B; 2642; D<<;<:42C6;4 /2A2? 42;2G2; 1.; 6; 22; C2?=92245B6@ .A 6@ 0<:/6;2?2; A242; minder kosten en met meer resultaat.â&#x20AC;?

&6A 9.BD5<3 2 .

$.:2; $.:2; $;2992? $96::2? ;;<C2?2; 6; 12 /<BD

150

Flexib iliteit

Kostenreductie

Verhodguecntiviteit arbeidspro

l vdHaar architecten

I !;AD2?=2; C.; ;62BD2 0<:/6;.A62@ van functies die leiden tot kruisbestuiving en innovatie. I $A6:B92?2; C.; @<06.92 6;A2?.0A62 42;2G6;4 2; 21B0.A62 I !;AD688292; 2; 6:=92:2;A2?2; C.; ;62BD2 0<;02=A2; /C 2.96;4 Environment die de tevredenheid onder gebruikers vergroten. I ?2K?2; C.; 12 <:42C6;4 C.; 12 toekomst: aantrekkelijke gebouwen en 42/6212; D..?:2;@2; D6992; C2?/967C2; D..? A<2?6@A2; /21?67C2; 2; /2D<;2?@ G605 A5B6@ C<292; I <L?16;2?2; C.; 42/?B682?@ <C2?92442; 0<12@64; :2A 42/?B682?@ 2; andere participanten.

I Visieontwikkeling en implementatie C.; 6;;<C.A62C2 D2?8=9286;?605A6;4 2A 62BD2 (2?82; 162 0B9ABB?C2?.;12?6;4 stimuleert. I C612;02 /.@21 12@64; A2; /25<2C2 van het verbeteren van de prestaties van de gehuisveste functies. I 92E6/696A26A 2; 8<@A2;?21B0A62 alternatieven ontwikkelen voor C<9921642 ;62BD/<BD I ;2?462GB6;64 /<BD2; <;AD688292; C.; 82BG2:<429678 5212; <= /.@6@ C.; 632 F092 <@A ;.9F@6@

WERKEN MET EEN ARCHITECTENBUREAU

Leefbaarheid en sociale cohesie (..?12 0?2K?2; 1<<? ?B6:A296782 <=9<@@6;42; 162 12 9223/..?5261 0> @<06.92 0<52@62 6; 22; /BB?A D678 <3 @A.1 C2?@A2?82;

VOORBEELDPROJECTEN VOORBEELDPROJECTEN Í» I 2?872 926; (2A@6;42 1<<? 2992 12 <;4 .?056A28A2; DeFlat (Amsterdam) door NL Architects, XVW architectuur Í» I 2 .992; :@A2?1.: 1<<? ?056A20A2;/B?2.B C.; $A64A De Smaragd (Amsterdam) door M3H Í» I De<<?12?=.?8/.1 :@A2?1.: 1<<? ?056A20A2; 62 Buitenkans (Roosendaal) door RO&AD architecten Í» I ;2?4625B6@ <?1?205A 1<<? %2; ?.@(2@A6;4. Turkse Moskee Ede (Ede) door Mies Architectuur

I <//29:.;A2??26; 67:242; 1<<? .?056A20A2;/B?2.B .?962@ #<5:2?

$<06.9

216.

$=6; <O C<<? D678

2; /BB?A B@6;2@@ .@2

2?; <8..9 <;1

2:2?@05.= F B6916;4 <::B;6A

8296;4 !?4.;6@052 <;AD68

(.A 1?..4A 22; .?056A20A /67 ..; 12 <=1?.05A

I 2; D<<; 2; 9223<:42C6;4 <;AD2?=2; 162 /671?..4A ..; 12 42G<;15261 C.; 12 :2;@2; 2; G<?4A C<<? ..;42;.:2 D6782; D..? :2;@2; 4?..4 D6992; D<;2; I .82; C.; <;AD2?=2; :2A 42C<29 C<<? 12 @<:@ 8D2A@/.?2 ?29.A62 AB@@2; 12 A2 5B6@C2@A2; <?4.;6@.A62 2; 12 <:42C6;4 I O20A623 6;G2AA2; C.; .?056A20A<;6@052 :611292; G<1.A <<8 /67 /2=2?8A2 /B142AA2; 12 5<<4@A 5..9/.?2 8D.96A26A D<?1A 42?2.96@22?1 I ;G2AA2; C.; <;AD2?=2;1 <;12?G<28 <: ?B6:A29678 :..A@05.==296782 <=9<@@6;42; C<<? ;62BD2 <=4.C2; G<.9@ 8?6:= 2; 9224@A.;1 A2 <;AD688292;

H ; 12 5B61642 =?.8A678 6@ 52A C2?/6;12;1 2; .;.9FA6@05 C2?:<42; C.; .?056A20A2; 2; 12 :.A2 D..?6; G67 6; @A..A G67; 22; 5<<4D..?1642 A<A..9<=9<@@6;4 A2 <;AD2?=2; C<<? 52A C?..4@AB8 C..8 .9 12 1<<?@9.442C2;12 3.0A<? C<<? @B002@ J

.?922; 2?:.;@ %& 293A 6; 12 ?056A20A

67 ?<D13B;16;4 D<?1A 22; =?<=<@6A62 1<<? :61129 C.; 22; 4?<A2 4?<2= :2;@2; 12 0?<D1 42N;.;062?1 ?<D13B;16;4 8.; 162;2; .9@ 2;642 N;.;062?6;4@C<?: :..? 8.; <<8 <;12?1229 G67; C.; 22; N;.;062?6;4@:6E + , ?<D13B;16;4 /621A C62? C2?@056992;12 N;.;062?6;4@:<4296785212; 92;6;42; ..;1292;B6A463A2 C<<?C2?8<<= C.; =?<1B0A2; <3 162;@A2; 2; 1<;.A62@

I BB?G..: <;AD2?=2; G<;12? @A2882? <<? :61129 C.; .?056A20ABB? C<<?8<:2; 1.A 8<@A/.?2 6;@A.99.A62@ ;<164 G67; I '2?/22916;4@8?.05A 6;G2AA2; <: :2;@2; D2;@2; 2; /29.;42; :2A 298..? A2 C2?/6;12; I ;G605A 42C2; 6; 12 5..9/..?5261 C.; 12 =9.;;2; D.;;22? 4292A D<?1A <= 12 A205;6@052 2; N;.;06K92 ?.;1C<<?D..?12; I <L?16;2?2; C.; =.?A606=.A62C2 /<AA<: B= <;AD2?= =?<02@@2; :2A 9<8.92 @A.825<912?@

?<; DDD 3B;1D67G2? ;9

151

WERKEN MET EEN ARCHITECTENBUREAU

".?A60B962?2 D<<;/292C6;4 '!!# "#! % VOORBEELDPROJECTEN

(..?12 0?2K?2; 1<<? C2?4?<A2; C.; D<<;42;<A 2; C<?: 42C2; ..; =2?@<<;96782 D<<;D2;@2;

Í»I <B@2 6; <B@2 (.@@2;..? 9</.9 ?056A20A@ Agaathhof (Groningen) door De Zwarte Hond Í»I ?<BD5B6@ !6@A2?D678 1<<? 21.BE 12 ?<BD2? ?056A20A2; BlackJack (Amsterdam) door BNB architecten ism BO6 architecten Í»I (<<;5B6@ % 2C2;A2? <<4A2 %D22 ?056A20A2; PATCH22 (Amsterdam) door FRANTZEN et al Í»I *<:2?5B6@ %2E29 2;A52: ?<BD29 ?056A20A@ Tiny TIM (Lisserbroek) door FARO architecten bv

I $B=2?9<3A@ :@A2?1.: 1<<? .?0 <2592? ?056A20A@

Droomhuis

e Persnodoanclihjkt aa

Wat draagt een architect bij aan de opdracht?

Bin

Verras send

t proces Transparan

l neeen o i t c Funntwerp o

H 2; 1B61296782 8?.05A C.; .?056A20A2; 6@ 5B; 82;;6@ C.; /<BD8B;1642 G.82; 6;;2; 22; "! 6@ 52A @A2?8 .9@ 12 .?056A20A 5229 42?6;4 22; 2642; :2;6;4 6;/?2;4A :..? D29 =?<32@@6<;229 6@ ; G282?2 G6; 6@ G67; ?<9 :6@@0562; 22?12? .1C6@2?2;1 .9@ <;AD2?=2;1 J

#</2?A .; <<F@2; "! 9.?2;@A?..A 6; 12 ?056A20A .=?69

67 0< 0?2.A62 :2A A<28<:@A642 /2D<;2?@ 6@ 52A C.; /29.;4 1.A .?056A20A2; /2@2O2; 1.A 12 D2;@2; C.; 12 =<A2;A6K92 8<=2?@ 02;A?..9 @A..; .A C2?26@A 6;92C6;4@C2?:<42; 2; 22; G282?2 /2@052612;5261 A2; <=G605A2 C.; 52A 2642; 24< 2; 12 2642; @:..8 ?056A20A2; 162 6; @A..A G67; <: ;..@A 12 C<<?.3 /2;<2:12 26@2; <<8 12 9.A2;A2 /25<23A2; @B002@C<9 A2 C2?A.92; 6; =?<1B0A2; 52//2; 22; 4?<A2 A<242C<2412 D..?12 J

)C<;;2 C.; 62?9< 9.BD5<21 6; 12 ?056A20A 7B;6

152

Voor particuliere klanten: I #2.96@2?2; C.; 22; 5<42 89.;AD..?12 1<<? 52A <;AD2?=2; C.; 22; <= :..A gesneden woonoplossing die de 612;A6A26A C.; 12 /2D<;2?@ C2?@A2?8A 2; gelukkig maakt. I <42 8D.96A26A 162;@AC2?92;6;4 =2?@<<;96782 ..;1.05A 9.;A C.; 6122 A<A 2; :2A <=92C2?6;4 <;AG<?42; 6; 52A 5292 =?<02@ C.; <;AD2?= C2?4B;;6;42; 6;8<<= 2; /<BD coÃ¶rdinatie met als belofte binnen tijd 2; /B142A <=92C2?2; I .;42A2?:67; C6@62 <C2? 12 ..;=.@/..?5261 2; C2?8<<= /..?5261 D..?12<;AD688296;4 C.; 12 D<;6;4 67 /2@A..;12 D<;6;42; C.?6.;A2; <;AD688292; C<<? C2?/<BD2; C2?@B@ ;62BD/<BD <: G< A2 529=2; /67 52A :.82; C.; 22; 82BG2 C<<? 52A 22; <3 het ander. Voor ontwikkelende klanten: I 9@ 0< 0?2.A<? C.; 12 <;AD68829..? C2?4?<A2; C.; 12 :.?8AD..?12 C<<? potentiÃ«le kopers of huurders. I #2.96@2?2; C.; 22; 5<42 89.;AD..?12 door participatief ontwerpproces met potentiÃ«le kopers. I '2?/2A2?2; C.; 12 B6A@A?.96;4 2; 3B;0A6<;.96A26A C.; /2@A..;12 D<<; 42/<BD2; <: 22; ;62BD 5BB?12?@ <3 koperssegment aan te boren. I ;@=292; <= ;62BD2 D<<;/25<23A2; en leefstijlen.

WERKEN MET EEN ARCHITECTENBUREAU

Identiteit en icoonwaarde (..?12 0?2K?2; 1<<? 52A C2?@A2?82; C.; 52A 6:.42 C.; 22; <?4.;6@.A62 2; <3 C.; 22; @=206N282 9<0.A62

VOORBEELDPROJECTEN VOORBEELDPROJECTEN Í»

OV Terminal Breda (Breda) door Koen van Velsen architecten I !;12?4?<;1@2 ".?822?4.?.42 .AD678 ..; G22 1<<? #<F.9 .@8<;6;4 '

Í»

Stadhuiskwartier Deventer (Deventer) door Neutelings Riedijk I %2;;6@09B/ /B?4 :@A2?1.: 1<<? '# '

Í»

Museum Voorlinden (Wassenaar) door Kraaijvanger Architects I 0 <;.91 @ <<9@6;429 #<AA2?1.: 1<<? 26 .?056A20A@ .;1 =9.;;2?@

Í»

New European Headquarters Calvin Klein & Tommy Hilfiger (Amsterdam) I ..@:.82?67 12 %671 (2@A/22:@A2? 1<<? .@A6..; <;42?6B@ .?056A20A2; door MVSA Architects I .?8A5.9 #<AA2?1.: 1<<? '# '

(.A 1?..4A 22; .?056A20A /67 ..; 12 <=1?.05A

F20.A052?

$.:2;D2?

$A.AB@

82;

; '2?;62BD2

<::2?06229

B9AaBr?d2e92 wa

H'<<? /<BD=?<720A2; C.; 12 42:22;A2 C6;1 68 1.A .?056A20A2; /2@23 :<2A2; 52//2; C.; 12 =<96A6282 0<;A2EA D..?6; G67 D2?82; 1.A G67 ?282;6;4 5<B12; :2A 52A @A2129678 /29.;4 C.; 42/<BD2; 2; 1.A G67 ?2@=20A :<2A2; 52//2; C<<? 52A 326A 1.A 52A 22; :..A@05.==296782 6;C2@A2?6;4 6@ H 2 .?056A20A :<2A G605 /28D.:2; 6; 52A 8B;;2; =?2@2;A2?2; C.; 52A <;AD2?= 6; 16C2?@2 4?2:6. G<.9@ D29@A.;1 :<;B:2;A2;G<?4 /67 22; @ABB?4?<2= :2A <=1?.05A42C2?@ 2; <= 22; /2D<;2?@/6722;8<:@A

#<;.91 C.; (.?:2?1.: "?<720A:.;.42:2;A/B?2.B :@A2?1.: 6; 12 ?056A20A 7.;B.?6

2 6;G2A C.; .?056A20ABB? 2; ?B6:A29678 <;AD2?= 1?..4A /67 ..; 52A 0?2K?2; C.; :..A@05.==296782 2; 20<;<:6@052 :22?D..?12 1<<? 12 C<?:42C6;4 C.; ?B6:A296782 <;AD688296;42; :2A A<28<:@AD..?12 2; M2E6/696A26A !;AD2?=2?@ 8B;;2; :..A@05.==296782 :22?D..?12 0?2K?2; 162 C2?12? ?268A 1.; 52A ..;A?28829678 2; 3B;0A6<;229 <;AD2?=2; C.; 12 3F@6282 6;4?22= G293 <21 <;AD2?= 8.; /671?.42; ..; 12 @.:2;5.;4 1BB?G..:5261 2; 52A C2?162;C2?:<42; C.; 12 @.:2;92C6;4

I !=/?2;4@A2; 42;2?2?2; 1<<? 52A 0?2K?2; C.; 22; 60<<; :2A ..;GB642;12 D2?86;4 <= 0<;@B:2;A2; A<2?6@A2; 89.;A2; /2G<282?@ I ?056A20ABB? .9@ :.?82A6;46;@A?B:2;A ?212?2 /282;15261 C.; 52A /21?673 1<?= <3 @A.1 0?2K?2; I &6A1?B882; C.; 2; ?2M20A2?2; <= :..A@05.==296782 D..?12; 2; D2;@2; G26A426@A I ;G2AA2; C.; 0<;02=AB292 8?.05A =?.4:.A6@:2 M2E6/696A26A 6;;<C.A62 C.8:.;@05.= 2; @=229@5261 162 82;:2?82;1 6@ C<<? 12 :<12?;2 212?9.;1@2 .?056A20ABB?A?.16A62 I ?2K?2; C.; 12 <:42C6;4 C.; 12 A<28<:@A ..;A?288296782 42/<BD2; 2; 42/6212; D..? :2;@2; D6992; C2?/967C2; D..? A<2?6@A2; /21?67C2; 2; /2D<;2?@ G605 A5B6@ C<292; I 2; /?221 =B/9628 6;@=6?2?2; :2A 22; C2?;62BD2;12 .?056A20ABB? :2A 22; 5<42 0B9AB?292 D..?12 I 67 0<::2?06K92 =?<720A2; 6@ :22A/.?2 1BB?G..:5261 ?.;1C<<?D..?129678 %<242C<2412 D..?12 6; 52A 0?2K?2; C.; 22; 6;A24?..9 1BB?G..: /<BD0<;02=A 1.A A<A 12 C2?/22916;4 @=?228A :..? <<8 5..9/..? 6@

&6A 0A62.42;1. ?056A20ABB? 2; #B6:A29678 !;AD2?=

(2?82; ..; <;AD2?=8?.05A

153

WERKEN MET EEN ARCHITECTENBUREAU

Duurzaam en innovatief Waarde creÃ«ren door vernieuwende projecten voor (..?12 0?2K?2; 1<<? 52A <;AD2?=2; C.; het verbeteren van de milieu-impact van de C2?;62BD2;12 =?<720A2; 2; G< 12 gebouwde omgeving tijdens de hele levenscyclus. :6962B 6:=.0A C.; 12 42/<BD12 <:42C6;4 A6712;@ 12 5292 92C2;@0F09B@ A2 C2?/2A2?2;

VOORBEELDPROJECTEN VOORBEELDPROJECTEN DeFlat (Amsterdam) door NL Architects, XVW architectuur I (# (.A2?0F092 #2@2.?05 ;@A6ABA2 62BD2426; 1<<? 02=2G21 De Buitenkans (Roosendaal) door RO&AD architecten I '699. <4295<3 .:=2?9.;1 1<<? ?056A20A2;/B?2.B ".B9 12 #B6A2?

Í» Í»

I <B@2 6; <B@2 (.@@2;..? 1<<? 9</.9 ?056A20A@

(.A 1?..4A 22; .?056A20A /67 ..; 12 <=1?.05A

BB?G..: 60<<;

2 .?A $A.A2 <3 A5 A229 E=2?6:2;

$A<?FA2996;4 6;;2; /B142A

96;.6? B9A616@06=

I <L?16;2?2; C.; 12 6;A24?.A62 C.; /<BD8B;1642 2; A205;6@052 82;;6@ 6; 52A <;AD2?==?<02@ I '<<?B6A4.;4 ..;D.882?2; 62BD2 :<4296785212; /6212; I ;@=6?2?2; 2; C2??.@@2; :2A ;62BD2 6122K; 2; 0<;02=A2; 162 12 :2;@ 02;A?..9 @A2992; 6; 22; 1BB?G.:2 D<<; <3 D2?8<:42C6;4 I BB?G.:2 82BG2:<4296785212; 6;G605A29678 :.82; <<8 6; ?29.A62 A<A A2?B4C2?162;A6712; 2; C2?@056992; 6; 1BB?G..:5261@D6;@A I ;/?2;42; C.; 2E=2?A6@2 A2; ..;G62; C.; 1BB?G..:5261@9.AA2; ?22; .90 #

8 C2?D.05A 1.A 12 .?056A20A 12 C2?.;AD<<?1296785261 ;22:A <: 22; 42/<BD A2 <;AD2?=2; 1.A <<8 6; 12 A671 1BB?G..:5261@D..?12 5223A 2; 2? 1B@ <C2? C673A64 7..? ;<4 @A221@ @A..A J

(.9A2? 12 #678 $64:.E 6; 12 .?056A20A 7.;B.?6

(.A :67 /2A?23A 6@ 52A /67 12 1BB?G..:5261@<=4.C2 12 B6A1.46;4 C<<? .?056A20A2; <: G<?4CB9164 A2 .05A2?5.92; D.A 205A /29.;4?678 6@ C<<? 12 42/?B682? 2; 12 /?B4 A2 @9..; AB@@2; 162 /25<23A2; 2; 12 1BB?G..:5261@6;4?2=2; .A C2?26@A 82;;6@ 2; 0?2.A6C6A26A $.:2;D2?82; :2A =.?A672; 162 2EA?. 82;;6@ /67 8B;;2; 1?.42; G<.9@ B6A 12 421?.4@D2A2;@05.==2; 8.; 529=2; <: A<A ;62BD2 6122; A2 8<:2;

;82 C.; .9 F2;?<12 B@6;2@@ &;6C2?@6A26A 6; 12 ?056A20A :..?A

154

I 2;;6@ 2; 8B;12 C.; 1BB?G.:2 <;AD2?=@A?.A2462K; I 0A623 :22/<BD2; ..; 12 1BB?G.:2 /B@6;2@@ 0.@2 1<<? 52A 6;/?2;42; C.; 82;;6@ 2; 8B;12 A2; ..;G62; C.; 1BB?G.:2 .9A2?;.A62C2; G<.9@ 06?0B9.6?2 20<;<:62 2; $ ! @ I 2;@2; D2;@2; 2; /29.;42; :2A 298..? C2?/6;12; 2; 0<;3?<;A2?2; :2A :..A@05.==296782 26@2; C.; 1BB?G..:5261 2; 5..9/..?5261

WERKEN MET EEN ARCHITECTENBUREAU

Snel en slim

VOORBEELDPROJECTEN VOORBEELDPROJECTEN

Waarde creÃ«ren door effectieve oplossingen en (..?12 0?2K?2; 1<<? 2O20A62C2 <=9<@@6;42; 2; standaardproducten voor praktische huisvestings@A.;1..?1=?<1B0A2; A2 /6212; C<<? =?.8A6@052 en verbeteringsvraagstukken. 5B6@C2@A6;4@ 2; C2?/2A2?6;4@C?..4@AB882;

Í»

PATCH22 (Amsterdam) door FRANTZEN et al I .;2;M.A #<AA2?1.: 1<<? 12 *D.?A2 <;1

Í»

Ecologische Villa Aerdenhout (Aerdenhout) door I -! 1<<? <<1D<?8@ ?056A20AB?2 Van Laarhoven Combinatie architecten I - .8 <;12? 12 G<; 1<<? 1 ?056A20ABB?

(.A 1?..4A 22; .?056A20A /67 ..; 12 <=1?.05A

2/?B682? 02;A?.. 9

B;0A6 <

92 ?6;4 $<06. 2A2 / ? 2 D<;6;4C AD2?= "?<1B0A<;

;229

<218<<=

'2?1BB?G.:2;

2 A<242C<2412 D..?12 C.; 12 .?056A20A G6A :2A ;.:2 6; 12 2@A52A6@052 8.;A 2; 6; 12 C2?A.96;4 C.; 12 89.;AD2;@ .;;2:2?@ G67; @A2?8 <=9<@@6;4@42?605A ?056A20A2; G<B12; 22; 4<212 ?<9 8B;;2; C2?CB992; 6; 52A 8?6A6@05 /2C?.42; 2; B6AD2?82; C.; 12 89.;AD2;@ 2; 12G2 C2?C<942;@ 1<<?42C2; ..; 12 B6AC<2?2;12 =.?A672; %6712;@ 12 B6AD2?86;4 2; B6AC<2?6;4 8.; 12 .?056A20A C2?C<942;@ A<2A@2;1 <=A?212;

(69/2?A .; 12 #6112? B?. '2?:22? 6; 12 ?056A20A :..?A

I '2?A.92; C.; 42/?B682?@D2;@2; 6; 0?2.A62C2 2; /2A..9/.?2 ?B6:A296782 2; /<BD8B;1642 <=9<@@6;42; I ?2K?2; C.; 22; 9223<:42C6;4 162 D..?12?6;4 B6A@=?228A C<<? 5..? 42/?B682?@ D..?1<<? 22; =<@6A623 @<06..9 896:..A <;A@A..A I .;A<<;/..? 2O20A623 6;G2AA2; C.; .?056A20A<;6@052 :611292; <: :2A /2=2?8A2 :611292; :.E6:..9 ?2@B9A..A A2 /25.92; I '2?/2A2?2; C.; 12 42/?B68@8D.96A26A C.; /2@A..;12 =9.AA24?<;12; 1<<? :61129 C.; 22;C<B1642 6;4?2=2; I '<2?2; C.; <C2?924 :2A 12 /2D<;2?@ <: 12 42/?B682?@ D2;@2; A2 8B;;2; .?A60B92?2; I ;C2;A.?6@2?2; C.; :..A@05.==296782 C?..4@AB882; 2; :<4296782 <=9<@@6; 42; C6. 22; <;AD2?=2;12 <=9<@@6;4@ 42?605A2 /2;.12?6;4

2 0<?=<?.A62@ C.; 12 42.;.9F@22?12 =?<720A2; G62; 6; ?2;<C.A62@ ;62A .9922; 22; :61129 <: 12 /2@A..;12 D..?12 C.; 5B; /2G6A 6; @A.;1 A2 5<B12; :..? <<8 .9@ :<4296785261 <: ;62BD2 D..?12 A2 0?2K?2; 1<<? 52A <=D..?12?2; C.; 12 B6A @A?.96;4 2; 52A 425292 :..6C291 !=:2?829678 6@ 1.A 12 2@A52A628 C.; 22; ?2;<C.A62 .;12?@ 1.; :2;642 .31296;4 C<<? <;12?5<B1 2; /2522? 9678A A2 429<C2; D29 12429678 22; /29.;4?6782 /2D<;2?@D2;@ 6@

&6A H 2; AD2212 92C2; C<<? 12 =<?A628M.A 6112;;6C2.B?2;<C.A62 .9@ 8.;@J 1<<? .??6AG:.;; .?056A20A2; 2; 5= .?056A20A2;

155

ROCKWOOL BIM Solution Finder Ontdek onze uitgebreide BIM-database met objecten en modellen van ROCKWOOL producten en constructies. De BIM Solution Finder helpt sneller te ontwerpen en het risico op fouten te minimaliseren. rockwool.nl/bim

BIM

FIRESAFE INSULATION 156

www.hermanstechniglaz.nl info@hermanstechniglaz.nl +31(0)10-5241007

SOLAR PowerGlaz is een zonne-energie product op maat. Alle mogelijke vormen en samenstelling zijn binnen de limieten van glas mogelijk. Het biedt de mogelijkheid om te variëren met het aantal zonnecellen om zo de ideale verhouding te creëren tussen daglicht en op te wekken energie. Hermans Techniglaz is al vele jaren de exclusieve leverancier van PowerGlaz in de Benelux, met o.a. als projecten: The Edge in Amsterdam, Alliander in Arnhem, Grotius gebouw in Nijmegen, Weg van de Toekomst, The Cloud in Amsterdam. SOLERA® is een uniek licht-diffuserend isolatieglas, waarbij het licht onder een grote hoek gelijkmatig verdeeld wordt in alle richtingen. Hierdoor ontstaat een comfortabel spectrum aan licht, dit i.c.m. met een U-waarde tot wel 0.22 W/M²K! SUNTUITIVE Glas Het zelf-dimmende glas dat geleidelijk en dynamisch donkerder kleurt wanneer het door zonlicht verwarmd wordt. Bij bewolkt weer, zonder direct zonlicht blijft het glas volledig helder. Simpel, zeer effectief en volledig onderhoudsvrij!

DAYLIGHT

IGP-DURA®face 5807 Surface-robust powder coating system for facade and metal construction – More abrasion resistant – More scratch resistant – Easier to clean

Learn more about IGP-DURA ® face 5807 at: www.igp-powder.com

– Optimized flow

S T S U R FA

IGP Benelux BV NL-8013 RW Zwolle Phone +31 38 4600695 www.igp-powder.com info.benelux@igp-powder.com A member of the DOLD GROUP

157

ADVERTORIAL

Steel look taatsdeuren Met haar “steel look” collectie creëert Anyway Doors tijdloze blikvangers die in elke interieurstijl tot hun recht komen. Deze imposante taatsdeuren laten zich vederlicht bedienen door de combinatie van zwart geanodiseerd aluminium met 6 mm gehard glas. Er is een ruime keuze glassoorten waardoor de deur zich eenvoudig laat aanpassen aan de gewenste stijl en omgeving. Anyway Doors zoekt continu naar producten die meerwaarde creëren, zonder inbreuk te doen op gebruiksvriendelijkheid.

Moderne en onderhoudsvriendelijke materialen Geanodiseerd aluminium vormt de basis voor elk deurconcept van Anyway Doors. Een uiterst sterk, licht en onderhoudsvriendelijk materiaal. Qua glas wordt een ruime selectie 6 mm dikke geharde glassoorten aangeboden. Doorzichtig glas is zowel helder en als gekleurd beschikbaar. Voor matte beglazing is er keuze uit gezuurd glas, dat aangeboden wordt in normale en extra klare uitvoering; maar ook motieven zijn mogelijk met gezandstraald glas voorzien van een Clearshield coating. Deze coating maakt het glas makkelijker naar onderhoud toe, maar toch blijft een gezuurde glassoort vele malen onderhoudsvriendelijker. Met kinderen of huisdieren in huis adviseren we steeds doorzichtig, gekleurd of gezuurd (geëtst) glas.

Innovatieve scharniertechniek In 2014 werd een innovatieve taatsscharnier ontwikkeld met ingebouwde hightech comfortsluiting zonder inbouwdelen in de vloer. De scharnier wordt bovenop de afgewerkte vloer geplaatst waardoor er dus op voorhand niets ingebouwd dient te worden! Ook vloerverwarming vormt geen enkel probleem met de bevestiging waarvoor maar 2 gaatjes van 4.5cm diep geboord worden. De deur kan afhankelijk van de pivotpositie en de beschikbare ruimte 90°, 180° of 360° openen. De gepatenteerde Anyway sluittechniek laat de deur geluidloos in beide richtingen opendraaien, waarbij ze makkelijk geblokkeerd kan worden naar één draaizijde indien gewenst. Door de afwezigheid van een klassieke “klink” kan de deur vlot handenvrij bediend worden. Deze technologie zorgt ook voor de afsluiting rondom de deur zodat er geen akoestische lek of tochtkier is. Het innovatieve “Room Divider” concept van Anyway Doors viel reeds meermaals in de prijzen tijdens diverse designwedstrijden. Reddot Award 2015 - winnaar - categorie: product design AZ Awards 2016 - winnaar - categorie: best architectural product Architizer Awards 2016 - “special mention” as an industry leader for architecture and design iF Design Award 2017 - winnaar - Stealth Pivot scharniertechniek

Minimalistisch frame voor een goede afdichting Voor een goede akoestische en thermische afdichting, raden wij het gebruik van ons minimalistische BKO-kozijn aan. De gepatenteerde “Anyway” sluiting zorgt voor een goede afdichting en maakt het mogelijk de deur in 1 (90°) of beide draairichtingen (180°) te openen. Een centraal geplaatste pivotscharnier laat dan weer toe om de deur 360° te gebruiken. Het ingebouwde vergrendelsysteem blokkeert de deur op 90° in geopende stand.

Altijd maatwerk Het systeem kan zowel in nieuwbouw als renovatie toegepast worden, ook bovenop vloerverwarming. Vanwege de compacte techniek die volledig in het frame van de deur wordt ingebouwd, is het ideaal voor montage bovenop reeds afgewerkte vloeren.

www.anywaydoors.nl

Innovative through imagination.

Professionals trust in GEDORE: tools that meet the highest standards and enable precise, secure and easy application. This is what we understand by quality leadership, innovative strength and service expertise. For more information, visit www.gedore.com.

www.gedore.com

159

DE LEVERANCIER

MARKT VISIE WEES CREATIEF, MET HET DAK IS VAN ALLES MOGELIJK ZOONTJENS

Een parkeergelegenheid, een terras of een complete tuin: het kan allemaal op een plat dak. Nuttig, mooi en vanwege ruimtegebrek ook onvermijdelijk, gelet op de groei van de steden. Groene daken helpen bovendien bij het verlagen van de temperatuur en het verminderen van fijnstof. “En ze zijn ook

nog eens mooi om te zien. En dat werkt weer waarde verhogend”, zegt Paul Heerkens van Zoontjens. Zoontjens is al decennia expert in het ontwerpen, engineeren en installeren van dakbestrating. Van een klein dakterras tot complete leef- en parkeerdaken, of heel

speciale oplossingen voor bijzondere gebouwen, zoals musea. Voor zover directeur Heerkens weet, is het Tilburgse bedrijf de enige specialist in dakbestrating in Europa. “Vergeef me de Engelse term, maar wij noemen onszelf experts in elevated landscapes.”

DAK ALS TWEEDE LEEFNIVEAU

‘Het gebruik van het dak als tweede leefniveau in stedelijk gebied is onvermijdelijk.’ 160

“Het gebruik van het dak als tweede leefniveau in stedelijk gebied is onvermijdelijk. Over

dertig jaar woont driekwart van de wereldbevolking in stedelijk gebied. Er ontstaat dus ruimtetekort, de prijzen gaan omhoog en de leefbaarheid van de stad komt onder druk te staan. Het dak benutten is dus een logische stap. Een dakterras als aanvulling op de kantine, daktuinen omdat er op de grond geen ruimte is; je kunt van alles met een dak. Je moet er rekening mee houden in de ontwerpfase: welke functionaliteit en welke wensen heb je. Recreëren of parkeren? Meer groen, of meer ruimte om te gebruiken?”

SCHOOLVOORBEELD In Nederland promoot de gemeente Rotterdam actief het benutten van daken. Het speelplein op het dak van de Jan Prins en Willibrordschool is een mooi voorbeeld. In hartje centrum van Rotterdam was door de plannen van de Markthal rondom het gebouw slechts beperkte ruimte voor de school. Nu spelen de kinderen er op grote hoogte. Voor het esthetisch ontwerp van een dak werkt Zoontjens meestal samen met een landschaps- of tuinarchitect. “Wij denken wel mee in dat proces. En de technische aspecten nemen wij voor onze rekening, zoals het gewicht van de constructie.”

GROENE DAKEN

totale leefomgeving, zegt Heerkens. “Als biotoop met inheemse planten krijg je bijvoorbeeld de bijen en vlinders weer terug in de stad. Het extra dakgroen draagt ook bij aan het verlagen van de temperatuur die in de zomer in de stad zomaar drie tot vijf graden hoger kan zijn. Een graad minder scheelt veel aircogebruik en dus veel energie. En planten helpen bij het afvangen van fijnstof.” Tot slot speelt een groen dak ook een rol bij het voorkomen van overlast door hoosbuien. “Het dak kan het hemelwater ‘afremmen’ en voorkomt het overstromen van het riool.”

Het dak gebruiken om een ruimteprobleem op te lossen, is één kant van het verhaal. De andere kant is het ‘groene’ dak. Een ‘groen’ dak is niet alleen fijn als ruimte om te recreëren, het draagt ook bij aan de

Zoontjens biedt diverse in eigen huis ontwikkelde systemen voor toepassing op een dak. Het installeren ervan gebeurt met vaste,

LOGISTIEK PROCES

gecertificeerde partners. Dat geldt ook voor het onderhoud tijdens de levensduur. Het werken op hoogte in een stedelijke omgeving vraagt om een uitgekiend logistiek proces. En of het nu gaat om een klus in de historische binnenstad van Maastricht, of een project op een luchthaven, ook in de uitvoering pakt Zoontjens het professioneel aan, zegt Heerkens. “We zijn nu bezig met het installeren van een parkeerdak in Londen. Dat is een logistieke uitdaging met leveringen gedurende de nacht.” Luxe dakterrassen voor penthouses aan ‘t IJ of tegels in de kleuren crème/geel en een paarsachtige tint voor een woon-winkelcomplex in De Lier; Zoontjens levert de gevraagde oplossing. Een van de meest bijzondere projecten was het dak van het museum La Fondation Louis Vuitton pour la Création in Parijs. Architect Frank Gehry wilde de vijf dakterrassen (totaal 1.400 m2) voorzien van natuursteen. Er moesten wel zware onderhoudsvoertuigen van 6,5 ton overheen kunnen rijden. Bovendien moesten er diverse kabels en leidingen onder de constructie komen. Zoontjens bedacht en ontwikkelde hiervoor een unieke oplossing. “Van A tot Z”, zegt Heerkens trots. “Een betontegel met een natuurstenen toplaag met een gekoppeld ophoogsysteem met roestvrijstalen randen. Ja, je kunt wel zeggen dat wij maken wat de architect wil.”

www.zoontjens.nl

161

GASTBLOGS

EEN PAAR KEER PER MAAND GEVEN GASTBLOGGERS OP BNA.NL HUN VISIE OP DE BRANCHE. DOEL IS TE INSPIREREN EN AAN TE ZETTEN TOT DISCUSSIE. DE BLOGGERS DOEN DIT OP PERSOONLIJKE TITEL.

Het Verticale Bos Stijn de Weerd is partner bij Space Encounters en is winnaar van de 1e editie van de Next Step Award (2017) Het begint een bekend beeld te worden in de hedendaagse architectuur: woontorens voorzien van balkons met bomen, kantoren met een complete parken op het dak en gebouwen voorzien van groene gevels aan alle kanten. Hoewel het toe te juichen is dat duurzaamheid eindelijk de norm is geworden, valt er nog wel wat af te dingen op de huidige benadering. Doordat deze mediagenieke projecten zoveel aandacht krijgen ontstaat er een vertekend beeld van wat duurzaamheid inhoudt. Neem Bosco Verticale in Milaan van Stefano Boeri, twee woontorens rondom voorzien van balkons met bomen tot wel 9 meter hoog. Het eindresultaat doet zijn naam eer aan: het laat de grenzen vervagen tussen gebouw en natuur. Daarnaast mag het pronken met een LEED Gold certificaat. Media wereldwijd zijn lyrisch, de torens worden onthaald als de toekomst van de architectuur. Bomen op een gebouw, dat we daar nog niet eerder aan hebben gedacht!

162

Waar niet over gerept wordt, zijn de servicekosten die de bewoners maandelijks moeten betalen om alle flora te onderhouden: meer dan â&#x201A;Ź200, en dit bovenop de al forse aankoopprijs van deze appartementen. Dit is niet zo gek aangezien de tuinmannen langs het gebouw moeten abseilen om hun werk te kunnen doen. Alleen voor de happy few dus, niet iets wat je toe kunt passen op sociale woningbouw. Daarnaast kun je afvragen hoe duurzaam al dat extra staal en beton is, dat nodig is om het gewicht van 700 bomen en het bijbehorende grondpakket op te vangen. Eerlijk is eerlijk: het ziet er fantastisch uit. Toch kleeft

GASTBLOGS

Foto: Stefano Boeri, ' Bosco Verticale' (Milaan)

er een probleem aan dit soort ontwikkelingen. Het ontneemt ons namelijk het zicht op de werkelijk betekenisvolle oplossingen in de zoektocht naar de balans tussen bebouwing en natuur. In plaats van het najagen van fotogenieke high-tech oplossingen op gebouwniveau, zouden we moeten kijken naar wat ĂŠcht werkt en wat op grote schaal reproduceerbaar is. Om daadwerkelijk een verschil te maken moeten we uitzoomen, en radicalere keuzes durven te maken op planologisch niveau. Stadsverdichting in plaats van urban sprawl, parken in plaats van perken en tiny

housing in plaats van penthouse pied a terres -om maar een paar voorbeelden te noemen. Het klimaatakkoord van Parijs is een feit, de tijd van gimmicks en bewustwording is voorbij. Het is tijd voor architecten, stedenbouwkundigen en andere professionals om hun kennis in te zetten om tot werkelijke oplossingen te komen. Dan kunnen gebouwen in de toekomst weer gebouwen zijn, en bossen gewoon horizontaal.

â&#x20AC;&#x153;

Om daadwerkelijk een verschil te maken moeten we uitzoomen, en radicalere keuzes durven te maken op planologisch niveau. 163

GASTBLOGS

Woningbouw schreeuwt om innovatie Marc Koehler (directeur en architect, zie foto) en Martijn Sluijters (architect) bij Marc Koehler Architects, finalist Next Step Award (2017). Sinds de crisis is betrokkenheid van toekomstige bewoners niet meer weg te denken bij woningbouwontwikkeling. Een oorzaak lijkt de struikelbeweging die de woningbouwsector maakte tijdens die crisis waarin de productie van usual suspects flink werd teruggeschroefd of volledig tot stilstand kwam. Dit gaf meer ruimte dan ooit tevoren aan allerlei variëteiten tussen zuiver individueel particulier opdrachtgeverschap en traditionele woningbouwontwikkeling. Behalve CPO, wat als nooit tevoren wordt aangemoedigd door overheden, hebben allerlei nieuwe vormen van zeggenschap hun intrede gedaan van consument gericht bouwen tot allerlei variëteiten van Mede-Opdrachtgeverschap. Een ongelooflijk belangrijke ontwikkeling om tot een gedragen woningvoorraad te komen. En willen we die woningvoorraad echt duurzaam en toekomstbestendig maken dan moeten we niet alleen nadenken over zeggenschap voor de eerste bewoner, maar ook over flexibiliteit van onze gebouwen voor de toekomst. Zo zien we een serieuze herleving van het drager-inbouw principe waar onder andere John Habraken al sinds de jaren ’60 voor heeft gepleit.

“

‘De taak van de specialist is, de alledaagse mens in staat te stellen een rol te spelen in de creatie van zijn omgeving.’ John Habraken, 1967.

164

GASTBLOGS

“

Echter, nu de druk op de woningbouwsector weer toeneemt is de vraag wat er overblijft van de verworvenheden van de afgelopen jaren. We merken dat toekomstige bewoners ‘de ontwikkelaar’ en ‘de aannemer’ nog steeds met gepaste argwaan benaderen. Het is oppassen dat de sector niet in oude mechanismen vervalt. Want die neiging is er. Als (mede) ontwikkelend architect hebben we het krachtenveld en de financieringsconstructies die de woningbouw bepalen goed leren kennen. Die blijken op aspecten ongelooflijk goed georganiseerd in het belang van bewoners, maar op andere aspecten zeer conventioneel en weinig flexibel. Terwijl een situatie waar toekomstige bewoners een volwaardig onderdeel zijn van besluitvorming vraagt om nieuwe antwoorden op vragen die gaan over verdeling van zeggenschap, verantwoordelijkheden en bijhorende (financiële) risico’s. Met Superlofts zijn we nu al jaren bezig met dit soort nieuwe antwoorden te formuleren. En dat schreeuwt om innovatie.

Architectonische innovatie in de eerste plaats om meer flexibiliteit te creëren dan in seriematige woningbouw. Maar hoe verhoud je je dan bijvoorbeeld tot de kampioen van de goedkope woningbouwconstructie, tunnelbouw, als je weet dat deze op gespannen voet staat met de flexibiliteit die een bewoner verdient? En wat voor gevelcompositie leent zich voor uiteenlopende individuele woonwensen maar kan zich ook volwaardig verhouden tot de stad? Waar positioneer je schachten als je nog niet weet wat de indeling van een woning wordt? Waar kun je volledige vrijheid bieden en waar moet je met opties werken? Innovatie in het ontwikkelproces is misschien nog wel van groter belang. Hoe creëer je flexibiliteit bij overheden en garantie-instituten die moeten toetsen aan dichtgetimmerde weten regelgeving waar je als burger vaak van wilt, maar niet van mag afwijken? Hoe ga je om met duurzaamheid als de dominante rekenmethodiek op allerlei punten de plank misslaat en weinig tot geen ruimte laat voor individuele wensen? Hoe reorganiseer je belangen en verplichtingen van bouwers (geen aannemers naar verluidt) om technisch deugdelijk te bouwen binnen afgesproken planningen als toekomstige bewoners (leken) onderdeel zijn van

Architecten zijn van nature uit op oplossingen die integraal deugen en kunnen derhalve een waardevolle rol spelen.

het besluitvormingsproces? Waar vind je de adviseurs die de geëigende oplossingen los durven laten en zich echt mengen in dit vloeibare proces? Is er genoeg budget beschikbaar voor dat advies? En tot slot: hoe organiseer je financiële implicaties van deze innovatie op een manier die recht doet aan de belangen en draagkracht van alle betrokkenen? De sector is al in staat gebleken om een grote diversiteit aan antwoorden te geven maar de verkenning van mogelijke modellen is pas net begonnen. Architecten zijn van nature uit op oplossingen die integraal deugen en kunnen derhalve een waardevolle rol spelen in elk denkbaar model. Juist nu het momentum er is pleiten we ervoor om een serieuze investering te doen en innovatieslag te maken naar echt duurzame ontwikkelmodellen en gebouwen. En woningbouw op z’n traditioneelst zal altijd blijven bestaan. Een echt einde van seriematige massa-woningbouw zullen we niet meemaken. Maar de opleving van zeggenschap voor toekomstige bewoners die we de afgelopen jaren hebben gezien is niet langer een incident van een enkel project. Het is een interessante tijd om woningbouw te ontwikkelen.

165

GASTBLOGS

Design thinking met water

Tracy Metz is een Amerikaans journalist die in Nederland woont en werkt. Zij schrijft voor NRC Handelsblad, De Groene Amsterdammer en Architectural Record. Uit de biografie van Walter Isaacson rijst een beeld op van Steve Jobs als een geniale maar ongelofelijk vervelende man. Hij schold iedereen in het bedrijf uit voor rotte vis, liet z’n vrienden in de modder zakken, gaf zich over aan fetisjen als alleen maar wortels eten, op blote voeten lopen en zich niet wassen. Maar één ding had hij heel goed begrepen: de diepere betekenis van design voor de producten van Apple. “Most people make the mistake of thinking design is what it looks like”, zei hij. “People think the designers are handed this box and told, ‘Make it look good!’. That’s not what we think design is. Design is how it works.” Aan het woord ‘design’ is de geur van mooimakerij en overbodigheid komen te hangen. Misschien is daarom de modekreet ‘design thinking’ bedacht (door wie eigenlijk?), om aan te geven dat je eerst moet denken als je iets ontwerpt. Duh!

Laat ik ervan uit gaan dat design thinking inhoudt, dat je niet begint met het eindproduct en dan bedenkt hoe je dat gaat maken, maar dat je begint met het probleem en dan als het ware achteruit de oplossing bedenkt. Als dat klopt, dan is het nieuwe ontwerpen met water in Nederland een goed voorbeeld. Achter de dijken in het westen zijn er steeds meer mensen gaan wonen, zijn er steeds meer huizen en fabrieken gebouwd, kortom: daar ligt steeds meer waarde opgetast. Die waarde moet je beschermen tegen overstroming. Traditioneel was het voor de hand liggende antwoord: verhoog de dijken. Dat doen we op sommige plekken nog steeds, maar op andere plekken worden de dijken juist verlaagd. Dan kan zo nodig het water binnenstromen in plekken die daartoe zijn ingericht – de Noordwaard bijvoorbeeld, en de Overdiepsepolder – om de druk van de rivieren eraf te halen. Dat moet ik nog weleens uitleggen als ik het buitenland vertel over hoe Nederland zich tegenwoordig te weer stelt met het water.

Foto: ©Ossip 166

Nog zo een: de waterpleinen van De Urbanisten, eerst in Rotterdam en nu ook in Tiel. Ook een voorbeeld van innovatief achteruit denken. Je wilt de toenemende hoeveelheid regen kwijt, dus hou je het vast, in dit

GASTBLOGS

Foto: Jan Bouwhuis

geval in bassins in de stad. Dan kan het water rustig in het grondwater terugsijpelen, of een belendende singel, of rustig naar het riool worden afgevoerd. Als het goed gaat dan heb je niet alleen een oplossing voor de overtollige regen die het riool niet aankan, maar heb je ook een prettige ontmoetingsplaats aan de stad toegevoegd. Design, weten we sinds Jobs, is how it works. Om het water buiten te houden moet je het water binnenhalen. Het nieuwe waterdenken van ingenieurs en

â&#x20AC;&#x153;

landschapsarchitecten samen is niet zozeer een product als een strategie. Een oplossing. Zo werkt dat. Tracy Metz is dit jaar onderscheiden met de Grote Maaskantprijs voor haar bijdrage aan het debat over de gebouwde omgeving. Daartoe heeft ze samen met Submarine, kunstenaar Jan Rothuizen en podcastmaker De Kostgangers een multimedia site ontwikkeld over haar kijk over Nederland, www.tracyinnederland.nl.

Het nieuwe waterdenken van ingenieurs en landschapsarchitecten samen is niet zozeer een product als een strategie. Een oplossing. Zo werkt dat. 167

DE LEVERANCIER

MARKT VISIE TEKTONIEK: KENNISNETWERK OVER ARCHITECTUUR IN BETON CEMENT&BETONCENTRUM

Project: Concertgebouw Blaibach Architect: Peter Haimerl Architektur, München Foto: Edward Beierle

‘Eigenlijk zou elke architect die wat (meer) met beton wil, meteen aan Tektoniek moeten denken’ 168

Als architect kom je bij bijna elk project wel in aanraking met beton. Veel architecten weten echter niet goed wat er zoal mogelijk is met wereldwijd het meest gebruikte bouwmateriaal. Voor hen, maar ook voor de doorgewinterde fan van betonarchitectuur, biedt het kennisnetwerk Tektoniek uitkomst. Met een mix aan vakartikelen en evenementen vind je er veel bruikbare informatie en inspiratie over architectuur in beton. Alle content op de website is bovendien gratis toegankelijk. ‘Kijken, kijken’ dus!

MINI-VERRASSING Beton is veel meer dan een materiaal waar je enkel robuuste draagconstructies mee kunt maken. Juist veel architecten worden aangetrokken door de esthetische kwaliteiten van beton in het zicht, ofwel schoonbeton. Omdat het natuurlijk en levendig is. Omdat het altijd weer een mini-verrassing is hoe het beton uit de bekisting komt. Juist die kleine onvoorspelbaarheid maakt beton een geliefd materiaal bij architecten. Tel daarbij op de schier oneindige verschijningsvormen die mogelijk zijn door te variëren in bijvoorbeeld type en kleur van cement en toeslagmateriaal, bekistingsmethoden, structuurmatten en manieren om het oppervlak te bewerken.

IN ONTWIKKELING De mogelijkheden met beton zijn de laatste jaren alleen maar toegenomen. De ontwikkelingen op het gebied van materiaaltechnologie en productiemethoden staan allesbehalve stil. De industrie wordt dan ook volop uitgedaagd. Bijvoorbeeld door overheid en maatschappij als het gaat om duurzaamheid. En zeker ook door architecten, die altijd wel nieuwe wensen hebben. Dit heeft onder andere geleid tot de ontwikkeling van ultra-hogesterktebeton, waarmee superslanke constructies met extreem lange levensduur kunnen worden gebouwd. Of Warmbeton, een materiaal dat constructie, thermische isolatie en esthetische afwerking in één is. Dankzij ontwikkelingen op het gebied van file-to-factory productiemethoden, aangestuurd door parametrische software, worden geoptimaliseerde betonconstructies technisch en economisch haalbaar. Denk aan het high-tech

Project: Palazzo Italia (Expo 2015 Milaan) Architect: Nemesi & Partners, Rome Foto: Luigi Filetici

3D-beton-printen of het low-tech fabric formwork. Door de goede positie in het netwerk van de betonsector, is Tektoniek op de hoogte van deze recente trends en ontwikkelingen.

DIEPGANG Op Tektoniek lees je over inspirerende projecten waarin beton een onderscheidende rol speelt. De onderwerpen worden zorgvuldig gekozen en vormen een mooie selectie van actuele en spraakmakende betonarchitectuur in zowel binnen- als buitenland. De artikelen gaan verder dan de algemene projectbeschrijvingen die overal op internet te vinden zijn. Tektoniek heeft uitgezocht hoe de architect met specifieke betongerelateerde ambities en uitdagingen is omgesprongen gedurende het project.

PROJECTEN IN DE ETALAGE Een architect zoekt natuurlijk heel anders naar kennis dan bijvoorbeeld een constructeur of aannemer. Hij zoekt vaak ‘browsend’ en visueel. Daar heeft Tektoniek rekening mee gehouden. De website is eigentijds met een overzichtelijke, strakke vormgeving, veel beeldmateriaal van goede kwaliteit, zonder advertenties. Dit maakt het een aantrekkelijke en professionele site voor architectenbureaus om hun project op te etaleren.

PARTNERS Het Cement&BetonCentrum is momenteel de enige partij die het nog relatief jonge Tektoniek structureel financiert. Bij evenementen, zoals projectbezoeken, workshops, lezingavonden, expert meetings, wordt samengewerkt met externe partijen. Dit gaat vaak volgens de formule ‘open source, gesloten beurzen’. Tektoniek staat altijd open voor zowel de kennis als (financiële) ondersteuning van partners, zoals toeleveranciers, maar zal altijd een redactioneel onafhankelijke koers blijven varen.

MEER INFORMATIE Door de kwaliteit van de inhoud en de presentatie in combinatie met de gratis toegankelijkheid kun je stellen dat eigenlijk elke architect die wat (meer) met beton wil, meteen aan Tektoniek zou moeten denken. Voor meer informatie, kijk op www.tektoniek.nl. Een abonnement op de nieuwsbrief kun je gerust nemen. Met de zeer bescheiden frequentie van circa 6 keer per jaar hoef je niet bang te zijn voor een explosie van je mailbox.

www.tektoniek.nl

169

Realise a ordable free-form structures. At last.

! 170

DYNAMIC BONDING SYSTEMS

Totaalaanbieder in lijmoplossingen Het lijmen van gevelbeplating neemt een hoge vlucht. Neem bijvoorbeeld de verbouwing van Thialf. Dynamic Bonding Systems werkte mee aan dit prachtige project. “Bij de Thialf renovatie werd gekozen voor structureel gelijmde composietpanelen op SAB-carriers. Er werden in totaal zo’n 10.000 composiet gevelpanelen van Alucoil verlijmd met Dynamic Bond,” vertelt technisch directeur Peter Poot. “Voor ieder afzonderlijk gevelelement bepaalden we vooraf het aantal vereiste lijmrillen. Het resultaat is een uniek en opvallend ijskristallenpatroon.” De totaalaanbieder van lijmoplossingen verlijmt naast composietpanelen vele andere gevelmaterialen, zoals hpl, vezelcement, natuursteen, keramiek, glas en steenstrips. Inmiddels heeft Dynamic Bonding Systems, naast haar eigen werkgebied in Nederland, in meer dan 38 landen haar distributeurs. Een eigen engineeringsafdeling, totale projectbegeleiding en een unieke dubbele projectgarantie zijn onlosmakelijk aan Dynamic Bonding Systems verbonden. “De combinatie van kwaliteit, service, innovatie en 30 jaar ervaring maakt ons tot een belangrijke speler met een core business in gevelplaatverlijming,” zegt algemeen directeur Theo Steenvoorden namens Dynamic Bonding Systems. “Het verlijmen van steenstrips, glas en vele andere industriële toepassingen heeft een dusdanige vlucht genomen, dat we met recht de totaalaanbieder in lijmoplossingen voor de bouw en industrie genoemd mogen worden. Naast het reguliere assortiment met Dynamic Bond, Dynamic Stone en Dynamic Bond HIT, beschikt Dynamic Bonding Systems over Dynamic Bond 2.5 en 4.5: extreme verlijmingen waarbij een hoge elasticiteit van de lijm vereist is.

Duurzame steenstripverlijming Met de Zwitserse kwaliteiten worden al meer dan 24 jaar hpl- en vezelcementbeplating, natuursteen, keramiek en glas verlijmd. Gezien de eenvoud van verwerking – directe verlijming op een isolatie- of steunplaat – was het een logische stap om deze innovatie verder vorm te geven. Dynamic Bonding Systems heeft de afgelopen jaren veel geïnvesteerd in duurzaamheidstesten bij het onafhankelijke testinstituut SHR om een goed inzicht te

Thialf Heerenveen Dynamic Bond

krijgen in de mogelijkheden en onmogelijkheden van steenstripverlijming. Voor steenstripverlijming wordt zowel Dynamic Bond/HIT, als Dynamic Sprayable gebruikt. Dynamic Bond/ HIT (bevestiging door middel van lijmrillen) kent een bijzonder hoge aanvangssterkte, waardoor snel verticaal, horizontaal of op plafonds gelijmd kan worden. Dynamic Sprayable wordt als volvlaksverlijming toegepast en kent eigenlijk geen enkele beperking in het gebruik van materialen.

KOMO Het KOMO-attest met productcertificaat is een technische onderbouwing, voortgevloeid uit laboratoriumtesten van externe instanties. Dynamic Bonding Systems beschikt inmiddels over een tweetal certificaten met 45 verschillende gevelplaten.

UNIEKE KOMO- DE EER GECERTIFIC IDER B Y MS-H POLYMEEREN M LIJMSYSTE ERS IM R HECHTP DIG! OVERBO

DYNAMIC BOND

DYNAMIC BOND HIT

DYNAMIC SPRAYABLE

DYNAMIC BOND 2.5

DYNAMIC STONE 2.5

DYNAMIC BOND 4.5

HPL, VEZELCEMENT, METALEN EN GLAS

STEENSTRIPS VERTICAAL EN HORIZONTAAL

VOLVLAKS VERLIJMINGEN

CONSTRUCTIEVE GLASVERLIJMINGEN

NATUURSTEEN, COMPOSIET EN KERAMIEK

EXTREME VERLIJMINGEN

Dynamic Bonding Systems B.V. • P.O. Box 190 • 5250 AD Vlijmen • Tel.:088-6230800 E-mail: sales@dynamicbondingsystems.com • Website: www.dynamicbondingsystems.com

171

DE LEVERANCIER

MARKT VISIE INTERALU KLIMAATPLAFONDS ONGEZIEN COMFORT INTERALU Met een Interalu klimaatplafond koelt of verwarmt u een ruimte op de meest aangename manier. Dat komt doordat Interalu bij de ontwikkeling van de klimaatplafonds rekening houdt met vier belangrijke factoren: 1. uw comfort: temperatuur, akoestiek en luchtvochtigheid 2. uw onderhouds- of exploitatiekosten 3. de flexibiliteit van uw gebouw 4. uw budget

UW COMFORT Het comfort van een ruimte wordt bepaald door de temperatuur, de luchtvochtigheid en de akoestiek. Om de omgeving op de gewenste temperatuur te brengen, maken Interalu klimaatplafonds gebruik van straling en absorptie.

AZ Maastricht oogziekenhuis – Easy-KlimaPlus®, ©Bart Gosselin Photography

De leidingen van een Interaluklimaatplafond liggen verdeeld over de volledige oppervlakte van het (actieve) plafond. Zo verdeelt u de temperatuur -koeling of verwarming- egaal en van muur tot muur over de gehele ruimte.

FLEXIBILITEIT VAN UW GEBOUW

Bar Marie – SAPPceiling®, ©Bart Gosselin Photography

Deze manier van klimaatbeheersing heeft enkel voordelen: – u heeft de perfecte controle over de temperatuur en de luchtvochtigheid in uw gebouw

172

– u heeft geen hinder van tocht of warme luchtblazers (geen allergieën, geen te droge lucht) – u behaalt een zeer hoog rendement

Vandaag bouwt of renoveert u een gebouw met een bepaald doel voor ogen. U weet hoe u de ruimte wilt verdelen. Maar wie zegt dat dit over een jaar, of over tien jaar, nog hetzelfde is? Misschien heeft u dan nood aan kleinere ruimtes, of juist grotere. Interalu houdt daar rekening mee. De klimaatplafonds worden zodanig geplaatst dat u heel gemakkelijk en op eender welk moment een extra wand kunt voorzien of weghalen. Standaard worden op elke gewenste stramienmaat een of twee passieve panelen geplaatst. Zo behoudt u de

Rijnstraat 8 Den Haag – Easy-KlimaPlus®, ©Bart Gosselin Photography

flexibiliteit en de creativiteit om uw gebouw in te delen zoals u dat wilt.

TWEE TYPES KLIMAAT PLAFONDS Interalu onderscheidt twee types klimaatplafonds: SAPPceiling® en Easy-KlimaPlus®. Beide uitvoeringen hebben hun eigen specifieke kenmerken: 1. SAPP®ceiling Onze SAPP®ceiling heeft een zeer open structuur en een hedendaags design. Met weinig energie behaalt dit klimaatplafond een hoog rendement. Bovendien integreert het de energie van het gebouw in de

Erasmus MC Rotterdam – SAPPceiling®, ©Bart Gosselin Photography

klimaatregeling. Daarom heeft de SAPP®ceiling een positieve invloed op de BREEAM score van een gebouw. 2. Easy-KlimaPlus® Van de Easy-KlimaPlus® werd al meer dan 2.500.000m² gerealiseerd. Dit plafond is aanpasbaar aan elke ruimte. Dankzij zijn lage inbouwhoogte, 5cm van het plenum, is de Easy-KlimaPlus® ook heel geschikt voor renovaties. Een goede klimaatregeling behoort tot de basisuitrusting van elk modern kantoorgebouw. En een Interalu-klimaatplafond is hiervoor de juiste keuze, ook

omdat u met de verdere inrichting nog alle kanten op kunt.

DUURZAAMHEID Elk Interalu klimaatplafond is een duurzaam kwaliteitsproduct. Interalu kiest bewust voor oplossingen met een minimale ecologische impact. Grondstoffen kopen we zo dicht mogelijk bij huis in, we zorgen zelf voor groene stroom en we maken gebruik van milieuvriendelijke technieken. Bovendien is staal een ecologisch verantwoord, duurzaam materiaal dat in zeer hoge mate recyclebaar is. En omdat we uitsluitend op maat produceren, is er geen overbodig afval.

Tweelinghuis Leiden – SAPPceiling®, ©Bart Gosselin Photography

Meer informatie vindt u op www.interalu.eu of neem contact met ons op, mail naar info@interalu.eu of bel naar Jaap Koning op het nummer 06 83 60 28 46. Sanoma Belgium – SAPPceiling®, ©Bart Gosselin Photography 173

WERKEN MET EEN ARCHITECTENBUREAU

Richtlijn Gezonde Architectenselecties

ARCHITECTENSELECTIES ZIJN OP VEEL MANIEREN OP TE ZETTEN. MAAR WELKE VORM DE OPDRACHTGEVER OOK KIEST, DEZE VORM VAN MARKTWERKING IS PAS EFFECTIEF ALS ER GOEDE AFSTEMMING IS TUSSEN VRAAG EN AANBOD. DAARVOOR MOET HET AANBOD ONDERLING GOED TE VERGELIJKEN ZIJN EN DAT KAN ALLEEN MET EEN UITGEBALANCEERDE UITVRAAG. ZO’N UITVRAAG BEANTWOORDT AAN DE VERPLICHTINGEN UIT DE GIDS PROPORTIONALITEIT EN BEPERKT DE ORGANISATIEKOSTEN VAN DE AANBESTEDING. TEVENS VOORKOMT HET ‘GEDOE’ TIJDENS DE BEOORDELING EN TELEURSTELLENDE RESULTATEN. OOK DEELNEMENDE ARCHITECTEN HEBBEN BAAT BIJ EEN HELDERE, EVENWICHTIGE UITVRAAG. ZIJ ZIJN SAMEN MET OPDRACHTGEVERS VERANTWOORDELIJK VOOR GEZONDE SELECTIE PROCEDURES MET EERLIJKE KANSEN EN GOEDE UITKOMSTEN. Deze richtlijn geeft aanbevelingen om vanuit die gezamenlijke verantwoordelijkheid tot een gezonde architectenselectie binnen de wettelijke kaders te komen. Het geeft een afwegingskader om de juiste uitvraag te kiezen en de tenderkosten evenwichtig te verdelen.

EVENWICHTIGE UITVRAAG

ten. Aangezien geen ontwerpwerkzaamheden gevraagd worden bij deze uitvraag, is er optimale vrijheid en interactie tijdens het ontwerpproces dat volgt na de aanbesteding. De uitvraag geeft inzicht in de manier van werken van de architect en biedt de mogelijkheid te selecteren op de ‘klik’ tussen opdrachtgever en architect. De opdracht gever moet dan wel vooraf aangeven hoe zij deze klik beoordeelt. Het is verstandig te verlangen dat de persoon die de presentatie geeft, betrokken is bij de uitvoering van de opdracht. Visiepresentatie Wil de opdrachtgever inzicht in de eerste ideeën van de architect over de opgave, dan kan een visiepresentatie uitkomst bieden. Dit vergt meer tijd en kosten van de architect dan een bureaupresentatie. Omdat de ideeën pril en globaal zijn bij deze uitvraag, hebben opdracht gever en architect nog ruime vrijheid en interactie tijdens het ontwerpproces dat volgt op de aanbesteding. De visiepresentatie geeft inzicht in werkwijze en kennis niveau van de architect in relatie tot de opgave. Het geeft ook inzicht in de vraag hoe de architect de opdrachtgever betrekt in het ontwerpproces.

Centrale vraag om de juiste uitvraag te kiezen is: wat heeft de opdrachtgever nodig om de meest geschikte architect voor zijn of haar project te selecteren? Belangrijk is te beseffen dat een aanbesteding vooral bedoeld is als instrument om de beste architect te selecteren. Voor het zuiver selecteren op basis van het beste plan bestaat een aparte procedure: de prijsvraag.

Ontwerp In het geval dat de opdrachtgever meer inzicht wil in de ontwerpoplossing kan hij om een ontwerp vragen. Er zijn in principe twee uitwerkingsniveaus mogelijk: een structuurontwerp (SO) of een voorontwerp (VO). Het SO geeft een globaal inzicht in de beoogde inpassing in de stedenbouwkundige context en een globale visualisatie van het beoogde functionele en architectonische ontwerp. Het VO geeft inzicht in de uitgewerkte inpassing in de stedenbouwkundige context en visualiseert het uitgewerkte functionele en architectonische ontwerp. Een passend VO kan het proces versnellen. Een ontwerp biedt architecten daarnaast de mogelijkheid zich te onderscheiden met creatieve en innovatieve ontwerpvoorstellen.

Bureaupresentatie Meestal volstaat bij een aanbesteding een bureau presentatie om de meest geschikte architect te selecteren. Dat is een lichte uitvraag, met minimale inspanning en kosten voor opdrachtgever en architec-

Het uitvragen van een ontwerp heeft ook mogelijke nadelen. De uitgangspunten van het ontwerp (SO) of het ontwerp op hoofdlijnen (VO) worden vastgesteld tijdens de aanbesteding. Aanpassingen van het ontwerp na de aanbesteding zijn juridisch niet altijd

Iedere opdracht heeft zijn eigen context, dus architecten selecties vragen om maatwerk. Aanbestedingen zijn bovendien kostbaar. Daarom is het belangrijk de juiste uitvraag te kiezen (zie bijlage 1). Dat is de uitvraag die past bij de opdracht en die de tenderkosten beperkt.

174

WERKEN MET EEN ARCHITECTENBUREAU

toegestaan. Terwijl een goed ontwerp vraagt om een intensieve dialoog tussen architect en gebruiker(s). Hoe meer ontwerpwerk gevraagd wordt, hoe wenselijker het is tijdens de aanbesteding individuele sessies te organiseren met architecten en gebruikers. Als dit gebeurt, moet de opdrachtgever de informatieuitwisseling tijdens deze sessies goed monitoren; alle deelnemers hebben immers recht op dezelfde informatie. Ook moet de beoordeling objectief te onderbouwen zijn. En als een oordeel subjectief is, moet de opdrachtgever deze goed toelichten. Objectiviteit aanbrengen kan met een gewogen expert opinion. Heeft het gevraagde VO geen betrekking op installaties, dan kan dit de integrale ontwerpaanpak op het gebied van duurzaamheid, bouwfysica en kostenbewustzijn belemmeren. Een opdracht op basis van total engineering kan dan een optie zijn. Gezien de gevraagde inspanningen is het redelijk hierbij een inschrijf vergoeding te overwegen. Dit alles maakt dat een ontwerp als uitvraag relatief veel tijd en geld kost. Deze uitvraag moet niet lichtzinnig gekozen worden, maar op basis van een zorgvuldige afweging van de voor en nadelen. Een prijsvraag kan een interessant alternatief zijn, wanneer de opdracht gever primair geĂŻnteresseerd is in een goed ontwerp. Duidelijkheid Duidelijke deliverables bij de uitvraag (zie volgende pagina's) zijn een must. Een heldere afbakening van de uitvraag zorgt ervoor dat iedereen weet waar hij of zij aan toe is. Het waarborgt dat de inschrijvingen onderling goed te vergelijken zijn en voorkomt dat architecten te veel of juist te weinig werk aanleveren. Duidelijkheid over deliverables impliceert dat de beoordelingscriteria en de aanbestedingsdocumenten afgestemd zijn op de aard en het uitwerkingsniveau van de gekozen uitvraag. Te gedetailleerde informatie stuurt impliciet aan op een (te) gedetailleerd uitwerkingsniveau van de inschrijvingen. In een aanbesteding volstaat meestal een compacte samenvatting van het ruimtelijk en functioneel programma van eisen en hoeven geen lijvige boekwerken verstrekt te worden. Duidelijke deliverables veronderstellen ook dat de

opdrachtgever vooraf bepaalt hoe om te gaan met architecten die de spelregels negeren. Door het aanleveren van meer of gedetailleerder werk dan in de uitvraag gevraagd is, zijn inschrijvingen niet meer goed te vergelijken en lopen de tenderkosten rap op. Architecten hebben hier ook een eigen verantwoordelijkheid. Zij moeten de verleiding weerstaan meer werk te leveren dan gevraagd. Zij moeten ook afwegen of de tender kosten in verhouding staan tot (de kans op) de opdracht. Is de tender niet in balans, dan moeten zij dit zo spoedig mogelijk melden aan de opdrachtgever.

REDELIJKE VERDELING TENDERKOSTEN Is de uitvraag eenmaal gekozen, dan is het tijd om de financiĂŤle consequenties te bekijken. In de ideale situatie staan de tenderkosten in verhouding tot de opdracht. Het is maatschappelijk onwenselijk dat opdrachtgever en architecten onnodig hoge kosten maken in de aan besteding: de tender moet in balans zijn. Als de tender kosten te hard oplopen, is een aanpassing van de uitvraag gewenst. Vergoeding De Gids Proportionaliteit raadt aan een inschrijf vergoeding te overwegen als een substantieel deel van de opdracht tijdens de aanbesteding uitgevoerd moet worden. Als de uitvraag om ontwerpwerk vraagt, is hiervan al snel sprake. Bij een bureaupresentatie is er geen ontwerpinspanning. Een vergoeding is dan ook niet aan de orde. De inschrijving is te beschouwen als reguliere acquisitie. Uitzondering hierop is natuurlijk als de uitvraag aanzienlijke inspanningen verlangt, zoals bij een zeer uitgebreid plan van aanpak. Bij een visiepresentatie ligt dit anders. Visievorming is een integraal onderdeel van het ontwerpproces. Bij deze uitvraag kan een vergoeding gepast zijn. Een SO of VO vergt een aanzienlijke inspanning, waarvoor een vergoeding meestal op zijn plaats is. Het besluit hierover ligt per casus anders. Daarom is het verstandig te controleren of de deliverables in overeenstemming zijn met de gekozen uitvraag (zie bijlage 1). Dit om te voorkomen dat de opdrachtgever onbedoeld teveel of juist te weinig inspanningen vraagt.

175

WERKEN MET EEN ARCHITECTENBUREAU

Redelijk Een inschrijfvergoeding hoeft niet kostendekkend te zijn, maar uiteraard moet deelname aan aanbestedingen wel rendabel zijn. Een redelijke vergoeding voorkomt ‘afhakers’ (minder keus voor de opdrachtgever), ‘gedoe’ tijdens de uitvoering van de opdracht en creatieve en economische uitputting van de branche. Een vergoeding, maar ook het overwegen ervan, is een investering in een goede relatie tussen opdrachtgever en architect. De opdrachtgever doet er goed aan, vooral openheid te geven over zijn overwegingen bij de redelijkheid van een inschrijfvergoeding, inclusief het beoogde bedrag. Dit draagt bij aan het wederzijdse begrip. Bovendien stelt het architecten in staat een weloverwogen keuze te maken of zij aan de aanbesteding willen deelnemen. De redelijkheid van een inschrijfvergoeding kan beoordeeld worden aan de hand van de gevraagde (ontwerp)inspanning in relatie tot de omvang van de uiteindelijke opdracht (volledige of beperkte opdracht). De tenderkosten zijn sterk afhankelijk van de gekozen uitvraag en de complexiteit van de opdracht. Naar mate een groter deel van het ontwerpproces verplaatst wordt naar de aanbesteding, is het redelijk om een ruimere vergoeding te overwegen. Ook is het redelijk om een ruimere vergoeding te overwegen als de voortgang van het project of de definitieve omvang van de opdracht afhankelijk is van onzekere omstandigheden. Met het oog op een gezonde bedrijfsvoering van de deelnemende architectenbureaus, is het raadzaam om een inschrijf vergoeding van ten minste 30% van de te verwachten ontwerpkosten te overwegen.

176

WERKEN MET EEN ARCHITECTENBUREAU

Praktijkvoorbeelden van deliverables

Visiepresentatie (beknopt)

Project: Basisschool De Sonnewijzer (Son en Breugel) Bureau: Bonnemayer Architecten Deliverables: visie op de aanpak en opgave, toegelicht met referentiebeelden, schema’s en grove ideeschetsen. Inspanning:

80 UUR

Visiepresentatie (beknopt)

Project: Internationale School (Arnhem) Bureau: IAA Architecten Deliverables: visie op de opgave (inclusief varianten), toegelicht met referentiebeelden, schema’s en grove ideeschetsen. Inspanning:

125 UUR

Visiepresentatie (beknopt)

Project: Tabor College d’Ámpte (Hoorn) Bureau: Koning Ellis Architecten Deliverables: plan van aanpak en visie op de opgave, toegelicht met referentiebeelden, schema’s en grove ideeschetsen. Inspanning:

110 UUR

177

WERKEN MET EEN ARCHITECTENBUREAU

Visiepresentatie (gemiddeld)

Project: KOZ Aleyda van Raephorstlaan (Rotterdam) Bureau: Simone Drost Architecture (copyright Drost + Van Veen Architecten) Deliverables: plan van aanpak en visie op de opgave, toegelicht met referentiebeelden en schemaâ&#x20AC;&#x2122;s (geen ontwerpschetsen) Inspanning:

172 UUR

Structuurontwerp (beknopt)

Project: VMBO Herbert Vissers College (Nieuw Vennep) Bureau: Studio Leon Thier architectuur & interieur i.s.m. HET architectenbureau Deliverables: plan van aanpak en visie op de opgave, toegelicht met referentiebeelden en schetsen (uitwerkingsniveau SO) van stedenbouwkundige inpassing, exterieur en interieur, plus visies op duurzaamheid, compactheid, flexibiliteit en uitbreidbaarheid. Inspanning:

210 UUR

Structuurontwerp (gemiddeld)

Project: Brede school Sleeuwijk (Sleeuwijk) Bureau: Spring Architecten Deliverables: visualisaties en beknopte toelichting van stedenbouwkundige inpassing, exterieur, interieur en multifunctioneel gebruik (uitwerkingsniveau SO), plus visies op flexibiliteit, binnenklimaat en kosten in relatie tot duurzaamheid. Inspanning:

250 UUR 178

WERKEN MET EEN ARCHITECTENBUREAU

Structuurontwerp (gemiddeld)

Project: Poppodium Neushoorn (Leeuwarden) Bureau: DP6 architectuurstudio Deliverables: plan van aanpak en visualisaties van stedenbouwkundige inpassing, logistiek, integratie van onderwijs, podiumkunsten en horeca (uitwerkingsniveau SO), plus visies op o.a. duurzaamheid, exploitatie en beheer, proces Inspanning:

235 UUR Structuurontwerp (uitgebreid)

Project: Het Activum (Hoogeveen) Bureau: diederendirrix architecten Deliverables: plan van aanpak en tekeningen van stedenbouwkundige inpassing, plattegronden van alle verdiepingen, gevels, doorsneden en impressies van interieur en exterieur (uitwerkingsniveau SO) Inspanning:

300 UUR

Structuurontwerp (uitgebreid)

Project: Hyperion College (Amsterdam) Bureau: Rudy Uytenhaak Architecten i.s.m. NEXT Architects Deliverables: plan van aanpak en visualisaties van stedenbouwkundige inpassing, exterieur, hoofdmassa en oriĂŤntatie gebouw, functionele indeling per verdieping (uitwerkingsniveau SO) en aanzet beeldkwaliteitsplan met referentiefotoâ&#x20AC;&#x2122;s Inspanning:

352 UUR 179

WERKEN MET EEN ARCHITECTENBUREAU

Voorontwerp (gemiddeld)

Project: Sportcentrum Europapark (Groningen) Bureau: broekbakema architecten Deliverables: visualisaties van stedenbouwkundige inpassing, exterieur, interieur en gecoordineerde plattegronden (uitwerkingsniveau VO), plus bouw kostenraming op elementniveau en uitgewerkt BIM model Inspanning:

623 UUR

Voorontwerp (uitgebreid; total engeneering)

Project: Focus Filmtheater (Arnhem) Bureau: Ector Hoogstad Architecten Deliverables: plan van aanpak en visualisaties en beknopte toelichting van stedenbouwkundige inpassing (massastudie), exterieur, interieur en gecoรถrdineerde plattegronden. Inspanning:

769 UUR

Voorontwerp (uitgebreid; total engeneering)

Project: Bibliotheek en het Administratief Centrum (Gent) Bureau: Kraaijvanger Architecten i.s.m. SAR Architecten Deliverables: visualisaties van stedenbouwkundige inpassing, exterieur, interieur en gecoรถrdineerde plattegronden, plus een plan van aanpak en bouw kostenraming op elementniveau. Inspanning:

454 UUR

180

ZDW HQHUJLH]XLQLJKHLG HQ FRPIRUW EHWUHIW

glassinfo.nl@saint-gobain.com

DE ULTRADUNNE TOEKOMST VAN GEVELS

Kooy en Feldhaus presenteren u: de toekomst! De ultradunne toekomst van gevels vindt u op steeds meer plekken in het land. Renovatie, nieuwbouw, buiten en binnen op verschillende plekken passen we de ultradunne baksteen toe. De ultradunne baksteen van Kooy is licht, esthetisch fraai, kleurecht, duurzaam en op diverse systemen toepasbaar. Tevens is het snel verwerkbaar en het biedt de architect ongekende vrijheden in het ontwerpen van baksteenarchitectuur. Bovendien een strategische keuze als u een ambitieuze GPR Norm nastreeft. Bent u al in het bezit van de Kooy steenstripkoffer waar een assortiment ultradunne voorbeelden in zit? We hebben er een voor u klaar liggen. Bel ons vandaag nog, dan vertellen wij u er alles over tijdens een informerend gesprek in een van onze showrooms of bij u op locatie.

182

In samenwerking met:

Bilthoven I Capelle I Best T 030 22 59 800 E info@kooy.nl www.kooy.nl

DE LEVERANCIER

MARKT VISIE FIJN TOT SUPERFIJN AKOESTISCH SPUITWERK

AKOCELL

AkoCell uit Aalsmeer levert hoogwaardig akoestisch spuit- en pleisterwerk. “Tot in de puntjes verzorgd”, zegt directeur/eigenaar Gregor Sapala. Zijn bedrijf is nog jong, maar kan bogen op bijna twintig jaar ervaring in het vakgebied. Het paradepaardje van AkoCell is het zelf ontwikkelde SprayCell - AphaOne. AkoCell levert akoestisch spuitwerk aan onder meer kantoren, zorginstellingen, muziekstudio’s en concertzalen, restaurants en scholen. “Eigenlijk overal waar akoestiek een bijdrage kan leveren aan een gezonder leef- en werkklimaat.”

zaken als energiebesparend en brandvertragend.

ZELF ONTWIKKELD HEEL FIJN Sapala werkte jarenlang als uitvoerder in de sector, maar voelde sterk de behoefte om op eigen benen te staan en de markt met zijn visie te benaderen. “Wij houden het graag fijn”, glimlacht Sapala. “Want hoe fijner de structuur, hoe strakker het eruit ziet. Klanten vinden een fijne structuur vaak mooier en willen graag een vlak afgewerkt plafond.” Hij benadrukt dat het ook gaat om

De visie vertaalt zich naar een zelf ontwikkeld product: AlphaOne. “Qua akoestische waarde is dit het beste dat er te krijgen is. AlphaOne behoort tot de hoogste klasse van ons naadloze spuitwerk met uitzonderlijke akoestische prestaties: w 1.0 of 100% geluidsabsorptie over een breed spectrum van frequenties. Vanwege het mooie en zachte, naadloze uiterlijk is het bij uitstek geschikt voor prestigieuze locaties zoals rechtszalen, hotels,

‘Creating a seamless and elegant acoustics.’ 184

theaters of historische gebouwen. Het is bovendien een alternatief voor pleisterwerk, ook qua kosten.” Het product is verkrijgbaar in twee varianten. AlphaOne is vooral geschikt wanneer er hoge eisen zijn ten aanzien van esthetica, functionaliteit, comfort en veiligheid. AlphaOne S is een licht, gestructureerd product dat schoonheid, bruikbaarheid, gemak en veiligheid voorop stelt.

SPECIALE SPUITTECHNIEK Ook de SprayCell-producten die AkoCell levert, zijn fijner dan elders op de markt. “Vaak zie je dat spuitbedrijven van grof tot fijn aanbieden. Wij werken met fijn tot superfijn. Met onze speciale spuittechniek kunnen we effectief, efficiënt en kwalitatief hoogwaardig werk opleveren. Met deze nieuwe techniek wordt bespaard op verwerkingstijd, hoeveelheid benodigde materialen en energie. We brengen het spuitwerk vlak, naadloos en in elke kleur aan.

‘Qua akoestische waarde is dit het beste dat er te krijgen is.’

Belangrijker nog: de afwerking van AkoCell behoudt het huidige karakter van een gebouw. Door met de dikte van de aangebrachte product te variëren, kunnen we de geluidsabsorptie optimaliseren en elk gewenst akoestisch binnenklimaat creëren.”

ADVIES “Mensen denken vaak dat vloerbedekking, meubels, gordijnen en planten voldoende zijn om geluiden te absorberen. Dat is maar gedeeltelijk waar. Ze absorberen wel enkele hoge tonen, maar om de overlast van de midden- en lage tonen te verhelpen, is akoestisch spuitwerk onmisbaar. Wij adviseren opdrachtgevers over de beste oplossing voor hun specifieke situatie.”

KOSTENEFFECTIEF AkoCell is een kleine en flexibele organisatie. “Wij zijn slim georganiseerd; kantoor- en opslagruimte zijn beperkt en daardoor kunnen

we kosteneffectief werken. Een voordeel voor ons en voor onze klanten. We werken met een strakke planning. En of we nu een klein of groot project doen, we leveren maatwerk van de hoogste kwaliteit. Hiervoor werken we met een vast team van vakspecialisten.”

akoestiek een kwestie van balans. Tussen esthetiek en effectiviteit, tussen een galmende en een geluidsdode ruimte, tussen kosten en resultaat. Ik heb nu alles zelf in de hand, sta dichter bij de klant en kan meedenken en adviseren over de beste oplossing. Die betrokkenheid maakt het voor mij erg leuk.”

“Al met al ben ik heel blij dat ik AkoCell ben gestart. Voor mij is

www.akocell.nl

185

DE LEVERANCIER

MARKT VISIE VEILIG HET DAK OP

DAKSAFE Werken op daken is gevaarlijk. Tenminste, als je de regels, arborichtlijnen en veiligheidsvoorschriften niet in acht neemt. Daksafe is specialist op het gebied van dakveiligheid. Het bedrijf van Björn Torres biedt niet alleen advies, maar levert een passende oplossing, service en nazorg. Veel architecten ontbreekt het aan parate kennis op het gebied van veiligheid. Daksafe ondersteunt architecten vanaf het moment dat zij starten met een nieuw project. “Wij verdienen ons geld met het leveren en aanbrengen van veiligheidsvoorzieningen op het dak”, zegt Björn Torres. “Maar daarvoor klopt een architect al bij ons aan voor advies. We bekijken per geval wat er nodig is aan advies – zoals de wetgever dat voor ogen heeft natuurlijk. Zo willen we onder meer weten hoe vaak een dak betreden zal worden. Vervolgens bekijken we welke voorzieningen we zullen leveren en maken we afspraken over het onderhoud.”

In het verleden gebeurde het nog weleens dat een architect zijn verantwoordelijkheden op het gebied van veiligheid wilde doorschuiven naar de aannemer. “Bij de oplevering van een pand werd de eigenaar bijvoorbeeld geconfronteerd met een grote hoeveelheid glas, zonder een veilige oplossing om deze raampartij te wassen. Tegenwoordig zie je dat veel architecten in de ontwerpfase al denken aan de arbo-aspecten van een pand.” Hoewel veiligheidsvoorschriften voor daken van alle tijden zijn, ziet Torres dat er de laatste jaren steeds meer aandacht voor komt. “Dit komt onder andere door campagnes over risico’s bij werken op hoogte. Daarnaast speelt de kwestie rond aansprakelijkheid bij ongevallen.” Bij Daksafe werken zeventien man. Opdrachtgevers zijn naast architecten onder andere ook overheidsinstanties, gemeentes,

woningbouwverenigingen, maar ook dakdekkers of een vereniging van eigenaren. Daksafe installeert arbo-hekwerken, verankeringsvoorzieningen, kooi- en gevelladders, om maar een paar voorbeelden te noemen. “Veiligheid is ons specialisme. Onze producten komen uit eigen stal. Zo ontwikkelden we het permanente KS1 kabelsysteem met ankerpunten dat geschikt is voor alle typen daken.” Daksafe onderscheidt zich van de concurrentie met onder meer materiaalkeuze en oplossingen voor bouwfysische problemen. “Veiligheid is een gevoel. Je wilt geen plekken met corrosie tegenkomen, dat voelt niet goed. Daarom gebruiken wij alleen RVS van hoge kwaliteit waardoor je bij ons geen roestplekken tegenkomt. Dat, plus de adviserende en verzorgende rol in de voor- en nafase van een traject, maakt Daksafe dé specialist in dakveiligheid.” Tot slot wil Torres een duidelijke boodschap meegeven: “Zorg voor praktische veiligheid die niet is gedreven door de prijs, maar veiligheid die wordt gedreven door de beste oplossing.” www.daksafe.nl

186

Architecten kiezen al jaren voor deuren & deco van Skantrae. Kijk voor al onze binnendeuren, buitendeuren, beslag, deco en diensen op skantrae.com. Bekijk onze binnendeuren in 3D. Download de Skantrae Augmented & Virtual Reality app via: skantrae.com/app .

SKANTRAE.COM

MULTI-MONTI ®-plus – De nieuwe MULTI-MONTI ® met de grote Plus

Het veilige schroefanker voor een sterk en tijdbesparende montage oplossing Geoptimaliseerde betondraad met voldraad varianten voor de hoogste eisen Twee montagediepten voor meer ﬂexibiliteit Machinaal te monteren en direct belastbaar

HECO-Schrauben GmbH & Co. KG Dr.-Kurt-Steim-Str. 28, D-78713 Schramberg Telefoon: +49 (0)74 22 / 9 89-0 E-mail: info@heco-schrauben.de

Agent Benelux: Jac. Lowie & Zoon bv Korte Brinkweg 37b, 3761 EC SOEST Telefoon: +31 (0) 35 / 54 159 58 E-mail: office@lowie.nl

187

Schindler Digital Plan De snelle en directe manier om uw KHES DM SD BNMÆFTQDQDM DM SD HMSDFQDQDM in uw plannen. Schindler Digital Plan is het ontwerpportaal waar u toegang heeft tot de meest relevante Schindler product-en ontwerpgegevens om u bij het ontwerpproces bij te staan. U geeft de kernspeciﬁcaties van uw project in en Schindler Digital Plan wijst u haar productaanbevelingen en alternatieven voor uw ontwerp aan. In slechts enkele clicks, wordt u niet enkel de meest geschikte oplossing aanbevolen, u ontvangt bovendien uitgebreide productspeciﬁcaties en zelfs een gedetailleerde aanzichttekening. Desgewenst, kunt u deze planningsgegevens direct downloaden in DWG of PDF-formaat en rechtstreeks in uw ontwerp importeren. Schindler Digital Plan is steeds up to date, zo kunt u in alle vertrouwen ontwerpen. Schindler Digital Plan https://digitalplan.schindler.com

188

www.schindler.nl

3 TECHNOLOGISCHE ONTWIKKELINGEN

KEMPER SYSTEM GMBH & CO. KG: MEER DAN 60 JAAR MEESTERS IN VLOEIBARE SYSTEMEN! Sinds de jaren 50 staat Kemper System GmbH & Co. KG in Vellmar, nabij Kassel, bekend als de bedenker van de vloeibare afdichting waarmee nagenoeg alle schijnbaar onmogelijke afdichtingen kunnen worden opgelost. Deze systemen zijn bekend onder de namen Kemperol, Coelan, Kemco & Alfachem. Kemperol daksystemen Kemper System produceert verschillende Kemperol daksystemen. Het volledig oplosmiddelvrije Kemperol 2K-PUR wordt wereldwijd het meeste toegepast. Kemperol 2K-Reﬂekt is een extreem witte variant van de 2K-PUR en heeft een SRIwaarde van 110! Andere Kemperol systemen zijn gebaseerd op PMMA (Kemperol AC Speed) en UP (Kemperol V210 & BR). Alle systemen hebben andere basiscomponenten maar voldoen aan de hoogste qualiﬁcaties van de ETAG 005. De Kemperol systemen zijn toepasbaar in elk type daksysteem, op balkons en galerijen, parkeerdaken en brugdekken. Veiligheid is een belangrijk thema binnen het Kemperol Systeem en daarom hebben wij Fallstop doorval beveiliging - voor lichtkoepels ontwikkeld. Coelan systemen Onder de productnaam Coelan wordt al meer dan 70 jaar vloeibare systemen voor binnen en buiten geproduceerd en al deze systemen behoren tot de top binnen hun toepassingsgebied. Coelan gietvloeren worden toegepast in huiselijke en industriële omgevingen maar worden ook veelvuldig ingezet als afwerking van parkeergarage vloeren. Daarnaast biedt Coelan een groot kleuren scala van vloertoepassingen voor binnen en buiten. Speciale producten zoals Coelan houtcoating en bootcoating verduurzamen de constructie en verlengen de onderhoudscyclus met vele jaren. Alfachem systemen Binnen het Alfachem pakket vallen zeer geavanceerde vloersystem van kleurijke EP vloeren tot decoratieve Artekem vloeren. Deze Artekem vloeren bestaan uit de traditionele terrazzo marmer steentjes met een uniek kunststof bindmiddel. Deze lichtgewicht vloeren zijn dun (~ 10 mm) en oersterk.

KEMPER SYSTEM GmbH & Co. KG Holländische Straße 32-36 34246 Vellmar; Duitsland Voor Nederland +31 6 55 13 1970 E-Mail: w.fokkema@kemper-system.com 190

Kijk op: www.kemper-system.com voor meer informatie over alle producten van Kemper System en hun unieke eigenschappen.

TECHNOLOGISCHE ONTWIKKELINGEN

Het belang van de BNA Toekomstscenario’s

TECH & DATA-DRIVEN

toekomst

Op vier regionale BNA Live-bijeenkomsten gingen we het voorbije voorjaar de dialoog aan over de toekomst van de branche en bureaus. Aan de hand van de begin 2017 gepresenteerde toekomstscenario’s Beyond BIM (over de branche) en Act Now (over de bureaus zelf). Twee sets van vier mogelijke toekomsten, samengesteld op basis van literatuur, dialoog, verbeelding en gezond verstand. Een soort narratieve verkenning. Niet uit de grote duim gezogen, maar gevoed door wat wij denken dat er aan trends, kansen, risico’s, disrupties en wat dies meer zij, op de bouw en architectuur afkomen. Door Big data, kunstmatige intelligentie en algoritmen, robotisering, om er een paar te noemen.

Het was fascinerend om met de architecten de zoektocht vol onzekerheden te maken. En ook om te zien waar het nu om gaat: bewustwording als voorportaal van actie. Alhoewel, als je om je heen kijkt gebeurt ‘het’ al. Architecten die bepleiten dat het niet meer om ontwerp maar data gaat, die slim bezig zijn met software en robotisering. En die hele nieuwe businessmodellen ontwikkelen. Met Studio RAP en Jelle Feringa als voorbeelden van pioniers. Maar ook internationale ondernemingen als ‘Re Gen Villages’, zelfverklaarde ‘Tesla of ecovillages’, die volledig tech&data-driven zijn. ‘We share our data, but not our algorhythms’, zei oprichter James Ehrlich op de Provada 2017. Daarmee is wel duidelijk dat wat bijvoorbeeld Richard en Daniel Susskind schrijven in The Future of the Professions al lang aan het gebeuren is: technologie die het werk van experts ingrijpend gaat veranderen (en deels overbodig maken). Fred Schoorl, directeur BNA

REVOLUTIE BNA Toekomstscenario’s: voordenken is voorkomen In een ruimte staat een groot geel kruis op de vloer getekend. Mensen zoeken naar hun positie in de kwadranten. Wat is dit, gekkenwerk? Nee, het zijn architecten die zoeken in welk toekomstscenario van de BNA zij willen staan. Letterlijk. Met onze leden deden wij deze oefening omdat wij willen voordenken. Zeker nu de technologische revolutie, industrie 4.0 en digitalisering met kracht doorzetten in de praktijk van bureaus, bouw en maatschappij. Strategisch voordenken, dus.

Bijna tegelijkertijd werd De Bouwagenda door Bernard Wientjes gepresenteerd. Een prachtige coalitie van overheden, markt en kennis, die een revolutie in de bouw moet begeleiden (aansturen is een verkeerd woord). Wientjes vind – terecht – een ‘revolutie’ nodig. Het motto – mede dankzij de BNA – is ‘kwaliteit van leven’. Als het daarom gaat, maken de BNA-scenario’s één ding duidelijk: als we de revolutie niet zelf stimuleren, golft hij vanzelf over ons heen. Aangejaagd door onverdachte en ongedachte partijen. Inderdaad: kijk naar AirBnB.

191

TECHNOLOGISCHE ONTWIKKELINGEN

Het is dan ook mijn stellige overtuiging dat het ‘optimaliseren van het oude systeem’ (we doen wat we deden, maar dan beter) een doodlopende weg is. Er moet een echte transitie komen, met nieuwe waarden, businessmodellen en competenties. Kortom: de revolutie van Wientjes is niet pappen en nathouden, old boys network, geld op zoek naar projecten, geveltjes ontwerpen, ‘dozen schuiven’ (geldgedreven) en dat soort praktijken.

CREATIEF ONDERNEMERSCHAP: VAN ALLE TIJDEN Op de Provada gonsde het van projecten, ontwikkelingen, kapitaal en ondernemerschap. En sprak natuurlijk iedereen over klimaat, energie en duurzaam. Maar verder waren er dezelfde wandelende pakken, pitspoezen, bitterballen en hapjes, slick stands, dealtjes en andere herinneringen aan vlak voor de crisis van 2008. Her en der zie je de zaadjes voor een nieuwe crisis, terwijl we ons nog wentelen in de verlokkingen van een groeimarkt. Nothing changes, really? Met de presentatie van de nieuwe scenario’s zet de BNA een nieuwe stap om in ieder geval de architectenbranche te helpen sterker te worden. ‘More agile’ heet dat. Wij zijn gewoon voor creatief ondernemerschap. Beter voorbereid op de toekomst dan in 2008. De architecten die in het gele kruis zochten naar hun positie in de scenario’s Archipreneur, TechArchitect, ArchiBot en ArchiNet werden geprikkeld. Het leverde een zinnige, open dialoog op. Tastend in de toekomst. Want je kunt revoluties oproepen tot je een ons weegt, alles begint bij een goed gesprek, bewustwording, idee en daarna kiezen en handelen. Of niet. Feit is en blijft: de toekomst kan niet leren. Wij wel.

“

192

Als we de revolutie niet zelf stimuleren, golft hij vanzelf over ons heen.

TECHNOLOGISCHE ONTWIKKELINGEN

’Wij maken de sprong van ontwerp naar product’

Een app waarmee je complexe betonmallen kunt maken, robots die snel bouwmaterialen kunnen snijden: de Nederlander Jelle Feringa maakt internationaal naam met innovatieve technieken die architectuur naar een nieuw plan tillen.’Het zou geweldig zijn als architectuur een product wordt, zodat je gewoon een gebouw bij ons koopt.’ De architect Frank Lloyd Wright (1867-1959) zei ooit: ‘Als je nieuwe architectuur wilt maken, heb heb je nieuwe technieken nodig’. Jelle Feringa (1978) gebruikt dit citaat van de beroemde Amerikaanse architect en denker over architectuur tot twee keer toe tijdens het interview. Feringa heeft recht van spreken, want de jonge Nederlandse architect ontwikkelt nieuwe methodes waarmee nieuwe architectuur kan worden gemaakt. Hij verwierf internationaal faam met het Franse ontwerpbureau EZCT en computational architecture. Als onderdeel van onderzoek aan de Architectuur faculteit van TU Delft ging hij experimenteren met robots. In 2012 richtte hij samen met twee partners het Deense Odico op, dat zich specialiseert in het maken van mallen voor de industrie met behulp van robots. Volgens Feringa is de hele industrie nu in beweging gekomen. ‘Architecten nemen nu het voortouw, omdat de industrie een afwachtende houding inneemt. Architecten maken nu een pak tekeningen. Door het gebruik van robots neemt de architect een centrale rol in. Op de schaal van de woning kan een architect iets gaan betekenen: hij wordt meer een producent.’ De bouw van het hoofdkantoor van Kirk Capital in het Deense Vejle vormt voor Odico een voorlopig hoogtepunt. De 5000 m² aan complexe mallen voor dat gebouw zijn door Odico geproduceerd. Feringa: ‘Ik was artistiek geloofwaardig, maar niet industrieel. Nu wel!’ Wanneer begon je te werken met robots? ‘Tijdens mijn onderzoek bij de Hyperbody research group aan de TU Delft kocht ik robots op die door de auto-industrie waren afgedankt. In datzelfde jaar, 2011, ontmoette ik Asbjørn Søndergaard op de Fabricate conferentie in Londen. Hij liet een ontwerp zien waarvan hij het benodigd volume aan beton minimaliseert. Voor de bouw van die structuur was een buitengewoon kostbare mal nodig. Ik had juist een manier

Jelle Feringa ontwikkeld om met behulp van robots complexe betonbekistingen vele malen effectiever te maken. Zo werd de kiem gelegd voor Odico.’ Wat is de kracht van Odico en wat is jouw rol in het bedrijf? ‘Odico onderscheidt zich doordat het op industriële schaal kan werken. Mijn rol, als cto, is nieuwe software ontwikkelen. Wanneer je met robots aan de slag gaat en een nieuw maakproces ontwikkelt, heb je nieuwe software nodig. Met bestaande software zou je een halve dag bezig zijn om een bekisting te maken, terwijl een robot dat in een kwartier doet. Als je iets interessants in beton wilt maken, dan gaat driekwart van de kosten in de mal zitten. En wij hebben een killer-app, waarmee complexe betonmallen veel effectiever gemaakt worden.’ Er werken inmiddels veertien man bij Odico. Hoe zie je de toekomst van het bedrijf? ‘Odico zal meer een technologiebedrijf worden. Wij hebben nieuwe fabricagemethoden ontwikkeld en op grote schaal toegepast in prestigieuze projecten. Daarmee hebben wij een draagvlak voor onze technologie gecreëerd. Maar om te groeien is het belangrijk dat die technologie breder wordt uitgerold. Wij produceren nu te veel zelf en wij willen ons meer op de technologie richten. Het is bijvoorbeeld denkbaar dat wij die technologie aan de bouw gaan leveren.’ 193

TECHNOLOGISCHE ONTWIKKELINGEN

Wat vind je van de huidige discussie over de inzet van robots en de gevolgen voor de arbeidsmarkt? ‘Rond 1870 werkte 80% van de bevolking in de landbouw, nu is dat nog maar 2%. Mechanisering is het fundament van onze welvaart, het vormt de basis voor een sprong in beschaving. Daardoor ben ik optimistisch over de toekomst. Interessant is dat wij het bij robotisering altijd over kwantitatieve aspecten hebben — het werk wordt x keer sneller gedaan. Kwaliteit wordt in de discussie nauwelijks benoemd. Ik heb geëxperimenteerd met het robotisch snijden van grote blokken marmer. Dan overlappen kwantiteit en kwaliteit elkaar. Waar het mij om gaat, is de kwaliteit van de gebouwde omgeving. Dat kan door bijvoorbeeld veel zorgvuldiger bouwmaterialen toe te passen.’ Wat betekent die ontwikkeling voor het vak en de bouwwereld? ‘Toen ik in 2011 hiermee begon, was dit nog onontgonnen terrein. Nu zijn er bedrijven actief als Cybe, die beton printen, en MX3D, die staal printen. DUS Architecten werkt aan een 3D-geprint kanaalhuis. Die laatsten zijn succesvol in de vertaalslag naar de industrie en staan echt op het punt daar een enorme sprong in te maken. Zij zijn gespecialiseerd in ontwerp en maakmethode. Twee procent van het gebouwde volume komt nu onder architectuur tot stand. Wanneer je de markt van de architectuur ziet als een pyramide, dan zit de toepassing ervan aan de top. We hebben het over prestigeprojecten: een stadhuis, een museum, een groot treinstation. Je hebt architectuur die geld mag kosten en je hebt architectuur die geld mag opleveren. Het huis is de basis van die pyramide en ik vind dat de architectuur een beetje vervreemd is van die basis. Ik zie architectuur meer als product, terwijl het nu een dienst is. Het zou geweldig zijn als architectuur meer een product wordt, zodat je gewoon een gebouw bij ons kan kopen.’

“

Je hebt architectuur die geld mag kosten en je hebt architectuur die geld mag opleveren.

194

Wat betekenen robots voor de bouw? ‘Robots zijn goed in staat om mechanisch zwaar werk te leveren met enorme precisie. De faalkosten in de bouw zijn erg hoog, in vergelijking tot andere industrieën. Dat komt door een gebrek aan precisie. De precisie die een robot kan leveren heeft direct verband met de kwaliteit van de gebouwde omgeving. En ook efficiëntie, omdat voor precisiewerk ambachtelijke handelingen nodig zijn, en die kun je voor een belangrijk deel beperken als je geautomatiseerd bouwt. Daarom zie je nu ook een verschuiving van op de bouwplaats iets maken naar prefab. Maar wanneer je robots op de bouwplaats hebt, overbrug je die twee werelden. In prefab heb je een gecontroleerde omgeving en kun je op industrieel niveau produceren en dat mis je op de bouwplaats. Dus ik zie wel een grote rol weggelegd voor robots op de bouwplaats. Zeker in het MiddenOosten liggen er opdrachten in het verschiet, waarbij je robots ter plaatse op de bouwplaats wilt hebben.’ Blijft de architect nog wel zelfstandig? ‘Het beroep staat onder druk. Een belangrijke Nederlandse architect, Rudy Uytenhaak, zei anderhalf jaar geleden in een interview dat “architecten worden vernederd”. De economie ontwikkelt zich niet in gunstige zin voor de architectuur. Dus het is aan ons om nieuwe mogelijkheden te verkennen en een proactieve rol aan te nemen bij het bijsturen van de sector en robotisering is een belangrijke manier om dat te doen. Men beconcurreert elkaar nu. Kostprijzen en fees laten zich makkelijk vergelijken, maar om voor architecten op kwaliteit te concurreren, is heel wat complexer. Wat ik spannend vind aan robots, is dat je tegelijkertijd met economische en kwalitatieve aspecten bezig kunt zijn. Ik hoop wel dat, nu de economie weer aantrekt en de bouw weer in de lift zit, de kans niet verkeken wordt om de sector te hervormen. Robots zijn hierin een belangrijke kans.’ Moet de opleiding voor architect dan niet veranderen? ‘De resultaten waartoe ik ben gekomen tijdens mijn PhD-onderzoek, dat ingaat op de inzet van robotisering in de architectuur, hebben internationaal behoorlijk impact gehad. En met Odico maken we toch serieuze projecten.Theo Salet aan de TU Eindhoven werkt aan een betonprinter, dat is tof, maar ik meen dat studenten hier niet bij betrokken zijn. Wel is het jammer dat aan de TU Delft, sinds ik niet meer bij de faculteit bouwkunde betrokken ben, er alleen nog bij de Hyperbody research group aandacht voor het onderwerp is. Eigenlijk best onverantwoord dat hier niet meer nadruk op ligt. Gelukkig komt de bouwmeester van vroeger nu door de robotisering weer een beetje terug. Dat is tegelijkertijd spannend en wenselijk.’ Uit het FD, 18 februari 2017, artikel door Flip Schultz

Wij hebben de oplossing die echt werkt! Geluidshinder is een veel voorkomend probleem. Veel hiervan kan worden voorkomen door preventief maatregelen toe te passen. De akoestische panelen van Akoestiek Comfort zijn hiervan een voorbeeld. Een innovatief product met een hoogwaardige kwaliteit.

Akoestisch centrum In de akoestische werkomgeving in Alphen aan den Rijn worden de toepassingsmogelijkheden getoond en kan worden ervaren hoe een goed akoestisch comfort aanvoelt. Neem contact op voor meer informatie. 195

Project Handelskade (Waalfront) in Nijmegen Het project bestaat uit 534 appartementen en circa 2.800 m2 commerciĂŤle ruimten verdeeld over 9 woongebouwen. Looptijd van het project: 2014-2018 Trahecon verzorgt in dit project onder andere diverse uitvoeringen galerij-, balkon- en Franse balkonhekwerken in staal en gebogen glas. Daarnaast leveren en monteren we spiltrappen, privacyschermen, traphekwerken, leuningen, lichte constructie-onderdelen, en draai-schuif balkonbeglazing.

Ă&#x2021; Handelskade in Nijmegen (Waalfront) project De Lunet

Trahecon BV Gantelstraat 3 5145 PH Waalwijk T 0416 33 58 33 www.trahecon.nl

Ç Project Parkeergarage Vonk en Vlam s’-Hertogenbosch

Ç Project Bakermonde Nieuwegein

Ç Project Fenixlofts Rotterdam Katendrecht (© WAX)

Wij zijn VCA gecertificeerd en werken al enige tijd met BIM - (Building Information Model). Opdrachtgevers werken graag met ons samen door onze visie op het nieuwe werken, waarbij ‘ketensamenwerking’, ‘lean-planning’ en ‘RQH SLHFH ÀRZ’, Z basisbegrippen zijn geworden. Kennis, ervaring en flexibiliteit is daarbij absoluut een must om gesprekspartner te zijn. Wij produceren en monteren trappen, hekwerken en lichte constructies. Of wij nu een groot aantal strekkende meters lamelhekwerk moeten uitwisselen of met speciaal gebogen glas op grote hoogte. Óf die speciale trap, welke als blikvanger moet gaan fungeren. Een strakke montageplanning; wij doen het gewoon! Onze ervaring, kennis en flexibiliteit zijn de pijlers van ons bestaan!

Trahecon is een jong en dynamisch bedrijf, dat flexibiliteit hoog in het vaandel heeft staan.

“We zeggen wat we doen en we doen wat we zeggen”

NIEUW

TRESPA速 METEON速 LUMEN BIEDT DE MOGELIJKHEID OM TE SPELEN MET LICHTREFLECTIES; DIT PROJECT LAAT DE UNIEKE, EXTREEM MATTE UITSTRALING VAN LUMEN DIFFUSE ZIEN. TRESPA速 METEON速 LUMEN IS LEVERBAAR IN DRIE VARIATIES. OM ZELF HET EFFECT VAN DEZE PRODUCTEN TE ERVAREN, BESTEL UW STALEN OP TRESPA.COM VERKOOP NEDERLAND Tel: +31 (0) 495 458 850 Info.Benelux@Trespa.com Trespa.com

L90.0.0 Diffuse

L90.0.0 Oblique

L90.0.0 Specular

199

Inspirerend vezelcement. Cembrit is één van de grootste Europese producenten van bouwproducten op basis van vezelcement voor gevel, dak en interieur. Dankzij hun unieke samenstelling zijn de Cembrit-producten bijzonder dun en licht, maar tegelijkertijd ook uiterst stevig en bestand tegen nagenoeg alle invloeden van buitenaf. Deze markante combinatie van lichtheid en stevigheid laat architecten, ontwerpers en ingenieurs toe om alles uit hun creatieve kast te halen. We helpen ontwerpen en bouwprojecten eenvoudiger, rendabeler, en eﬃciënter te maken. En zo bouwen we vol inspiratie samen aan betere dagen.

Ontdek meer op www.cembrit.nl of mail naar info@cembrit.nl voor meer informatie.

4 DUURZAME ONTWIKKELINGEN

DUURZAME ONTWIKKELINGEN

Toekomstplannen voor de ringweg TU DELFT STELDE EEN BOEK SAMEN VOL ONTWERPEN VOOR STADSBEELDEN NA 2030, WANNEER OP DE SNELWEGEN ALLEEN NOG MAAR ELEKTRISCHE AUTO'S ZOEVEN.

Bob Witman Amsterdam, de Volkskrant Nu is de ringweg vooral nog een onvermijdelijke wond in het stedelijk weefsel, die de stad doorploegt met een spoor van koolstofdioxide, herrie en fijnstof. Maar wat als er straks alleen maar schone elektrische auto's zoeven? Kunnen deA10’s,A13’s en A27’s dan prettige verblijfsplekken worden met parken, terrassen en woonappartementen? 'We wilden vooral laten zien wat er allemaal mogelijk is. Zie het als een gedachtenexperiment',zegt Hans de Boer van de TU Delft, een van de initiatiefnemers van de deze week gepubliceerde studie SNELWEG x STAD. De toekomst van de stedelijke ringweg. In samenwerking met de branchevereniging van architecten (BNA) vroeg de TU een aantal teams onderzoek te doen naar de ringwegen van Rotterdam, Amsterdam en Utrecht. Gerenommeerde architecten bureaus als Mecanoo, Benthem Crouwel en UN Studio schetsten een heel ander, bijna lieflijk, beeld van de stedelijke ringweg. In de bijdrage van UN Studio is straks de westelijke AIO van Amsterdam een levendige stadsstraat, waar je via een slowstrip je elektrische of zelfrijdende auto parkeert in een hub,die ook een winkel-en wooncomplex is. Daar pak je een e-bike om de stad in te gaan. De hub overbrugt tevens de kloof die de snelweg nu vormt tussen de gewilde wijken binnen de ring en de minder geliefde erbuiten. 'Het heeft ons aangenaam verrast hoeveel er kan als je je grijze asfaltbril thuislaat en je groenblauwe landschapsbril opzet', zegt De Boer. Door nu al na te denken over het stadsbeeld van na 2030 krijgt een gemeentebestuur tijd om te plannen. 'Voor een grote infrastructurele ontwikkeling is een periode van tien jaar namelijk niet veel.' De drie grote steden stapten ook graag in het onderzoek. 'In een aantal van deze toekomst scenario's zitten ideeën waar de stad morgen al mee kan beginnen.' Zoals in Overschie. Ooit een dorp, nu een Rotterdams stadsdeel dat wordt doorkliefd door de rumoerige 202

A13. Scholen moesten dicht vanwege de slechte lucht. Huiz en blijken onverkoopbaar, de inkomens zijn laag. Architectenbureau Mecanooziet echter een beloftevolle toekomst voor Overschie als parkstad. Daar kan Rotterdam al meteen aan beginnen, door een strook naast de A13 te ontruimen en beplanten, om op termijn een 'snelwegpark' te creëren waarin nieuwe transitpunten naar Rotterdam Centraal en vliegveld Zestienhoven kunnen worden gelegd. ‘Natuurlijk zijn niet alle milieuproblemen weg met elektrisch rijden’, zegt De Boer. ‘Elektrische auto's stoten ook fijnstof uit, ondermeer bij het remmen. Die uitstoot kun je beperken door snelheidsreductie.’ In het Amsterdamse hub plan wordt de maximumsnelheid zelfs hieraan gekoppeld: hoe meer fijnstof in de lucht, hoe langzamer je moet rijden. De Boer vindt het onderzoek vooral succesvol dankzij de interdisciplinaire benadering: ‘Het zijn niet louter droomplaatjes van architecten, maar er zit een wezenlijke onderbouwing in met verkeerskundige data.’

DUURZAME ONTWIKKELINGEN

“

Het heeft ons aangenaam verrast hoeveel er kan als je je grijze asfaltbril even thuislaat'.

Titel van het project: De Hub – een multifunctionele knoop in het stedelijk netwerk

De teams werkten met toekomstscenario's van het Kennisinstituut voor Mobiliteitsbeleid en het ministerie van Infrastructuur en Milieu. In een van die scenario's wordt uitgegaan van een omslagpunt rond 2030 in de acceptatie en het gebruik van zelfrijdende auto's.

ontstaan, dat bij slimme herschikking een compleet nieuwe woonomgeving gebouwd kan worden, zegt De Boer.

De grootste bijvangst van SNELWEGxSTAD is de enorme hoeveelheid restplekken die is aangetroffen. De Boer: ‘Omdat er niets kan en mag in de gebieden tegen de ringweg aan, zijn er in de loop van de decennia grote stukken verweesd niemandsland ontstaan.’ Lege veldjes, onduidelijke loodsen en volkstuintjes. Dat is ‘gevonden ruimte’ voor de steden die de druk voelen hun woningvoorraad uit te breiden en waar elke vierkante metert telt. Bij de A20 ten noorden van Rotterdam is door het samenvallen van drie grote infrastructurele projecten (snelweg, spoor en kanaal) zelfs zoveel restruimte

Team UNStudio presenteert een toekomst waarin de ring een transferiumzone is geworden, met ‘hubs’ waarin reizigers overstappen van auto op openbaar vervoer, of op ‘city pods’ die ze naar hun binnenstedelijke bestemming brengen. De A10 wordt integraal onderdeel van verdere stedelijke verdichting, de Lelylaan wordt een stadsboulevard van allure met verblijfskwaliteit op straatniveau.

DE HUB – EEN MULTIFUNCTIONELE KNOOP IN HET STEDELIJK NETWERK

203

DUURZAME ONTWIKKELINGEN

‘De architect als regisseur van de duurzame toekomst’

Er wordt volop gebouwd. Goed voor de economie en ook voor de architectenbureaus. Bij de realisatie van nieuwe gebouwen is duurzaamheid meer en meer van belang. Werd in 2007 tijdens het belangrijke symposium NAi Architecture 2.0 ‘The Destiny of Architecture’ het woord duurzaamheid niet één keer genoemd, inmiddels hebben alle architecten het belang van duurzaamheid omarmd. Er kan dus veel gebeuren in 10 jaar tijd, niet alleen qua mentaliteit maar met name ook in regelgeving. Zo is er op energiegebied al vergaande Europese regelgeving: alle (nieuwe) gebouwen moeten vóór 2020 minimaal ‘Bijna Energy Neutraal’ (BENG) zijn. Voor overheidsgebouwen geldt deze eis al in 2018. Voor architecten is het tijd om de regie te nemen. De vraag is: ‘hoe gaan we de komende 10 jaar als beroepsgroep intelligent om met onze schaarse grondstoffen en moeten we niet vooruitlopen op de regelgeving?’. Het woord ‘bijna’ geeft een politieke slag om de arm als het gaat om duurzame ambities.

We kunnen de lat hoger leggen. Ons bureau, Paul de Ruiter Architects, heeft in 2011 al het vooruitstrevende energieneutrale hoofdkantoor van TNT gerealiseerd. Laten wij als ambitie stellen dat alle nieuwe gebouwen in 2020 écht energieneutraal (ENG) zijn en in 2027 alle nieuwe gebouwen echt energieproducerend (EPG) zijn. Gebouwen gebruiken immers circa 25 procent van onze CO2-uitstoot aan energie. Ook is het noodzakelijk om als beroepsgroep na te denken over de overige 75 procent aan CO2-uitstoot, aangezien een substantieel deel van deze uitstoot is gerelateerd aan de omgang met materialen in onze gebouwen. Waar komen de materialen vandaan? Bevatten ze gerecyclede grondstoffen? En is de hoofdstructuur van de gebouwen zo dat materialen een goede herbestemming kunnen krijgen? Het is bijvoorbeeld maar de vraag of op termijn een houten draagstructuur van een gebouw meer bijdraagt aan een CO2-neutrale samenleving dan een skelet van gerecycled beton. Een hele opgave voor de beroepsgroep waarin architecten, los van de technische complexiteit, ook steeds meer verstand moeten krijgen van de financiële haalbaarheid van duurzaamheidmaatregelen. Zo kunnen ze de opdrachtgever adviseren over terugverdientijden en alternatieve financieringsmodellen om duurzame installaties in ‘Energy Service Companies’ onder te brengen. Als we een CO2-neutrale samenleving willen, dan kan dat alleen maar door meer onderzoek, innovatie en integrale samenwerking. De architect moet de rol van regisseur op zich nemen om te zorgen dat een gebouw niet alleen duurzaam wordt, maar dat het ook een leefbaar gezond gebouw wordt dat er mooi uitziet, past binnen de stedelijke structuur en toekomstbestendig is. Paul de Ruiter is in 1992 zijn promotieonderzoek gestart naar energieneutrale gebouwen, in 1994 is hij zijn eigen architectenbureau begonnen om duurzame en energieneutrale gebouwen ook daadwerkelijk te realiseren.

Paul de Ruiter

204

205

Revolutie op het dak! 1950

1980

2014 Kompakt Schoorsteen 2.0

2016

Kompakt 2.0-serie

Met de Kompakt 2.0-serie van Ubbink! We willen niet uit de hoogte doen, maar voor de Ubbink Kompakt 2.0-serie maken we graag een uitzondering! Angelique Wevers, al 23 jaar bewoner van de Kweekweg, stoort zich aan de schots en scheef staande pijpjes op het dak. ‘Dat geeft onze wijk een rommelige uitstraling’. Met de Ubbink Kompakt 2.0-serie verandert dat voorgoed. Deze verzamelkap is een heuse blikvanger die bijdraagt aan de uitstraling van individuele woningen en de totale woonwijk. Wie wil ‘m niet in de buurt! • • • • •

Fraaie uitstraling van uw wijk Minimale dakdoorbreking door haakse montage Gegarandeerd luchtdicht met luchtdicht manchet Scheve montage onmogelijk Voldoet aan alle regelgeving

Kompakt Schoorsteen 2.0 in 8 varianten

Kompakt 2.0 WTW-Riool in 2 varianten

Kompakt 2.0 MV Box voorzien van mechanische ventilatie

Ubbink, voor uw gemak! www.ubbink.nl/revolutieophetdak 206

Kompakt 2.0 WTW/WP luchtwarmtepomp

Sinds 1999

Is uw woning klaar voor de toekomst? Adepa Solar beschikt over een innovatief systeem, waardoor woningen en gebouwen zelfvoorzienend worden op het gebied van energie. De NederODQGVH RYHUKHLG YLQGW RQV V\VWHHP ]R JRHG GDW ]LM HHQ Č´QDQFLÂOH ELMGUDJH OHYHUHQ DDQ LHGHUHHQ GLH KHW ZLO DDQVFKDÎ?HQ Ons systeem (zonnestroom en zonnewarmte inĂŠĂŠn) voorziet de woning van warmte (i.p.v. gas), elektra, warm water en eventueel een paar graden koeling op warme dagen. Dit systeem wordt aangedreven door schone en hernieuwbare energie. De CV ketel is bij dit systeem overbodig en kan dus de deur uit!

/HYHUW HHQ EHKRRUOLMN Č´QDQFLHHO YRRUGHHO RS

$DQWUHNNHOLMNH VXEVLGLHV

%7: WHUXJ RRN YRRU GH SDUWLFXOLHU

*HHQ HLJHQ LQYHVWHULQJ QRGLJ

9HUGHU ]RQGHU JDV GXV &2 QHXWUDDO

adepasolar.nl

076-8891606 info@adepasolar.nl

Bredaseweg 8 4844 CL Terheijden

207

DE LEVERANCIER

MARKT VISIE

ANDERS DURVEN DENKEN EN DOEN VOOR EEN CIRCULAIRE DAKTUIN DONKERGROEN ONTWERP & ADVIES

Circulair ontwerpen en engineeren vraagt om een andere manier van denken én om een andere creativiteit, zegt Elwin de Vink. Hij is hoofd Ontwerp & Advies van Donkergroen dat momenteel een circulaire daktuin aanlegt op het volledig circulaire paviljoen bij het hoofdkantoor van ABN AMRO aan de Amsterdamse Zuidas. Donkergroen werkte al aan een ander tuinproject van ABN AMRO toen het de vraag kreeg om mee te denken over een volledig circulaire

daktuin voor het paviljoen en het terrein om het hoofdkantoor. De Vink: “En dat was nog een best lastige vraag, omdat je niet goed weet welke materialen ervoor beschikbaar en/of echt circulair zijn. Daardoor hoeft niet de vorm die je bedenkt leidend te worden, maar zijn de beschikbare materialen dat. Je werkt dus soms andersom, vanuit het doel en de functies. Dus als ik ‘rond’ wil, maar daarvoor niet de juiste materialen kan vinden, dan moet ik terug naar de tekentafel.”

‘Ik ben wel een duurzaamheidsman.’ 208

STATIEGELD De Vink legt uit dat een van de belangrijkste ‘eigenschappen’ van circulair ontwerpen en bouwen is dat de leveranciers eigenaar blijven van hun product gedurende de afgesproken levensduur. “Ze moeten het daarna terugnemen. Vergelijk het maar met statiegeld op een bierflesje.” Het concept geldt voor alle onderdelen van de daktuin: verlichting, bestrating, elektriciteitskabels, camera’s en beplanting.

ANDERS DENKEN EN KIJ KEN Circulariteit wordt heel snel verward met duurzaamheid, zegt De Vink. “Circulair is wel duurzaam, maar duurzaam is niet per se circulair. Circulair betekent dat je materialen gebruikt die direct of indirect geen schade toebrengen aan de aarde, die hun waarde behouden en die je na de levensduur een nieuwe bestemming kunt geven door upcycling of recycling. En het liefst gebruik je materialen die al een leven achter de rug hebben. Wat wij met deze tuin ook willen laten zien, is dat het geitenwollensokkenimago niet klopt. Circulariteit en ontwerpvrijheid hoeven elkaar niet in de weg te zitten, maar je moet wel anders durven denken en kijken.”

LEVENSDUUR “We willen producten en materialen niet kopen, maar leasen. Je kunt dit soort werk dus niet traditioneel aanbesteden. Je moet immers heel intensief samenwerken met leveranciers voor het beste circulaire resultaat. Immers, als je een nieuw product wilt ontwikkelen waarvan de leverancier eigenaar blijft, dan heeft hij ook een zeer groot stempel in de bepaling ervan. Dat kan heel erg de vormgeving bepalen, of de herbruikbaarheid.” Zo werd de levensduur van de tuin bepaald op vijftien jaar.

“Een theoretisch verhaal, maar het was nodig om de leveranciers te kunnen benaderen en om hun producten te laten waarderen over de gewenste gebruiksperiode.” Ontwikkeld met leveranciers Een mooi voorbeeld van ‘anders denken’ zijn de houten banken van eikenhout uit Nederland. “Staatsbosbeheer levert de bomen hiervoor. Zij zijn al jaren op zoek naar afzetmarkten voor kwalitatief hoogwaardig Nederlands hout.” De balken zijn overgedimensioneerd zodat ze later na afschaven weer te gebruiken zijn in een handelsmaat. De balk wordt daarbij in een courante lengtemaat gebruikt, niet ingekeept of bewerkt om hergebruik makkelijker te maken. De nieuw ontwikkelde bank krijgt als waardering het hoogste NL-Greenlabel, het A certificaat.

CIRCULAIRE TUINELEMENTEN De tuin wordt gevuld met biologisch gekweekte bomen, planten en bollen. Voor een aantal banken worden oude fietsframes gebruikt uit Amsterdam. Er komen oplaadpunten voor smartphones en tablets in insectenhotels met zonnepanelen. Er komt een ondergronds bassin dat regenwater opvangt en dat wordt gebruikt voor beregening van de beplanting en het doorspoelen van de toiletten in het paviljoen.

CREATIVITEIT “Aan de ene kant beperkt circulair denken en doen je, maar aan de andere kant zorgt het ook voor enorm veel creativiteit. Zo kozen we niet voor hergebruik van betontegels – want die vergruizen en dan kun je ze niet meer hoogwaardig hergebruiken - maar voor afgedankte Belgische kasseien. Die hebben we doorgezaagd, zodat we een glad oppervlak kregen.” “Ik ben wel een duurzaamheidsman, maar toen ik hiermee begon was ik met circulariteit nog niet zo bekend. Het is een manier van denken, leerde ik. Zo realiseerde ik me dat we in de groensector wel heel veel uit het buitenland halen, en niet altijd met respect voor de natuur. De sector gebruikt veel chemicaliën en plastic potjes. Binnen ons bedrijf is hierdoor een gesprek op gang gekomen over wat we nu eigenlijk willen met zijn allen. Hieruit volgde nieuw beleid dat zegt dat we bij Donkergroen in 2035 helemaal circulair willen zijn. Als biologische planten tien procent duurder zijn dan regulier aangeboden beplanting, dan doen we dat dus gewoon.”

WWW.DONKERGROEN.NL

209

The new

e-MatriX by Faber Het vuur van het merk Faber werd in 1844 in het Friese Franeker ontstoken. Vandaag heeft Faber unieke uitvindingen op haar naam staan, die internationaal als standaard worden gezien. Innovaties om samen te kunnen genieten van warme verhalen rondom het haardvuur.

There is

so much to tell...

Vuur uit water - het haardvuur van de toekomst De e-MatriX van Faber is de elektrische haard met een vuureffect dat bijna niet van echt is te onderscheiden. ‘Vuur’ dat ontstaat uit waternevel en energiezuinige verlichting! En daardoor bij uitstek geschikt voor moderne bebouwing, waar extra warmte niet benodigd is en/of een afvoerkanaal niet beschikbaar is. Efficiënt, veilig en geschikt voor inbouw in praktisch elk interieurontwerp. Voor wie individualiteit, warmte en bewust leven op een ongekend niveau wil combineren.

Voor meer informatie kijk op www.faber.nl

5 INNOVATIE

INNOVATIE

Innovatie als kracht van ‘de nieuwe architect’ Nu verandering een constante is, is innovatie een noodzaak geworden. Maatschappelijke vraagstukken en opgaven vragen om innovatieve oplossingen. Globalisering en technologische ontwikkelingen dagen de architectenbranche uit. Een branche die gedreven wordt door innovatie. Die zichzelf continu de vraag stelt: hoe ontwerpen we een betekenisvol gebouw of hoe lossen we ruimtelijke problemen op, waarvoor geen standaardoplossing bestaat? Het is juist voor de architectenbranche de komende decennia een uitdaging om een vaandeldrager van innovatie te zijn in de bouw en te zorgen voor creatieve, opschaalbare oplossingen. Zo krijgen we een sterke branche die op kansrijke markten toegevoegde waarde levert aan opdrachtgevers en de samenleving. En bovenal kwaliteit van leven op hoog niveau mogelijk maakt. De verbeeldingskracht, integrale visie en aanpak van architecten kan hieraan een belangrijke bijdrage leveren. Daarom zet de BNA, Branchevereniging Nederlandse Architectenbureaus, vol in op innovatie. Er is nog veel te winnen voor de branche. Door als platform van lerende kennisnetwerken innovatie op alle fronten te stimuleren. Maar ook door met BNA Onderzoek en de BNA Academie de branche toekomstbestendig en up-to-date te maken, inclusief de ontwikkeling van toekomstscenario’s voor bureaus. Met de architect als leverancier van ruimtelijke intelligentie in het bouwproces, krijgt het Nederland van de toekomst de kwalitatieve ruimtelijke omgeving die het verdient.

“

HET MAATSCHAPPELIJK BELANG VAN INNOVATIE WORDT GROTER De bouwsector in ons land is volgens velen tamelijk traditioneel, zowel in organisatie als realisatie. Ook de architectenbranche probeert dat beeld te doorbreken door te verbeelden, te vernieuwen en te verbinden. Door ruimte te bieden aan veelbelovende nieuwe ideeën, vormen, producten en technieken en deze op te schalen voor bredere, ruimere toepassing. Door opdrachtgevers te verrassen en het lef te hebben om te experimenteren samen met fabrikanten, onderzoekers en andere partners. Architecten zijn dan ook vaak de aanjager van vernieuwing en stimuleren het verandervermogen van de hele bouwsector. Dit kenmerkt de branche al eeuwenlang, en ook nu is het innovatief vermogen van de branche meer dan ooit nodig. Want nieuwe maatschappelijke vraagstukken vragen om nieuwe structurele oplossingen. Denk hierbij aan nieuwe opgaven in de stad, herbestemming en hergebruik, zorg en gezondheid, energietransitie, klimaat, infrastructuur. Maar ook wateropgaven, krimp, ontwikkeling van het landelijke gebied. Vraagstukken waar standaardoplossingen niet voldoen, vraagstukken die bij uitstek vragen om de verbeeldingskracht van architecten, als ook het verbindend vermogen en de integrale manier van denken en werken.

Urgente maatschappelijke vraagstukken vragen om integrale innovatieve oplossingen. Denk aan zorg en gezondheid, energietransitie, klimaat, infrastructuur, nieuwe opgaven in de stad.

212

INNOVATIE

VERANDERENDE POSITIE EN TECHNOLOGIE

DE BNA STIMULEERT INNOVATIE EN BIEDT HANDELINGSPERSPECTIEF

De branche heeft de afgelopen jaren laten zien dat ze wendbaar is en dat innovatie - of het nou gaat om de energietransitie, nieuwe materialen of bouwtechniek, of het versterken van de leefbaarheid van een willekeurige buurt of bouwproject - een centrale pijler is in zijn denken en doen. Architectenbureaus beschikken over het vermogen om mee te gaan met de eisen van de tijd. Ook nu weer staat de branche voor nieuwe uitdagingen die rechtstreeks haar positie beïnvloeden. Denk hierbij aan de technologie die zich razendsnel ontwikkelt. Niet alleen is BIM en 3Dprinting van invloed op de manier waarop de branche nu en in de toekomst zal werken, maar ook zullen zich nieuwe spelers op de markt begeven die traditionele rollen omver werpen en disruptief zijn voor de bouw. Het is belangrijk dat de branche alert is op deze ontwikkelingen en deze zich snel eigen maakt. De branche is niet alleen zelf innovatief, maar zal ook te maken krijgen met innovatie die impact heeft op haar eigen positie.

Gezien het grote belang van innovatie voor samenleving, architecten en branche, besteedt de BNA ruim aandacht aan vernieuwing. Vanuit het sterke besef dat innovatie voor de branche een randvoorwaarde is om de sector vooruit te helpen en de branche alert te houden op de kansen van technologische en sociaaleconomische veranderingen. Zo wil de BNA de afstand binnen de sector tussen de ‘koplopers’ en de rest helpen te verkleinen. We bieden opleidingen aan en stimuleren de intercollegiale informatieoverdracht. Ook de kennisontwikkeling rondom thema’s als zorg, duurzaamheid en circulair bouwen staat hoog op de agenda, evenals het inspelen op maatschappelijke trends en belangrijke marktontwikkelingen.

VIJF DIMENSIES VAN INNOVATIE IN DE ARCHITECTUUR Innovatie in de architectuur kent verschillende dimensies. De belangrijkste zijn:

van de doelgroep. Ook een vraagstuk als hoe ga je om met nieuwe toepassingen en techniek in het belang van omgeving en gebruikers past hierbij.

1 TECHNOLOGISCHE INNOVATIE Bij technologische innovatie gaat het om het vernieuwen, dan wel verbeteren van technieken waarmee de producten, diensten of processen worden voortgebracht. Technologische innovatie in de architectuur heeft vooral betrekking op ict, nieuwe toepassingen van materialen, assemblage, nieuwe bouwtechnieken en veiligheid. 2 PROCESINNOVATIE Procesinnovatie richt zich vooral op het bouwproces zelf, zoals inrichting, samenwerking en co-creatie, maar ook de afstemming van belangen. Concrete toepassingen zijn onder andere het koppelen van databestanden en/of rijker maken van data, de transitie van 2D naar 3D, nieuwe designconcepten, BIM/ netwerken, het managen van informatie om een gebouw te ontwerpen, te bouwen en te beheren. Door het gebruik van big data kunnen architecten met hun ontwerpen bijvoorbeeld beter inspelen op de wensen

BELANGRIJKE INITIATIEVEN IN DIT KADER ZIJN: BNA Onderzoek: broedfase, praktijklab, pre-concurrentieel ruimtelijk onderzoek

3 PRODUCTINNOVATIE Productinnovatie richt zich op de producten die worden gebruikt bij de realisatie van het ontwerp. Het gaat dan bijvoorbeeld om het gebruik van nieuwe producten en materialen, productverbetering, of de ‘huiden’ van gebouwen. Andere concrete voorbeelden van productinnovatie zijn prefabmogelijkheden en 3D-woningen. Duurzaamheid en prijs zijn belangrijke drivers voor productinnovatie. 4&5 CULTURELE EN SOCIALE INNOVATIE Bij culturele en sociale innovatie draait het om rekening houden met elementen als leefbaarheid, functionaliteit, flexibiliteit, nieuwe organisatievormen, de gemeenschap en veiligheid. Voorbeelden van deze innovaties zijn: het gebruik van kleur, licht en nieuwe plattegronden, maar ook het ontwikkelen van een vitale stad (rekening houden met groei of krimp), flexibele bouw (school wordt huis), en duurzaamheid (energietransitie, energieneutraal bouwen).

213

INNOVATIE

“

De branche heeft te maken met een veranderende rol en positie in de bouw en technologische ontwikkelingen.

BNA Academie: gericht op nieuwe competenties, kennis, validatie, netwerken, inzichten. BIM (verbeteren kwaliteit door een ketenbrede toepassing van BIM voor groot én klein) Toekomstscenario’s met vier scenario’s die de impact van technologie op de branche schetsen en handelingsperspectieven bieden voor bureaus BNA netwerken en bijeenkomsten voor kennisuitwisseling en inspiratie over onder andere BNA Marktkaarten, Dienstenkaarten, Waardenkaarten, Marketingkaarten, Customer Journeys CLICKNL Built Environment: kennis- en innovatienetwerken voor crosssectorale samenwerking met de bouw, creatieve industrie en andere sectoren

VOORBEELDEN UIT DE SECTOR TECHNOLOGISCHE INNOVATIE Gyroi: robotfabricage van complexe architectonische structuren Het gerenommeerde architectenbureau UNStudio en start up-ontwerpbureau RAP vonden elkaar in hun liefde voor complexe geometrie. Dat leidde tot het co-ontwikkelen van een robotarm die complexe architectonische structuren kan frezen en snijden. De eerste projecten zijn inmiddels opgeleverd, waaronder een houten dak. Naast de ongekende productiemogelijkheden staat Gyroi bovendien garant voor tijdwinst, lagere arbeidskosten en materiaalbesparing. Meer info: unstudio.com/research/spp/ robotics-with-studio-rap Energy Academy Europe Architectenbureau Broekbakema ontwierp, in samenwerking met een team van duurzaam bouwen-experts, dit RUG-gebouw met de ambitie om zo slim lees: innovatief - mogelijk de natuur te benutten. Zo werd het energievraagstuk low-tech opgelost door middel van - onder veel meer - een 200 meter lang luchtkanaal onder het gebouw, waarbij de aarde wordt benut voor koeling of juist opwarming van lucht en water. De ventilatie wordt aangejaagd door een ‘zonneschoorsteen’. Resultaat: een substantiële

214

besparing op de exploitatielasten en de BREEAMduurzaamheidskwalificatie ‘Outstanding’. Meer info: broekbakema.nl/cases/ duurzaamheid-energy-academy-europe/ PROCESINNOVATIE Nieuwe onderwijsgebouw Technische Natuurwetenschappen TU Delft Met de opdracht voor de nieuwbouw TNW Zuid stonden architect Ector Hoogstad en aannemer Hurks voor een grote uitdaging: het gebouw moest voorzien in trillingsarme vloeren en stofarme ruimtes, en in de labs moesten zeer stabiele temperaturen kunnen worden gehandhaafd. Het team koos voor een integraal BIM-bouwproces. Resultaat: binnen het budget en de krappe bouwtijd is aan alle extreem strenge criteria voldaan, en wordt het gebouw nu door BIMexperts gezien als best practice in Nederland. Meer info: stedenbouw.nl/delft-tu Rechtbank Amsterdam Toonvoorbeeld van innovatief circulair bouwen: cepezed bedacht een hoogwaardige architectonische oplossing voor de tijdelijke noodhuisvesting van de Rechtbank Amsterdam. Deze procesinnovatieslag kwam voort uit de strenge eisen van opdrachtgever Rijksvastgoedbedrijf: voorkom afval en maximaliseer de restwaarde van het gebouw. Meer info: cepezed.nl/projects/170-tijdelijkerechtbank-amsterdam PRODUCTINNOVATIE 3-D geprint Tiny House De ‘Tiny House Movement’, ontstaan in de V.S., heeft diverse Nederlandse architecten geïnspireerd tot concrete productinnovatie. Zoals DUS Architects, dat tekent voor een 3D-geprint mini-buitenhuis, de Urban Cabin. Het huisje, voorzien van een groene buitenruimte met badkuip, is het resultaat van een onderzoek naar compacte en duurzame woonoplossingen in stedelijke gebieden. Het bestaat volledig uit 3Dgeprint bioplastic en kan compleet worden gerecycled en opnieuw worden geprint in de toekomst. Meer info: archdaily.com/794855/urban-cabin-dus-architects

INNOVATIE

“

Meer dan ooit is het innovatief vermogen van architecten nodig bij ruimtelijke vraagstukken in de bouw en daarbuiten.

Crystal House Mooi voorbeeld van creatieve productinnovatie is de glazen bakstenengevel die MVRDV ontwierp voor de Chanel-store in de Amsterdamse PC Hoofstraat. De transparante gevel bestaat uit UV-verlijmde, massieve glazen stenen, kozijnen en paneeldeur - een wereldprimeur. ABT-bouwtechniekingenieurs onderzochten de bouwfysische en constructietechnische aspecten van de glazen gevel, de sterkte en stijfheid van het glas werden beproefd door de onderzoeksgroep Glas van de TU Delft. Meer info: mvrdv.nl/en/projects/crystal-houses

SOCIALE EN CULTURELE INNOVATIE Hydraulisch geperste aardestenen in Mali: traditioneel én duurzaam bouwen LEVS Architecten maakt als partner van Stichting Dogon Onderwijs (SDO) de ontwerpen voor alle SDO-bouwprojecten in het onherbergzame Dogongebied in Mali. Het Dogon-volk heeft een eeuwenoude en zeer bijzondere cultuur en architectuur, hun leefgebied is sinds 1989 werelderfgoed van Unesco. LEVS helpt momenteel bij het produceren en bouwen met hydraulisch geperste aardestenen. Hierbij wordt een Dogon- traditie van bouwen met ongebakken en zachte leemsteen omgezet in een nieuwe en technisch hoogwaardige en duurzame versie: ter plaatse onder hoge druk geperste steen. Meer info: www.levs.nl/what-a-brick-can-do-in-mali

OVER DE BNA BNA is met 1.200 aangesloten architectenbureaus dé Branchevereniging Nederlandse Architectenbureaus. De vereniging staat voor krachtige belangenbehartiging, brancheontwikkeling, uitwisselen van kennis, profilering van de branche en het bevorderen van modern en creatief ondernemerschap. Bureaus die bij BNA zijn aangesloten, voldoen aan de kwaliteitseisen en onderschrijven de gedragscode van de vereniging. Onze missie is het versterken van architectenbureaus die op kansrijke markten toegevoegde waarde bieden aan opdrachtgever en samenleving.

ACTIEVE DIALOOG De BNA beseft dat we nog maar aan de vooravond staan van tal van vernieuwingen. Het is daarom van belang dat we als branche-vereniging blijven investeren in kennis over en onderzoek naar de trends en innovaties van de (nabije) toekomst. En zoeken naar oplossingen die behalve innovatief ook toepasbaar, repeteerbaar en opschaalbaar zijn. Daarbij doelen we niet alleen op de innovaties binnen onze branche, maar juist ook op de ontwikkelingen die buiten het (oorspronkelijke) domein van de architect zullen plaatsvinden. De eerste stap die we op dat vlak willen zetten is een actieve dialoog met relevante in- en externe stakeholders. De BNA gaat graag in gesprek met vernieuwers en opinieleiders van binnen en buiten de sector over de bijdrage van innovatieve architectuur aan de samenleving, de kansen die zij zien voor architectenbureaus op dit domein, en de verwachtingen die zij hebben van de architect van de toekomst. Immers, net als een innovatief ontwerp en excellent bouwproces, komt een verdere ontwikkeling van ons vakgebied alleen in co-creatie tot stand. Dataspecialisten, 3D-printexperts, VR-designers, Smartgrid-pioniers en andere duurzame en technologische voorhoedespelers, wilt u meedenken en -doen? Laat het ons weten!

OVER DE POSITION PAPERS VAN DE BNA In verschillende position papers geeft de BNA haar visie, standpunten en argumenten daarbij met betrekking tot een concreet vraagstuk of actuele ontwikkeling op het snijvlak van politiek, samenleving en de architectenbranche. Deze en andere position papers van de BNA kunt u ook vinden op bna.nl/ publicaties/position-papers/ Vragen of geïnteresseerd in een gesprek over innovatie? Neem dan contact op met: Fred Schoorl, BNA-directeur E fschoorl@bna.nl - T 020-5553666

215

DE LEVERANCIER

MARKT VISIE NA DUURZAAM BOUWEN KOMT NU WELL

ADAMASGROEP De in 2015 in Washington gelanceerde WELL certificering heeft zich in rap tempo over de aardbol verspreid. Honderden gebouwen in China, Europa en de Verenigde Staten zijn aangemeld voor certificering, en eerste certificaten werden inmiddels uitgereikt. Adamasgroep coördineert enkele WELL-projecten in Polen en Nederland. Een nieuw systeem is altijd spannend. Al doende wordt helder wat de eisen precies betekenen. Ook is er hard gewerkt aan het vereuropesen van Amerikaanse normen en richtlijnen. WELL heeft overlappen met LEED en BREEAM, maar is beslist geen puntensysteem voor duurzaam bouwen. WELL focust exclusief op de gezondheid en ‘well-being’ van de gebouwgebruiker. Daarmee sluit WELL goed aan op de revolutie in de kantoorinrichting, die als doel heeft de gebruikers een flexibele en inspirerende werkomgeving te bieden.

METEN IS WETEN De WELL manual bevat honderd eisen, verdeeld over zeven categorieën. De categorieën AIR, WATER, LIGHT en COMFORT bevatten vooral eisen gerelateerd aan gebouwen binnenklimaat. De categorieën NOURISHMENT, FITNESS en MIND gaan meer over wat er in het gebouw gebeurt, en heeft veel HR-componenten. Het zal architecten en ingenieurs aanspreken dat WELL zich richt op Varso Tower in Warschau, ontwikkelaar HB Reavis, architect Foster & Partners i.s.m. Epstein Warsaw

‘Performance veriﬁcation’ 216

meetbare resultaten. Natuurlijk blijft het belangrijk dat installaties zijn ontworpen op correcte uitgangspunten en volgens de juiste normen, maar wat echt telt is de gemeten kwaliteit van lucht en licht op de werkplek, het eindresultaat. WELL legt ook terecht nadruk op het belang van monitoring van het binnenklimaat en daaraan gekoppelde sturings- en waarschuwingssystemen. Loopt bijvoorbeeld het aandeel fijnstof in de buitenlucht op, dan is er een app die gebruikers meldt dat de ramen beter dicht kunnen. Wordt de zon te fel, dan gaat de zonwering omlaag, of worden gebruikers opgeroepen dit te doen. Het nieuwe Shimano Europe HQ gebouw op de High Tech Campus in Eindhoven past goed in de WELL filosofie. Dat blijkt al bij de entree, waar gebruiker en bezoeker vrijwel automatisch de trap naar boven nemen, terwijl er natuurlijk ook liften in het gebouw zijn. De flexwerkplekken op de kantoorverdiepingen hebben altijd ruim daglicht en een mooi uitzicht. Een deel van de bureaus is verstelbaar, geschikt om zittend of staand aan te werken. Focus- en vergaderruimtes zijn extra geluidgeisoleerd. De High Tech Campus biedt uiteenlopende faciliteiten op fietsen loopafstand. Fietsen worden zowel door zowel Shimano als HTC beschikbaar gesteld. WELL is geen spelletje. Maar liefst 40% van de eisen moet behaald worden om het certificaat SILVER te behalen. Minder gaat niet. Het voldoen aan verdere eisen brengt het GOLD of PLATINUM certificaat binnen bereik. Na indiening en goedkeuring van de projectdocumentatie wordt een WELL-assessor ingevlogen voor ‘performance verification’, dat wil zeggen het uitvoeren van luchtkwaliteits- en lichtmetingen, maar ook een visuele inspectie op een reeks van eisen, bijvoorbeeld of de deurmat lang genoeg is om te voorkomen dat schoenvuil het gebouw wordt ingelopen.

BEGINNEN MET EEN PRECERTIFICATION AWARD Het VARSO TOWER project in Warschau van internationale projectontwikkelaar HB Reavis werd

Shimano Europe HQ in Eindhoven, architect RAU, interieur Fokkema & Partners Architecten – foto Horizon Photoworks

aangemeld voor een WELL Core & Shell certificering. De bouw van dit 310 meter hoge gebouw met circa 145 000 vierkante meter BVO is begonnen, maar duurt nog wel even. Daarom werd op basis van de projectdocumentatie een ‘WELL precertification award’ aangevraagd. VARSO TOWER is met een voetgangerstunnel verbonden met het naastgelegen Centraal Station. Een substantieel deel van het gebouw, tien- tot twaalfduizend vierkante meter, wordt ingeruimd als co-working space voor innovatieve startups. De begane grond is open voor het publiek. De uitzichtterrassen bovenin worden rechtstreeks bereikt met aparte liften. Omdat de toekomstige huurders niet bekend zijn werd gekozen voor een Core & Shell certificering. Een deel van de honderd WELL-eisen wordt dan weg gefilterd. Daglichttoetreding wordt bijvoorbeeld geanalyseerd op basis van voorbeeldplattegronden (variant open space, en een variant kamers). Een Core & Shell certificering geeft het potentieel van een gebouw aan. Het plaatje wordt weer compleet als een of meer huurders besluiten voor een WELL Interiors certificering, die de resterende WELL-eisen afdekt. Gaat WELL net zo breed toegepast worden als bijvoorbeeld BREEAM? Waarschijnlijk niet. BREEAM certificering is een vereiste voor subsidies, wordt door banken en beleggers gevraagd, en dat is bij WELL (nog) niet zo. WELL is een instrument voor ambitieuze projecten zoals het VARSO TOWER project in Warschau. Bij de toplocatie hoort

een toparchitect, een BREEAM Outstanding certificaat …. en WELL. WELL is echter ook een mooi instrument voor huurders en eigenaar-gebruikers, die nu eens echt willen weten of gebouw en organisatie de werknemers het beoogde hoge niveau van werkklimaat bieden. Shimano Europe is daar een mooi voorbeeld van. De verdienste van WELL is dat het, op basis van wetenschappelijk onderzoek, de vele aspecten van WELL-BEING benoemd heeft, en vertaald heeft in concrete eisen. Niet iedere eis hoeft te bevallen, sommige eisen komen wat Amerikaans naïef over, maar het geheel overtuigt. De technische eisen, inmiddels grotendeels vereuropeest, zijn voor architecten en installatieadviseurs helder en realiseerbaar.

NIEUWE OPGAVEN VOOR DE ARCHITECT Architecten zullen moeten wennen aan deels nieuwe opgaven, zoals het verplicht uitwerken van een plan hoe kunst te integreren in het gebouw, en het eveneens verplicht uitwerken van een biophileaplan. Een biophileaplan geeft aan hoe natuur te integreren in het gebouw. Deze eisen heeft WELL overgenomen uit het Living Building Challenge certificeringssysteem. Een goed voorbeeld van wat WELL hier bedoelt is het met muziek en grafische elementen ‘opleuken’ van trappenhuizen om het niet-lift verkeer tussen verdiepingen aantrekkelijk te maken. Dat zal zeker in de smaak vallen bij bedrijven die meerdere verdiepingen in gebruik hebben. www.adamasgroep.nl

217

duurzaam ontwikkelen

huisvesten op maat

concept ontwikkelen

WELL focust exclusief op de gezondheid en ‘well-being’ van de gebouwgebruiker. Daarmee sluit WELL goed aan op de revolutie in de kantoorinrichting, die als doel heeft de gebruikers een ﬂexibele en inspirerende werkomgeving te bieden.

geregistreerd voor WELL certiﬁcering Shimano Europe HQ, Eindhoven

218

adamasgroep Utrechtseweg 310-B42 6812 AR Arnhem

+31 (0)26 446 12 22 info@adamasgroep.nl www.adamasgroep.nl

architect: RAU, interieur: Fokkema & Partners Architecten foto: Horizon Photoworks

volg ons:

The ultimate way to display! Digital Signage – Narrowcasting – Centraal informeren en communiceren via beeldschermen

CleverDisplay B.V. Hoofdweg 846 2132 MC Hoofddorp Postbus 589 2130 AN Hoofddorp Tel.: 023-565 33 00 info@cleverdisplay.nl www.cleverdisplay.nl 219

Anders durven denken Een groene en gezonde beleving, dat is wat wij mogelijk willen maken. Donkergroen Ontwerp & Advies opereert vanuit 2 locaties, 35 man sterk, in binnen- en buitenland met als werkveld het advies en ontwerp van de totale binnen- en buitenruimte. Wij zijn gespecialiseerd in zorg, spelen, onderwijs, outdoor workspaces, healthy ofďŹ ces en interieurbeplanting. Duurzaamheid is geen ontwerpkeuze maar maakt standaard onderdeel uit van onze denkwijze. Wij zijn daarbij koploper op gebied van circulaire ontwerpen.

Donkergroen - Tel. (0515) 41 73 25 - info.ontwerp&advies@donkergroen.nl - Kijk voor al onze locaties op www.donkergroen.nl - www.donkergroenbelgie.be

220

Met een BouwGarant aannemer zit je goed

Bouw zeker met BouwGarant Gediplomeerd, betrouwbaar vakmanschap

221

DE LEVERANCIER

MARKT VISIE SCHUIFDEUREN PASSEN BIJ HET CONCEPT ‘DUURZAAM BOUWEN’ BEST-FIX

Dat schuifdeuren in huis en op kantoor passen bij het concept ‘Duurzaam Bouwen’ begint steeds beter door te dringen. Niet alleen vanwege de ruimtebesparing ten opzichte van draaiende deuren, maar ook met oog op levensloopbestendig wonen en werken.

verschillende mogelijkheden van afwerking. Uiteraard zijn er van alle verschillende systemen DWG bestanden beschikbaar, eenvoudig te downloaden van onze website.

Onze schuifdeursystemen zijn geschikt voor binnenshuis en toe te passen bij zowel renovatie als nieuwbouw van burgerlijke en utiliteitsbouw.

Indien er in een project geen standaardoplossing mogelijk is, worden de mogelijkheden in samenspraak met klant en fabrikant bekeken. Zo zijn extra brede maten mogelijk, automatisering van de deuren, maar ook bijvoorbeeld voorzieningen voor een tillift.

De toegevoegde waarde van onze inbouwsystemen zit hem in het montage-gemak en de

Wij laten onze klanten vrij in de keuze van een deurpaneel. ‘Gewone’ stompe deuren zijn al

snel geschikt te maken als schuifdeurpaneel. De Italiaanse deuren in ons eigen assortiment, worden helemaal kant en klaar geleverd, ook de glazen schuifdeuren. Is het niet mogelijk om een schuifdeur in de muur te plaatsen, of niet wenselijk? Wij hebben ook een design systeem voor een scharnierende deur, waarbij het kozijn onzichtbaar in de muur komt met een volledig strakke afwerking. De deur, voorzien van verzonken scharnieren en een magnetisch slot, valt zo helemaal weg in de muur. Dit systeem is ook verkrijgbaar met deuren tot aan het plafond. Best-Fix is importeur binnen de Benelux van het Italiaanse merk Ermetika en levert rechtstreeks aan bedrijven, zonder tussenkomst van dealers. Op deze manier kunnen wij onze systemen zo aantrekkelijk mogelijk aanbieden.

‘De toegevoegde waarde van onze inbouwsystemen zit in het montage gemak.’ 222

www.schuifdeursystemen.eu

6 TRANSFORMATIE EN HERONTWIKKELING

DE LEVERANCIER

MARKT VISIE DE VERBINDENDE BERG VAN HEERLEN

REYNAERS

Het nieuwe stationsgebied van Heerlen wordt de verbinding tussen noord en zuid en een publiek gebied met gemengd programma. Maar vooral wordt het Maankwartier een nieuw stadsdeel van formaat met oog voor detail. “Het streven is niet historiserend te bouwen, wel liefdevol te materialiseren en detailleren.” De Heerlense kunstenaar Michel Huisman liet zijn plannen voor het Maankwartier in juni 2003 voor het eerst aan het publiek zien. In de jaren daarop zijn de ideeën uitgewerkt, met als resultaat het masterplan dat in 2008 is vastgesteld. Hij

224

maakte het ontwerp “als vrij werk, hors concours”, zoals Huisman zelf zegt, in de tijd dat voor iedereen in Heerlen duidelijk werd dat er iets aan het stationsgebied moest gebeuren. Huismans zag hier een berg voor zich, refererend aan de zwarte bergen die ooit het mijnlandschap bepaalden. De nieuwe berg moest echter wit worden, als het licht van de maan.

STADSDEEL ALS EEN CITADEL Het Maankwartier herstelt de samenhang in het kale stationsgebied. Het roept het verleden van de stad op, uiteenlopend van de

recente mijnbouwgeschiedenis tot “de ooit hier aanwezige Romeinen”. De nieuwe verbinding tussen Heerlen-Noord en -Zuid wordt geen smalle overbrugging van de treinsporen; als er geen reden is om naar ‘de overkant’ te gaan, moet de verbinding zelf aantrekkelijk genoeg zijn om mensen te lokken, aldus Huisman. Het wordt dus een breed plein boven de sporen, met bebouwing aan weerszijden, want een plein moet wanden hebben. Aan beide zijden van het spoor daalt het Maankwartier langzaam af en brengt structuur in de rafelige context.

‘Het streven is niet historiserend te bouwen, wel liefdevol te materialiseren en detailleren.’ Het ontwerp van Huisman is door Wauben Architects uit Geleen volledig technisch uitgewerkt. Bij die uitdaging is het architectenbureau als het ware omgekeerd te werk gegaan. Vanuit de hoofdvolumes en buitengevels – volgens de tekeningen van Huisman – heeft Wauben Architects bruikbare winkel-, kantoor-, en woonruimten ontworpen, compleet met onder meer entrees, trappenhuizen en expeditieruimtes.

‘landen’. De vormgeving refereert tevens aan industriële gebouwen en “de schrale ingenieurskunst van de mijnarchitectuur”. Dat is bijvoorbeeld herkenbaar in de overkapping

van het busstation – een Eiffelachtig stalen vakwerk en tegelijkertijd een pergola – of de uitwerking van de kozijnen. Voor ramen en deuren is een zo smal als mogelijk

Maankwartier is een verhoogd stadsdeel – een citadel, noemen Huisman en de architecten het. Zoals een citadel heeft ook het Maankwartier een binnen en een buiten, gescheiden door stedelijke wanden. Aan de zuidelijke centrumzijde begrenzen rijzige gebouwen het Maankwartier, aan de noordzijde staat een forse gekromde wand. De relatief gesloten buitenzijde van deze contour is de drager van de feitelijke bebouwing aan de binnenzijde. Het interieur van de citadel biedt beschutte pleinen en doorgangen met winkeltjes, cafés en woningen. Net als in een historische stad kunnen de hoogteverschillen in de wijk (ook) zonder gebruikmaking van liften en roltrappen worden overbrugd. Een intieme sfeer wordt voorts bereikt met het gevarieerde gevelbeeld, dat een organisch gegroeide wijk suggereert. Door de plaatsing van gevelopeningen niet op basis van de constructie of verkaveling te bepalen, versterken de kunstenaar en architecten dit beeld. Loggia’s, gaanderijen en riante trappartijen roepen mediterrane sferen op, net als de bogen en poorten. De bogen dienen ook om bovenliggende massa’s te laten

225

profielsysteem gekozen, dat bovendien voor dit project is aangepast.

PROFIELEN MET EEN NEUSJE Hoofdzakelijk is hier het Reynaers SL 38 raam- en deursysteem toegepast, dat veel bij renovatie van industrieel erfgoed wordt gebruikt. De SL 38-profielen hebben een ‘neusje’, legt Hans van der Looij van Reynaers uit: de kaderlijnen en tussenlijnen van het smalle aluminium profiel hebben een schuine kant, die oogt als de vroegere afwerking met stopverf. Op verzoek van Huisman en de architecten is dit ‘neusje’ aan de buitenzijde bij alle profielen iets hoger gemaakt. “Zo is er iets meer dieptewerking gecreeerd”, vertelt Van der Looij. “Voor de eenheid in uitstraling is dit zelfs doorgetrokken naar de toegepaste vliesgevelsystemen. Hier zijn de afdekkappen van de lijsten voorzien van een afschuining die refereert aan de traditionele stopverf.” Volgens de ontwerpers is het zeker niet de bedoeling om nostalgisch en historiserend te bouwen. Wel streven ze naar een ‘voor de hand liggende’, liefdevolle detaillering en materialisatie. De huid van een stad met een verleden moet ademen, leven, aldus de ontwerpers. Daarom krijgen de gevels van het Maankwartier tintverschillen, oneffenheden en soms de rauwheid van oude industriële gebouwen. In de wijk schakeren de gevels binnen een kleurtoon, aan de buitenzijde voelen de stedelijke wanden als een geheel. De citadel is echter geen onneembare vesting. De aansluitingen van het Maankwartier op bestaande straten is “uitnodigend, verlokkend en fraai” volgens de ontwerpers. Een voorbeeld daarvan is de overgang van het Maankwartier naar de Saroleastraat, die de belangrijkste ader tussen het stationsgebied en het stadscentrum vormt. Als geheel laat het Maankwartier zich opdelen in Zuid, Plaat en Noord. In Zuid worden appartementen, winkels, een parkeergarage en een parktalud gerealiseerd. De Plaat is de feitelijke noord-zuidverbinding voor voetgangers over het spoor. Zichtlijnen en herkenningspunten

226

ondersteunen ook de routing tussen Zuid en Noord.

MAANKWARTIER KOMT TOT LEVEN De bebouwing in Noord bestaat uit een sokkel met parkeergarages en grootschalige winkels; daarop is het Maanplein aangelegd, dat omsloten wordt door appartementen- en kantoorgebouwen. In de plint van de woonbebouwing zijn winkels van verschillende schaal opgenomen. Hier is ook het belangrijkste kunstwerk verrezen: de Maantoren met de Heliostaat. Het betreft een staalconstructie die een met de zon meedraaiende spiegelbol bevat. De Heliostaat weerkaatst daglicht tot diep in de onderliggende lagen, waaronder de parkeergarage.

In Noord komt het Maankwartier al tot leven. Een aantal grote winkels en de ondergrondse parkeergarage zijn geopend en kantoren zijn in gebruik genomen. Bewoners hebben de eerste huur- als koopappartementen betrokken. Noord toont volgens Huisman al aan dat het Maankwartier functioneert, en ook wat er bereikt kan worden als er een aantal mensen de durf heeft om een project anders aan te pakken en door te zetten. Het kan volgens de kunstenaar een stedelijke vernieuwing opleveren, die zelfs buiten Heerlen haar effect zal hebben. Artikel geschreven in samenwerking met Architectenweb (Robert Muis) en Reynaers. Fotografie: Hennie Raaymakers, DAPh

MODERNE DEUREN EN KASTEN OP MAAT. onzichtbare scharnieren met comfortsluiting | minimalistische kozijnen | handenvrij te bedienen | modulair | OPENENÒINÒBEIDEÒRICHTINGENÒ\ÒTOCHT ÒENÒGELUIDSARMÒ\ÒGEÊNTEGREERDEÒVENTILATIEÒ\ÒTAATSDEURENÒ x x x ANYWAYdoors biedt u een modulair maatwerk concept met hoogtechnologische en onderhoudsvriendelijke materialen. Al onze producten zijn toepasbaar in nieuwbouw en renovatie. Voor een vrijblijvende offerte met persoonlijke begeleiding nodigen wij u uit in één van onze toonzalen. www.anywaydoors.nl | MODERNE BINNENDEUREN | GLAZEN DEUREN | TAATSDEUREN | SCHUIFDEUREN | INLOOPKASTEN OP MAAT |

TRANSFORMATIE EN HERONTWIKKELING

Hoofdkantoor a.s.r.

HET HOOFDKANTOOR VAN A.S.R. IN UTRECHT, MET 86.000 M2 ÉÉN VAN NEDERLANDS GROOTSTE KANTOORGEBOUWEN, IS GETRANSFORMEERD VAN DONKERE KANTOORKOLOS NAAR EEN LICHT EN EIGENTIJDS KANTOORGEBOUW MET VEEL GROEN. VERANTWOORD ENERGIEGEBRUIK EN DUURZAAMHEID STAAN CENTRAAL. BIJZONDER IS DAT HET GEBOUW TIJDENS DE RENOVATIE IN GEBRUIK BLEEF. HET A.S.R.-PAND STAMT UIT DE JAREN ZEVENTIG. IN 2010 IS BESLOTEN OM DUURZAAM TE RENOVEREN MET ALS DOEL EEN TRANSPARANT, ENERGIEZUINIG, DUURZAAM EN KOSTENEFFICIËNT KANTOOR, WAAR HET NIET ALLEEN VOOR MEDEWERKERS FIJN IS OM TE WERKEN, MAAR WAAR OOK EXTERNEN VAN HARTE WELKOM ZIJN.

228

WINTERTUINEN IN DUBBELE GEVEL Voor meer openheid, daglichtinval en een lager energieverbruik is het gebouw volledig gestript en voorzien van een dubbele gevel. De conceptuele kracht ligt in het gevelontwerp; de buitenschil is plaatselijk ruimer om het gebouw gelegd zodat tussen de dubbele gevel ruimte ontstaat voor groene wintertuinen. Zij geven het gebouw een nieuwe, frisse uitstraling. De integraal ontworpen ‘zaagtandgevel’ zorgt bovendien voor maximale daglichtinval, een efficiënte ventilatie, een snelle bouwtijd met minimale overlast en een karakteristiek gevelbeeld.

ONTMOETINGSGEBIED Ontmoetingen worden gestimuleerd door de introductie van één centrale entree en een publiek gedeelte. De ruime entreehal is via een hoog atrium verbonden

TRANSFORMATIE EN HERONTWIKKELING

met brasserie, koffiebar, restaurant en ondergronds vergadercentrum, zodat een aantrekkelijk, ruim en levendig ontmoetingsgebied ontstaat met verschillende formele en informele werken overlegplekken.

INTERESSANTE WERKOMGEVING In nauwe samenwerking met a.s.r. is op basis van de specifieke werkprocessen een interieurconcept ontworpen met een grote diversiteit aan speciaal ontworpen werkplektypen. Voor extra daglichttoetreding en meer interactie tussen de afdelingen zijn in de diepe kantoorvleugels vides gemaakt. a.s.r. beschikt nu over een lichte, open en interessante werkomgeving die activiteit gericht werken stimuleert.

SOBERHEID EN KWALITEIT Met relatief beperkte financiĂŤle middelen is een kwalitatief hoge uitstraling behaald. Dit is o.a. bereikt

door toepassing van grafische patronen op eenvoudige materialen en door het laten terugkeren van het ontwerpthema met schuine vlakken. Er is gekozen voor materialen met een lange levensduur en oud meubilair is opnieuw bekleed om verspilling tegen te gaan. Dergelijke ontwerpkeuzes geven een verfijning en allure aan het interieur zonder dat het heel kostbaar is.

DUURZAAM RESULTAAT Het gebouw heeft een BREEAM Excellent ontwerpcertificaat , is van energielabel G naar energielabel A+ gegaan en is maar liefst 50% energiezuiniger geworden. De medewerkers hebben tijdens de verbouwing dicht naast de bouwvakkers gewerkt en ondanks de overlast hebben zij de renovatie met een 8 gewaardeerd.De groene binnentuinen, hoge vides, afwisseling van werkplektypen en het publiektoegankelijk

229

TRANSFORMATIE EN HERONTWIKKELING

“

Verantwoord energiegebruik en duurzaamheid staan centraal.

gedeelte met koffiebar, brasserie, werklounge, restaurant en fitness zorgen voor een stimulerende kantooromgeving. Dit, in combinatie met de goede akoestiek en verspreiding van daglicht, maken a.s.r. tot een plezierige en comfortabele werkplek waar ook externen van harte welkom zijn. Daarom is a.s.r. een Seats2Meet-locatie. Zowel bezoekers als medewerkers worden ontvangen in een ruime, centrale hal. Van daaruit kunnen zij naar het ondergronds vergadercentrum, naar de koffiebar en restaurant op de eerste verdieping of naar één van de beveiligde kantoorvleugels. Het restaurant heeft verschillende typen zitjes, zodat het buiten lunchtijd door gebruikt kan worden om bijvoorbeeld informeel gasten te ontvangen of om samen te werken. Op de beveiligde kantoorverdiepingen liggen verschillende typen werkplekken, van afgesloten belplekken en stilteruimtes tot comfortabele loungehoekjes en overlegzitjes. Hoge vides zorgen voor extra daglicht, een bijzondere ruimtelijkheid en interactie tussen de afdelingen. De groene binnentuinen en daktuinen maken de werkomgeving nog aantrekkelijker en bieden bovendien een bijzondere alternatieve werkplek. Door de uitstekende wifi verbinding kunnen zowel medewerkers als bezoekers namelijk overal in het gebouw werken. In 2014, toen het project nog slechts voor een derde deel was opgeleverd, ontving a.s.r. van Intermediair de prijs voor Beste Kantoorgebouw van Nederland. De nominatie kwam vanuit de eigen medewerkers. Volgens Intermediair waren zij vol lof vanwege het vele daglicht, de openheid, de inspirerende en prettige sfeer en de aandacht voor duurzaamheid.

230

'Prachtige duurzame renovatie van een oorspronkelijk oud, donker en lelijk pand', schreef een medewerker aan Intermediair. 'Zonder nieuwbouw toch in staat om het als nieuw aan te laten voelen,' schreef een ander. Niet alleen de opdrachtgevers, maar ook de gebruikers zijn dus zeer te spreken over hun vernieuwde werkplek. In 2017 is hier de prijsuitreiking van BNA Beste Gebouw van het Jaar gehouden, en heeft in 2016 meegedongen in voornoemde wedstrijd

Architectenbureau: Team V Architectuur DGMR Advies Bouwfysica en Brandveiligheid Aannemer: Bouwcombinatie Archimedes (Ballast Nedam en Kuijpers) Nieuwegein Fotograaf: Jannes Linders & Herman de Winter

7 BNA SERVICE VOOR OPDRACHTGEVERS HULP BIJ GESCHILLEN BNA ONDERZOEK

Gevelfolie waardevolle vervanger van schilderwerk Nauwelijks onderhoud. Kleurecht, ook bij blootstelling aan UV-licht. Een uiterst strak eindresultaat én een garantieperiode van 10 jaar. Dat zijn in een notendop de voordelen van het beplakken van gevels met kwalitatief hoogwaardige folie ten opzichte van het schilderen.

We hebben de oude bruine aluminium kozijnen met folie behandeld. Het is een klus die erg nauw luisterde en waarbij secuur kunnen werken onmisbaar is. Daarnaast zijn we op dit moment bezig met de Gildeopleidingenschool in Roermond. Het project draait in de zomervakantie gewoon door, omdat er dan geen leerlingen aanwezig zijn. We zijn dan met ongeveer 10 mensen continu bezig. Het is een mooi project om aan mee te mogen werken.”

‘Gevelfolie maakt oude gevels en afgebladderd kozijnwerk weer als nieuw’ “Onlangs hebben we het voormalige klooster Huis ter Schie in Rotterdam, dat door Omroep Max-directeur Jan Slagter werd gekocht, mogen behandelen”, vertelt Henk de Bruin, directeur van Holland Geveltechniek, een totaalleverancier die gespecialiseerd is in kwalitatief hoogwaardige geveloplossingen.

De perfecte combinatie Wij spelen in op de wensen van de klanten en zijn we continu bezig met nieuwe ontwikkelingen en toepassingen, waarvan de façade- ﬁlm er een is. “Inmiddels zijn we ook door andere scholengemeenschappen benaderd”, vult De Bruin aan. “Eerder hebben we ook de Herman Brood Academie een totaal nieuw uiterlijk gegeven, door de kozijnen waarvan de verf afbladderde een nieuw uiterlijk te geven.

‘Gevelfolie is een prima alternatief voor schilderwerk’ HOLLAND GEVELTECHNIEK DE WRAP FOLIE SPECIALIST Leverancier en Applicator Holland geveltechniek is gecertificeerd verwerker door Avery Dennison conform de Specialist Façade Installer norm. Dit betekend dat Holland geveltechniek werkt volgens de voorschriften die Avery heeft afgenomen middels de opleiding met folie. Hier is het SFI certificaat voor uitgereikt. Door de vele ervaring die Holland geveltechniek inmiddels heeft vergaard in de verwerking van Avery Facade film en de SFI certificering kom je in aanmerking voor de speciale projectgarantie ICS van Avery. De ICS-Prestatiegarantie is een mondiaal open-garantiesysteem. Het geeft zekerheid aan converters, installateurs en eindgebruikers, omdat het de prestaties van Avery Graphics films met gekwalificeerde componenten garandeert.

4e Industriestraat 11c 3133 EK Vlaardingen

010-7371263 info@hollandgeveltechniek.nl

WWW.HOLLANDGEVELTECHNIEK.NL 232

Ik geloof dat Holland Geveltechniek en Avery samen een hele goede combinatie vormen, omdat we de opdrachtgever vanaf de tekentafel tot en met eindoplevering, van advies, ontwerp, calculatie en realisatie ter zijde kunnen staan. We combineren het beste uit twee werelden voor onze opdrachtgevers en opdrachtgevers in spé. Wat ook van belang is, is dat we met topkwaliteit folies werken: met folie van het merk Avery en 3M. En die merken zijn bij het gros van de architecten al bekend is omdat ze garant staan voor een uiterst goede kwaliteit en perfecte uitstraling. Ook op de lange termijn.”

BNA SERVICE VOOR OPDRACHTGEVERS

Hulp bij geschillen

TUCHTRECHT EN DEKENEN BNA bureaus worden geacht integer en dienstbaar te handelen. Ze zijn gebonden aan de BNA gedragsregels en onderworpen aan het BNA tuchtrecht. Vindt u dat uw architect niet integer en dienstbaar handelt, dan kunt u een beroep doen op het College van Toezicht, of te rade gaan bij een van de dekenen.

COLLEGE VAN TOEZICHT EN RAAD VAN BEROEP Het College van Toezicht oordeelt - desgevraagd over de wijze waarop de leden van de BNA hun beroep uitoefenen en de gedragsregels in acht nemen. Het College bestaat uit twee onafhankelijke juristen (de voorzitter en de secretaris) en twee leden van de BNA. College van Toezicht Juristen: mr. Leo Spigt (voorzitter), mr. Annerie Smolders (secretaris), mr. Esther Hoogstraate (secretaris). Leden: Pierre Maas, Freerk Hoekstra, Roelof Gortemaker en DaniĂŤlle Segers. Secretariaat: Marijke Zandhuis: cvt@bna.nl Raad van Beroep Juristen: mr. Kees Streefkerk (voorzitter), mr. Wouter Post (secretaris). Leden: Caroline Bijvoet, Hans Goverde en Hans van den Dobbelsteen. Secretariaat: W. (Wouter) Post; post@sixadvocaten.nl

DEKENEN De dekenen borgen de juiste uitoefening van het architectenberoep. Ze zijn wegwijzers, bemiddelaars en vertrouwenslieden in kwesties tussen opdrachtgevers en BNA-architectenbureaus. Daarbij houden ze altijd de rechten, belangen en plichten van de beroepsgroep voor ogen, waaronder de BNA Gedragsregels. De dekenen zijn benoemd op basis van hun kennis, ervaring en onpartijdigheid.

DRENTHE Pieter Brink - e pieterbrink@bureaubeno.nl FLEVOLAND Vacature ten tijde van drukken van dit exemplaar FRIESLAND Hylko Zwart - e hg.zwart@vmez.nl GELDERLAND Ronald Plug - e ronald@plug-innovatie.nl Gerhard Simonetti - e gsimonetti@ds41.nl GRONINGEN Wicher van der Wal - e info@walarchitecten.nl ZUID-HOLLAND Dirk van Bodegom - e d.j.vanbodegom@inter.nl.net Hans de Moor - e h.de.moor@spring-architecten.nl NOORD-BRABANT Ernst Joosten - e ernst@ernst-architect.nl Frank van Dillen - e frank@mbvda.nl LIMBURG Henk Verheij - e verheijarch@hetnet.nl OVERIJSSEL Guus Zeilemaker - e zeillemaker@phi-architectuur.nl Rob Moritz - e robmoritz@19hetatelier.nl ZEELAND Guus van Bebber e vanbebber@architectenalliantie.nl Meer informatie over het tuchtrecht en het dekenensysteem vindt u op bna.nl/hulp-bij-geschillen

NOORD-HOLLAND Peter van der Laan - e info@peterlaan.nl Peter Sas - e petersas@petersasarchitecten.nl UTRECHT Jan Griffioen - e jan.griffioen@griffioenarchitecten.nl 233

BNA SERVICE VOOR OPDRACHTGEVERS

BNA Onderzoek

BNA Onderzoek is een laboratorium voor slimme ruimtelijke ideeĂŤn. BNA Onderzoek brengt architecten, onderzoekers, marktpartijen en overheden samen om na te denken over maatschappelijke vraagstukken. Niet alleen de vraagstukken die nu spelen zoals demografische krimp, verstedelijking en duurzaamheid. We proberen ook te ontdekken waar in de toekomst de slimme, creatieve en verbindende blik van de architect kan helpen maatschappelijke problemen op te lossen. BNA Onderzoek biedt architectenbureaus de kans om in multidisciplinaire teams hun kennis te verbreden en nieuwe ontwerpopgaven te verkennen. Door samen met alle betrokken partijen aan beeldende scenarioâ&#x20AC;&#x2122;s te werken, biedt BNA Onderzoek probleemhouders inspiratie en handvatten voor ontwikkelprocessen.

234

Snelweg en stad – meer leefbaarheid en ruimte IN 2016 VOND DE ONTWERPSTUDIE ‘SNELWEG EN STAD – MEER LEEFBAARHEID EN RUIMTE’ PLAATS. IN DEZE STUDIE WERD EEN VIJFTAL LOCATIES LANGS DE RINGWEGEN VAN AMSTERDAM, ROTTERDAM EN UTRECHT VERKEND OP BASIS VAN ONTWERPEND ONDERZOEK. UITGANGSPUNTEN WAREN HIERBIJ TOEKOMSTBEELDEN WAARBIJ AUTOBEZIT EEN ACHTERHAALD STATUSSYMBOOL IS, STEDEN NOG VERDER VERDICHT MOETEN WORDEN VANWEGE DE GROTE WONINGBOUWOPGAVE EN WAARBIJ HET WAGENPARK EMISSIEVRIJ IS. DE STUDIE WAS EEN GEZAMENLIJK INITIATIEF VAN BNA ONDERZOEK, DE TU DELFT, DE GEMEENTEN AMSTERDAM, ROTTERDAM EN UTRECHT, DE PROVINCIE UTRECHT, EN DE DIRECTORATEN-GENERAAL BEREIKBAARHEID, RUIMTE EN WATER EN RIJKSWATERSTAAT VAN HET MINISTERIE VAN INFRASTRUCTUUR EN MILIEU.

Begin 2016 werden er in verschillende steden milieuzones geïntroduceerd. De overheid stuurt op schoner autoverkeer, een ontwikkeling die ook door de technologische vooruitgang in de toekomst tot grote veranderingen zal leiden. Automatische en elektrische voertuigen zullen consequenties hebben voor het verkeer, modaliteitskeuzen, de bereikbaarheid, het ruimtegebruik, de infrastructuur en het milieu. Kunnen toekomstbeelden van deze aanstaande ontwikkelingen in combinatie met bestaande en voorgenomen plannen ons helpen om het huidige beeld van mobiliteit, infrastructuur en leefomgeving te relativeren?

BNA onderzoek

BNA SERVICE VOOR OPDRACHTGEVERS

Wat zijn dan mogelijke kansen, ideeën en visies voor de ringwegen, de aantakking en wisselwerking met het stadsnetwerk en voor de nabij gelegen (bebouwde of onbebouwde) ruimte? – In de twee Amsterdamse cases stond een transformatieopgave van belangrijke verbindingswegen die de ring A10 kruisen naar stadsboulevards met een gemengd programma centraal. – In de twee Rotterdamse cases stond de gebiedsontwikkeling centraal rondom twee deeltracés van de huidige ring, die nu een grote barrière vormen en een zware milieubelasting zijn voor direct aangelegen woonwijken. – De Utrechtse case was een complex vraagstuk rondom het Utrecht Science park en de verbindingen met de stad over de snelweg heen. In deze ontwerpstudie onderzochten we de ‘ontwerptaal’ van dergelijke opgaven. Welke programma’s kunnen aan de veranderende manieren van vervoer worden gekoppeld? Welke stedelijke functies gedijen rond een snelweg en kunnen ook zorgen voor de juiste verdienmodellen? Kan de kleinschaligheid van de Nederlandse stad (een domein van fietsers en voetgangers) in relatie tot de grootschaligheid van de snelweg tot nieuwe ideeën leiden? Hoe adaptief of robuust zijn de voorgestelde oplossingen en ontwerpen binnen recent ontwikkelde toekomstscenario’s voor autobezit en geautomatiseerde voertuigen? Welke maatregelen zijn no-regret en wat kan meegroeien met de toekomstige ontwikkelingen? De studie maakte creatieve energie los op het niveau van de vijf cases, en liet een breed scala aan mogelijkheden zien voor de toekomst van de ringwegen binnen het Nederlandse stedelijke landschap. Zeven multidisciplinaire teams van architecten, stedenbouwkundigen, landschapsarchitecten, verkeersdeskundigen, ruimtelijk economen, planologen en andere disciplines keken met en onder begeleiding van de stakeholders naar de huidige situatie en toekomstscenario’s voor de ringwegen en het ruimtegebruik eromheen. De uitkomsten, een breed scala aan verrassende oplossingen voor de snelweg en zijn omgeving, laten niet alleen zien wat een ontwerpende blik vermag, maar bieden ook concrete handvatten voor de stakeholders: zij kunnen morgen al beginnen de eerste stappen te zetten.

235

BNA SERVICE VOOR OPDRACHTGEVERS

Op 15 februari 2017 is het boek gepresenteerd in het kader van een feestelijke bijeenkomst aan de TU Delft. Tijdens de middag las Tijs van den Boomen, redacteur van het boek ‘Snelweg x stad’, uit zijn essay ‘Rondje Randstad’, lieten de zeven ontwerpteams de highlights uit hun ontwerpstudies zien, en vond er een levendig debat plaats onder de leiding van Paul Gerretsen(Agent Vereniging Deltametropool). Aan het debat namen deel: Jos Arts (Topadviseur leefomgeving Rijkswaterstaat, bijzonder hoogleraar Milieu en Infrastructuur planning, RUG); Daan Zandbelt (Rijksadviseur voor de Leefomgeving); Vincent Marchau (Hoogleraar Onzekerheid en adaptiviteit van maatschappelijke systemen, Radboud Universiteit/ STT en TRAIL Research School); Danielle Snellen (Sector Verstedelijking en Mobiliteit, PBL); Henk Nijmeijer (Hoogleraar Dynamics & Control, Automotive technology, TU Eindhoven); Wilfried van Winden (architect, auteur ‘The diabolic highway’).

Het eerste exemplaar van het boek werd overhandigd aan René Vrugt (directeur Omgeving, Communicatie en Strategie Rijkswaterstaat). ‘Snelweg x stad’ is te verkrijgen in de vakboekhandel en via bna.nl/shop/ De publicatie is een gezamenlijk initiatief van BNA Onderzoek, de TU Delft, de gemeenten Rotterdam en Utrecht, de provincie Utrecht, de Directoraten-generaal Bereikbaarheid, Ruimte en Water en Rijkswaterstaat van het Ministerie van Infrastructuur en Milieu, Vereniging Deltametropool, Universiteit Antwerpen en uitgeverij Public Space.

ZEVEN MULTIDISCIPLINAIRE TEAMS: Teams per ontwerplocatie Amsterdam Lelylaan – Lars van Hoften (UNStudio), Dana Behrman (UNStudio), Christiaan Kwantes (Goudappel Coffeng), Robbert Lohmann (2getthere), Teun van den Dries (GeoPhy) Amsterdam Gooiseweg – Marijn Schenk (NEXT architects), Eric Frijters (FABRIC), Harm Veenenbos (veenenbos en bosch landschapsarchitecten), Arjan Kool (veenenbos en bosch landschapsarchitecten), Rene Snijders (Grontmij) Utrecht Science Park – Ton Venhoeven (VenhoevenCS architecture+ urbanism), Niels Heeres (Grontmij), René Kuiken Urbanism, Martijn Al landschapsarchitect – Noortje ter Heege (Benthem Crouwel Architects), Marten Wasman (Benthem Crouwel Architects), Danny Edwards (Edwards stadsontwerp), RoelofJan Pierik (Bonotraffics BV), Tom Bosschaert (Except integrated sustainability), Bart Stoffels (Except integrated sustainability) Rotterdam A20 – Mauro Parravicini (Mauroparravicini bv), Francesco Garofalo (Openfabric), Marta M Roy Torrecilla (Kartonkraft), Kai van Hasselt (Shinsekai Analysis), Marcel van Lieshout (MOVE Mobility) – Caroline Bijvoet (Bijvoet architectuur & stadsontwerp), Ruud Reutelingsperger (Maatschap Observatorium), Peter Volken Smit (ontwerper stedelijk interieur en verkeer), Marit Janse landschapsarchi-

236

tect, Arie Lenkeek programmamaker, Moniek Driesse ontwerp en architectuuronderzoek, Andre de Baerdmaker (Bureau Stadsnatuur) Rotterdam A13 – Prof. Francine Houben (Mecanoo), Willem Jan Snel (Mecanoo), Robbert Guis (Mecanoo), Michiel Muller (Abel Delft), Arnold Reijndorp (Socioloog) De begeleidingsgroep van het project bestaat uit de volgende personen – Paul Gerretsen, agent Vereniging Deltametropool en voorzitter Community of practice Infrastructuur van BNA Onderzoek – Martin Guit, senior adviseur integrale strategische mobilteitsvraagstukken gemeente Rotterdam

BNA onderzoek

BNA SERVICE VOOR OPDRACHTGEVERS

– Esther Reith, senior stedenbouwkundige, Ruimte en Duurzaamheid gemeente Amsterdam – Claar Talsma, adviseur Stedelijke Ontwikkeling gemeente Utrecht – Marielle Hoefsloot, Coördinator ruimtelijke kwaliteit, provincie Utrecht – Hans de Boer, Projectmanager Delft Infrastructures & Mobility Initiative (DIMI), TU Delft – Michel Duinmayer, senior beleidsadviseur ministerie IenM, unit strategie – Raymond Linssen, adviseur Rijkswaterstaat, Ministerie van IenM – Michaela Stegerwald, Stegerwald Designs, lid Community of practice Infrastructuur – Jutta Hinterleitner, programmamanager BNA Onderzoek UNStudio: The Hub/A10

237

BNA SERVICE VOOR OPDRACHTGEVERS

Licht verdicht

DE GEMEENTE ROTTERDAM HEEFT ZICH TOT DOEL GESTELD MEER WONINGEN TOE TE VOEGEN AAN HET CENTRUM VAN DE STAD. VEEL VAN DE NAOORLOGSE GEBOUWEN IN HET CENTRUM HEBBEN DRAAGCONSTRUCTIES, DIE HET MOGELIJK MAKEN HET GEBOUWEN OP TE TOPPEN EN BOVENOP HET BESTAANDE GEBOUW FUNCTIES TOE TE VOEGEN. GEZIEN DAARDOOR OOK DE KARAKTERISTIEKE NAOORLOGSE BEBOUWING KAN BLIJVEN BESTAAN, IS OPTOPPEN EEN VOOR DE HAND LIGGENDE OPTIE. EERDERE VOORBEELDEN, ZOALS HET 114 WONINGEN TELLENDE GEBOUW DE KAREL DOORMAN DAT IS VERREZEN BOVEN OP HET VOORMALIGE WARENHUIS TER MEULEN, TONEN AAN DAT DEZE AANPAK WERKT EN KAN LEIDEN TOT EEN PERFECTE SYMBIOSE UIT NAOORLOGSE PLINT EN CENTRAAL, EIGENTIJDS WONEN. In deze ontwerpstudie, doorgevoerd in 2016, werkten de eigenaren van drie binnenstedelijke locaties samen met het Cluster Stadsontwikkeling van de gemeente Rotterdam en BNA Onderzoek. Zeven interdisciplinaire ontwerpteams keken in samenwerking met de stakeholders naar mogelijkheden voor lichte optoppingen op de drie geselecteerde gebouwen: GGD en Keuringsdienst van Waren aan de Schiedamsedijk, Weenapoint aan het Kruisplein en Lumière aan de Lijnbaan. De ontwerpvragen – Grensverleggende ideeën voor optoppen in naoorlogse binnensteden – Constructieve oplossingen – Programmatische verrijking van de locaties – Vraagstuk herbestemming / opwaardering van de bestaande plint – Parkeeroplossingen voor deze nieuwe verdichtingsopgave – Buitenruimte boven maaiveld De deelnemers aan de studie werkten in zeven multidisciplinaire teams, samengesteld uit architecten, constructief ingenieurs, stedenbouwkundigen, cultuurhistorici, vastgoed-experts en andere disciplines, ondersteund en begeleid door de gebouweigenaren. Licht Verdicht is een pleidooi om niet de weg van de minste weerstand te kiezen en waar mogelijk voort te bouwen op wat er al is.

238

Licht Verdicht – Grensverleggende ideeën voor optoppen in de binnenstad van Rotterdam Het boek is op 11 mei 2017 gepresenteerd tijdens een feestelijke bijeenkomst in Het Nieuwe Instituut in Rotterdam. Wonen in het hart van de stad, midden in de stedelijke ‘vibe’, is weer in. Dat betekent dat steden voor een uitdagende verdichtingsopgave staan. Zo ook Rotterdam. In Licht Verdicht, een onderzoek naar verdichten door optoppen, keken zeven multidisciplinaire ontwerpteams hoe zij de Rotterdamse binnenstad letterlijk naar grotere hoogte kunnen brengen. Het boek laat zien hoe we nieuwe ruimte kunnen creëren bovenop de oude reuzen die er al staan. Vernieuwing zonder sloop: het kan – met wat doorzettingsvermogen – tot mooie dingen leiden. Zoals Hans Ibelings in zijn beschouwing schrijft: Licht Verdicht is een pleidooi om niet de weg van de minste weerstand te kiezen en waar mogelijk voort te bouwen op wat er al is. In een kort maar krachtig programma bespraken Fred Schoorl (directeur BNA) en Patrick van der Klooster (directeur AIR) het belang van verdichting van de

Rotterdamse binnenstad, en vertelde Marc Ibelings (Ibelings van Tilburg Architecten) over het begin van de ontwerpstudie. Daarna belichtte Hans Ibelings, als auteur betrokken bij de publicatie, via Skype de open houding waarmee Rotterdam steeds weer experimenten aangaat en daarmee zorgt voor een bijzonder architectuurklimaat. De ontwerpteams lichtten in korte presentaties hun plannen toe, en tot slot werd er over de betekenis van de studie gedebatteerd met: Patrick van der Klooster, Arjen Knoester (senior stedenbouwkundige binnenstad gemeente Rotterdam), Marc Ibelings, Michelle Corbeau (ontwikkelaar bij AM), Harm Tilman (hoofdredacteur De Architect) en Han Michel (voorzitter commissie voor Welstand en Monumenten Rotterdam). De publicatie is een gezamenlijk initiatief van BNA Onderzoek, Ibelings van Tilburg Architecten, Gemeente Rotterdam, NLingenieurs, Manhave Vastgoed, AM BV en de Maarsen Groep Zeven multidisciplinaire teams: Ontwerpteams GGD/Keuringdienst van Waren – Jeroen Dirckx, Vincent Hector, Irma van Oort, Masha Pidodnia, Joost Robignon, Edward Schuurmans, Yuka Takeuchi en Sarah Wolff (KCAP), Saskia Kieboom en Rob Stark (IMd), Mark Kuijpers (Facton), Wijand Galema (Architectuurhistoricus)

BNA onderzoek

BNA SERVICE VOOR OPDRACHTGEVERS

– Mauro Parravicini, Emanuele Risdonne en Carolina Sironi (mauroparravicini bv), Maurice Hermens en Michiel Visscher (Royal HaskoningDHV), Marta Roy Torrecilla (Kartonkraft), Francesco Garofalo (Openfabric), Kai van Hasselt (noha) Lumiére Lijnbaan – Adam Smit en Mijke Rood (ZZDP Architecten), Walter Spangenberg en Rudi Roijakkers (ABT), Edwin Santhagens en Stephen Tas (Santenco), Hortense Koster (Trndmrkr) – Rob Meurders, Theo Hauben en Thomas Dirrix (diederendirrix), Michel Schamp en Bobbejan Scholten (Aronsohn), Peter van der Helm (PHUrbanism), Deborah Lambert en Marnix Vink (Felixx), Wijnand Galema (Architectuurhistoricus) – Marjolein van Eig, Maxim Ross en Marinda Verschoor (BureauVanEig), Pim Peters en Elise van de Westenbrugge (IMd), Ivar Branderhorst, Piet Koole en Freek van Riet (Ziegler Branderhorst) Weenapoint – Patrick Fransen, Stephanie Lama, Amaia Oyarbide, Blaz Solar, Shie Suzuki, Barbara Weber en Daan van Westen (NOAHH), Jan van der Windt (Zonneveld), Tom Bergevoet en Dominykas Savickas (temp. architecture), Sander van Eerden, Jacco van Leeuwen en Jan van de Windt (Zonneveld), Lonneke Gordijn en Eva Smeltekop (Studio Drift), Raquel van Donselaar en Hanneke Kijne (HOSPER) – Björn van Rheenen (SPONGE Architects), Erik Klein en Rob Hoogenboom (Aronsohn), Bas Horsting (BASTA Urbanism) Begeleidingsgroep van het project – Esther Heemskerk, Stadsontwikkeling, Gemeente Rotterdam – Arjen Knoester, Stadsontwikkeling, Gemeente Rotterdam – Michelle Corbeau, AM BV – Ton Boon, Maarsen Groep – Luuk Kops, Maarsen Groep – Steven Manhave, Manhave Vastgoed – Jan Bouvy, Manhave Vastgoed – Marc Ibelings, Ibelings van Tilburg architecten – Jutta Hinterleitner, programmamanager BNA Onderzoek – Henk Jan Visser, beleidsmedewerker Bouw & Vastgoed NLingenieurs – Tom Schoo, beleidsmedewerker Bouw & Vastgoed NLingenieurs

239

Eenvoudig openen van deuren met een smartphone. De nieuwe intelligente toegangsverlening met WLAN-techniek.

Dagelijks gebruikt u uw smartphone voor meerdere toepassingen. Ook al om de deur te openen? Dit kan op eenvoudige wijze ook met uw mobiel geregeld worden. Openen en toezicht houden van uw deur kan probleemloos en comfortabel met uw smartphone. SmartConnect easy maakt een eind aan die onhandige sleutels, die altijd zoek zijn. Gebruik hiervoor uw smartphone. Zo eenvoudig gaat inmiddels het sluiten wooncomfort. SmartConnect easy staat niet alleen garant voor een slimme bediening, maar ook voor een eenvoudige, kabelloze en efďŹ ciĂŤnte installatie. Slechts een standaard wandcontactdoos is voldoende, de rest geschiedt uitsluitend via een gebruiksvriendelijke app. Het toekomstgerichte SmartConnect easy systeem is de meest optimale oplossing om veilig uw huis- of welke deur dan ook te openen en hierop toezicht te houden. Geniet van het veilige gevoel ook onderweg, op welke plaats dan ook, simpel door on-line met het systeem te communiceren. Niets is geruststellender als de deur goed gesloten is.

240

Smart-Home techniek voor de deur

SmartConnect easy â&#x20AC;&#x201C; voor aansturing van de FUHR Motor meerpuntssluitingen. )FFM FFOWPVEJH NFU VX TNBSUQIPOF PQFOFO FO UPF[JDIU IPVEFO PQ EF '6)3 motor-meerpuntssluitingen. De intelligente besturing van SmartConnect easy draagt er zorg voor dat er nog meer toepassingen mogelijk zijn. Heeft u een hekel aan regen en of donkerte: dan kunt u uw garagedeur en of verlichting ook bedienen met de smartphone vanuit de auto. Nu al staan er meerdere systeem componenten voor het moderne wonen tot uw beschikking: elektrische sluitplaten, deurbel, schakelbare wandcontactdozen, universele draadloze ontvangers voor garagedeuren, poorten of rolluiken. SmartConnect easy â&#x20AC;&#x201C; ideeÃ«n voor verhoging wooncomfort buiten de deur om â&#x20AC;&#x201C; achter deze moderne toegangsverleningstechniek staat een vooraanstaande Duitse producent van hoogwaardige meerpuntssluitingen.

Uw slimme voordelen: Ç&#x160; $PNGPSUBCFMF BBOTUVSJOH FO UPF[JDIU PQ EF '6)3 NFFSQVOUTTMVJUJOHFO Ç&#x160; 4NBSU )PNF BOTUVSJOH WBO HBSBHFEFVS WFSMJDIUJOH FMFLUSJTDIF TMVJUQMBBU FUD Ç&#x160; *OEJWJEVFFM HFCSVJLTCFIFFS UPU HFCSVJLFST Ç&#x160; )FU PQTMBBO WBO KPVSOBBMQPTUFO Ç&#x160; %SBBEMPPT FO WFJMJH EBOL[JK 8-"/ UFDIOJFL

. /-

Ç&#x160; &FOWPVEJH JO UF SJDIUFO JO EF MPLBMF 8-"/ FO JOUFSOFUPNHFWJOH FUHR Benelux B.V.

Ç&#x160; .BLLFMJKL FO JOUVÂUJFG UF CFEJFOFO BQQ WPPS J04 FO "OESPJE

Galvanistraat 55 6716 AE Ede Tel.: +31 318 691 100 Fax: +31 318 691 109 www.fuhr.nl verkoop@fuhr.nl

Ç&#x160; &FOWPVEJH VJU UF CSFJEFO

Voor meer informatie vewijzen wij u graag naar onze website: www.smart-door.net

241

MARKT VISIE

DE LEVERANCIER

HET HELE JAAR HUISELIJKE GEZELLIGHEID MET DE E-MATRIX HAARD GLEN DIMPLEX

‘Genieten van een realistisch vlameffect met een zeer laag energieverbruik’

242

De e-MatriX is een nieuwe elektrische haard van Faber die een vuureffect creëert dat bijna niet van echt is te onderscheiden. De haard is bij uitstek geschikt voor mensen die het hele jaar door willen genieten van een openhaardvuur. De e-MatriX geeft namelijk fantastisch realistische vlammen, geeft geen warmte af en de energieconsumptie is zeer laag. Elektrische haarden bestaan al enkele decennia. Ze zijn vooral populair in Engeland en NoordAmerika. In Europa is dat minder omdat consumenten het ‘nep vuur’ vinden, zegt Gert-Jan Roelofs van Glen Dimplex, het moederbedrijf van Faber. “Een beetje kitscherig zelfs. Maar met het gepatenteerde Opti-Myst effect is dat zeker niet meer het geval.”

ONGEKEND Roelofs legt uit dat het Opti-Myst systeem bestaat uit waterverneveling die wordt aangestraald door LED-verlichting. “Dat zorgt voor een vuureffect dat verdacht veel lijkt op echt. Met één druk op de knop van de afstandsbediening heb je een prachtig effect dat ongekend is in de wereld van elektrisch vuur.”

GAS VERDWIJNT Nieuwbouw woningen hebben steeds vaker geen gasaansluiting en uiteindelijk zal het gas zijn dominantie verliezen ten gunste van elektriciteit. Ook zijn nieuwbouwpanden tegenwoordig beter geïsoleerd. De e-MatriX is vooral geschikt voor deze gebouwen met minder warmtebehoefte. “Het probleem is namelijk dat een conventionele haard te veel warmte afgeeft voor dit soort panden. Dat is met deze nieuwe elektrische haard niet het geval.”

UITVOERINGEN

OPTI-MYST CASSETTES

Het is mogelijk de haard uit te voeren met frontglas, met tweezijdig (hoek) of met driezijdig glas. Een vakman kan het systeem inbouwen en afwerken met bijvoorbeeld kasten, of strak pleisterwerk. Het vuur kan naar wens gedecoreerd worden met echt hout en/of as. Voor de installatie is slechts een aansluiting op de waterleiding en elektriciteit nodig. “Voor de consument die het genot van echte vlammen in een open haard wil, is de e-MatriX de ideale oplossing.”

In oktober gaat de eerste serie e-MatriX haarden in productie en aansluitend zal de haard bij circa tachtig dealers te bewonderen zijn. “En in onze showroom in Heerenveen.” De levertijd is net als voor de andere haarden circa twee tot drie weken. Behalve haarden levert Fabert ook Opti-Myst Cassettes in afmetingen van veertig, vijftig en honderd centimeter breed. De cassettes kunnen aan elkaar gekoppeld worden. “We zijn op dit moment in gesprek met een architect in Amsterdam om een elektrisch vuur van acht meter aan te leggen.”

ADVIESFUNCTIE Faber installeerde recent op een vakantiepark in Duitsland een serie haarden met het Opti Myst-effect. “De parkeigenaar wilde dat de haard na twee uur automatisch afslaat. Die extra feature hebben we ingebouwd. Architecten die het systeem willen aansluiten op een domotica-systeem, of die andere wensen hebben, kunnen contact met ons opnemen.” Roelofs benadrukt dat Faber voor projecten sowieso graag meedenkt en adviseert over de beste oplossing.

MATRIX GASHAARDEN Behalve de elektrische haarden is er ook de serie Matrix gashaarden. “Met gepatenteerd Log-Burner systeem. Hierdoor komen de vlammen niet alleen uit de brander, maar ook uit de imitatie-houtblokken. Een mooie haard voor huizen met een gasaansluiting. En omdat het een gesloten verbrandingssysteem is, kan de architect kiezen of hij de rookgasafvoer door het dak of de muur wil laten gaan.” De komende tijd zal Glen Dimplex doorgaan met het verder verduurzamen van haar producten. Het e-MatriX programma wordt verbreed en dat geldt ook voor de Opti Myst-vuren. Voor de traditionele gashaarden werkt het bedrijf aan een systeem waardoor er minder warmte verloren gaat. “Dat zal over ruim een jaar op de markt komen, verwacht ik.” “Het uitgangspunt is altijd: een zo mooi mogelijk vlameffect, met de hoogst mogelijke efficiency tegen de laagste kosten. Of anders gezegd: kunnen genieten van het vlameffect plus voorkomen dat het te warm wordt en dat je energie verspilt.” 243

Producten voor kinderen Praktisch en gemakkelijk te verzorgen

HEWI producten voor kinderen zijn afgestemd op de behoeften van kleine gebruikers. Vrolijke kleuren scheppen een kindvriendelijke sfeer. Vanaf nu bieden wastafels en spiegels met accenten in appelgroen extra kleurige speelruimte voor de vormgeving in de kinderbadkamer.

Meubels | Wastafels | Accessoires | BarriĂ¨revrij | Beslag

244

www.hewi.com

1 8 CONTACT MET DE BNA BNA BUREAU

CONTACT MET DE BNA

BNA Bureau

BIJNA 1200 ARCHITECTENBUREAUS ZIJN VERENIGD IN DE BNA, BRANCHEVERENIGING NEDERLANDSE ARCHITECTENBUREAUS. DE BNA IS EEN NETWERK DAT MODERN, CREATIEF ONDERNEMERSCHAP BEVORDERT. MET ALS DRIJFVEER DE KRACHT VAN ARCHITECTUUR VOOR DE LEEFOMGEVING. BNA, Branchevereniging Nederlandse Architectenbureaus Jollemanhof 14, 1019 GW Amsterdam Postbus 19606, 1000 GP Amsterdam 020 555 36 66 bna@bna.nl bna.nl

BESTUURSSECRETARIAAT De voorzitter en het bestuur van de BNA zijn te bereiken via het bestuurssecretariaat. BNA, Branchevereniging Nederlandse Postbus 19606, 1000 GP Amsterdam 020 555 36 21 bestuur@bna.nl

BESTELLINGEN Publicaties van de BNA kunt u bestellen via bna.nl/shop.

BNA.NL De redactie van bna.nl is in handen van Renson van Tilborg en Liselore Zoeteweij Postbus 19606, 1000 GP Amsterdam rvantilborg@bna.nl lzoeteweij@bna.nl Voor advertentiemogelijkheden op bna.nl neemt u contact op met: Elma Media B.V. T 0226 33 16 00 E info@elma.nl I www.elma.nl

246

175 jaar architectuur, cultuur, ondernemerschap en professionalisering Op 12 februari 1842 vond in Amsterdam de eerste ‘Algemeene Bijeenkomst der Leden’ plaats van de Maatschappij tot Bevordering der Bouwkunst, de voorloper van de BNA. Tot de leden behoren architecten, maar ook beoefenaren van andere bouwambachten, genie-officieren en ambtenaren van Waterstaat. De aanduiding ‘Meester Timmerman’ komt in de ledenlijst vaak voor. De belangrijkste man van de twee genoemde verenigingen is J. van Straaten (1781-1858), die behalve architect ook het vak van timmerman en makelaar uitoefent. Berlage stuwende kracht In het begin van de twintigste eeuw rijpt bij een aantal architecten het denkbeeld zich te verenigen op grond van beroep en maatschappelijke positie. Zij zijn particuliere architecten die hun vak onafhankelijk van zakelijke bindingen met het bouwbedrijf uitvoeren. Uit dit streven komt in 1908 de Bond van Nederlandse Architecten voort. H.P. Berlage is de stuwende kracht achter deze vereniging. Koninklijk predicaat In 1919 treden de leden toe tot de Maatschappij tot Bevordering der Bouwkunst, die in 1915 zijn structuur zodanig gewijzigd heeft dat alleen architecten, zowel particuliere als ambtelijke, lid kunnen zijn. Zo ontstaat de huidige lange naam van de organisatie, die in 1957 het predicaat ‘Koninklijk’ verwerft. Sinds 1990, toen de leden van de Nederlandse Architecten Vereniging zijn toegetreden, is de BNA de enige beroepsorganisatie van architecten in Nederland. Het 150-jarig bestaan is in 1992 gevierd. In februari 2012 werd het Koninklijk predicaat verlengd met 25 jaar. Branchevereniging Sinds 2013 is de BNA een brancheorganisatie, daartoe door de Ledenraad met grote instemming besloten. Uiteraard blijft de BNA zich inzetten voor de collegiale uitwisseling en de beroepsontwikkeling van architecten. En meer nog dan dat: de BNA bouwt mee aan een branche die toekomstbestendig is, via – onder veel meer – lobby, BNA Academie (van business bootcamps tot BIM workshops), BNA Onderzoek (Licht Verdicht, Stad X Snelweg), BNA International, Next Step Program, programma’s over duurzame en technologische ontwikkelingen, marktverkenningen en marketing- en juridisch advies. De stijgende lijn is ingezet: anno 2017 neemt de werkvoorraad verder toe tot 5 maanden.

create - renovate - transform

23 - 25 januari 2018 | Ahoy Rotterdam

GEVEL 2018 VAKBEURS VOOR ONTWERP EN ENGINEERING VAN DE GEBOUWSCHIL

Nieuwbouw, renovatie en transformatie van de gebouwschil in woning en utiliteit.

Nederland bouwt, renoveert en transformeert. Verduurzaming en nul-op-de-meter zijn grote uitdagingen. De transformatie van leegstaande kantoren heeft zich ontwikkeld tot een serieuze markt. Nieuwbouw en stedelijke verdichting moeten de krapte op de woningmarkt verlichten. En het is te verwachten dat na jaren van stagnatie, ook de utiliteitsmarkt weer aantrekt. Wat uw opgave ook is: zonder een goed ontworpen gebouwschil kan het niet. Daarover gaat GEVEL.

Regel uw gratis toegang snel via www.gevel-online.nl/registreren

Passionate about precision. Professionals trust in GEDORE: tools that meet the highest standards and enable precise, secure and easy application. This is what we understand by quality leadership, innovative strength and service expertise. For more information, visit www.gedore.com.

www.gedore.com

247

DE ROL VAN BRANDWERENDE DEURNAALDEN IN HET PROJECT // EEN INTERVIEW MET JOEP SCHOONDERMARK, PROJECTLEIDER VAN AANNEMERSBEDRIJF CAREBUILDERS // PROJECT UMC+ MAASTRICHT //

Alprokon draagt bij aan brandveiligheid UMC+ De kersverse OK-afdeling van het universitair ziekenhuis Maastricht is sinds vorig jaar in bedrijf. In de nieuwe vleugel staat brandveiligheid hoog in het vaandel. De ﬁrma Alprokon leverde tachtig stel brandwerende deurnaalden in verschillende uitvoeringen. Joep Schoondermark, projectleider Carebuilders, is in zijn sas: “Met de brandwerendheid zit het, mede dankzij de deurnaalden, wel goed.” Trots loopt Joep Schoondermark door de gangen van het nieuwe OK-complex. Als projectleider van aannemersbedrijf Carebuilders was hij verantwoordelijk voor de nieuwbouw van Maastricht UMC+. Boven zijn hoofd markeren de vier loopbruggen de overgang tussen het bestaande en nieuwe OK-gebouw. Aan de Verheylaan namen medewerkers vorig jaar de nieuwe vleugel in gebruik. Het gebouw bestaat uit zes verdiepingen waar verschillende disciplines onderdak vinden. Zo is er ruimte voor een nieuw operatiekamercomplex en de kliniek Moeder & Kind. Het totale oppervlakte beslaat 22.000 m². Volgens Schoondermark was het project een mooie uitdaging: “Het gaat hier om de aanbouw van een compleet nieuwe vleugel aan de zuidzijde van het ziekenhuis. De gangen die het bestaande en nieuwe OK-complex met elkaar verbin-

den, zijn nieuw. Ze werden voorzien van brandwerende dubbele deuren. Dit was een nadrukkelijke eis. Vuur mag immers niet overslaan naar de andere vleugel. De deuren spelen een belangrijke rol bij de compartimentering van het complex. Voor een brandwerende deur zijn deurnaalden onmisbaar.” Maatwerk In de kelder van het complex zijn de deuren voorzien van de deurnaald uitvoering 140. Wanneer Schoondermark de dubbele deur opent, valt het oog op de borstelstrip in de deurnaald. Schoondermark verduidelijkt: “Dankzij de borstels blijft de ruimte tussen de overslagﬂens en het deurblad afgedekt. Vroeger werd er met houten latten gewerkt. Aan weerskanten van de deur plaatsten we zo’n uitvoering. Dit was geen ideale oplossing. Hout is namelijk erg scha-

Deurnaalden inclusief grendels tussen de deuren 248

Animatie zie: www.alprokon.com/artikelen/ brandwerend-wetenswaardig/ degevoelig. Met deurnaalden kun je maatwerk leveren. ” Ook wijst Schoondermark op de in de deurnaald aanwezige Tecnoﬁre-stroken. “De stroken bestaan uit Rockwool en expandeerbaar graﬁet. Dit materiaal zorgt ervoor dat de hangen sluitnaden tussen en rondom de deuren bij brand langdurig afgesloten worden. Zo kan de brand zich langere tijd niet verspreiden en blijven vuur en rook ‘opgesloten’ in het compartiment.” Goed getest Niet alleen in de gangen tussen de bestaande en nieuwe OK zijn brandwerende deuren geplaatst. Ook in de overige zones in de nieuwe vleugel zijn verschillende deurnaaldtypes terug te vinden. Verspreid over de zes bouwlagen vinden gebruikers diverse schachtruimtes terug. “Je ontkomt er niet aan om hier met deurnaal-

Aanzicht incl. deurnaald, deuren met sponning

FOTOGRAFIE MARCEL VAN HOORN //

De serrehal van het nieuwe complex vormt het centrale hart van het OK-gebouw. Vanuit hier verbinden verscheidene gangen en loopbruggen de bestaande OK met de nieuwbouw. Eerder was aannemersbedrijf Carebuilders, de bouwcombinatie tussen Bouwbedrijf Berghege en Heerkens van Bavel, ook al betrokken bij nieuwbouwprojecten in andere ziekenhuizen. Zo rondde het bedrijf al bouwopdrachten af bij het Nijmeegse UMC Radboud en het Catharina Ziekenhuis in Eindhoven.

Goedgekeurd 30/60 minuten brandwerend Getest volgens EN 1634-1 op ware grootte Deurnaalden en profielen voor dubbele houten deuren, met of zonder sponningaanslag

26.981538

Kwaliteit voorop

“De bouw van ziekenhuizen is een complexe aangelegenheid,” vertelt Schoondermark. “Je hebt namelijk met strenge eisen te maken op het gebied van hygiëne en veiligheid. Tijdens de bouw was het ziekenhuis gewoon in bedrijf. Dat betekende dat iedereen door dezelfde ruimtes naar binnen en buiten moest. Wanneer je deuren installeert, moet je wel goed communiceren met de betrokken afdelingen. Die logistieke processen luisteren erg nauw. Op sommige momenten waren er honderd personen aanwezig op de bouwplaats. Dat vereist goede coördinatie.” Schoondermark tot slot: “Tijdens zo’n traject wil je je geen zorgen hoeven maken over de producten waar je mee werkt. Wat betreft deurnaalden is de ﬁrma Alprokon een autoriteit. Zij leveren altijd kwaliteit. Bovendien wordt er bij complexe vraagstukken met je meegedacht. Al met al ben ik dik tevreden over deze samenwerking.”

den te werken,” verklaart Schoondermark. “De deuren waar wij mee werken, moeten gecertiﬁceerd zijn volgens de norm EN 1634-1. Ik moet hierbij een testrapportage kunnen overleggen. Onze deuren zijn standaard getest met Alprokon-deurnaalden. Dat maakt de keuze voor zo’n deurtype alleen maar makkelijker.

Alprokon aluminium

Meer informatie over de werking van brandwerende deurnaalden? www.alprokon.com/artikelen/brandwerend-wetenswaardig

Deurnaalden en profielen tussen en rondom de pendeldeuren 249

MARKT VISIE FAÇADES 2017 OVERHANDIGD AAN WINNAAR BESTE GEBOUW VAN HET JAAR

DE LEVERANCIER

VMRG Op 19 mei jl. overhandigde Bert Lieverse, voorzitter en directeur van de VMRG, het eerste exemplaar van het boek Façades 2017 aan Koen van Velsen architecten, winnaar van BNA Beste Gebouw van het Jaar 2017. Koen van Velsen, architect van OV Terminal in Breda, nam het boek namens Koen van Velsen architecten in ontvangst. Façades 2017 bestaat uit 144 pagina’s met uiteenlopende gevelbouwprojecten waar VMRGbedrijven bij betrokken zijn geweest. Het BNA Beste Gebouw van het Jaar, OV Terminal in Breda, is gerealiseerd onder het VMRGKeurmerk. Dit staat voor kwaliteit van (metalen) gevels en gevelelementen. Maar liefst drie VMRGKeurmerk bedrijven werkten mee aan dit project, Metaglas, TGM NL en Plooijer Zaandam. In dit BNA jaarboek vindt u alle inzendingen voor BNA Beste Gebouw van het

Jaar. Het VMRG-Keurmerk logo vindt u terug bij alle projecten waarbij een gevelbouwer betrokken was met het VMRG-Keurmerk.

VMRG-KEURMERK IN BESTEK Alle bedrijven met het VMRGKeurmerk leveren gegarandeerde kwaliteit op het gebied van gevels. Zij worden hierop regelmatig gekeurd. Sinds juli 2016 kan een architect of professionele opdrachtgever eisen dat een gevel voldoet aan dit keurmerk. Tot nu toe was het in bestekken alleen mogelijk om te verwijzen naar de VMRGKwaliteitseisen. Het eisen van een keurmerk was niet toegestaan. De nieuwe Europese aanbestedingsrichtlijnen bieden wel ruimte om het VMRG-Keurmerk voor te schrijven. Wilt u inspiratie opdoen voor kwaliteitsgevels, blader dan eens door het digitale Façades 2017 boek:

Koen van Velsen (links) ontvangt Façades 2017 van Bert Lieverse

250

www.digitaalpubliceren.com/ facades2017/

Gegaran d e erde kwalitei t in geve ls

KEURME RK

Over sm

aak kunt

u als arc hitect of opdra chtgeve r missch ien nog met elka ar twiste n. Maar niet ove kwaliteit r . Want d ie is geg a randeerd met het VMRG-K eurmerk . Wilt u proďŹ tere n van all e zekerh eden die het keur merk u b iedt? Kie s dan ee VMRG-li n d voor u w gevel. Meer we

ten?

Ga naar neem co

www.vm ntact op

rgkeurm e

rk.nl of

via (030

)60 53 6 44.

“WIJ VERLIEZEN DE ESTHETICA NOOIT UIT HET OOG!” VENSTER TECHNIEK LEVERT INNOVATIEVE OPLOSSINGEN VOOR DE KOZIJNINDUSTRIE WATERDICHT MAATWERK Veel deuren in Nederland zijn niet genoeg winden waterdicht. Tijd om op zoek te gaan naar vernieuwde detailleringen om die bouwfysische prestatie te verbeteren. Venster Techniek heeft ruim voldoende technische ideeën om het profielkader rondom de voordeur te verbeteren, zodat het comfortniveau aanzienlijk wordt verhoogd en de esthetiek niet wordt vergeten. Maar wil de markt - lees: architect en aannemer - daar een hogere prijs voor neerleggen? Directeur Jurgen Rensen denkt van wel. “Wij zijn in staat om via directe beglazing, een zelf ontwikkelde afdichting en een dubbele aanslag met behoud van de lage opstaphoogte de winden waterdichtheid van de voordeur aanzienlijk te verbeteren. Die waardes liggen op een hoger niveau dan het KVT-detail momenteel voorschrijft. We moeten wat mij betreft niet alleen het sponningsdetail aanpassen, maar naar het gehele plaatje kijken. Hoe we dat gaan doen, zullen we tonen in januari tijdens Gevel 2018.”

INNOVATIEVE PROBLEEMOPLOSSER Venster Techniek is de innovatieve toeleverancier voor de kozijnindustrie uit Zelhem en staat erom bekend vernieuwende systemen te ontwikkelen voor o.a. de dorpels, glas-aanslagprofielen en dichtingsprofielen voor zowel houten als kunststofkozijnen met als

doel om praktische problemen van klanten op te lossen. Venster Techniek doet haar best om diverse profielhuizen tegemoet te komen door haar dorpels klantspecifiek aan te passen. “We maken het productietechnisch makkelijker voor de profielhuizen en daarmee zijn we niet duurder dan onze concullega’s die standaardsystemen aanbieden.”

OP MAAT GEMAAKT EN GEASSEMBLEERD Het Achterhoekse bedrijf ontwikkelt gebruiksvriendelijke, duurzame en energievriendelijke systemen voor het raam- en deurkozijnen verliest hierbij nooit de esthetica uit het oog. Neem het Easy-Ent®Flex-Door systeem waarbij aan de binnenzijde van het houten kozijn niet te zien is dat er een laagdrempelige dorpel wordt gebruikt. Door de constructie blijft alleen een houten kozijn zichtbaar. “Wij reageren niet alleen op de vraag van de klant, maar denken ook met klanten mee.” Vult Rensen aan. “Als je onze innovatieve oplossingen niet ziet, dan is onze missie geslaagd.”

Bekijk onze innovatieve oplossingen op onze website www.venstertechniek.nl

Postbus 98, 7020 AB Zelhem Telefoon: 0314 625933 E-mail: info@venstertechniek.nl

9 ARCHITECTENBUREAUS BNA VIND EEN ARCHITECT

ARCHITECTENBUREAUS BNA VIND EEN ARCHITECT

In dit deel van Architecten 2017/2018 kunt u op verschillende manieren de contactgegevens van BNA-bureaus vinden. Om op eenvoudige wijze een bureaupresentatie in dit boek te vinden, is een beknopte alfabetische lijst opgenomen, met het paginanummer waar het bureau te vinden is.

Per bureau vindt u adres, telefoonnummer, e-mailadres en webadres. Op www.bna.nl/architecten kunt u de profielen en portfolio’s van de BNA-bureaus zien.

296 272 278 286 268 268 262 287 278 287

289 278 266 295 271

01-10 2.0 4D, Amsterdam 4D, Enter 4D, Nijkerk 6 Hoog 12WAT 19 het atelier +31Architects 52Noord

A 296 286 278 266 270 296 263 294 294 268 264 274 298 264 282 288 276 283 288 271 270 268 287 278

254

A1 A2 Aalst, van Aarsen AAS, Groningen Abacus Abbo Abken Abrahamse De Kock Acanthus Achterbosch Zantman Acker, van den Actually Design Adema, B.S. Admiraal - Stoute AEPROC aerde borgert AG ag Nova, Amersfoort AGS AHA AIR AL Alberts & Van Huut

286 291 278 264 271 285 278 278 276 276 288 284 278 299 263 288 274 294 284 268 274 291 286 274 292 291 289 271 296 296 289 278 276 270 278 262 289 276

Alkemade Allant Allard Alynia, Harlingen AMA AMH amstel, ad ANA Anne Anomalie Ansems Apart Apers A place ARC2 Arcadis Arches Archetype Archicon ARCH I.D. Archidesk Archikon Archimees ArchiPlex Architect2GO architecten alliantie Architectenforum Architectenzaak ArchitectuurFabriek Architectuur Ruiter Architekten kollektief Architoop Architraaf Archiview Archivolt arcK Arco Ariëns-cs

De informatie in deze uitgave is bijgewerkt tot 28 juni 2017.

278 293 268 278 296 276 289 276 278 278 273 273 285 266

Arkelson Arons en Gelauff Artec Arteko 90 Artesk van Royen Artomic Arvide ARX ASArchitecture ASAS ASG ASNOVA Asten Doomen, van aTA Atelier atelier2 Aujourd’hui Boekel AVEM AVESAA

286 276 287 263 287 275 275 288 288 275 290 278 276 264 278 289 286 273 265

B 275 264 293 264 273 278 292 289 267 278 270 274 271 293 282 273

BA32 BAA Baars Backx BAG Bakema Delft Bakers Bakker Bald barkhuis Bartelds Bartijn Bast Bats, de Baudoin van Alphen

266 296 269 264 285 296 285 275 275 283 296 294 272 289 278

Bauing BB BDC BDG, Almere BDG, Zwolle Bedaux de Brouwer BEE Been Beijnum, Van Beijsterveldt & Gommers Benraad Benthem Crouwel BenW Berenschot Bergen, van Berg Groep, Van den, Houten Berg Groep, van den, Kampen Bergh, van den Berg, S.R. van der Berkum, Bureau van Berndsen Berns Bessels BètHa Bets BIAS Biase, de Bie + de Bie, de Bierman Henket Bijman Bijvoet Bikker Billekens Bilsen Binnerts

BNA-ARCHITECTEN ZOEK EEN ARCHITECT

278 293 278 289 285 288 278 276 275 289 287 278 262 278 293 278 268 289 269 295 268 295 270 277 273 291 271 284 295 279 288 296 293 276 282 267 289 264 282

293 296

BLACKBOX BLAHA Blanca Blauw Bloemen Blokhuis Braakman Blok Kats van Veen Blom BLOM Blonk + Heuvelink Blossom BNB B+O BO6 Boas Bodon Boeijenjong Boer Architect, Matthijs Boerman Kreek Bogaerds Bokhorst, van Bongers Bonnema Bonnemayer Bont, De Boorn-Huijsman, van den Boosten Rats Boparai Born Borren Staalenhoef Bos Bosch Bos Hofman Bossier Botman Bouwkunsten.nl Bouwstof BOX Braaksma & Roos, Bloemendaal Braaksma & Roos, Den Haag Brakkee

283 283 285 296 296 288 288 276 274 295 287 274 272 270 267 274 279 291 298 279 266

Brandjes van Baalen Breddels Breebaart Korver Brink Broekbakema BRON Bronsvoort Blaak Bröring Brouwer, De Bruijnes Bruin, de Buijs Bulkens Bureau Noordeloos Burgers Burg, van den buro³ buroSALT burovos Butzelaar Buurman

C 274 293 296 278 285 279 267 292 266 269 266 274 289 296 273 296 273 279 272 284 279 274 270 291

BNA-ARCHITECTEN ZOEK EEN ARCHITECT

Caanen Cappon Cardo Caron Carree Casa Cell Studio Cepezed Chance Charitect CHITEKT Cier Cita CITYFÖRSTER CKX Cladder Cloïn Coare Coenegracht Colenbrander Common Compen Conijn CONIX RDBM

296 296 283 271 272 279 268 271 279 274 279

Conix RDBM, Rotterdam Consort Architects CONTEXT Coonen Coppen Cordes Croonen architecten CroonenBuro5 CROSS Architecture Cruijsen, van der Cruz y Ortiz

D 262 295 287 293 279 274 273 292 279 274 279 267 296 268 284 267 262 296 293 273 264 274 298 279 283 273 272 279 271 284 269

Daad Daalen, Van Daggenvoorde Das dautzenberg dBO DdP DE Dedato DeDrieDesign Defesche Van den Putte Delta derksen windt Desarc Designa DesignZimmer Detail10 Devries DGJ Dhondt Diderich diederendirrix Dietzsch Dijk Dijl, Van Dinnissen DI-vers dL-Architecten DMV, Kerkrade dna Doeveren, Van

279 296 264 268 285 292 296 272 276 296 298 279 267 295 279 263 279 279

Dok Donk, van der Dorenbos Doude van Troostwijk Douma DP6 Dreesmann Driessen Drijvers Droomhuisfabriek Drost Duijn Duoplan, Doetinchem Durieux Hoek DUS Dutch Duvekot Dynck

E 268 296 284 296 279 294 293 296 277 284 279 265 276 270 279 295 283 272 271 282 279 271 266 275 269

Ebbens Ector Hoogstad Eekel E&F Egeon EGM EH-ARCHITECTS Eig, van Eikplan Eiland 8 Elands Eldering Elemans Van den Hork EMA Emma Enderman de Kat Engel Engelman Engels, Frans ENZO Equipe Erens Erken Calandt, van Ernst-architect ERS 255

274 276 267 286

Eugelink E&V EvD EVE

F 267 284 269 274 279 268 283 284 296 296 279 284 279 279 271 272 284 296 295 279 283 272 272

Factor FARO FARO, Oeken FD Felsch Fennis_Metz, Arnhem Fennis_Metz, Hilversum FKG Fluitman Foam ForeArchent Format Fraai Frantzen Frencken Scholl Frerker Fresh Frijters Froscen Fuchs Fuller Future Factory FWP

G 292 292 266 298 269 285 264 293 291 296 276 290 293

256

Galis GBS Geesink Weusten Gelderblom Gelderland GeO Gerbenzon Geurst & Schulze Geytenbeek gideonpeele Ginneken GisTH Global

296 272 272 278 268 279 296 288 262 273 294 286 279 269 273 264 266 273 296

Goes, Steven van der Gog, Van Goor, van de Gouverneur Gradussen Greiner Van Goor Gremmen Griffioen Groen Groenewegen, Arend Groeneweg Van der Meijden Groen+Schild Groot, J.W. de Groot, Willem de Groot Grosfeld van der Velde Grunstra GSG Guinée Gunneweg & Burg

292 291 268 297 264 266 279 273 270 264 274 275 277 283 268 279 275 273 297 295

277 H 263 292 266 267 264 267 279 293 268 289 292 279 268 297 294 268 273 270

H2W Haamke Haar Haarlem, van Haarsma Haas, Erwin Haas, Micha de HAGUE Hamers Hammel Harders HaskoningDHV, Amsterdam HaskoningDHV, Nijmegen HaskoningDHV, Rotterdam Haverkamp Haverkort Havermans Haykens, Jansma & Kremer

266 273 272 277 283 263 289 269 295 282 270 288 283 268 267 278 288 290 266 283

Hazenberg HB HBH HDK Heeren 3 Heesen Heeswijk, van Heijden, Harry van der Helder Heldoorn Ruedisulj Helmond | Zuidam, van Hendriks, J.A.H. Hendriks, Karin H en E Herbestemming Heren 5 Hermans, Kristel Hermans, Renate Hersbach HET architectenbureau Heuvel, B. van den HH, Beuningen Hilberink Bosch HKL H-Kwadraat Hoekstra Architecten Hoekstra, Oebele Hoeven, J.C.E. van den Hofman Hofman Hollands Kroon Holstein Homans Honingh Hontem, van Hoogenberk Hoogeveen Hoogevest, Van, Amersfoort Hoogevest, Van, Utrecht Hoogte Twee Hoope

276 286 292 298 277 276 290 297 290 283 277 294

269 274 293 271

Hooper Horstman houben Houdijk Hout en Kolen, Van den Hout, René van den Hove, Ten HSR Huibers en Jarring Hulsker Hulst, van der Hunnik, Lambrechts & Overduin, Van Hurenkamp Hurk, van den HVE HVN

I 279 286 292 297 294 292 287 297 279 280 274 264 297 290 290

295 286 286 298 280

IAA, Amsterdam IAA, Enschede Ibelings van Tilburg ID IDeA, Gorinchem idee iDX iLINQ INarchitects Inbo, Amsterdam Inbo, Eindhoven Inbo, Heerenveen Inbo, Rotterdam Inbo, Woudenberg Inbo, Woudenberg [hoofdvestiging] INENI Infinitief In Perspectief Inter A 70 ITZ-A

BNA-ARCHITECTEN ZOEK EEN ARCHITECT

J 274 297 297 276 280 292 266 290 290 277 289 264 289 280 297 297 262 270 275 297 297 293 290

Jacobs Jade JagerJanssen Janicki Janssen, Ronald JB JCR Jevanhet JHK JMW JOHAN J.O.N.G. Jong, De, Langbroek Jongerius Jonge, Wessel de Jong Gortemaker Algra, De Jong, Ivo de Jongsma | Dijkhuis Joosten Juinen Juli JurriÃ«ns JWG

K 286 263 283 292 286 285 266 286 297 264 276 265 270 297 275 270

K3H K4 Kabaz Kalque Kamphuis Kamstra Kaper Karssing Kartonkraft Karus Kas Kat KAW1, Groningen KAW2, Rotterdam KAW3, Eindhoven KAW Holding

271 297 275 274 282 280 277 278 280 297 280 293 286 288 266 264 284 294 264 285 270 292 289 290 283 294 280 280 280 280 297 278 280 284 267 294 263 291 280 270 283 262 297 292 285 283

BNA-ARCHITECTEN ZOEK EEN ARCHITECT

kb1 KCAP KdV Keeris KEESVANHOEK. architect Kenk Kerkhof Kerssens - De Ruiter Kerste-Meijer Kesp Kesteren Valerio Keus Kiefte, Te Kielstra Kien Kijlstra en Brouwer Kimsma Kitselar Klamer Klein Klein, Groningen Kloet & Van de Merwe Klomp Klooster, Van Klous + Brandjes Kluijver, de Knevel Kodde Koehler Koldeweij Kolpa Koning Koning Ellis Koorn Koper - Maassen Koppers Korfker Kort Korth Tielens KPB KPG KR8architecten, Borger Kraaijvanger Kraan Kramer, Jan Kramer, Petra

289 280 267 286 268 273 293 267 280 280 284 274 297 282 290 293 297 295 272 292 280

Kranenbarg KRFT Krijger & Wagter Kristinsson Kroeze Design Kromo Kroner Kruis-11 Kruunenberg KS Kuin, Dick Kuin & Kuin Kuiper Compagnons KUIPER STEUR Kuiper van Tuinen Kustlijn KVB KVDK Kwaspen KYK KZNA

L 289 271 288 272 266 288 272 266 285 278 286 286

288 277 280 297 287 275 292

Laan, H.W. van der Lab32 Lab-S Laenen Lafeber Lagerwaard Lahaye LAM Leegwater Leeuwenkamp Leferink Leijh Kappelhoff Seckel vd Dobbelsteen Hengelo Lengkeek Leuven, Ir. Rob van LEVS LEX Libra Lichtstad Ligne

287 286 299 280 268 287 268 263 294 269 272 277 277 290 285 294 280 288 277 284 268 284 280 292 275

Linden, Jules van der Linde, van der, Deventer LK Lok loko Loman Looi, Jacobs, van de Looman Loor en Verkuil Loosbroek, van Loxodrome LSL LT Lubbers Ludo Lugten Malschaert Lugthart Barnhard Luijk Luijten Smeulders Luit, Cees van Luiten & 3D Luit, George van LUX LUZ LX

M 280 268 290 297 263 275 280 275 277 264 295 298 280

M3H Maas, Lochem Maas, Zeist Maat Made Magis Makelaar van Dromen Manders Manders, Bob Manen en Zwart, van Manen, Van Manger Manten en Lugthart 257

266 275 297 277 273 283 276 287 290 270 286 297 267 273 291 292 274 294 293 271 284 292 292 290 297 299 262 270 280 280 272 288 278 271 280 267 280 284 282 292 280 267 297 297 277 283 290 258

Marcus Mare Marge Margry-Arts Mark Markhoff Marquart Mars Martensen Martini Mas, Hengelo Mas, Rotterdam Masselink Mastenbroek Mas, Terneuzen MATH Maurer Maurice Mauroparravicini mc ME-2, Medemblik Mecanoo Meel, van der MEF Mei Meijer & van Eerden Meijer, W.M. Melein Mens als Maat MetCopier Metz Mex MH MH1 MicroMacro Design Mies Milicevic Min Min2 MiniVilla Mirck Mix Moen & Van Oosten Molenaar Molenaar&Bol& VanDillen MoMENT MONK

278 275 292 277 283 271 293 288 280 266 280 280 280 280 297 280

Monsanto MoodBuilders Mooi Moons Moost Mosaique MOTUS MT MTB, Amsterdam MTB, Apeldoorn Muilwijk Mulders Munnik - de Jong, de MvM MVRDV MVSA

N 290 271 280 297 289 292 285 288 297 297 280 280 297 292 271 285 281 293 291

Naked N Architecten NEXT NICO Niesing Nieuwe Architecten Nieuweboer Nieuw Nederland Nijenhuis, Siebold Nijl , De NOAHH NoArch No Label Nout Novares NUNC NwA, Amsterdam NwA, Den Haag nz, bureau

O 281 297 295 277

O’’’ O2 OASA Oers Weijers,

277 298 271 277 267 276 293 285 270 295 297 290 273 288 267 292 281 290 290 266 263 281 281 275 265 281 273 270 281

Van Oetelaar, Geert van den office ban Olieslagers Olivier Omega OMNI OneLab Önen Onix ONS ONSIA OOG Oomen Ooms Oosterhout Oosterlaan Oostindie OPL op ten noort blijdenstein opZoom ORBIT OTH Otten, Harvey Otten v Eck Oudenaarde Oudendorp Overbeek & Partners, Van OVT OZ

P 281 295 271 283 274 263 272 264 275 297 286 286

PA Parlevliet Paulissen Peeperkorn. Pelt, van Penning Pennings, Joost Penta Perrée Personal Architecture Peters & Lammerink Phi

293 277 264 267 266 288 297 272

277

293 281 269 297 293

Pier PLANplus Ploeg, Bert van der Poel, van de Pollmann Porton Port-Said Design Povse & Timmermans, Sittard Povse & Timmermans, Tilburg Prent-Landman PS Putten, Piet van der Putter Putte, van de

Q 274 277 272 289

QBBF Quadrant Quant Quest

R 296 273 295 294 275 273 291 278 297 269 288 287 283 271 293 284 289 281 295

R4a Raaijmakers RAAK Ratsma RAW RDH, Breda RDH, Middelburg RDS Reas Re-Creatio Regt+Danz, De Reitsema Reus RIEA Rietmeijer Rietvink Rijken Rijnboutt Rijnsdorp

BNA-ARCHITECTEN ZOEK EEN ARCHITECT

275 270 274 270 272 273 298 262 283 267 288 298 269 281 292 291 295 288 269 263 294 273 269 298 281 294 272 273 294 281 281 298 270

Rijswijk, van Ringen, Van rinusroovers architectuur Ritsema Ritzen Ro&Ad Robidoux Roderveld Roodbeen Rooding Rooijen, van roordaendb Roordink Roosebeek Roosmalen van Gessel, van RoosRos, Goes RoosRos, OudBeijerland Root Roozenbeek Roozendaal Rouw Roy, Frans van Roza RPHS+ Ruijssenaars Ruimte RuimteMakers Ruiter, Frank Ruiter, Marcel de Ruiter, Paul de Ruland Ruoff Ruyg

281 281 286 293 273 288 276 296 266 266 266 283 281 281 271 286 273 281 264 264 287 289 267 269 283 268 274 271 264 262 281 263 268 288 281 274

S 281 292 276 284 271 270 266 286 276 293

SA Design Sanden, van der Santvoort, Nuenen Sas SATIJNplus Sax SBH sCBa Schaap Schaeffer

292 271 268 289 282 281 262 293 281 298 285

BNA-ARCHITECTEN ZOEK EEN ARCHITECT

Schalk, M. van der Schellekens, Ben Schipper en Douwes Schippers Schoenmakers Schoots Schoot, van der Schouten SCHOUTSEN Schreurs Schreven Schutter-ETH SDAA SeARCH SeC, Beek Sec., Kampen Sengers Seuntjens Sijtsma Sipma Sitec Six SL Slaa + van Asselt Slangen Sloven Smeets, Christel Smeets, Herten Smelt, Lemmer Smelt, Vledder Smit, Frank Smit, René Smits & Orval Smulders Snellen Snoeken, De Twee Snoeks Soest, Van SoLo Spaltman Spanjaard Spatial Spijkerman Splinter Sponge Spring Springtij

287 285 292 293 281 294 293 295 294 299 285 281 269 275 277 290 283 295 298 289 298 281 271 275 286 298 281 288 281 298 267 283 272 288 269 298 276

STAAG Stache Station-D Steenhuis Bukman Stefanova Stijl Stoetzer Stol Stolp Haije, Den Haag Stolp Haije, Wassenaar Stork & Albrecht Straatman Strategie stripeSarchitects Struycken Studio 110 Studio Abbestede Studio Architecture Studio D11 Studio In Motion studioJBA Studioninedots studioPAS studio-pls, architecten Studio Stoel Studio Stylo studiotransit StudioWA! Studio Y Studiozwart Stuyt SUM Superdutch SVP SW Symbiose SYNarchi

T 281 281 270 281

Tangram TANK Team 4 Team V

281 288 294 298 288 298 293 265 292 267 293 281 298 284 291 281 269 270 292 271 294 264

Tekton TenBrasWestinga TenW Terrena Tesser Thijssen tien+ Tigchelaar TOBA Tol, P.M. van Töns Toplab Topos Tordoir Van den Berg Tracé TRZIN vof TS TTAB Tukker Tummers TVDH TWA

U 270 281 270 281 282

Ubels Ulrich Unie, de UNStudio Ursem

V 264 284 271 281 295 276 270 282 270 287 286 269 295 262

Valk, Rein de, Drachten Valks Vandenbergh VASD VB3 vdbijgaart vdp VDPNDP Vector-i Veen, van der Velde, De Veldhoven Veldmans Vellinga, S. 259

283 287 276 285 282 294 272 267 272 272 289 275 274 291 295 298 269 282 274 298 295 283 293 284 295 284 264 283 295 298 267 295 282 283 282 284 262 282 296 266 295

260

Velsen, van Velthuis Ven, AndrÃ© van de Vendrig Venhoeven Venster Verbruggen Verburg, Theo Verheij Verheijen-Smeets Verhoeven Verhoeven, Harrie Verkuylen Vermeule Vijver Vilder & Zonneveld, de Vinke Vinkenborg Visser en Bouwman Visser, Rokus Visser, Ruud Vissers VIT-B Vlaanderen Vliet, J.J. van Vliet, P.D. van VNL Vocus Volpi Voorwinde Vorsselman Vos | Hoffer | vdHaar Vos, Joke Vree, de Vries, Ard de Vries, de Vroegindewei Vroom VRP VRX VVKH

W 282 282 270 289 293 282 282 294 289 282 284 294 275 298 298 269 266 271 266 269 290 265 274 268 275 298 284 294 298 282 288 266 285 293 269 286

267 Wagenaar Wagner Wal Walraad WAM W architectuur Warnaars Warries WAS Wengerden, Atelier van Wennekers Werff, de Wessel van Geffen Wessel van Geffen West Westeneng Wezenberg Widdershoven Wiegerinck Wieggers Wielen Wijma Wijnen Willems WillemsenU Willers Wilsem & Cabri, van Wilsum van Loon, van Wilton Winhov Winsen, van Wismans & De Jong Wit, Jan de Witschge Wit, Studio de Witte van der Heijden, De, Enschede

266 282 299 294 282 284 286

269 287 291 270 298 282 275

Witte van der Heijden, De, Groenlo Witteveen WITTEVEEN, GEORGE Witteveen, Reinier WK Wland Woensdregt Holtz Woerden architect, Peter van Woudstra WRS WTS Wubs wUrck wv-studio WY.

285 275 282 299 294 270 270 298 282 289 292 282

Zijlstra Schipper ZIJN Zilt Zinkweg ZMP Zofa Zwarte Hond, De, Groningen Zwarte Hond, De, Rotterdam Zwarts & Jansma Zwieten, van Zwinkels ZZDP

X 288

Y 294 294

Yanovshtchinsky Your

Z 266 282 282 290 285 289 294 282

ZAAK Zaanen Spanjers Zal, M.G. van Zecc Zeeman Zee, van der Zeinstra Veerbeek Zenber

BNA-ARCHITECTEN ZOEK EEN ARCHITECT

261

BNA-ARCHITECTEN DRENTHE

ASSEN

HOOGEVEEN

12WAT studio Markt 7 a 9401 GS Assen T 0592-301083 info@12wat.nl www.12wat.nl

Vellinga Architecten Blankenslaan west 87 7901 BG Hoogeveen T 0528 234436 info@vellinga-architecten.nl www.vellinga-architecten.nl

ir Saskia Spijkerman Architect BNA Vaart Zuidzijde 45 A 9401 GH Assen T 0592-319367 saskiaspijkerman@planet.nl www.saskiaspijkerman.nl

MEPPEL

BEILEN

B+O Architectuur en Interieur B.V. Gasgracht 3 7941 KG Meppel T 0522-246625 info@bureaubeno.nl www.bureaubeno.nl

DAAD Architecten b.v. Paltz 21 9411 PM Beilen T 0593-582450 info@daad.nl www.daad.nl

Ivo de Jong architect Mensinge 6 7944 RW Meppel T 06-20334590 info@ivodejongarchitect.nl www.ivodejongarchitect.nl

BORGER

NOORD-SLEEN

KR8architecten IJzertijdstraat 13 9531 RA Borger T 0599-235643 info@kr8architecten.nl www.kr8architecten.nl

Vroeg in de wei Architectuur BNA Dorpsstraat 22 7846 AT Noord-Sleen T 0591-633033 info@vroegindewei.nl www.vroegindewei.nl

EMMEN arcK Waanderweg 23 7812 HZ Emmen T 0591-676120 info@arck.nl www.arck.nl Detail10 architectuur & bouwkunde Vatherlaan 214 7815 BH Emmen T 06-53668349 info@detail10.nl www.detail10.nl Architektenburo BNA Cees Groen b.v. Veenkampenweg 28 7822 GS Emmen T 0591-611212 ceesgroen.architecten@ home.nl www.ceesgroenarchitecten.nl

262

RODEN Architektengroep Roderveld Borglaan 1 B 9301 ZE Roden T 050-5016371 info@roderveld.nl www.roderveld.nl VLEDDER Smelt architecten b.n.a. Lesturgeonplein 15 8381 BX Vledder T 0521-383338 info@smeltarchitecten.nl www.smeltarchitecten.nl ZUIDWOLDE DR Meijer Architectuur BNA Julianalaan 33 7921 BE Zuidwolde Dr T 0528-851565 info@meijer-architectuur.nl www.meijer-architectuur.nl

ARCHITECTENBUREAUS BNA DRENTHE

BNA-ARCHITECTEN FLEVOLAND

ALMERE

EMMELOORD

Jos Abbo Architekt BNA b.v. Edvard Munchweg 107 a 1328 MK Almere T 036-5347476 info@josabbo.nl www.josabbo.nl

K4 Architecten bna Kon. Julianastraat 21 8302 CC Emmeloord T 0527-613140 info@architecten.k4.nl www.k4.nl

Arc2 architecten Kebajastraat 41 1336 NA Almere T 036-5217770 info@Arc2.nl www.arc2.nl

Korfker Architecten Sportlaan 12 8302 AZ Emmeloord T 0527-699999 info@korfker.nl www.korfker.nl

BDG Architecten Ingenieurs Almere B.V. Randstad 21-10 1314 BL Almere T 036-5333382 info@bdgalmere.nl www.bdgalmere.nl Atelier DUTCH bv Bunuellaan 4 1325 PL Almere T 036-5333424 info@atelierdutch.nl www.atelierdutch.nl Oebele Hoekstra Architecten BNA Carel Willinklaan 107 1328 LJ Almere T 036-5354971 info@oebelehoekstra.nl www.oebelehoekstra.nl ORBIT architecten BNA Filipijnenstraat 92 1339 NX Almere T 036-5222366 info@orbitarchitecten.nl www.orbitarchitecten.nl Penning Architectuur & Stedebouw Dick laanweg 2 1321 KE Almere T 036-5348126 architect@kpas.nl www.kpas.nl

TOLLEBEEK H2W architecten bna Vormtweg 6 B 8309 PV Tollebeek T 0527-687881 info@h2warchitecten.nl www.h2warchitecten.nl ZEEWOLDE Looman Architecten BNA Gildenveld 10 A 3892 DG Zeewolde T 036-5221126 j.looman@loomanarchitecten.nl www.loomanarchitecten.nl Made In Flevoland architecten BNA Pluuthaven 1 3891 AW Zeewolde T 036-3001220 office@madeinflevoland.com www.madeinflevoland.com RenÃ© Smit architecten BNA Passaat 29 3893 CV Zeewolde T 036-8482640 info@renesmitarchitecten.nl www.renesmitarchitecten.nl

Architektenburo P.J. Roozendaal bna Leo Gestelstraat 96 1328 DH Almere T 036-5232404 pieter-jan@ roozendaalarchitecten.nl www.roozendaalarchitecten.nl

ARCHITECTENBUREAUS BNA FLEVOLAND

263

BNA-ARCHITECTEN FRIESLAND

BALK

DOKKUM

HARDEGARIJP

JELSUM

Architectenburo Haarsma c.v. Dubbelstraat 8 8561 BC Balk T 0514-603200 info@ architectenburo-haarsma.nl www. architectenburo-haarsma.nl

Adema Architecten Vleesmarkt 7 9101 MH Dokkum T 0519-295665 info@adema-architecten.nl www.adema-architecten.nl

Ir. S. Baars Architect BV Koaikamp 52 9254 EM Hardegarijp T 0511-475347 siebren.baars@gmail.com www.baarsarchitect.nl

Johan Sijtsma architectenteam Skierhústerwei 26 9057 RE Jelsum T 058-2133045 info@johansijtsma.nl www.johansijtsma.nl

DRACHTEN

HARLINGEN

KARUS architectuur en stedenbouw Splitting 64 9202 LG Drachten T 0512-589873 info@karus-architectuur.nl www.karus-architectuur.nl

Alynia Architecten Harlingen BV BNA Noorderhaven 47 8861 AK Harlingen T 0517-413333 gerry.meagher@ alynia-architecten.nl www.alynia-architecten.nl

BEETSTERZWAAG Architektenbureau Kijlstra - Brouwer bna Hoofdstraat 44 9244 CN Beetsterzwaag T 0512-382660 info@kijlstrabrouwer.nl BOLSWARD Berenschot Adviserend Architect De Tjirk 10 8702 CW Bolsward T 06-11067074 maartje@ berenschot-architect.frl www.berenschot-architect.frl Grunstra Architecten Groep BNA Skilwyk 12-14 8701 KN Bolsward T 0515-573646 info@grunstra.nl www.grunstra.nl BUITENPOST BètHa architecten bna Keurloane 2 9285 VS Buitenpost T 0511-843744 info@betha.nl www.betha.nl BURDAARD TWA architecten BNA Bourboomweg 26 9112 HL Burdaard T 0519-241550 info@twa-architecten.nl www.twa-architecten.nl BURUM BOX architecten Kloosterweg 1 9851 TC Burum T 0594-249266 info@boxarchitecten.nl www.boxarchitecten.nl

264

Van Manen en Zwart Architekten Dr. M.L. Kingsingel 11 9203 JC Drachten T 0512-584646 info@vanmanenenzwart.nl www.vanmanenenzwart.nl Rein de Valk architect BNA B.V. Stationsweg 67 9201 GH Drachten T 0512-511893 architect@reindevalk.com www.reindevalk.com

Vasilka Diderich architektenburo BNA Hondiusstraat 4 8932 DL Leeuwarden T 058-2138762 vdiderich@hetnet.nl www.vasilka-diderich.com

HEERENVEEN

ir Meine Gerbenzon, architect BNA Dotingastate 8 8926 MP Leeuwarden T 058-2660022 info@gerbenzon.nl www.gerbenzon.nl

GIEKERK Dorenbos architekten Trynwâldsterdijk 20 9061 DB Giekerk T 058-2562003 jan@dorenbosarchitekten.nl www.dorenbosarchitekten.nl

Heeren 3 Architecten Herenwal 46 8441 BB Heerenveen T 0513-203080 mail@h3a.nl www.h3a.nl

BERT VAN DER PLOEG architectuur, stedenbouw, advies bv Wetterkrite 31 9084 DN Goutum T 058-2880500 info@bertvanderploeg.nl www.bertvanderploeg.nl GROU VNL Architecten Stationsweg 1 9001 ED Grou T 0566-620862 info@vnl-architecten.nl www.vnl-architecten.nl

AchterboschZantman architecten bv Oosterkade 72 8911 KJ Leeuwarden T 058-2343131 info@achterboschzantman.nl www.achterboschzantman.nl

Penta Architecten b.v. Bolswardervaart 3 8862 SE Harlingen T 0517-430044 info@penta-architecten.nl www.penta-architecten.nl

BA32 Stedenbouw, Architectuur, Management & Advies Abe Lenstra Boulevard 52-9a 8448 JB Heerenveen T 0513-648245 info@ba32.nl www.ba32.nl

GOUTUM

LEEUWARDEN

Inbo Koornbeursweg 69 8442 DJ Heerenveen T 0512-510225 heerenveen@inbo.com www.inbo.com Architektenburo Jetze Sipma BV Lyceumstraat 2 8441 PS Heerenveen T 0513-625015 info@burosipma.nl www.burosipma.nl

Heldoorn Ruedisulj Architecten bna Westersingel 30 8913 CL Leeuwarden T 058-2126797 info@heldoornruedisulj.nl www.heldoornruedisulj.nl Architektenburo KLAMER bna Verlengde Schrans 116 8932 NS Leeuwarden T 058-2134774 architektklamer@gmail.com www.architektenburoklamer.nl LEMMER J.O.N.G. architecten Langestreek 14 8531 HV Lemmer T 0514-564130 mail@jongarchitecten.nl www.jongarchitecten.nl Smelt architecten b.n.a. Blazer 55 8531 CE Lemmer T 0514-533030 infolemmer@ smeltarchitecten.nl

ARCHITECTENBUREAUS BNA FRIESLAND

MANTGUM Architectenburo Syb C. Eldering bv Hoxwier 1 9022 AW Mantgum T 058-2501819 sybeldering@sybeldering.nl www.sybeldering.nl NIJ BEETS Bureau Oudenaarde Legewei 5 9245 VH Nij Beets T 0512-354998 loesoudenaarde@kpnmail.nl www.bureauoudenaarde.nl OUDEGA GEM SMALLINGERLA Architectenbureau L. Wijma â&#x20AC;&#x2122;t West 60 9216 XE Oudega gem Smallingerla T 0512-370020 info@ architectenbureauwijma.nl www. architectenbureauwijma.nl SNEEK Architektenburo S.R. van der Berg AvB Leeuwarderweg 54 8605 AJ Sneek T 0515-413828 sr.vanderberg@home.nl www.architectenbureau vanderberg.nl KAT Architecten bv Oude Koemarkt 59 d 8601 EJ Sneek T 0515-433030 info@kat-architecten.nl www.kat-architecten.nl Hilbrand Tigchelaar architect bna Meeuwenlaan 8 8601 XS Sneek T 0515-427405 info@ hilbrandtigchelaararchitect.nl www. hilbrandtigchelaararchitect.nl

ARCHITECTENBUREAUS BNA FRIESLAND

265

BNA-ARCHITECTEN GELDERLAND

AALTEN Rinke ter Haar Architectuur B.V. Haartsestraat 10/c 7121 CX Aalten T 0543-474734 info@ rinketerhaararchitectuur.nl www. rinketerhaararchitectuur.nl Architectenbureau Vincenth Schreurs Stationsstraat 35 7122 AS Aalten T 0543-475964 architect@vincenthschreurs.nl www.vincenthschreurs.nl

MTB architecten ApeldoornAmsterdam Vosselmanstraat 504 7311 VX Apeldoorn T 055-5216177 info@mtbarchitecten.nl www.mtbarchitecten.nl Witteveen Architecten bna BV Langeweg 16 7315 CV Apeldoorn T 055-5787187 info@witteveen-architecten.nl www.witteveen-architecten.nl ZAAK VAN NN Oude Apeldoornseweg 41 7333 NR Apeldoorn T 085 3037838 zaak@zaakvannn.nl www.zaakvannn.nl

AFFERDEN GLD ROB SCHOUTSEN ARCHITECT Koningstraat 1 6654 AA Afferden Gld T 06-28083296 office@ robschoutsenarchitect.nl www.robschoutsenarchitect.nl ANGERLO AVESAA Anton Vermeulen Architecten Akkerweg 17 6986 BW Angerlo T 0313-476626 info@avesaa.nl www.avesaa.nl APELDOORN ARTEC architecten Eglantierlaan 3 7329 AN Apeldoorn T 055-5787161 info@artec-architecten.nl www.artec-architecten.nl Architectenbureau Van Erken Calandt BV Arnhemseweg 292 7334 AB Apeldoorn T 055-5411999 vec@wxs.nl www.vanerkencalandt.nl GSG architecten bv Eglantierlaan 3 7329 AN Apeldoorn T 055-5418255 info@gsgarchitecten.nl www.gsgarchitecten.nl

266

ARNHEM Peter van Aarsen Architect Wassenaarweg 40 6843 NW Arnhem T 026-3791895 info@aarsenarchitect.nl www.aarsenarchitect.nl Bureau Berndsen Fanny Blankers-Koenstraat 101 6833 LC Arnhem T 06-12104043 info@bureauberndsen.nl www.bureauberndsen.nl Bastiaan Buurman architect Hertshoornstraat 26 6813 EJ Arnhem T 06-54768570 mail@bastiaanbuurman.nl www. bastiaanbuurmanarchitect.nl Chance Willy den Oudenstraat 30 6833 LE Arnhem T 026-2020320 info@morechance.nl www.morechance.nl Geesink Weusten Architecten Utrechtseweg 167 6812 AC Arnhem T 026-4436972 info@geesinkweusten.nl www.geesinkweusten.nl Michel Heesen architectuur & landschap Prins Hendrikstraat 10 6828 GR Arnhem T 06-24551552 michel@michelheesen.nl www.michelheesen.nl

Hoogte Twee Architecten Prinsessestraat 14 6828 JV Arnhem T 026-3517722 info@hoogtetwee.nl www.hoogtetwee.nl JCR ARCHITECTEN Rosendaalsestraat 224 6824 CP Arnhem T 06 48180847 info@jcr-architecten.nl jcr-architecten.nl Maartje Kaper Architecte BNA Ploegakker 4 6846 KN Arnhem T 026-3704080 info@maartjekaperarchitecte.nl www. maartjekaperarchitecte.nl Kien architectuur Rosendaalsestraat 224 6824 CP Arnhem T 06-45628381 info@kienarchitectuur.nl www.kienarchitectuur.nl

Wiegerinck Architectuur en Stedenbouw Eusebiusbuitensingel 80 6828 HZ Arnhem T 026-3526060 info@wiegerinck.nl www.wiegerinck.nl Wismans & De Jong Architecten BNA Velperweg 131 6824 HK Arnhem T 026-3555233 a.dejong@wdj-a.nl www.wdj-a.nl BENEDEN LEEUWEN Marcus Architectuur Beatrixstraat 3 6658 EH Beneden Leeuwen T 0487-591418 jan@marcusarchitectuur.nl www.marcusarchitectuur.nl BENNEKOM

opZoom architecten bv Willemsplein 5 6811 KA Arnhem T 026-3684270 bureau@opzoom.nl www.opzoom.nl

Architectenbureau Lafeber Edeseweg 48 /B 6721 JX Bennekom T 0318-416644 info@dejong-lafeber.nl www.dejong-lafeber.nl

Architectenbureau Pollmann C. Franckstraat 8 6815 HD Arnhem T 026-3514358 info@pollmannarchitectuur.nl www.pollmannarchitectuur.nl

LAM a r c h i t e c t s Bosbeekweg 11 A 6721 MH Bennekom T 0318-418185 info@LAM-architects.nl www.LAM-architects.nl

Buro SBH Van Oldenbarneveldtstraat 92-3 6827 AN Arnhem T 026-3779797 sbh@sbh.nl www.sbh.nl VRX Rosendaalsestraat 224 6824 CP Arnhem T 085-3036285 info@studiovrx.com www.studiovrx.com Architectuur Studio Wezenberg BV Meander 251 6825 MC Arnhem T 026-3763494 guido@studiowezenberg.nl www.studiowezenberg.nl

BERGHAREN Architectenbureau Schreven BV Architect BNA Burgm. Luskestraat 4 6617 BV Bergharen T 0487-532071 info@schreven.nl BEUNINGEN GLD CHITEKT Hogewaldstraat 11 6641 KD Beuningen Gld T 06-51563994 wil.janssen@chitekt.nl www.chitekt.nl HH Architecten Hogewaldstraat 1 a 6641 KD Beuningen Gld T 024-6778224 hharch@hetnet.nl

ARCHITECTENBUREAUS BNA GELDERLAND

Architektuur BNA B.V. Dorpssingel 12 6641 BE Beuningen Gld T 024-6775054 info@oosterhoutarchitecten.nl www.oosterhoutarchitecten.nl BORCULO Stuyt architecten B.V. Weemhof 5 7271 AL Borculo T 0545-273775 info@stuyt.nl www.stuyt.nl BRUMMEN Harmonische Architectuur Hoogenberk BV Voorsterweg 139 6971 KD Brummen T 0575-476370 bureau@ harmonischearchitectuur.com www. harmonischearchitectuur.com BUREN GLD Krijger & Wagter Architecten B.V. Hulsterstraat 10-A 4116 EZ Buren Gld T 0344-571850 wagter@krijgerwagter.nl www.krijgerwagter.nl DOESBURG Rooding Architecten bna Koepoortstraat 26 6981 AT Doesburg T 0313-422117 info@roodingarchitecten.nl www.roodingarchitecten.nl DOETINCHEM Duoplan Doetinchem Architecten Wilhelminastraat 129 7001 GV Doetinchem T 0314-335639 info@duoplan-architecten.nl www.duoplan-architecten.nl

DOORWERTH

ELST GLD

GORSSEL

Frank van Haarlem Architect BNA Kerklaan 21 6865 GW Doorwerth T 026-3791683 info@frankvanhaarlem.nl www.frankvanhaarlem.nl

Architectenbureau Koper Maassen BNI-BNA Nieuwe Aamsestraat 84-B 6662 NK Elst Gld T 0481-371867 frank@kopermaassen.nl www.kopermaassen.nl

Delta architectuur en bouwtechniek Pikeursbaan 15 7213 BS Gorssel T 06-23034760 info@deltaarchitectuur.nl www.deltaarchitectuur.nl

DRUTEN

EMST

GROENLO

Omega Architecten BV Klepperheide 22 6651 KM Druten T 0487-518889 omega@omega-architects.com www.omega-architects.com

Architektenbureau Vorsselman Hezeweg 29 8166 AP Emst T 0578-661267 info@vorsselman.nl www.vorsselman.nl

De Witte - Van der Heijden Architecten Deken Hooijmansingel 4 7141 EC Groenlo T 0544-461201 h.vanderheijden@dwvdh.nl www.dwvdh.nl

EPE

GROESSEN

Van de Poel Architecten B.V. De Lindehove 5 8161 EA Epe T 0578-612080 info@vdpoel-arch.com www.vdpoel-arch.com

Bouwkunsten.nl Architecten & Adviseurs (BNA) Geert Gerritsen Architect BNA Dorpstraat 41 6923 AE Groessen T 0316-844844 info@bouwkunsten.nl www.bouwkunsten.nl

DUIVEN EvD-architecten BV Ratio 16 6921 RW Duiven T 06-22440811 egbert@evd-architecten.nl www.evd-architecten.nl Factor Architecten bv Geograaf 40 6921 EW Duiven 026-3844460 info@factorarchitecten.nl www.factorarchitecten.nl

SL atelier voor architectuur Leenhofweg 15 8161 ZM Epe T 0578-613518 info@lakkas.nl www.lakkas.nl

EDE GLD Mies Architectuur Da Vincilaan 1 6716 WC Ede Gld T 0318-540555 info@miesarchitectuur.nl www.miesarchitectuur.nl MIX architectuur bv Argonstraat 24 6718 WT Ede Gld T 0318-648950 info@mix-architectuur.nl www.mix-architectuur.nl Theo Verburg Architecten Bettekamp 11 6712 EG Ede Gld T 0318-619629 info@theoverburg.nl www.theoverburg.nl

Peter Masselink, architect avb Hof van Brussel 3 7007 JK Doetinchem T 0314-345445 info@petermasselink.nl www.petermasselink.nl

ARCHITECTENBUREAUS BNA GELDERLAND

ERMELO Architectenbureau Bakker Nijkerkerweg 6 3853 NW Ermelo T 0341-557865 info@bakkerarchitect.nl www.bakkerarchitect.nl/ GELDERMALSEN Kruis-11 Stationsweg 16 4191 KK Geldermalsen T 06-51381347 roelof.krijgsman@icloud.com www.kruis-11.nl GENDT Architectenbureau Ton Burgers BNA Dwarsakker 10 6691 DK Gendt T 0481-424794/06-20871125 info@ton-burgers-architect.nl www.ton-burgers-architect.nl

HARDERWIJK Cell Studio Architecten BNA Straat van Sevenhuysen 7 3841 CZ Harderwijk T 0341-429957 vs@cellstudio.nl www.cellstudio.nl Van Tol | Buro voor Architectuur Vanenburgerhout 14 3845 EJ Harderwijk T 085-1043248 info@burovoorarchitectuur.nl www.burovoorarchitectuur.nl HEERDE DesignZimmer Klein Doesburg 32 8181 ZL Heerde T 0578-617030 info@designzimmer.nl www.designzimmer.nl Erwin Haas architect Dorpsstraat 25 B 8181 HL Heerde T 06-14947668 erwin@erwinhaas.nl www.erwinhaas.nl

267

HENGELO GLD

LENT

ARX Rozenstraat 16 7255 XT Hengelo Gld T 0575-462600 info@arxonline.nl www.arxonline.nl

loko architecten Smitjesland 5 6663 KH Lent T 085-7733669 info@loko-architecten.nl www.loko-architecten.nl

HOEVELAKEN

LEUSDEN

Doude van Troostwijk, architectuur & landschap Oosterdorpsstraat 9 a 3871 AA Hoevelaken T 033-2580154 info@oudeboerderijen.nl www.oudeboerderijen.nl

Ebbens architecten Kastanjelaan 6 3833 AN Leusden T 085-0655744 info@ebbensarchitecten.nl www.ebbensarchitecten.nl LICHTENVOORDE

HUISSEN Van de Looi en Jacobs Architecten Langekerkstraat 27 6851 BM Huissen T 026-3255656 architecten@ vandelooienjacobs.nl www.vandelooienjacobs.nl KERKDRIEL Architectenbureau Acanthus Kromsteeg 4 5331 AK Kerkdriel T 06-28715875 PietTuin@ ArchitectenbureauAcanthus.nl www. architectenbureauacanthus.nl Sloven Architectuur Postbus 46 5330 AA Kerkdriel T 0418-639198 info@sloven.nl www.sloven.nl

Haverkort Architecten BNA Patronaatstraat 41 7131 CE Lichtenvoorde T 0544-373014 info@haverkortarchitecten.nl www.haverkortarchitecten.nl LOCHEM Maas Architecten B.V. â&#x20AC;&#x2122;t Ei 1 7241 AK Lochem T 0573-222180 info@maasarchitecten.nl www.maasarchitecten.nl MALDEN Hamers Arquitectura Rijksweg 7 A 6581 EC Malden T 06-36219677 info@hamersarquitectura.com www.hamersarquitectura.com NIJKERK GLD

LATHUM Fennis_Metz Architecten Kerkstraat 28 6988 AG Lathum T 06-11888323 algemeen@ fennismetz-architecten.nl www. fennismetz-architecten.nl

268

4D architecten Nieuwstraat 9 3861 AJ Nijkerk Gld T 033-2471120 nijkerk@4darchitecten.nl www.4darchitecten.nl Van Bokhorst Architecten BNA Westkadijk 10 3861 MB Nijkerk Gld T 033-2461180 info@ vanbokhorstarchitecten.nl www. vanbokhorstarchitecten.nl

Gertjan Luiten Architect & 3D Zijdevlinder 55 3863 HP Nijkerk Gld T 06-54915132 info@architectgertjanluiten.nl www.architectgertjanluiten.nl

HaskoningDHV Nederland B.V. Barbarossastraat 35 6522 DK Nijmegen T 024-3284284 info@rhdhv.com www.royalhaskoning architecten.com

NIJMEGEN

HBH architecten bv Einsteinstraat 179 6533 NK Nijmegen T 024-3540335 info@hbharchitecten.nl www.hbharchitecten.nl

6 Hoog Architectuur Boeckstaetehof 636 6543 HH Nijmegen T 06-24270863 info@6-hoog.nl www.6-hoog.nl [ A I R ] architectuur en research Mr. Franckenstraat 70 6522 AG Nijmegen T 024-3606027 info@air-arch.eu www.air-arch.eu

Atelier Herbestemming St. Stephanusstraat 20 6512 HT Nijmegen T 06-18656155 contact@ atelierherbestemming.nl www. atelierherbestemming.nl

Arch I.D. Architecten BNA B.V. St. Annastraat 198 G 6525 GX Nijmegen T 06-24633678 mherweijer@arch-id.nl www.arch-id.nl

van Hontem architecten Kerkstraat 3 6543 KE Nijmegen T 024-3781125 bureau@ vanhontem-architecten.nl www. vanhontem-architecten.nl

Boeijenjong Architecten Waalbandijk 16 Unit 50 6541 AJ Nijmegen T 06-31917693 ward@boeijenjong.nl www.boeijenjong.nl

Kroeze Design St. Jacobslaan 422 6533 VW Nijmegen T 024-3566817 info@kroezedesign.nl www.kroezedesign.nl

Croonenarchitecten b.v. Heyendaalseweg 121 6525 AJ Nijmegen 024-3540222 postbus@ croonenarchitecten.nl www.croonenarchitecten.nl

Smits & Orval b.v. Architecten- en ingenieursburo St. Annastraat 16 6524 GB Nijmegen T 024-3234964 JosOrval@gmail.com www.smits-orval.nl

DESARC Designers- en Architectenbureau Plein 98 B 6511 JE Nijmegen T 026-3529820 info@desarc.nl www.desarc.nl

So_Lo Architectuur BV Fransestraat 1 6524 HP Nijmegen T 024-3295354 postbus@soloarchitectuur.nl www.soloarchitectuur.nl

Gradussen Bouwkunst & Interieurarchitectuur Kerkenbos 10-59C 6546 BB Nijmegen T 024-3886583 info@bureau-gradussen.nl www.bureau-gradussen.nl

Frank Willems Architecten bna Nijmegen Javastraat 68 6524 MG Nijmegen T 024-3608971 info@ frankwillemsarchitecten.nl www. frankwillemsarchitecten.nl

ARCHITECTENBUREAUS BNA GELDERLAND

Studio de Wit St. Stephanusstraat 20 6512 HT Nijmegen T 024 3235811 bureau@studiodewit.nl www.studiodewit.nl NUNSPEET JOHANHOFMAN Architect Oude Zeeweg 11 8071 TM Nunspeet T 06-21963847 mail@johanhofman.nl www.johanhofman.nl Slaa + van Asselt architecten BNA Industrieweg 75 8071 CS Nunspeet T 0341-251963 info@slaavanasselt.nl www.slaavanasselt.nl OCHTEN Westeneng Architectuur Waalkant 19 4051 EJ Ochten T 0344-701036 info@ westenengarchitectuur.nl www. westenengarchitectuur.nl OEKEN FARO architecten bv Buurtweg 43 6971 KM Oeken T 0252-414777 info@faro.nl www.faro.nl OOSTERBEEK Strategie Architecten BNA cornelis koningstraat 3 a 6862 CK Oosterbeek T 026-3337555 mail@strategie-arch.nl www.strategie-arch.nl OOSTERWOLDE GLD Vinke Design Eekterweg 36 a 8097 PE Oosterwolde Gld T 06-22141468 info@vinke-design.nl www.vinke-design.nl

PUTTEN

TWELLO

WINTERSWIJK

Roordink Architecten BNA BV Postweg 13 3881 EA Putten T 0341-352300 info@roordinkarchitecten.nl www.roordinkarchitecten.nl

Bessels architekten & ingenieurs b.v. Domineestraat 10 7391 GG Twello T 0571-275697 bessels@bessels.com www.bessels.com

Christian Wieggers, Architectuur, Stedenbouw en Interieur Industrieweg 13 .2 7102 DX Winterswijk T 06-11347883 info@ontwerptotaal.nl www.ontwerptotaal.nl

SCHERPENZEEL GLD

VELP GLD

Van Doeveren buro voor architektuur bna Holevoetplein 297-A 3925 CA Scherpenzeel Gld T 033-2773152 info@vandoeveren.nl www.vandoeveren.nl

Hurenkamp Architecten Kerkallee 43 6882 AM Velp Gld T 026-3613812 architecten@hurenkamp.nl www.hurenkamp.nl

ZEDDAM Piet van der Putten architect bna Benedendorpsstraat 9 7038 BA Zeddam T 06-26324040 mail@pietvanderputten.nl www.pietvanderputten.nl

VOORST GEM VOORST STEENDEREN Boerman Kreek Architecten BV Dorpsstraat 10 7221 BP Steenderen T 0575-452400 info@boermankreek.nl www.boermankreek.nl

Architectenbureau Willem de Groot Kervelstraat 35 7383 XN Voorst gem Voorst T 06-51400171 willem@ wdgarchitectenbureau.nl www. wdgarchitectenbureau.nl

STROE Roozenbeek Architect BNA BV Blauwgras 9 3776 NC Stroe T 0342-443969 info@roozenbeek.nl www.roozenbeek.nl TERBORG ERS architekten BNA Stationsweg 25 7061 CT Terborg T 0315-323070 info@ers.nl www.ers.nl

De Charitect Julianalaan 16 4002 AK Tiel T 06-45691651 info@charitect.nl www.charitect.nl Loosbroek Architecten BV Het Jaagpad 4 4006 GK Tiel T 0344-621640 info@loosbroekarchitecten.nl www.loosbroekarchitecten.nl

ARCHITECTENBUREAUS BNA GELDERLAND

Architektengroep Gelderland b.v. Hummeloseweg 16 7021 AE Zelhem T 0314-624348 info@ architektengroepgelderland.nl www. architektengroepgelderland.nl

VORDEN TS Architecten De Voornekamp 24 7251 VL Vorden T 06-53219498 info@tsarchitecten.nl www.tsarchitecten.nl Friso Woudstra Architecten BNA B.V. Ruurloseweg 81 7251 LC Vorden T 0575-519455 fwoudstra@frisowoudstra.nl www.frisowoudstra.nl WAGENINGEN

TIEL

ZELHEM

Ontwerpburo Roza Heerenstraat 32 6701 DL Wageningen T 0317-465880 info@ontwerpburo-roza.nl www.ontwerpburo-roza.nl

ZOELMOND Re-Creatio Dorpsstraat 1 4111 KR Zoelmond T 0345-505630 info@re-creatio.nl www.re-creatio.nl ZUTPHEN Veldhoven Architecten Vliegendijk 16 7205 CJ Zutphen 06-24869252 info@veldhovenarchitecten.nl www.veldhovenarchitecten.nl

SW Architecten Adviseurs b.v. Dreijenlaan 2 6703 HA Wageningen T 0317-410012 architecten@swaa.nl www.swaa.nl

269

BNA-ARCHITECTEN GRONINGEN

DELFZIJL BureauNoordeloos Brander 21 9934 NR Delfzijl T 050-3124445 mail@bureaunoordeloos.nl www.bureaunoordeloos.nl Jongsma | Dijkhuis Architectenbureau BNA B.V. Brander 21 9934 NR Delfzijl T 0596-613645 info@jongsma-dijkhuis.nl www.jongsma-dijkhuis.nl EELDERWOLDE Conijn Architectuur Ter Borchlaan 34 9766 TX Eelderwolde T 050-3148095 info@conijnarchitectuur.nl www.conijnarchitectuur.nl

EMA - Edoardo Mentegazzi Architect van Swinderenstraat 39 9714 HC Groningen T 06-44023428 edomentegazzi@gmail.com www.emarchitect.nl HJK architecten Zuiderpark 5 9724 AD Groningen T 050-3183444 hjk@hjk-architecten.nl www.hjk-architecten.nl Siert Helder Architect Coendersweg 30 9722 GH Groningen T 06-48106608 siert@helderenhelder.nl www.helderenhelder.nl

GRONINGEN

Holstein Restauratie Architectuur Bankastraat 42 J 9715 CD Groningen T 050-5770059 info@holstein-restauratie.nl www.holstein-restauratie.nl

AAS Groningen B.V. Boterdiep 63 9712 LK Groningen T 050-3123737 info@aasgroningen.nl www.aasgroningen.nl

KAW Holding B.V. Kattenhage 1 9712 JE Groningen T 088-5290000 info@kaw.nl www.kaw.nl

AHA-architecten Rensumaheerd 37-B 9736 AB Groningen T 050-5279379 a.hogenelst@home.nl www.aha-architekt.nl

KAW architecten en adviseurs 1 B.V. Kattenhage 1 9712 JE Groningen T 088-5290000 info@kaw.nl www.kaw.nl

archiview Pottebakkersrijge 3 9718 AE Groningen T 050-3112922 info@archiview.nl www.archiview.nl dick barkhuis architect Chopinlaan 85 9722 KD Groningen T 06-28846760 dickbarkhuis@nlarchitect.nl www.nlarchitect.nl Bonnema architecten Hoge der A 11 9712 AC Groningen T 0511-473635 info@bonnema.com www.bonnema.com

270

KLEIN architecten Atoomweg 2 G 9743 AK Groningen T 050-3182400 info@kleinarch.nl www.kleinarch.nl KPB architecten B.V. Saaksumborg 9 9722 WL Groningen T 050-5256228 kp.deboer@kpbarchitecten.nl www.kpbarchitecten.nl Bureau voor Architektuur en Ruimtelijke Ordening Martini b.v. Damsterdiep 237 9713 ED Groningen T 050-3182330 info@martini-architekten.nl www.martini-architekten.nl

Melein Architectuur Papiermolenlaan 3-20 9721 GR Groningen T 050-5277100 info@melein.nl www.melein.nl

WAL architectenbureau Zuiderpark 26 9724 AJ Groningen T 06-51273623 info@walarchitecten.nl www.walarchitecten.nl

Onix NL Hereplein 6 9711 GA Groningen T 050-5290252 info@onix.nl www.onix.nl

Zofa Zuiderpark 26 9724 AJ Groningen T 050-3166700 info@zofa.nl www.zofa.nl

OVT Architecten Oude Kijk in ’t Jatstr. 6 9712 EG Groningen T 050-3130847 info@ovtarchitecten.nl www.ovtarchitecten.nl

De Zwarte Hond Hoge der A 11 9712 AC Groningen T 050-3134005 info@dezwartehond.nl www.dezwartehond.nl

Van Ringen Architecten A-Weg 44 9718 CX Groningen T 050-3189822 info@vanringenarchitecten.nl www.vanringenarchitecten.nl Hans Ruyg architect bna en industrieel vormgever Pasteurlaan 20 9728 LD Groningen T 050-5259226 info@hansruygarchitect.nl www.hansruygarchitect.nl Sax Architecten Hereplein 6 9711 GA Groningen T 050-3182102 mail@saxarchitecten.nl www.saxarchitecten.nl Team 4 Architecten b.v. Boumaboulevard 400 9723 ZT Groningen T 050-3144555 team4@team4.nl www.team4.nl De Unie architecten Energieweg 10 9743 AN Groningen T 050-5252777 mail@deuniearchitecten.nl www.deuniearchitecten.nl VDP architecten Pottebakkersrijge 16 9718 AG Groningen T 050-3136800 welkom@vdparchitecten.nl www.vdparchitecten.nl

HAREN GN Specht Architecten Kerklaan 30 b 9751 NN Haren Gn T 050-7115235 info@spechtarchitecten.nl www.spechtarchitecten.nl LOPPERSUM René Wubs architectuur Stationslaan 8 9919 AB Loppersum T 06-38543469 info@renewubs.nl www.renewubs.nl SCHARMER architect: KARLA UBELS bna Hoofdweg 10 9616 TD Scharmer T 050-4041545 ku@karla-ubels.nl www.karla-ubels.nl WINSCHOTEN TTAB Kloosterlaan 78 9675 JN Winschoten T 06-19173480 info@ttab.nl www.ttab.nl

Vector-i architectuur Sledemennerstraat 18 9718 BZ Groningen T 06-10921264 ben@vector-i.nl www.vector-i

ARCHITECTENBUREAUS BNA GRONINGEN

BNA-ARCHITECTEN LIMBURG

ARCEN

GELEEN

Novares Arcen B.V. Burg Gubbelsplein 6 5944 AK Arcen T 077-4731649 arcen@novares.nl www.novares.nl

Architectenburo Tummers Prins de Lignestraat 17 6161 CX Geleen T 06-18776182 info@ architectenburo-tummers.nl www. architectenburo-tummers.nl

BEEK LB SeC architecten Kasteel Genbroekstraat 18 6191 KT Beek Lb T 046-4362010 info@sec-architecten.com www.sec-architecten.com studioPAS architecten Wolfeynde 10 b 6191 EB Beek Lb T 046 436 24 80 info@studiopas.nl www.studiopas.nl BERGEN LB Architectenburo Olieslagers b.v. Van Baerlestraat 1 5854 BC Bergen LB T 0485-341645 info@architectenbureau olieslagers.nl www.architectenbureau olieslagers.nl BORN SATIJNplus Architecten bv Kasteelhof 1 6121 XK Born T 046-4205555 info@satijnplus.nl www.satijnplus.nl ECHT Coonen Architecten BNA bv Houtstraat 34 H 6102 BJ Echt T 0475-484542 echt@coonenarchitecten.nl www.coonenarchitecten.nl EIJSDEN Studio kb1 Korenbloem 1 6245 TD Eijsden T 06-44104555 danielle.jacobs@kb1.nl kb1.nl

GEULLE Lab32 architecten bv Mevrouw van de Meijstraat 14 6243 AP Geulle T 043-3655536 info@lab32architecten.nl www.lab32architecten.nl HEERLEN AAI (AGS Architects International) Oliemolenstraat 60 6416 CB Heerlen T 045-7630707 info@agsarchitects.net www.agsarchitects.net Architectenzaak Wilhelminaplein 25 6411 KW Heerlen T 045-7009714 info@architectenzaak.eu www.architectenzaak.eu Architectenburo Ir Louis Erens Zandweg 128 6418 PB Heerlen T 045-5443275 info@ab-le.nl www.ab-le.nl Architektenburo Ton Vandenbergh b.v. Molenberglaan 128 6416 ER Heerlen T 045-5424863 email@tonvandenbergh.nl www.tonvandenbergh.nl

Architektenburo Van Soest Ruysstraat 73 5988 AA Helden T 077-3073739 archburovansoest@home.nl HERTEN v.o.f. Architektenburo Smeets BNA Mussenberg 1 d 6049 GZ Herten T 0475-462537 info@architektsmeets.nl www.architektsmeets.nl KERKRADE DMV Architecten Euregiopark 4 6467 JE Kerkrade T 045-5660305 info@dmvarchitecten.nl www.dmvarchitecten.nl Widdershoven Architecten bv Putgang 9 6461 EK Kerkrade T 045-5670505 info@ widdershovenarchitecten.nl www. widdershovenarchitecten.nl LEUNEN mc-architecten b.v. Albionstraat 3 5809 AB Leunen T 0478-581524 mc-architecten@planet.nl www.mc-architecten.nl MAASBRACHT RIEA Heidepark 32 6051 GN Maasbracht T 06-45398927 r.mulders@riea.nl www.riea.nl

HELDEN Frans Engels Architectenburo BNA Van Hövellstraat 39 5988 AG Helden T 077-3060507 fransengels@home.nl www.fransengels.nl

ARCHITECTENBUREAUS BNA LIMBURG

MAASTRICHT AMA Group Associated Architects BV Fort Willemweg 13 6219 PA Maastricht T 043-3500234 info@ama-group.info www.ama-group.info

Artesk van Royen Architecten Bourgogneplein 21 6221 CZ Maastricht T 043-4574590 info@artesk.nl www.artesk.nl Bartijn Architecten St. Hubertuslaan 35 6212 BH Maastricht T 043-3260180 info@bartijn.nl www.bartijn.nl Bureau Boosten Rats BNA architectuur en stedenbouw St. Maartenslaan 14 A01 6221 AX Maastricht T 043-3254061 info@boostenrats.nl www.boostenrats.nl CroonenBuro5 Louis Loyensstraat 5 6221 AK Maastricht T 043-3253223 info@croonenburo5.com www.croonenburo5.com Frencken Scholl Architecten Heugemerweg 11 6221 GD Maastricht T 043-3502940 info@frenckenscholl.nl www.frenckenscholl.nl HVN Architecten bv Aesculaapstraat 6 6216 CM Maastricht T 043-3588200 info@hvna.nl www.hvna.nl MH1 Architecten Avenue Ceramique 222 6221 KX Maastricht T 043-7115030 info@mh1architecten.nl www.mh1architecten.nl Architectes Mosaïque Waterpoort 8 6221 GB Maastricht T 043-3261356 info@architectesmosaique.nl www.architectesmosaique.nl N Architecten Koningsplein 16 6224 EC Maastricht T 043-4081827 info@n-architecten.nl www.n-architecten.nl Gaby Paulissen Architect Bergweg 42 6212 CX Maastricht T 06-28086103 mail@gabypaulissen.nl www.gabypaulissen.nl

271

Bureau Ritzen bna bns Architectuur en Stedebouw Bellefroidlunet 28 f 6221 KN Maastricht T 043-3540066 info@ritzenarchitecten.com www.ritzenarchitecten.com RuimteMakers Architecten Sint Lambertuslaan 30 A 6212 AT Maastricht T 043-3250206 info@ruimtemakers.nu www.ruimtemakers.nu Verheij Architecten Sint Jacobstraat 19-A 6211 LA Maastricht T 043-3255111 verheijarch@hetnet.nl MOLENHOEK LB Bulkens Architecten BNA Hoeveveld 2 6584 GG Molenhoek Lb T 024-3573359 info@bulkensarchitecten.nl www.bulkensarchitecten.nl OSPEL Architektenburo C.M.T. Frerker b.v. Venloseweg 13 6035 RX Ospel T 040-2120745 info@frerker.nl www.frerker.nl Architectenbureau Van Gog b.v. Korenbloemstraat 16 6035 AZ Ospel T 0495-632501 mvangog@planet.nl Harold Laenen Architectuur Onze Lieve Vrouwe straat 40 6035 AR Ospel T 06-18130149 info@haroldlaenen.nl www.haroldlaenen.nl ROERMOND Architectenbureau Coppen Willem II Singel 19 6041 HP Roermond T 0475-330947 info@coppenbv.nl www.coppenbv.nl

272

Engelman Architecten ECI 1 a 6041 MA Roermond T 0475-468100 mail@engelmanarchitecten.nl www.engelmanarchitecten.nl SUPERDUTCH Thorbeckstraat 6 6042 CR Roermond T 06-27658628 info@superdutch.nl www.superdutch.nl ROGGEL Future Factory Architects Reppelstraat 9 6088 EV Roggel T 06-11435632 post@ jeroenjanssenarchitectuur.nl SITTARD FWP Architectuur BV Rijksweg Zuid 43 a 6131 AL Sittard T 046-4111484 info@fwparchitectuur.nl www.fwparchitectuur.nl

STRAMPROY

VENRAY

Kwaspen Architectuur Mulderstraat 14 6039 DE Stramproy T 06-50235867 Geert-Jan@ Kwaspen-architectuur.nl www.kwaspen-architectuur.nl

Driessen Architectuur Keizersveld 50 a 5803 AN Venray T 0478-769059 info@driessenarchitectuur.nl www.driessenarchitectuur.nl WEERT

TEGELEN

AndrÃ© van de Goor BV Architect AvB-BNA Emmasingel 8-H 6001 BC Weert T 0495-521685 info@andrevandegoorbv.nl www.vandegoor-architecten.nl

Verheijen-Smeets AvB Architecten BNA venloseweg 4 5931 GT Tegelen T 077-3269269 info@vsarch.nl www.verheijen-smeets.nl VALKENBURG LB DI-vers architecten Dorpstraat 1 C 6301 BA Valkenburg Lb T 043-6013627 info@di-versarchitecten.nl www.di-versarchitecten.nl VENLO

HKL architecten Rijksweg-Noord 186 A 6136 AD Sittard T 046-4510505 info@hkl.cc www.hklarchitecten.nl

2.0 Architecten Kazernestraat 17 5928 NL Venlo T 077-3829141 info@2.0architecten.nl www.2.0architecten.nl

Joost Pennings Architect Gruizenstraat 9 6131 EH Sittard T 046-2040444 mail@joostpennings.nl www.joostpennings.nl

Architektenburo ir. Geert Billekens Rozenkransstraat 15 5911 CS Venlo T 077-8513134 info@billekens-architect.nl www.billekens-architect.nl

Povse & Timmermans architecten . ingenieurs bv Rijksweg Zuid 10 6131 AN Sittard T 046-4230366 mail@pt-architecten.nl www.pt-architecten.nl Architectenbureau Verbruggen Provencestraat 4 6137 JP Sittard T 046-4588259 info@ verbruggenarchitecten.nl www. verbruggenarchitecten.nl

Studio voor Architektuur en Stedenbouw F.P. Lahaye Architekt AvB BNA Roermondseweg 7 6004 AN Weert T 0495-453998 info@architektlahaye.nl www.architektlahaye.nl Metz architecten Noordkade 48 a 6003 NG Weert T 0495-536537 c.metz@metzarchitecten.nl www.metzarchitecten.nl WITTEM Coenegracht architecten Oude Baan 1 6286 BD Wittem T 043-8522537 rene@coenegracht.eu

Loxodrome bv Straelseweg 1 5911 CL Venlo T 077-3743148 architects@loxodrome.nl www.loxodrome.nl QUANT Architectuur bv BNA Stalbergweg 316 5913 BW Venlo T 077-3513125 info@quantarchitectuur.nl www.quantarchitectuur.nl

ARCHITECTENBUREAUS BNA LIMBURG

BNA-ARCHITECTEN NOORD-BRABANT

ACHTMAAL

BERGEN OP ZOOM

BERLICUM NB

Architectenburo Schoenmakers Minnelingsebrugstraat 4-A 4885 KP Achtmaal T 076-5990340 info@ schoenmakers-ontwerp.nl www. schoenmakersarchitectuur.nl

Van den Bergh Architecten Dahliastraat 94-C 4613 DP Bergen op Zoom T 0164-265750 info@ vandenbergharchitecten.nl www. vandenbergharchitecten.nl

HILBERINKBOSCH architecten Wamberg 5 5258 SM Berlicum NB T 073-6900136 bosch@hb-a.nl www.hb-a.nl

Architectenbureau Aerlant Cloïn BNA Stationsplein 13 4611 BX Bergen op Zoom T 0164-259323 info@cloin-arch.nl www.cloin-arch.nl

BOEKEL

ALMKERK Ir Frank Ruiter architect BNA BV Vlinderslag 46 4286 GK Almkerk T 0183-405003 info@frank-ruiter.nl www.frank-ruiter.nl ALPHEN NB Bas Backx - architect bna Stationstraat 10 5131 BN Alphen NB T 013-5082300 mail@basbackx.nl www.basbackx.nl BEEK EN DONK CKX architecten Kapelstraat 3 5741 CA Beek en Donk T 06-51059500 info@ckx.nl www.ckx.nl Architectenburo Harry van der Heijden Raadhuisplein 2 5741 AX Beek en Donk T 0492-463145 info@harryvdheijden.nl www.harryvdheijden.nl BEERS NB Renate Hermans Architectuur Elstweg 12 5437 PE Beers NB T 0485-322601 info@renatehermans.nl www.renatehermans.nl

Robert Guinée architectuur en bouwkundig advies Kruidhof 47 4623 BC Bergen op Zoom T 0164-247962 info@robertguinee.nl www.robertguinee.nl Ro&Ad Architecten v/d Rijtstraat 40 4611 PR Bergen op Zoom T 0164-266329 informatie@ro-ad.org www.ro-ad.org BERGEYK buro ir. herman sengers Elskensakker 2 5571 SK Bergeyk T 0497-573204 info@burosengers.nl www.burosengers.nl BERKEL-ENSCHOT Architektenburo Cor Mastenbroek b.v. BNA/BNI Molenakker 38 5056 LB Berkel-Enschot T 013-5332721 info@cor-mastenbroek.nl www.cor-mastenbroek.nl Architectenburo Frans van Roy Bosscheweg 40 5056 KC Berkel-Enschot T 06-51099517 arch.burofvr@planet.nl www. architectenburofransvanroy.nl

ARCHITECTENBUREAUS BNA NOORD-BRABANT

Bureau voor architectuur Aujourd’hui Boekel Wielewaallaan 1 5427 SK Boekel T 0492 322049 info@vdbroek-partners.nl www.vdbroek-partners.nl

Arend Groenewegen Architect Oude Vest 4 4811 HT Breda T 06-47116685 arend@arendgroenewegen.nl www.arendgroenewegen.nl Grosfeld van der Velde Architecten Reduitlaan 39 4814 DC Breda T 076-5221811 info@grosfeldvandervelde.nl www.grosfeldvandervelde.nl

BREDA

havermans : hielkema architecten Cingelstraat 30 4811 MC Breda T 076-5208037 info@havermanshielkema.nl www.havermanshielkema.nl

atelier2 architecten Reduitlaan 33 unit 3.13 4814 DC Breda T 06-48966342 info@atelier2architecten.nl www.atelier2architecten.nl

Studio Kromo Jan van Polanenkade 9 4811 KM Breda T 06-19379833 info@studio-kromo.nl www.studio-kromo.nl

Baudoin van Alphen Architecten BNA Steijnlaan 112 4818 EW Breda T 076-5656755 info@baudoinvanalphen.nl www.baudoinvanalphen.nl

Mark Architecten Middellaan 360 4811 VM Breda T 06-22553158 mark@markarchitecten.com www.markarchitecten.com

De Bont C.S. architecten b.v. Sint Ignatiusstraat 255 4817 KK Breda T 076-5229009 info@debontcs.nl www.debontcs.nl DdP-Architectuur Leistraat 57 4818 NA Breda T 076-5657777 info@ddp-architectuur.nl www.ddp-architectuur.nl Bureau Dhondt Kronenburgwerf 36 4812 XR Breda T 076-5229520 info@dhondt.nl www.dhondt.nl Ger Dinnissen Architekt AvB-BNA Heuvelbrink 67 4812 GP Breda T 076-5411176 info@ gerdinnissenarchitecten.nl www. gerdinnissenarchitecten.nl

Oomen Architecten Ulvenhoutselaan 79 4834 MD Breda T 076-5602255 info@oomenarchitecten.nl www.oomenarchitecten.nl Architectenbureau Van Overbeek & Partners B.V. Nieuwe Prinsenkade 4 a 4811 VC Breda T 076-5202555 info@vanoverbeekarch.nl www.vanoverbeekarch.nl Maarten Raaijmakers architect BNA Parkstraat 1-A 4818 SJ Breda T 06-18114022 info@raaijmakers-architect.nl www.raaijmakers-architect.nl RDH Architecten Stedenbouwkundigen Reduitlaan 31 4814 DC Breda T 076-5317444 rdh@rdh.nl www.rdh.eu

273

rinusrooversarchitectuur Maria Cherubinastraat 19 4817 KZ Breda T 06-53759930 rinus@ rinusrooversarchitectuur.nl www. rinusrooversarchitectuur.nl Christel Smeets architect bna Zandbergpad 4 4818 NL Breda T 076-5961016 info@architect-bna.nl www.architect-bna.nl BUDEL De Brouwer Advies en Architectuur bv Adr. Groenewegenlaan 38 6021 JM Budel T 0495-430519 debrouweraa@wxs.nl CROMVOIRT Van Pelt architecten B.V. Sint Lambertusstraat 49 5266 AD Cromvoirt T 0411-643800 info@vpaa.nl www.vpaa.nl CUIJK van der Cruijsen Architect Keerkade 9 5432 KA Cuijk T 06-57312660 info@vandercruijsen.nl www.vandercruijsen.nl DE MOER FD architecten Pastoor Kampstraat 11 a 5176 NP De Moer T 013-5159331 info@fdarchitecten.nl www.fdarchitecten.nl DEN BOSCH DeDrieDesign Arnhemstraat 8 5224 XH Den Bosch T 06-40891513 info@drooom.nl janssentenhave.nl

274

Kuin & Kuin Architecten St Jorisstraat 133 5211 HA Den Bosch T 073-6123143 info@kuinkuin.nl www.kuinkuin.nl ir. Pieter Maurer architect, ArchitectenGilde Maastrichtseweg 18 F 5215 AB Den Bosch T 073-7114552 info@architectengilde.nl www.architectengilde.nl QBBF Architecten b.v. Burgemeester Loeffplein 70EF 5211 RX Den Bosch T 085-2735280 qbbf@qbbf.nl www.qbbf.nl Architectenbureau De Twee Snoeken BV Postelstraat 49 5211 DX Den Bosch T 073-6140407 info@tweesnoeken.nl www.tweesnoeken.nl Bureau Verkuylen Veemarktkade 8 5222 AE Den Bosch T 073-6231313 info@bureauverkuylen.nl www.bureauverkuylen.nl architectenbureau visser en bouwman bv Orthen 51 5231 XP Den Bosch T 073-6412133 info@visserenbouwman.nl www.visserenbouwman.nl Wijnen Architectuur bv Sint Jacobstraat 35 5211 LP Den Bosch T 073-6100768 miel.wijnen@ wijnenarchitectuur.nl www.wijnenarchitectuur.nl

DONGEN CIER ARCHITECTEN Bolkensteeg 25 5103 AA Dongen T 0162-372220 contact@cierarchitecten.nl www.cierarchitecten.nl dBO architecten Hortastraat 1 5103 NS Dongen T 0162-515650 info@dboarchitecten.nl www.dboarchitecten.nl Architectenbureau Kees Jacobs bna Kerkstraat 52 A 5101 BD Dongen T 0162-316766 info@akjbna.nl www.akjbna.nl DUSSEN Architectenbureau Wiel Caanen BNA Muilkerk 28 4271 BL Dussen T 0416-392168 info@wielcaanen.nl www.wielcaanen.nl EERSEL Bureau Does Bartelds Postakkers 3 5521 AR Eersel T 0497-515557 info@bureaudoesbartelds.nl www.bureaudoesbartelds.nl Keeris Architecten Dijk 14 5521 AX Eersel T 0497-514480 info@keerisarchitecten.nl www.keerisarchitecten.nl EINDHOVEN

DEURNE Van den Acker Architecten Spoorlaan 3 5751 JM Deurne T 0493-312175 info@vda-architecten.nl www.vda-architecten.nl

ARCHES architecten BNA Geldropseweg 92 5611 SL Eindhoven T 040-2377957 info@arches.nl www.arches.nl ARCHIDESK (architectuur en omgeving) Taborstraat 1 5625 RW Eindhoven T 040-2427597 archidesk@archidesk.nl www.archidesk.nl

ArchiPlex BV Voorterweg 207 5611 TR Eindhoven T 040-2126500 contact@archiplex.nl www.archiplex.nl joost buijs architecten Aalsterweg 136 5615 CJ Eindhoven T 040-2221423 jb@joostbuijs-architect.nl www.joostbuijs-architect.nl Ir Jan van den Burg Architekt Kortonjolaan 94 5644 KB Eindhoven T 040-2129113 info@janvandenburg.nl www.janvandenburg.nl COMPEN ARCHITECTEN B.V. Aalsterweg 65 5615 CB Eindhoven T 040-2117341 info@compen.nl www.compen.nl diederendirrix dommelstraat 11 5611 CJ Eindhoven T 040-2606740 info@diederendirrix.nl www.diederendirrix.nl Eugelink Architectuur Schootsestraat 14 5616 RD Eindhoven T 06-51824937 margriet@eaoa.nl www.eaoa.nl van Helmond | Zuidam architecten Torenallee 42-62 5617 BD Eindhoven T 040-2963396 info@vanhelmondzuidam.nl www.vanhelmondzuidam.nl van den Hurk Architecten Maximahof 31 5611 AX Eindhoven T 06-10715597 info@ vandenhurkarchitecten.nl www. vandenhurkarchitecten.nl Inbo Scherpakkerweg 15 5616 HP Eindhoven T 040-2434045 eindhoven@inbo.com www.inbo.com

ARCHITECTENBUREAUS BNA NOORD-BRABANT

KAW architecten en adviseurs 3 B.V. Rechtestraat 59 C 5611 GN Eindhoven T 088-5290000 info@kaw.nl www.kaw.nl KdV architectuur Barrierweg 219 5622 CN Eindhoven T 040-2430885 wouter@kdvarchitectuur.nl www.kdvarchitectuur.nl Lichtstad Architecten Lichttoren 32-IGLUU 5611 BJ Eindhoven T 06-27095405 info@lichtstadarchitecten.nl www.lichtstadarchitecten.nl Magis Architecten B.V. Nieuwe Emmasingel 17 5611 AM Eindhoven T 06-24267304 info@magis-architecten.nl www.magis-architecten.nl MoodBuilders Ella Fitzgeraldlaan 38 5629 RH Eindhoven T 06-42308533 info@moodbuilders.nl www.moodbuilders.nl Architectenbureau PerrÃ©e b.v. Landsteinerlaan 9 A 5644 DA Eindhoven T 040-2112385 info@perree.nl www.perree.nl RAW architectuurstudio Zandgroeve 7 5658 CE Eindhoven T 06-13928322 robert@ rawarchitectuurstudio.nl www. rawarchitectuurstudio.nl stripesarchitects Klokgebouw 266 5617 AC Eindhoven T 040-7114630 info@stripesarchitects.nl www.stripesarchitects.nl architecten studio-pls Klokgebouw 255 5617 AC Eindhoven T 06-47908930 team@studio-pls.nl http://www.studio-pls.nl

WillemsenU Groenstraat 6 5642 CB Eindhoven T 040-2466992 info@willemsenu.nl www.willemsenu.nl WY. architecten dommelstraat 11 5611 CJ Eindhoven T 040-2341230 info@wy.nl www.wy.nl

GEMERT

HEESWIJK-DINTHER

Wessel van Geffen architecten Scheiweg 26 5421 XL Gemert T 0492-330647 info@wvgarch.nl www.WesselvanGeffen Architecten.nl

Buro voor Architectuur en stedenbouw de Bie + de Bie Torenstraat 32 5473 EL Heeswijk-Dinther T 0413-291218 info@bie-bie.nl www.bie-bie.nl HELMOND

GILZE

Architektenburo Joosten BNA Oud Brandevoort 32 5706 NE Helmond T 0492-663621 buro@archjoosten.nl www.archjoosten.nl

Kristel Hermans Architectuur Hoogstraat 28 6011 RZ Ell T 06-12411893 kristelhermans@hotmail.com www.kristelhermans.nl

Van Beijsterveldt & Gommers architecten Nieuwstraat 87 5126 CC Gilze T 0161-233020 kees@ beijsterveldt-gommers.nl www. beijsterveldt-gommers.nl

ESBEEK

GOIRLE

Architektenbureau J.P.P. van Rijswijk Oude Trambaan 44 5085 NH Esbeek T 013-5341865 vanrijswijk.j@caiway.nl

Bedaux de Brouwer Architecten b.v. Dr. Keyzerlaan 2 5051 PB Goirle T 013-5368555 post@bedauxdebrouwer.nl www.bedauxdebrouwer.nl

Manders Architecten BNA Kanaaldijk N.W. 77 5707 LC Helmond T 0492-345041 info@manders-architecten.nl www.manders-architecten.nl

ESCH

Bureau van Berkum BV Hoogeindseweg 50 5051 EC Goirle T 06-26324512 info@bureauvanberkum.nl www.bureauvanberkum.nl

Mare Architectuur & Advies Gasthuisstraat 67 5708 HJ Helmond T 06-53996765 info@mare-archenadv.nl www.mare-archenadv.nl

HAAREN

HILVARENBEEK

Otten van Eck architecten en vormgevers Kievitspad 23 5076 SN Haaren T 0411-623531 info@ottenvaneck.nl www.ottenvaneck.nl

Architektenbureau Harrie Verhoeven Voortsepad 10 B 5081 ZK Hilvarenbeek T 013-5052673 harrie@verhoevenarchitect.nl www.verhoevenarchitect.nl

HEESCH

MAARHEEZE

Architectenbureau Hendriks BNA Broekhoek 23 5384 VP Heesch T 0412-455180 jan@ architectenbureauhendriks.nl www. architectenbureauhendriks.nl

Architectenburo ZIJN Puttendijk 28 6026 VZ Maarheeze T 0495-595720 info@architectenburozijn.nl www.architectenburozijn.nl

ELL

Bierman Henket architecten Hal 13 a 5296 PZ Esch T 0411-601618 info@biermanhenket.nl www.biermanhenket.nl ETTEN-LEUR BLOM Architecten Heerlijkheid 42 4874 MT Etten-Leur T 06-46076460 info@blomarchitecten.nl www.blomarchitecten.nl Ernst-architect Baroniestraat 18 4876 VS Etten-Leur T 06-21534716 ernst@ernst-architect.nl www.ernst-architect.nl GELDROP BEE DIFFERENT Spaarpot 38 d 5667 KX Geldrop T 06-48369319 info@bee-different.nl www.bee-different.nl

ARCHITECTENBUREAUS BNA NOORD-BRABANT

LXarchitecten Cacaokade 3 5705 LA Helmond T 0492-524427 info@lxarchitecten.nl www.lxarchitecten.nl

275

MADE

OOSTERHOUT NB

ROOSENDAAL

SINT OEDENRODE

Anomalie Architecten De Gijster 58 4921 NK Made T 0162-687571 info@anomalie.nl www.anomalie.nl

Ir. Carl Bossier Architectuur en Ruimtelijke Ontwikkeling Bredaseweg 108/A 4902 NS Oosterhout NB T 06-46756423 architect@bossier.nl www.bossier.nl

Architect Anne Burg. Prinsensingel 93 C 4701 HL Roosendaal T 06-13279612 info@architect-anne.com www.architect-anne.com

ASG Borchmolendijk 8 5492 AK Sint Oedenrode T 0413-476655 svangriensven@ asg-architectuur.nl

NISPEN

Hooper Architects Hoevestein 36 E 4903 SC Oosterhout NB T 0162-486800 info@hooper.nl www.hooper.nl

vdbijgaart architect Hollands Diepstraat 4 4709 PH Nispen T 06-28270541 post@vdbijgaartarchitect.nl www.vdbijgaartarchitect.nl

OSS NUENEN van Santvoort architecten bv Berg 2- 4 5671 CC Nuenen T 040-2833708 architecten@ nuenen.vansantvoort.nl www. vansantvoortarchitecten.nl OIRSCHOT André van de Ven Architecten Rijkesluisstraat 58 5688 ED Oirschot T 0499-550838 info@vandevenarchitecten.nl www.vandevenarchitecten.nl

Ariëns-cs architecten & ingenieurs Boterstraat 1-A 5341 GH Oss T 0412-692031 architecten@ariens-cs.nl www.ariens-cs.nl E&V architectuur en bouwtechniek B.V. Verdistraat 87 5343 VD Oss T 0412-650292 info@elemans-vedder.nl www.elemans-vedder.nl Elemans Van den Hork Architecten Frankenweg 1 5349 AP Oss T 0412-646948 info@eharchitecten.nl www.eharchitecten.nl

Architektenburo Luud van Ginneken BV Krampenloop 57 4706 PT Roosendaal T 0165-537877 info@vanginnekenbv.nl www.vanginnekenbv.nl Schaap en Sturm Architecten BV Bergrand 232 4707 AT Roosendaal T 0165-536352 info@schaapsturm.nl www.schaapsturm.nl SYNarchi Dominestraat 17 4701 JC Roosendaal T 0165-399101 info@synarchi.nl www.synarchi.nl

JANICKI ARCHITECT Vincent van Goghlaan 15 5246 GA Rosmalen T 073-6135056 info@janicki.nl www.janicki.nl

Drijvers Oisterwijk, Bureau voor Architectuur en Stedebouw BV Burg. Suyslaan 1 5062 EP Oisterwijk T 013-5282082 nlm@drijvers-oisterwijk.nl www.drijvers-oisterwijk.nl

Bröring Architectuur Madame Curieweg 3 5482 TL Schijndel T 073 5494107 info@broring.nl www.broring.nl

René van den Hout Architect Moergestelseweg 30 5062 JW Oisterwijk T 06-20445240 rene@renevandenhout.nl www.renevandenhout.nl

276

RIJSBERGEN Blom International BV Hogestraat 26 4891 CB Rijsbergen T 076-5963458 g.blom@ blom-international.com www.blom-international.com

SOERENDONK BenW architecten Dorpsstraat 2 6027 PG Soerendonk T 0495-491492 info@BenW-architecten.nl www.BenW-architecten.nl

Architektenbureau J.C. Kas Noorderstraat 21 4714 RA Sprundel T 0165-383240 contact@kasarchitecten.nl www.kasarchitecten.nl TERHEIJDEN

SCHIJNDEL

Marquart Architecten B.V. Pieter Breughelstraat 12 4941 ZB Raamsdonksveer T 0162-518098 info@marquart.nl www.marquart.nl

Architraaf b.v. Architectenen Ingenieursburo De Hoogjens 20 4254 XW Sleeuwijk T 0416-693496 dco@architraaf.nl www.architraaf.nl

SPRUNDEL ROSMALEN

OISTERWIJK RAAMSDONKSVEER

SLEEUWIJK

Omni Architecten Bunderstraat 107 5481 KC Schijndel T 073-5492409 omni@omniarchitecten.nl www.omniarchitecten.nl Van der Schoot Architecten bv Nieuwe Eerdsebaan 8 5482 VS Schijndel T 073-5493841 info@ vanderschootarchitecten.nl www. vanderschootarchitecten.nl

BB Architecten Bredaseweg 69 4844 CK Terheijden T 076-5934451 info@bb-architecten.nl www.bb-architecten.nl TILBURG aerde borgert architecten Lange Nieuwstraat 172-174 5041 DJ Tilburg T 013-7370223 info@aerdeborgert.nl www.aerdeborgert.nl Van Asten Doomen Architecten Goirkestraat 150 5046 GP Tilburg T 013-5425656 info@vanastendoomen.com www.vanastendoomen.com

ARCHITECTENBUREAUS BNA NOORD-BRABANT

Karin Hendriks Architectuur Frankenlaan 9 5037 KE Tilburg T 013-5458430 info@ karinhendriksarchitectuur.nl www. karinhendriksarchitectuur.nl H-Kwadraat Architectuur Witbrandtlaan-Oost 8 5036 CS Tilburg T 013-5449395 s.haans@h-kwadraat.nl www.h-kwadraat.nl Van den Hout en Kolen architecten Wilhelminapark 18 5041 EB Tilburg T 013-4681070 info@charcoal.nl www.charcoal.nl Architectenburo Maarten van der Hulst Mr. J.H. de Pontplein 20 5041 GC Tilburg T 013-4686563 info@mjhu.nl www.mjhu.nl Architectenburo JMW Koningshoeven 69 5018 AA Tilburg T 013-5800129 post@jmwinfo.nl www.jmwinfo.nl luijten | smeulders | architecten Wilhelminapark 11 a 5041 EA Tilburg T 013-5360530 info@luijten-smeulders.nl www.luijten-smeulders.nl Van Oers Weijers Architecten Nieuwlandstraat 48 5038 SP Tilburg T 013-5368055 info@vowarchitecten.nl www.vowarchitecten.nl Geert van den Oetelaar . Architect Lourdesstraat 2 A 5017 AH Tilburg T 013-8227595 geert@geertvandenoetelaar.nl www.geertvandenoetelaar.nl PANplus architectuur Tuinstraat 112 a 5038 DE Tilburg T 013-4678320 annekevervoort@panplus.nl www.PANplus.nl

Povse & Timmermans architecten . ingenieurs bv Nieuwlandstraat 28 5038 SN Tilburg T 013-5801111 mail@pt-architecten.nl www.pt-architecten.nl cock struycken architektenburo avb bna Ringbaan Oost 363 5014 GH Tilburg T 013-5420439 info@architektstruycken.nl www.architektstruycken.nl UDEN Bonnemayer Architecten b.v. Aldetiendstraat 21 a 5402 ZC Uden T 0413-262428 mail@ bonnemayerarchitecten.nl www. bonnemayerarchitecten.nl

VLIJMEN

ZEVENBERGEN

LT architecten BV BNA Zijlstralaan 8 5251 SE Vlijmen T 073-5112212 info@lt-architecten.nl www.lt-architecten.nl

Quadrant Architecten BNA Markt 24 4761 CE Zevenbergen T 0168-328255 mail@Qarch.nl www.Qarch.nl

VUGHT Bob Manders Architects Heunpark 4514 5261 WE Vught T 013-5213077 info@bobmanders.nl www.bobmanders.nl Molenaar&Bol&VanDillen Architecten BV Taalstraat 112 5261 BH Vught T 073-6587070 info@mbvda.nl www.mbvda.nl WAALWIJK

VALKENSWAARD Margry-Arts Architecten bna bv Geenhovensedreef 28 5552 BD Valkenswaard T 040-2014515 info@margry-arts.nl www.margry-arts.nl VELDHOVEN EIKplan architecten BNA Gareel 5 5502 SB Veldhoven T 040-2938400 info@eikplan.nl www.eikplan.nl LSL Architecten Dorpstraat 16 5504 HH Veldhoven T 040-2545312 Info@lslarchitecten.nl www.lslarchitecten.nl VLIERDEN Ir. Rob van Leuven, Architect BNA Pastoriestraat 26 a 5756 AM Vlierden T 06-51413032 robvanleuven@archifoor.coop www.archifoor.coop

ARCHITECTENBUREAUS BNA NOORD-BRABANT

Moons Architecten grotestraat 143 5141 JP Waalwijk T 0416-560381 info@moons.nl www.moons.nl WASPIK Kerkhof architecten Van Duvenvoordestraat 28 5165 ED Waspik T 013-3029060 info@kerkhofarchitecten.nl www.kerkhofarchitecten.nl WERKENDAM Van den Heuvel Architecten BNA Kruisstraat 63 4251 CV Werkendam T 0183-509509 info@ vandenheuvelarchitecten.nl www. vandenheuvelarchitecten.nl Olivier en Partners Architecten Biesboschhaven Noord 20 4251 NL Werkendam T 0183-678004 info@olivier-architecten.nl www.olivier-architecten.nl

277

BNA-ARCHITECTEN NOORD-HOLLAND

ABCOUDE

AMSTELVEEN

Artomic Haagwinde 32 1391 XV Abcoude T 06-44440127 info@artomic.nl www.artomic.nl

BLACKBOX architecten Bergenvaarderstraat 23 1181 SJ Amstelveen T 020-8223125 info@bb-a.nl www.bb-a.nl

Norman Monsanto Architectuur Winkeldijk 47 1391 HM Abcoude T 06-29085344 normanm@xs4all.nl

Hugo Caron Architecten BNA Laan van Kronenburg 14 1183 AS Amstelveen T 020-6821153 info@hugocaron.nl www.hugocaron.nl

AERDENHOUT STUDIO BLANCA Karel Doormanlaan 26 2111 XD Aerdenhout T 023-7435285 info@blanca.nl www.blanca.nl ALKMAAR Gouverneur Architectuur Frieseweg 105 1823 CC Alkmaar T 06-16852385 richard@ gouverneurarchitectuur.nl www. gouverneurarchitectuur.nl Kerssens - De Ruiter Architecten Luttik Oudorp 81 1811 MV Alkmaar T 072-5111393 info@kdra.nl www.kdra.nl Koning architect bna Wilhelminalaan 6 1815 JC Alkmaar T 06-41766525 info@koningarchitect.nl www.koningarchitect.nl Leeuwenkamp Architecten b.v. BNA Kalkovensweg 2 1815 KZ Alkmaar T 072-5151644 info@leeuwenkamp.nl www.leeuwenkamp.nl MH Architectuur Hargewaard 28 1824 TC Alkmaar T 06-14556917 info@mh-a.nl www.mh-a.nl

278

Architectenbureau Hoogeveen b.v. Dorpsstraat 54 1182 JE Amstelveen T 020-6434848 info@archhoog.nl www.architectenbureauhoogeveen.nl RDS bv Amsteldijk Noord 77 1183 TE Amstelveen T 020-6265102 meccocep@me.com AMSTERDAM +31Architects Domselaerstraat 90 1093 MA Amsterdam T 06-24671631 info@plus31architects.com www.plus31architects.com 4D Architects Korte Keizerstraat 12 II 1011 GH Amsterdam T 020-3206621 buro@4darchitects.nl www.4darchitects.nl Aletta van Aalst & Partners Architecten b.v. Zeeburgerdijk 387 1095 DW Amsterdam T 020-6683268 aaenp@aaenp.nl www.aaenp.nl Alberts & Van Huut International Architects BV Keizersgracht 169 1016 DP Amsterdam T 020-6220082 info@albertsenvanhuut.nl www.albertsenvanhuut.nl Allard Architecture Keizersgracht 126 1015 CW Amsterdam T 020-6205599 info@allardarchitecture.com www.allardarchitecture.com

a/d amstel architecten Keizersgracht 169 1016 DP Amsterdam T 020-4089222 info@adamstel.nl www.adamstel.nl

B.A.G. Architecten Maria Snelplantsoen 1 1106 WN Amsterdam T 020-6968001 info@bagarchitecten.nl www.bagarchitecten.nl

ANA architecten Korte Papaverweg 7 bg 1032 KA Amsterdam T 020-4232949 mail@ana.nl www.ana.nl

Bald architecture Vrolikstraat 199-d 1091 TX Amsterdam T 020-4681082 info@baldarchitecture.nl www.baldarchitecture.nl

Jeroen Apers . architect Korte Papaverweg 6 1032 KB Amsterdam T 06-14790822 info@jeroenapers.nl www.jeroenapers.nl

Benthem Crouwel Architekten BV BNA Generaal Vetterstraat 61 1059 BT Amsterdam T 020-6420105 bca@benthemcrouwel.nl www.benthemcrouwel.nl

Architoop Kea Boumanstraat 78 1095 MA Amsterdam T 06-50641595 info@architoop.nl www.architoop.nl archivolt architecten bv Hoogoorddreef 5 1101 BA Amsterdam T 020-6905070 archivolt@archivolt.eu www.archivolt.eu Arons en Gelauff Architecten bv Gedempt Hamerkanaal 92 1021 KR Amsterdam T 020-4235530 arnoud@aronsengelauff.nl www.aronsengelauff.nl ASArchitecture Maria Austriastraat 670 1087 JC Amsterdam T 06-43132532 arzusenel@asarchitecture.nl www.asarchitecture.nl Thijs Asselbergs architectuurcentrale Keizersgracht 126 1015 CW Amsterdam T 020-7521946 info@ataindex.nl www.ataindex.nl ATELIER SPACE ruimtelijke vormgeving Middenweg 311 1098 AT Amsterdam T 020-7727596 info@atelier-space.nl www.atelier-space.nl

Van Bergen Architectura Hillegomstraat 4 1 1058 LS Amsterdam T 06-58968896 michael@ vanbergenarchitectura.nl www. vanbergenarchitectura.nl Tjade Binnerts Architect Brederodestraat 43 1054 MR Amsterdam T 020-4891371 architect.binnerts@planet.nl Blok Kats van Veen architecten (BKVV) Wilgenweg 22 B 1031 HV Amsterdam T 020-4227233 info@bkvv.nl www.bkvv.nl BNB architecten bv Pedro de Medinalaan 87 b 1086 XP Amsterdam T 020-4121671 borski@b-n-b.nl www.b-n-b.nl BO6 architectenbureau bna Pedro de Medinalaan 87-b 1086 XP Amsterdam T 020-6639262 renedeprie@bo6.nl www.bo6.nl Karel Bodon Building Workshop Pythagorasstraat 47 hs 1098 EW Amsterdam T 06-53583833 karel@bodon.nl www.bodon.nl

ARCHITECTENBUREAUS BNA NOORD-HOLLAND

Borren Staalenhoef Architecten BV BNA Grasweg 77 1031 HX Amsterdam T 058-2168344 bsa@borrenstaalenhoef.com www.borrenstaalenhoef.com buro3 architecten De Breekstraat 31 1024 LJ Amsterdam T 020-6225778 info@buro3.nl www.buro3.nl Butzelaar CS, Architecten Albrecht DĂźrerstraat 28 1077 MA Amsterdam T 020-6722477 office@butzelaar-cs.nl www.butzelaar-cs.nl CASA architecten Nieuwpoortkade 2 A 1055 RX Amsterdam T 020-6060774 w.vangils@casa-architecten.nl www.casa-architecten.nl Coare Architectuur B.V. Mokerstraat 10 1021 KC Amsterdam T 020-6702636 info@coare.nl www.coare.nl Common Affairs KNSMlaan 75 1019 LB Amsterdam T 020-7192355 info@commonaffairs.nl www.commonaffairs.nl Gundula Cordes Architect BNA Pieter Aertszstraat 68 III 1073 SR Amsterdam T 020-4700601 info@cordes-architect.com www.cordes-architect.com CROSS Architecture Johan van Hasseltweg 4 A 1022 WV Amsterdam T 06-31908980 blom@cross-architecture.net www.cross-architecture.net Cruz y Ortiz Amsterdam Keizersgracht 126 1015 CW Amsterdam T 020-3037801 administratie@cruzyortiz.com www.cruzyortiz.com

peter dautzenberg+partners interieur+architecten bni+bna Echtenstein 118 1103 AA Amsterdam T 020-6269759 aan@peterdautzenberg.nl www.peterdautzenberg.nl Dedato ontwerpers en architecten Danzigerkade 2 c 1013 AP Amsterdam T 020-6266233 info@dedato.com www.dedato.com Defesche Van den Putte, architectuur en stedenbouw KNSM-laan 139 Loods 6 1019 LB Amsterdam T 020-7892392 info@dvdp.nl www.dvdp.nl ir Dineke Dijk Architect bloemgracht 47 1016 KD Amsterdam T 020-5702015 dineke@dinekedijk.nl www.dinekedijk.nl dL-Architecten Amazonenstraat 48 hs 1076 LL Amsterdam T 020-7072495 dl.architecten@gmail.com www.dl-architecten.nl Dok architecten Funenpark 1 d 1018 AK Amsterdam T 020-3449700 post@dokarchitecten.nl www.dokarchitecten.nl Egbert Duijn architect+ Borneokade 90 1019 AW Amsterdam T 06-30151941 architect@egbertduijn.nl www.egbertduijn.nl DUS Architecten Asterweg 49 1031 HM Amsterdam T 020-7890359 office@dusarchitects.com www.dusarchitects.com ir. bart duvekot architecten bna M. v. B. Bastiaansestr 8 1054 RX Amsterdam T 020-4199191 buro@bartduvekot.nl www.bartduvekot.nl

ARCHITECTENBUREAUS BNA NOORD-HOLLAND

Dynck Dorpsweg Ransdorp 60 1028 BP Amsterdam T 06-41429249 sybren@dynck.nl www.dynck.nl

Christina Fuchs architect Lauriergracht 116 S 1016 RR Amsterdam T 06-20586309 info@christinafuchs.nl www.christinafuchs.nl

Egeon Architect Pieter Holmstraat 36 1086 ZC Amsterdam T 06-14213149 mail@egeon.nl www.egeon.nl

Greiner Van Goor Huijten Architecten b.v. Pedro de Medinalaan 3 B 1086 XK Amsterdam T 020-6761144 ggh@ggharchitecten.nl www.ggharchitecten.nl

Maarten Elands architecture & engineering Koninginneweg 67-1 1075 CH Amsterdam 06-24695139 info@maartenelands.nl www.maartenelands.nl Emma Sarphatistraat 370 B25 1018 GW Amsterdam T 020-4233211 info@emma-architecten.nl www.emma-architecten.nl Equipe voor Architectuur en Urbanisme Lisdoddelaan 29 1087 KB Amsterdam T 020-4614600 info@equipeamsterdam.nl www.equipeamsterdam.nl FELSCH architecten Czaar Peterstraat 23 D 1018 NX Amsterdam T 020-4897874 info@felsch.nl www.felsch.nl ForeArchent planning > architecture Pedro de Medinalaan 7 D 1086 XK Amsterdam T 020-3141197 info@forearchent.nl www.forearchent.nl Bureau Fraai Pieter Vlamingstraat 9 1093 AA Amsterdam T 06-41315950 info@bureaufraai.com www.bureaufraai.com FRANTZEN et al Johan van Hassellkade 280 1031 LP Amsterdam T 020-7889918 tom@frantzen.nl www.frantzen.nl

Jan Willem de Groot Architect P.H. Frankfurtersingel 216 1060 TP Amsterdam T 020-6189570 info@jwdegroot.nl www.jwdegroot.nl Architectenbureau Micha de Haas Hoogoorddreef 5 1101 BA Amsterdam T 020-4275390 info@michadehaas.nl www.michadehaas.nl HaskoningDHV Nederland B.V. Entrada 301 1096 ED Amsterdam T 020-5697700 info@amsterdam. royalhaskoning.com www.royalhaskoning architecten.com Hans van Heeswijk Architecten. Ertskade 111 1019 BB Amsterdam T 020-6225717 info@heeswijk.nl www.heeswijk.nl Heren 5 architecten BV BNA T.T. Vasumweg 152 1033 SH Amsterdam T 020-5550155 architecten@heren5.nl www.heren5.nl IAA Architecten KNSM-laan 53 1019 LB Amsterdam T 020-5200080 info@iaa-architecten.nl www.iaa-architecten.nl INarchitects Keizersgracht 126 1015 CW Amsterdam T 020 6267757 mark@inarchitects.nl www.inarchitects.nl

279

Inbo Gaasterlandstraat 5 1079 RH Amsterdam T 020-4212422 amsterdam@inbo.com www.inbo.com

Marc Koehler Architects Keizersgracht 126 1015 CW Amsterdam T 020-5755508 office@marckoehler.nl marckoehler.nl

Lugthart Barnhard Architecten Zeeburgerkade 736 1019 HT Amsterdam T 020-6206344 lugthart-barnhard@planet.nl

ITZ-Architecten b.v. Nieuwe Herengracht 113 1011 SB Amsterdam T 020-6462726 info@itz-a.nl www.itz-a.nl

Architectenbureau Koldeweij B.V. Pilotenstraat 72 1059 CR Amsterdam T 020-4171100 info@ architectenbureaukoldeweij.nl www. architectenbureaukoldeweij.nl

Bureau LUX architectuur en advies Panamalaan 8-C 1019 AZ Amsterdam T 020-7078215 info@bureaulux.nl www.bureaulux.nl

Ronald Janssen Architecten B.V. Overtoom 197 1054 HT Amsterdam T 020 4125760 info@ronaldjanssen.eu www.ronaldjanssen.eu Bastiaan Jongerius Architecten b.v. Overtoom 197-III 1054 HT Amsterdam T 020-4891121 bj@bastiaanjongerius.nl www.bastiaanjongerius.nl KENK Architecten BV KNSM-laan 83 1019 LB Amsterdam T 020-6386345 info@kenkarchitecten.nl www.kenkarchitecten.nl Kerste - Meijer Architecten BNA AvB Osdorperweg 31 1066 EH Amsterdam T 020-4089010 info@ kerstemeijerarchitecten.nl www. kerstemeijerarchitecten.nl Atelier Kesteren Valerio B.V. Johannes Vermeerstraat 29 1071 DL Amsterdam T 06-33800322 maarten@studiomvk.com www.kesterenvalerio.com Knevel Architecten BV Schakelstraat 16 1014 AW Amsterdam T 020-6812478 info@knevelarchitecten.nl www.knevelarchitecten.nl Kodde Architecten Prinsengracht 465 hs 1016 HP Amsterdam T 020-4282700 info@koddearchitecten.nl www.koddearchitecten.nl

280

KONING ELLIS Generaal Vetterstraat 73 B 1059 BT Amsterdam T 020-4650047 info@koningellis.nl www.koningellis.nl korth tielens architecten bv Overtoom 197 1054 HT Amsterdam T 020-4272825 architecten@korthtielens.nl www.korthtielens.nl KRFT KNSM-laan 113 1019 LB Amsterdam T 020-8202284 info@krft.nl www.krft.nl Kruunenberg Architecten Joos de Moorstraat 18 2 1056 TZ Amsterdam T 020-3208486 info@2xu.nl www.2xu.nl KS Architecture Johannes Jelgerhuishof 27 1065 TN Amsterdam T 06-55388458 info@klaassmedema.nl Atelier KZNA Damrak 243 1012 ZJ Amsterdam T 06-24857725 office@kzna.nl www.kzna.nl LEVS architecten Cruquiusweg 111-D 1019 AG Amsterdam T 020-6735762 post@levs.nl www.levs.nl MARCEL LOK_ARCHITECT Levantkade 67 1019 MJ Amsterdam T 020-8463574 email@marcellok.nl www.marcellok.nl

M3H architecten Overtoom 197 1054 HT Amsterdam T 020-6257733 m3h@m3h.nl www.m3h.nl Makelaar van Dromen Reitzstraat 52 1091 XC Amsterdam T 06-28767850 MvD@robhulst.nl www.makelaarvandromen.nl Manten en Lugthart architecten BNA Van Breestraat 129 1071 ZL Amsterdam T 020-4044675 info@mantenenlugthart.nl www.mantenenlugthart.nl Mens Als Maat Admiraal de Ruijterweg 82-II 1056 GW Amsterdam T 06-28541023 rogier@MensalsMaat.nl www.mensalsmaat.nl MetCopier architectenbureau BNA P.E. Tegelbergplein 12 1019 TA Amsterdam T 020-6654417 mail@metcopier.nl www.metcopier.nl

MTB architecten ApeldoornAmsterdam Cruquiuskade 129 1018 AM Amsterdam T 020-6939400 info@mtbarchitecten.nl www.mtbarchitecten.nl Bas Muilwijk Architectuur A. Constandsestraat 48 1097 HX Amsterdam T 020-6938544 muilwijk@sarcodina.nl www.sarcodina.nl Mulders vandenBerk Architecten Leliendaalstraat 12 1013 BP Amsterdam T 020-7892696 info@muldersvandenberk.nl www.muldersvandenberk.nl de Munnik - de Jong architecten b.v. Gietersstraat 15 1015 HB Amsterdam T 06-55757120 info@dmdj.nl www.dmdj.nl MvM Architect Derde Leliedwarsstraat 4 A-1 1015 TE Amsterdam T 06-20548306 info@mvmarchitect.com www.mvmarchitect.com MVSA Architects Pilotenstraat 35 1059 CH Amsterdam T 020-5319800 info@mvsa-architects.com www.mvsa-architects.com NEXT architects Paul v. Vlissingenstraat 2 a 1096 BK Amsterdam T 020-4630463 info@nextarchitects.com www.nextarchitects.com

MicroMacroDesign Ten Katestraat 28-2 1053 CG Amsterdam T 06-44886674 niloefar.b@gmail.com www.micromacrodesign.nl

NOAHH B.V. Baarjesweg 224-5 1058 AA Amsterdam T 020-3090250 bureau@noahh.nl www.noahh.nl

S.V. Milicevic Architect Eerste Helmersstraat 24 C 1054 DH Amsterdam T 020-6186097 srdjan64@gmail.com

NoArch Oostelijke Handelskade 12 M 1019 BM Amsterdam T 06-46391005 info@noarch.nl www.noarch.nl

Mirck Architecture R.J.H. Fortuynplein 6 1019 WL Amsterdam T 06-24186500 office@mirck.eu www.mirck.eu

ARCHITECTENBUREAUS BNA NOORD-HOLLAND

NWA architecten Overtoom 325 A 1054 JL Amsterdam T 06-41181293 buro@nwa-architecten.nl www.nwa-architecten.nl OIII architecten Grasweg 53 A 1031 HX Amsterdam 020-6277140 info@o-drie.nl www.o-drie.nl Oostindie Architecten BNA-BNI Bert Haanstrakade 208 1087 DK Amsterdam T 020-4943222 info@oostindiearchitecten.nl www.oostindiearchitecten.nl OTH architecten bv Kruithuisstraat 23 1018 WJ Amsterdam T 020-6274576 info@oth.nl www.oth.nl Harvey Otten Pedro de Medinalaan 87-b 1086 XP Amsterdam T 06-21276432 info@harveyotten.nl www.harveyotten.nl ArchitectBNA.NL Hans Oudendorp Kea Boumanstraat 48 B 1095 MA Amsterdam T 020-6241644 info@architectbna.nl www.architectbna.nl OZ Pedro de Medinalaan 7 a 1086 XK Amsterdam T 020-3141111 info@ozarchitect.nl www.ozarchitect.nl PA Architectuur IJburglaan 596 1087 BT Amsterdam T 020-4162400 info@paaweb.nl www.paa.amsterdam PS architecten bna Kerkstraat 335 B 1017 HV Amsterdam T 06-55104229 info@psarchitecten.nl www.psarchitecten.nl Rijnboutt Barentszplein 7 1013 NJ Amsterdam T 020-5304810 info@rijnboutt.nl www.rijnboutt.nl

Marina Roosebeek, architekt BNA Landsmeerderdijk 67 1035 PT Amsterdam T 020-6385444 office@roosebeek.nl www.roosebeek.nl

paul seuntjens architectuur bni bna Bert Haanstrakade 380 1087 EC Amsterdam T 020-6148506 mail@paulseuntjens.nl www.paulseuntjens.nl

Hans Ruijssenaars architecten Barentszplein 7 1013 NJ Amsterdam T 020-5304830 info@ruijssenaars.nl www.ruijssenaars.nl

Ir Frank V. Smit, Architect Verversstraat 29 1011 HZ Amsterdam T 020-6270844 frank@studiosmit.nl

Tangram Architekten BV Pedro de Medinalaan 3 a 1086 XK Amsterdam T 020-6761755 info@tangramarchitekten.nl www.tangramarchitekten.nl

SNELLEN architectenbureau Ufficilaan 17 1064 WJ Amsterdam T 020-4480891 bureau@snellenarchitecten.nl www.snellenarchitecten.nl

TANK Nieuwe Herengracht 95 1011 RX Amsterdam T 020-7740117 studio@TANK.nl www.tank.nl

Spatial Concepts KNSM-Laan 286 1019 LM Amsterdam T 06-24728034 nfransen@spatialconcepts.eu www.spatialconcepts.eu

Team V Architectuur Jacob Bontiusplaats 9 1018 LL Amsterdam T 020-3449500 info@teamv.nl www.teamv.nl

SPONGE, Architects TT Neveritaweg 15 N-12 1033 WB Amsterdam T 020-4223711 mail@sponge.nl www.sponge.nl

Tekton Architekten Bottelierplein 4 1019 WV Amsterdam T 020-6245904 bureau@tekton-architekten.nl www.tekton-architekten.nl

Stefanova Architecten BV Asterweg 20 R 2 1031 HN Amsterdam T 020-6366176 svetla@ StefanovaArchitecten.nl www.StefanovaArchitecten.nl

Toplab Architects Nieuwe Uilenburgerstraat 54 1011 LT Amsterdam T 06-40227584 studio@toplab-architects.com www.toplab-architects.com

Paul de Ruiter Architects Valschermkade 36 d 1059 CD Amsterdam T 020-6263244 info@paulderuiter.nl www.paulderuiter.nl Ruland Architecten Kon. Wilhelminaplein 12 B-8 1062 HK Amsterdam T 020-4236689 info@ruland.nl www.ruland.nl SA DESIGN architectuur Cornelis Dopperkade 6 3 1077 KL Amsterdam T 020-6757788 bouwenmet@sadesign.nl www.sadesign.nl Architectenbureau Marcel van der Schalk B.V. Keizersgracht 211-1 1016 DT Amsterdam T 020-4212888 architect@mvds.nl www.mvds.nl Ir Ben Schellekens Architekt BNA Louvrelaan 52 1064 WB Amsterdam T 020-6276639 ir.b.schellekens@kpnmail.nl SDAA architecten & adviseurs Postbus 11166 1001 GD Amsterdam T 0878-737074 bureau@sdaa.nl www.sdaa.nl SeARCH Hamerstraat 3 1021 JT Amsterdam T 020-7889900 info@search.nl www.search.nl

ARCHITECTENBUREAUS BNA NOORD-HOLLAND

Straatman Architecture & Visuals TT. Neveritaweg 15 M7 1033 WB Amsterdam T 020 6361182 info@straatman.eu www.straatman.eu Studio Y architecten & adviseurs Ingelandenweg 1 1069 WE Amsterdam T 020-4106060 algemeen@studio-y.nl www.studio-y.nl Studioninedots Gedempt Hamerkanaal 111 1021 KP Amsterdam T 020-4889269 info@studioninedots.nl www.studioninedots.nl

studiotransit Stuurmankade 98 1019 KR Amsterdam T 020-4195343 info@studiotransit.nl www.studiotransit.nl

TRZIN vof Borneolaan 297 1019 HZ Amsterdam T 020-4193230 office@trzin.nl www.trzin.nl Ulrich Architectuur Pedro de Medinalaan 7 E 1086 XK Amsterdam T 06-12571978 volker@ulricharchitectuur.nl www.ulricharchitectuur.nl UNStudio Stadhouderskade 113 1073 AX Amsterdam T 020-5702040 info@unstudio.com www.unstudio.com VASD Interieur & Architectuur Groenhoedenveem 8 1019 BL Amsterdam T 020-6636784 vasd@vasd.nl www.vasd.nl

281

VDNDP bouwingenieurs bv. Lijnbaansgracht 57 1015 GS Amsterdam T 085-7500077 info@vdndp.nl www.vdndp.nl

Atelier van Wengerden Batjanstraat 13 1094 RC Amsterdam T 06-28268216 info@vanwengerden.com www.vanwengerden.com

VenhoevenCS architecture+urbanism Hoogte Kadijk 143-F15 1018 BH Amsterdam T 020-6228210 info@venhoevencs.nl www.venhoevencs.nl

Office Winhov Obiplein 18-B 1094 RB Amsterdam T 020-6844446 office@winhov.nl www.winhov.nl

Eveline Vinkenborg Architect Stade de Colombes 106 1098 VV Amsterdam T 020-6630202 bureau@evelinevinkenborg.nl www.evelinevinkenborg.nl Joke Vos Architecten Bickerswerf 46 1013 KX Amsterdam T 020-3378672 mail@jokevos.nl www.jokevos.nl Ard de Vries Architecten Keizersgracht 126 1015 CW Amsterdam T 06-10792430 info@arddevries.nl www.arddevries.nl Architectenbureau Vroom BNA Vijzelgracht 6 sous 1017 HR Amsterdam T 020-6208132 info@vroomarch.nl www.vroomarch.nl W architectuur en ontwerpstudio Zeeburgerpad 51 h 1019 AB Amsterdam T 06-50266035 info@w-architectuurstudio.nl www.w-architectuurstudio.nl Minke Wagenaar architect BNA Bellamystraat 80 1053 BP Amsterdam T 020-6125286 architect@minke-wagenaar.nl www.minke-wagenaar.nl Architektenburo Hans Wagner bv Schakelstraat 16 1014 AW Amsterdam T 020-6817817 info@hanswagner.nl www.hanswagner.nl

282

George Witteveen Architecten Willem Royaardsstraat 12 1077 WR Amsterdam T 06-26046302 info@witteveenarchitecten.nl www.witteveenarchitecten.nl Wâ&#x20AC;&#x2122;land 2e Laurierdwarsstraat 39 1016 RA Amsterdam T 020-7719403 post@w-land.nl www.w-land.nl wv-studio Wenslauerstraat 40 2L 1053 BA Amsterdam T 06-47202710 info@wv-studio.com www.wv-studio.com BV Zaanen Spanjers CS Architecten BNA/BNI Oudezijds Voorburgwal 306 1012 GL Amsterdam T 020-6253973 info@zsa.nl www.zsa.nl Marco van Zal-Architect van Ostadestraat 178 hs 1072 TH Amsterdam T 020-4210623 info@marcovanzal.nl www.marcovanzal.nl Zenber interieur architectuur B.V. Oostelijke Handelskade 12-J 1019 BM Amsterdam T 020-3314427 info@zenber.nl www.zenber.nl ZILT Architecten Nieuwpoortkade 2 A 1055 RX Amsterdam T 020-6060742 info@ziltarchitecten.nl www.ziltarchitecten.nl

Zwarts & Jansma Architecten Pedro de Medinalaan 7 1086 XK Amsterdam T 020-5352200 post@zja.nl www.zwarts.jansma.nl ZZDP Architecten B.V. Generaal Vetterstraat 76 f 1059 BW Amsterdam T 020-6471881 zzdp@zzdp.nl www.zzdp.nl ANDIJK Architectenburo Rolf Botman Buurtje 31 1619 JS Andijk T 0228-752420 info@rolfbotman.nl www.rolfbotman.nl

BERGEN NH Architektenburo Admiraal Stoute Bergerweg 20 1862 JV Bergen NH T 072-5895745 info@admiraalstoute.nl www.admiraalstoute.nl KEESVANHOEK.architect B.V. Joseph Bech-Nes 4 1862 AP Bergen NH T 06-30731660 info@keesvanhoekarchitect.nl www.keesvanhoekarchitect.nl Min2 bouw-kunst Hoflaan 1 1861 CP Bergen NH T 072-5821070 min2@min2.nl www.min2.nl BLOEMENDAAL

ANNA PAULOWNA Hollands Kroon Architectuur Koshof 6 1761 AT Anna Paulowna T 0223-523745 info@hkarchitectuur.nl www.hkarchitectuur.nl ASSENDELFT KUIPER STEUR architecten bna Dorpsstraat 829 1566 EH Assendelft T 06-46201307 info@kuipersteur.nl www.kuipersteur.nl AVENHORN buroUrsem Architectuur Stedebouw Interieur Het Hoog 20 1633 GE Avenhorn T 0229-542606 info@buroursem.nl www.buroursem.nl BENNEBROEK

De Bats BNA architecten Bloemendaalseweg 139 2061 CH Bloemendaal T 06-40069602 info@debatsbna.nl www.debats-architecten.nl Braaksma & Roos Architecten bv Donkerelaan 10 2061 JL Bloemendaal T 023-5262816 info@braaksma-roos.nl www.braaksma-roos.nl Architectenburo ir. Hein Warnaars BNA Kennemergaard 28 2061 XZ Bloemendaal T 023-5258322 info@warnaars.nl www.warnaars.nl BURGERVEEN ENZO architectuur & interieur Leimuiderdijk 239 2154 MN Burgerveen T 0172-503090 info@enzoarchitecten.nl www.enzoarchitecten.nl

Architectenbureau Ron Spanjaard BNA Bennebroekerlaan 27 A 2121 GR Bennebroek T 023-5841265 info@spanjaard.nl www.spanjaard.nl

ARCHITECTENBUREAUS BNA NOORD-HOLLAND

BUSSUM

’S-GRAVELAND

VOCUS Architecten BNA bv Bussummergrindweg 1 C 1406 NZ Bussum T 035-6989135 vocus@vocus.nl www.vocus.nl

Markhoff Architects Zuidereinde 52 B 1243 KH ’s-Graveland T 035-6550114 cynthia@ markhoffarchitects.com www.markhoffarchitects.com

CALLANTSOOG Studio Abbestede Abbestede 1 1759 NC Callantsoog T 0224-582113 ftenholt@gmail.com www.frisotenholt.nl CASTRICUM Petra Kramer, architect Tine Marcushof 1 1902 NR Castricum T 0251-671801 info@petrakramer.nl www.petrakramer.nl

HAARLEM AG architecten bv Nijverheidsweg 50 a 2031 CP Haarlem T 023-5316964 info@ag-architecten.nl www.ag-architecten.nl ed. bijman | rolstoelarchitectuur + woonarken Spaarndamseweg 105 2025 AM Haarlem T 06-81955589 architect@edbijman.nl www.edbijman.nl

De Vree Architecten BNA Burg. Mooystraat 20 a 1901 ET Castricum T 0251-651685 info@devreearchitecten.nl www.devreearchitecten.nl

Brandjes van Baalen Architecten bna Zijlweg 199 2015 CK Haarlem T 023-5112420 info@brandjesvanbaalen.nl www.brandjesvanbaalen.nl

DE KOOG

CONTEXT Architectuur & Advies Verspronckweg 48 2023 BM Haarlem T 06-41214161 architect@ contextarchitecten.nl www.contextarchitecten.nl

Architektenburo Ronno Honingh ruyslaan 31 1796 AC De Koog T 0222-317268 info@ronnohoningh.nl www.ronnohoningh.nl DE RIJP Reus Architecten BNA Rechtestraat 53 1483 BB De Rijp T 0299-397880 adriereus-architectbna@ kpnmail.nl ENKHUIZEN Mark Fuller Architects Trompet 14 G 1601 MK Enkhuizen T 0228-312800 mark@markfuller.nl www.markfuller.nl

HoekstraArchitecten Surinameweg 2 2035 VA Haarlem T 023-5310616 info@hoekstraarchitecten.nl www.hoekstraarchitecten.nl Heiko Hulsker architecten Schotersingel 8 2021 GE Haarlem T 023-5264476 secretariaat@ hulskerarchitecten.nl www.hulskerarchitecten.nl Klous + Brandjes Architecten BNA Zijlweg 199 2015 CK Haarlem T 023-5320840 p.smits@klousbrandjes.nl www.klousbrandjes.nl

ARCHITECTENBUREAUS BNA NOORD-HOLLAND

MoMENT architectuur Jacob van Lenneplaan 4 2012 PL Haarlem T 06-51073386 info@momentarchitectuur.nl www.momentarchitectuur.nl Architectenbureau SchutterETH BV Iordensstraat 62 2012 HE Haarlem T 06-55894757 info@schutter-eth.com www.willemschutter.nl Slangen architecten Voorhelmstraat 25-106 2012 ZN Haarlem T 023-7440102 slangen@ slangen-architecten.nl www.slangen-architecten.nl Vissers Architecten Lavendelstraat 58 2034 MJ Haarlem T 023-5400464 mv@vissersarchitecten.nl www.vissersarchitecten.nl

HILVERSUM Van Dijl Architecten BV Vondellaan 8 1217 RX Hilversum T 035-6723747 info@vandijl.nl www.vandijl.nl Engel Architecten Eemnesserweg 107 1221 CW Hilversum T 035-6778401 info@engelarchitecten.nl www.engelarchitecten.nl Fennis_Metz Architecten Augustinushof 26 1216 LE Hilversum T 06-38194925 algemeen@ fennismetz-architecten.nl www. fennismetz-architecten.nl

HEEMSTEDE

H en E architecten bv Vaartweg 187 1217 ST Hilversum T 035-6236636 vanrosmalen@ henearchitecten.nl www.henearchitecten.nl

KPG architecten b.v. Bronsteeweg 49 2101 AB Heemstede T 023-5290190 info@kpgarchitecten.nl www.kpgarchitecten.nl

Kabaz Loosdrechtseweg 204 1215 KD Hilversum T 035-6284044 info@kabaz.nl www.kabaz.nl

Peeperkorn. Architect Zandvoortselaan 8-c 2106 CN Heemstede T 023-53 54 308 info@hjpeeperkorn.nl www.hjpeeperkorn.nl

MOOST architect Goudriaanstraat 22 1222 SG Hilversum T 035-6400222 post@moost.nl www.moost.nl

HEERHUGOWAARD Breddels Architecten BNA J. Duikerweg 13 1703 DH Heerhugowaard T 072-5760600 architect@breddels.nl www.breddels.nl HEILOO Hoope Plevier Architekten BNA De Loet 4 1851 CR Heiloo T 072-5337485 info@hoopeplevier.nl www.hoopeplevier.nl

Roodbeen Architectuur b.v. van Lenneplaan 2 a 1217 NC Hilversum T 06-53158332 frank@roodbeen.eu www.roodbeen.eu SUM Architecten B.V. Utrechtseweg 8 a 1213 TS Hilversum T 035-6232425 info@sumarchitecten.nl www.sumarchitecten.nl Koen van Velsen architecten Spoorstraat 69-A 1211 GA Hilversum T 035-6222000 info@koenvanvelsen.com www.koenvanvelsen.com

283

HOBREDE Architectenbureau Ruben Wennekers Hobrede 16 1477 EH Hobrede T 06-36121555 info@rubenwennekers.nl www.rubenwennekers.nl

Onno Vlaanderen Architect bna Keucheniusstraat 36 A 1271 BN Huizen T 020-7852525 buro@OVA.nu www.ova.nu IJMUIDEN

HOOFDDORP Eiland 8 Architecten Vuurboetsduin 95 2134 XP Hoofddorp T 06-10200607 info@eiland8architecten.nl www.eiland8architecten.nl Tordoir Van den Berg Architecten Prins Bernhardstraat 2 2131 XJ Hoofddorp T 023-5616738 architect@ tordoirvandenberg.nl www.tordoirvandenberg.nl

Anne Kimsma, architect Bureau voor Architectuur en Bouwtechnische Adviezen Orionweg 359 1974 TK IJmuiden T 0255-536757 annekimsma@xs4all.nl KOOG AAN DE ZAAN FKG architecten aan de zaan bna Stationsstraat 21 1541 LE Koog aan de Zaan T 075-6474999 fkg@fkg.nl www.fkg.nl

HOORN NH Format Architecten BV BNA Nieuwe Steen 46 1625 HV Hoorn NH T 0229-280928 info@formatarchitecten.nl www.formatarchitecten.nl Fresh Architecten Schout 70 1625 BR Hoorn NH T 06-42442111 info@mailfresh.nl www.fresharchitecten.nl Architectenbureau Koorn bv-BNA Koopvaarder 2 B 1625 BZ Hoorn NH T 0229-219765 rj.koorn@koorn-architecten.nl www.koorn-architecten.nl HUIZEN Eekel architect&bureau sporkehout 42 1273 TG Huizen T 035-5250671 info@eekelarchitecten.nl www.eekelarchitecten.nl

284

KROMMENIE Architectenburo Cees van Luit Vlusch 31 1561 PP Krommenie T 075-6217153 info@vanluit-architect.nl www.vanluit-architect.nl George van Luit Bladhaantje 15 1562 MB Krommenie T 075-6227277 info@georgevanluit.nl www.georgevanluit.nl KUDELSTAART Dick Kuin, architect BNA Kudelstaartseweg 99 1433 GB Kudelstaart T 0297-322556 dick@genieloods.nl www.dickkuin.nl LAREN NH Designa Interieur & Architectuur Torenlaan 2 1251 HJ Laren NH T 035-3033733 bertram@designainterieur.nl

dna studio Berkenlaantje 1 1251 WT Laren NH T 035-5334916 info@dnastudio.nl www.dnastudio.nl Woensdregt Holtz Architecten Schapendrift 25 A 1251 XD Laren NH T 06-50288374 wim@woensdregt-holtz.nl www.woensdregt-holtz.nl LIMMEN Min architectuur Limmen Burg. Nieuwenhuysenstr. 12 1906 CL Limmen T 072-5052817 gerardmin@planet.nl www.gerardminarchitect.nl Van Wilsem & Cabri Architectuur en Management Rijksweg 102 1906 BK Limmen T 072-5024052 info@vwenca.nl www.vwenca.nl LISSERBROEK FARO architecten bv Lisserweg 487 d 2165 AS Lisserbroek T 0252-414777 info@faro.nl www.faro.nl LOOSDRECHT A.P.A.R.T. - N. Roosenschoon Arch. D.P.L.G. Nootweg 55 A 1231 CR Loosdrecht T 035-5820309 info@apartprojects.com www.apartprojects.com Architectenbureau P.D. van Vliet Oude Molenmeent 1 1231 BD Loosdrecht T 035-5823695 pdvvliet@planet.nl Architectenburo de Vries Oud Loosdrechtsedijk 254 1231 NJ Loosdrecht T 035-5432460 info@ architectenburo-devries.nl www. architectenburo-devries.nl

MEDEMBLIK ME-2 architecten bna Overleek 4 1671 GD Medemblik T 0227-513000 info@me-2.nl www.me-2.nl NAARDEN ARCHICON ARCHITECTen Rijksweg 31 1411 GD Naarden T 035-6951973 en 0651525967 m.t.fambach@ziggo.nl www.archicon-architecten.nl NEDERHORST DEN BERG Architectenbureau J. Colenbrander Machineweg 14 1394 AV Nederhorst den Berg T 0294-257893 info@ajcn.eu OOSTERBLOKKER Tom Valks Architecten bna Oosterblokker 76 1696 BJ Oosterblokker T 0229-843800 t.valks@tomvalks.nl www.tomvalks.nl OOSTHUIZEN Rietvink Architecten bna Ambachtsweg 7 1474 HV Oosthuizen T 0299-439993 info@rietvink-architecten.nl www.rietvink-architecten.nl Peter Sas architecten BNA Oosteinde 63 1474 MD Oosthuizen T 020-3202288 info@petersasarchitecten.nl www.petersasarchitecten.nl OOSTZAAN Boparai Associates BV Architecten BNA Jacob Corneliszstraat 1 1511 BM Oostzaan T 075-6555555 office@boparai.nl www.boparai.nl

ARCHITECTENBUREAUS BNA NOORD-HOLLAND

Stache Architect BNA Burg. Bratstraat 40 1511 BL Oostzaan T 075-6846594 postmaster@ stache-architect.nl www.stache-architect.nl OVERVEEN Architectenbureau Eric Bloemen Zanderijvaart 2 2051 AC Overveen T 023-5247436 info@ericbloemen.nl www.ericbloemen.nl PETTEN Architectenburo Jan Kramer bv Zijperweg 2 1755 NX Petten T 0226-383138 info@ architectenburojankramer.nl PURMEREND Kamstra Architecten BNA Herengracht 11 1441 EV Purmerend T 0299-414555 info@kamstra-architecten.nl www.kamstra-architecten.nl LEEGWATER architecten Nieuwegracht 12 1441 GR Purmerend T 06-38318468 info@leegwaterarchitecten.nl www.leegwaterarchitecten.nl Ron Vendrig Architect BNA Kolkstraat 9 1441 CA Purmerend T 06-41239733 post@ronvendrig.nl www.ronvendrig.nl RUMPT Ludo Design Achterweg 8 4156 AC Rumpt T 06-43029545 info@ludodesign.nl www.ludodesign.nl

SCHAGEN

WORMER

ZUID-SCHARWOUDE

AVEM Architecten Laan 21 1741 EA Schagen T 072-7600000 info@AVEM.nl www.AVEM.nl

Zijlstra Schipper Architectenbureau BNA BV Veerdijk 40 a 1531 MS Wormer T 075-6165566 jzijlstra@zijlstraschipper.nl www.zijlstraschipper.nl

Breebaart Korver BNA BV Voorburggracht 163 1722 GC Zuid-Scharwoude T 0226-427862 info@breebaartkorver.nl www.breebaartkorver.nl

GeO architecten Loet 43 1741 BN Schagen T 0224-752988 info@geoarchitecten.nl www.geoarchitecten.nl SPAARNDAM AMH Architect Maria Hoogland Ringweg 33 2064 KG Spaarndam T 06-45776029 architect@mariahoogland.nl www.mariahoogland.nl STOMPETOREN Sander Douma Architecten BNA Noordervaart 73 1841 GB Stompetoren T 072-5039847 post@sanderdouma.nl www.sanderdouma.nl UITGEEST Jan de Wit Architect bv Ziendijk 2 1911 MX Uitgeest T 0251-828341 info@jandewitarchitect.nl www.jandewitarchitect.nl VOLENDAM Zeeman Architekten BNA Julianaweg 141 1131 DH Volendam T 0229-244244 info-za@zeeman.nl www.za.nl WEESP Stork & Albrecht, architecten en bouwadviseurs B.V. Rijnkade 8 b 1382 GS Weesp T 0294-412743 info@storkenalbrecht.nl www.storkenalbrecht.nl

ARCHITECTENBUREAUS BNA NOORD-HOLLAND

ZWAAGDIJK WORMERVEER Architectenbureau Klein bv /bna Zaanweg 59 1521 DM Wormerveer T 075-6287686 info@kleinbv.nl www.kleinbv.nl

Architektenburo Bob Nieuweboer Graanmarkt 5 c 1681 PA Zwaagdijk T 0228-582644 info@bobnieuweboer.nl www.bobnieuweboer.nl

ZAANDAM BETS architecten bna Sluispolderweg 58 1505 HK Zaandam T 075-6145757 ron@bets.nl www.bets.nl Carree Architecten BNA b.v. Musical 23 1507 TS Zaandam T 075-6125885 info@carree-architecten.nl www.carree-architecten.nl NUNC architecten Stationsstraat 79 1506 DE Zaandam T 075-6162421 info@nunc.nl www.nunc.nl Architectenbureau Ã&#x2013;nen BNA Prins Hendrikkade 5 AA 1501 AA Zaandam T 075-6124314 info@onen.nl www.onen.nl ZANDVOORT REMO DE BIASE Architecten bna Hogeweg 30 2042 GH Zandvoort T 023-5714165 info@debiase.nl www.debiase.nl Springtij Architecten BV Haarlemmerstraat 9 a 2042 NA Zandvoort T 023-5733575 info@springtijarchitecten.nl www.springtijarchitecten.nl

285

BNA-ARCHITECTEN OVERIJSSEL

ALMELO Phi Architectuur Boompjes 6 7607 HG Almelo T 06-47982250 zeillemaker@ phi-architectuur.nl www.phi-architectuur.nl BORNE Raymond Horstman Architecten BNA Prins Bernardlaan 22 7622 BG Borne T 06-43078380 info@raymondhorstman.nl www.raymondhorstman.nl Te Kiefte Architecten b.v. Molenstraat 124 7622 NG Borne T 074-2662430 info@tekiefte.nl www.tekiefte.nl COLMSCHATE Alkemade Architect en Advies buitenkamp 3 7429 AV Colmschate T 0570-654691 info@peteralkemade.nl www.peteralkemade.nl DE LUTTE Harry Kamphuis architect BNA Lage Kaviksweg 1 7587 LL De Lutte T 0541-551040 harrybna@hetnet.nl www.harrykamphuis.nl

De Witte - Van der Heijden Architecten Postbus 1293 7500 BG Enschede T 0544-461201 h.vanderheijden@dwvdh.nl www.dwvdh.nl

DEVENTER

ENTER

Studio Groen+Schild Zuiderzeestraat 3 7411 MC Deventer T 0570-610111 info@studiogroenenschild.nl www.studiogroenenschild.nl

4D Architecten Enter BV Dorpsstraat 102 7468 CN Enter T 0547-383280 enter@4darchitecten.nl www.4darchitecten.nl

KAMPEN

HATTEM

Sec.architecten IJsselkade 47 8261 AE Kampen T 038-3333340 info@secarchitecten.com www.secarchitecten.com

Architecten en Ingenieursbureau Kristinsson bv Noordenbergsingel 10 7411 SE Deventer T 0570-615035 arch@kristinsson.nl www.kristinsson.nl Van der Linde Architecten Onder de Linden 1 7411 SK Deventer T 0575-522482 info@archlinde.com www.archlinde.com DIEPENVEEN Peter van Woerden architect Molenweg 40 7431 BK Diepenveen T 0570 593141 info@petervanwoerden.nl www.petervanwoerden.nl ENSCHEDE

DELDEN

Bauing Renbaanstraat 13 7523 ZV Enschede T 06-45464327 heingeerdink@gmail.com www.bauing.nl

schipperdouwesarchitectuur De Fute 4 7491 AL Delden T 074-7600088 info@sd-architectuur.nl www.sd-architectuur.nl

IAA Architecten M.H. Tromplaan 55 7513 AB Enschede T 053-4804444 info@iaa-architecten.nl www.iaa-architecten.nl

DENEKAMP In Perspectief architectuur Brandlichterweg 60 7591 NE Denekamp T 0541-760035 robvelthuis@inperspectief.nl www.inperspectief.nl

286

IJSSELMUIDEN

Leferink Architecten BNA BV Wilhelminastraat 10 7591 TN Denekamp T 0541-358260 info@leferinkarchitecten.nl www.leferinkarchitecten.nl

Leijh Kappelhoff Seckel van den Dobbelsteen architecten Lonnekerspoorlaan 114 D 7523 JM Enschede T 053-7400777 enschede@lksvdd.nl www.lksvdd.nl

Architectenbureau Karssing b.v. Lindenhof 1 a 8051 DD Hattem T 038-4443651 info@karssing.nl www.karssing.nl HEETEN A2 Architect Jan Regelink Holterweg 38 8111 BB Heeten T 06-51401316 janregelink@a2architect.nl www.a2architect.nl

Van den Berg Groep Dorpsweg 103 8271 BL IJsselmuiden T 038-3315251 info@vandenberggroep.nl www.vandenberggroep.nl

Studio Infinitief Voorstraat 1 8261 HP Kampen T 06-15572299 mara@infinitief.nl www.infinitief.nl

Studio Stoel Groenestraat 254 8261 VN Kampen 06-20166163 janita@studiostoel.nl www.studiostoel.nl De Velde Architecten bv Boomgaard 11 8266 JM Kampen T 038-3326286 info@develde.nl www.develde.nl

HENGELO OV NIEUWLEUSEN

Archimees Louisestraat 5 7555 TE Hengelo Ov T 06-47518469 info@archimees.nl www.archimees.nl MAS architectuur bv Beukweg 73 7556 DD Hengelo Ov T 074-2505453 hengelo@masarchitectuur.nl www.masarchitectuur.nl Peters & Lammerink Architecten Paul Krugerstraat 43 7551 GW Hengelo Ov T 074-2501696 info@peters-lammerink.nl www.peters-lammerink.nl

K3H Architecten en Adviseurs B.V. Rollecate 67 7711 GG Nieuwleusen T 0529-485888 info@k3h.nl www.k3h.nl NIJVERDAL EVE Architecten bv Ernst Machstraat 2 7442 DL Nijverdal T 0548-656950 info@eve-bv.nl www.eve-bv.nl OLDENZAAL sCBa Enschedesestraat 2 H 7575 AB Oldenzaal T 06-41810768 c.bloemen@scba.nl www.scba.nl

ARCHITECTENBUREAUS BNA OVERIJSSEL

Architectenbureau John Velthuis Pastoor Plegstraat 2 7573 GH Oldenzaal T 0541-535180 info@johnvelthuis.nl www.johnvelthuis.nl OLST Architectenbureau 52Noord Ter Stegestraat 4 8121 XC Olst T 0570-642635 marcia.mulder@52n.nl www.52n.nl OMMEN LIBRA architectuur Van Reeuwijkstraat 40 7731 EH Ommen T 06-16423559 info@libra-architectuur.nl www.libra-architectuur.nl Ir G. van der Veen Architect BNA Nieuwelandstraat 7 a 7731 TH Ommen T 0529-455610 info@veenarchitect.nl www.veenarchitect.nl OOTMARSUM Loman Architecten BNA Oldenzaalsestraat 49 7631 CT Ootmarsum T 0541-294865 wloman@planet.nl www.lomanarchitecten.nl RIJSSEN BDC ingenieurs en architecten Wierdensestraat 110 7461 BK Rijssen T 0548-514443 info@bdc.nl www.bdc.nl iDX architecten Kasteellaan 1 7461 PV Rijssen T 0548-530810 info@idx-architecten.nl www.idx-architecten.nl

Reitsema & partners architecten bna Rozengaarde 18 7461 DB Rijssen T 0548-540099 info@reitsema.com www.reitsema.com WRS Architecten Kolenbrander 65 7463 DE Rijssen T 0548-512120 info@wrsarchitecten.nl www.wrsarchitecten.nl SCHALKHAAR Daggenvoorde Architecten Het Koeland 4 7433 HC Schalkhaar T 06-51033069 archdag@concepts.nl www. daggenvoorde-architecten.nl ZWOLLE 19 Het Atelier Architecten Thorbeckegracht 19 8011 VM Zwolle T 038-4226633 info@19hetatelier.nl www.19hetatelier.nl

Jules van der Linden Architecten Kloosterbrink 51 8034 PT Zwolle T 06-22908094 info@ julesvanderlindenarchitecten.nl www. julesvanderlindenarchitecten.nl Ad Mars Architect bna belvederelaan 402 8043 VD Zwolle T 038-4527584 info@admars.nl www.admars.nl Architectuurstudio SITEC BNA Thorbeckegracht 12 A 8011 VL Zwolle T 038-4231372 architectuur@studiositec.nl www.studiositec.nl STAAG architecten Deventerstraatweg 71 8012 AC Zwolle T 06-15198570 info@staag-architecten.nl www.staag-architecten.nl

AL architectuur Ter Pelkwijkpark 18 8011 SH Zwolle T 038-4669594 info@al-architectuur.nl www.al-architectuur.nl BDG Architecten Grote Voort 5 8041 AM Zwolle T 038-4213337 info@bdgzwolle.nl www.bdgarchitecten.nl Blossom architecture van Nagellstraat 2 c 8011 EB Zwolle T 06-53501260 maartje@ blossomarchitecture.nl www.blossomarchitecture.nl De Bruin Architecten BV BNA Veerallee 38 8019 AD Zwolle T 038-4541675 info@debruinarchitecten.nl www.debruinarchitecten.nl

ARCHITECTENBUREAUS BNA OVERIJSSEL

287

BNA-ARCHITECTEN UTRECHT

AMERONGEN Hans Been Architecten BNA BV Industrieweg Zuid 24 3958 VX Amerongen T 0343-450211 info@hansbeen.nl www.hansbeen.nl Van Beijnum architecten bna bv Burg. W. Martenslaan 16 3958 GS Amerongen T 0343-453636 wmvanbeijnum@ vanbeijnumarch.nl www.vanbeijnumarchitecten.nl Bronsvoort Blaak Architecten bna Hof 8 3958 CH Amerongen T 0343-461507 bureau@bronsvoortblaak.nl www.bronsvoortblaak.nl Griffioen architecten b.v. Drostestraat 25 3958 BK Amerongen T 0343-454000 info@griffioenarchitecten.nl www.griffioenarchitecten.nl AMERSFOORT ag NOVA architecten Amersfoort b.v. Paulus Borstraat 43 3812 TA Amersfoort T 033-4554004 info.amersfoort@agnova.nl www.agnova.nl Ansems Architecten B.V. Paulus Borstraat 43 3812 TA Amersfoort T 033-4553100 arch@ansems.nl www.ansems.nl ARCADIS Nederland BV Piet Mondriaanlaan 26 3812 GV Amersfoort T 088-4261142 marjolijn.versteegden@ arcadis.com www.arcadis.com BLOKHUIS BRAAKMAN architectenbureau BNA Kamerlingh Onnesstraat 3 3817 JR Amersfoort T 033-4613972 architectenbureau@ blokhuisbraakman.nl www.blokhuisbraakman.nl

288

BRON architectuur b.v. Nijverheidsweg-Noord 74 B 3812 PM Amersfoort T 033-4638820 info@bronarchitectuur.nl www.bronarchitectuur.nl Van Hoogevest Architecten b.v. Westsingel 9 3811 BA Amersfoort T 033-4631705 bureau@vanhoogevest.nl www.vanhoogevest.nl Kielstra Architect ’t Zand 17 3811 GB Amersfoort T 06-21562124 egbertkielstra@klstr.nl www.klstr.nl Lab-S Utrechtseweg 29 B 3811 NA Amersfoort T 033-2022149 info@lab-s.nl www.lab-s.nl RIK Lagerwaard Architect BNA BV Paulus Borstraat 37 B 3812 TA Amersfoort T 033-4566371 info@RLArchitecten.nl www.rlarchitecten.nl Bureau MT Dollardstraat 134 3812 EP Amersfoort T 06-27006035 mt@bureaumt.nl www.bureaumt.nl Ooms architecten Wiekenweg 50-h 3815 KL Amersfoort T 033-4620025 info@oomsarchitecten.nl www.oomsarchitecten.nl

Architectenbureau Vincent Smulders BNA Kappeyne vd Coppellolaan 149 3818 KV Amersfoort T 030-2252577 info@smuldersarchitecten.nl www.smuldersarchitecten.nl studioWA! Groen van Prinstererlaan 33 3818 JN Amersfoort T 033-7430443 info@studiowa.nl www.studiowa.nl SVP Architectuur en Stedenbouw b.v. ’t Zand 17 3811 GB Amersfoort T 033-4701188 info@svp-svp.nl www.svp-svp.nl

Willem van Winsen Architecten Utrechtseweg 29 E 3811 NA Amersfoort T 033-4451879 wvw@winsen-architecten.nl www.winsen-architecten.nl

AEPROC Nicolailaan 7 3723 HR Bilthoven T 06-52544451 adg@aeproc.nl Mex architects b.v. Spoorlaan 18 3721 PB Bilthoven T 030-2546888 info@mexarchitects.nl www.mexarchitects.nl Paul Tesser Architect Spoorlaan 18 3721 PB Bilthoven T 030-2145367 info@paultesser.nl www.paultesser.nl DE BILT Lengkeek Architecten en Ingenieurs b.v. Aeolusweg 127 3731 XE De Bilt T 030-2201587 info@laib.nl www.laib.nl

BAARN

De Regt+Danz Kasteel 24 3823 BM Amersfoort T 033-4550509 info@deregtdanz.nl www.deregtdanz.nl

bureau bos architecten + ingenieurs + adviseurs Amalialaan 27 3743 KE Baarn T 035-5416342 info@bureaubos.nl www.bureaubos.nl

Root B.V. Amsterdamseweg 43 3812 RP Amersfoort T 06-51708777 info@byroot.nl www.byroot.nl

Studio Tjalling Homans Ferdinand Huycklaan 53 3743 AL Baarn T 06-41242474 info@tjallinghomans.nl www.tjallinghomans.nl

Schoots architecten Arnhemseweg 19 3811 NN Amersfoort T 033-4613013 info@schootsarchitecten.nl www.schootsarchitecten.nl

Nieuw Nederland Architecten bv Waldeck Pyrmontlaan 22 3743 DE Baarn T 035-5422026 info@nieuw-nederland.nl www.nieuw-nederland.nl BILTHOVEN

TenBrasWestinga ARCHITECTUUR/INTERIEUR en STEDENBOUW ’t Zand 17 3811 GB Amersfoort T 033-4700303 info@tenbraswestinga.nl www.tenbraswestinga.nl

XS Architecten Siliciumweg 23 3812 SV Amersfoort T 033-3320200 info@xsarch.nl www.xsarch.nl

Luijk Architecten Laanstraat 13 3743 BA Baarn T 035-5426536 albert@luijkarchitecten.nl www.luijkarchitecten.nl

DE HOEF Porton Architecten BNA Oostzijde 34 1426 AE De Hoef T 0297-593283 lenporton@planet.nl www.lenporton.nl DE MEERN Van Rooijen Architecten BNA Morgenstond 24 3454 ST De Meern T 030-6661368 vr.archi@inter.nl.net www.vanrooijenarchitecten.nl

ARCHITECTENBUREAUS BNA UTRECHT

DOORN Six Architects bv Driebergsestraatweg 27 3941 ZS Doorn T 030-6911362 diederik@six.nl www.six.nl DRIEBERGEN-RIJSENBURG Architectenbureau Hammel en Partners Arnhemsebovenweg 31 3971 MA Driebergen-Rijsenburg T 0343-539824 info@hammelenpartners.nl www.hammelenpartners.nl Hans Kranenbarg Architect Bosstraat 69 3971 XB Driebergen-Rijsenburg T 0343-521825 hans@kranenbarg-architect.nl www.kranenbarg-architect.nl HARMELEN Architectenbureau Van den Hoeven b.v. Dorpsstraat 135 3481 EC Harmelen T 0348-444629 info@vandenhoeven.nl www.vandenhoeven.nl HOUTEN Van den Berg Groep Het Spoor 100 3994 AL Houten T 030-2333109 info@vandenberggroep.nl www.vandenberggroep.nl Klomp Architecten BNA Goudmos 5 3994 KL Houten T 030-6571429 info@klomparchitecten.nl www.klomparchitecten.nl Studio In Motion Meidoornkade 22 3992 AE Houten T 030-6012682 info@studio-in-motion.nl www.studio-in-motion.nl Architektenburo Huub van der Zee b.v. Loerikseweg 17 3991 AA Houten T 030-6372332 vdzee@xs4all.nl

Van Zwieten Architecten Het Spoor 100 a 3994 AL Houten T 033-4892240 architecten@hanvanzwieten.nl www.hanvanzwieten.nl

Architectenbureau Spaltman Aquamarijn 3 3641 XE Mijdrecht T 06-19798041 info@architectspaltman.com www.architectspaltman.com

IJSSELSTEIN UT

NIEUWEGEIN

JOHAN architectuur Edisonweg 18 3404 LC IJsselstein Ut T 030-6365369 johan@johanarchitectuur.nl www.johanarchitectuur.nl

Blonk + Heuvelink architecten Irenestraat 34 3433 CR Nieuwegein T 030-6064914 blonk-heuvelink-architekten@ wxs.nl www.blonk-heuvelink-architekten.nl

WAS architectuur & design IJsselstraat 26 3401 DK IJsselstein Ut T 06-46114151 walter@ was-architectuur-design.nl www. was-architectuur-design.nl

Pieter Walraad Architectuur bv Herenstraat 60 3431 CX Nieuwegein T 06-51756172 info@newjoyconcepts.nl www.newjoyconcepts.nl

LANGBROEK De Jong Architecten BNA Langbroekerdijk A 32 3947 BJ Langbroek T 0343-561140 info@dejongarchitecten.nl www.dejongarchitecten.nl

OUDEWATER ARCO Architecten BNA Donkere Gaard 1-4 3421 AS Oudewater T 0348-561607 info@arcoarchitecten.nl www.arcoarchitecten.nl

MAARSSEN Architektenburo D. Niesing BNA Royaardslaan 2 3601 HA Maarssen T 0346-563322 info@niesing-architekten.nl www.niesing-architekten.nl Koen Rijken, architect Kortelaan 18 3601 HL Maarssen T 0346-581823 info@koenrijken.nl www.koenrijken.nl MIJDRECHT Arch. & Ing.buro H.W. van der Laan b.v. Veenweg 149 3641 SJ Mijdrecht T 0297-239259 info@hwvanderlaan.nl www.hwvanderlaan.nl

ARCHITECTENBUREAUS BNA UTRECHT

SOEST Quest, Bureau voor Architectuur Korte Middelwijkstraat 1 3764 DB Soest T 035-6023867 questsoest@hetnet.nl www.questarchitect.nl TIENHOVEN UT Verhoeven Architectuur & Interieur Westbroekse Binnenweg 24 3612 AH Tienhoven Ut T 06-54317458 info@verhoevenarchitectuur eninterieur.nl www.verhoevenarchitectuur eninterieur.nl

UTRECHT het architectenforum Brucknerlaan 32 3533 KE Utrecht T 030-2962831 e.knippers@ architectenforum.nl www.architectenforum.nl Architektenkollektief F.C. Dondersstraat 64 3572 JM Utrecht T 06-27229521/06-46993101 info@architektenkollektief.nl www.architektenkollektief.nl Arkelson BV Arthur van Schendelstr. 650 3511 MJ Utrecht T 030-6913311 contact@arkelson.com www.arkelson.com ASNOVA Architecture Rembrandtkade 50 3583 TP Utrecht T 030 2400446 info@asnova.nl www.asnova-architects.nl Bakers Architecten BV Lange Nieuwstraat 109 3512 PG Utrecht T 030-2314919 jan@bakersarchitecten.nl www.bakersarchitecten.nl Bilsen Architectuur Mauritsstraat 101 3583 HL Utrecht T 06-26064989 office@bilsen.nl www.bilsen.nl BLAUW architecten bv 2de Daalsedijk 6 a 3551 JR Utrecht T 030-7854029 info@blauw-architecten.nl www.blauw-architecten.nl Matthijs Boer Architect Jutfaseweg 91 A 3522 HG Utrecht T 06-30640323 matthijs.boer@gmail.com Buro Bouwstof Dantelaan 35 3533 VA Utrecht T 06-14291087 roel@burobouwstof.nl www.burobouwstof.nl Cita: architecten BNA Oudegracht 34 3511 AP Utrecht T 030-2314716 informatie@cita.nl www.cita.nl

289

Atelier GisTH Van der Goesstraat 5 3521 TJ Utrecht T 030-8897700 atelier@GisTH.nl www.gisth.nl

Naked Architecture BV Frans Halsstraat 26 3583 BR Utrecht T 030-2522667 info@nakedarchitecture.nl www.nakedarchitecture.nl

Van Hoogevest Architecten b.v. Achter de Dom 10 3512 JP Utrecht T 030-2319195 bureau@vanhoogevest.nl www.vanhoogevest.nl

OOG van de Bouwmeester B.V. Bosboom Toussaintstraat 13 3532 VK Utrecht T 030-7519969 info@ oogvandebouwmeester.nl www.OOGarchitectuur.nl

Jevanhet Architectuur Rotsoord 3 3523 CL Utrecht T 06-16970097 jvh@jevanhet-architectuur.nl www.jevanhet-architectuur.nl JHK Architecten Nijverheidsweg 16 3534 AM Utrecht T 030-2964060 info@jhk.nl www.jhk.nl JWG Architecten Troosterlaan 10 3571 NM Utrecht T 06-10809081 jw@jwgarchitecten.nl www.jwgarchitecten.nl Kuiper van Tuinen Architecten Magda Janssenslaan 37 3584 GP Utrecht T 030-2725212 info@kuipervantuinen.nl www.kuipervantuinen.nl RichÃ©l Lubbers Architecten Kanaalweg 22 b 3526 KM Utrecht T 030-2270980 bureau@studio-rla.nl www. richellubbersarchitecten.nl MARCEL MARTENSEN ARCHITECT Bouwstraat 55 3572 SP Utrecht T 06-55808761 info@ architect-interieurarchitect.nl www. architect-interieurarchitect.nl MONK architecten Tractieweg 41 3534 AP Utrecht T 030-2304227 post@monkarchitecten.nl www.monkarchitecten.nl

290

op ten noort blijdenstein bv Lunettenbaan 51 3524 GA Utrecht T 030-7509750 info@onb.nl www.onb.nl OPL Architecten Maliesingel 38 3581 BK Utrecht T 030-2511005 info@oplarchitecten.nl www.oplarchitecten.nl Wielen Architecten Nicolaasstraat 5 3512 XD Utrecht T 06-24524198 michiel@wielenarchitecten.nl www.wielenarchitecten.nl Zecc Architecten B.V. Tractieweg 41(Studio A) 3534 AP Utrecht T 030-2731289 info@zecc.nl www.zecc.nl VEENENDAAL Huibers en Jarring Architecten VOF Kerkewijk 65 3901 EC Veenendaal T 0318-522324 info@huibersjarring.nl www.huibersjarring.nl VINKEVEEN MEF architect Donkereind 6 3645 TD Vinkeveen T 0297-261429 info@mefarchitects.nl www.mefarchitects.nl

Studio 110 Architectuur Prins Bernhardlaan 1 b 3645 DD Vinkeveen T 0297-385251 info@studio110.nl www.studio110.nl WAVERVEEN Architectenbureau van Klooster Selijnsweg 34 3646 BB Waverveen T 0297-591696 info@vanklooster.nl www.vanklooster.nl WILNIS Architektenburo TEN HOVE b.v. Zodde 4 3648 CZ Wilnis T 0297-272010 info@architenhove.nl www.architenhove.nl WOUDENBERG Inbo Geeresteinselaan 57 3931 JB Woudenberg T 033-2868211 info@inbo.com www.inbo.com Inbo Geeresteinselaan 39 3931 JA Woudenberg T 033-2868211 info@inbo.com www.inbo.com ZEIST Architectenbureau Karina Benraad BNA Driebergseweg 3 d 3708 JA Zeist T 030-6933363 info@benraad.nl www.benraad.nl Maas Architecten B.V. H. van Lyndenlaan 1 3703 AS Zeist T 0573-222180 info@maasarchitecten.nl www.maasarchitecten.nl

ARCHITECTENBUREAUS BNA UTRECHT

BNA-ARCHITECTEN ZEELAND

BURGH HAAMSTEDE

’S-HEER HENDRIKSKINDEREN

ZIERIKZEE

Geytenbeek Architecten Weststraat 23 4328 AA Burgh Haamstede T 06-45754544 buro@ geytenbeekarchitecten.nl www. geytenbeekarchitecten.nl

Architektenburo Vermeule BNA Oude Rijksweg 28 4472 AH ’s-Heer Hendrikskinderen T 0113-216570 archi_vermeule@zeelandnet.nl

Architectenbureau Willem Kort BV Oude Haven 15 4301 JJ Zierikzee T 0111-415773 info@willemkort.nl www.willemkort.nl

bureau nz Hoge Hilleweg 43 4328 RA Burgh Haamstede T 06-24668167 olivier@bureaunz.nl www.bureaunz.nl

KAPELLE HB-architecten Duizendblad 18 4421 MC Kapelle T 0113-342747 info@hb-architecten.nl www.hb-architecten.nl

GOES ALLANT ARCHITECTEN B.V. Beukenstraat 56 4462 TT Goes T 0113-214552 info@kochadviesgroep.nl www.kochadviesgroep.nl ARCHIKON architecten Stationspark 7 4462 DZ Goes T 088-4462000 info@archikon.nl www.archikon.nl Architecten Alliantie bv Albert Plesmanweg 1-B 4462 GC Goes T 0113-229356 info@architectenalliantie.nl www.architectenalliantie.nl buroSALT bv Nieuwstraat 38 4461 CH Goes T 0113-226190 info@burosalt.nl www.burosalt.nl RoosRos Architecten ’s-Gravenpolderweg 1 C 4462 CC Goes T 0113-237650 info@roosros.nl www.roosros.nl ’S-HEER ARENDSKERKE Bureau voor Architectuur en Interieurarchitectuur BNA Arendstraat 10 4458 AS ’s-Heer Arendskerke T 0113-562231 boorn@zeelandnet.nl www. vandenboornhuijsman.nl

MIDDELBURG RDH Architecten Stedenbouwkundigen Kleverskerkseweg 49 4338 PB Middelburg T 0118-653737 rdh@rdh.nl www.rdh.eu TERNEUZEN CONIX RDBM Architects B.V. Waterfront 390 4531 HZ Terneuzen T 0115-751020 info@conixrdbm.com www.conixrdbm.com MAS architectuur bv Mr. F.J. Haarmanweg 16 a 4538 AR Terneuzen T 0117-492445 terneuzen@masarchitectuur.nl www.masarchitectuur.nl THOLEN Tracé Architectuur en Ontwikkeling B.V. Schelde Rijnweg 48 4691 TB Tholen T 0166-600700 Trace.architectuur@gmail.com VLISSINGEN WTS architecten Dok van Perry 21 4381 EL Vlissingen T 0118-460500 info@wtsarchitecten.nl www.wtsarchitecten.nl

ARCHITECTENBUREAUS BNA ZEELAND

291

BNA-ARCHITECTEN ZUID-HOLLAND

ALPHEN AAN DEN RIJN JB Architectuur Platolaan 45 2408 DR Alphen aan den Rijn T 06-16029474 info@jbarchitectuur.nl www.jbarchitectuur.nl Henk Snoeks, architect BNA Zuiderkeerkring 285 2408 NX Alphen aan den Rijn T 06-20958801 h.snoeks@hetnet.nl www.henksnoeks.nl BERKEL EN RODENRIJS Oosterlaan Architectuur & Vormgeving Ranonkelweg 8 2651 MX Berkel en Rodenrijs T 010-5190078 info@oosterlaan.com www.oosterlaan.com BODEGRAVEN Ben Kraan architecten BNA Prins Hendrikstraat 16 2411 CT Bodegraven T 0172-619211 bureau@ benkraanarchitecten.nl www.benkraan.nl TOBA b.v. Noordstraat 7 2411 BG Bodegraven T 0172-631750 info@toba.nl www.toba.nl BOSKOOP GBS architecten B.V. zijde 133 2771 EV Boskoop T 0172-213746 info@gbsarchitecten.nl www.gbsarchitecten.nl CAPELLE AAN DEN IJSSEL houben architectuur Paradijsselpark 9 2904 PA Capelle ad IJssel T 06-22966315 contact@houbenarchitectuur.nl www.houbenarchitectuur.nl

292

Ibelings van Tilburg architecten Schaardijk 372 2909 LA Capelle ad IJssel T 010-2021900 info@ibelingsvantilburg.nl www.ibelingsvantilburg.nl

Architektenburo Bakema Delft BV Oude Delft 51 2611 BC Delft T 015-2131063 jfkaashoek@bakemadelft.nl www.bakemadelft.nl

Kloet & Van de Merwe Architekten Oude Delft 231 2611 HD Delft T 015-2136309 info@kloet.nl www.kloet.nl

KYK Architecten Lylantse Plein 1 unit 3.57 2908 LH Capelle ad IJssel T 010-4127717 info@kykarchitecten.nl www.kykarchitecten.nl

architectenbureau cepezed bv ezelsveldlaan 61 2611 RV Delft T 015-2150000 post@cepezed.nl www.cepezed.nl

LUZ architecten Maerten Trompstraat 11 2628 RB Delft T 06-42147738 info@luzarchitecten.nl www.luzarchitecten.nl

Ligne Architecten Maria Danneels erf 53 2907 BD Capelle ad IJssel T 010-2840470 tnuijens@ligne.org www.ligne-architecten.nl

DE architekten b.v. bna Dieselweg 1 2623 CZ Delft T 015-2622411 info@dearchitekten.nl www.dearchitekten.nl

MATH architecten bv Wallerstraat 16 D 2613 ZS Delft T 015-2121116 info@matharchitecten.nl www.matharchitecten.nl

Tukker Architectuur & Advies Lentedans 49 c 2907 AX Capelle ad IJssel T 010-2847178 ejtukker@ tukker-architecten.com www.tukker-architecten.com

DP6 architectuurstudio bv Doelenplein 6 2611 BP Delft T 015-2120110 info@dp6.nl www.dp6.nl

Mecanoo architecten b.v. Oude Delft 203 2611 HD Delft T 015-2798100 info@mecanoo.nl www.mecanoo.nl

Galis Architektenburo BNA Oude Delft 241 2611 HE Delft T 015-2143142 info@galis.nl www.galis.nl

Architectenbureau Ir H.L. van der Meel b.i. BNA Diamantpad 15 2628 SC Delft T 015-2629156 hvdmeel@xs4all.nl

Architectenburo Ir Theo Haamke bi Roland Holstlaan 786 2624 JE Delft T 015-2627088 thaamke@gmail.com

MV MiniVilla bv Verwersdijk 92 2611 NK Delft T 06 42381703 info@minivilla.nl www.minivilla.nl

Leo Harders Architecten Hooikade 13 2627 AB Delft T 015-2144513 l.harders@ leohardersarchitecten.nl www.leohardersarchitecten.nl

Nieuwe Architecten Oude Delft 208 2611 HJ Delft T 015-8874758 hallo@nieuwearchitecten.nl www.nieuwearchitecten.nl

DE LIER Zwinkels Architecten BNA bv Oude Liermolenweg 7 2678 MN De Lier T 0174-512097 mail@zwinkelsarchitecten.nl www.zwinkelsarchitecten.nl DELFGAUW mooi architectuur Scheepmakersingel 1 2645 LB Delfgauw T 06-46440881 info@mooiarchitectuur.nl www.mooiarchitectuur.nl Linda van der Sanden Architectenbureau Wethouder Sonneveldhof 3 2645 BP Delfgauw T 015-2561306 info@lvdsanden.nl www.lvdsanden.nl DELFT Architect2GO Gasthuisplaats 1 2611 BN Delft T 06-46235450 info@architect2go.nl www.architect2go.nl

Hazenberg Architecten HA Raam 20-C 2611 LT Delft T 015-2123378 info@hazenbergarchitecten.nl www.hazenbergarchitecten.nl

NOUT architekten BNA bv Aart van der Leeuwlaan 241 2624 PS Delft T 015-2129933 info@noutarchitecten.nl www.noutarchitecten.nl

idee architecten Willem van Aelststraat 4 2612 HR Delft T 06-40078065 info@idee-architecten.nl www.idee-architecten.nl

Van Roosmalen Van Gessel architecten e.p. Schutterstraat 11 2611 MX Delft T 015-2122028 roosmalengessel@ziggo.nl www.roosmalengessel.nl

Kalque Hooikade 13 2627 AB Delft T 06-23243756 info@kalque.nl www.kalque.nl

Station-D Architects Korte Geer 11 2611 CA Delft T 06-41081212 info@station-d.nl www.station-d.nl

ARCHITECTENBUREAUS BNA ZUID-HOLLAND

Steenhuis Bukman Architecten b.v. Oude Delft 49 2611 BC Delft T 015-2146668 info@steenhuisbukman.nl www.steenhuisbukman.nl

BLAHA Architecture & Design Columbusstraat 134 01 2561 AS Den Haag T 06-41521025 annemieke@blaha.nl www.blaha.nl

TIEN+ architecten Doelenstraat 40-42 2611 NT Delft T 06-24517759 meerman@ tienplusarchitecten.nl www.tienplusarchitecten.nl

BOAS BNA Architekten Javastraat 140 a 2585 AX Den Haag T 06-17404825 boas140@yahoo.com

TĂśns architecten Hendrik Marsmanlaan 21 2624 TJ Delft T 015-2575612 info@tonsarchitecten.nl www.tonsarchitecten.nl

Architektenkombinatie Bos Hofman BV Stille Veerkade 35 2512 BE Den Haag T 070-3636960 info@architektenkombinatie.nl www.architektenkombinatie.nl

VIT-B Rotterdamseweg 126 2628 AP Delft T 06-18539418 GR@AFFx.nl www.vit-b.nl

Braaksma & Roos Architecten bv Toussaintkade 52 2513 CL Den Haag T 070-3615363 info@braaksma-roos.nl www.braaksma-roos.nl

WAM architecten Maerten Trompstraat 25 2628 RC Delft T 015-8200990 info@wam-architecten.nl www.wam-architecten.nl

Jannis Cappon Architect Mauritskade 5 2514 HC Den Haag T 06-12110567 info@janniscappon.nl www.janniscappon.nl

Ir Ton Witschge architect BNA Buitenboogerd 43 2611 WR Delft T 015-2121544 ton@tonwitschge.nl www.tonwitschge.nl

Architektenburo Otto Das Sirtemastraat 174 2513 ST Den Haag T 070-3686300 info@ottodas.nl www.ottodas.nl

DEN HAAG ARVIDE architectuur ruimte visie BNA Stadhouderslaan 9 2517 HV Den Haag T 06-55357955 info@arvide.nl www.arvide.nl Buro voor Architectuur en Advies (BAA) 3e Louise de Colignystraat 154 2595 ST Den Haag T 070-4443773 contact@b-aa.nl www.b-aa.nl Buro Bast architectuur Symonszstraat 13 2584 CW Den Haag T 06-43801048 info@burobast.nl www.burobast.nl

DGJ Landscapes Prins Hendrikstraat 126 2518 HX Den Haag T 070-7808599 jauslin@dgj.nl www.dgj.nl EH-ARCHITECTS Surinamestraat 24 2585 GJ Den Haag T 070-3462790 info@eh-architects.nl www.eh-architects.nl Geurst & Schulze architecten BV Kranenburgweg 136 2583 ER Den Haag T 070-3650948 info@geurst-schulze.nl www.geurst-schulze.nl

ARCHITECTENBUREAUS BNA ZUID-HOLLAND

Global Architects Stadhouderslaan 24-B 2517 HX Den Haag T 06-23565135 info@globalarchitects.nl www.globalarchitects.nl

OneLab Wim Kanplein 23 2548 ZX Den Haag T 06-24204605 info@onelab.nl www.studiohecht.nl

HAGUE architects Hongarenburg 127 2591 VK Den Haag T 070-3637467 a.goedemans@ haguearchitects.nl www.haguearchitects.nl

Pier Architecten Leuvensestraat 27 a 2587 GB Den Haag T 06-54368060 info@pier-architecten.nl www.pier-architecten.nl

HVE Architecten B.V. Laan van Scheltema 32 2548 AW Den Haag T 070-4169410 gves@hve-architecten.nl www.hve-architecten.nl Adriaan JurriĂŤns architecten Lubeckstraat 115 2517 SN Den Haag T 06-50810007 bureau@adriaanjurriens.nl www.adriaanjurriens.nl Corine Keus Architect Westeinde 57 A 2512 GV Den Haag T 06-24669564 info@corinekeus.nl www.corinekeus.nl Bureau Kroner Architecten Spijkermakersstraat 101 2512 ET Den Haag T 070-3020735 info@bureaukroner.nl www.bureaukroner.nl Studio Kustlijn Architecten Javastraat 42 2585 AP Den Haag T 070-7113267 info@studiokustlijn.nl www.studiokustlijn.nl Mauroparravicini architects Stadhouderslaan 9 unit 40 2517 HV Den Haag T 070-8919123 post.mpa@gmail.com www.mauroparravicini.eu MOTUS architects Joseph Ledelstraat 128 2518 KM Den Haag T 070-7620028 mail@motusarchitects.nl www.motusarchitects.nl NwA architecten Zwaardstraat 16 2584 TX Den Haag T 070-2116694 buro@nwa-architecten.nl www.NwA-architecten.nl

Prent-Landman Architecten b.v. Dr. Lelykade 16 b 2583 CM Den Haag T 070-3504450 architecten@prent-landman.nl www.prent-landman.nl Architectenbureau ir. Peter van de Putte v/d Duijnstraat 63 B 2515 NG Den Haag T 070-3050504 arch.petervandeputte@ hetnet.nl www.petervandeputte.nl Atelier Rietmeijer Architecten Wolterbeekstraat 58 2515 MV Den Haag T 06-41931400 info@ararch.nl www.ararch.nl STUDIOSCHAEFFER B.V. Pegagusstraat 7 2516 AR Den Haag T 070-3222757 info@studioschaeffer.nl www.studioschaeffer.nl Schippers Architecten BNA b.v. Javastraat 76 2585 AS Den Haag T 070-3505751 schippers@schippers-bna.nl www.schippers-bna.nl Splinter Architecten b.v. Sweelinckplein 75 2517 GL Den Haag T 070-3647910 info@splinterarchitecten.nl www.splinterarchitecten.nl Stoetzer Renovatie en Architectuur Kamillestraat 6 2565 RB Den Haag T 06-41559940 info@ernastoetzer.nl www.ernastoetzer.nl

293

Stolp & Haije * architekten BNA Billitonstraat 15 2585 TX Den Haag T 06-22816207 marleen8@xs4all.nl TenW architecten en adviseurs de Ruijterstraat 36 2518 AS Den Haag T 070-3632952 mail@tenw.nl www.tenw.nl TVDH architecten Mauritskade 5 2514 HC Den Haag T 070-4452300 info@tvdh.nl www.tvdh.nl Warries architect Zuidlarenstraat 57/1.08 2545 VP Den Haag T 070-3263333 info@warries.nl www.warries.nl DE WERFF architectuur Saturnusstraat 60 2516 AH Den Haag T 06-26344967 h.m.vanderwerff@dewerff.nl www.dewerff.nl VANWILSUMVANLOON architectuur & stedenbouw Hoge Nieuwstraat 27 2514 EK Den Haag T 070-3465144 martin@vanwilsumvanloon.nl www.vanwilsumvanloon.nl WK Architecten Zwaardstraat 16 2584 TX Den Haag T 070-3507307 info@wkarchitecten.nl www.wkarchitecten.nl Vera Yanovshtchinsky Architecten b.v. Kranenburgweg 134 2583 ER Den Haag T 070-3588391 info@vya.nl www.vya.nl Your Architect Rijswijkseweg 457 2516 HL Den Haag T 06-41763108 pepijn@yourarchitect.me www.yourarchitect.me

294

Zeinstra Veerbeek Architecten ILSY-plantsoen 5 2497 GA Den Haag T 070 3478594 info@zeinstraveerbeek.nl www.zeinstraveerbeek.nl

Kees Rouw [Architectuur & Onderzoek] Gevaertsweg 8 3311 DA Dordrecht T 078-6149661 keesrouw@keesrouw.nl www.keesrouw.nl

Marcel de Ruiter, architect Keizerstraat 45 4201 XN Gorinchem T 0183-689909 info@marcelderuiter.nl www.marcelderuiter.nl

STUDIO ZMP Architecten Theresiastraat 26 A 2593 AP Den Haag T 070-3453596 gwen.maclainepont.zmp@ kpnmail.nl

Stijl Architectuur B.V. BNA Voorstraat 48 3311 ER Dordrecht T 078-6489607 info@stijlarchitectuur.nl www.stijlarchitectuur.nl

GOUDA

DIRKSLAND

GEERVLIET

Casa Ratsma Geldersedijk 22 a 3247 KD Dirksland T 0187-603918 info@casaratsma.nl www.casaratsma.nl

Wim Kitselar Architekt AvB-BNA Buro voor bouwkunde & architektuur b.v. Oude Singel 10 3211 BA Geervliet T 0181-662088 info@kitselar.nl www.kitselar.nl

Ruimte voor Leven Akkerleeven 12 3247 GC Dirksland T 06-50606842 info@ruimtevoorleven.nl www.ruimtevoorleven.nl

Han de Kluijver Architekt BNA Landpoortstraat 1 3211 AT Geervliet T 0181-664337 h.dekluijver@planet.nl

DORDRECHT Abrahamse De Kock Architecten BNA Johan de Wittstraat 31 3311 KG Dordrecht T 078-6134645 info@adk-architecten.nl www.adk-architecten.nl EGM Architecten B.V. Wilgenbos 20 3311 JX Dordrecht T 078-6330660 egmarchitecten@egm.nl www.egm.nl Groeneweg Van der Meijden Architecten Wijnstraat 112 3311 BX Dordrecht T 078-6141522 h.j.groeneweg@ groenewegvdmeijden.nl www.groenewegvdmeijden.nl Lugten Malschaert Architecten Buiten Walevest 2 3311 AD Dordrecht T 078-6393535 info@lmarchitecten.nl www.lmarchitecten.nl

GORINCHEM IDeA architecten Gorinchem Krabsteeg 13 4201 ES Gorinchem T 06-14333435 buffinga.IDeA@gmail.com www.idea-nl.nl Katrien Koppers Architectuur Keizerstraat 19 4201 XM Gorinchem T 06-12061259 info@koppersarchitectuur.nl www.koppersarchitectuur.nl Architecten Loor en Verkuil, bureau voor architectuur en bouwtechniek Molenstraat 51 4201 CW Gorinchem T 0183-632058 info@loor-verkuil.nl www.loor-verkuil.nl Maurice Architekten b.v. Kalkhaven 36 4201 BB Gorinchem T 0183-631674 info@maurice-architekten.nl www.maurice-architekten.nl

Architectenbureau Hans Haverkamp BNA Vest 264-B 2801 TZ Gouda T 0182-521854 info@hanshaverkamp.nl www.hanshaverkamp.nl Venster Architekten b.v. Hanzeweg 15 d 2803 MC Gouda T 0182-372983 info@vensterarchitekten.nl www.vensterarchitekten.nl GROOT-AMMERS ABKEN architecten bv Kerkstraat 22 2964 BV Groot-Ammers T 030-6038584 info@abken-architecten.nl www.abken-architecten.nl Architektenburo Bikker BV Kerkstraat 22 2964 BV Groot-Ammers T 0184-661238 info@bikkerbv.nl www.bikkerbv.nl HARDINXVELD-GIESSENDAM Architectenbureau Van Hunnik, Lambrechts en Overduin - Architecten AVB-BNA Transportweg 48 3371 MB Hardinxveld-Giessendam T 010-4113752 architecten@vhlo.nl www.vhlo.nl LEIDEN Archetype architectuur & interieur De Sitterlaan 19 2313 TJ Leiden T 06-41361776 info@archetype.nl www.archetype.nl

ARCHITECTENBUREAUS BNA ZUID-HOLLAND

VAN DAALEN ARCHITECTUUR BNA Kokkelbank 33 2317 MB Leiden T 071-5280956 info@vandaalenarchitectuur.nl www. vandaalenarchitectuur.com Durieux Hoek Architecten Coebelweg 219 2324 KZ Leiden T 06-53429681 pieter@durieuxhoek.nl www.durieuxhoek.nl Enderman de Kat architecten Hogewoerd 149 2311 HK Leiden T 070-7200970 bureau@edkarchitecten.nl www.edkarchitecten.nl Froscen Architecten Haagweg 4 G9 2311 AA Leiden T 071-5725328 info@froscen.com www.froscen.com Architectenbureau Wim Hofman Herensteeg 21 A 2311 SH Leiden T 071-5149364 wimhof@inter.nl.net www.wimhofman.com OASA architecten Frambozenweg 117 2321 KA Leiden T 071-5730549 info@oasaarchitecten.nl www.oasaarchitecten.nl RAAK Architecten Geregracht 7 2311 PA Leiden T 06-29020527 info@raakarchitecten.nl www.raakarchitecten.nl Peter Veldmans Architectuur Nieuwe Koningstraat 251 2316 ER Leiden T 071-3613554 info@peterveldmans.nl www.peterveldmans.nl Volpi Urbane BV Telderskade 23 2321 TR Leiden T 06-22978115 hello@volpiurbane.com www.volpiurbane.com

VVKH architecten B.V. Noordeinde 2 E 2311 CD Leiden T 071-5149957 info@vvkh.nl www.vvkh.nl

MOORDRECHT

NUMANSDORP

Ons architecten Ambachtweg 12 2841 LZ Moordrecht T 010-4110688 info@onsarchitecten.nl www.onsarchitecten.nl

Bogaerds B.V. architecten en ingenieurs BNA-BNI Rijksstraatweg 82 3281 LW Numansdorp T 0186-651144 bogaerds@bogaerds.nl www.bogaerds.nl

LEIDERDORP Architectenbureau Gerrit van der Vijver Kamperfoeliezoom 1 2353 RR Leiderdorp T 071-5894507 info@vijverarch.nl www.vijverarch.nl LEIDSCHENDAM Architektenburo J.J. van Vliet b.v. Delftsekade 31 2266 AJ Leidschendam T 070-3271600 info@archipakhuis.nl www.archipakhuis.nl LEXMOND Ruud Visser Architecten Heicopperweg 45 4128 LP Lexmond T 0347-340070 info@rvarchitectuur.nl www.rvarchitectuur.nl LISSE STOL architecten bv Meer en Duin 5 2163 HA Lisse T 0252-216962 info@stolarchitecten.nl www.stolarchitecten.nl MIDDELHARNIS Architectenbureau Born BNA Doetinchemsestraat 3 3241 AA Middelharnis T 0187-482466 agm.born@bornarchitecten.nl www.bornarchitecten.nl Studio Architecture Voorstraat 36 3241 EG Middelharnis T 0187-470715 info@studioarchitecture.nl www.studioarchitecture.nl

ARCHITECTENBUREAUS BNA ZUID-HOLLAND

NAALDWIJK HET architectenbureau Verspycklaan 72 a 2671 CS Naaldwijk T 0174-622102 het@hetarchitecten.nl www.hetarchitecten.nl

OEGSTGEEST Vos | Hoffer | vdHaar architecten Oude Vaartweg 1 A 2343 JD Oegstgeest T 071-5170560 info@vhha.nu www.vhha.nu

NIEUWKOOP Marco Bruijnes Architectenbureau Zuideinde 93 2421 AC Nieuwkoop T 0172-575630 marco@marcobruijnes.nl www.marcobruijnes.nl

OUD BEIJERLAND RoosRos Architecten L.J. Costerstraat 2 3261 LH Oud Beijerland T 0186-691580 info@roosros.nl www.roosros.nl

NOORDWIJK ZH INENI Architectuur Goohorstlaan 21 2203 BB Noordwijk ZH T 071-3612681 info@inar.nl www.inar.nl KVDK I Korbee van der Kroft Architecten BNA Nieuwe Zeeweg 66 2202 HB Noordwijk ZH T 071-3620700 info@KVDKarchitecten.nl www.KVDKarchitecten.nl Architectenbureau Van Manen BV Atjehweg 9 2202 AM Noordwijk ZH T 071-3617200 j.meyer@van-manen.net www.van-manen.net Architect Jeroen Parlevliet Nicolaas Barnhoornweg 9 c 2202 JA Noordwijk ZH T 06-31001511 info@jeroenparlevliet.nl

OUD-ALBLAS Bongers Architecten bv Dorpsstraat 48 2969 AD Oud-Alblas T 0184-692171 info@bongersarchitecten.nl www.bongersarchitecten.nl PIJNACKER ARTEKO 90 architecten BNA Vlielandseweg 24 A 2641 KC Pijnacker T 015-3610123 info@arteko90architecten.nl www.arteko90architecten.nl Architectenburo VB3 Boezemweg 23 G 2641 KG Pijnacker T 015-7111064 info@vb3.nl www.vb3.nl REEUWIJK ir. Gerard Rijnsdorp Architect Vlietdijk 14 2811 NB Reeuwijk T 0182-510907 gerard@rijnsdorp.nl www.rijnsdorp.nl

295

RHOON Schouten Architecten Kleidijk 2 3161 HG Rhoon T 06-41284689 info@schoutenarchitecten.nl www.schoutenarchitecten.nl RIJSWIJK ZH Architectenbureau Cladder Geestbrugkade 35 2281 CX Rijswijk ZH T 06-10667990 frans@ architectenbureau-cladder.nl www. architectenbureau-cladder.nl R4a- Room for architecture BV Geestbrugkade 33 2281 CX Rijswijk ZH T 015-2124442 info@R4a.nl www.R4a.nl ROELOFARENDSVEEN VRP architecten ingenieurs Stationsstraat 2 2371 SH Roelofarendsveen T 071-3319003 info@vrparchitecten.nl www.vrparchitecten.nl ROTTERDAM 01-10 Architecten bv Schiedamsedijk 43 3011 ED Rotterdam T 010-2131818 info@eentien.nl www.eentien.nl A1-ontwerpgroep architecten Willem Hioolenstraat 5 3065 LE Rotterdam T 010-4523552 info@a1-ontwerpgroep.nl www.a1-ontwerpgroep.nl ABACUS Architecten BV Van Nelleweg 3310 3044 BC Rotterdam T 010-7502888 info@abacus-architecten.nl www.abacus-architecten.nl De ArchitectuurFabriek BV van Nelleweg 1 tabak 2.10 3044 BC Rotterdam T 010-2412149 info@afabriek.nl www.afabriek.nl

296

ArchitectuurRuiter ’s-Gravendijkwal 17 3021 EA Rotterdam T 010-4765729 info@architectuurruiter.nl www.architectuurruiter.nl

Cardo Architecten van Nelleweg 1310 3044 BC Rotterdam T 010 7503420 bart@cardoarchitecten.nl www.cardo-bv.nl

E & F Architecten BV Hongkongstraat 49 3047 BR Rotterdam T 010-4627878 info@efarchitecten.nl www.efarchitecten.nl

ASAS Architectuur Stedenbouw Stationsplein 45 3013 AK Rotterdam T 010-4254483 arjanscheer@arjanscheer.nl www.arjanscheer.nl

Cityförster PartgmbB Delftsestraat 9 c 3013 AB Rotterdam T 010-4146841 rotterdam@cityfoerster.net www.cityfoerster.net

Ector Hoogstad Architecten Laanslootseweg 1 3028 HT Rotterdam T 010-4402121 info@ectorhoogstad.com www.ectorhoogstad.com

CONIX RDBM Architects B.V. Weena 695 B7.044 3013 AM Rotterdam T 010-2132663 info@conixrdbm.com www.conixrdbm.com

Bureau van Eig Beatrijsstraat 33 a 3021 RB Rotterdam T 06-24528528 info@bureauvaneig.nl www.bureauvaneig.nl

ConsortArchitects bv Prins Hendrikkade 18 3071 KB Rotterdam T 010-4117814 info@consortarchitects.com www.consortarchitects.com

Fluitman architecten Mathenesserdijk 414 G 3026 GV Rotterdam T 010 2579937 info@fluitmanarchitecten.nl www.droomhuisfabriek.nl

derksen|windt architecten abraham kuyperlaan 102 a 3038 PP Rotterdam T 06-42586644 mail@derksenwindt.nl www. derksenwindtarchitecten.nl

FOAM architecten Provenierssingel 66 b 3033 EN Rotterdam T 085-2100824 info@foamarchitecten.nl www.foamarchitecten.nl

BERNS architectuur Eendrachtsweg 67 3012 LG Rotterdam T 06-41314045 camiel@bernsarchitectuur.nl www.bernsarchitectuur.nl BIAS Architecten bv Maaskade 127 3071 NK Rotterdam T 010-2800136 maaskade@biasarch.nl www.biasarch.nl Bijvoet Architectuur & Stadsontwerp Mathenesserdijk 414-E 3026 GV Rotterdam T 010-2440403 bijvoet@bijvoetarchitectuur.nl www.bijvoetarchitectuur.nl Roel Bosch architecten bv Maaskade 106 3071 NH Rotterdam T 06-52199983 architecten@roelbosch.nl www.roelbosch.nl Frans Brakkee Architect Dreessingel 28 3066 TM Rotterdam T 06-55377754 info@fransbrakkee.nl www.fransbrakkee.nl BRINK architectuur & stedenbouw BV Eendrachtsstraat 150 3012 XR Rotterdam T 010-4762425 info@atelierbrink.nl www.atelierbrink.nl Broekbakema Tabak 1 unit 4/5 3044 BC Rotterdam T 010-4134780 info@broekbakema.nl www.broekbakema.nl

Architectenbureau DEVRIES Mathenesserlaan 336 3021 HZ Rotterdam T 010-4773707 vries.arch@planet.nl www.marcodevries.nl Rempt van der Donk, architectenbureau BNA b.v. Van Nelleweg 1 3044 BC Rotterdam T 010-4126782 rempt@remptvanderdonk.nl www.remptvanderdonk.nl Dreesmann Architectuur Coolhaven 56 D 3024 AE Rotterdam T 06-41245899 wp@ dreesmann-architectuur.nl www. dreesmann-architectuur.nl Droomhuisfabriek Mathenesserdijk 414 G 3026 GV Rotterdam T 010-2579937 info@fluitmanarchitecten.nl www.droomhuisfabriek.nl

Frijters’ architecten B.V. Goudsesingel 8 c 3011 KA Rotterdam T 010-4142657 info@frijtersarchitecten.nl www.frijtersarchitecten.nl gideonpeele Willem Buytewechstraat 45 3024 BK Rotterdam T 06-28233398 mail@gideonpeele.nl www.gideonpeele.nl Steven van der Goes architecten Voorhaven 30 b 3024 RN Rotterdam T 010 - 4764960 info@vandergoes.net www.vandergoes.net Gremmen Architectuur Mathenesserweg 25 A 3027 HD Rotterdam T 010-2133271 info@gremmen.nl www.gremmen.nl Gunneweg & Burg Mathenesserdijk 414 H 3026 GV Rotterdam T 010-8917298 info@gubu.nl www.gubu.nl

ARCHITECTENBUREAUS BNA ZUID-HOLLAND

Royal Haskoning DHV George Hintzenweg 85 3068 AX Rotterdam T 010-4433666 info@rhdhv.com www.royalhaskoning.com HDK-Architecten bna bni bnsp Rotterdam Strevelsweg 700/209 3083 AS Rotterdam T 010-4805653 info@hdk-architecten.nl www.hdk-architecten.nl HERSBACH-ARCHITECTEN Mathenesserdijk 416 a 3026 GV Rotterdam T 010-7503210 info@hersbacharchitecten.nl www.hersbacharchitecten.nl HSR Consultancy bv Gedempte Zalmhaven 727 3011 BT Rotterdam T 06-14274589 h.spek@hsrconsultancy.nl www.hsrconsultancy.nl Buro ID architecten BNA Kruipbrem 20 3068 TH Rotterdam T 010-4229919 info@buroid.nl www.buroid.nl iLINQ B.V. Schoonheide 8 3069 KN Rotterdam T 06-45180960 info@ilinq.eu www.ilinq.eu Inbo Schiekade 189 UNIT 209 3013 BR Rotterdam T 010-4961900 rotterdam@inbo.com www.inbo.com/rotterdam Jade architecten Goudse Singel 192 3011 KD Rotterdam T 06-52322850 info@jadearchitecten.nl www.jadearchitecten.nl JagerJanssen architecten BNA Vijverhofstraat 48 3032 SN Rotterdam T 010-7507959 info@jagerjanssen.nl www.jagerjanssen.nl de Jong Gortemaker Algra architecten en ingenieurs Wilhelminakade 310 3072 AR Rotterdam T 010-2973030 info@djga.nl www.djga.nl

Wessel de Jonge Architecten BNA BV Van Nelleweg 2330 3044 BC Rotterdam T 010-4259986 info@wesseldejonge.nl www.wesseldejonge.nl Architectenbureau Juinen AvB - BNA Mia van Yperenplein 247 3065 JK Rotterdam T 010-2024698 info@juinen.eu www.juinen.eu Juli ontwerp en advies Javastraat 6 3016 CE Rotterdam T 010-2410019 bureau@ juliontwerpenadvies.nl www.juliontwerpenadvies.nl Kartonkraft Adrien Mildersstraat 74 B 3022 NK Rotterdam T 06-54338072 hola@kartonkraft.eu www.kartonkraft.eu KAW architecten en adviseurs 2 B.V. Pelgrimsstraat 1 3029 BH Rotterdam T 088-5290000 info@kaw.nl www.kaw.nl KCAP Architects&Planners Piekstraat 27 3071 EL Rotterdam T 010-7890300 rotterdam@kcap.eu www.kcap.eu Kesp Architectuur Rodenrijselaan 21 b 3037 XB Rotterdam T 06-16494468 karen@kesp-architectuur.nl www.kesp-architectuur.nl Kolpa Architekten b.v. Strevelsweg 700/406 3083 AS Rotterdam T 010-4817144 info@kolpa-architecten.nl www.kolpa-architekten.nl Kraaijvanger B.V. Kruisplein 476 1everdieping 3012 CC Rotterdam T 010-4989292 lisamartin@kraaijvanger.nl www.kraaijvanger.nl

ARCHITECTENBUREAUS BNA ZUID-HOLLAND

KuiperCompagnons B.V. Van Nelleweg 3042 3044 BC Rotterdam T 010-4330099 kuiper@kuiper.nl www.kuiper.nl

BURO NICO Beekweg 173 3045 PA Rotterdam T 010-2181450 info@buronico.nl www.buronico.nl

KVB Architectenbureau Passerelstraat 18 D 3023 ZC Rotterdam T 06-25255596 info@kvbarchitecten.nl www.kvbarchitecten.nl

Siebold Nijenhuis Architect Crooswijksesingel 50 J 3034 CJ Rotterdam T 010-4771145 info@ sieboldnijenhuisarchitect.nl www. sieboldnijenhuisarchitect.nl

LEX-Architecten BNA Industrieweg 61 3044 AS Rotterdam T 010-4371248 info@lex-architecten.nl www.lex-architecten.nl MAAT ARCHITECTEN BNA Strevelsweg 700/212 3083 AS Rotterdam T 010-2934880 info@maatarchitecten.nl www.maatarchitecten.nl Marge Architecten b.v. â&#x20AC;&#x2122;s-Gravendijkwal 39 3021 EC Rotterdam T 010-2440242 info@marge-architecten.nl www.marge-architecten.nl MAS architectuur bv Goudsesingel 10 3011 KA Rotterdam T 010-4136856 rotterdam@masarchitectuur.nl www.masarchitectuur.nl Mei architects and planners Schiehavenkade 150 3024 EZ Rotterdam T 010-4252222 info@mei-arch.eu www.mei-arch.eu Moen & Van Oosten Architekten Westerkade 2 3016 CL Rotterdam T 010-4366688 info@moenvanoosten.nl www.moenvanoosten.nl

De Nijl Architecten B.V. Sint Jobsweg 30 3024 EJ Rotterdam T 010-2829930 mail@denijl.nl www.denijl.nl No Label Schiekade 189 studio 207 3013 BR Rotterdam T 010-2827240 info@no-label.info www.no-label.info O2 Studio Scheepmakershaven 58 unit 8 3011 VD Rotterdam T 010-4777580 tjerk@o2studio.nl ONSIA architectuur L. Pincoffsweg 380 3071 AS Rotterdam T 010-4848886 info@onsia.nl www.onsia.nl Personal Architecture Graaf Florisstraat 62-A 3021 CJ Rotterdam T 010-8865093 info@personal-architecture.nl www.personal-architecture.nl Port-Said Design & Architecture b.v. Hooidrift 108 3023 KV Rotterdam T 010-2140972 cock@port-said.nl

Molenaar & Co architecten Crooswijksesingel 50 E 3034 CJ Rotterdam T 010-2019100 info@molenaarenco.nl www.molenaarenco.nl

Putter Partners Architecten Crooswijksesingel 50 H 3034 CJ Rotterdam T 010-4132577 postmaster@putterpartners.nl www.putterpartners.nl

MVRDV bv Achterklooster 7 3011 RA Rotterdam T 010-4772860 office@mvrdv.com www.mvrdv.com

Arjen Reas Architecten Bergse rechter Rottekade 1 3051 AB Rotterdam T 010-8009888 info@arjenreas.nl www.arjenreas.nl

297

Atelier Robidoux Gerard Scholtenstraat 114 3035 ST Rotterdam T 06-36216396 atelier@everobidoux.nl www.atelierrobidoux.com Ruoff Architecten Overschieseweg 35 D1 3044 EE Rotterdam T 010-4119520 post@ruoffarchitecten.nl www.ruoffarchitecten.nl Spring architecten Prins Hendrikkade 18 3071 KB Rotterdam T 010-4132790 info@spring-architecten.nl www.spring-architecten.nl Studio Stylo Scheepmakershaven 64 3011 VD Rotterdam T 06-11177912 erika@studiostylo.nl www.studiostylo.com studioJBA Jan Porcellisstraat 11 b 3021 TN Rotterdam T 06-17678720 info@studiojba.nl www.studiojba.nl Studiozwart Mathenesserdijk 418 E 3026 GV Rotterdam T 010-7142971 info@studiozwart.nl www.studiozwart.nl TERRENA architecten Straatweg 96 B 3051 BL Rotterdam T 010-4227222 info@terrena-architecten.nl www.terrena-architecten.nl Maaike Thijssen Ontwerp en Kunst Van der Duijn van Maasdamweg 424 3045 PE Rotterdam T 010-4375269 tmaaike@gmail.com www.maaikethijssen.nl Voorwinde architecten Kralingse Plaslaan 19 3062 DA Rotterdam T 06-29577725 wendy@ voorwindearchitecten.nl www.voorwindearchitecten.nl

298

Wessel van Geffen architecten Baan 74 3011 CD Rotterdam T 0492-330647 info@wvgarch.nl www. WesselvanGeffenArchitecten.nl West Architecten Hogerbeetsstraat 1 a 3039 XG Rotterdam T 010 2105737 info@westarchitecten.nl www.westarchitecten.nl Willers Architectuur stadhuisplein 13 U01 3012 AR Rotterdam 010 2235321 info@willersarchitectuur.nl www.willersarchitectuur.nl Ir. H. Wilton & Partners b.v. Burg Le Fevre de Montignylaan 208 3055 NJ Rotterdam T 06-54773290 wiltonhw@xs4all.nl wUrck architectuur stedenbouw landschap B.V. Sluisjesdijk 46 3087 AH Rotterdam T 010-4290709 info@wurck.nl www.wurck.nl

SCHIPLUIDEN

VLAARDINGEN

Studio D11 Burg van Gentsingel 15 2636 BR Schipluiden T 06-14380389 info@d11.nl www.d11.nl

Houdijk Architecten B.V. Oosthavenkade 51 3134 NX Vlaardingen T 010-4600682 info@houdijkarchitecten.nl www.houdijkarchitecten.nl

SCHOONHOVEN architektenbureau ir ROKUS VISSER bv Doelenstraat 1 2871 CW Schoonhoven T 0182-604327 info@rokusvisser.nl www.rokusvisser.nl SLIEDRECHT Architectenbureau Symbiose Pergolesilaan 37 3363 KC Sliedrecht T 0184-634387 RvanderGiessen@ ArchitectenbureauSymbiose.nl www. architectenbureausymbiose.nl SPIJK GEM LINGEWAAL

De Zwarte Hond Aert van Nesstraat 45 3012 CA Rotterdam T 010-2409030 info@dezwartehond.nl www.dezwartehond.nl

Alexandra Dietzsch Architectuur Zuiderlingedijk 77 4211 BA Spijk gem Lingewaal T 0183-563515 info@alexandradietzsch architectuur.nl www.alexandradietzsch architectuur.nl

SCHIEDAM

SPIJKENISSE

Actually Design Johan Braakensiekstraat 10 3119 NL Schiedam T 071-3311680 sholeh@actuallydesign.nl www.actuallydesign.nl

office ban Sperwerhoek 44 3201 SK Spijkenisse T 06-29115938 igor@officeban.eu www.officeban.eu STREEFKERK

roordaendb Prof. K. Onneslaan 175 B 3112 VH Schiedam T 010-7079031 office@roordaendb.nl www.roordaendb.nl

DeVilder&Zonneveld Architecten B.V. Churchillsingel 420 3137 XB Vlaardingen T 010-4752722 info@devilderzonneveld.nl www.devilderzonneveld.nl VOORBURG burovos Soomerlustplein 11 2275 XM Voorburg T 06-41855582 casper@burovos.nl www.burovos.nl Inter A 70 v/d Wateringelaan 161 2274 CE Voorburg T 070-3479277 gawoele@interA70.nl www.interA70.nl Architect&bureau Ernst Manger Herenstraat 27 2274 CA Voorburg T 070-4157299 info@manger.nl www.manger.nl rphs+ Herenstraat 2 2271 CG Voorburg T 070-3871810 archi@rphs.nl www.rphs.nl WADDINXVEEN

Architectenbureau ir Arie Gelderblom BNA Dorpsstraat 49 2959 AH Streefkerk T 0184-692004 info@gelderblomarchitecten.nl

architectenbureau drost bna Middelburgseweg 1 a 2741 LB Waddinxveen T 06-30046684 studio@drost.info www.drost.info Topos Architecten Middelburgseweg 1 a 2741 LB Waddinxveen T 0182-394344 info@toposarchitecten.nl www.toposarchitecten.nl

ARCHITECTENBUREAUS BNA ZUID-HOLLAND

WARMOND Reinier Witteveen Architect BNA Wasbeeklaan 21 e 2361 HG Warmond T 071-5190630 info@witteveenarchitect.nl www.witteveenarchitect.com WASSENAAR LK architekten Molenstraat 28 2242 HT Wassenaar T 070-5116264 info@leokroonarchitect.nl www.lkarchitekten.nl Stolp & Haije * architekten BNA Corn. de Wittstraat 18 2242 LW Wassenaar 06 22816207 listolp@xs4all.nl www.stolpenhaije.nl Architectenbureau Anna Zinkweg BV Korenlaan 4 2242 HN Wassenaar T 070-5119010 mail@zinkweg.nl www.zinkweg.nl ZOETERMEER A place Van Leeuwenhoeklaan 263 2713 RA Zoetermeer T 06-21503800 info@aplace.nl www.aplace.nl Meijer & van Eerden Architectenbureau B.V. Signaalrood 1 2718 SH Zoetermeer T 079-3165710 info@meijervaneerden.nl www.meijervaneerden.nl

ARCHITECTENBUREAUS BNA ZUID-HOLLAND

299

DE LEVERANCIER

MARKT VISIE WAAROM NADENKEN OVER VALBEVEILIGING IN DE ONTWERPFASE BELANGRIJK IS EUROSAFE SOLUTIONS

Valbeveiliging, niet het eerste waar je aan denkt bij het ontwerpen van een gebouw. Toch kunnen veiligheidsvoorzieningen een behoorlijke stempel drukken op de uiteindelijke uitstraling van een gebouw. Voor veel architecten een doorn in het oog: de esthetische vormgeving wordt ontsierd door de naderhand aangebrachte valbeveiliging. Als technisch dienstverlener en internationaal specialist in veilig werken op hoogte, biedt Eurosafe Solutions de architect de helpende hand.

SAMENWERKEN VANAF DE START VAN EEN BOUWPROJECT

In 2012 heeft Eurosafe Solutions Latchways kabelsystemen en Söll railsystemen aangebracht op het ‘cradle to cradle’ Stadskantoor in Venlo. Foto: Ronald Tilleman

300

De wetgever eist dat onderhoudswerkzaamheden veilig worden uitgevoerd. Daartoe dient een veilige werksituatie op hoogte te worden gecreëerd. Eurosafe Solutions is gespecialiseerd in het aanbrengen van valbeveiliging. Esthetisch geïntegreerd in het ontwerp. Met gecertificeerde producten, conform de geldende weten regelgeving. Volledig afgestemd op de wensen en eisen van de architect en de gebouweigenaar door samen te werken vanaf de start van een project. De voordelen van het meenemen van valbeveiliging in de ontwerpfase zijn: ͻ valbeveiliging esthetisch verantwoord geïntegreerd in het ontwerp; ͻ een veilige werksituatie voor medewerkers die op het dak en/ of aan de gevel moeten werken; ͻ kostenefficiënte oplossingen voor de opdrachtgever; ͻ het reduceren van aansprakelijkheid bij arbeidsongevallen.

Eind 2017 brengt Eurosafe Solutions, in opdracht van Dura Vermeer Zuid West BV, Söll MultiRail systemen aan op de oosten westgevels van het in aanbouw zijnde kantoor van Rabobank Gouwestreek in Gouda. Rendering: Zwartlicht

ARCHITECTONISCH VOORDEEL EN EEN EFFICIËNTER ONTWERP- EN UITVOERINGSPROCES

Doordat Eurosafe Solutions met het unieke Safety at Height Manage-ment System® alle facetten van veilig werken op hoogte in huis heeft, kan Eurosafe Solutions het bouwproces van begin tot eind ondersteunen. Van Risico Inventarisaties & Evaluaties en Programma’s van Eisen tot het ontwerpen, leveren, installeren en onderhouden van valbeveiligingsvoorzieningen. Door in de beginfase aan te schuiven bij de architect ontstaat er een compleet ontwerp, inclusief passende valbeveiliging. Alle partijen die betrokken zijn bij de realisatie van een nieuw gebouw, weten vroegtijdig wat er wanneer op welke wijze moet gebeuren en worden niet geconfronteerd met onvoorziene bijkomstigheden. Dat zorgt voor een kostenefficiënt bouwproces voor de opdrachtgever waarbij de valbeveiliging esthetisch is geïntegreerd. Daarnaast wordt door deze werkwijze de aansprakelijkheid van alle betrokkenen gereduceerd, omdat er vanaf het allereerste begin al nagedacht is over een veilige werkomgeving op hoogte.

“Een kleine aanpassing in de ontwerpfase kan veel architectonisch voordeel opleveren. Daarnaast wordt het proces in de uitvoering efficiënter. Alle partijen weten welke voorzieningen er aangebracht dienen te worden. En dit kan in de uitwerking en uitvoering mee worden genomen”, vertelt architect Timmermans.

“Door de kennis van Eurosafe Solutions over valveiligheidsvoorzieningen en de complexe weten regelgeving in een vroeg stadium te benutten, komen we tot mooie oplossingen in onze projecten. Dit is terug te zien bij het Stadskantoor in Venlo en het Rabobank kantoor in Gouda”, aldus Timmermans.

“Het is belangrijk om vroegtijdig over valbeveiliging na te denken.” Edward Timmermans van architectenbureau Kraaijvanger: “Het uiterlijk van het gebouw wordt steeds uitgesprokener. De daarbij gekozen vorm kan een uitdaging met zich meebrengen voor het uitvoeren van onderhoud. Het is daarom belangrijk hier vroegtijdig over na te denken. De voorzieningen worden dan op een nette manier geïntegreerd.” In meerdere projecten is Eurosafe Solutions betrokken geweest tijdens het ontwerpproces van architectenbureau Kraaijvanger. Het Stadskantoor in Venlo en het nog te realiseren Rabobank kantoor in Gouda zijn twee goede voorbeelden van projecten waarin Kraaijvanger en Eurosafe Solutions hebben samengewerkt om tot een mooi eindresultaat te komen. Een eindresultaat waarover alle partijen tevreden zijn.

Over Eurosafe Solutions Eurosafe Solutions is dé internationale specialist in veilig werken op hoogte. Ontdek het unieke Safety at Height Management System®. In nauwe samenwerking met opdrachtgevers verlaagt Eurosafe Solutions de risico’s en verbetert de veiligheid. Waarbij tegelijkertijd de kosten en aansprakelijkheid gereduceerd worden. Voor meer informatie, bekijk de nieuwe Eurosafe Solutions website: www.eurosafesolutions.com

301

DE LEVERANCIER

MARKT VISIE

LOCATIE EN CONTENT BELANGRIJK VOOR SUCCES VAN BEELDSCHERMEN CLEVERDISPLAY In steeds meer gebouwen fungeren beeldschermen als visueel communicatiemiddel. Bijvoorbeeld voor menu-informatie in de horeca, voor bezoekersinformatie in ziekenhuizen, of voor entertainmentdoeleinden in wachtkamers. “De mogelijkheden zijn eindeloos”, zegt Tom van Schaik van CleverDisplay. “Maar je moet wel vroegtijdig nadenken over locatie en content. Dat laatste zien opdrachtgevers nogal eens over het hoofd.” “Wat ga je met het scherm doen, wat is je doel? Als je daar niet op tijd over nadenkt, dan staan de schermen bij de feestelijke opening van een nieuw of opgeknapt pand vaak op zwart. Dat zien we helaas regelmatig gebeuren.”

BREED De toepassingsmogelijkheden zijn zo breed – ‘van sportkantine tot de KLM’ – dat Van Schaik het lastig vindt om het kort en bondig uit te leggen. Alleen al in de horeca op Schiphol draaien honderden schermen op de software van CleverDisplay. Wereldwijd gaat het om duizenden exemplaren. “Onze schermen hangen bijvoorbeeld in alle coffee-corners van de Consumentenbond om de medewerkers te informeren over allerlei zaken. Maar ze hangen ook in winkels, ziekenhuizen, diverse politiekorpsen en in het onderwijs. In iedere sector is wel een toepassing mogelijk.” Een belangrijk voordeel is dat wijzigingen à la

minute zijn door te voeren. Nieuwe flyers of naambordjes laten maken, is niet meer nodig. “Binnen enkele minuten is zoiets voor elkaar.”

ERVAREN PARTNER CleverDisplay is een ervaren partner als het gaat om narrowcasting. Het ontwikkelde al in 2002 een eigen Content Management System (CMS) – CleverDisplay Director - voor het beheren van de content. Het systeem is eenvoudig in de bediening en biedt volop functionaliteit. Gebruikers maken een playlist aan die op het scherm verschijnt. Het is mogelijk om voor iedere dag of zelfs ieder uur een aparte afspeellijst te maken. De

‘De mogelijkheden zijn eindeloos.’ 302

lijsten kunnen bestaan uit onder meer foto’s, PowerPointpresentaties, video’s, webpagina’s of app’s. “We ondersteunen vrijwel elk softwareformat.”

SECURITY Veiligheid is een speerpunt voor CleverDisplay. “Veel narrowcasting-oplossingen in de markt gaan via open verbindingen. Wij werken uitsluitend met beveiligde verbindingen en zijn gecertificeerd door Cisco en Microsoft. Daarnaast

‘We ondersteunen vrijwel elk softwareformat.’

hebben we een systematiek ontwikkeld om trapsgewijs rechten toe te kennen aan gebruikers. Hiervoor hebben we octrooi aangevraagd en gekregen.”

NIEUWE TRENDS Een nieuwe ontwikkeling is het beeldscherm met een spiegellaag. Hierop ziet iemand zijn spiegelbeeld, maar tegelijkertijd kan er informatie of reclame getoond worden. Van Schaik, glimlachend: “Je haar bijwerken in de lift kan nog steeds.” Andere hardwarenoviteiten zijn touch screens en videowalls. Dit zijn meerdere gekoppelde schermen die samen één groot scherm vormen. En LED-schermen voor buiten worden steeds goedkoper.

APPS KOPPELEN Het maken van koppelingen met allerlei apps neemt een vlucht, zegt Van Schaik. “Het weerbericht is een bekend voorbeeld. Maar je kunt ook

eenvoudig de vertrektijden van het dichtstbijzijnde treinstation tonen. De klant hoeft alleen maar het juiste station te selecteren in het CMS. Realtime file-informatie kan ook.” Ook het maken van koppelingen met social media is mogelijk

IT-INFRASTRUCTUUR De benodigde IT-infrastructuur is ‘niet zo spannend’. “Voor meerdere schermen op één locatie is een netwerkverbinding nodig, plus de internetverbinding van de klant. Gaat het om schermen op meerdere locaties dan is een

internetverbinding genoeg. Plus stroom natuurlijk.” Het CMS kan op een al beschikbare server van de klant geïnstalleerd worden, of op een server in het datacenter van CleverDisplay. Het CMS wordt regelmatig bijgewerkt, vaak naar aanleiding van een vraag van een klant. Updates worden automatisch uitgerold voor alle klanten. De player met de afspeellijst is een klein kastje dat achter het beeldscherm wordt geplaatst. Van Schaik vindt het belangrijk dat narrowcasting al in de ontwerpfase wordt meegenomen. “Natuurlijk kunnen we ook op het laatste moment nog dingen realiseren. Maar zeker bij grotere projecten is het belangrijk om op tijd te starten. Het wordt dan onderdeel van de begroting. En opdrachtgevers kunnen ons dan inschakelen voor advies. Welke positie, hangend of op een zuil, welke kabels, welke content op welke plek, et cetera. Architecten hoeven de schermen eigenlijk alleen maar in te tekenen. Wij adviseren graag en nemen de architect veel werk uit handen. Bovendien helpen wij de architect om zijn klant beter te bedienen en gedoe met zwarte schermen bij de oplevering voor te blijven.” www.cleverdisplay.nl

303

Adverteerdersindex

3dprintedbuilding.eu – pagina 310, 311

Forbo Flooring B.V. – pagina 16 Fuhr Benelux B.V. – pagina 240, 241

ABT B.V. – pagina 97 Achmea Centraal Beheer – bladwijzer Adamasgroep – omslag 2, 216, 217, 218 Adepa Solar – pagina 207 AGC Nederland Holding B.V. – pagina 36 AGROB Buchtal GmbH – pagina 96 AkoCell B.V. – pagina 184, 185 Akoestiek Comfort B.V. – pagina 195 Aldowa B.V. – pagina 38 Aliplast – pagina 9 Alprokon Aluminium Development – pagina 248, 249 Anyway Doors – pagina 158, 227 Architectenzaak – pagina 121 Avalite – pagina 97 Axess B.V. – pagina 44

B Bartels Ingenieurs – pagina 131 Best-Fix B.V. – pagina 222 Boko Dakbedekkers – pagina 28 Bruchem Staircases, van – pagina 117 Bureau Bouwkunde – pagina 183 Buva B.V. – pagina 8

G Gedore Technag B.V. – pagina 159, 247 Gelsing, Steenhandel – pagina 31 Gira – pagina 95 Glassline GmbH – pagina 54, 55 Glen Dimplex – pagina 210, 242, 243

H Häfele Nederland – pagina 2 Halmos B.V. Adviseurs – pagina 121 Heco Schrauben GMBH & Co. KG – pagina 187 Hermans Techniglaz – pagina 157 Het Nieuwe Instituut – pagina 118 HEWI Heinrich Wilke GmbH – pagina 244 Holland Geveltechniek – pagina 232 Hollandfelt B.V. – pagina 17 Huck Torimex B.V. – schutblad 2 achter

I IGP Benelux B.V. – pagina 157 Interactive Blueprints – pagina 132, 133 Interalu Nederland B.V. – pagina 172, 173

Carlisle Construction Materials NL – pagina 11 Cembrit Benelux – pagina 200 Cement & Beton Centrum – pagina 168, 169, 312 Cleverdisplay – pagina 219, 302, 303 Curve Works B.V. – pagina 170

Jaarbeurs B.V. – pagina 247 Joris Ide N.V. – pagina 109

Daksafe – pagina 186 Donkergroen Ontwerp & en Advies 208, 209, 220 Duurzaam Solutions B.V. – pagina 122 Dynamic Bonding Systems – pagina 171

Kalwall – pagina 108 KEMPER SYSTEM GmbH & Co. KG – pagina 190 Keramia B.V. – pagina 94 Kersten B.V. – pagina 10 Kingspan Geisoleerde Panelen – pagina 92, 93 Knauf B.V. – pagina 29 Kooy Baksteencentrum B.V. – pagina 182

Easypers – pagina 205 Econstruct B.V. – pagina 67 Ecoplusbouw – pagina 199 Euroliften – pagina 109 Eurosafe Solutions B.V. – pagina 300, 301

Leicon verkeersgeleiding – pagina 30

304

M Megamix Coöperatie B.V. – pagina 12, 13

Niko Nederland – pagina 14 NMC – pagina 134, 135

Tierraﬁno B.V. – pagina 18 Trahecon B.V. – pagina 196, 197 Trespa International B.V. – pagina 198

Ofﬁce Cabling Systems – pagina 19 One Smart Control – pagina 308, 309 Output Professional Audio, Video & Lighting – pagina 4 OWA Benelux B.V. – pagina 45

Ubbink Nederland B.V. – pagina 206 Uittenbosch Ceramic Metals – pagina 123

P Panelen Holland B.V. – pagina 76, 159 Parthos B.V. – pagina 68 Pieters Bouwtechniek B.V. – pagina 67 Plooijer Zaandam B.V. – pagina 39 Pluimers Isolatie B.V. – schutblad 2 voor, 106, 107 Polytech Kunststoffen B.V. – pagina 221 Proliad LED Lighting B.V. – pagina 95

V van Bruchem Staircases – pagina 117 VelopA-Citystyle – pagina 37 Velzen Bronbemaling, Theo van – pagina 121 Venster Techniek B.V. – pagina 252 Verwol complete interieur realisatie – omslag 3 Viets Harskamp – pagina 67 VMRG – pagina 250, 251

Z Zoontjens Beton B.V. – pagina 160, 161 Zuid-Nederlandse Ramenfabriek B.V. – pagina 120

QL Risk – schutblad 1 achter

R Remmers Bouwchemie B.V. – pagina 105 Renson Ventilation N.V. – pagina 77 Reynaers B.V. – pagina 6, 224, 225, 226 Rockwool B.V. – pagina 156 Roommade – pagina 15

S Saint Gobain – pagina 20 Saval Brandbeveiliging B.V. – pagina 136 Schindler – pagina 188 Schlüter-Systems Benelux – pagina 69 Skantrae – pagina 187 Solarlux Nederland B.V. – pagina 119 Soprema B.V. – schutblad 1 voor Sprangers Bouwbedrijf B.V. – pagina 76 Steenhandel Gelsing – pagina 31 Stichting Bouwgarant – pagina 306 Stöbich Brandschutz B.V. – pagina 38

T Tetto Dakdesign B.V. – pagina 31 Theo van Velzen Bronbemaling – pagina 121

305

Met een BouwGarant aannemer zit je goed

Bouw zeker met BouwGarant Gediplomeerd, betrouwbaar vakmanschap

306

Colofon

BNA Architecten Jaarboek 2017/2018 is een uitgave van de Koninklijke Maatschappij tot Bevordering der Bouwkunst Branchevereniging Nederlandse Architectenbureaus (BNA) Jollemanhof 14 Postbus 19606 1000 GP Amsterdam 020 555 36 66 bna@bna.nl www.bna.nl Tekst BNA, Amsterdam Eindredactie Stewart Leiwakabessij

Ontwerp Elma Media B.V. Advertentie-exploitatie Elma Media B.V. Druk Elma Media B.V. Alle rechten voorbehouden. Niets in deze uitgave mag worden vermenigvuldigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch door fotokopieën, opnamen, of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de BNA. Voor informatie die onjuist of onvolledig is opgenomen aanvaardt de BNA geen aansprakelijkheid. De gegevens in deze uitgave zijn bijgewerkt tot 28 juni 2017. De BNA is niet verantwoordelijk voor fouten of omissies.. De “Marktvisie” artikelen vallen buiten de verantwoordelijkheid van de BNA.

colofon

Foto omslag Rene de Wit

DE LEVERANCIER

MARKT VISIE EINDELIJK: SMART HOMES VOOR IEDEREEN

ONE SMART CONTROL

Smart Homes bestaan al tientallen jaren. Lichten inschakelen vanop afstand, dezelfde muziek laten spelen in elke kamer, rolluiken die vanzelf opengaan zodra de wekker afgaat? Minstens de helft van alle bouwers en verbouwers geven aan dat ze dit graag zouden hebben. En toch worden Smart Homes nog niet frequent toegepast. Tot nu. Want de nieuwste generatie Smart Homes maakt korte metten met de

ongemakken van de oudere soort. Hoog tijd voor een analyse van ONE Smart Control!

lichten en andere elektronica. ONE Smart Control maakt korte metten met alle vier.

OUDE VS. NIEUWE STIJL

SMART HOMES ZIJN WĂ&#x2030;L BETAALBAAR

De praktijk leert dat de nadelen van Smart Homes-oude-stijl vaak zwaarder wegen dan de voordelen. Wij tellen er vier: specifieke bekabeling, breekwerk, complexe parametrering en het overhoophalen van de normale bediening van

ONE Smart Control heeft geen bijzondere bekabeling nodig. Sterker nog: het elektriciteitsnet is bijna altijd geschikt om alle complexe Smart Homes functies aan te kunnen. De installatie is hierdoor enorm tijden kostenbesparend. Het verdeelbord moet niet groter zijn dan bij een klassieke installatie. En omdat 90% van de functies al werken bij installatie is de parametrering kort.

SMART HOMES KUNNEN WĂ&#x2030;L ZONDER BREEKWERK Geen nieuwe kabels nodig? Dan ook geen breekwerk! De functies van ONE Smart Control zitten in bouwstenen die op lusterklemmen lijken en ook op dezeflde plaatsen worden ingebouwd. Achter drukknoppen, in lichtarmaturen, bij zonnewering. En in het verdeelbord zijn de aanpassingen ook minimaal. ONE Smart Control past daarom zowel in nieuwbouw, verbouwing als een bestaand gebouw.

308

‘ONE Smart Control maakt de slimme woning bereikbaar voor iedereen’ SMART HOMES PROGRAMMEREN KAN WÉL EENVOUDIG Het grootste geheim van ONE Smart Control? Zijn software. Die is bedacht vanuit het gebruik en niet vanuit de techniek. Elke gebruiker kan alle parameters zelf aanpassen. Handige voorgeprogrammeerde

functies schakelt u met één klik in en uit. En complexe combinaties bouwt iedereen stap voor stap op. De installateur hoeft niet meer voor de kleinste aanpassing langs te gaan. De gebruiker doet dit zelf vanop zijn smartphone of tablet en laat de functies zo stapsgewijs groeien.

SMART HOMES BEDIEN JE WÉL OP EEN INTUÏTIEVE MANIER Probeer maar eens aan de babysitter uit te leggen hoe zij het licht in een ‘slimme’ leefruimte uitschakelt. Niet evident als alle schakelaars hun eigen, verborgen, functie hebben. Met ONE Smart Control blijven de knoppen en stopcontacten gewoon doen wat ze altijd al deden. Maar de totale installatie heeft er wel een pak extra en slimme functies bij, zonder de gebruikers in de war te brengen.

EN DE FUNCTIONALITEIT? ONE Smart Control maakt Smart Homes niet alleen slimmer en eenvoudiger. De technologie was ook nooit krachtiger dan nu. Naast automatisch bediende lichten en rolluiken, speelt ook uw muziekinstallatie straks vanzelf uw favoriete tracks. En met een app op uw smartphone of tablet bedient u elk elektrisch toestel van om het even waar. Lichten op een vast tijdstip in- en uitschakelen om een bewoonde indruk te geven terwijl u op vakantie bent? Het alarmsysteem aanzetten en alle lichten uitschakelen als u thuis vertrekt? Dat kan allemaal met één druk op de knop.

ENERGIE BESPAREN U wilt een uitsmijter? We hebben er één van formaat. ONE Smart Control stimuleert ook energiezuinigheid. Elke module meet namelijk het energieverbruik en de app biedt een een fraai overzicht per ruimte. Reageren door op afstand in en uit te schakelen is kinderspel.

WWW.ONESMARTCONTROL.COM

309

DE LEVERANCIER

MARKT VISIE TEUGE KRIJGT EERSTE 3D-GEPRINTE GEBOUW VAN EUROPA WWW.3DPRINTEDBUILDING.EU

Deze winter zijn alle ogen van bouwend en architectonisch Nederland gericht op Teuge. Met de realisatie van De Vergaderfabriek, het eerste 3D-betongeprinte gebouw van Europa, staat het dorpje onder de rook van Apeldoorn vol in de spotlights. De belangstelling voor de realisatie van deze bijzondere constructie, ontworpen door architect Pim van Wylick van The Form Foundation, is groot. Het 3D-printen van beton zal de bouwbranche ingrijpend veranderen. Deze revolutionaire bouwmethode is sneller, duurzamer en veroorzaakt in vergelijking met de traditionele bouw 40 procent minder CO2 en 70 procent minder afval. Het idee om een 3D-geprint gebouw neer te zetten, is afkomstig van Arvid en Marjo Prigge. Samen runnen ze De Slaapfabriek, een ontbijthotel in Teuge. ,,We wilden los van het logeergedeelte een aparte ruimte creëren voor vergaderingen en managementtrainingen’’, legt Marjo Prigge uit. ,,Geen standaard vergaderruimte, maar iets bijzonders wat de vergaderen trainingsmarkt zal gaan verrassen. Dit begint al met het ontwerp en de bouw in 3D, maar ook het interieur wordt spraakmakend. We creëren hier een revolutionaire beleefomgeving waar gewerkt zal worden met video, geluid, geur en sensing technologie.’’

‘PROOF OF CONCEPT’ Arvid en Marjo legden hun ideeën voor aan Bouwend Nederland, dat het als case introduceerde tijdens de Dutch Construction Hackathon in Dome-X in 2016. Daar ontstond de gedachte om het te gaan printen, omdat je daarmee een vrije vorm310

geving kunt realiseren waardoor dit gebouw in al zijn hoedanigheden opvalt. In samenwerking met CyBe Construction ging Architect Pim van Wylick de uitdaging aan. ,,Het gaat mij om de ‘Proof of Concept’. Ik wil hiermee aantonen dat we anders, slimmer en efficiënter kunnen ontwerpen en bouwen. De traditionele bouwwereld is log en processen zijn tijdrovend vanwege tal van protocollen. Dat moet je doorbreken want het is goed als de bouwwereld uit haar comfortzone stapt. Wij deden dat al in de ontwerpfase door te werken volgens een parametrisch driehoeksmodel. Dat is een uniek, levend rekenmodel tussen de architect, constructeur, bouwer/ printer. Een proces dat normaalgesproken maandenlang duurt, gebeurt nu vele malen sneller waarbij je veel meer varianten kunt doorrekenen dan op de traditionele methode.’’

Om het plan verder uit te werken is een consortium samengesteld dat bestaat uit de top van de Nederlandse 3D-printen bouwindustrie, te weten: The Form Foundation, Witteveen+Bos, CyBe Construction, Van Wijnen, ENGIE, Revelating, Elma Media, Lexence Advocaten, De Slaapfabriek/De Vergaderfabriek/ De Beleeffabriek en Centre4Moods. Zij worden daarbij gesteund door de gemeente Voorst, de TU/e en Clean Tech Regio.

PRINTROBOTS Deze zomer kwam het Voorlopig Ontwerp gereed waarmee het project in een belangrijke fase is terechtgekomen. ,,In de afgelopen maanden is het gelukt om het conceptontwerp te vertalen naar een constructie die kan worden geprint’’, zegt projectleider Hugo Jager van Revelating. ,,Het geprinte beton is constructief, maar ook

meteen esthetisch. De stap is cruciaal voor de testfase en vormt tevens de basis voor de ontwikkeling van het Definitieve Ontwerp en de uiteindelijke bouwaanvraag die in augustus zal worden ingediend.’’ Inmiddels staan de speciaal ontwikkelde printrobots van CyBe Construction al enkele maanden proef te draaien vooruitlopend op de realisatie komende winter. ,,CyBe Construction heeft samen met architect Pim van Wylick een eerste printable design gemaakt’’, zegt directeur Berry Hendriks. ,,Toegegeven, het is geen alledaagse vorm en heel bijzonder, en dat maakt het juist interessant voor 3D-betonprinten. We hebben speciale printprocedés ontwikkeld om de vrije vormen van De Vergaderfabriek te kunnen realiseren. Dat maakt onze systemen uniek. Wij geloven stellig in onze techniek en willen vandaaruit de bouw op een nieuwe manier faciliteren. Die nieuwe manier is gebaseerd op het veranderen van traditionele bouwmethodes. Dat laten we enerzijds zien door projecten en anderzijds door het ontwikkelen van nieuwe applicaties van de technologie.’’ Meer weten over 3D-printen of De Vergaderfabriek? Kijk op www.3dprintedbuilding.eu of neem contact op met Hugo Jager van Revelating: hugo.jager@revelating.nl of +31 (0)653923395 of Arvid Prigge van de Slaapfabriek/ Centre4moods b.v.: arvid@centre4moods.com of +31 (0)615867108. 311

TEKTONIEK hoe maak ik het mooiste schoonbeton?

Kennis zit in mensen. Binnen het Tektoniek-netwerk beschikken we over de kennis voor de beste architectuur in beton. Daarbij gaat het altijd om de relatie tussen vormgeving, constructie en maakbaarheid. Met expertise op het gebied van schoonbeton, constructieve optimalisaties, productontwikkelingen en materiaalontwikkelingen. Op de netwerkpagina van www.tektoniek.nl zijn de juiste mensen te vinden. Misschien hoort u er ook bij? Dat kan, het kennisnetwerk is groeiende.

TEKTONIEK.NL

Drents Museum Assen - designed by Erick van Egeraat - foto: J. Collingridge

Help! Ben ik aansprakelijk? (over aansprakelijkheid, contracten en verzekeringen)

Het leven wordt steeds complexer; u wordt geconfronteerd met een opdrachtgever die af wil wijken van uw voorwaarden. Dit kan variëren van het afwijken van een enkel artikel van de DNR maar ook met pagina’s afwijkingen van de standaard leveringsvoorwaarden en inkoopvoorwaarden van de opdrachtgever of, nog complexer, een buitenlandse opdrachtgever…. Hoe gaat u hier nu mee om? Neemt uw verzekeringspolis dit automatisch mee? Wat betekenen die andere contractafspraken en welke gevolgen heeft dat eigenlijk? QL kent de problematiek en zoekt met u mee naar de oplossing en geeft u een handvat om zaken ook met de opdrachtgever te bespreken. Vanzelfsprekend biedt QL u de beroepsaansprakelijkheidspolis die daar bij past, ook internationaal. Logisch, vinden wij. En dan komt tóch die claim. Wat te doen? Hoe pakt u dat aan? Zaken waar maar weinig bureau’s echt op zijn voorbereid. Wat is de eerste stap? Hoe zijn uw belangen gewaarborgd en doet u de juiste dingen op het juiste moment? Niet zelden speelt de emotie een dominante rol in uw poging alles tot een goed einde te laten komen. QL kent dit proces als geen ander. Evalueert op voorhand de casus met u; uw kansen én de haken en ogen. U weet dus wat u te wachten staat en hoe u met alle betrokken partijen kunt communiceren.

Wat doen wij: ?cfb[c[dj[h[d lWd [[d ioij[[c lWd h_i_Ye cWdW][c[dj X_`leehX[[bZ lWdk_j Ç]el[hdWdY[È $ EdZ[hpe[a dWWh [d _daeef lWd l[hp[a[h_d]iZ[aa_d][d" h[ZWYj_[ lWd feb_ij[aij [d ÅZ[aa_d] [d ^[j efp[jj[d van marktonderzoek. I[hl_Y_d] [d WZl_i[h_d] el[h bef[dZ[ YedjhWYj[d El[hb[] el[h d_[km[ efZhWY^j[d [d ^[j h_i_Ye[nfeikh[ EfdWc[ lWd iY^WZ[YbW_ci" edZ[hpe[a [d WZl_[i mWWh deZ_] ][leb]Z Zeeh iY^WZ[c[bZ_d] [d X[c_ZZ[b_d] bij een verzekeraar.

QL Risk & Insurance Management is specialist op het gebied van risico management in het algemeen en beroepsaansprakelijkheid in het bijzonder. Wij kennen de risico’s én de uitdagingen! Onze klanten zijn ingenieurs en architecten van klein tot groot met projecten binnen en buiten Nederland. Neem de proef op de som en neem vrijblijvend contact op!

drs. K.C.A.J. van Treek, directeur QL Risk & Insurance Management tel.: +31 478 569 009 mail: info@qlrisk.nl Verzekeren, maar dan beter.

Huck Torimex BV 071-4097700 sales@huck-torimex.com

DE SLIMLINE SYSTEEMWANDEN SERIE เฎฅ ล (ัด-hh; om7;uล ;m 0oย ;mruoC;ัด;m ย -m vัด;1_|v ฦ ฦ ll ล ;ัดย b7vbvoัด;u;m7 ]ัด-v ล |o| ฦ ฦ 7 ล ;m 7b1_| ล |o| ฦ ฦ 7 ล ล ;v|;h|;hv|;m ;m oย ;ub]; 7oย mัดo-7v or ย ย ย ฤบย ;uย oัดฤบmัดล vย v|;;lย -m7;m

Combineer met Verwol Absorluxยฎ r-m;ัด;m ย oou ;;m orเฆ l-ัด; -ho;vเฆ ;h

SILVER

BNA, branchevereniging van Nederlandse architectenbureaus Postbus 19606 1000 GP Amsterdam T 020 555 36 66 bna@bna.nl www.bna.nl