BNA Architecten Jaarboek 2016/2017

Page 1

BNA ARCHITECTEN JAARBOEK 2016/2017

www.architecten.nl

duurzaam ontwikkelen

huisvesten op maat

concept ontwikkelen

Op een realistische wijze uw duurzame huisvesting laten ontstaan, helpen met uw visie, denken in oplossingen. adamasgroep helpt bij het realiseren van uw ambities en geeft uw visie toekomst! Wij kijken met een kritische blik.

BREEAM-NL certiďŹ cering Shimano Europe B.V. te Eindhoven

Wat doen wij voor u: Ambitie en visie vorming Huisvestingsadvies Programma's van Eisen BREEAM-NL, BREEAM International, LEED & GPR certiďŹ cering Subsidieadvies: MIA / VAMIL, EIA Haalbaarheidsstudies

RAU architects

adamasgroep Utrechtseweg 310-B42 6812 AR Arnhem

+31 (0)26 446 12 22 info@adamasgroep.nl www.adamasgroep.nl

volg ons:

t

in

Soprema gaat verder.

Alle know-how en producten voor de complete bouwschil. Bitumineuze en kunststof membranen, isolatie (vloer, gevel en dak), PMMA kunststofharsen, zonne-energie oplossingen, lichtkoepels, speciale daken, rookextractie‌ Soprema ontwikkelt, produceert en levert alle producten voor de complete bouwschil. Inclusief persoonlijk advies, ontwerp of begeleiding van projectadviseurs. Want Soprema gaat verder. In service, kwaliteit en dienstverlening. Bel +31(0)515 533000 of mail info@soprema.nl.

soprema.nl BITUMEN

KUNSTSTOF

VLOEIBAAR

ISOLATIE

DAGLICHTSYSTEMEN

ROOKEXTRACTIE

is

ek

o

g eb o u w i s n e e o ns g ? n e te r g le

E ISOLATIEBE BEST EDERLAND DRIJF 2016 VAN N

Pluimers is door het NBSA Instituut verkozen tot beste isolatiebedrijf van Nederland 2016

1

2

3

complete inspectie

eerlijk advies

top service

Endoscopisch onderzoek, thermografie, vocht- en temperatuurmeting

Breedste assortiment zorgt voor beste advies voor ieder project

Professionele aftersales, begeleiding huurders, mogelijkheid voorfinanciering

4

E ISOLATIEBE BEST EDERLAND DRIJF 2016 VAN N

5

maximale garantie certiďŹ catie op garantie SKG-IKOB, Venin, VCA, Isolatiewaarborg, Knauf PANEuropean Installer

Reeds 43 jaar ervaring: ruim vier keer de garantie termijn

isolatiebedrijf pluimers

0548 - 712 399

wattstraat 11

info@pluimers.nl

7461 AB rijssen

www.pluimers.nl

ARCHITECTEN 2016/2017

BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2016 s De winnaars, genomineerden en eervolle vermeldingen s Een overzicht van alle inzendingen per categorie

INFORMATIE VOOR OPDRACHTGEVERS s Meerwaarde van het werken met een architectenbureau s Specialiteiten van architecten, zoals transformatie en innovatie s Alle BNA-leden op een rij

RUIMTE OPENEN IS RUIMTE CREËREN. SCHUIFDEURSYTEMEN VAN HÄFELE

2

www.hafele.nl

Voorwoord 125 voorbeeldprojecten die waarde toevoegen MET DE PRIJS BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR LATEN WE AAN IEDEREEN HET BELANG VAN GOEDE ARCHITECTUUR ZIEN EN VIEREN WE HET SUCCES VAN DE ARCHITECTUUR. EN ONDANKS HET DIEPE DAL WAAR DE BRANCHE DOORHEEN IS GEGAAN, KUNNEN WE OOK WEER DE SELECTIE LATEN ZIEN UIT EEN RIJKE GROEP VAN INZENDINGEN. GEBOUWEN WAARVAN WE MOGEN AANNEMEN DAT DE MEESTEN NOG IN DE CRISISTIJD GEÏNITIEERD EN ONTWORPEN ZIJN. HULDE ALLEEN AL DAAROM AAN ALLE OPDRACHTGEVERS, ONTWERPTEAMS EN BOUWERS DIE MET VOORUITZIENDE BLIK AAN DE GANG ZIJN GEGAAN. De crisis lijkt nu toch echt voorbij te zijn en we zien dat er een mooi herstel in de bouwsector gaande is, alhoewel nog niet overal op een gelijkmatige wijze. Het gaat gelukkig ook weer beter met onze beroepsgroep. Zo zijn we zakelijker geworden, maar we moeten ook onze idealen niet uit het oog verliezen. Hopelijk zijn we naast ‘sadder’ ook wat ‘wiser’ geworden tijdens die crisis. De afgelopen jaren was er namelijk ook meer tijd voor introspectie en voor evaluatie. Én voor innovatie. Er liggen namelijk grote opgaven in het verschiet. De ongelijke groei en krimp in ons land gaat onverminderd voort en zorgt voor grote tegenstellingen tussen regio’s. En er zijn heel wat lege panden die wachten op herbestemming of wellicht op sloop. Eerder dit jaar hebben wij met de BNA minister Blok van Wonen en Rijksdienst nog langs enkele herbestemmingsprojecten in Eindhoven geleid en laten zien hoe belangrijk de rol van architecten is voor de meerwaarde van deze projecten. De onverminderd grote transformatieopgave, de teruggekomen groei van de woningbouw, ze klinken allemaal door in het halfjaarlijkse benchmarkonderzoek dat de BNA laat doen. De projectontwikkelaars van de NEPROM riepen dit jaar zelfs de nationale overheid op om het voortouw te nemen in een, wat ik niet anders kan omschrijven als Vinex 2.0-operatie. Is dit inderdaad wat we willen? Meer nieuwe suburbane uitbreidingswijken dichtbij steden? Of zien we juist kans om onze toenemende verstedelijking weer op een nieuw plan te brengen met meer dichtheid en functiemenging? Kunnen we onze ‘ontwerpkracht’ zoals onze Rijksbouwmeester dat noemt, ook inzetten voor een duurzamere ruimtelijke ontwikkeling?

BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2016

De steeds toenemende aandacht voor duurzaamheid in de bouw, maar ook de sterke groei van het toepassen van informatietechnologie in ons vakgebied, komen voort uit veranderingen in de maatschappij die ook één op één terug te vinden zijn in de werkzaamheden van architectenbureaus. Juist BNA-bureaus zijn voorlopers in deze ontwikkelingen, want wij willen verantwoord bouwen voor de toekomst. Kunnen we leefbare steden houden als de verstedelijking alsmaar toeneemt zonder de laatste groengebieden of onze kuststrook vol te bouwen? Hoe zorgen we ervoor dat we kwalitatief hoogstaande zorg- en leergebouwen maken? Hoe huisvesten we op een humane manier vluchtelingen? Wat betreft dat laatste: het zegt veel over onze branche dat zich binnen een week spontaan 50 bureaus melden voor de BNA-actie ‘Sense of Belonging’. Dit jaar komen we met deze actie op de Architectuurbiënnale van Venetië, waar trouwens het thema deze keer ‘Reporting from the Front’ is. De curator van deze editie, Alejandro Aravena, formuleert het als volgt: ‘We believe that the advancement of architecture is not a goal in itself but a way to improve people’s quality of life.’ Onze architectuuropgave zijn namelijk ook mondiale vraagstukken. Wat wordt de ruimtelijke consequentie van de toenemende verschillen tussen stedelijke regio’s die groeien en andere die krimpen? Of van de groeiende tegenstellingen tussen arm en rijk? Hoe gaan we om met onze kostbare ruimte en middelen? En hebben wij daar met onze bureaus genoeg kennis voor in huis? Kortom, hoe zetten we architectuur in voor een goede kwaliteit van onze omgeving, of het nu om wonen, werken, zorg, onderwijs of recreatie gaat? Hoe blijven architectenbureaus hun bouwkundige kennis en kunde, en de nieuwste technologische vaardigheden ontwikkelen en deze verbinden aan het maken van maatschappelijke en cultureel waardevolle ontwerpen die de kwaliteit van het leven verbeteren? Het BNA Beste Gebouw van het Jaar licht de voorbeeldprojecten op dit gebied eruit. Een deskundige jury selecteerde ze uit een oogst van maar liefst 125 inzendingen. Stuk voor stuk gebouwen die waarde toevoegen voor de gebruikers en opdrachtgevers en die betekenis hebben in hun omgeving. Dat is en blijft de kracht van Architectuur. Nathalie de Vries BNA-voorzitter

3

YOUR SOURCE FOR ADVANCED LED LIGHTING SOLUTIONS Uw distributeur:

4

Inhoud 1

BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2016 Winnaar

19

22

Publieksprijs

22

Categoriewinnaar Genomineerden

38 50

Eervolle vermeldingen

64

Fotoverslag prijsuitreiking

74

Inzendingen Particuliere Woonbeleving Inzendingen Identiteit & Icoonwaarde

76 86

Inzendingen Stimulerende Omgevingen

102

Inzendingen Leefbaarheid & Sociale cohesie 2

WERKEN MET EEN ARCHITECTENBUREAU Meerwaarde van de architect Erkende BNA bureaus

139

140

141

Particulier: maak uw droom werkelijkheid De bedstee is terug in de stadswoning Architectenwinkel

120

144

145

146

Zelf bouwen, met een architect De voorfase 148 Het ontwerp- en bouwproces

147

149

Samen werken aan Waarde

151

Waarde bij Stimulerende Omgevingen

152

Waarde bij Leefbaarheid & Sociale cohesie Waarde bij Particuliere Woonbeleving Waarde bij Identiteit & Icoonwaarde Waarde bij Duurzaam & Innovatief Waarde bij Snel & Slim

153

154 155

156

157

Opinie: meerwaarde architect 164 Reimar van Meding, architect partner KAW 164 Arnold Homan, Architect Inbo Amsterdam 166 Harm Korfker, zakelijk directeur en projectmanager Korfker architecten

BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2016

168

5

=fkf^iXX]1 ?\ee`\ IXXpdXb\ij

KF><K?<I =FI 9<KK<I iXd\e# [\li\e# mc`\j^\m\cj \e qfen\i`e^

I\peX\ij fekn`bb\ck Xcld`e`ld iXXd$# [\li$ \e mc`\j^\m\cjpjk\d\e `e eXln\ jXd\en\ib`e^ d\k fg[iXZ_k^\m\ij# XiZ_`k\Zk\e \e ^\m\cYfln\ij% <\e mffiY\\c[ _`\imXe `j [\ kiXej]fidXk`\ mXe G_`c`gj C`^_k`e^ `e <`e[_fm\e# \\e fekn\ig mXe [`\[\i\e[`ii`o XiZ_`k\Zk\e# ^\i\Xc`j\\i[ [ffi XXee\d\i JkXd " ;\ Bfe`e^ 9fln Ym \e ^\m\cjg\Z`Xc`jk N`adfZf >\m\ck\Z_e`\b% ;`k mffidXc`^\ _ff][bXekffi mXe G_`c`gj C`^_k`e^ `j ^\kiXej]fid\\i[ kfk -(- XggXik\d\ek\e \e g\ek_flj\j% FgmXcc\e[\ Z_XdgX^e\bc\li`^\ iXd\e jg\c\e \\e Y\cXe^i`ab\ ifc `e [\ ^\m\c% ;\ ^ifk\ jZ_l`]iXd\e q`ae m\i[`\g`e^jYi\\[ e m\i[`\g`e^j_ff^ \e cXk\e _\k c`Z_k kfk m\i `e [\ il`dk\ Y`ee\e% ?\k q`ae \c\bki`jZ_ Y\[`\eYXi\ m\ik`ZXc\ jZ_l`]iXd\e [`\ qf[iX ^\fg\e[# _\k XggXik\d\ek fdmfid\e kfk \\e ^iffk YXcbfe%

B`ab fg nnn%i\peX\ij%ec f] Y\c "*( ' +0) Æ ,- (' )'

6

Inhoud Manifest beter aanbesteden Architectenselectie

176

178

Algemene voorwaarden

179

Het Nieuwe Normaal - Op weg naar redelijke tenderkosten 3

TECHNOLOGIE & ARCHITECTUUR Beyond Bim 191 Fred Schoorl, BNA-directeur

180

189

191

4

INNOVATIE

5

DUURZAAM ONTWERPEN

6

TRANSFORMATIE & HERBESTEMMING

7

ONDERHOUD

8

BNA-SERVICE VOOR OPDRACHTGEVERS

197

207

215

221

Hulp bij geschillen BNA Onderzoek

227

228

230

9

CONTACT MET DE BNA

10

ARCHITECTENBUREAUS BNA

241

249

Vind een architect

250 Alfabetische ledenlijst 250 BNA-bureaus per provincie 258

ADVERTEERDERSINDEX

COLOFON

310

313

BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2016

7

DE NOORD/ZUIDLIJN IN AMSTERDAM prestigieus project

Door Susan Moonen

De nieuwe Noord/Zuidlijn zal Amsterdam Noord met Amsterdam Zuid verbinden en bestaat uit 7 metrostations, die een alternatief bieden voor de volle trams en bussen in de hoofdstad. Er worden zo’n 121.000 reizigers per dag verwacht, die zich slechts in 16 minuten van Noord naar Zuid kunnen verplaatsen.

Technische uitdagingen in keramiek

Fyra 2.0

Marcel Gloudemans, directeur van Lander, Nederlands markt-

En dat terwijl Lander in beginsel helemaal geen partij in dit pro-

leider op het gebied van keramische gevelsystemen en tevens

ject was. In eerste instantie werd er gekozen voor een concur-

leverancier van een onderscheidend dakpannenprogramma,

rent, hetgeen ons verwonderde, omdat het keramiek voor de

vertelt: ‘Dit enorme project was een behoorlijke uitdaging: stel

Noord/Zuidlijn om speciale eisen vroeg, onder meer vanwege

je voor wat het betekent om zo’n 18.000 m² keramische gevel-

de extreme keramische formaten. Toen er na een half jaar nog

platen van het Longoton© gevelsysteem in groottes van bijna

altijd geen monster werd overhandigd werd duidelijk dat men

3 meter lang en 70 centimeter hoog te produceren conform de

zich bijna een tweede Fyra-debacle op de nek had gehaald. Toen

strengste eisen, in de fabriek te verplaatsen en vervolgens trans-

kwamen wij weer in beeld. Dit keer werd er optimaal gekeken

porteren en installeren op een diepte van 45 meter. De maxima-

naar de prijs, in combinatie met de vereiste kwaliteit en levens-

le lengtetoleranties van deze gevelplaten mogen slechts ± 1 mm

duur. In Nederland heerst nog teveel een “penny wise, pound

afwijken en de belangrijke breukbelasting bedraagt 8,6 Kn. Ga

foolish” mentaliteit die door de bouwcrisis is versterkt. Het is wat

hier als producent maar aan staan. Maar ons hart ligt nu eenmaal

mij betreft een mentaliteitskwestie binnen de bouw, die steeds

bij keramiek. En dan ga je ver. Zo ontwikkelen en produceren

verder verbetert, waarin architecten, aannemers en leveranciers

we tegenwoordig ook ons glazuur in eigen huis, om kosteneffi-

minder prijsgedreven moeten samenwerken en meer moeten

ciënt te blijven.’

letten op technische inhoud. Dit geeft een beter en duurzamer

8

eindresultaat binnen een redelijk budget en levert projecten op waar we terecht decennia lang trots op mogen zijn. Al met al is dit project een sterk staaltje gebleken van optimale samenwerking tussen alle betrokken partijen.

Hollands glorie Niels Mutsaerts, directeur van Mutsaerts Natuursteen, realiseerde dit ingenieuze project in samenwerking met Lander B.V. Dit project was complex in zowel de ontwerpfase als in de uitvoering. Ieder station heeft zijn eigen kenmerken, denk hierbij aan extreem weinig werkruimte tot aan 7 verdiepingen {lagen} onder maaiveldniveau, er zat geen enkel repeterend karakter in het werk. Dit is met recht een prestigieus project binnen Europa te noemen. De ogen van verschillende toonaangevende architecten zijn erop gericht. Lichtgrijs, hoogglanzend keramiek, veel glas: stijlvol, dat is het. Hollands glorie, noemden Marcel en ik het al samen. Wij zijn sowieso een gouden duo, wanneer je vanaf de tekentafel samenwerkt ervaar je wat de expertise van beide bedrijven toevoegt om een dergelijk project in goede banen te leiden.

Eigentijdse architectuur in keramiek

‡ ([WUHHP JURWH JHYHOHOHPHQWHQ WRW PP ‡ 9HUJOD]LQJ YDQ YHOH NOHXUHQ LQ HLJHQ KXLV NRVWHQHႈFLsQW

‡ +RJH EUHXNYDVWKHLG WRW N1 ‡ &RPSOHHW JHYHOV\VWHHP PHW VQHOOH PRQWDJH

‡ 3UHIDE KRHNHOHPHQWHQ YRRU VWUDNNH GHWDLOOHULQJ ‡ 0HHU GDQ HHUOLMNH HQ GRRU HQ GRRU NHUDPLVFKH NOHXUHQ ‡ /LFKWJHZLFKW JHYHOV\VWHHP W R Y PHWVHOZHUN ‡ *HULQJH JHYHOYHURQWUHLQLJLQJ

0RGHOOHXU ‡ 6/ .DDWVKHXYHO ‡ 7HO ‡ ZZZ ODQGHU QO ‡ LQIR#ODQGHU QO

9

MAKING THE BEST BETTER

Uitsluitend werken met de beste materialen. Jarenlange ervaring met passie voor het vak. Zó ontstaat een schitterend eindresultaat. Al meer dan 38 jaar garandeert Wédéflex de allerhoogste kwaliteit.

10

Dat kunnen we alleen door samen te werken met échte vakspecialisten: Onze Wédéflex Established Dealers. Want door elkaar steeds opnieuw te inspireren en te versterken, zijn we in staat het beste nog beter te maken.

Wédéflex Duurzame Daksystemen Zuid-Willemsvaart 14, Postbus 811, 5201 AV ’s-Hertogenbosch Telefoon: 073 - 613 10 40, Fax: 073 - 614 62 46, E-mail: info@wedeflex.nl, Internet: www.wedeflex.nl

Maatgerichte afdichting, volledig volgens plan.

CARLISLE® – UW VISIE, ONZE WATER- EN LUCHTDICHTE OPLOSSINGEN.

CARLISLE® biedt duurzame EPDM afdichtingen voor daken, gevels en gebouwen. Voor elk project een passende oplossing. Maatgerichte service: Individueel technisch advies en productbeoordelingen, van ontwerp tot realisatie.

Wilt u meer weten: www.ccm-europe.com

11

ASPECTA TEN, FIVE en ONE PVC vloeren ideaal voor de Europese projectmarkt In 2015 en 2016 heeft ASPECTA een drietal nieuwe lijnen PVC vloeren geïntroduceerd speciaal ontworpen voor de projectmarkt.

ASPECTA TEN

Het eerste product, ASPECTA TEN genaamd heeft een aantal zeer grote voordelen.Exclusief ontworpen voor de projectmarkt is ASPECTA TEN namelijk voorzien van de innovatieve, gepatenteerde ISOCORE™ technologie. Een uit meerdere lagen opgebouwd product met kliksysteem wat bestaat uit een hoge densiteit PE-schuim onderlaag in combinatie met een geëxtrudeerde PVC- tussenlaag met bovenop verlijmd een zeer slijtvaste (klasse 43) 0,7mm dikke LVT- toplaag. Dit alles verzekert een bovengemiddelde dimensie stabiliteit en maakt van het installeren een precies en gemakkelijk proces mede dankzij het drop-locksysteem op de kopse verbinding. De aanwezigheid van de geïntegreerde ondervloer betekent dat het mogelijk is om direct op bestaande vloerbedekkingen te leggen en zelfs op keramische tegels. ASPECTA TEN is 100% waterresistent, 10mm dik en verkrijgbaar in verschillende afmetingen tot wel 1830mm lang. Met ruim 30 verschillende dessins in hout, steen en leerlook allen in natuurlijke kleuren is er voor iedere situatie een mooie vloer uit te kiezen.

ASPECTA FIVE

Wanneer de omstandigheden vragen naar een oplossing in een dry-back PVC heeft ASPECTA een tweede serie producten klaar staan. Maar liefst 109 verschillende dessins in een 3,2mm dikke versie ( toplaag 0,7mm ) worden onder de naam ASPECTA FIVE in de markt gezet. Ook hier uiteraard een zeer divers gezelschap van schitterend, eigentijds ontworpen dessins.

ASPECTA ONE

Ten slotte word er onder de naam ASPECTA ONE een 2,5mm dikke (toplaag 0,55mm) PVC dry-back collectie aangeboden. Ook deze lijn blinkt uit in diversiteit, zo zijn er zelfs verschillende patroonvloeren te verkrijgen denk hierbij bijvoorbeeld aan traditionele visgraatpatronen. De verkoop van alle drie de lijnen word ondersteund door schitterende architectenmappen en een gratis online stalenservice. De complete collecties van ASPECTA TEN, FIVE en ONE zijn uit voorraad leverbaar.

Voor meer informatie bezoek de website: ZZZ DVSHFWDӿRRULQJ FRP Aspecta wordt in Nederland exclusief verdeeld door Roommade. Contactpersoon: Mano Demmers Email:mano@roommade.nl

12

13

Van den Beemd

EEN BEGRIP IN DE WERELD VAN DE LIFTSCHACHTEN Waar de stalen liftschacht voor de meeste staalbedrijven een bijproduct is, is het voor Van den Beemd het hoofdproduct. Wie op Google het zoekwoord ‘stalen liftschacht’ intypt, komt hoe dan ook op hun website terecht. En in de bouwwereld is ‘Van den Beemd’ een begrip. De specialist op het gebied van liftschachten is Van den Beemd, sinds kort gevestigd in Dongen. In het nieuwe bedrijfspand produceren zij liftschachten in alle voorkomende vormen, maten en maatwerk. Zij beheersen dit proces van A tot Z; van engineering en vergunningentraject tot uitvoering en montage.

25 jaar ervaring ČŠ(ONH OLIWVFKDFKW KHHIW HHQ VSHFLČ´HNH XLWGDJLQJČ‹ vertelt Cor van den Beemd, directeur van Van den Beemd. “De ene keer heeft de schacht een extreme hoogte; de andere keer gaat het over een exclusieve bekleding. Met 25 jaar ervaring durf ik te zeggen dat we elke liftschacht kunnen bouwen. Daarbij kan onze klant er blindelings op vertrouwen dat de schacht voldoet aan alle eisen van het liftinstituut HQ YDQ KHW %RXZEHVOXLW Č‹ De hoogste stalen liftschacht ooit Het bijzondere van de liftschacht voor Vitelia te Wanssum zit in de afmetingen. Met een lengte van 65 m is het de hoogste liftschacht die Van den Beemd ooit heeft gebouwd. “Om de schacht te kunnen produceren, hebben we de lengte verdeeld LQ YLHU VWXNNHQ YDQ P HQ HHQ VWXN YDQ PČ‹ vertelt Cor van den Beemd. “Tijdens de engineering van deze schacht is gebleken dat de mogelijkheden qua hoogte onbeperkt zijn. Zelfs met glasbezetting. Ook voor het plaatsen van de schacht nemen we de volledige verantwoordelijkheid op ons. Tijdens de montage nemen we op alle verdiepingen veiligheidsmaatregelen en natuurlijk nemen we DOOH DFWXHOH YRRUVFKULIWHQ LQ DFKW Č‹

Een Van den Beemd liftschacht voor Vitelia te Wanssum. Aannemer: Wijnen Bouw, Someren. www.wijnenbouw.com 1. Doorvalbeveiliging; bestaat uit hand en knie regel en schoprand. 2. Hijswerkzaamheden en montage van deel 2 van de lifschacht.

14

VAN DEN

Beemd B.V.

STALEN LIFTSCHACHTEN

Van den Beemd denkt mee Geluidsisolerende beglazing voor de liftschacht van Poppodium Grenswerk Venlo. In het eetcafĂŠ van het poppodium kan het aantal decibels hoog oplopen. De beglaasde liftschacht bevindt zich tussen het eetcafĂŠ en de overige gebruiksruimtes. Wat als het geluid zich verplaatst via de liftschacht? Om dit te voorkomen heeft Van den Beemd een liftschacht ontwikkeld en gebouwd met glas dat tot 82 dB geluidsisolerend is. Een uitkomst voor de muziekliefhebbers. Zij kunnen nu van hun muziek genieten, terwijl elders in het gebouw met gerustheid andere activiteiten kunnen plaatsvinden.

STALEN LIFTSCHACHTEN www.vandenbeemd.nl Van den Beemd B.V. Stalen liftschachten De Leest 5, 5107 RC Dongen T. 076 - 5934010 info@vandenbeemd.nl www.vandenbeemd.nl

15

HOE MAAK JE A’DAM CREATIEF?

Fotografie: Jasper Juinen

Het is het nieuwe creatieve icoon voor Amsterdam: de A’DAM Toren. In opdracht van projectontwikkelaar Lingotto en mede-initiatiefnemers Sander Groet, Duncan Stutterheim en Hans Brouwer transformeerde J.P. van Eesteren het oude Shell-hoofdkantoor Overhoeks tot een eyecatcher met een hotel, kantoren, een ronddraaiend restaurant en een skybar. Ook het maken van A’DAM was een creatief proces. Hoe ontwikkel je een stalen kroon, uitkragend leunend op een kern van tien bij tien, bovenop het gebouw? (Met engineering in BIM en 8 maanden tijd.) Hoe zorg je dat bezoekers bovenin het pand niets missen van het uitzicht? (Door een innovatieve tweelaagse vliesgevel.) En wat te doen met de gesloopte gevel? (Vermalen tot betongranulaat en gebruiken voor de bouw van het duurzame Hotel Amstelkwartier.) Eigenlijk was A’DAM al creatief vóór de opening, in september 2016. Een project naar ons hart, passend bij onze ambitie: GEBOUWEN SLIMMER MAKEN

16

Aluminium luifel – Entree Hoorn

Kaders en Dubbelwandige dakgoten – Parkzicht Wormerveer

Luifels en Dubbelwandige dakgoten – De Aubade Zaandam

Luifels en Dubbelwandige dakgoten – De Vlinder Heemskerk

Getrokken Dakgoten | Dubbelwandige Dakgoten Zetwerk | Luifels | Kaders | Dakranden | HWA’s Windveren | Dakkapelbekleding | Gevelbekleding Composiet | Balkonhekken | Lood- en Zinkwerk

17

EEN NIEUW LOGO VOOR SAINT-GOBAIN! De brug met zeven bogen, een historische verwijzing naar de brug te Pont-Ă -Mousson, is in het nieuwe logo geĂŤvolueerd naar een kleurrijke skyline. Deze dynamische lijn verbindt de oude brug-contouren met een geheel van duurzame leefomgevingen. Het nieuwe logo vertaalt beter dan ooit onze bedrijfsdoelstelling: de inrichting van de leefomgeving vernieuwen en het dagelijkse leven verbeteren. Dit doen wij op duurzame wijze, om voor de toekomstige generaties onze planeet te beschermen. Comfort en duurzaamheid, 2 kanten van eenzelfde medaille. www.saint-gobain-glass.com

SAINT-GOBAIN Wereldmarktleider voor de inrichting van de leefomgevingen Sterke merken waaronder Glassolutions, Gyproc, Isover, Weber Aanwezig in 66 landen, met meer dan 170.000 medewerk(st)ers The future of glass. Since 1665.

18

’16

BESTE GEBOUW

19

125 inzendingen 14 inzendingen Particuliere Woonbeleving 36 inzendingen Identiteit & Icoonwaarde 43 inzendingen Stimulerende Omgevingen 32 inzendingen Leefbaarheid & Sociale cohesie

8 nominaties 3 eervolle vermeldingen 3 categoriewinnaars 1 publieksprijs 1 hoofdprijs Dat is het resultaat van de verkiezing van het BNA Beste Gebouw van het Jaar 2016. De prijs toont een overzicht van de kwaliteit van het nieuwste werk van architectenbureaus in Nederland. Laat je inspireren door de presentatie van de bekroonde projecten op de volgende pagina’s. Daarna volgen alle inzendingen per categorie. – Identiteit & Icoonwaarde (‘placemaking’): het gebouw versterkt de identiteit van zijn wijdere omgeving (stad of dorp); – Leefbaarheid & Sociale Cohesie (‘livability’): het gebouw draagt bij aan de leefbaarheid;

– Stimulerende Omgevingen (‘stimulating environments’): het gebouw draagt bij aan de verbetering van de gehuisveste functie(s) zoals de leerprestaties (onderwijs), genezing (zorg) of werkprestaties (kantoren); – Particuliere Woonbeleving (‘personal environments’): een woning verhoogt het woongenot van de bewoner en biedt ruimte aan zijn persoonlijke woonwensen. Complete informatie over de inzendingen, inclusief projectdocumentatie en beeldmateriaal is te vinden op www.gebouwvanhetjaar.nl

Ondergrondse parkeergarage in Katwijk aan Zee grensverleggende oplossing voor Nederlandse kust 20

BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2016

Parkeergarage als duinlandschap is BNA Beste Gebouw van het Jaar 2016 DE WINNAAR VAN BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR IS DE ONDERGRONDSE PARKEERGARAGE IN KATWIJK AAN ZEE. HET BOUWWERK, BIJNA ONZICHTBAAR IN DE DUINEN, IS GEKOZEN UIT DE IN TOTAAL ACHT GENOMINEERDEN. IN OPDRACHT VAN DE GEMEENTE KATWIJK HEEFT ROYAL HASKONINGDHV VOOR DEZE ONDERGRONDSE PARKEERGARAGE EEN ARCHITECTONISCH ONTWERP OPGESTELD EN VERTAALD IN EEN BEELDKWALITEITSPLAN. OP BASIS VAN HET BEELDKWALITEITSPLAN HEEFT BALLAST NEDAM IN SAMENWERKING MET ZJA, HET INTEGRALE ONTWERP (ARCHITECTONISCH, FUNCTIONEEL, CONSTRUCTIEF EN INSTALLATIE) VAN DE ONDERGRONDSE PARKEERGARAGE OPGESTELD TEN BEHOEVE VAN DE REALISATIE. Deze parkeergarage staat in de nieuwe Nederlandse traditie om te ‘bouwen met natuur’ als antwoord op de stijgende zeespiegel en een kwaliteitsrijke kust. De Publieksprijs gaat dit jaar ook naar de Ondergrondse Parkeergarage Katwijk aan Zee. Wat kan architectuur voor de maatschappij betekenen? Die vraag stond centraal bij de verkiezing van het Beste Gebouw van het Jaar 2016, de prijs die wordt uitgeloofd door de BNA, Branchevereniging Nederlandse Architectenbureaus. De prijs wordt sinds 2006 uitgereikt. De elfde editie van de prijs vond dit jaar plaats op de 17e verdieping van de gloednieuwe A’DAM Toren waar trendwatcher Farid Tabarki het tussenprogramma vulde. Een van de hoogtepunten was dat de winnaars van de afgelopen tien jaar werden tentoongesteld door middel van een Wall of Fame.

blik van straat te halen en vervolgens ondergronds de parkeercapaciteit te vergroten, is de karakteristieke boulevard behouden, en de identiteit van het dorp versterkt. Tegelijk kunnen op deze manier meer mensen het strand en het winkelcentrum bezoeken, wat de lokale economie ten goede komt. De dubbelsprong die op deze manier is gemaakt, vindt de jury zeer inspirerend in het kader van het bouwen aan de kust, waar men toch vaak zwicht voor grootschalige ontwikkelingen, ten koste van het landschap.

JURYLEDEN De elfde editie kent zes deskundige juryleden uit het vak en de samenleving. Hanneke Groenteman was dit jaar de juryvoorzitter. De jury bestond daarnaast uit Mels Crouwel (directeur en architect Benthem Crouwel Architects), Maaike Westinga (architect en directeur TenBrasWestinga), Reimar von Meding (architect en directeur KAW architecten), Roelof Bleker (dijkgraaf waterschap Rivierenland) en Ronald Huikeshoven (directeur AM).

Saint Gobain Glass is hoofdsponsor van Beste Gebouw van het Jaar 2016. VMRG keurmerk is co-sponsor evenals HP Nederland. Elsevier en Architectenweb zijn mediapartners.

WINNAAR Juryvoorzitter Hanneke Groenteman: ‘De parkeergarage is grensverleggend omdat het niet alleen een excellent bouwwerk is, maar ook laat zien hoe Nederland in de toekomst om moet gaan met de inrichting van onze kust.’ De Ondergronds Parkeergarage wint als beste gebouw de elfde editie van de in totaal 125 inzendingen. De jury vindt de parkeergarage een ‘geweldig mooi object’, dat door zijn landschappelijke inpassing op krachtige wijze het dorp met de zee verbindt. Door de

BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2016

21

’16

BESTE GEBOUW

WINNAAR BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR & PUBLIEKSPRIJS 2016 ONDERGRONDSE PARKEERGARAGE KATWIJK AAN ZEE Architect Royal HaskoningDHV Opdrachtgever Gemeente Katwijk Bouwperiode 2013-2015 Beeld Luuk Kramer

22

BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2016

6 ’16

BESTE GEBOUW

“

Dit project is voorbeeldstellend

BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2016

23

’16

BESTE GEBOUW

UIT HET JURYRAPPORT Katwijk besloot om van de nood - een zwakke plek in de kust die versterkt moest worden - een deugd te maken door de bouw van een dijklichaam te combineren met de aanleg van een ondergrondse parkeergarage, waarboven een kunstmatig duinlandschap is aangelegd. In dit glooiende landschap zijn de uitgangen van de parkeergarage op vanzelfsprekende wijze opgenomen, terwijl de vereiste nooduitgangen als corten stalen ‘hoedjes’ uit het helmgras steken. Hetzelfde materiaal keert terug in de hoofdentree van de garage en de informatieborden, zoals alles met elkaar samenhangt in dit totaalontwerp. De jury vindt de parkeergarage een ‘geweldig mooi object’, dat door zijn landschappelijke inpassing op krachtige wijze het dorp met de zee verbindt. Door de blik van straat te halen en vervolgens onder24

gronds de parkeercapaciteit te vergroten, is de karakteristieke boulevard behouden, en de identiteit van het dorp versterkt. Tegelijk kunnen op deze manier meer mensen het strand en het winkelcentrum bezoeken, wat de lokale economie ten goede komt. De dubbelsprong die op deze manier is gemaakt, vindt de jury zeer inspirerend in het kader van het bouwen aan de kust, waar men toch vaak zwicht voor grootschalige ontwikkelingen, ten koste van het landschap. Het gebouw zit zowel boven- als ondergronds goed in elkaar; de verlichting, de looplijnen, de positie van de kolommen - over elk detail is nagedacht en de uitvoering is nagenoeg vlekkeloos. De jury ziet in dit project het bewijs dat je met vereende krachten meer kunt bereiken dan vanuit afzonderlijke disciplines; ook wat dat betreft is dit project voorbeeldstellend. BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2016

6 ’16

BESTE GEBOUW

Alles hangt met elkaar samen in dit totaalontwerp

BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2016

25

De liften van het Gebouw van het Jaar 2016 Lakeman Liften uit Katwijk leverde de drie ronde glazen liften in het Gebouw van het Jaar 2016, de ondergrondse parkeergarage in Katwijk aan Zee. Dit bedrijf, gespecialiseerd in maatwerkliften, bestaat al meer dan honderd jaar en kreeg in 2011 het predicaat 26

‘bij Koninklijke Beschikking Hofleverancier’.

L I F T E N - E N M A C H I N E FA B R I E K

marktonderscheidende lifttechniek

De liften van Lakeman Liften zijn altijd maatwerk,

waar vaststonden, maar dat er nog veel vrijheid

met veel aandacht voor detail. Joop Lakeman,

was voor een eigen invulling. “Ik heb een ontwerp

directeur van dit bedrijf: “Wij geven met onze

gemaakt met verschillende typen deuren in een

liften invulling aan de ideeën van de architect en

ronde liftschacht: één versie met ronde deuren

denken graag met hem mee.’’

en één met rechte deuren. De laatste versie was

Bijzonder is dat Lakeman Liften bij de verkiezing

echter volgens ons veel praktischer bij schade,

van het Gebouw van het Jaar 2016 liften heeft

vanwege de kortere vervangingstijd. Hiervoor is

geleverd voor genomineerde gebouwen in alle

dan ook gekozen.’’ De hydraulische leidingen en

categorieën. In de categorie Leefbaarheid en

de bekabeling mochten zo min mogelijk zichtbaar

Sociale Cohesie zijn dit vijf liften voor het project

zijn en zijn dan ook netjes weggewerkt. Wél zicht-

De Hallen in Amsterdam, in de categorie Stimu-

baar is de kooideuraandrijving bovenop het kooi-

lerende Omgevingen twee liften voor het gebouw

dak. “Omdat de liftonderdelen bestand moesten

van KWR in Nieuwegein en in de categorie Iden-

zijn tegen zand, zeewater en zout is bijna alles

titeit & Icoonwaarde drie liften voor de onder-

uitgevoerd in een zwaardere kwaliteit roestvast-

grondse parkeergarage in Katwijk aan Zee, over-

staal en voorzien van verschillende lagen poeder-

allwinnaar en winnaar van de publieksprijs.

coating.’’ Hij en zijn zoon zijn trots op het resul-

Joop Lakeman senior tekende voor het ontwerp

taat: “Bij dit project hebben we laten zien dat we

van deze drie liften. Hij geeft aan dat de uitgangs-

ons ook kunnen onderscheiden in het ontwerpen

punten (hydraulisch, rond, veel glas en wit) welis-

en produceren van ronde liften.’’

De Hallen

KWR

Voor dit project leverde Lakeman Liften vijf liften. Bijzonder

In het gebouw van KWR, winnaar in de categorie

is vooral de hydraulische glazen panoramalift zonder liftput

Stimulerende Omgevingen, plaatste Lakeman Liften

bovenop de ondergrondse parkeergarage.

twee liften. 27

Insulation

Unidek Platinum Kameleon UNIVERSEEL TOEPASBARE THERMISCHE DAKISOLATIE

CONSTANT

98% LUCHT

BELOOPBAARHEID

www.kingspanunidek.nl

28

Het kustgebied bij Katwijk aan Zee heeft een ware metamorfose ondergaan. Grijsen Park & Straatmeubilair is er trots op onderdeel te zijn van dit bijzondere project. Zo is het genieten van de zee op onze mooie Silhouet banken. Het uniek vormgegeven design van het onderstel springt direct in het oogt. Van de zijkant schept het gebogen frame de illusie van extra dunne lijnen wat de bank een elegante uitstraling geeft. Dit in combinatie met de zachte ronde vormen zorgt er voor dat de bank één is met het prachtige duinlandschap van Katwijk aan Zee. De hoofdingang van de ondergrondse parkeergarage heeft Grijsen verfraait met Cortentstalen informatieborden. Voor de informatieborden is hetzelfde materiaal gekozen als de nooduitgangen, die als helmen uit het duinlandschap steken. Dit zodat er een mooie samenhang binnen het project ontstaat.

Om die samenhang binnen het gehele duinproject nog completer te maken, heeft Grijsen Column afvalbakken geplaatst. De kap van deze afvalbakken heeft, net als de omgeving een mooie, glooiende vorm. Grijsen is een full-service bedrijf dat de openbare buitenruimte laat schitteren. Dit doen wij met straatmeubilair van hoogwaardige kwaliteit en vooraanstaand design waarbij we duurzaamheid niet uit het oog verliezen. Wij combineren in onze ontwerpen natuurlijke vormen en vloeiende lijnen met grote aandacht voor details. Op deze manier kan er een illusie worden geschept van bijvoorbeeld een zwevende bank of een bank met een onderstel dat één is met de rugleuning. In de uitvoering van onze producten gebruiken we innovatieve technieken en duurzame materialen. Zo zijn in onze nieuwste afvalbakkenserie, de Constructo 2, de scharnieren en alle boutknoppen onzichtbaar.

29

MONTAGE VAN PREFAB ELEMENTEN DWM Nederland B.V. is uw specialist voor montage van prefab elementen. Wij zijn VCA* gecertificeerd. Wij monteren alle voorkomende prefab constructies in de Burgerlijke- en Utiliteitsbouw, GWW-sector en Infra. Zoals:

Kantoren / Ziekenhuizen / Scholen / Parkeergarages / Industrieële Gebouwen

Wij informeren u graag vrijblijvend over de diverse mogelijkheden. DWM Nederland B.V., uw partner op het gebied van: CedjW][ lWd fh[\WX [b[c[dj[d Fh[\WX ia[b[jXekm Fh[\WX YWiYeXekm 8[jedcedjW][ Fh[\WX X[jedXekm Cedj[h[d fh[\WXYedijhkYj_[i

Wij bieden u een compleet pakket van alle mogelijke montagewerken, compleet met kranen, hijsmiddelen, mortel, schoren, stempels etc.

Als het gaat om montage van prefab elementen heeft DWM Nederland B.V. de juiste oplossing!

DWM Nederland B.V. DE WIT MONTAGE

Montage van prefab elementen

Kees de Wit +31 (0)6 22 22 64 29 info@dwmnederland.nl www.dwmnederland.nl

Groots in houten en stalen trappen Voor particuliere en professionele opdrachtgever

Leeh Z[ Xekm lWd Z[ EdZ[h]hedZi[ FWha[[h]WhW][ AWjm_`a aan Zee, was Theo van Velzen Grondboortechniek en Bronbemaling verantwoordelijk voor een droge bouwkuip. Voor realisatie is gebruik gemaakt van diverse soorten bemaling; voornamelijk drainagebemaling, een vacuümbemaling en een openbemaling voor de liftputten en dergelijke. Showroom met ruim 35 trappen openingstijden: ma t/m vrij van 08:00 - 17:00 za van 10:00 - 16:00

Leveringsprogramma: houten en stalen trappen en hekwerken voor woning- en utiliteitsbouw, voor nieuwbouw, verbouw en renovatie, van enkelstuks tot seriematig, van eenvoudig tot exclusief

30

Het bemalingsadvies voor dit project is verzorgd door Tjaden Adviesbureau voor Grondmechanica. Theo van Velzen Grondboortechniek en Bronbemaling en Tjaden Adviesbureau zijn beide onderdeel van de Theo van Velzen Holding BV.

Theo van Velzen Grondboortechniek en Bronbemaling Tel. 072 5331720 info@theovanvelzen.nl www.theovanvelzen.nl

Tjaden Adviesbureau voor Grondmechanica Tel. 072 5064817 info@tjadenadvies.nl www.tjadenadvies.nl

ADVERTENTIEPAGINA 31

Ouwejan & F. de Bruijn Infra b.v. is gespecialiseerd ŝŶ ŚĞƚ ĂĂŶďƌĞŶŐĞŶ ǀĂŶ ďĞƐƚƌĂƟŶŐƐŵĂƚĞƌŝĂůĞŶ ŝŶ ĚĞ ďƌĞĞĚƐƚĞ njŝŶ ǀĂŶ ŚĞƚ ǁŽŽƌĚ͘ ,Ğƚ ďĞĚƌŝũĨ ŚĞĞŌ ƌƵŝŵĞ kennis en ervaring en is betrokken geweest bij het realiseren van diverse projecten. Projecten die gerealiseerd zijn variëren van klein tot groot, van ƐŝŵƉĞů ƚŽƚ ĐŽŵƉůĞdž ĞŶ ǀĂŶ ĞĞŶ ŶŽƌŵĂůĞ ƵŝƚǀŽĞƌŝŶŐ tot een zeer snelle uitvoering. De kennis van het ďĞĚƌŝũĨ ƌŝũŬƚ ǀĞƌĚĞƌ ĚĂŶ ĂůůĞĞŶ ĚĞ ƌĞĂůŝƐĂƟĞ ĨĂƐĞ͘ Indien gewenst kan het bedrijf uitstekend adviseren ŝŶ ĚĞ ŬĞƵnjĞ ǀĂŶ ĚĞ ƚĞ ǀĞƌǁĞƌŬĞŶ ŵĂƚĞƌŝĂůĞŶ͕ ĚĞ wijze waarop deze verwerkt worden en hoe de ďĞƐƚƌĂƟŶŐƐǁĞƌŬnjĂĂŵŚĞĚĞŶ ŝŶ ƌĞůĂƟĞ ƚŽƚ ĂŶĚĞƌĞ ǁĞƌŬnjĂĂŵŚĞĚĞŶ ŝŶŐĞƉůĂŶĚ ŵŽĞƚĞŶ ǁŽƌĚĞŶ͘ <ŽƌƚŽŵ KƵǁĞũĂŶ Θ &͘ ĚĞ ƌƵŝũŶ /ŶĨƌĂ ď͘ǀ͘ ŝƐ ĞĞŶ betrouwbare partner die u als opdrachtgever volledig kan ontzorgen.

/Ŷ <ĂƚǁŝũŬ ŚĞĞŌ KƵǁĞũĂŶ Θ & ĚĞ ƌƵŝũŶ /ŶĨƌĂ ď͘ǀ͘ ŝŶ ĞĞŶ njĞĞƌ ŬŽƌƚĞ ƟũĚ ĞĞŶ ŐƌŽŽƚ ĞŶ ĐŽŵƉůĞdž ǁĞƌŬ ŐĞƌĞĂůŝƐĞĞƌĚ͘ Ğ ϭϱ͘ϬϬϬŵϮ ďĞƐƚƌĂƟŶŐ ŵŽĞƐƚ ǁŽƌĚĞŶ ĂĂŶŐĞďƌĂĐŚƚ ŝŶ ĞĞŶ ƉĂƌŬĞĞƌŐĂƌĂŐĞ ŵĞƚ ďĞƉĞƌŬƚĞ ƌƵŝŵƚĞ ĞŶ ǁĞŝŶŝŐ ŵŽŐĞůŝũŬŚĞĚĞŶ ǀŽŽƌ ŚĞƚ ĂĂŶǀŽĞƌĞŶ ǀĂŶ ĚĞ ďĞƐƚƌĂƟŶŐƐŵĂƚĞƌŝĂůĞŶ͘

Op de begraafplaats in Leiden ŚĞĞŌ KƵǁĞũĂŶ Θ &͘ ĚĞ ƌƵŝũŶ /ŶĨƌĂ ď͘ǀ͘ ĚĞ ďĞƐƚƌĂƟŶŐ ĂĂŶŐĞďƌĂĐŚƚ͘ ĐĐĞŶƚĞŶ ŝŶ ŚĞƚ ƐƚƌĂĂƚǁĞƌŬ njŝũŶ ĂĂŶŐĞďƌĂĐŚƚ ŝŶ ĚĞ ƐƚƌĞŬůĂŐĞŶ door materialen toe te passen ŝŶ ĞĞŶ ĂĨǁŝũŬĞŶĚĞ ŬůĞƵƌ͘ ƵƵƌnjĂŵĞ ŵĂƚĞƌŝĂůĞŶ ŝ͘Đ͘ŵ͘ ĞĞŶ ͚ƌƵƐƟŐ͛ ŽŶƚǁĞƌƉ ŐĞǀĞŶ ŚĞƚ ƚĞƌƌĞŝŶ ĞĞŶ njĞĞƌ ĮũŶĞ ƐĨĞĞƌ͘

In Haarlem langs de ^ƉĂĂƌŶĚĂŵƐĞǁĞŐ ŚĞĞŌ KƵǁĞũĂŶ Θ &͘ ĚĞ ƌƵŝũŶ ŝŶĨƌĂ ď͘ǀ͘ ŝŶ ŽƉĚƌĂĐŚƚ ǀĂŶ <t^ /ŶĨƌĂ ď͘ǀ͘ ŶĂƚƵƵƌƐƚĞĞŶ ŬĞŝĞŶ ;ŐĞnjĂĂŐĚͿ ĂĂŶŐĞďƌĂĐŚƚ͘ Het materiaal is in de split ĂĂŶŐĞďƌĂĐŚƚ ǁĂĂƌŶĂ ŚĞƚ ŝƐ ŝŶŐĞǁĂƐƐĞŶ͘ Ğ ŐĞŬŽnjĞŶ ŵĂƚĞƌŝĂůĞŶ ĞŶ ĚĞ njŽƌŐǀƵůĚŝŐĞ ƵŝƚǀŽĞƌŝŶŐ ŐĞǀĞŶ ŚĞƚ ƚĞƌƌĞŝŶ ĞĞŶ ĂƵƚŚĞŶƟĞŬĞ ƵŝƚƐƚƌĂůŝŶŐ ĞŶ ĞĞŶ ƚĞǀƌĞĚĞŶ ŽƉĚƌĂĐŚƚŐĞǀĞƌ͘

,ÊÊ¥ ó ¦ ϭϳϳd ϯϰϳϰ : ¦ò ½ d͘ Ϭϯϰϴ ϰϳϱ ϵϱϬ &͘ Ϭϯϰϴ ʹ ϰϱϳ ϵϱϭ ͘ ®Ä¥ÊΛÊçó ¹ Ä͘Ľ t͘ óóó͘Êçó ¹ Ä͘

tŝƐƚ Ƶ ĚĂƚ KƵǁĞũĂŶ Θ &͘ ĚĞ ƌƵŝũŶ /ŶĨƌĂ ď͘ǀ͘ ĚĞ ĐŽŵƉůĞdžĞ ďĞƐƚƌĂƟŶŐ ƌŽŶĚŽŵ ŚĞƚ ŐĞďŽƵǁ ǀĂŶ ŚĞƚ ũĂĂƌ ;ĞŶ ŽƉ ƉƌŽũĞĐƚ ǀĂŶ ŚĞƚ ũĂĂƌͿ ŝŶ ĞĞŶ njĞĞƌ ŬŽƌƚĞ ƟũĚ ŚĞĞŌ ŐĞƌĞĂůŝƐĞĞƌĚ? 31

Kustwerk Katwijk ‘Gebouw van het jaar 2016’. Bekijk ook andere special projects op glasdesign.nl.

32

EnkadrainÂŽ. De drainagemat voor o.a. groendaken, parkeerdaken en kelderwanden. Enkadrain zorgt voor betrouwbare langetermijndrainage van het groendak op de Boulevard Zeezijde parkeergarage in de duinen van Katwijk. Het beschermt de waterdichte laag en voorkomt verweking van het groendak.

Bonar Westervoortsedijk 73 / 6827 AV Arnhem / T +31 85 744 1300 F + 31 85 744 1310 / info@bonar.com / www.bonar.com

33

Wat wordt het BNA Beste Gebouw van het jaar? DE SHORTLIST VOOR HET BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR KENT VEEL VERRASSINGEN. JURY EN PUBLIEK KUNNEN KIEZEN UIT ONDER MEER EEN KERK, EEN CLUBHUIS EN EEN PARKEERGARAGE. Bron: Elsevier magazine Het kon eigenlijk ook niet anders: de nominatie van de McDonald’s aan de Rotterdamse Coolsingel voor de Gebouw van het Jaar-prijs. Het paviljoen – grotendeels van glas met een deels goudkleurige façade – kreeg internationaal al flink wat aandacht. Is dit filiaal van de fastfoodketen misschien wel de fanciest (chicste) van de wereld, vroeg Business Insider zich af. ‘Het lijkt op een Apple-store’ Inderdaad, wie binnen is, ziet de gelijkenissen. Grote ruiten, strak interieur en een wenteltrap die de bezoeker naar de zitruimte leidt, waar hij een majestueus uitzicht over de Coolsingel heeft. Het is duidelijk zo ontworpen dat de klant blijft plakken en zich meer op zijn gemak voelt – anders dan de ‘killere’ filialen even verderop. Als’s avonds de lichten aangaan, krijgt de kubus een soort gouden gloed. Er is geen ontkomen aan. En dan te bedenken dat deze vestiging van McDonald’s ooit het ‘lelijkste gebouw van Rotterdam’ werd genoemd. Door een grondig herontwerp van Mei architects and planners kreeg het weer aanzien, en werd het één van de acht kanshebbers voor de architectuurprijs.

34

Die wordt op 19 mei uitgereikt door brancheorganisatie BNA. Wie er met de onderscheiding vandoor gaat, wordt bepaald door een jury onder leiding van televisie-presentator Hanneke Groenteman. Zij ging, samen met onder anderen architect/jurylid Mels Crouwel, met een bus drie dagen kriskras door het land om uit de 125 inzendingen 8 genomineerden te pikken. Groenteman – naar eigen zeggen geen kenner – heeft daarbij vooral op ‘beleving’ gelet, zei ze eerder tegen Elsevier.

TRIBUNE De gebouwen zijn zeer uiteenlopend in hun bestemming. Van heel functioneel – zoals ‘Plus Ultra’, een bedrijfsverzamelgebouw op de campus van Wageningen University, tot recreatief, zoals gebouwen waar mensen kunnen sporten. Het Noorderparkbad in Amsterdam bijvoorbeeld, of tennisclub IJburg, eveneens in de hoofdstad. Bij laatstgenoemde is het dak van het clubhuis vormgegeven als een roodoranje tribune, die vrijwel naadloos overloopt in het centre court. ‘The Couch’ biedt plaats aan tweehonderd toeschouwers, met achter de tennisvelden het water dat in verbinding staat met het IJ. De omgeving is zo wijds dat je even vergeet nog altijd in Amsterdam te zijn. Door de grote ruiten heb je adembenemend zicht op voorbijrazende wolken en vogels.

BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2016

Een spectaculair ontwerp, maar dat is zeker geen garantie voor de winst. Al gold dat vorig jaar wél, toen Rotterdam Centraal Station de prijs kreeg. Het veelbesproken bouwwerk – ‘met de roestvrijstalen punt die brutaal de stad in steekt’ (uit het juryrapport van vorig jaar) – kreeg in de volksmond benamingen als de ‘puntzak’ en ‘haaienbek’. Dit jaar zit er geen station bij, waar velen dat van Arnhem wel op de lijst hadden verwacht. Het complex van architectenbureau UNStudio past eigenlijk prima bij de rest van de kanshebbers, met het golvende glas, licht en ruimte, en het interieur dat een voortzetting lijkt van het stedelijk landschap. ‘Verbazingwekkend,’ schreef het Britse dagblad The Guardian er met lof over. Maar dat alles kon de jury blijkbaar niet op andere gedachten brengen. BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2016

35

In de categorie Particuliere Woonbeleving zijn dit jaar geen gebouwen genomineerd, terwijl er vorig jaar twee huizen op de uiteindelijke lijst te vinden waren. ‘We hebben ook wel projecten gemist die gewoon hadden kunnen worden ingestuurd. Misschien is de drempel voor insturen te hoog, dit is namelijk wel een BNA-vakprijs die iedereen wil hebben,’ legde Crouwel al uit in een interview met Elsevier. De meeste genomineerde gebouwen zijn uitnodigend, transparant en ruimtelijk, met een verbinding tussen binnen en buiten. In de ondergrondse parkeergarage in Katwijk bijvoorbeeld (ook hier veel doorkijkjes) zijn de entrees en de in- en uitritten op natuurlijke wijze in het glooiende duinlandschap opgenomen. ‘De inzendingen zijn erg divers qua stijl en de grootse gebaren zijn er wel uit. Geen grote gebouwen met internationale allure, op één enkel voorbeeld na (Arnhem),’ zegtBNA-directeur Fred Schoorl (55). Hij ziet de ‘echo van de crisisjaren’. Toch is er volgens hem een mooie oogst met veel goede, hoogwaardige architectuur, en juist kleinere iconen, zoals de tennisclub en McDonald’s. ‘Verder zie je de verbinding, de context, bij sommige nominaties prachtig in de gebouwen terug. De crisis klinkt door in de trend naar herbestemming en transformatie. Een typisch herbestemmingsproject is De Hallen, dat juist door initiatief van een architect werd gerealiseerd.’

36

BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2016

BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2016

37

6 CATEGORIEPRIJS

CATEGORIEWINNAAR IDENTITEIT & ICOONWAARDE TENNISCLUB IJBURG Architect MVRDV Opdrachtgever Tennisclub IJburg Bouwperiode 2014-2015 Beeld ScagliolaBrakkee

“

Even simpel als briljant

38

BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2016

UIT HET JURYRAPPORT Het concept dat MVRDV voor tennisclub IJburg bedacht, is even simpel als briljant: het gebouw is een doos, die aan de bovenzijde is ingedeukt, waardoor als vanzelf ruimte is ontstaan voor een tribune – vandaar de naam The Couch - met onder de gewelfde constructie een knusse binnenruimte. Het geheel is afgewerkt met een gravelrode kunststof coating. Wauw, die kleur – dat is de eerste reactie van de jury bij het zien van het tennispark, waarvoor MVRDV eveneens de stedenbouwkundige visie ontwikkelde. Die eenheid, in combinatie met het speelse karakter vindt de jury de grote kracht van dit ontwerp. Je wordt er vrolijk van, je wilt spontaan gaan tennissen. De concaaf/convexe vorm maakt niet alleen een

BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2016

markant gebouw, maar is ook functioneel. Vanaf de bovenzijde van de tribune heb je overzicht over de verschillende tennisbanen en de omgeving, terwijl je zittend op de onderste treden perfect zicht hebt op het center court. Van binnen kijk je uit naar de andere zijde, over het water. De getrapte voorgevel vindt de jury minder eenduidig dan de tribunezijde. Dat is echter slechts een kanttekening bij een verder op alle fronten geslaagd project. Met eenvoudige middelen en een bescheiden budget is een gebouw met een groots effect gemaakt. Iedereen op IJburg kent het, in de tenniswereld is het inmiddels een fenomeen, beelden van het gebouw gingen de hele wereld over. The couch is een icoon pur sang, en daarom de onbetwiste categoriewinnaar.

39

6 CATEGORIEPRIJS

CATEGORIEWINNAAR STIMULERENDE OMGEVINGEN KWR, NIEUWEGEIN Architect architectenbureau cepezed Opdrachtgever KWR Watercycle Research Institute Bouwperiode 2013-2014 Beeld Léon Van Woerkom

40

BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2016

Prettig om in te verblijven, rustig en transparant – je waant je bijna buiten

UIT HET JURYRAPPORT Een veel voorkomende, maar enigszins verontachtzaamde opgave: gebouwen op bedrijventerreinen. Dat je ook op zo’n banaal terrein een bijzonder gebouw kunt maken, bewijst het nieuwe kantoor van KWR, een onderzoeksinstituut op het gebied van water. Strategisch geplaatst achter de (inmiddels gesloopte) oudbouw, aan de rand van het kavel, ontwierp architectenbureau cepezed een monumentaal glazen paviljoen dat in het groen lijkt te zweven. De buitenruimte die op deze manier is vrijgespeeld, is ingericht door West8. Het kantoor is georganiseerd rond een atrium met een brede trappartij, die aan de bovenkant overgaat in een getrapt dakterras. Deze zogeheten ‘cascade’ fungeert een dubbelrol als verkeers- en ontmoetingsruimte; de langgerekte trap geeft toegang tot de laboratoria op de eerste verdieping, terwijl op de brede treden werk- en overlegplekken zijn gecreeërd. Noorderlicht BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2016

valt royaal binnen door het sheddak, waarvan de zuidzijden voorzien zijn van zonnepanelen. De juryleden zijn enthousiast: ‘een prachtig gebouw, prettig om in te verblijven, rustig en transparant – je waant je bijna buiten.’ Het idee – een kantoor rond een centraal atrium met trappartij – is misschien niet uniek, maar wel uiterst consistent uitgewerkt; daarin onderscheidt dit project zich. Van de positie van het gebouw op het terrein tot de ‘klinische’ uitstraling, die wonderwel aansluit bij de functie van laboratorium, van de geintegreerde zonwering en akoestische panelen tot de stalen kolommen, waarin leidingen verwerkt zijn: het gebouw is van begin tot eind doordacht. Enige minpuntje: de installaties op het dak; jammer dat deze niet in het ontwerp zijn opgenomen. KWR had een duidelijk visie, die door de architect goed is opgepakt en vertaald naar een gebouw uit één stuk, dat overtuigt als architectonische compositie en als stimulerende werkomgeving. 41

6 CATEGORIEPRIJS

CATEGORIEWINNAAR LEEFBAARHEID & SOCIALE COHESIE KERKJE KLEIN WETSINGE Architect Jelle de Jong architekten Opdrachtgever Stichting Oude Groninger Kerken Bouwperiode 2013-2015 Beeld Duncan Wijting

“

Een gebouw dat groter wordt naarmate je er langer verblijft

42

BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2016

UIT HET JURYRAPPORT Wat te doen met de vele leegstaande kerken in Nederland? Redden van de sloop en restaureren is een ding, maar hoe krijg je de exploitatie van zo’n gebouw rond? De herbestemming van het kerkje van Klein Wetsinge uit 1860 (rijksmonument) tot een multifunctioneel buurtcentrum met horecavoorziening is een fantastisch voorbeeld van hoe je, met behoud van de culturele waarde, een nieuwe maatschappelijke invulling kunt geven aan zo’n gebouw. De jury is zeer te spreken over de zorgvuldige ingreep van Jelle de Jong architecten, waarbij de oorspronkelijke kwaliteit van de ruimte is behouden. Twee ovale objecten, met daarin de keuken en een vergaderkamer, zijn vrij in de open ruimte geplaatst. Het dak van de objecten wordt gebruikt als expositieruimte en voor voorstellingen. Bij grotere evenementen kan de BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2016

vergaderkamer door middel van een enorme draaiwand opengeklapt worden. Met de route naar boven, langs het uurwerk, via de passage door de kap (waarbij de doorgezaagde haanhouten slim zijn hergebruikt als leuningen), naar een nieuw geconstrueerde uitkijkcabine, is een spannend element aan het gebouw toegevoegd, dat de landschappelijke kwaliteit van de plek ervaarbaar maakt. Het zoeken van de juiste architect en exploitant voor dit gebouw, het betrekken van lokale landbouwers die streekproducten aan de keuken leveren, de manier waarop het programma tot op de vierkante centimeter in het gebouw gepuzzeld is – dit is een project waaruit niet alleen de meerwaarde van ontwerp, maar vooral ook de kracht van opdrachtgeverschap spreekt. Een gebouw dat groter wordt naarmate je er langer verblijft: de omweg dubbel en dwars waard. 43

ROMIJNBOUW BV Spengen 24, 3628 EX, Kockengen

ZŽŵŝũŶ ŽƵǁ ͘s͘ feliciteert MVDRV en de Tennisclub IJburg als winnaar van het ‘Beste gebouw van het jaar 2016’ binnen de categorie Identiteit & Icoonwaarde.

dĞů͗ ϬϯϰϲͲϮϰϮϰϯϬ DĂŝů͗ ŝŶĨŽΛƌŽŵŝũŶͲďŽƵǁ͘Ŷů ŝŶƚĞƌŶĞƚ͗ ǁǁǁ͘ƌŽŵŝũŶͲďŽƵǁ͘Ŷů

In dit kleinschalige, maar complex werk hebben wij onze creativiteit en oplossingsgerichtheid kunnen toepassen met dit prachtige eindresultaat. Door in 3D-Bimmen alles uit te tekenen en goed voor te bereiden kon meegedacht worden met de opdrachtgever en architect en kon de assemblage efficiënt worden uitgevoerd. Wij zijn, met de Tennisclub en de architect trots op het behaalde eindresultaat.

ŽƵǁĞƌ ǀĂŶ dĞŶŶŝƐĐůƵď /:ďƵƌŐ͘ ĞŶŬĞŶ ŝŶ ŽƉůŽƐƐŝŶŐĞŶ ŝŶ ďŝũ ŽŶƐ ǀĂŶnjĞůĨƐƉƌĞŬĞŶĚ͊

44

Als gecertificeerd bouwbedrijf voert Romijn Bouw BV opdrachten uit in hoofd- als in onderaanneming binnen heel Nederland. Impressie van projecten: www.romijn-bouw.nl

Toonaangevend in liftontwikkeling ontwerp, kwaliteit & techniek U zoekt een moderne lift die eenvoudig is in het

Axess verzorgt voor u de montage en het onderhoud van

gebruik? Die ontworpen is met de laatste technieken,

uw liftinstallatie door onze eigen opgeleide vakmensen,

die innovatief is en aan alle eisen en wettelijke normen

GLH©9&$õJHFHUWL½FHHUG©]LMQ ©2QV©VHUYLFH©WHDP©VWDDW© ©XXU©

voldoet? Axess maakt deze liften. Twintig jaar geleden

per dag en 7 dagen in de week voor u klaar! Voor één van

startte ons bedrijf en sinds die tijd plaatsten we meer

RQ]H©ODDWVWH©SURMHFWHQ©KHHIW©$[HVV©HHQ©OLIW©JHERXZG©LQ©

dan 4500 liften in Nederland voor particulieren en

een toonaangevend appartementencomplex in Almere

bedrijven. We vervullen daarmee een koppositie in

3RRUWõ3DOHLV ©$[HVV©ZHUNW©VDPHQ©PHW©%RXZ&RQQHFW ©©

een veeleisende markt.

0HHU©LQIRUPDWLH ©ZZZ D[HVVOLIWHQ QO

Productinnovatie sinds 1837 GNS Brinkman is specialist en marktleider op het

,Q©GH©0DUNWKDO©5RWWHUGDP©NUHJHQ©ZLM©HHQ©VFKLMQEDDU©RQ-

gebied van branddeuren en rolluiken. Ons team

PRJHOLMNH©RSGUDFKW ©,Q©GH©KDO©ZRUGHQ©ZLQNHOV©DIJHVORWHQ©

maakt met enthousiasme de meest uiteenlopende

met transparante roldeuren die onder een hoek van 70o

producten. We adviseren, ontwikkelen, produceren,

]LMQ©JHSODDWVW ©$OOHHQ©*16©%ULQNPDQ©NRQ©YRRU©GH©RSORV-

installeren en zorgen voor het onderhoud. Ook ons

VLQJ©]RUJHQ ©:LM©GHQNHQ©PHW©RQ]H©RSGUDFKWJHYHUV©PHH©

service team staat 24 uur per dag en 7 dagen in de

HQ©YHUWHOOHQ©X©JUDDJ©KRH©ZLM©KLHULQ©JHVODDJG©]LMQ ©

week voor u klaar!

0HHU©LQIRUPDWLH ©ZZZ JQVEULQNPDQ QO De Value8 Tech Group ondernemingen werken samen op diverse gebieden om de synergie voordelen tussen de ondernemingen te maximaliseren. Axess, AquaServa en GNS Brinkman delen een bedrijfslocatie in Zaandam. AquaServa heeft ook nog een vestiging in Dordrecht.

45

DE LEVERANCIER

MARKT VISIE HEVO EN ALKONDOR: DE SLIMSTE OPLOSSING IN DUURZAAMHEID HEVO EN ALKONDOR

Fotografie: MLR Photography

Met een transparante gevel die vrijwel geheel bestaat uit glas en een terras aan het water is het gebouw van KWR Watercycle Research Institute geen standaard onderzoeksinstituut. Het is in mei 2016 dan ook uitgeroepen tot BNA Beste Gebouw in de categorie ‘Stimulating Environments’. Een speciaal samengesteld consortium was verantwoordelijk voor de bouw. Maatschappelijk huisvester HEVO en gevelspecialist Alkondor Hengelo BV waren twee van de betrokken partijen. “Het oude pand van KWR was sterk verouderd en afgeschreven”, vertelt Jan Bonnemaijers, adviseur en projectmanager bij HEVO, vastgoedspecialist in innovatieve huisvestingsconcepten voor zorg, onderwijs, overheid en voor bijzondere (kantoor)projecten als KWR. Bonnemaijers: “KWR wilde dat het nieuwe kantoor en het omliggende terrein in alles de hoge kwaliteit 46

ENTHOUSIASME

zou ademen die men van KWR gewend is. Daarbij keken ze naar een aantal opties; verhuizen naar een bestaand pand, elders een nieuw pand neerzetten of op de huidige locatie blijven.”

HEVO was bouwheer namens KWR en verantwoordelijk voor het projectmanagement vanaf het huisvestingsonderzoek tot en met het ontwerp, de realisatie en de inrichting van het gebouw, inclusief het terrein. Bonnemaijers: “KWR wist in grote lijnen wat ze wilden. De laboranten waren tevreden met de oude huisvestingsopzet, maar het management wilde stappen maken. Vooral ook in de wijze waarop medewerkers binnen het pand met elkaar samenwerken.” HEVO is met name bezig geweest om alle ideeën te bundelen en hieruit de optimale variant samen te stellen. Daarbij werd slim gestuurd op investeringen, exploitatie, prestaties en effecten tijdens de totale levensduur. “Namens KWR werd er een klankbordgroep samengesteld. Deze toetste bij iedere afrondende fase het plan, waarmee we draagvlak, betrokkenheid en enthousiasme creëerden

‘De te openen delen van de gevel hebben extreme afmetingen en niet eerder zijn zulke grote afmetingen gebruikt’ over de nieuwe werkplek. Ook konden ontwerpers zich vervolgens vasthouden aan de wensen en eisen die hieruit voortkwamen,” vertelt Bonnemaijers. Aan het uiteindelijke ontwerp ging een voortraject vooraf dat enkele jaren in beslag heeft genomen. HEVO leidde het aanbestedingstraject en selecteerde samen met KWR het consortium dat de opdracht zou gaan uitvoeren: aannemer (Van Wijnen), installateur (Kuipers), terreinaannemer (Mourik) en gevelspecialist (Alkondor). “Door de partijen als consortium in te laten schrijven op de aanbesteding, zaten de belangrijkste uitvoerende partijen van meet af aan aan tafel en konden zij het ontwerp slim en daadkrachtig tot realisatie brengen,” aldus Bonnemaijers. In het ontwerp van het nieuwe pand was de gevel van kritisch belang. “KWR heeft naast kwaliteit, ook transparantie hoog in het

vaandel staan.” KWR is een hoogwaardig kennis- en onderzoeksinstituut dat voorziet in twee belangrijke behoeftes: gezond, veilig drinkwater en een schoon milieu. Daar hoort een modern en multifunctioneel gebouw bij dat voldoet aan de laatste eisen op het gebied van duurzaamheid. Dat moest het gebouw dan ook uitstralen. In het ontwerp is gekozen voor een transparant gebouw met veel glas dat buiten met binnen verbindt en rondom een grote glazen luifel. Nadat het consortium de opdracht definitief van KWR had gekregen, volgden ontwerp en aanbesteding. Jan Bergman, hoofd verkoop bij Alkondor: “Als gevelspecialist gaven we aan wat de mogelijkheden waren, maar ook de onmogelijkheden. Samen bekeken we vervolgens hoe we iets toch konden realiseren. Architect cepezed heeft het hoogst haalbare van ons gevraagd en dat heeft zich (mede) vertaald in bijzondere kwaliteit. De te openen delen van de gevel Fotografie: MLR Photography

hebben extreme afmetingen en niet eerder zijn zulke grote afmetingen gebruikt.”

CONCRETE VOORSTELLEN Speciaal voor KWR ontwikkelde Alkondor een gevelsysteem dat aan de hoogste eisen voldoet. Jan Oldekamp, verantwoordelijk voor de techniek en inkoop bij Alkondor: “We gingen voor de slimste oplossingen, waarbij alle eisen en functies zoveel mogelijk onzichtbaar in de slanke profilering geïntegreerd werden. Te denken valt aan de geïntegreerde zonwering, brand- en geluidswerende voorzieningen en onzichtbare bevestiging in combinatie zeer grote glasafmetingen. Doordat we iedere twee weken verschillende repeterende thema-overleggen hadden met alle betrokken partijen, wat vrij uniek is, waren we in een vroeg stadium tot in detail betrokken en konden we perfect inspelen op de vraag en de technische eisen. Door goed te luisteren en met concrete voorstellen te komen, groeide een en ander snel naar unieke, constructieve oplossingen.” Tot slot benoemt Bergman nog de fijne samenwerking met HEVO, waarin alles draaide om afstemming en overleg. Bonnemaijers besluit: “KWR is nu gehuisvest in een duurzaam gebouw waarbinnen water wordt hergebruikt, bijenkassen op het terrein staan en fazanten en patrijzen rond een grote, natuurvriendelijke vijver rondscharrelen. Ook verbruikt het pand substantieel minder energie. We zijn er, en dan mag ik spreken voor alle betrokken partijen, trots op dat we aan dit project hebben meegewerkt.” 47

48

Groots in houten en stalen trappen Voor particuliere en professionele opdrachtgever

Van ontwerp tot uitvoering Met als uitgangspunt een zo economisch mogelijke Ä?ŽŜĆ?ĆšĆŒĆľÄ?Ć&#x;Äž žĂĂŏƚ Ä?ŽŜ^ĆšĆŒĆľÄ?Ćš ŽŜĆšÇ ÄžĆŒĆ‰ÄžĹśÍ• ƚĞŏĞŜĹ?ĹśĹ?ĞŜ ĞŜ Ä?ÄžĆŒÄžĹŹÄžĹśĹ?ĹśĹ?ĞŜ Ç€ŽŽĆŒ ĹśĹ?ÄžĆľÇ Ä?Ĺ˝ĆľÇ Í• ĆŒÄžŜŽÇ€Ä‚Ć&#x;Ğ͕ ĆŒÄžĆ?ĆšÄ‚ĆľĆŒÄ‚Ć&#x;ÄžĆ? ĞŜ Ç€ÄžĆŒÄ?Ĺ˝ĆľÇ Ĺ?ĹśĹ?ÄžĹśÍ˜ ŽǀĞŜĚĹ?ĞŜ ŏƾŜĆš Ćľ Ä?ŽŜ^ĆšĆŒĆľÄ?Ćš Ĺ?ĹśĆ?Ä?ŚĂŏĞůĞŜ Žž Ć&#x;ŊĚĞŜĆ? ĚĞ ĆľĹ?ĆšÇ€Ĺ˝ÄžĆŒĹ?ĹśĹ? ĚĞ Ä?Ĺ˝ĆľÇ ĆšÄž Ä?ÄžĹ?ĞůĞĹ?ÄšÄžĹśÍ˜ Ä?ŽŜ^ĆšĆŒĆľÄ?Ćš Ĺ?Ć? Ĺ?ÄžĆ?ƉĞÄ?Ĺ?Ä‚ĹŻĹ?Ć?ÄžÄžĆŒÄš Ĺ?Ĺś ŽƉĆ&#x;žĂůĞ Ä?ŽŜĆ?ĆšĆŒĆľÄ?Ć&#x;ÄžĆ?Í• Ä‚ĨĹ?ÄžĆ?ƚĞžĚ ŽƉ Ĺ?ŜǀĞĆ?ĆšÄžĆŒĹ?ĹśĹ?Ć?ĹśĹ?ǀĞĂƾ ĞŜ ĨƾŜÄ?Ć&#x;Ğ͘

Trappenfabriek Vermeulen BV Lokkerdreef 14 4879 ND Etten-Leur, Nederland Postbus 82 4870 AB Etten-Leur, Nederland T: (+31) 76 508 80 00 E: info@vermeulen-trappen.nl I: www.vermeulen-trappen.nl

Gegarandeerde kwaliteit Ä?ŽŜ^ĆšĆŒĆľÄ?Ćš Ĺ?Ć? Ç€ÄžĆŒĆšÄžĹ?ÄžĹśÇ Ĺ˝Ĺ˝ĆŒÄšĹ?Ĺ?Äš Ĺ?Ĺś ŚĞƚ Ä?ŽŜĆ?ĆšĆŒĆľÄ?ĆšÄžĆľĆŒĆ?Ͳ ĆŒÄžĹ?Ĺ?Ć?ĆšÄžĆŒÍ˜ ,Ğƚ Ä?ŽŜĆ?ĆšĆŒĆľÄ?ĆšÄžĆľĆŒĆ?ĆŒÄžĹ?Ĺ?Ć?ĆšÄžĆŒ Ĺ?Ć? ĞĞŜ Ĺ˝ĆŒĹ?Ä‚ĹśĹ?Ć?Ä‚Ć&#x;Äž ÄšĹ?Äž ĚĞ ĹŹÇ Ä‚ĹŻĹ?ƚĞĹ?Ćš ǀĂŜ Ä?ŽŜĆ?ĆšĆŒĆľÄ?ĆšÄžĆľĆŒĆ? Ä?ÄžÇ Ä‚Ä‚ĹŹĆš ĞŜ ĚĞ ĚĞĆ?ŏƾŜÄšĹ?Ĺ?ŚĞĹ?Äš Ä?ÄžÇ€Ĺ˝ĆŒÄšÄžĆŒĆšÍ˜ ,Ğƚ Ĺ?Ć? Ç€Ä‚ĹśÇŒÄžůĨĆ?Ć‰ĆŒÄžĹŹÄžĹśÄš ĚĂƚ Ç€ŽůĹ?ĞŜĆ? ĚĞ ĹŻÄ‚Ä‚ĆšĆ?ƚĞ Ä?Ĺ˝ĆľÇ ĆŒÄžĹ?ĞůĹ?ĞǀĹ?ĹśĹ? Ç Ĺ˝ĆŒÄšĆš ŽŜĆšÇ Ĺ˝ĆŒĆ‰ÄžĹśÍ˜

Showroom met ruim 35 trappen openingstijden: ma t/m vrij van 08:00 - 17:00 za van 10:00 - 16:00

EconStruct is er voor iedereen Äž Ĺ˝Ć‰ÄšĆŒÄ‚Ä?ŚƚĹ?ÄžÇ€ÄžĆŒĆ? ǀĂŜ Ä?ŽŜ^ĆšĆŒĆľÄ?Ćš ÇŒĹ?ĹŠĹś ÇŒÄžÄžĆŒ ÄšĹ?Ç€ÄžĆŒĆ?͘ tĹ?ĹŠ ÇŒĹ?ĹŠĹś ƚŚƾĹ?Ć? Ĺ?Ĺś ŚĞƚ ĆľĹ?ĆšÇ€Ĺ˝ÄžĆŒÄžĹś ǀĂŜ Ĺ?ĆŒĹ˝ĆšÄž Ć‰ĆŒŽŊÄžÄ?ƚĞŜ Ĺ?Ĺś ĚĞ Ç Ĺ˝ĹśĹ?ĹśĹ?Ͳ ĞŜ ĆľĆ&#x;ĹŻĹ?ƚĞĹ?ĆšĆ?Ä?Ĺ˝ĆľÇ Í˜ DÄ‚Ä‚ĆŒ Ĺ?ĞĞŜ Ć‰ĆŒŽŊÄžÄ?Ćš Ĺ?Ć? ŽŜĆ? ƚĞ ĹŹĹŻÄžĹ?ĹśÍ˜ KŽŏ Ç€ŽŽĆŒ ÍžÇ€ÄžĆŒÄ?Ĺ˝ĆľÇ Ĺ?ĹśĹ?ÄžŜͿ ǀĂŜ Ç Ĺ˝ĹśĹ?ĹśĹ?ĞŜ Ä?ĞŜƚ Ćľ Ä?Ĺ?ĹŠ ŽŜĆ? Ä‚Ä‚Ĺś ŚĞƚ ĹŠĆľĹ?Ć?ƚĞ Ä‚ÄšĆŒÄžĆ?͘ t/ Z W> Ed ' Ϲ͕ > ht Z E ÍŽ ttt͘ KE^dZh d͘E> ÍŽ ΈϏϹϴΉ ĎŽĎ­ĎŻ Ϲϲ Ď­Ďą

Leveringsprogramma: houten en stalen trappen en hekwerken voor woning- en utiliteitsbouw, voor nieuwbouw, verbouw en renovatie, van enkelstuks tot seriematig, van eenvoudig tot exclusief

/,+,5+((.:, )6<>7961,*;,5 4,; .,=,5;03,,9+, .,=,3*(::,;;,:

BMW Evere: aluminium cassettegevelbekleding, Ontwerp: FCM Brussel

Limeparts is vandaag toonaangevend in het aanleveren van totaaloplossingen voor geventileerde gevelprojecten. In het kader van haar filosofie van totale kwaliteitszorg en het streven naar een duurzame samenwerking met elk type partner, beheerst zij het hele proces om van ieder project een succes te maken. Onder het motto ‘alles onder ĂŠĂŠn dak’ (inclusief afwerking en finishing), werkt zij mee vanaf de voorstudie en de engineering, over de productie en de montage en speelt zij systematisch flexibel in op elke samenwerking en de strakke planning die de realisatie van een hedendaags bouwproject vraagt.

3PTLWHY[Z U] .A AVUL 6VZ[LYYPUN ) .LUR ; PUMV'SPTLWHY[Z IL www.limeparts.be

49

GENOMINEERD LEEFBAARHEID & SOCIALE COHESIE DE HALLEN, AMSTERDAM Architect Architectenbureau J. van Stigt Opdrachtgever Stichting Tramremise Ontwikkelingsmaatschappij (TROM) Bouwperiode 2013-2015 Beeld Hans Kuiper

50

BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2016

Een uniek project, in zijn architectuur en de realisatie

UIT HET JURYRAPPORT Na jaren van leegstand, is de voormalige tramremise in Amsterdam West opnieuw tot leven gebracht. Vijftien jaar is gewerkt aan een plan dat recht zou doen aan het gebouw en de plek in de buurt, pal naast de Ten Katemarkt. Na een weerbarstig proces is met de herontwikkeling tot De Hallen, een combinatie van een overdekte versmarkt, een hotel, bioscoop, bibliotheek en winkels, een fantastische invulling gegeven aan dit rijksmonument. Architectenbureau Van Stigt stelde zich ten doel om zo veel mogelijk van het gebouw te behouden en hergebruiken. De gevels werden gerestaureerd – slechts een enkel deel is herbouwd, de rails bleven liggen, oorspronkelijk kleuren en details zijn teruggebracht. Opdrachtgever TROM bedacht een duurzaam businessmodel, met een combinatie van commerciele en maatschappelijke functies. BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2016

De jury wordt getroffen door de sfeer - alsof het altijd zo was - en het ambacht dat spreekt uit de zorgvuldige restauratie. In vergelijking daarmee worden de nieuwe interieurs minder indrukwekkend gevonden. Goed is dat de doelstelling om met lokale bedrijven te werken in de exploitatie is vastgehouden. ‘Een uniek project, in zijn architectuur en de totstandkoming’, vindt de jury, ‘waar alleen maar liefde voor de plek en het gebouw in zit, en dat bovendien werkt als een tierelier’. De kracht van het gebouw is de manier waarop het, als een spin in het web – ofwel: de wijk, functioneert. Met de ontsluiting van de remise voor de buurt is niet alleen een positieve buzz gecreeërd, maar ook een wisselwerking tussen de indoor markt en de bestaande Ten Katemarkt tot stand gebracht.

51

Lakeman Liften werd door Architectenbureau J. van Stigt benaderd voor het leveren van vijf maatwerkliften in deze voormalige tramremise in Amsterdam. Een historisch pand, dat is omgebouwd naar een druk bezocht complex. De meest bijzondere daarvan is de hydraulisch aangedreven glazen panoramalift bovenop de ondergrondse parkeergarage. Deze lift heeft bewust geen liftput, zodat de auto’s in deze garage probleemloos onder de lift door kunnen rijden.

L I F T E N - E N M A C H I N E FA B R I E K

52

www.skinsforbuildings.com

53

GENOMINEERD LEEFBAARHEID & SOCIALE COHESIE NOORDERPARKBAD, AMSTERDAM Architect Architecten Cie. Opdrachtgever Gemeente Amsterdam Bouwperiode 2013-2015 Beeld Jeroen Musch

54

BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2016

“

Het regenwater wordt naar een reservoir afgevoerd voor hergebruik

UIT HET JURYRAPPORT

Ter vervanging van het verouderde zwembad, ontwierp de Architecten Cie het nieuwe Noorderparkbad in de vorm van een paviljoen, dat de hoofdentree van het gerenoveerde Noorderpark markeert. Met zijn glooiende, gemetselde gevels sluit het gebouw aan op de architectuur van de omringende wijk, terwijl de houten draagconstructie een warme uitstraling aan het interieur geeft. Gevel en interieur zijn verbijzonderd met een kunstwerk van Hugo Kaagman. De opdrachtgever had de ambitie om een zeer duurzaam zwembad te maken, wat je terug ziet in alle aspecten van het gebouw: de compacte vorm, de plattegrond – met de kleedkamers en kantoren als een warme jas rond de zwembaden – de zonnecollectoren op het dak (voor het verwarmen van de buitenbaden) en het gordijn om de gevel, waarlangs regenwater BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2016

naar een (ondergronds) reservoir wordt afgevoerd voor hergebruik. Een mooi en functioneel gebouw, aldus de jury, dat intensief gebruikt wordt en met een informele, ‘dorpse’ sfeer. Het gebouw is overzichtelijk, met fraaie zichtlijnen en een aangename akoestiek. Als je de ruime entreehal binnenkomt, kijk je meteen via een groot raam door naar het zwembad. Jammer dat hier niet een zitje voor de kijkende ouders is mee-ontworpen. Twee andere puntjes van kritiek betreffen de rommelige afwerking van de rand rond het gebouw, en de afwisseling van dichte en open geveldelen, die niet helemaal strookt met de plattegrond. Zeker bezien vanuit de vernieuwingsslag die het Noorderpark aan het maken is, vindt de jury dit gebouw een opsteker voor de buurt. 55

GENOMINEERD STIMULERENDE OMGEVINGEN PLUS ULTRA, WAGENINGEN Architect Wiegerinck architectuur stedenbouw Opdrachtgever Kadans Science Partner Bouwperiode 2014-2015 Beeld Kim Zwarts & Marloes Verhoeven

Architectuur in zijn oervorm

56

BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2016

UIT HET JURYRAPPORT Plus Ultra staat op de campus van de universiteit Wageningen en is een broedplaats voor kennisintensieve bedrijven en start-ups. Het stimuleren van samenwerking tussen deze bedrijven – dat is wat Wiegerinck architecten met dit gebouw wil bereiken. Het gebouw is uit prefab betonplaten opgebouwd rond een atrium en vier betonkernen met liften, wc’s en installaties. Daaromheen liggen lichte, dubbelhoge ruimtes die per stramien gehuurd kunnen worden. Een grote houten trap spiraalt door het atrium omhoog tot de vierde verdieping en verbindt de ontmoetingsruimten rond de vide met elkaar. Voor de glazen gevels zijn houten schermen geplaatst, waarvan de positie afhankelijk van de orientatie subtiel varieert; de noordgevel is vlak, de zuidgevel heeft ‘petjes’ tegen de zon, bij de oost- en westgevel staan de schermen dwars op de gevel. Naar boven toe BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2016

worden de verdiepingen steeds tien centimeter breder, waardoor het gebouw de horizontaliteit krijgt die in het beeldkwaliteitsplan werd voorgeschreven, en meteen de afwatering is opgelost. Dit is architectuur in zijn oervorm, aldus de jury: eenduidig van vorm, loeistrak gedetailleerd en daardoor chique. De ruimtes overtuigen in hun flexibele opzet, met om de 3,60 m een meterkast en betonnen gevelpenanten waarop scheidingswanden kunnen worden aangesloten. Voor een enkel jurylid is het alomtegenwoordige hout teveel van het goede. Er is enige twijfel hoe en of de gemeenschappelijke ruimtes gaan werken, vooral omdat de trap niet uitnodigt om te blijven staan. Al met al vindt de jury Plus Ultra een mooie, verraderlijk slimme ‘bouwdoos’ - verraderlijk omdat je bijna niet ziet hoe vernuftig hij in elkaar zit. 57

Fotograaf: Kim Zwarts, architectenbureau: Wiegerinck architectuur stedenbouw, architect: Bert Muijers, associate partner: Roy Pype

JONGENEEL PROJECTEN, DE PARTNER IN GEVELBOUW. STERK IN ARCHITECTONISCH VAKMANSCHAP, CONCEPTUEEL VERNIEUWENDE PROJECTEN EN MATERIALISEREN VAN CONVENTIONELE GEBOUWEN. www.jongeneelprojecten.nl

58

Schalmgatbeveiliging Noodtrapenhuis Plus Ultra Wageningen

www.carlstahl-architectuur.nl architectuur@carlstahl.com 075 - 631 85 36

59

GENOMINEERD IDENTITEIT & ICOONWAARDE MCDONALD’S COOLSINGEL 44, ROTTERDAM Architect mei architects and planners Opdrachtgever McDonald’s/Edwin Ooms Bouwperiode 2015 Beeld Jeroen Musch

“

Dat het anders kan, bewijst deze spectaculaire transformatie

60

BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2016

UIT HET JURYRAPPORT Fastfoodketens en architectuur: het is een schijnbaar onmogelijke combinatie. De standaard bouwformules van restaurants als McDonald’s dulden nauwelijks afwijkende ontwerpen, de interieurs zijn doorgaans niet gericht op comfort, maar juist op een zo kort mogelijk verblijf en een hoge omloopsnelheid. Dat het anders kan, bewijst de spectaculaire transformatie van de McDonald’s aan de Coolsingel in Rotterdam. Het paviljoen werd ooit uitgeroepen tot het lelijkste gebouw van Rotterdam. De franchisenemer besloot om samen met Mei architecten de uitdaging aan te gaan om er de mooiste McDonald’s van Nederland van te maken. De jury vindt dat zij daar dubbel en dwars in zijn geslaagd; dit is ‘een juweel voor Big Mac eters’. Goed dat dit publiek op deze manier met iets moois in aanraking wordt gebracht.

BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2016

Het glazen paviljoen staat elegant op de stoep, die is opgeschoond door transformatorkastjes in het ontwerp te integreren. Voor de fraaie doorzichten via het glas en de uiterst zorgvuldige detaillering van de goudkleurige gevelpanelen – met gepixelde afbeeldingen die zichtbaar worden door je smartphone ervoor te houden - is er alom lof. Wel vinden sommige juryleden het jammer dat de opslagruimte achter de keuken aan het zicht onttrokken is door roestvrijstalen kasten voor het glas te plaatsen. Daarnaast had de architect in het interieur nog een slag kunnen maken. Met dit ontwerp is niet alleen de beleving van de bezoeker en het straatbeeld verbeterd, maar ook het gebouw duurzaam gerenoveerd. Mocht McDonald’s het pand verlaten, dan kan het logo eenvoudigweg van de gevel gehaald worden; de architectonische kwaliteit van het paviljoen blijft.

61

Organisatie Bouwadviesbureau Strackee is een raadgevend ingenieursbureau. Met de horizontale structuur en direct aanspreekbare adviseurs streven wij naar een directe communicatie.

STRACKEE BV BOUWADVIESBUREAU Constructieve vormgeving met oog voor detail

Door de opgave helder te stellen en steeds opnieuw met onze partners en opdrachtgevers te zoeken naar een integrale oplossing zorgen we voor intelligente, pragmatische antwoorden bij complexe vraagstukken. Onze werkzaamheden variëren van het bedenken van slimme oplossingen voor het verbeteren van constructies in aardbevingsgebieden, het herstellen van bestaande gebouwen tot het ontwerpen van efficiënte draagconstructies voor nieuwe gebouwen. Bouwadviesbureau Strackee is aangesloten bij verschillende branche organisaties, en is ISO 9001: 2008 gecertificeerd.

Grotiusgebouw Nijmegen

fotograaf Jannes Linders

Benthem Crouwel Architekten BV bna

Bouwadviesbureau Strackee is een ingenieursbureau in de vakgebieden beton-, staal-, hout-, en steenconstructies. Onze deskundigheid wordt ingezet op het gebied van nieuwbouw, renovatie, herbestemming en restauratie van (industriële) monumenten binnen de woningbouw en utiliteitsbouw.

WWW.STRACKEE.NL 62

DESIGNING RESIDENTIAL COMFORT

Meer info? Download onze brochure op :

www.renson.nl

HEALTHY L RESIDENTIA COMFORT

Ontdek hoe u uw ontwerp esthetisch en functioneel nog verder kan optimaliseren. Dankzij een intelligente combinatie van ventilatie, zonwering en outdoor solutions zorgt RENSON ® voor een gezonde en comfortabele leefomgeving. Bovendien wordt daarbij het energieverbruik tot een minimum beperkt.

63

6

EERVOLLE VERMELDING

EERVOLLE VERMELDING IDENTITEIT & ICOONWAARDE ARNHEM CENTRAAL Architect UNStudio Opdrachtgever Gedelegeerd opdrachtgever ProRail. Ministerie van Infrastructuur & Milieu, Gemeente Arnhem. Bouwperiode 2001-2015 Beeld Siebe Swart, HuftonCrow, Tim Snoek

64

BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2016

De jury is overweldigd door de tomeloze ambitie die uit het project spreekt

UIT HET JURYRAPPORT Arnhem heeft er twintig jaar op moeten wachten, maar heeft met de door UNStudio ontworpen OV-terminal een fantastisch station gekregen. Een gebouw ‘met een twist’, waarin de verschillende verkeersstromen – voetgangers, fietsers, bussen, treinen - in één gebaar worden samengebracht, en waarin het voor Arnhem specifieke hoogteverschil is benut om een glooiende verbinding te creëren tussen de binnenstad en de Sonsbeekzijde. Het idee achter de vloeiende vormen is dat bezoekers als vanzelf door het gebouw gestuurd worden; bewegwijzering is bijna niet meer nodig. Fietsers rijden als vanzelf de ondergrondse fietsenstalling binnen, waarin ook nog vier parkeerlagen voor auto’s gemaakt zijn. Van de zittrappen in de hal tot aan de perronkappen is nagedacht over dit station; het is een totaalontwerp. BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2016

De jury is overweldigd door de tomeloze ambitie die uit het project spreekt, de moeite die het gekost heeft om de constructie – uiteindelijk met hulp van een scheepsbouwer - te maken en, vooral, de waanzinnige ruimte die dit heeft opgeleverd. Het idee van de vorm die volgt uit de flow van bezoekers, overtuigt – met name bezien vanuit het interieur. Het fietsparkeren biedt een geweldige ervaring. Tegenover alle lof is er ook kritiek, met name op de ondoordachte aansluiting op het busstation, waardoor gevaarlijke situaties ontstaan. Bij het zien van een aantal oneffenheden in de afwerking rijst de vraag of de ambitie niet te groot was, of dat het gebouw wellicht compacter ontworpen had kunnen worden. Voor de grootse, onhollandse daad die hier verricht is, verdient dit gebouw een eervolle vermelding. 65

Zuid-Nederlandse Ramenfabriek B.V., opgericht in 1983, is een gerenommeerde en toonaangevende toeleverancier in de bouwwereld, die zich richt op de engineering, productie en montage van stalen ramen, deuren, gevels en lichtstraatconstructies. U hebt maar één aanspreekpunt. Wij tekenen, produceren en plaatsen het product Alle producten worden, vanaf het eerste moment, met de grootste zorg, in een eigen moderne werkplaats vervaardigd, waarbij voldaan wordt aan de kwaliteitseisen van het VMRG keurmerk, SKG/ KOMO en de veiligheidsnormen van het VCA* certificaat.

Door een snelle, meedenkende en degelijke uitvoering van haar projecten heeft de ZuidNederlandse Ramenfabriek B.V. een aanzienlijke klantenkring opgebouwd in alle segmenten van de bouw en industrie. Onze opdrachtgevers variëren dan ook van bouwondernemingen, architecten, overheidsinstanties tot aan eindgebruikers. Naast de productie en montage van standaard stalen profielsystemen, zoals Jansen en Forster, kunnen wij ook op basis van specifieke klantwensen oplossingen op maat verzorgen. Bovendien hebben wij ons gespecialiseerd in de productie en montage van brand-, inbraak-, uitbraak, kogel- en explosie werende puien en gevels. Door onze zeer flexibele en veilige manier van werken, met kwaliteit hoog in het vaandel, zijn wij steeds in staat om de projecten tot volle tevredenheid van onze opdrachtgevers te realiseren.

Zuid Nederlandse Ramenfabriek bv. – Nijverheidsstraat 7 – Rucphen T 0165-346420 – F 0165-348395 – informatie@znrbv.nl – www.znrbv.nl 66

DE LEVERANCIER

MARKT VISIE

CERO: HET NIEUWE BINNEN BUITEN

CERO Als grenzen tussen binnen en buiten verdwijnen, win je ruimte: ruimte voor meer woon- en leefruimte en ruimte voor fraaie architectuur. Met deze filosofie beweegt Solarlux zich al ruim 30 jaar in de gevelbranche. Een Duits familiebedrijf met passie voor openheid en transparantie

CERO cero is het nieuwe revolutionaire product van Solarlux. Geen enkel product in de branche is zo vaak in de prijzen gevallen door vakjury´s als dit bijzondere schuifsysteem. cero won drie wereldwijd gerenommeerde designprijzen: de iF Gold Award, de ICONIC Award Best of Best in de categorie gevel en de German-Design Award.

PUUR MINIMALISME Met het schuifsysteem cero krijgt transparantie een nieuwe dimensie. Het combineert puur minimalisme en technische perfectie met een

flexibel designsysteem. De kozijnprofielen worden volledig verdekt ingebouwd, de geïsoleerde aluminium systeemprofielen zijn slechts 34 mm breed. Maximaal 15 m² glasoppervlakte is mogelijk, tot 6 m hoog en 4 m breed. Dankzij de elektrische aandrijving worden de schuifelementen met een gewicht tot 1000 kg eenvoudig geopend en gesloten. Maar ook handbediend schuiven de wanden moeiteloos ter zijde. De diversiteit aan inbouwmogelijkheden is indrukwekkend: de glazen elementen kunnen in het bouwkundige schuiven, hoekoplossingen zijn er in volglasoptiek of geheel vrijstaand. In combinatie met de drempelloze overgangen van binnen naar buiten ontstaat een onvergelijkbare ruimte en ambiance. Door de mix van royale raamoppervlaktes met ultraslanke profielen wordt de omgevingscontext een deel van de architectuur.

TECHNISCHE PERFECTIE Met het cero schuifsysteem worden diverse technische vereisten gecombineerd. De geïntegreerde gecontroleerde ontwatering zorgt voor interne ventilatie en voorkomt eventuele condensvorming. De roestvrijstalen loopwagens zijn in de profielen geïntegreerd en middels reinigingsborstels beschermd voor vervuiling. Zo blijft het schuifsysteem langdurig eenvoudig en licht te bedienen. De cero is beschikbaar in 3 varianten: cero I is een ongeïsoleerd systeem, cero II en III zijn geïsoleerde varianten voor respectievelijk twee- en drievoudige beglazing, waarbij de cero III inbraakwerend is conform weerstandklasse 3 (RC3). www.cero.systems

67

6

EERVOLLE VERMELDING

EERVOLLE VERMELDING LEEFBAARHEID & SOCIALE COHESIE MEDISCH SPECTRUM, TWENTE Architect IAA Architecten Opdrachtgever Medisch Spectrum Twente Bouwperiode 2012-2015 Beeld MST / IAA Architecten

“

Een prettig gebouw, dat consistent is ontworpen

68

BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2016

UIT HET JURYRAPPORT Het gebouw voor het ziekenhuis Medisch Spectrum Twente vormt de afronding van de landelijke schaalvergoting van academische ziekenhuizen die in de jaren tachtig werd ingezet. Terwijl deze schaalvergoting op andere plaatsen ertoe geleid heeft dat medische complexen naar de periferie zijn verplaatst, koos Enschede ervoor om het ziekenhuis in de binnenstad te houden. Aan de Boulevard 1945 is de nieuwbouw, die twee oudere panden vervangt, door IAA ingepast tussen de na-oorlogse bebouwing. Omdat er geen geld en ruimte was voor een eigen parkeervoorziening, wordt gebruik gemaakt van (een deel van) de ondergrondse parkeergarage in het centrum. De garage en het ziekenhuis zijn met elkaar verbonden via een tunnel met een tapis roulant, opgesierd met een lichtkunstwerk. BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2016

Het gebouw is ontworpen als een kamstructuur met vijf atria, waardoor veel daglicht binnenvalt. Het interieur kenmerkt zich door rustige kleuren – wit, beige, groen - en het gebruik van hout. Vanuit de kamers kijk je, via de centrale foyer, uit over de stad. ‘Een prettig gebouw, dat consistent is ontworpen’, vindt de jury. ‘Nergens over the top, maar ook nergens onder de maat.’ Het lichte, rustige interieur spreekt aan, de gesloten, kantoorachtige gevels worden minder gewaardeerd. Stedenbouwkundig maakt dit project een sterk punt, niet alleen door de functie van ziekenhuis met het binnenstedelijk leven te verbinden, maar ook door slim gebruik te maken van de voorzieningen die er al zijn.

69

Medisch Spectrum Twente

70

DE LEVERANCIER

MARKT VISIE VEILIG HET DAK OP

DAKSAFE Werken op daken is gevaarlijk. Tenminste, als je de regels, arborichtlijnen en veiligheidsvoorschriften niet in acht neemt. Daksafe is specialist op het gebied van dakveiligheid. Het bedrijf van Björn Torres biedt niet alleen advies, maar levert een passende oplossing, service en nazorg. Veel architecten ontbreekt het aan parate kennis op het gebied van veiligheid. Daksafe ondersteunt architecten vanaf het moment dat zij starten met een nieuw project. “Wij verdienen ons geld met het leveren en aanbrengen van veiligheidsvoorzieningen op het dak”, zegt Björn Torres. “Maar daarvoor klopt een architect al bij ons aan voor advies. We bekijken per geval wat er nodig is aan advies – zoals de wetgever dat voor ogen heeft natuurlijk. Zo willen we onder meer weten hoe vaak een dak betreden zal worden. Vervolgens bekijken we welke voorzieningen we zullen leveren en maken we afspraken over het onderhoud.”

In het verleden gebeurde het nog weleens dat een architect zijn verantwoordelijkheden op het gebied van veiligheid wilde doorschuiven naar de aannemer. “Bij de oplevering van een pand werd de eigenaar bijvoorbeeld geconfronteerd met een grote hoeveelheid glas, zonder een veilige oplossing om deze raampartij te wassen. Tegenwoordig zie je dat veel architecten in de ontwerpfase al denken aan de arbo-aspecten van een pand.” Hoewel veiligheidsvoorschriften voor daken van alle tijden zijn, ziet Torres dat er de laatste jaren steeds meer aandacht voor komt. “Dit komt onder andere door campagnes over risico’s bij werken op hoogte. Daarnaast speelt de kwestie rond aansprakelijkheid bij ongevallen.” Bij Daksafe werken zeventien man. Opdrachtgevers zijn naast architecten onder andere ook overheidsinstanties, gemeentes,

woningbouwverenigingen, maar ook dakdekkers of een vereniging van eigenaren. Daksafe installeert arbo-hekwerken, verankeringsvoorzieningen, kooi- en gevelladders, om maar een paar voorbeelden te noemen. “Veiligheid is ons specialisme. Onze producten komen uit eigen stal. Zo ontwikkelden we het permanente KS1 kabelsysteem met ankerpunten dat geschikt is voor alle typen daken.” Daksafe onderscheidt zich van de concurrentie met onder meer materiaalkeuze en oplossingen voor bouwfysische problemen. “Veiligheid is een gevoel. Je wilt geen plekken met corrosie tegenkomen, dat voelt niet goed. Daarom gebruiken wij alleen RVS van hoge kwaliteit waardoor je bij ons geen roestplekken tegenkomt. Dat, plus de adviserende en verzorgende rol in de voor- en nafase van een traject, maakt Daksafe dé specialist in dakveiligheid.” Tot slot wil Torres een duidelijke boodschap meegeven: “Zorg voor praktische veiligheid die niet is gedreven door de prijs, maar veiligheid die wordt gedreven door de beste oplossing.” www.daksafe.nl 71

6

EERVOLLE VERMELDING

EERVOLLE VERMELDING PARTICULIERE WOONBELEVING HOUSE IN A HOUSE, WASSENAAR Architect Global Architects Opdrachtgever Renilde Bouwperiode 2015 Beeld Mirko Merchiori

72

BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2016

In dit soort huizen zie je zelden dat zulke ruimten worden gemaakt

UIT HET JURYRAPPORT In een typische jaren tachtigwijk met doodgewone rijtjeshuizen, wordt de jury aangenaam verrast door deze verbouwing. In antwoord op de vraag naar extra woon- en ‘gevoelsruimte’, ontwierp Global Architects een uitbreiding naar boven. Daarbij is een spectaculaire vide gecreëerd, met daaraan een wit ‘huis’ waarin de slaap- en badkamers zijn opgenomen. Zes grote dakramen laten volop zonlicht in de open woonruimte, die eveneens fungeert als warmtebuffer. De jury is enthousiast over het lef dat uit dit ontwerp spreekt; in dit soort huizen zie je zelden dat zulke ruimten worden gemaakt. Het laat zien dat verbouBNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2016

wen veel meer kan opleveren dan extra kuubs of een hogere isolatiewaarde; de architect heeft ook een geweldige ruimtelijke beleving toegevoegd. Dat geldt met name voor het interieur; over de vormgeving van het exterieur is de jury minder te spreken. De dakopbouw is weinig geraffinneerd, de aansluitingen ogen wat rommelig. Dit is een sympathiek project, waarbij goed is samengewerkt tussen de opdrachtgever en architect. De eervolle vermelding is voor de voorbeeldstellende manier waarop in een bloemkoolwijk een nieuw soort ruimtelijkheid is geïntroduceerd. 73

FOTOVERSLAG PRIJSUITREIKING De elfde editie van BNA Beste Gebouw van het Jaar vond dit keer plaats in de A’DAM Toren in Amsterdam. Hier werden de categoriewinnaars, eervolle vermeldingen, publieksprijswinnaar en natuurlijk BNA Beste Gebouw van het Jaar 2016 bekendgemaakt. Bekijk alle foto’s op www.gebouwvanhetjaar.nl/fotoverslag-2016

74

BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2016

BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2016

75

INZENDINGEN PARTICULIERE WOONBELEVING

BARN LIVING, AALTEN

HOUSE IN A HOUSE, WASSENAAR

Architect Bureau Fraai Opdrachtgever Rik en Marijt Rotink Bouwperiode 01-08-2014 tot 01-03-2015 Beeld Wim Hanenberg

Architect Global Architects Opdrachtgever Renilde Bouwperiode 01-05-2015 tot 30-09-2015 Beeld Mirko Merchiori

76

BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2016

INZENDINGEN PARTICULIERE WOONBELEVING

VILLA DAUTZENBERG, SCHIJNDEL Architect Van der Schoot Architecten Opdrachtgever dhr. Dautzenberg & mevr. Van de Kerkhof Bouwperiode 09-12-2014 tot 25-06-2015 Beeld Hennie Raaymakers

MR. VAN COOTHSTRAAT, WAALWIJK Architect Moons Architecten Opdrachtgever familie Rolandus Hagedoorn Bouwperiode 15-01-2015

BUSKEN HUETSTRAAT 8-38, HAARLEM

WOONHUIS MOLENBAAN, OISTERWIJK

Architect Tom Valks Architecten bna Opdrachtgever Collectief Busken Huet/ Elan Wonen Bouwperiode 01-12-2014 tot 03-11-2015 Beeld Bas Zwerver

Architect Geert van den Oetelaar . Architect Opdrachtgever Dhr. en mw. J. Haenen Bouwperiode 01-04-2014 tot 31-01-2015 Beeld Chris van den Bijgaart

BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2016

77

INZENDINGEN PARTICULIERE WOONBELEVING

‘NIEUW VRIEZENHUIS’, WINTERSWIJK

HERBOUW TER PELKWIJKPARK, ZWOLLE

Architect Architectenbureau Vincenth Schreurs BNA Opdrachtgever Familie Esselink Bouwperiode 16-09-2013 tot 20-03-2015 Beeld Auke van der Weide

Architect Tim Versteegh Architect Opdrachtgever Particulier Bouwperiode 14-02-2016 tot 18-12-2015 Beeld Time Versteegh

WOONHUIS ELBURGLAAN, EINDHOVEN

VILLA YIN-YANG, BUSSUM

Architect Architectenburo ZIJN Opdrachtgever Fam. van de Ven Bouwperiode 01-04-2014 tot 28-05-2015 Beeld Hans Polman

Architect George van Luit Opdrachtgever Particulier Bouwperiode 01-06-2014 tot 01-05-2015 Beeld Thijs Hoefnagels

78

BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2016

INZENDINGEN PARTICULIERE WOONBELEVING

DE KIEVIET, WASSENAAR

DUINVILLA, OTTERLO

Architect Architectenbureau Hoogeveen B.V. Opdrachtgever Particulier Bouwperiode 01-08-2014 tot 01-11-2015 Beeld Luuk Kramer

Architect Bronsvoort Blaak Architecten bna Opdrachtgever particulier Bouwperiode 02-10-2014 tot 02-10-2015 Beeld Klaas Tuin

ONS DORP, AMSTERDAM

HUIS AAN DE REEST, DEDEMSVAART

Architect CASA architecten bna Opdrachtgever Zelfbouwvereniging Ons Dorp Amsterdam Bouwperiode 04-05-2014 tot 15-04-2015 Beeld Willem van Gils

Architect hamhuis architecten Opdrachtgever Dhr. J.H. Weekamp Bouwperiode 10-09-2012 tot 16-01-2015 Beeld Tweeluik Fotografie en Tekst

BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2016

79

DE LEVERANCIER

MARKT VISIE EEN GENOT VOOR HET OOR

ACOUSTAIR Op akoestisch comfort valt nog veel winst te behalen. Een architect kan zich onderscheiden door rekening te houden met rumoer en slimme oplossingen te kiezen die zorgen voor rust en stilte in een gebouw. Bij nieuwbouwprojecten is al best wat aandacht voor akoestisch comfort, maar dit kan beter, zegt Peter Lugtenburg van Acoustair. De akoestiek van een ruimte is een van de aspecten die het comfort ervan bepalen. Er is echter nog lang niet altijd voldoende aandacht voor geluid. Een moderne, strakke inrichting met harde en gladde materialen ziet er prachtig uit, maar het is vooral een lust voor het oog en niet voor het oor. Peter Lugtenburg is Business Development Manager bij Acoustair. Hij signaleert dat galm en reflecties erg hinderlijk kunnen zijn. “Naast een slechte verstaanbaarheid raken mensen overprikkeld. In een werk- of leeromgeving kan dit leiden tot vermoeidheid, concentratieproblemen of stress. Ook vinden veel mensen een slecht akoestisch klimaat in openbare gebouwen erg storend.”

NOISE CONTROL Acoustair is van oorsprong gespecialiseerd in lawaaibeheersing en stille ventilatievoorzieningen in

woningen. In de industriële wereld zorgen ze voor ‘noise control’ van machines en apparaten die geluid produceren. In de medische wereld levert Acoustair stille ruimtes, met name op afdelingen voor gehooronderzoek. “Die stille ruimtes zijn aan de binnenkant geluidsabsorberend uitgevoerd. Dit zorgt voor een prettige akoestiek.” Met deze basis gaat Acoustair nu een breder pakket aan oplossingen aanbieden. “We voegen nu ook akoestisch comfort toe aan andere ruimtes. We zien dat in nieuwbouwprojecten

‘Je hebt talloze mogelijkheden met akoestische panelen’ 80

meer aandacht komt voor geluid, maar de regelgeving voor architecten omtrent akoestiek is niet helder.” Lugtenburg vergelijkt de situatie met die in Groot-Brittannië. Daar zijn voor het onderwijs inmiddels strengere regels ingevoerd om het leefklimaat en het comfort op scholen te verbeteren. Dat zou in Nederland ook beter kunnen. “Kijk naar gymzalen en sporthallen. Er zijn docenten die blijvende gehoorschade hebben opgelopen tijdens hun werk.” Een ander voorbeeld noemt hij de horeca. “In sommige restaurants word je gek van de

herrie. Maar ook op kantoren is het vaak slecht gesteld met het akoestisch comfort. Bestaande, oudere gebouwen hebben vaak hoge plafonds. Kantoren waar meerdere mensen in een ruimte werken, kampen vaak met geluidsoverlast.” Hier is vaak met niet al te ingewikkelde ingrepen iets aan te doen. Hoe? “Door bijvoorbeeld SoundSorba akoestische panelen aan te brengen op delen van het plafond of aan de wand. Met visueel aantrekkelijke, geluiddempende panelen en verlaagde eilanden. Die panelen kunnen worden afgewerkt met textiel of een coating, maar ook met fotodoek voorzien van afbeeldingen of kunstwerken. Je hebt dus talloze mogelijkheden: van heel rustig tot heel druk. Als architect is het interessant om daarmee te spelen.”

MARKTHAL Maar akoestisch comfort is meer dan Spielerei. Acoustair biedt zich daarom aan als akoestisch specialist om architecten te wijzen op de verschillende mogelijkheden. “Aan de hand van een ruimte kunnen wij aangeven waar de zwakke schakels zitten in een ontwerp. Verder bieden we advies over de juiste materialen op de juiste plaats, om het comfort van zo’n ruimte te verbeteren. Een voorbeeld van een goed uitgevoerd project noemt Lugtenburg de Markthal in Rotterdam. “Het is een enorme ruimte, maar de akoestiek is goed. Het plafond bestaat uit geperforeerde panelen met daarachter absorptiemateriaal. Die vormen vervolgens samen één groot kunstwerk. Als je naar boven kijkt

‘Akoestisch comfort is meer dan Spielerei’ zie je een fraaie plafondschildering en je kunt elkaar goed verstaan.” Nu is de Markthal speciaal ontworpen voor zijn functie: een markthal zijn. Voor een kantoorgebouw gelden andere normen en regels. “Het plafond wordt daar soms gebruikt voor warmte- of koelvoorzieningen. Daardoor zijn de mogelijkheden beperkt. Wanden staan vaak vol kasten die het geluid hooguit wat verstrooien. Of er zijn ramen die niet open kunnen. Geluidsabsorptie wordt uitgedrukt in aantal vierkante meter ‘open raam’. Door een open raam loopt het geluid letterlijk weg. Onze missie is het toevoegen van

materiaal dat bijna voldoet aan de functie van een open raam. Bij Acoustair weten we dat er voor elke ruimte een oplossing is.” Tot dusver wordt een akoestisch specialist vooral ingezet bij projecten als een theater of bioscoop. Dit ziet Lugtenburg graag veranderen. “Er zijn zoveel meer gebouwen die vragen om rust en stilte. Je wenst voor iedereen het beste comfort in zijn omgeving, thuis, in het onderwijs of op het werk. Een goede akoestiek biedt alleen maar voordelen.” www.acoustair.com

81

DE LEVERANCIER

MARKT VISIE

ARCHITECT HANS VESSEUR: “HET IS DE COMBINATIE VAN EEN MOOI ÉN FUNCTIONEEL ONTWERP.” FETIM PROFESSIONAL Architect Hans Vesseur ontwierp het schoolgebouw van Visio in Grave. Het gebouw biedt plaats aan leerlingen met een visuele beperking en is ontworpen vanuit de visie dat een gebouw in dienst van de gebruiker moet staan.

UITDAGING “Het ontwerpen van een schoolgebouw voor kinderen met een visuele beperking is een mooie uitdaging, die vraagt om inlevingsvermogen. Het maken van een goed ontwerp is ook een kwestie van goed doorvragen en communiceren met de klant.” vertelt Hans Vesseur.

ONTWORPEN VOOR DE DOELGROEP “Het gebouw is ontworpen voor de doelgroep en dat komt in diverse aspecten van het ontwerp terug. Personen met een visuele beperking gebruiken bijvoorbeeld vormen en kleurcontrasten om zich te kunnen oriënteren. Het gebouw is dan ook in blokken opgedeeld. Routing is heel erg belangrijk voor deze doelgroep.”

OPVALLEND EN GEDURFD KLEURGEBRUIK Het kleurgebruik van de architect is opvallend en gedurfd, maar achter de kleurkeuze schuilt een verhaal. “Kleuren kunnen visueel beperkte kinderen helpen met de oriëntatie. Lichte en donkere kleuren op de

gangen helpen de leerlingen met de oriëntatie: de ene kant van de gang is in een donkere kleur geschilderd

‘Het gebouw moet in dienst van de gebruiker staan.’ 82

en de andere kant in een lichte kleur. Leerlingen weten in welke richting ze lopen doordat de muur aan hun rechterhand donker van kleur is. Plinten en kozijnen zijn in een contrasterende kleur uitgevoerd. Ook het gebruik van structuren heeft een functie: ruwe oppervlakken in de vloer maken de routing tastbaar. Het eindresultaat is een combinatie van een mooi ontwerp en functionaliteit.” legt de architect uit.

Project: Architect:

Visio Grave Hans Vesseur

Opgeleverd: 2015 Het schoolgebouw van Visio Grave werd ontworpen door Hans Vesseur. De bestaande sportfaciliteit (met zwembad) moest in dit ontwerp worden behouden. Het gebouw wordt verwarmd via een warmtepomp, het zwembad fungeert in dat concept als tijdelijke opslag van overtollige warmte. Het ontwerp kenmerkt zich door een combinatie van een mooi ontwerp met functionaliteit en aandacht voor de doelgroep.

GEVELBEKLEDING “De keuze voor de contrasterende kleuren in de gevelbekleding is voortgekomen uit het kleurgebruik aan de binnenkant van het gebouw. Het gebouw krijgt daardoor een heel herkenbare uitstraling. Het materiaal moest natuurlijk beschikbaar zijn in passende kleuren, maar ook duurzaamheid en een onderhoudsarm karakter waren belangrijk in de overweging. Bovendien heeft de bestaande sportfaciliteit met zwembad en sportzaal, die in het nieuwe ontwerp moest worden geïntegreerd, een enorme hoogte en ik wilde absoluut geen onderbrekingen door koppelprofielen in de gevelbekleding. De keuze is gevallen op Protex gevelbekleding: een materiaal dat de voordelen van hout en kunststof combineert.

‘De keuze voor de contrasterende kleuren in de gevelbekleding is voortgekomen uit het kleurgebruik aan de binnenkant van het gebouw. Het gebouw is daardoor heel herkenbaar.’

LICHT EN VERLICHTING “Het zwembad is overigens niet voorzien van ramen: een bewuste keuze. Het schitteren van het zonlicht op het water zou voor de leerlingen onprettig zijn. Licht en verlichting zijn meer dan zuiver functionele elementen. Licht kan ook rust creëren. Leerprestaties verbeteren. We wilden dan ook verlichting die meerwaarde zou bieden. De keuze is gevallen op speciale LED-verlichting; het licht wordt afgestemd op het daglicht en de natuurlijke kleur van het daglicht wordt nagebootst. Leerlingen zijn daardoor productiever en de school is daar ook erg enthousiast over.” www.gevelnet.nl 83

DE LEVERANCIER

MARKT VISIE

DIGITAAL SLUITSYSTEEM VOOR HET HAVENBEDRIJF ROTTERDAM DWDK

Het digitale sluitsysteem iLOQ bleek goed te passen bij de diversiteit aan objecten van het Rotterdamse Havenbedrijf. Richard de Wit van DWDK adviseerde, inventariseerde en is nog altijd betrokken. Loodsen, sluizen, kantoren, radarposten; een kaart aan de muur van de gespreksruimte geeft de enorme omvang van de Rotterdamse haven weer. En voor de objecten binnen de vele vierkante kilometers haventerrein die het Havenbedrijf

beheert, was een nieuw sluitsysteem nodig. “De certificering van het bestaande sluitsysteem zou verlopen”, vertelt Hans van Oostenbrugge, projectleider bij het Havenbedrijf Rotterdam (HbR). “We gingen ons oriënteren op een goede vervanger.” Het team, onder leiding van Van Oostenbrugge, had een voorkeur voor het iLOQ-systeem. “Maar we wilden de markt verkennen. We zochten een adviseur en kwamen al snel tot de conclusie dat je bij een adviseur vaak een

sluitsysteem krijgt. Richard kijkt verder dan alleen het te kiezen product. Hij kijkt naar toekomstbestendigheid en in deze specifieke situatie ook naar de diversiteit van onze objecten.”

DE BESTE OPLOSSING “Ze belden me tijdens mijn vakantie”, zegt Richard de Wit met een glimlach. “Ik ben altijd bereikbaar.” Zijn bedrijf, DWDK, geeft advies op maat over deurbeveiliging en kijkt naar budget, gebruikerspraktijk en eisen op het gebied van veiligheid. DWDK vindt daarbij klantvriendelijkheid zo belangrijk dat het in de naam van het bedrijf is opgenomen: De Wit Doordacht Klantvriendelijk. Al snel bleek dat het iLOQ sluitsysteem voor het Rotterdamse Havenbedrijf inderdaad de beste oplossing was. “iLOQ is een digitaal sluitsysteem dat anders gevoed wordt dan alle andere systemen, namelijk zonder batterijen, accu’s of bedrading”, vertelt De Wit. “iLOQ genereert energie door het insteken van de sleutel. Met die energie kunnen in de sleutel én in de cilinder de geprogrammeerde toegangsrechten worden gecontroleerd.” Bij verlies van een sleutel is de directe vervolgschade niet meer dan het vervangen en of blokkeren van die ene sleutel.

‘Ik heb nog een foto van rijen sleutelkasten, allemaal vol. Dat is gewoon voorbij.’ 84

GEEN NETWERKAANSLUITING In het dagelijks gebruik is het sluitsysteem niet afhankelijk van batterijen en elektriciteit, dat was voor het Havenbedrijf een grote pré. Van Oostenbrugge wijst op de kaart van het havengebied. “Er zitten objecten tussen in gebieden zonder netwerkaansluiting. Of objecten die maar twee keer per jaar open gaan, dan wil je niet afhankelijk zijn van een batterij of een niet goed werkend wifi-netwerk.” Daarnaast is het een groot voordeel dat één sleutel meerdere deuren kan openen. De rechten daarvoor worden digitaal vastgelegd en kunnen aangepast worden. “Er waren zóveel sleutels in omloop”, vertelt Van Oostenbrugge. “Alle afdelingen hadden andere sluitsystemen. Ik heb nog een foto van rijen sleutelkasten, allemaal vol. Dat is gewoon voorbij.” Ook de kostenpost van verloren sleutels en cilinders en sloten die vervangen moesten worden, is verdwenen. “Geen gedoe meer”, vat Van Oostenbrugge het samen.

‘Bij een klein bedrijf krijg je échte aandacht.’

BEHEERDERS Voordat er ook maar één slot kon worden aangepast, moest uitgebreid in kaart worden gebracht welke objecten een iLOQ zouden krijgen en wie toegangsrechten zou krijgen voor welke deur. “Vooral het inventariseren was een klus”, zegt Van Oostenbrugge. “Maar daar bleek Richard goed in.” “Het is voor een groot deel mensenwerk”, vertelt de Wit. “Je hebt te maken met kennis in de hoofden van medewerkers. De kennis over de gebouwen, de deuren en de gebruikers lag bij de beheerders.” Van Oostenbrugge koos er dan ook voor de beheerders van de afdelingen al snel bij het proces te betrekken. “Dat was een goed idee”, zegt hij.

“Want zo was er ook geen overdracht. De mensen die er mee moeten werken, zijn vanaf het begin ingevoerd in het nieuwe systeem.”

VOORUITSTREVEND Het Havenbedrijf Rotterdam (HbR) heeft als doelstelling de versterking van de concurrentiepositie van de Rotterdamse haven als logistiek knooppunt én industriecomplex van wereldniveau. De kerntaken van het HbR zijn de duurzame ontwikkeling, beheer en exploitatie van de haven en het handhaven van de vlotte en

veilige afhandeling van de scheepvaart. “En dit systeem hoort daar bij”, zegt Van Oostenbrugge. “Een vooruitstrevend sluitsysteem past bij het Havenbedrijf.” Na de uitgebreide inventarisatie en het voeden van het systeem, heeft het plaatsen van de bijna 1300 cilinders een jaar geduurd. De ervaringen met iLOQ zijn uitstekend. “De eerste locaties lopen nu een jaar”, vertelt Van Oostenbrugge. “En ik hoor niks. Dat betekent dat het goed is. Als er problemen waren geweest, had ik het al lang gehoord!” Hij is ook tevreden over de betrokkenheid van DWDK. “Bij een klein bedrijf als dit krijg je échte aandacht.” Richard de Wit knikt bevestigend: “We blijven achtervang, dat hoort bij het onderhoudscontract. We tellen geen uren, we zorgen gewoon dat alles goed loopt.” DWDK BV Achterstraat 4 4012 BS Kerk-Avezaath T +31 (0)344 614 654 www.dwdk.nl 85

INZENDINGEN IDENTITEIT & ICOONWAARDE

MUSA, ROTTERDAM

DE RESIDENT, DEN HAAG

Architect diederendirrix Opdrachtgever Wooncompas Bouwperiode 17-02-2013 tot 17-05-2015 Beeld Arthur Bagen

Architect architectenbureau cepezed b.v. / HofmanDujardin Opdrachtgever Rijksvastgoedbedrijf Bouwperiode 15-04-2014 tot 24-03-2015 Beeld Léon van Woerkom

86

BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2016

INZENDINGEN IDENTITEIT & ICOONWAARDE

HANDEL, AMSTERDAM PUUUR BLOK, AMSTERDAM Architect Atelier PUUUR Opdrachtgever Atelier PUUUR, Vink Bouw, zelfbouw Bouwperiode 15-12-2014 tot 09-07-2015 Beeld Luuk Kramer

BRANDWEERKAZERNE, BERGEN NH Architect Kerssens | de Ruiter Architecten Opdrachtgever Gemeente Bergen NH Bouwperiode 11-03-2014 tot 14-10-2015 Beeld Berhard Faber

BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2016

Architect MONK architecten Opdrachtgever All-in Real Estate i.s.m. Being Development B.V. Bouwperiode 08-11-2013 tot 24-04-2015 Beeld Peter Cuypers

BIOSCOOP KINEPOLIS, DORDRECHT Architect Snelder Architecten Opdrachtgever Kinepolis, Gent Bouwperiode 08-01-2015 tot 25-12-2015 Beeld Luuk Kramer

87

INZENDINGEN IDENTITEIT & ICOONWAARDE

GEMEENTEHUIS, BLOEMENDAAL TANKSTATION BRAND OIL ‘DE POORT’, ZUTPHEN

Architect Rudy Uytenhaak Architectenbureau Opdrachtgever Gemeente Bloemendaal Bouwperiode 01-02-2014 tot 25-06-2015 Beeld Dirk Verwoerd

Architect Maas Architecten Opdrachtgever Cor Brandsma Bouwperiode 01-07-2014 tot 23-12-2014 Beeld Harry Noback, Peter Westerhof

LIDL, DONGEN Architect Architectenbureau van den Heuvel Opdrachtgever Leasimmo B.V. te Dongen Bouwperiode 03-08-2014 tot 15-07-2015 Beeld Michel Kievits

88

MCDONALD’S COOLSINGEL 44, ROTTERDAM Architect mei architects and planners Opdrachtgever McDonald’s Coolsingel, franchise ondernemer Dhr. Ooms Bouwperiode 01-02-2015 tot 27-03-2015 Beeld Jeroen Musch

BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2016

INZENDINGEN IDENTITEIT & ICOONWAARDE

RABOBANK TILBURG E.O., TILBURG Architect Geert van den Oetelaar . Architect Opdrachtgever Rabobank Tilburg e.a. Bouwperiode 01-03-2014 tot 28-02-2015 Beeld Marcel Fischer

BEZOEKERSCENTRUM DE NEDERLANDSCHE BANK, AMSTERDAM Architect Inbo Opdrachtgever De Nederlandsche Bank Bouwperiode 01-04-2014 tot 06-08-2015 Beeld Jan de Vries

HILTON AMSTERDAM AIRPORT, SCHIPHOL Architect Mecanoo architecten Opdrachtgever Schiphol Hotel Property Company (Schiphol Real Estate) Bouwperiode 02-01-2013 tot 16-12-2015 Beeld Mecanoo architecten

BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2016

TIMMERHUIS, ROTTERDAM Architect OMA Opdrachtgever Gemeente Rotterdam Bouwperiode 20-04-2013 tot 11-12-2015 Beeld Ossip van Duivenbode

89

INZENDINGEN IDENTITEIT & ICOONWAARDE

CORROSIA, ALMERE HAVEN DE BUSSEL, OOSTERHOUT Architect DP6 architectuurstudio i.s.m. 3TO Opdrachtgever Gemeente Oosterhout Bouwperiode 03-03-2014 tot 17-07-2015 Beeld Michel Kievits

Architect Rik Lagerwaard Architect BNA BV Opdrachtgever de Alliantie Bouwperiode 03-02-2014 tot 01-09-2015 Beeld Teo Krijgsman

WATERCAMPUS, LEEUWARDEN

JOHANNA, UTRECHT

Architect GEAR architecten coöperatie Opdrachtgever Gemeente Leeuwarden Bouwperiode 01-09-2013 tot 01-12-2014 Beeld René de Wit

Architect OnixNL Opdrachtgever SSH Bouwperiode 01-11-2013 tot 01-07-2015 Beeld Peter de Kan, Peter van der Knoop, Michael van Oosten

90

BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2016

INZENDINGEN IDENTITEIT & ICOONWAARDE

ARNHEM CENTRAAL, ARNHEM Architect UNStudio Opdrachtgever Gedelegeerd opdrachtgever ProRail. Ministerie van Infrastructuur & Milieu, Gemeente Arnhem. Bouwperiode 01-01-2001 tot 31-10-2015 Beeld Siebe Swart

MUSEUMPLEIN LIMBURG, KERKRADE Architect Shift architecture urbanism Opdrachtgever Discovery Center Continium Bouwperiode 01-09-2014 tot 20-10-2015 Beeld René de Wit

ONDERGRONDSE PARKEERGARAGE KATWIJK AAN ZEE, KATWIJK

ERMELO, 12 PORTIEK & 6 ‘OPTOP’ APPARTEMENTEN, ERMELO

Architect Royal HaskoningDHV Opdrachtgever Gemeente Katwijk Bouwperiode 01-07-2013 tot 30-04-2015 Beeld Luuk Kramer

Architect BA32 Opdrachtgever Uwoon Bouwperiode 04-05-2014 tot 20-03-2015 Beeld Romke Lemstra

BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2016

91

INZENDINGEN IDENTITEIT & ICOONWAARDE

‘T MELKHUISJE, HAARLEM Architect BureauVanEig Opdrachtgever Gemeente Haarlem, Martin Busker Bouwperiode 01-01-2015 tot 01-08-2015 Beeld Allard van der Hoek

SCHOUWBURG DE KAMPANJE, DEN HELDER Architect van Dongen-Koschuch Architects and Planners Opdrachtgever Ontwikkelingsmaatschappij Zeestad BV Bouwperiode 01-02-2012 tot 19-10-2015 Beeld Allard van der Hoek, Peter van Aalst

BUSSTATION, SCHIPHOL NOORD Architect Claessens Erdmann architects designers Opdrachtgever Schiphol Group/ Stadsregio Amsterdam Bouwperiode 01-09-2014 tot 18-05-2015 Beeld Luis Monteiro

MOTEL ONE, AMSTERDAM Architect ZZDP Architecten Opdrachtgever COD (Cradle of Development) Bouwperiode 01-01-2014 tot 31-07-2015 Beeld Michel Kievits

92

BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2016

INZENDINGEN IDENTITEIT & ICOONWAARDE

DRINKWATERPRODUCTIEBEDRIJF VECHTERWEERD, DALFSEN Architect Factor Architecten b.v. Opdrachtgever Vitens Bouwperiode 10-06-2013 tot 02-10-2015 Beeld IA Groep, Salverda, Vitens

POLDERWEG OOSTPOORT, AMSTERDAM Architect Heren 5 Architecten Opdrachtgever Ymere Bouwperiode 01-10-2014 tot 01-11-2015 Beeld Luuk Kramer

THE COUCH, AMSTERDAM Architect MVRDV Opdrachtgever TC IJburg Bouwperiode 24-03-2014 tot 20-08-2015 Beeld ScagliolaBrakkee

AMADEUS, DEN HAAG Architect Bedaux de Brouwer Architecten Opdrachtgever Provast & ASR Vastgoed Ontwikkeling Bouwperiode 02-09-2013 tot 02-03-2015 Beeld Michel Kievits, Bart van Hoek

BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2016

93

INZENDINGEN IDENTITEIT & ICOONWAARDE

GEMEENTEHUIS DRECHTERLAND, HOOGKARSPEL

W HOTEL, AMSTERDAM, NL

Architect De Zwarte Hond Opdrachtgever Bouwgroep Dijkstra Draisma Bouwperiode 01-11-2013 tot 01-04-2015 Beeld ScagliolaBrakkee

Architect Office Winhov Opdrachtgever Europe Hotels | Private Collection Bouwperiode 05-01-2013 tot 10-01-2015 Beeld Stefan Müller

KASTEEL DE KEVERBERG, KESSEL

HET PUNTSTUK - PRORAIL, UTRECHT

Architect DMV Architecten Opdrachtgever Stichting Behoud Kasteel de Keverberg Bouwperiode 01-09-2014 tot 09-09-2015 Beeld John Lewis Marshall

94

Architect de Jong Gortemaker Algra architecten en ingenieurs Opdrachtgever ProRail Facility Management (www.ProRail.nl) Bouwperiode 01-01-2014 tot 27-03-2015 Beeld Christian Richters

BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2016

INZENDINGEN IDENTITEIT & ICOONWAARDE

HOUTHAVEN BLOK 0, AMSTERDAM Architect Marcel Lok_Architect (ML_A) Opdrachtgever Building4you developments Bouwperiode 10-02-2014 tot 25-09-2015 Beeld Luuk Kramer

ZUIDERPARK-STADWALZONE, PARKEERGARAGE ST.-JAN, ‘S-HERTOGENBOSCH Architect Studio Leon Thier i.s.m. Arcadis Bouwinfra / MTD Landschapsarchitecten / Van Roosmalen Van Gessel e.p. Opdrachtgever Gemeente ‘s-Hertogenbosch Bouwperiode 01-01-2013 tot 21-07-2015 Beeld Peter de Ruig

BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2016

95

In het entree-atrium van De Resident in Den Haag is de maatwerklift van Lakeman Liften een echte blikvanger. Deze glazen lift met twee stopplaatsen is rolstoeltoegankelijk, licht en transparant. Alleen het buisframe en de geleiding zijn te zien. Bijzonder is dat de bovenkant van de schacht open is. Dit zorgt niet alleen voor extra transparantie, maar voldoet ook aan de wens om zo min mogelijk materiaal te gebruiken.

L I F T E N - E N M A C H I N E FA B R I E K

96

ACO - Specialist in afwatering van parkeergarages Het komt nogal eens voor: Wateroverlast in parkeergarages. Het water kan van allerlei kanten komen en overlast veroorzaken. Om dit te voorkomen worden passende voorzorgsmaatregelen genomen zodat bezoekers op een aangename en veilige manier gebruik kunnen maken van een parkeergarage. Voor het opvangen, zuiveren en afvoeren van water uit boven- en ondergrondse parkeergarages heeft ACO de juiste oplossingen.

www.aco.nl

www.techniglaz.nl info@techniglaz.nl +31(0)10-5241000

SOLAR PowerGlaz is een zonne-energie product op maat. Alle mogelijke vormen en samenstelling zijn binnen de limieten van glas mogelijk. Het biedt de mogelijkheid om te variëren met het aantal zonnecellen om zo de ideale verhouding te creëren tussen daglicht en op te wekken energie. Hermans Techniglaz is al vele jaren de exclusieve leverancier van PowerGlaz in de Benelux, met o.a. als projecten: The Edge in Amsterdam, Alliander in Arnhem, Grotius gebouw in Nijmegen, Weg van de Toekomst, The Cloud in Amsterdam. SOLERA® is een uniek licht-diffuserend isolatieglas, waarbij het licht onder een grote hoek gelijkmatig verdeeld wordt in alle richtingen. Hierdoor ontstaat een comfortabel spectrum aan licht, dit i.c.m. met een U-waarde tot wel 0.22 W/M²K! SUNTUITIVE Glas Het zelf-dimmende glas dat geleidelijk en dynamisch donkerder kleurt wanneer het door zonlicht verwarmd wordt. Bij bewolkt weer, zonder direct zonlicht blijft het glas volledig helder. Simpel, zeer effectief en volledig onderhoudsvrij!

DAYLIGHT 97

SAMEN BOUWEN AAN EEN DUURZAME WERELD Ami bouwbeslag is nu cradle to cradle gecertificeerd TM

MVO Gecertificeerd door SKG-IKOB

VOOROPLOPEND IN ALUMINIUM AMI BV, Spikweien 70, 5943 AD Lomm (NL), (077) 473 74 75, verkoop@ami.nl, www.ami.nl

bouw beslag

IHC Interior

,Ğƚ EĂƟ ŽŶĂĂů ƌĐŚŝĞĨ ͮ KŶƚǁĞƌƉ͗ sĂŶ ŝũŬ Θ sĂŶ ĚĞƌ >ƵďďĞ

IHC Interior interior@royalihc.com www.ihcinterior.com

98

Isolatieoplossingen van Termokomfort

Milieubewust en innovatief! Door alle aandacht voor energiebesparing en milieu in de media is het isoleren van woningen en gebouwen ‘hotter’ dan ooit. Bij Termokomfort is de isolatie van gebouwen pas echt in ‘groene’ handen. Dat komt onder andere omdat we recyclebare en biologisch afbreekbare grondstoffen voor onze isolatieproducten én -systemen gebruiken die zorgen voor een minimale belasting van het milieu. BioFoamPearls bijvoorbeeld is 100% plantaardig, cradle-to-cradle gecertifi ceerd en biedt de allerhoogste isolatiewaarde in de markt.

100% natuurlijk product Gecertificeerd energiezuinig Hoogste isolatiewaarden in de markt 100% veilig voor mens en milieu Flexibel in de verwerking Inzetbaar voor vele vormen van isolatie

dakisolatie

spouwisolatie

kruipruimteisolatie

Bel vandaag nog voor een vrijblijvend gesprek en wij vertellen u graag hoe Termokomfort de beste ‘groene’ isolatieoplossingen in de markt kan bieden! akoestische isolatie

(036) 538 75 58 www.termokomfort.nl

maakt het behaaglijk

99

DE LEVERANCIER

MARKT VISIE BAKSTEEN INZICHTELIJK, VAN MATERIALISATIE TOT REALISATIE. KERAMIA Keramia is sinds 2001 de 100% onafhankelijke groothandel in bouwkeramiek. Met een keramisch assortiment dat zijn oorsprong vindt in de natuurlijke grondstof klei biedt Keramia een ruime collectie baksteen, dakpannen en straatbakstenen. Binnen onze specialisatie baksteen ontwerpen, ontwikkelen en verfijnen wij een verfrissende visie op het werken met dit natuurproduct. Van schets tot bouwkeet ondersteunt Keramia projectbetrokkenen met een innovatieve 3-stappen workflow voor baksteen en biedt in elke fase van het bouwproces voordeel.

INZICHTELIJK MATERIALISEREN Tijdens de materialisatiefase werken wij uw baksteengevel tot in detail uit tot een VisuWall®. Deze geeft u een ongekend realistisch inzicht in uw baksteenselectie. Levensgroot, een-op-een in de allerhoogste kwaliteit en kleurecht. Het is alsof uw gevel er al staat, maar dan wel op basis van uw designparameters. Neem uw opdrachtgever mee in een verkenning van mogelijkheden van de baksteenselectie. Bestudeer het effect van verschillende voegkleuren in uw gevel, of bepaal gezamenlijk de optimale mengverhouding van een projectmix. Bekijk een geveldetail, of het kleurverloop

tussen verschillende bouwvolumes binnen uw project. Baksteensorteringen, kleurcombinaties en mixen, metselverbanden, voegkleur, -type en -diepte, schaduwwerking van details worden pixelperfect inzichtelijk gemaakt. Van ultramoderne productielocaties tot ambachtelijke ringovens, vanaf nu vergelijkt u appels met appels. Op onze eigen printafdeling worden uw VisuWalls onder streng kwaliteitsbeheer geprint. De kleurreproductie op deze prints is uniek. Uitermate geschikt voor welstandspresentaties, de inrichting van verkoopruimtes, woonworkshops, co-creatie trajecten, werkoverleg, bouwaanvragen en tenders. U kunt uw monsterborden van 1,5 m2 vanaf nu dus oprollen.

TIJDBESPAREND UITWERKEN Tijdens de voorbereidingsfase van uw project ondersteunt Keramia u met een projectbibliotheek van de

‘U kent ons van de geprinte monsterborden.’ 100

geselecteerde bakstenen. Hierin vindt u texturen en details van ongekende kwaliteit; kleurecht én nauwkeurig gemaatvoerd. Deze zijn eenvoudig te mappen in uw 3D-model waardoor u in no time op het hoogste niveau met baksteen modelleert, BIMt en rendert. Ervaar zekerheid over de kleurinput van uw texturen. De texturen vertegenwoordigen een fysieke gevelafmeting van maar liefst 30m2, zijn volledig random en kennen een nauwkeurige maatvoering. Hiermee blijven bewerkingen achteraf in Photoshop tot een minimum beperkt. Maar ook details zoals staande rollagen, penanten, koppenverbanden en custom metselpatronen levert Keramia voor uw project aan.

‘We zijn naast onze groothandel een softwarebedrijf gestart.’

DUURZAAM DOOR TECHNOLOGIE De workflow van Keramia spaart naast uw tijd ook het milieu. De noodzaak van fysieke monsterborden wordt een stuk kleiner tijdens de materialisatie met baksteen. Ze dienen hooguit om uw definitieve keuze te bevestigen. Ervaring leert dat onze technologie de gemengde afvalstroom van monsterborden (steen, mortel, lijm en hout) drastisch vermindert. Onze printafdeling is ingericht met een totaal schoon systeem. Geen fijnstof, geen geur, geen uitstoot van ozon en minimale afvalproductie. Voor onze on demand printservice is geen chemisch gecoat papier vereist. De geprinte VisuWalls kunnen bovendien zeer goed van inkt worden ontdaan bij recycling. Het bijeensprokkelen en matchen van texturen behoort tot de verleden tijd. U weet nu zeker dat iedereen in uw project, óók uw visualisatiebedrijf, met de juiste

informatie werkt. Modelleer ook met een door Keramia aangeleverde bibliotheek voor uw project en kies voor het snelste pad naar de hoogste kwaliteit!

ZEKER UITVOEREN Tijdens de uitvoeringsfase van uw project biedt Keramia u zekerheid. Verwachtingen en afspraken uit het voortraject worden opgefrist door het inzicht dat een VisuWall verschaft. Een duidelijke kwaliteitsfocus op het metsel en voegwerk vormt een aantrekkelijke bonus. De hand van de metselaar, weersomstandigheden en gebruikte mortel maken dat er op de bouwplaats interesse is in het ambacht van de metselaar. De fysieke proefmuur of prefab mock-up vormen de daadwerkelijke vertaling van de VisuWall naar de praktijk. Op de bouwplaats maakt een VisuWall in één oogopslag duidelijk welke baksteensortering wáár komt, in welk metselverband én hoe deze afgevoegd dient te worden. Deze VisuWalls hangen niet voor niets in menig bouwkeet, faalkosten verminderen door inzicht!

Nu kunt u volledig vrij materialiseren met baksteen en daarna toch gestandaardiseerd werken. Neem uw klant mee in úw visie op een gevel van baksteen. Uw stakeholders zien én beleven uw project, van product tot realisatie en dát zorgt voor betrokkenheid én enthousiasme. Keramia, voor als u met baksteen begint. www.keramia.nl

101

INZENDINGEN STIMULERENDE OMGEVINGEN

TROUW EN PAROOLGEBOUW, AMSTERDAM Architect Penta Architecten Opdrachtgever Boelens de Gruyter + TheStudentHotel Bouwperiode 04-09-2014 tot 15-07-2015 Beeld Penta Architecten, Fedde de Weert

102

GROENE BORG, WESTERBORK Architect BDG Architecten Ingenieurs Zwolle Opdrachtgever Gemeente Midden-Drenthe Bouwperiode 01-05-2014 tot 01-07-2015 Beeld Gerard van Beek

BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2016

INZENDINGEN STIMULERENDE OMGEVINGEN

24-UURS BRANDWEERKAZERNE, ARNHEM SPORTSEREEN, HUISSEN

Architect Van Pelt architecten bv Opdrachtgever Gemeente Arnhem Bouwperiode 03-01-2014 tot 16-11-2015 Beeld Michiel Verrijk

Architect van de Looi en Jacobs Architecten Opdrachtgever Gebelmij Vastgoed B.V. Bouwperiode 06-10-2008 tot 02-12-2015 Beeld Luuk Kramer

POLAK BUILDING, ROTTERDAM VICTOR J. KONINGSBERGERGEBOUW, UTRECHT

Architect Paul de Ruiter Architects Opdrachtgever Erasmus Universiteit Rotterdam Bouwperiode 01-05-2014 tot 25-08-2015 Beeld Jeroen Musch, Time van de Velde

Architect Ector Hoogstad Architecten Opdrachtgever Universiteit Utrecht Bouwperiode 12-06-2013 tot 06-04-2015 Beeld Petra Appelhof

BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2016

103

INZENDINGEN STIMULERENDE OMGEVINGEN

EERSTE NEDERLANDSE BUITENSCHOOL, DEN HAAG

NOORDERPOORT AUTOMOTIVE & LOGISTIEK, GRONINGEN

Architect Nieuwe Architecten Opdrachtgever De Haagse Scholen Bouwperiode 03-08-2014 tot 28-08-2015 Beeld Maarten van Schaik

Architect AAS Opdrachtgever Noorderpoort Bouwperiode 01-01-2014 tot 30-09-2015 Beeld Mark Secuur, Jacomien Boonstra

PARKGEBOUW BAARN, BAARN

ACADEMISCH MEDISCH CENTRUM, AMSTERDAM

Architect Pattynama Ahaus Architectuur Opdrachtgever Eemland Wonen Bouwperiode 12-11-2012 tot 23-10-2014 Beeld Manon Pattynama

104

Architect OD 205 architectuur bv Opdrachtgever Directoraat Huisvesting en Techniek Bouwperiode 01-12-2005 tot 15-07-2015 Beeld Mike Bink

BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2016

INZENDINGEN STIMULERENDE OMGEVINGEN

HOOFDKANTOOR A.S.R., UTRECHT

VLOTWATERINGBRUG, MONSTER

Architect Team V Architectuur Opdrachtgever ASR Nederland BV Bouwperiode 12-12-2012 tot 18-12-2015 Beeld Jannes Linders, Herman de Winter

Architect NEXT architects Opdrachtgever Gemeente Westland Bouwperiode 01-12-2014 tot 01-08-2015 Beeld Raymond Rutting

TIMMERFABRIEK, SCHIEDAM

DE ELFSTEDENHAL, LEEUWARDEN

Architect JHK Architecten Opdrachtgever GustoMSC Bouwperiode 01-04-2014 tot 01-09-2015 Beeld Marcel van der Burg

Architect GEAR architecten coรถperatie Opdrachtgever Gemeente Leeuwarden Bouwperiode 01-11-2014 tot 01-06-2015 Beeld Rene de Wit

BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2016

105

INZENDINGEN STIMULERENDE OMGEVINGEN

NEW WORLD CAMPUS, DEN HAAG

DE TWISTER, HORST

Architect Inbo Opdrachtgever Stichting New World Campus en Delta Development Group Bouwperiode 01-12-2014 tot 01-05-2015 Beeld Luuk Kramer

Architect Verheijen Smeets Architecten Opdrachtgever Dynamiek Scholengroep Bouwperiode 18-02-2015 tot 18-12-2015 Beeld Zebra Studios

RUDOLF STEINER COLLEGE, ROTTERDAM

CINECITTA, TILBURG

Architect Arconiko Architecten Opdrachtgever Gemeente Rotterdam en Stichting vrijescholen Zuidwest Nederland Bouwperiode 01-08-2014 tot 21-08-2015 Beeld Jeroen Musch

Architect PAN+ architectuur Opdrachtgever Cinecitta beheer bv Bouwperiode 01-06-2012 tot 01-08-2014 Beeld Vincent Nabbe

106

BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2016

INZENDINGEN STIMULERENDE OMGEVINGEN

ONDERWIJSMUSEUM DE HOLLAND, DORDRECHT Architect Bierman Henket architecten Opdrachtgever Gemeente Dordrecht Bouwperiode 05-11-2013 tot 07-09-2015 Beeld Joep Jacobs

DIFFER, EINDHOVEN Architect Ector Hoogstad Architecten Opdrachtgever FOM DIFFER Bouwperiode 02-09-2013 tot 06-04-2015 Beeld Petra Appelhof

1000MAHLERLAAN, AMSTERDAM

HELMER ES, ENSCHEDE

Architect OeverZaaijer architectuur en stedebouw Opdrachtgever G&S Vastgoed Bouwperiode 17-11-2013 tot 01-04-2015 Beeld Ronald Tilleman

Architect Rik Lagerwaard Architect BNA BV Opdrachtgever Stichting Mediant Bouwperiode 28-07-2014 tot 23-07-2015 Beeld Ruud Peijenburg

BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2016

107

INZENDINGEN STIMULERENDE OMGEVINGEN

DISTRIBUTIECENTRUM KRAAIJEVELD GROENTE EN FRUIT, MAASLAND LUCENT - HQ DE ALLIANTIE, HILVERSUM

Architect RoosRos Architecten Opdrachtgever Kraaijeveld Groente en Fruit B.V. Bouwperiode 01-06-2014 tot 18-12-2014 Beeld RoosRos Architecten

Architect Studioninedots Opdrachtgever de Alliantie Bouwperiode 15-01-2015 tot 01-12-2015 Beeld Peter Cuypers

TARWESTERK, ROTTERDAM Architect Artesk van Royen Architecten i.s.m. Ziegler Branderhorst stedenbouw en architectuur Opdrachtgever Gemeente Rotterdam, Dienst Stadsontwikkeling Bouwperiode 09-12-2014 tot 25-09-2015 Beeld Anja Schlamann

108

LOC FOCUS BEROEPSACADEMIE, BARENDRECHT Architect Royal HaskoningDHV Opdrachtgever Gemeente Barendrecht Bouwperiode 18-04-2014 tot 31-08-2015 Beeld Luuk Kramer

BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2016

INZENDINGEN STIMULERENDE OMGEVINGEN

SAXION EDITH STEIN, ENSCHEDE

DOC MORRIS, HEERLEN

Architect IAA Architecten Opdrachtgever Saxion Hogeschool Bouwperiode 02-06-2014 tot 30-07-2015 Beeld Tjeerd Derkink

Architect TBI + Architectenburo Olieslagers BV Opdrachtgever Bouwbedrijf Van De Ven Bouwperiode 01-10-2013 tot 31-03-2015 Beeld René Michel

BASISSCHOOL NEEL, ROERMOND

1E AMSTELVEENSE MONTESSORI SCHOOL, AMSTELVEEN

Architect Architectenbureau Coppen Opdrachtgever Gemeente Roermond Bouwperiode 27-02-2015 tot 14-08-2015 Beeld Aarde kunstwerkplaats

BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2016

Architect Architectenbureau Hoogeveen B.V. Opdrachtgever Gemeente Amstelveen Bouwperiode 01-04-2014 tot 30-01-2015 Beeld Luuk Kramer

109

INZENDINGEN STIMULERENDE OMGEVINGEN

KWR, NIEUWEGEIN

HAGAZIEKENHUIS, DEN HAAG

Architect architectenbureau cepezed b.v. Opdrachtgever KWR Watercycle Research Institute Bouwperiode 10-04-2013 tot 12-12-2014 Beeld Léon van Woerkom

Architect MVSA Architects Opdrachtgever HagaZiekenhuis, Den Haag Bouwperiode 01-05-2013 tot 23-02-2015 Beeld Michel Kievits

NEUSHOORN, LEEUWARDEN

VMBO BERKRODEN, BERKEL EN RODENRIJS

Architect DP6 architectuurstudio Opdrachtgever Gemeente Leeuwarden Bouwperiode 23-10-2014 tot 07-07-2015 Beeld Kristian Hoekman, Jonathan van Dijk

110

Architect 01-10 Architecten & Spring Architecten Opdrachtgever Christelijke Scholengemeenschap Melanchthon Bouwperiode 01-02-2014 tot 30-07-2015 Beeld Christiane Wirth, Luuk Kramer

BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2016

INZENDINGEN STIMULERENDE OMGEVINGEN

SPINOZA CENTRE FOR NEUROIMAGING, AMSTERDAM Architect AAARCHITECTEN bv Opdrachtgever Directoraat Huisvesting en Techniek AMC Bouwperiode 17-09-2013 tot 02-08-2015 Beeld Gerard Veerling

HELIX, WAGENINGEN Architect Wiegerinck architectuur stedenbouw Opdrachtgever Wageningen University & Research Bouwperiode 01-07-2013 tot 01-05-2015 Beeld Kim Zwarts

HOTEL, LEMMER

PLUS ULTRA, WAGENINGEN

Architect Jelle de Jong architekten Opdrachtgever De Vrij beheer bv Bouwperiode 01-09-2014 tot 01-04-2015 Beeld Thijs Wolzak

Architect Wiegerinck architectuur stedenbouw Opdrachtgever Kadans Science Partner Bouwperiode 01-12-2014 tot 01-12-2015 Beeld Kim Zwarts, Marloes Verhoeven

BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2016

111

INZENDINGEN STIMULERENDE OMGEVINGEN

GAZELLE INNOVATION & PRODUCTION CENTER, DIEREN

HOOFDKANTOOR PWN, VELSERBROEK

Architect Bronsvoort Blaak Architecten bna Opdrachtgever Koninklijke Gazelle Bouwperiode 03-06-2013 tot 01-06-2015 Beeld Klaas Tuin

Architect Kraaijvanger Architects Opdrachtgever PWN Bouwperiode 06-01-2014 tot 09-07-2015 Beeld Ronald Tilleman

MFA DE SPORTMOTOR, ROTTERDAM

STADHUIS, ALMELO

Architect Geurst & Schulze architecten Opdrachtgever Gemeente Rotterdam Bouwperiode 11-02-2014 tot 20-04-2015 Beeld Stefan Müller

112

Architect Kraaijvanger Architects Opdrachtgever Gemeente Almelo Bouwperiode 01-07-2013 tot 06-02-2015 Beeld Stijn Poelstra

BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2016

INZENDINGEN STIMULERENDE OMGEVINGEN

INALFA, VENRAY Architect Ibelings van Tilburg architecten Opdrachtgever Inalfa Roof Systems Group Bouwperiode 10-12-2014 tot 13-11-2015 Beeld Petra Appelhof

BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2016

113

Revolutionair Spectaculair Modulair

VELUX helpt u met gratis AutoCAD-tool en BIM-modellen VELUX modulaire lichtstraten zijn gebaseerd op een 100% modulair concept dat uitvoerige werkvoorbereiding compleet overbodig maakt. Daarbij biedt VELUX u simpele, bondige CAD-tools waarmee u snel nauwkeurige en visueel aantrekkelijke tekeningen en presentaties creĂŤert. Met andere woorden, wij hebben de lichtstraat gecompleteerd, zodat u verder kunt met uw project. 114

Ontwerpen met daglicht VELUX modulaire lichtstraten voor een beter binnenklimaat

VELUX BIM-objecten Snel, makkelijk en nauwkeurig

Download onze gratis CAD en BIM objecten: www.modulairelichtstraten.velux.nl 115

Revolutionair Spectaculair Modulair

De VELUX modulaire lichtstraten brengen een belangrijke verandering teweeg bij daglichttoetreding in de utiliteitsbouw. Voor het eerst is er een volledig geprefabriceerd lichtstraatsysteem verkrijgbaar dat alle voordelen van modulariteit biedt, alsook een elegant design en een hoogstaande energieprestatie. De VELUX modulaire lichtstraten zijn een uitstekende keuze voor zowel nieuwbouw als renovatie van alle soorten utiliteitsgebouwen, zoals kantoren, winkelcentra en zorg- en onderwijsinstellingen. Laat uw verbeelding spreken! Zoals bijvoorbeeld dit project, waarbij zonnecellen in het glas zijn toegepast. 116

VELUX modulaire lichtstraten Ontwerp in samenwerking met Foster + Partners

Ontwerpen met daglicht VELUX modulaire lichtstraten voor een beter binnenklimaat

Green Solution House, DK-3700 Rønne, Strandvejen 79, Bornholm Denemarken. Architect: bureau 3XN.com

Kom meer te weten: www.modulairelichtstraten.velux.nl 117

EUROPESE PRODUCENT VAN DAK- EN GEVELSYSTEMEN

JORIS IDE NV/SA | HILLE 174 | 8750 ZWEVEZELE | BELGIË | T +32 (0)51 61 07 80 | F +32 (0)51 61 07 81 | WWW.JORISIDE.COM

Is your roof

SUN(P)ROOF? RENOLIT ALKORBRIGHT 97% REFLECTIE Extreem lange levensduur Eenvoudige en snelle plaatsing Gemakkelijk te reinigen door de speciale clearcoat beschermlaag Doorlopende technische goedkeuring en BROOF t1

WWW.ALKORBRIGHT.COM 118

zwarte dakbaan RENOLIT ALKORBRIGHT

Toonzalen Massenhoven 03 475 15 15 Brugge 0496 29 65 24 Dendermonde 052 47 70 90 Kortrijk 0496 51 69 00

MODERNE DEUREN EN KASTEN OP MAAT. onzichtbare scharnieren met comfortsluiting | minimalistische omlijstingen | handenvrij te bedienen | modulair | OPENENÒINÒBEIDEÒRICHTINGENÒ\ÒTOCHT ÒENÒGELUIDSARMÒ\ÒGEÊNTEGREERDEÒVENTILATIEÒ\ÒPIVOTERENDEÒDEURENÒ x x x ANYWAYdoors biedt u een modulair maatwerk concept met hoogtechnologische en onderhoudsvriendelijke materialen. Al onze producten zijn toepasbaar in nieuwbouw en renovatie. Voor een vrijblijvende offerte met persoonlijke begeleiding nodigen wij u uit in één van onze toonzalen. www.anywaydoors.be | MODERNE BINNENDEUREN | GLAZEN DEUREN | PIVOTERENDE DEUREN | SCHUIFDEUREN | INLOOPKASTEN OP119 MAAT |

INZENDINGEN LEEFBAARHEID & SOCIALE COHESIE

DE HALLEN, AMSTERDAM

DE KLINKER, WINSCHOTEN

Architect Architectenbureau J. van Stigt bv Opdrachtgever stichting TramRemise Ontwikkelings Maatschappij Bouwperiode 01-01-2013 tot 06-02-2015 Beeld Hans Kuiper

Architect atelier PRO architekten Opdrachtgever Gemeente Oldambt Bouwperiode 01-01-2012 tot 01-01-2015 Beeld Roland Halbe, Eva Bloem

120

BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2016

INZENDINGEN LEEFBAARHEID & SOCIALE COHESIE

ONS HUIS NUNSPEET, NUNSPEET Architect Slaa + van Asselt architecten BNA Opdrachtgever Particulier Bouwperiode 01-07-2014 tot 30-04-2015 Beeld Jacco Herzog

UITBREIDING HOOFDVESTIGING GRAAFSCHAP COLLEGE, DOETINCHEM Architect Maas Architecten Opdrachtgever Graafschap College Bouwperiode 01-09-2014 tot 01-07-2015

BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2016

VOORMALIG ELSEVIERGEBOUW, AMSTERDAM Architect Knevel Architecten BV Opdrachtgever Woningstichting Rochdale / stichting DUWO Bouwperiode 01-05-2014 tot 01-09-2015 Beeld Leonard Faustle

12 SOCIALE HUURWONINGEN, SINT ANNAPAROCHIE Architect VNL architecten Opdrachtgever Wonen Noordwest Friesland Bouwperiode 01-03-2015 tot 01-10-2015 Beeld Gerard van Beek

121

INZENDINGEN LEEFBAARHEID & SOCIALE COHESIE

MFA LUMEN, ENSCHEDE Architect OnixNL Opdrachtgever VOF MFA Velve Lindenhof (De Woonplaats i.s.w.m. Ons Huis) Bouwperiode 01-07-2014 tot 01-07-2015 Beeld Peter de Kan

WINKEL CENTRUM ZUIDHOF, GELEEN Architect architectenbureau Verbruggen Opdrachtgever Vereniging van Eigenaren Winkel Centrum Zuidhof i.o. Bouwperiode 24-08-2015 tot 17-04-2015 Beeld Hay Verbruggen

122

ASIELZOEKERSCENTRUM TER APEL FASE 1, TER APEL Architect De Zwarte Hond Opdrachtgever BAM Bouwperiode 29-04-2015 tot 12-10-2015 Beeld Harry Cock, Jerry van der Weert

DE REÃœNIE, VEENENDAAL Architect opZoom architecten Opdrachtgever VolkerWessels Vastgoed, Patrimonium woonservice Bouwperiode 01-09-2014 tot 01-05-2015 Beeld Pim Geert, Klaas Tuin

BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2016

INZENDINGEN LEEFBAARHEID & SOCIALE COHESIE

BRAND NEW, BERKEL - ENSCHOT

BOUW VAN JOU!, DEVENTER

Architect Equipe Amsterdam Opdrachtgever particulier Bouwperiode 15-10-2014 tot 30-06-2015 Beeld René de Wit

Architect opZoom architecten Opdrachtgever Woonbedrijf ieder1 Bouwperiode 21-06-2014 tot 21-10-2015 Beeld Petra Appelhof, Pim Geerts

MEDISCH SPECTRUM TWENTE, ENSCHEDE

CAMPUS UILENSTEDE, AMSTELVEEN

Architect IAA Architecten Opdrachtgever Medisch Spectrum Twente Bouwperiode 29-05-2012 tot 22-07-2015 Beeld MST, IAA Architecten

BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2016

Architect NEXT architects Opdrachtgever Lingotto, DUWO studentenhuisvesting Bouwperiode 01-03-2014 tot 01-04-2015 Beeld Anja Robertus

123

INZENDINGEN LEEFBAARHEID & SOCIALE COHESIE

’T KARREGAT, EINDHOVEN

DE KAAYKHOEVE, ASSENDELFT

Architect diederendirrix / architecten-en-en Opdrachtgever Gemeente Eindhoven Bouwperiode 12-01-2014 tot 21-06-2015 Beeld Base Photography Helmond, Arthur Bagen

Architect Kuiper Steur architecten bna Opdrachtgever Stichting Voetbal Accommodaties Assendelft Bouwperiode 01-09-2014 tot 27-03-2015 Beeld ACKUIPER fotografie

HET ANKER, ZWOLLE

HART VOOR OIJEN, OIJEN

Architect MoederscheimMoonen architects Opdrachtgever Gemeente Zwolle Bouwperiode 01-03-2014 tot 01-06-2015 Beeld Harry Noback, Maarten Sipma

Architect André van de Ven architecten B.V. Opdrachtgever gemeente Oss Bouwperiode 02-06-2014 tot 28-08-2015 Beeld André van de Ven

124

BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2016

INZENDINGEN LEEFBAARHEID & SOCIALE COHESIE

RAVEL RESIDENCE, AMSTERDAM Architect OeverZaaijer architectuur en stedebouw Opdrachtgever Verweij Mungra Vastgoed / Ravam Bouwperiode 09-04-2014 tot 27-02-2015 Beeld Ronald Tilleman

STAYOKAY HOSTEL EN NATUURPODIUM, BERGEN OP ZOOM Architect Personal Architecture BNA Opdrachtgever Stichting NJHC Beheer Bouwperiode 01-10-2014 tot 01-06-2015 Beeld Ossip van Duivenbode

DE GAPER, IJSSELSTEIN

KERKJE, KLEIN WETSINGE

Architect WAS architectuur & design Opdrachtgever ARMS beheer B.V. Bouwperiode 12-05-2014 tot 18-09-2015 Beeld Eike Michler

Architect Jelle de Jong architekten Opdrachtgever Stichting Oude Groninger Kerken Bouwperiode 01-11-2013 tot 03-04-2015 Beeld Duncan Wijting

BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2016

125

INZENDINGEN LEEFBAARHEID & SOCIALE COHESIE

DE HOUTLOODS, TILBURG

TENNISPAVILJOEN, GILZE

Architect Bedaux de Brouwer Architecten Opdrachtgever Stichting De Houtloods Bouwperiode 01-03-2014 tot 01-05-2015 Beeld Inpetto fotografisch

Architect Van Beijsterveldt & Gommers architecten Opdrachtgever TC Gilze Bouwperiode 20-10-2014 tot 07-05-2015 Beeld Kees van Beijsterveldt

ERASMUSGEBOUW, NIJMEGEN

PLESMANBUURT, AMSTERDAM

Architect GSGarchitecten Opdrachtgever Radbouw Universiteit, UVB Bouwperiode 19-12-2014 tot 31-08-2015 Beeld RDA, GSG

Architect Steenhuis Bukman Architecten Opdrachtgever De Alliantie Ontwikkeling Bouwperiode 01-01-2013 tot 01-03-2015 Beeld Jannes Linders

126

BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2016

INZENDINGEN LEEFBAARHEID & SOCIALE COHESIE

BINNENBOS, ZEIST

ELCOMAPARK, VALKENSWAARD

Architect Architectenbureau JMW Opdrachtgever Lithos bouw & ontwikkeling Bouwperiode T 03-08-2015 Beeld Réne de Wit

Architect KdV architectuur Opdrachtgever Woningbelang Bouwperiode 03-03-2014 tot 02-02-2015 Beeld Arthur Bagen

CENTREE, ROTTERDAM

DE TANDWIELENFABRIEK, AMSTERDAM

Architect Juli ontwerp en advies B.V. Opdrachtgever Leyten bouwplanontwikkeling Bouwperiode 23-05-2013 tot 30-01-2015 Beeld Sebastian van Damme

BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2016

Architect Ronald Janssen Architecten i.s.m. Donald Osborne Architect Opdrachtgever Buro Amsterdam Bouwperiode 01-06-2014 tot 01-06-2015 Beeld Luuk Kramer

127

INZENDINGEN LEEFBAARHEID & SOCIALE COHESIE

WORLD OF FOOD, AMSTERDAM HET NOORDERPARKBAD, AMSTERDAM

Architect Harvey Otten en Ted Schulten Opdrachtgever Lingotto Bouwperiode 23-05-2014 tot 01-09-2015

Architect de Architecten Cie. Opdrachtgever Gemeente Amsterdam Bouwperiode 01-06-2013 tot 02-04-2015 Beeld Jeroen Musch

DE HELLING, HARLINGEN Architect Penta Architecten Opdrachtgever v/h De Bouwvereniging Bouwperiode 10-03-2015 tot 10-05-2015 Beeld Penta Architecten

128

BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR 2016

SGG

VIEWCLEAR

ÂŽ

Optimaal thermisch comfort en ongehinderd doorzicht? SGG VIEWCLEAR

biedt een nieuwe en unieke oplossing tegen condensatie op de buitenruit van zeer performant thermisch isolerend glas. Minder condens betekent meer doorzicht en extra zonnewarmte in uw gebouw!

MEER INFO? www.saint-gobain-glass.com

129

MARKT VISIE KRACHTIGE 3E DIMENSIE IN DE GEVEL ZERNIKE COLLEGE HAREN ALUCOBOND

Project naam: Straat: Materiaal: Gebouw eigenaar: Architect: Gevelaannemer: Oplevering: Copyright pictures:

130

Zernike College Haren Kerklaan Haren ALUCOBOND® plus White 16 Gemeente Groningen TEAM 4 Architecten, Groningen Metaalbouw TSV. BV, Nieuw Buinen Augustus 2015 Hennie Raaymakers

DE LEVERANCIER

ZERNIKE COLLEGE HAREN Het Zernike College is een onderwijsinstelling voor het voortgezet onderwijs. De uitvraag voor de selectie betrof het programma van eisen voor de bovenbouw van de HAVO en VWO afdelingen. Samen met een specifieke Montessori en Technasium afdeling en een sportafdeling completeren ze het programma. De circa 1400 leerlingen volgen in een gebouw van ongeveer 8000m2 het nieuwe onderwijs. Volgens de stedenbouwkundige opzet van Mathijs Dijkstra is het gebouwvolume in 3 lagen opgezet waarbij een centrale kantine met voordracht mogelijkheden over twee verdiepingen het belangrijkste focuspunt is. Via een grote centrale hal wordt het gebouw ontsloten. Direct vanaf de entree is er zicht in en door de kantine en zijn ook de gebruikers van de tweede bouwlaag, het Montessori onderwijs, zichtbaar. De tweede bouwlaag heeft een ingebouwde mogelijkheid tot uitbreiding van circa 6 lokalen. Ook kan de infrastructuur naar behoeven worden aangepast. De onderwijsclusters hebben een eigen doeltreffende opzet. Een duidelijk herkenbare eigen ‘voordeur’ (het domein is zichtbaar) met in het entree gebied altijd dezelfde voorzieningen als sanitair, lockers, concentratiewerkplekken en de kantoren van de teamleiders. De specifieke lokalen zijn als een kraag om de onderwijspleinen gedrapeerd.

Op de bovenste bouwlaag, die via een vide met een brede trap met de middelste bouwlaag verbonden is, worden het HAVO en VWO onderwijs gehuisvest. Dit zijn twee onderwijsclusters die met de eigen onderwijspleinen tegen elkaar aan liggen waardoor er eigenlijk sprake is van een freeflow onderwijsvloer van circa 2500 m2. Het ontwerp is te kenschetsen als een efficiënte opzet door een ontkoppeling van de draagstructuur van het inbouwpakket. De constructieve opzet is zeer doeltreffend en laat de gebruiker alle ruimte om op korte en lange termijn de plattegronden aan te passen aan het meest optimale onderwijskundige systeem. De gemeente Haren heeft samen met de adviseurs van Draaijer en Partners gekozen voor een realisatie van dit ontwerp via een DBMO constructie.

OVER ALUCOBOND Hoogwaardig, bestand tegen externe factoren en een unieke uitstraling, dat zijn de kwaliteiten die van ALUCOBOND® een duurzaam gevelbekledingsmateriaal maken dat beantwoordt aan de hoogste designvereisten. Het gevelmateriaal blinkt uit met zijn uitstekende producteigenschappen zoals ultieme vlakheid, een flexibele vervormbaarheid en een ruime keuze aan kleuren in diverse glansgraden van hoogglans tot mat, en van een reliëf tot een gladde afwerking. ALUCOBOND® voor geventileerde gevelbekledingssystemen combineert de aspecten van energie-efficiënt bouwen, kosten-efficiency en architectonische kwaliteit. De constructietechniek met gevelpanelen is geschikt voor nieuwbouw- en renovatieprojecten alsook voor dakconstructies en interieurtoepassingen. ALUCOBOND® is onderdeel van 3A Composites GmbH, vooral bekend van lichtgewicht composiet materialen voor, bouw, reclame en industrie toepassingen.

3A Composites GmbH Architecture & Display Europe Nederland: Mob: +316 469 129 44 Haro.Coolen@3AComposites.com www.alucobond.com 131

hilversums formaat handvorm zalm bont en waalformaat handvorm zwart FOTOGRAFIE: THEA VAN DEN HEUVEL

Rodruza brengt elk gebouw tot leven Omdat u geen doorsnee architect bent, houdt u niet van doorsnee werk. Bij Rodruza vindt u kwalitatief en esthetisch hoogwaardige gevelstenen die beantwoorden aan uw speciďŹ eke designwensen. Daarbij heeft u de keuze uit puur witte en zwarte gevelstenen, diverse grijsvarianten, krachtige oranje tinten en meer traditionele kleuren. U kunt de expressie van uw ontwerp accentueren met stootvoegloos metselwerk, het type metselverband, de diepte en kleur van de voeg en een gesinterde afwerking.

132

Dynamische medewerkers Naast onze gevelstenen zijn het onze dynamische medewerkers die elk gebouw samen met u tot leven brengen. Ze weten alles en nog meer van gevelstenen, staan u bij met helder en persoonlijk advies en zijn betrokken van de eerste tekening tot en met de oplevering. Daarnaast attenderen ze u onder meer op onze nieuwe collecties en nieuwe ontwikkelingen op het gebied van duurzaamheid. BIM Gevelsteenconfigurator U kunt het eindresultaat van uw ontwerp al in een zeer vroeg stadium beoordelen via een Revit BIM-file op basis van onze BIM-gevelsteenconfigurator. In deze file zijn de door u geselecteerde (mix van) gevelstenen, het metselverband, de voegkleur en de voegafmetingen levensecht gevisualiseerd. U vindt onze configurator op www.rodruza.nl/configurator. Contact Bel voor meer informatie +31(0)24 329 74 50 of stuur een e-mail naar info@rodruza.nl. Kijk voor een compleet overzicht van onze producten en diensten op www.rodruza.nl.

waalformaat handvorm oranje bont gesinterd FOTOGRAFIE: THEA VAN DEN HEUVEL

living bricks 133

NIEUW

LET’S PLAY!

BRENG UW KLEUR TOT LEVEN DOOR REFLECTIES VAN LICHT SPEEL MET HET LICHT OP UW GEVEL EN CREËER VARIATIES IN ÉÉN ENKELE KLEUR MET TRESPA® METEON® LUMEN DIFFUSE, OBLIQUE EN SPECULAR. ERVAAR TRESPA® METEON® LUMEN EN BESTEL UW STALEN OP NEW.TRESPA.COM

VERKOOP NEDERLAND Tel: +31 (0) 495 458 850 Info.Benelux@Trespa.com TRESPA.COM L90.0.0 Diffuse

134

L90.0.0 Oblique

L90.0.0 Specular

Leverbaar in 8 kleuren

135

MARKT VISIE PORSELEINEN TEGELS VOOR ARCHITECTONISCH DESIGN

DE LEVERANCIER

CERAMICHE REFIN

Tribes Mobile Office Network in Eindhoven. Ontwerp: Crielaers & Company. Tegels van Refin: collectie Fossil Foto door: Rika Looij

Met meer dan 50 jaar productieervaring is Ceramiche Refin een van de wereldmarktleiders op het gebied van de productie van tegels van porcellanato. Daarnaast bieden zij een van de grootste selecties architectonische porseleinen tegels die er op de markt zijn. Innovatie en creativiteit vormen de pijlers van de visie van Refin. Het onderzoeksteam werkt nauw samen met de medewerkers van hun technische in-house laboratorium om continu nieuwe producten met uniek en innovatief design te 136

ontwikkelen. Geavanceerde tegeltechnologie is een essentieel onderdeel van het versterken van de reputatie van Refin als marktleider op dit gebied. DesignTaleStudio van Ceramiche Refin is een langdurig creatief project waarbij ontwerpers en architecten de kans krijgen om de grenzen van tegeldesign te verleggen. Keramische tegels zijn steeds populairder geworden dankzij hun zeer hoge kwaliteit. De tegels van

Refin zijn duurzaam en bestand tegen krassen en vlekken. De tegels zijn geschikt voor zowel binnen als buiten, op vloeren en op muren en ze zijn beschikbaar in talloze kleuren en afwerkingen. Refin heeft een groot aantal verschillende tegelformaten in het assortiment, waaronder twee nieuwe grote formaten: 120x120 cm en 120x240 cm. Deze tegels zijn zeer geschikt voor het bedekken van grote oppervlakten die veel worden gebruikt en openbare ruimten en kunnen ook voor

Woonhuis in Beugen. Ontwerp: B Dutch interior Tegels van Refin: collectie Design Industry Foto door: Souraya Hassan – Studio Binti Home

Amsterdam Centraal Station Poortvrije Passages. Ontwerp: Merk-X Architecten, Benthem Crouwel Architects, Powerhouse Company Tegels van Refin: collectie Trail Foto door: Jannes Linders

Hoofdkantoor Koninklijke Gazelle in Dieren. Ontwerp: Bronsvoort Blaak Architecten bna. Tegels van Refin: collectie Pietre di Borgogna

geventileerde gevels met zichtbare en onzichtbare verankeringssystemen worden gebruikt. Het aanbod van Refin omvat ook OUT2.0, tegels van porcellanato met een dikte van 20 mm, die speciaal zijn ontworpen voor outdoor-toepassingen zoals tuinen, zwembaden of andere buitenruimtes. OUT2.0 wordt op dezelfde manier toegepast als elk soort beton of tegels van natuursteen (rechtstreekse plaatsing of verhoogde vloersystemen op tegeldragers), maar deze tegels profiteren van de voordelen van keramisch porselein, die dit product lichter en praktischer maakt. OUT2.0 is bestendig tegen vorst, schimmel, chemische aantasting en zware weersomstandigheden. Deze vloertegels voor buiten veranderen na verloop van tijd ook niet van kleur (de tegels zijn bestand tegen uv-straling), waardoor het ontwerp met dezelfde indoor-vloer behouden kan blijven. OUT2.0 is in veel verschillende formaten en afwerkingen beschikbaar. De oplossingen met porcellanato die door Refin worden aangeboden, kunnen worden gecombineerd met de meeste hedendaagse architectuurstijlen voor woningen of commerciĂŤle projecten.

Kantoren, winkelpanden, horecagelegenheden, openbare ruimten of ruimten waar veel wordt gelopen en woonhuizen zijn voorbeelden van omgevingen waarin de keramieken oppervlakten van dit bedrijf wereldwijd worden toegepast; een keuze die steeds gebaseerd is op de ongekende innovatie en het vooruitstrevende design van hun collecties, maar ook op de technologische inhoud en de productieprocessen die daaraan ten grondslag liggen.

Voorbeelden van recente projecten in Nederland: Poortvrije Passages in het Centraal Station in Amsterdam, het hoofdkantoor van Koninklijke Gazelle, Tribes Mobile Office Network en een woonhuis in Beugen..

Nederlands Country Manager: Attila Bongiovanni T: +31 627175038 E: a.bongiovanni@refin.it 137

138

2 WERKEN MET EEN ARCHITECTENBUREAU MEERWAARDE VAN DE ARCHITECT ERKENDE BNA BUREAUS PARTICULIER: MAAK UW DROOM WERKELIJKHEID ARCHITECT AAN HUIS ARCHITECTENWINKEL ZELF BOUWEN, MET EEN ARCHITECT SAMEN WERKEN AAN WAARDE WAARDE BIJ STIMULERENDE OMGEVINGEN WAARDE BIJ LEEFBAARHEID & SOCIALE COHESIE WAARDE BIJ PARTICULIERE WOONBELEVING WAARDE BIJ IDENTITEIT & ICOONWAARDE WAARDE BIJ DUURZAAM & INNOVATIEF WAARDE BIJ SNEL & SLIM

OPINIE: MEERWAARDE ARCHITECT ALGEMENE VOORWAARDEN ARCHITECTENSELECTIE MANIFEST BETER AANBESTEDEN

WERKEN MET EEN ARCHITECTENBUREAU

Meerwaarde van de architect

IN NEDERLAND MAG NIET IEDEREEN ZICH ARCHITECT NOEMEN. ALLEEN DIEGENEN DIE ZIJN INGESCHREVEN IN HET ARCHITECTENREGISTER HEBBEN DAAR VOLGENS DE WET RECHT OP DE ARCHITECTENTITEL. ZIJ HEBBEN ALLEMAAL EEN ARCHITECTUUROPLEIDING GEVOLGD. WERKEN MET EEN ARCHITECT GEEFT U MEERWAARDE, FUNCTIONEEL EN FINANCIEEL, EN OP ZOVEEL MEER VLAKKEN:

Technische meerwaarde De technische voorzieningen in het object zijn in orde en voldoen aan alle normen.

Maatwerk Een architect vertaalt uw specifieke wensen naar een goed gebouw, waardoor u niet gebonden bent aan standaardoplossingen. Binnen uw budget en de overige randvoorwaarden is vrijwel alles mogelijk.

Maatschappelijke en culturele meerwaarde Bouwen met een architect betekent zorg besteden aan alle aspecten. Hiermee draagt u bij aan de maatschappelijke en culturele waarde van de gebouwde omgeving.

Inspiratiebron Een architect stimuleert de ideevorming en draagt alternatieven aan. Hierdoor vergroot u de kans op een optimaal eindresultaat.

Geldelijke meerwaarde Een architect let overal op. Dat komt de kwaliteit van het gebouw ten goede. Meer kwaliteit betekent een hogere waarde. U investeert dus in een meeropbrengst bij eventuele verkoop. Bovendien weten architecten hoe ze energiezuinig of zelfs energieneutraal moeten bouwen, waardoor u op termijn veel kunt besparen.

Touwtjes in handen Een architect vervult in alle fasen de rol van regisseur. Hij houdt het overzicht en zorgt ervoor dat het complexe proces van (zelf) bouwen voor u als opdrachtgever behapbaar blijft. Rots in de branding Een architect vormt een buffer tussen u en alle andere betrokken partijen zoals aannemers en overheden. Zo betaalt u niet teveel en duren procedures niet langer dan noodzakelijk is. Bovendien controleert de architect of alle andere betrokken partijen hun werk goed en conform afspraak hebben gedaan. Vraagbaak Of het nu om gebruik van bepaalde materialen gaat of om een vergunningsaanvraag: een architect kent alle mogelijkheden en onmogelijkheden. Onaangename verrassingen blijven u bespaard. Functionele meerwaarde U krijgt een gebouw dat alle door u gewenste woon-, werk-, verblijfs- en andere functies in zich verenigt. Esthetische meerwaarde Het uiterlijk van zowel binnen- als buitenkant sluit aan bij wat u mooi vindt of wil uitstralen en zal ook in algemene zin als smaakvol ervaren worden.

140

Meer gebruiksgenot Het dagelijks gebruik van een omgeving waarin u zich prettig voelt, draagt dagelijks bij aan uw welbevinden. Het gebouw dat samen met uw architect tot stand komt, zit als gegoten.

WERKEN MET EEN ARCHITECTENBUREAU

Erkende BNA-bureaus

Alle bureaus die in Architecten 2016/2017 staan vermeld op de bureaulijst zijn door de BNA erkend. Ze zijn lid van de BNA, de enige branchevereniging van architectenbureaus in ons land.

KWALITEITSEISEN Een erkend BNA bureau voldoet aan een aantal eisen die van belang zijn voor een goede en verantwoorde uitoefening van het beroep. BNA-bureaus vinden titelbescherming immers een noodzakelijke, maar onvoldoende voorwaarde voor de uitoefening van het architectenvak. Architectenbureaus die zijn aangesloten bij de BNA hebben daarom onderling afspraken gemaakt over de wijze waarop ze hun vak willen uitoefenen. Verantwoordelijkheid, integriteit en professionaliteit staan daarbij centraal. Door lid te zijn van de BNA onderschrijven architectenbureaus de kwaliteitseisen en zijn ze verplicht zich daaraan te houden. Het is voor u als opdrachtgever dus een voordeel te kiezen voor een erkend BNA-bureau of dat nu een eenmanszaak is of een bureau met tientallen werknemers.

BNA-BUREAUKEURMERK De actuele lijst van erkende BNA-bureaus vindt u bij de gele pagina's achterin dit boek en is altijd te raadplegen op www.bna.nl. U kunt een erkend bureau ook herkennen aan het bureaulogo. Alleen erkende BNA bureaus mogen het logo voeren. Het is zowel in het Nederlands en in het Engels beschikbaar. Ook mogen erkende bureaus de lettercombinatie BNA in hun naam voeren. Ze beschikken bovendien over een op naam gesteld certificaat dat jaarlijks wordt verstrekt.

BNA ERKEND BUREAU

DE KWALITEITEN VAN EEN ERKEND BNA BUREAU Het erkend BNA bureau: is deskundig en vakbekwaam voor de opdracht Een erkend BNA-bureau mag alleen een opdracht aanvaarden als het beschikt over voldoende deskundigheid, vakbekwaamheid en bureaucapaciteit - dan wel deze van buitenaf inschakelt- om de opdracht te kunnen uitvoeren. De architecten die bij het architectenbureau werkzaam zijn ingeschreven in het wettelijke architectenregister. Daarmee voldoen ze aan de opleidingseisen die de Europese Unie aan architecten stelt. heeft een beroepsaansprakelijkheidsverzekering Een erkend BNA-bureau is verplicht verzekerd tegen de risico’s van beroepsaansprakelijkheid. De opdrachtgever kan er hierdoor op vertrouwen dat onverhoopte schade door de verzekering wordt gedekt. Elk jaar moeten de bureaus bij de BNA het nummer van hun verzekeringspolis melden om na te kunnen gaan of de bureaus aan de verzekeringsplicht voldoen. houdt kennis en vaardigheden op peil Ook zorgt het bureau dat de kennis en vaardigheden van architecten en andere medewerkers op peil blijven. De BNA heeft hiervoor de Permanente Beroepsontwikkeling (PBO) ontwikkeld. Onder andere bij de BNA Academie kunnen architecten en medewerkers bij architectenbureaus werken aan hun permanente beroepsontwikkeling. garandeert vertrouwelijkheid Het erkend BNA-bureau behandelt de door de opdrachtgever als vertrouwelijk verstrekte gegevens als zodanig. maakt deugdelijke afspraken Een erkend BNA-bureau mag alleen aan het werk gaan op basis van adequate afspraken met u als opdrachtgever. Het architectenbureau aanvaardt slechts opdrachten op basis van een overeenkomst waarin de wederzijdse rechten en plichten van opdrachtgever en architect deugdelijk zijn vastgelegd. Ook bij ontwerpwedstrijden moeten opdrachtgever en architectenbureau tevoren weten waar zij aan toe zijn.

141

draagt bij aan kennisontwikkeling Het bureau draagt bij aan collectief onderzoek. BNA Onderzoek entameert studies naar huidige en toekomstige bouwopgaven en de BNA ontwikkelt instrumenten die leden kunnen gebruiken bij de uitoefening van hun vak. toont zijn verbondenheid met het vak Door zijn aansluiting bij de BNA toont een bureau dat het oog heeft voor het collectieve belang en laat hij zijn betrokkenheid bij het beroep zien. Door zijn lidmaatschap draagt het bij aan de ontwikkeling van het vak, de ontwikkeling van instrumenten voor de vakbeoefening, de uitbouw van kennis en vaardigheden en de verbetering van het bouwproces. U profiteert daarvan als opdrachtgever.

GEDRAGSCODE De hierboven genoemde afspraken zijn vastgelegd in de lidmaatschapsverplichtingen en in een gedragscode. Alle leden moeten de BNA-gedragscode Verantwoordelijkheid, Integriteit & Professionaliteit naleven en zijn daarop aanspreekbaar. De architect is gehouden de opdrachtgever deskundig in een vertrouwenspositie als adviseur terzijde te staan. De architect behartigt de belangen van de opdrachtgever naar beste weten en kunnen, in het besef niet alleen verantwoordelijk te zijn jegens de opdrachtgever, maar ook tegenover mens, milieu en samenleving. De gedragscode is hieronder en op bna.nl/gedragscode te lezen.

BNA GEDRAGSCODE VERANTWOORDELIJKHEID, INTEGRITEIT & PROFESSIONALITEIT De gedragscode Verantwoordelijkheid, integriteit & professionaliteit van de Koninklijke Maatschappij tot Bevordering der Bouwkunst Bond van Nederlandse Architecten BNA, de branchevereniging van architectenbureaus, geeft aan hoe de leden zich bij de uitoefening van hun beroep willen gedragen en hoe ze zich willen opstellen ten opzichte van de samenleving, hun opdrachtgevers, bouwpartners, collega’s en medewerkers.

TOEZICHT Het College van Toezicht oordeelt – desgevraagd – over de wijze waarop de leden van de BNA hun 142

gedragscode

WERKEN MET EEN ARCHITECTENBUREAU

beroep uitoefenen en de gedragscode in acht nemen. Het College bestaat uit leden van de BNA. De voorzitter en secretaris zijn onafhankelijke juristen. Tegen uitspraken van het College kan in beroep worden gegaan bij de Raad van Beroep. Voor contactgegevens, zie pagina 228 van deze uitgave.

BEMIDDELING

Bij moeilijkheden tussen opdrachtgever en een bij de BNA aangesloten bureau of architect kan de deken een helpende hand bieden. De dekenen borgen de juiste uitoefening van het architectenberoep. Ze zijn wegwijzers, bemiddelaars en vertrouwenslieden, zowel voor opdrachtgever als architect. Daarbij houden ze altijd de rechten, belangen en plichten van de beroepsgroep voor ogen, waaronder de BNA-gedragscode Verantwoordelijkheid, Integriteit en Professionaliteit. Voor contactgegevens, zie pagina 228-229 van deze uitgave.

KERNWAARDEN

De gedragscode is gestoeld op drie kernwaarden: verantwoordelijkheid, integriteit en professionaliteit.

Verantwoordelijkheid De architect is zich bewust van het publieke belang van zijn functioneren in het maatschappelijk verkeer en van de bijdrage die hij bij de uitoefening van zijn beroep kan leveren aan de ontwikkeling van de ruimtelijke omgeving. Hij weet zich verantwoordelijk voor zijn werkzaamheden en handelt binnen het kader van zijn opdracht met respect voor mens, samenleving en milieu. Zijn zorg geldt zowel de gebouwde en ongebouwde omgeving als de participanten in de processen waarbij hij bij zijn beroepsuitoefening is betrokken. Integriteit De architect oefent zijn beroep uit naar eer en geweten. De architect maakt zich niet schuldig aan oneerlijke concurrentie en respecteert de principes van goed werkgeverschap. Als opdrachtnemer behartigt hij in een vertrouwenspositie onafhankelijk de belangen van de opdrachtgever, zonder zich op onoirbare wijze te laten beïnvloeden door nevenbelangen. De architect behandelt de in het kader van zijn opdracht verkregen vertrouwelijke informatie als zodanig.

WERKEN MET EEN ARCHITECTENBUREAU

Professionaliteit Bij de uitoefening van zijn beroep handelt de architect competent en vakbekwaam. Hij zorgt ervoor de beschikking te hebben over de voor zijn werkzaamheden benodigde kennis, vaardigheden, financiële en technische middelen. Zijn professionaliteit blijkt ook uit het vermogen om processen adequaat in te richten en aan te sturen en uit een solide bedrijfsvoering. De architect draagt bij aan een goede werkrelatie met collega’s en andere participanten in het bouwproces. Hij zorgt in de relatie met de opdrachtgever voor heldere communicatie en voorlichting.

DE REGELS IN DE PRAKTIJK 1 De architect die een opdracht in strijd acht met zijn verantwoordelijkheden voor mens, samenleving en milieu, vestigt de aandacht van de opdrachtgever hierop en zet zich in om de strijdigheid op te heffen. 2 De architect is transparant over de zakelijke en persoonlijke belangen die op een of andere wijze zijn functioneren zouden kunnen beïnvloeden. 3 De architect bedingt of aanvaardt geen geldelijk belang of enig ander voordeel van derden, noch kent deze toe aan derden bij het verkrijgen, verlenen, aanvaarden of uitvoeren van een opdracht anders dan de met de opdrachtgever overeengekomen beloning. 4 De architect houdt zich op de hoogte van de voor zijn vakgebied relevante ontwikkelingen en zorgt dat zijn kennis en vaardigheden evenals die van zijn medewerkers op het vereiste niveau blijven. 5 De architect zorgt ervoor te beschikken over voldoende deskundigheid, vakbekwaamheid en capaciteit van het bureau, dan wel deze van buitenaf in te schakelen, om de opdracht uit te voeren. 6 De architect aanvaardt opdrachten op basis van voorwaarden waarin de wederzijdse rechten en plichten van opdrachtgever en architect op schrift deugdelijk zijn vastgelegd.

8 De architect geeft erkenning aan het aandeel dat medewerkers, adviseurs, collega‘s en anderen in het ontwerp hebben gehad. Waar in deze code ‘hij’ is gebruikt, kan ook ‘zij’ worden gelezen. Deze code is vastgesteld door de ledenraad van de Koninklijke Maatschappij tot Bevordering der Bouwkunst Bond van Nederlandse Architecten BNA op 9 december 2015.Deze regels treden in werking met ingang van 1 januari 2016. De BNA code Verantwoordelijkheid integriteit & professionaliteit vervangt de Gedragsregels, zoals gewijzigd en vastgesteld op 5 maart 2014.

NALEVING Deze code geldt voor alle leden van de BNA, zowel bureauleden als persoonlijke leden. Daar waar ‘architect’ staat, moet ook ‘architectenbureau’ worden gelezen. De architect als werkgever informeert de medewerkers over deze code en ziet erop toe dat zij zich hieraan houden. De architect draagt er zorg voor dat deze code wordt nageleefd door alle personen die werkzaam zijn bij of verbonden zijn aan het bureau. De bestuurders zijn daarvoor verantwoordelijk en daarop aanspreekbaar in het kader van de handhaving van deze code.

HANDHAVING Onverminderd de rechten en plichten die voortvloeien uit het lidmaatschap van de BNA houden de leden zich aan de BNA-code integriteit en professionaliteit en de wet- en regelgeving van het land waarin het beroep wordt uitgeoefend. Op de naleving van deze gedragscode wordt toegezien door het College van Toezicht en de Raad van Beroep. De wijze waarop klachten kunnen worden ingediend en hoe ze worden behandeld is vastgelegd in het procesreglement en het reglement op het college van toezicht en de raad van beroep. Klachten over persoonlijke leden die verbonden zijn aan een bureaulid, worden geacht te zijn gericht tegen het bureaulid.

7 Indien een architect wordt gevraagd om de werkzaamheden van een andere architect te herzien of over te nemen dan doet hij dat op zorgvuldige wijze met respect voor het werk van de collega, ook met het oog op de belangen van de opdrachtgever. 143

WERKEN MET EEN ARCHITECTENBUREAU

Particulier: maak uw droom werkelijkheid ‘Kies voor diverse alternatieven in plaats van standaard oplossingen zonder teveel te betalen’ EEN ARCHITECT MAAKT WERK VAN UW DROOM. EEN HUIS IS VOOR EEN BNA-ARCHITECTENBUREAU PAS GESLAAGD ALS U ZICH ER THUIS VOELT. EEN ARCHITECT HOUDT REKENING MET UW PERSOONLIJKE LEVENSSTIJL EN PAST HET ONTWERP EN DE MATERIALEN DAAROP AAN. EEN AANTAL JAAR LATER MOET UW HUIS UITERAARD NOG STEEDS ALS GEGOTEN ZITTEN. Bouwen of verbouwen met een architect heeft vele pluspunten. Zo vertaalt de architect uw specifieke wensen naar het te (ver)bouwen object. U bent niet gebonden aan standaardoplossingen, sterker nog: de architect stimuleert de ideevorming en draagt diverse alternatieven aan. Dit vergroot de kans op het meest optimale eindresultaat.

MEER DAN ONTWERPEN Een architectenbureau doet meer dan ontwerpen alleen. (Ver)bouwen is een omvangrijk traject. Er komt veel kijken bij het proces van uw eerste idee tot aan het uiteindelijke resultaat. Een architect maakt dit proces eenvoudiger door de juiste vragen te stellen, mee te denken en u te begeleiden bij het ontwerp- en bouwproces. Als u dat graag wilt zelfs tot aan de oplevering van uw nieuwe huis. De architect houdt tijdens het (bouw)proces het overzicht en zorgt ervoor dat het complexe proces van zelf bouwen voor de opdrachtgever behapbaar blijft. Hij vormt een buffer tussen u en alle andere betrokken partijen zoals aannemers. Hij zorgt ervoor dat u niet teveel betaalt en dat procedures niet langer duren dan noodzakelijk is. Bovendien controleert hij of alle andere betrokken partijen hun werk goed en conform afspraak hebben gedaan.

Het gebouwde object zal zowel een functionele als technische meerwaarde hebben. Dit en het feit dat het pand speciaal voor u ontworpen is, zal bijdragen dat u zich prettig voelt in uw dagelijkse omgeving. De woning zit u als het ware gegoten.

UW ARCHITECTENBUREAU De juiste samenwerkingspartner; de perfecte match. Lees op www.architecten.nl de ervaringen van anderen die u voorgingen. Hoe realiseerden zij hun ideale huis? Hoe ging de samenwerking met hun architect? En hoe werd hun huis hun thuis? Het kiezen van een architectenbureau is een persoonlijke keuze die sterk afhangt van uw wensen en verlangens, maar ook van smaak. Breng uw wensen en dromen in kaart. Vraag om advies in een Architectenwinkel bij u in de buurt, of kijk op www.architecten.nl voor informatie over architecten die zijn aangesloten bij de BNA. Hier vindt u informatie over allerlei aspecten van het werken met een architect: de meerwaarde ervan, de selectiemethodes en de wijze waarop u afspraken vastlegt. Ook staan op deze website de profielen van alle BNA-architectenbureaus. In de uitgebreide portfoliodatabase kunt u bladeren door het werk van BNA-leden en hun projecten bekijken.

HANDIGE LINKS Vind een BNA-architectenbureau: www.bna.nl/vind-een-architect Bezoek een Architectenwinkel: www.architectenwinkel.com

‘Als je een huis bouwt, moet je het goed doen. Per slot van rekening ga je er in leven’, antwoordde opdrachtgever Henk Jan Greven op de vraag waarom hij een architect inschakelde voor de bouw van zijn gecombineerde woning/kantoor. Na afloop had hij er geen spijt van: ‘Het was leuk en spannend. Ik zou het zo weer doen. Vooraf hadden wij op internet ook nog wel naar cataloguswoningen gekeken. Maar dan heb je dus niets bijzonders.’ Henk Jan Greven

144

WERKEN MET EEN ARCHITECTENBUREAU

De bedstee is terug in de stadswoning Intensief gebruik van ruimte als alternatief voor forenzenbestaan

Het aantal gezinnen in de stad neemt toe. Dit heeft te maken met de crisis, waardoor gezinnen met kinderen die dromen van een tuin in een landelijke omgeving hun Amsterdamse woning niet kwijtraken, zeggen economen en sociaal geografen. Maar veel jonge Amsterdammers kiezen bewust voor een leven in de stad, mét kinderen. Zo’n keuze brengt wel praktische bezwaren met zich. Woningen in Amsterdam zijn te klein voor gezinnen, de indeling is niet praktisch, of er zijn te weinig kamers.

In de Kolenkitbuurt interviewde Jeroen Atteveld van architectenbureau Heren 5 de familie Bora, een Turks gezin van twee volwassenen en drie kinderen, dat in een appartement van 65 vierkante meter woont. “De familie Bora trekt uit culturele overwegingen de schoenen uit voor ze naar binnen gaat en laat die in de portiek staan. Hieruit ontstond bij Atteveld het idee bij soortgelijke appartementen een portiekveranda aan te leggen. De portiekveranda is een klein afgebakend stukje voor een appartement. De voordeur grenst niet meer aan het trappenhuis, maar aan deze kleine privéruimte waar bewoners spullen neer kunnen zetten. “Misschien zetten ze een bankje neer en maken ze er een praatje met de buren,” zegt Atteveld. “Vanuit de portiek kan iedereen de ruimte inkijken.”

De BNA, branchevereniging Nederlandse architecten, deed een jaar lang onderzoek naar de woonwensen van deze gezinnen, met twintig architecten van verschillende bureaus. Zij hebben vervolgens gekeken welke aanpassingen bestaande appartementen aantrekkelijker maken. “Het onderzoek richtte zich op gezinnen met een normaal inkomen. Wie een hoog inkomen heeft, koopt makkelijker een groter appartement. Die komt er zelf wel uit,” zegt Carla Roos van de BNA.

Alle ideeën zijn gebundeld in het boek Nestelen in de stad, bedoeld als inspiratie voor woningcorporaties, ontwikkelaars, architecten en bewoners zelf. In 2012 klopte Heren 5 met het idee voor het onderzoek bij de onderzoeksafdeling van de BNA aan. De betrokken corporaties hebben meebetaald aan het project. Volgens Atteveld hebben ze belang bij dergelijke onderzoeken. “Vroeger kon alles zo gebouw of verkocht worden, maar nu moeten corporaties heel goed naar de wensen van bewoners gaan luisteren.”

Gezinnen willen in de stad blijven, maar wonen veelal te krap. Architecten hebben oplossingen bedacht om ruimte te creëren in de appartementen: de portiekveranda, de toverkast en de straatkamer.

Een gezin kan nooit genoeg bergruimte hebben en daarom bedachten ontwerper Katja Heid en architect Beatrice Montesano de ‘toverkast’: een moderne variant van de ouderwetse inbouwkast. De eigenaar kan de hoogte en diepte variëren. De één gebruikt hem voor de wasmachine, de ander als boekenkast of als een moderne bedstee.

Deze tekst is een artikel van Roelke Aalderink uit Het Parool 2013

De architecten interviewden tientallen gezinnen om de problemen in kaart te brengen. In Amsterdam waren dat gezinnen uit de Kolenkitbuurt en Overtoomse Veld. Eén van die gezinnen in de Kolenkitbuurt woont met een kind van twee op de vierde verdieping. Het kind kan natuurlijk niet zonder toezicht buitenspelen. Dat bracht de architecten op het idee van de straatkamer, een soort satellietruimte op de begane grond die bij een appartement op hogere etage hoort. Daar zou vader kunnen klussen terwijl hij zijn buiten spelende dochter in de gaten houdt. Misschien kan het dochtertje daar zestien jaar later wel voor het eerst ‘op kamers’ of trekt oma in de ruimte.

145

WERKEN MET EEN ARCHITECTENBUREAU

Architectenwinkel

HOE WORDT HET HUIS WAAR JE ALTIJD VAN DROOMDE WERKELIJKHEID? DE ARCHITECTENWINKEL WEET RAAD. SPECIAAL OM MENSEN MET VRAGEN OVER (VER)BOUWEN TE HELPEN, VERENIGDE EEN AANTAL BNA-ARCHITECTEN ZICH IN DE ARCHITECTENWINKEL. DE ARCHITECTENWINKEL IS WEKELIJKS OP ZATERDAG GEOPEND OP EEN GROOT AANTAL LOCATIES DOOR HEEL NEDERLAND EN DIT LANDELIJKE NETWERK GROEIT NOG STEEDS.

vergunning, kan bij een architect terecht. Een architect heeft veel kennis in huis over alle stappen van het (ver)bouwproces, maar denkt daarbij ook altijd verder. Hij of zij brengt niet alleen de wensen van nu in kaart, maar ook die van later. 'Mensen willen altijd het beste uit hun huis halen en zich er vooral thuis voelen. Dat is belangrijk voor de kwaliteit van leven', vertelt Otten.

'Voor particulieren is de drempel soms nog hoog om op een architect af te stappen', vertelt Harvey Otten, een van de oprichters van het initiatief en lid van de BNA-kring Amsterdam. 'Terwijl ze vaak wel graag willen weten wat een architect precies doet en waarbij hij kan helpen. De architecten bij de Architectenwinkel bieden particulieren een laagdrempelige kennismaking met de toegevoegde waarde van architecten en helpen u de beste keuzes te maken.'

De Architectenwinkel doet goede zaken. Wekelijks komen er nieuwe klanten bij. 'Je hoeft ook geen groot budget te hebben om een architect in de arm te kunnen nemen.’ Ook voor de architecten zelf is De Architectenwinkel een mooi initiatief. 'Er zitten vaak uitdagende projecten bij. Daar houden wij van. Ook zelfbouwopgaven worden steeds populairder en voor een plan voor herbestemming van oude panden draaien wij ons hand niet om', zegt Otten.

ARCHITECT DENKT VERDER Bij de Architectenwinkel weten ze raad met alle vragen waar een klant mee zit, en die vragen gaan echt niet allemaal over het ontwerp. Wie zijn trappenhuis wil verplaatsen, minder energie wil verbruiken of met de gemeente spaak loopt bij de aanvraag van een

GEEN GROOT BUDGET NODIG

IN HEEL NEDERLAND Het aantal Architectenwinkels groeit nog steeds. Op tientallen plaatsen in het land kunnen particulieren inmiddels advies inwinnen. Meer informatie vind je op www.architectenwinkel.com.

Je hoeft geen groot budget te hebben om een architect in de arm te kunnen nemen.

146

WERKEN MET EEN ARCHITECTENBUREAU

Zelf bouwen met een architect

1. DE VOORFASE ‘Als je een huis bouwt, moet je het goed doen. Per slot van rekening ga je er in leven’, antwoordde opdrachtgever Henk Jan Greven op de vraag waarom hij een architect inschakelde voor de bouw van zijn gecombineerde woning/kantoor. Na afloop had hij er geen spijt van: ‘Het was leuk en spannend. Ik zou het zo weer doen.’ Zelf bouwen is een interessant maar uitgebreid proces. Vanaf het moment dat je een optie hebt genomen op een kavel komt er veel op je af. Waar moet u beginnen? Een architect ontzorgt en begeleidt u door het bouwtraject. Het traject valt uiteen in grofweg in drie delen, die elk weer hun eigen stappen kennen:

– Oriëntatie (wat wilt u precies) – De beslissing om alleen of met anderen een opdracht te verstrekken – De keuze voor een architect

2. HET ONTWERP- EN BOUWPROCES – Dit bestaat uit negen stappen, van het afstemmen van uw wensen op de randvoorwaarden (beschikbare oppervlakte, bestemmingsplan, budget) via het voor- en definitief ontwerp tot aan de keuze voor de aannemer en de bouw;

3. DE NAZORG – Het oplossen van eventuele losse eindjes, financiële afhandeling, enzovoort. Ook in deze laatste fase staat de architect u bij. Of het nu gaat om de bouw van uw droomhuis, een kantoor, verenigingsgebouw of ander object; de architect zorgt ervoor dat uw gebouw aan het einde van de rit staat als een huis.

Als je een huis bouwt, moet je het goed doen. Per slot van rekening ga je er in leven.

147

WERKEN MET EEN ARCHITECTENBUREAU

Zelf bouwen met een architect De voorfase

1. ORIËNTATIE

3. DE KEUZE VOOR EEN ARCHITECT

Als u besluit om zelf te gaan bouwen, is het belangrijk om te bepalen wat u wil. Dat kunt u doen door enkele cruciale vragen te beantwoorden, zoals:

Bij de keuze voor een architect draait het in de eerste instantie om de vraag of zijn werk u aanspreekt. U kunt dat op straat bewonderen, of via internet. Ook kunt u documentatie bij een of meerdere architecten opvragen.

– wat vindt u mooi? Kijk om u heen, op Pinterest, architectuurblogs en websites voor goede ruimtelijke ideeën en ontdek wat bij u past. – waar gaat u bouwen? Informeer naar beschikbare kavels bij gemeente, makelaars, projectontwikkelaars, bouwbedrijven en via internet. Houd rekening met aan- of afwezigheid van voorzieningen, bestemmingsplan, enzovoort. Een architect kan u adviseren over de mogelijkheid die een kavel biedt. – welke functies moet uw huis krijgen? Denk na over wat vindt u belangrijk, wat wilt u in huis doen en wat voor ruimtes heeft u hiervoor nodig? Vergeet ook eventuele gezinsuitbreiding en toekomstige kantoorruimte niet. – hoe zit het met uw planning en budget? De vier grootste financiële posten zijn de aanschaf van de grond, de bouw van de woning, de inrichting en buitenvoorzieningen. Past dit allemaal binnen uw budget? En wanneer heeft u uw te bouwen huis nodig? Het is in alle gevallen verstandig om op zijn minst een globale planning vast te stellen.

2. ALLEEN BOUWEN OF MET ANDEREN? Zelf bouwen kun je alleen doen, maar ook met anderen. In het laatste geval heet dat collectief opdrachtgeverschap (CPO). U verstrekt dan een opdracht samen met anderen. Dat heeft verschillende voordelen, zoals inkoopvoordeel en het delen van kosten. Het brengt ook een aantal aandachtspunten met zich mee, zoals de vereiste eensgezindheid. Bent u in uw eentje opdrachtgever, dan is er sprake van individueel opdrachtgeverschap. Dat brengt doorgaans hogere kosten met zich mee, maar heeft als voordeel dat u geen rekening hoeft te houden met wensen en meningen van anderen.

148

Maar, het is ook van groot belang dat het klikt met de architect. Maak dus eerst vrijblijvend kennis, bijvoorbeeld via de Architectenwinkel. Bereid u goed voor op het eerste gesprek. Bespreek wat de architect voor u kan betekenen en vraag ook referenties op. Informeer ook naar professionaliteitskenmerken: beschikt de architect bijvoorbeeld over een beroepsaansprakelijkheidsverzekering? Handig voor als er iets mis gaat! Architectenbureaus die zijn aangesloten bij de BNA (Branchevereniging Nederlandse Architectenbureaus), hebben al deze kwesties goed geregeld. Bovendien kunnen instanties van de BNA bemiddelen wanneer er in de samenwerking onverhoopt iets misgaat.

WERKEN MET EEN ARCHITECTENBUREAU

Zelf bouwen met een architect Het ontwerp-en bouwproces

Zelf bouwen bestaat vrijwel altijd uit een lang en complex proces. Dat klinkt misschien afschrikwekkend, maar dat hoeft het niet te zijn. Zeker niet als u zich laat bijstaan door een architect. Hij is immers in staat om uw wensen zo optimaal mogelijk te verwezenlijken. Daarnaast neemt hij u veel zorgen uit handen. De samenwerking met een architect kent een aantal fasen, die hier stuk voor stuk kort worden omschreven.

1. BEPALING VAN DE WERKZAAMHEDEN Misschien kunt u de architect al voor het verstrekken van de opdracht een compleet programma van eisen/ wensen overhandigen. Maar misschien kan hij, vanuit zijn expertise, alternatieven aandragen waardoor hij u op andere, betere ideeën brengt. Dit adviestraject kunt u vooraf als aparte opdracht verstrekken (om daarna te kijken of u met de architect verder wil), of opnemen als onderdeel van de hele opdracht. De andere werkzaamheden zijn onder te verdelen in de ontwerpfase, de voorbereiding op de bouw en de begeleiding van de bouw zelf. U kunt een architectenbureau inschakelen voor één, twee of alle fasen. Deze laatste optie heeft vaak een positieve invloed op de kwaliteit van het eindresultaat.

2. HET VERSTREKKEN VAN DE (DEEL) OPDRACHT Zodra het budget vastligt, is de architect er verantwoordelijk voor dat het (bij een gelijkblijvende opdracht) niet overschreden wordt. Neem daarom in de opdracht in elk geval op: – budget (voor álle kosten); – planning; – een globaal programma van eisen (wat gaat er zo ongeveer gebouwd worden); – kwaliteit; – de werkzaamheden van de architect. Overweeg ook om zogenaamde uitstapmomenten in te bouwen. De oplevering van het voorlopig ontwerp leent zich daar goed voor. U krijgt dan voor het eerst te zien wat het gaat worden. Misschien valt het tegen. Dan is het handig om de samenwerking te

kunnen beëindigen voordat u het vervolgtraject ingaat waarbij grote bedragen gespendeerd gaan worden. Het is dus handig een gefaseerde opdracht te verstrekken, die voor elke fase een honorarium voor de architect bevat en de mogelijkheid om te stoppen.

3. AFSTEMMING WENSEN EN RANDVOORWAARDEN De architect kent de markt en de kosten en zal beoordelen of uw wensen realistisch zijn in relatie tot het budget. Gesprekken hierover monden uit in eerst een globaal - en daarna een definitief programma van eisen. Daarmee gaat de architect aan de slag.

4. HET VOORONTWERP (VO) Met tekeningen van de gevel, doorsneden, contouren en wellicht een maquette en een 3D-presentatie wordt in deze fase globaal duidelijk gemaakt hoe het object er uit zal gaan zien. Het VO vermeldt ook de te gebruiken materialen en geeft een globale kostenraming.

5. HET DEFINITIEF ONTWERP (DO) Het DO is geen nieuw ontwerp, maar een uitwerking van het VO waarin alle door u en de architect besproken wijzigingen verwerkt zijn. Hiermee krijgt u dus te zien hoe het object er daadwerkelijk uit gaat zien. Alles heeft nu een definitief karakter. Aan de hand van het DO voert de architect wettelijk verplichte berekeningen uit over onder meer daglichttoetreding, ventilatie en energieprestatie.

6. DE BOUWVOORBEREIDING Met het DO in de hand wordt een omgevingsvergunning bij de gemeente aangevraagd. Een architect beschikt over de expertise en ervaring om discussies met de afdeling Bouwtoezicht op efficiënte wijze aan te gaan. Bovendien heeft een aanvraag al snel een streepje voor bij de toetsers van Bouwtoezicht en Welstand als een architectenbureau het indient. Ook voor hen is het prettig om met iemand te communiceren die weet waar hij het over heeft. Bij de bouwvoorbereiding hoort ook het maken van het bestek (de detailtekeningen). Op basis van dit document zullen aannemers hun offerte uitbrengen. 149

WERKEN MET EEN ARCHITECTENBUREAU

7. DE KEUZE VOOR DE AANNEMER Wie gaat de bouw uitvoeren? De architect kan meerdere, in zijn ogen geschikte aannemers, vragen om een offerte in te dienen. Ook kunt u besluiten één aannemer te benaderen. Bijvoorbeeld op aanbeveling van anderen, of omdat de architect goede ervaringen met hem heeft opgedaan. De architect zal de offerte inhoudelijk beoordelen om te zien of het aansluit op het bestek. Aanbeveling: beoordeel de financiële stabiliteit van de aannemer. Is de aannemer aangesloten bij een garantieregeling (bouwgarant), zodat uw gebouw wordt afgebouwd als de aannemer failliet gaat?

8. DE UITVOERING Zodra de bouw van start gaat, kan de architect als directievoerder zijn waarde bewijzen. Hij fungeert als het centrale aanspreekpunt voor de aannemer. Want hoewel alles vastligt, zal iemand toch in de gaten moeten houden of de vele betrokken partijen zich wel aan de afspraken houden. Worden inderdaad de juiste materialen gebruikt? Loopt alles nog steeds volgens planning? Is er niets vergeten? Als expert en ervaringsdeskundige zal niets de architect ontgaan en neemt daarmee deze controletaak uit handen.

9. DE OPLEVERING Na maanden, en vaak jaren, van voorbereiding en hard werken staat uw droom eindelijk overeind. Reden voor een feestje, maar niet voordat alles uitvoerig is gecontroleerd. De praktijk leert dat er vrijwel altijd iets ontbreekt of niet helemaal volgens de afspraken is opgeleverd. De architect voert een inspectie uit en kan gebreken constateren en met de aannemer bespreken hoe het zo snel mogelijk wordt opgelost.

DE NAZORG Na de eerste, voorlopige oplevering kunt u uw huis, kantoor of winkel in gebruik nemen. Het eerste half jaar worden eventuele gebreken nog kosteloos verholpen. Indien deze aan het licht komen, helpt de architect de klachten goed af te handelen. Daarnaast beoordeelt hij de eindafrekening van de aannemer. De architect zorgt er dus tot ver na de oplevering voor dat u optimaal kunt genieten van uw zelf gebouwde object. 150

WERKEN MET EEN ARCHITECTENBUREAU

Samen werken aan waarde Waardenkaarten

WAT ZIJN DE BELANGRIJKSTE WAARDEN VOOR U ALS OPDRACHTGEVER? EN HOE KAN DE ARCHITECT HIERAAN BIJDRAGEN? HIERNA TREFT U IN ZES DOMEINEN VOORBEELDEN VAN DE WAARDEN DIE EEN ARCHITECT KAN TOEVOEGEN AAN UW BOUWPROJECT. DE DOMEINEN SLUITEN AAN BIJ DE CATEGORIEĂ‹N VAN DE JAARLIJKSE BNA BESTE GEBOUW VAN HET JAAR VERKIEZING. DOOR TE LUISTEREN NAAR DE WENSEN VAN DE OPDRACHTGEVER HELPT EEN ARCHITECT BIJ EEN SCHERPE VRAAGARTICULATIE EN ZO HET BESTE EINDRESULTAAT.

ROL VAN DE ARCHITECT U krijgt zicht op hoe de creatieve oplossingen, adviezen, diensten en ervaring van de architect zorgen voor het bereiken van het beoogde eindresultaat en een goed bouwproces. De taak van de architect kan daarbij variĂŤren van initiatief, ontwerp en uitwerking tot en met gebruik, exploitatie en onderhoud. Ook de rol die de architect vervult voor u als opdrachtgever kan verschillen: van strategisch adviseur, ontwikkelaar, bouwer, productontwerper, facilitator tot specialist.

Gebaseerd op de BNA Waardenkaarten 2015, vervaardigd door Alijd van Doorn (Management for Architecture) en de BNA

GEZAMENLIJK EINDWAARDEN FORMULEREN Een goed gesprek over waarden helpt opdrachtgevers en architecten om te komen tot de essentie van een opgave. Deze grondige, inhoudelijke dialoog waarbij je elkaars grenzen -behoedzaam- kunt overschrijden, is nodig om te komen tot het allerbeste resultaat. De onderdeel van de toegevoegde waarde van de architect ligt in het gesprek met u als opdrachtgever over de opgave en de ultieme vertaling daarvan in een ontwerp waarin alle ruimtelijke, technische en financiĂŤle aspecten zijn verwerkt.

VOORBEELDEN IN ZES DOMEINEN Stimulerende omgevingenÂ

Particuliere woonbeleving

Waarde creĂŤren door integrale

Waarde creĂŤren door het

oplossingen voor het verbeteren

vergroten van woongenot en

van prestaties van gehuisveste

vorm geven aan persoonlijke

functies zoals leerprestaties,

woonwensen.

Duurzaam en innovatief Waarde creĂŤren door vernieuwende projecten voor het verbeteren van de de milieuimpact van de gebouwde omgeving tijdens de hele levenscyclus.

genezing of werkprestaties. Leefbaarheid en sociale cohesieÂ

Identiteit en icoonwaardeÂ

Waarde creĂŤren door ruimtelijke

Waarde creĂŤren door het

oplossingen die de leefbaarheid cq

versterken van het imago van

sociale cohesie in een buurt, wijk of

een organisatie en/of van een

stad versterken.

SPECIĂšEKE LOCATIE

Snel en slim Waarde creĂŤren door effectieve oplossingen en standaardproducten voor praktische huisvestings- en verbeteringsvraagstukken.

151

WERKEN MET EEN ARCHITECTENBUREAU

Stimulerende omgevingen (..?12 0?2K?2; 1<<? 6;A24?.92 <=9<@@6;42; G<1.A 12 =?2@A.A62@ C.; 425B6@C2@A2 3B;0A62@ G<.9@ 922?=?2@A.A62@ 42;2G6;4 <3 D2?8=?2@A.A62@ D<?12; verbeterd.

VOORBEELDPROJECTEN I .:=B@ $ 6;15<C2; 1<<? 16212?2;16??6E I (#

62BD2426; 1<<? 02=2G21

I B@2B:8D.?A62? 2; <@05 1<<? 62?:.; 2;82A .?056A20A2; I ?<<A 96::2;1..9 ?;52: 1<<? <2; C.; '29@2;

(.A 1?..4A 22; .?056A20A /67 ..; 12 <=1?.05A

Stimuleren van in novatie

heid varsn vredeneb te e n re te e Verb ewerkers en g ruik med ndering Cultuurvera

Kostenreductie

Verhodguecntiviteit arbeidspro

H 2 .?056A20A2; :<2A2; 52A 42D2A2; G67; C.; 12 @.:2;92C6;4 25<9=2; 1<<? 12 0?6@6@ 6@ 12 C?67/967C2;15261 verdwenen. Je hebt het kunstenaarschap van de architect plus de performance nodig. Je hebt hun integrale blik nodig om te bepalen hoe iets optimaal bruikbaar is.�

.?7<926; '2?@A22412; ?0.16@ 6; </<BD <8A</2?

“Combineren betekent het samenbrengen van maatschappelijke functies. Denk aan een bibliotheek in een @05<<9 <3 22; G<?46;@A2996;4 162 G67; 162;@A2; C2?922;A 6; D<;6;42; 62 6;@A2996;4 5223A G293 422; C2?=92245B6@ :22? ;<164 .A 1?B8A 12 8<@A2; C<<? 12 G<?4 %2429678 ;22:A 12 8D.96A26A A<2 <:1.A :2;@2; 6; 5B; 2642; D<<;<:42C6;4 /2A2? 42;2G2; 1.; 6; 22; C2?=92245B6@ .A 6@ 0<:/6;2?2; A242; minder kosten en met meer resultaat.�

&6A 9.BD5<3 2 .

$.:2; $;2992? $96::2? ;;<C2?2; 6; 12 /<BD

152

Flexib iliteit

I !;AD2?=2; C.; ;62BD2 0<:/6;.A62@ van functies die leiden tot kruisbestuiving en innovatie. I $A6:B92?2; C.; @<06.92 6;A2?.0A62 42;2G6;4 2; 21B0.A62 I !;AD688292; 2; 6:=92:2;A2?2; C.; ;62BD2 0<;02=A2; /C 2.96;4 Environment die de tevredenheid onder gebruikers vergroten. I ?2K?2; C.; 12 <:42C6;4 C.; 12 toekomst: aantrekkelijke gebouwen en 42/6212; D..?:2;@2; D6992; C2?/967C2; D..? A<2?6@A2; /21?67C2; 2; /2D<;2?@ G605 A5B6@ C<292; I <L?16;2?2; C.; 42/?B682?@ <C2?92442; 0<12@64; :2A 42/?B682?@ 2; andere participanten.

I Visieontwikkeling en implementatie C.; 6;;<C.A62C2 D2?8=9286;?605A6;4 2A 62BD2 (2?82; 162 0B9ABB?C2?.;12?6;4 stimuleert. I C612;02 /.@21 12@64; A2; /25<2C2 van het verbeteren van de prestaties van de gehuisveste functies. I 92E6/696A26A 2; 8<@A2;?21B0A62 alternatieven ontwikkelen voor C<9921642 ;62BD/<BD I ;2?462GB6;64 /<BD2; <;AD688292; C.; 82BG2:<429678 5212; <= /.@6@ C.; 632 F092 <@A ;.9F@6@

WERKEN MET EEN ARCHITECTENBUREAU

Leefbaarheid en sociale cohesie (..?12 0?2K?2; 1<<? ?B6:A296782 <=9<@@6;42; 162 12 9223/..?5261 0> @<06.92 0<52@62 6; 22; /BB?A D678 <3 @A.1 C2?@A2?82;

VOORBEELDPROJECTEN I 2?872 926; (2A@6;42 1<<? 2992 12 <;4 .?056A28A2; I 2 .992; :@A2?1.: 1<<? ?056A20A2;/B?2.B C.; $A64A I <<?12?=.?8/.1 :@A2?1.: 1<<? ?056A20A2; 62 I ;2?4625B6@ <?1?205A 1<<? %2; ?.@(2@A6;4. I <//29:.;A2??26; 67:242; 1<<? .?056A20A2;/B?2.B .?962@ #<5:2?

$<06.9

216.

$=6; <O C<<? D678

2; /BB?A B@6;2@@ .@2

2?; <8..9 <;1

2:2?@05.= F B6916;4 <::B;6A

8296;4 !?4.;6@052 <;AD68

(.A 1?..4A 22; .?056A20A /67 ..; 12 <=1?.05A

I 2; D<<; 2; 9223<:42C6;4 <;AD2?=2; 162 /671?..4A ..; 12 42G<;15261 C.; 12 :2;@2; 2; G<?4A C<<? ..;42;.:2 D6782; D..? :2;@2; 4?..4 D6992; D<;2; I .82; C.; <;AD2?=2; :2A 42C<29 C<<? 12 @<:@ 8D2A@/.?2 ?29.A62 AB@@2; 12 A2 5B6@C2@A2; <?4.;6@.A62 2; 12 <:42C6;4 I O20A623 6;G2AA2; C.; .?056A20A<;6@052 :611292; G<1.A <<8 /67 /2=2?8A2 /B142AA2; 12 5<<4@A 5..9/.?2 8D.96A26A D<?1A 42?2.96@22?1 I ;G2AA2; C.; <;AD2?=2;1 <;12?G<28 <: ?B6:A29678 :..A@05.==296782 <=9<@@6;42; C<<? ;62BD2 <=4.C2; G<.9@ 8?6:= 2; 9224@A.;1 A2 <;AD688292;

H ; 12 5B61642 =?.8A678 6@ 52A C2?/6;12;1 2; .;.9FA6@05 C2?:<42; C.; .?056A20A2; 2; 12 :.A2 D..?6; G67 6; @A..A G67; 22; 5<<4D..?1642 A<A..9<=9<@@6;4 A2 <;AD2?=2; C<<? 52A C?..4@AB8 C..8 .9 12 1<<?@9.442C2;12 3.0A<? C<<? @B002@ J

.?922; 2?:.;@ %& 293A 6; 12 ?056A20A

67 ?<D13B;16;4 D<?1A 22; =?<=<@6A62 1<<? :61129 C.; 22; 4?<A2 4?<2= :2;@2; 12 0?<D1 42N;.;062?1 ?<D13B;16;4 8.; 162;2; .9@ 2;642 N;.;062?6;4@C<?: :..? 8.; <<8 <;12?1229 G67; C.; 22; N;.;062?6;4@:6E + , ?<D13B;16;4 /621A C62? C2?@056992;12 N;.;062?6;4@:<4296785212; 92;6;42; ..;1292;B6A463A2 C<<?C2?8<<= C.; =?<1B0A2; <3 162;@A2; 2; 1<;.A62@

I BB?G..: <;AD2?=2; G<;12? @A2882? <<? :61129 C.; .?056A20ABB? C<<?8<:2; 1.A 8<@A/.?2 6;@A.99.A62@ ;<164 G67; I '2?/22916;4@8?.05A 6;G2AA2; <: :2;@2; D2;@2; 2; /29.;42; :2A 298..? A2 C2?/6;12; I ;G605A 42C2; 6; 12 5..9/..?5261 C.; 12 =9.;;2; D.;;22? 4292A D<?1A <= 12 A205;6@052 2; N;.;06K92 ?.;1C<<?D..?12; I <L?16;2?2; C.; =.?A606=.A62C2 /<AA<: B= <;AD2?= =?<02@@2; :2A 9<8.92 @A.825<912?@

?<; DDD 3B;1D67G2? ;9

153

WERKEN MET EEN ARCHITECTENBUREAU

".?A60B962?2 D<<;/292C6;4 '!!# "#! %

(..?12 0?2K?2; 1<<? C2?4?<A2; C.; D<<;42;<A 2; C<?: 42C2; ..; =2?@<<;96782 D<<;D2;@2;

I <B@2 6; <B@2 (.@@2;..? 9</.9 ?056A20A@ I ?<BD5B6@ !6@A2?D678 1<<? 21.BE 12 ?<BD2? ?056A20A2; I (<<;5B6@ % 2C2;A2? <<4A2 %D22 ?056A20A2; I *<:2?5B6@ %2E29 2;A52: ?<BD29 ?056A20A@ I $B=2?9<3A@ :@A2?1.: 1<<? .?0 <2592? ?056A20A@

Droomhuis

e Persnodoanclihjkt aa

Wat draagt een architect bij aan de opdracht?

Bin

ne

Verras send

t proces Transparan l neeen o i t c Funntwerp o

H 2; 1B61296782 8?.05A C.; .?056A20A2; 6@ 5B; 82;;6@ C.; /<BD8B;1642 G.82; 6;;2; 22; "! 6@ 52A @A2?8 .9@ 12 .?056A20A 5229 42?6;4 22; 2642; :2;6;4 6;/?2;4A :..? D29 =?<32@@6<;229 6@ ; G282?2 G6; 6@ G67; ?<9 :6@@0562; 22?12? .1C6@2?2;1 .9@ <;AD2?=2;1 J

#</2?A .; <<F@2; "! 9.?2;@A?..A 6; 12 ?056A20A .=?69

67 0< 0?2.A62 :2A A<28<:@A642 /2D<;2?@ 6@ 52A C.; /29.;4 1.A .?056A20A2; /2@2O2; 1.A 12 D2;@2; C.; 12 =<A2;A6K92 8<=2?@ 02;A?..9 @A..; .A C2?26@A 6;92C6;4@C2?:<42; 2; 22; G282?2 /2@052612;5261 A2; <=G605A2 C.; 52A 2642; 24< 2; 12 2642; @:..8 ?056A20A2; 162 6; @A..A G67; <: ;..@A 12 C<<?.3 /2;<2:12 26@2; <<8 12 9.A2;A2 /25<23A2; @B002@C<9 A2 C2?A.92; 6; =?<1B0A2; 52//2; 22; 4?<A2 A<242C<2412 D..?12 J

)C<;;2 C.; 62?9< 9.BD5<21 6; 12 ?056A20A 7B;6

154

nb

ud

ge

t

Voor particuliere klanten: I #2.96@2?2; C.; 22; 5<42 89.;AD..?12 1<<? 52A <;AD2?=2; C.; 22; <= :..A gesneden woonoplossing die de 612;A6A26A C.; 12 /2D<;2?@ C2?@A2?8A 2; gelukkig maakt. I <42 8D.96A26A 162;@AC2?92;6;4 =2?@<<;96782 ..;1.05A 9.;A C.; 6122 A<A 2; :2A <=92C2?6;4 <;AG<?42; 6; 52A 5292 =?<02@ C.; <;AD2?= C2?4B;;6;42; 6;8<<= 2; /<BD coĂśrdinatie met als belofte binnen tijd 2; /B142A <=92C2?2; I .;42A2?:67; C6@62 <C2? 12 ..;=.@/..?5261 2; C2?8<<= /..?5261 D..?12<;AD688296;4 C.; 12 D<;6;4 67 /2@A..;12 D<;6;42; C.?6.;A2; <;AD688292; C<<? C2?/<BD2; C2?@B@ ;62BD/<BD <: G< A2 529=2; /67 52A :.82; C.; 22; 82BG2 C<<? 52A 22; <3 het ander. Voor ontwikkelende klanten: I 9@ 0< 0?2.A<? C.; 12 <;AD68829..? C2?4?<A2; C.; 12 :.?8AD..?12 C<<? potentiĂŤle kopers of huurders. I #2.96@2?2; C.; 22; 5<42 89.;AD..?12 door participatief ontwerpproces met potentiĂŤle kopers. I '2?/2A2?2; C.; 12 B6A@A?.96;4 2; 3B;0A6<;.96A26A C.; /2@A..;12 D<<; 42/<BD2; <: 22; ;62BD 5BB?12?@ <3 koperssegment aan te boren. I ;@=292; <= ;62BD2 D<<;/25<23A2; en leefstijlen.

WERKEN MET EEN ARCHITECTENBUREAU

Identiteit en icoonwaarde (..?12 0?2K?2; 1<<? 52A C2?@A2?82; C.; 52A 6:.42 C.; 22; <?4.;6@.A62 2; <3 C.; 22; @=206N282 9<0.A62

VOORBEELDPROJECTEN I !;12?4?<;1@2 ".?822?4.?.42 .AD678 ..; G22 1<<? #<F.9 .@8<;6;4 ' I %2;;6@09B/ /B?4 :@A2?1.: 1<<? '# ' I 0 <;.91 @ <<9@6;429 #<AA2?1.: 1<<? 26 .?056A20A@ .;1 =9.;;2?@ I ..@:.82?67 12 %671 (2@A/22:@A2? 1<<? .@A6..; <;42?6B@ .?056A20A2; I .?8A5.9 #<AA2?1.: 1<<? '# '

(.A 1?..4A 22; .?056A20A /67 ..; 12 <=1?.05A

F20.A052?

$.:2;D2?

$A.AB@

82;

; '2?;62BD2

1

<::2?06229

B9AaBr?d2e92 wa

H'<<? /<BD=?<720A2; C.; 12 42:22;A2 C6;1 68 1.A .?056A20A2; /2@23 :<2A2; 52//2; C.; 12 =<96A6282 0<;A2EA D..?6; G67 D2?82; 1.A G67 ?282;6;4 5<B12; :2A 52A @A2129678 /29.;4 C.; 42/<BD2; 2; 1.A G67 ?2@=20A :<2A2; 52//2; C<<? 52A 326A 1.A 52A 22; :..A@05.==296782 6;C2@A2?6;4 6@ H 2 .?056A20A :<2A G605 /28D.:2; 6; 52A 8B;;2; =?2@2;A2?2; C.; 52A <;AD2?= 6; 16C2?@2 4?2:6. G<.9@ D29@A.;1 :<;B:2;A2;G<?4 /67 22; @ABB?4?<2= :2A <=1?.05A42C2?@ 2; <= 22; /2D<;2?@/6722;8<:@A

#<;.91 C.; (.?:2?1.: "?<720A:.;.42:2;A/B?2.B :@A2?1.: 6; 12 ?056A20A 7.;B.?6

2 6;G2A C.; .?056A20ABB? 2; ?B6:A29678 <;AD2?= 1?..4A /67 ..; 52A 0?2K?2; C.; :..A@05.==296782 2; 20<;<:6@052 :22?D..?12 1<<? 12 C<?:42C6;4 C.; ?B6:A296782 <;AD688296;42; :2A A<28<:@AD..?12 2; M2E6/696A26A !;AD2?=2?@ 8B;;2; :..A@05.==296782 :22?D..?12 0?2K?2; 162 C2?12? ?268A 1.; 52A ..;A?28829678 2; 3B;0A6<;229 <;AD2?=2; C.; 12 3F@6282 6;4?22= G293 <21 <;AD2?= 8.; /671?.42; ..; 12 @.:2;5.;4 1BB?G..:5261 2; 52A C2?162;C2?:<42; C.; 12 @.:2;92C6;4

I !=/?2;4@A2; 42;2?2?2; 1<<? 52A 0?2K?2; C.; 22; 60<<; :2A ..;GB642;12 D2?86;4 <= 0<;@B:2;A2; A<2?6@A2; 89.;A2; /2G<282?@ I ?056A20ABB? .9@ :.?82A6;46;@A?B:2;A ?212?2 /282;15261 C.; 52A /21?673 1<?= <3 @A.1 0?2K?2; I &6A1?B882; C.; 2; ?2M20A2?2; <= :..A@05.==296782 D..?12; 2; D2;@2; G26A426@A I ;G2AA2; C.; 0<;02=AB292 8?.05A =?.4:.A6@:2 M2E6/696A26A 6;;<C.A62 C.8:.;@05.= 2; @=229@5261 162 82;:2?82;1 6@ C<<? 12 :<12?;2 212?9.;1@2 .?056A20ABB?A?.16A62 I ?2K?2; C.; 12 <:42C6;4 C.; 12 A<28<:@A ..;A?288296782 42/<BD2; 2; 42/6212; D..? :2;@2; D6992; C2?/967C2; D..? A<2?6@A2; /21?67C2; 2; /2D<;2?@ G605 A5B6@ C<292; I 2; /?221 =B/9628 6;@=6?2?2; :2A 22; C2?;62BD2;12 .?056A20ABB? :2A 22; 5<42 0B9AB?292 D..?12 I 67 0<::2?06K92 =?<720A2; 6@ :22A/.?2 1BB?G..:5261 ?.;1C<<?D..?129678 %<242C<2412 D..?12 6; 52A 0?2K?2; C.; 22; 6;A24?..9 1BB?G..: /<BD0<;02=A 1.A A<A 12 C2?/22916;4 @=?228A :..? <<8 5..9/..? 6@

&6A 0A62.42;1. ?056A20ABB? 2; #B6:A29678 !;AD2?=

(2?82; ..; <;AD2?=8?.05A

155

WERKEN MET EEN ARCHITECTENBUREAU

Duurzaam en innovatief (..?12 0?2K?2; 1<<? 52A <;AD2?=2; C.; C2?;62BD2;12 =?<720A2; 2; G< 12 :6962B 6:=.0A C.; 12 42/<BD12 <:42C6;4 A6712;@ 12 5292 92C2;@0F09B@ A2 C2?/2A2?2;

VOORBEELDPROJECTEN I (# (.A2?0F092 #2@2.?05 ;@A6ABA2 62BD2426; 1<<? 02=2G21 I '699. <4295<3 .:=2?9.;1 1<<? ?056A20A2;/B?2.B ".B9 12 #B6A2? I <B@2 6; <B@2 (.@@2;..? 1<<? 9</.9 ?056A20A@

(.A 1?..4A 22; .?056A20A /67 ..; 12 <=1?.05A

BB?G..: 60<<;

2 .?A $A.A2 <3 A5 A229 E=2?6:2;

$A<?FA2996;4 6;;2; /B142A

96;.6? B9A616@06=

I <L?16;2?2; C.; 12 6;A24?.A62 C.; /<BD8B;1642 2; A205;6@052 82;;6@ 6; 52A <;AD2?==?<02@ I '<<?B6A4.;4 ..;D.882?2; 62BD2 :<4296785212; /6212; I ;@=6?2?2; 2; C2??.@@2; :2A ;62BD2 6122K; 2; 0<;02=A2; 162 12 :2;@ 02;A?..9 @A2992; 6; 22; 1BB?G.:2 D<<; <3 D2?8<:42C6;4 I BB?G.:2 82BG2:<4296785212; 6;G605A29678 :.82; <<8 6; ?29.A62 A<A A2?B4C2?162;A6712; 2; C2?@056992; 6; 1BB?G..:5261@D6;@A I ;/?2;42; C.; 2E=2?A6@2 A2; ..;G62; C.; 1BB?G..:5261@9.AA2; ?22; .90 #

8 C2?D.05A 1.A 12 .?056A20A 12 C2?.;AD<<?1296785261 ;22:A <: 22; 42/<BD A2 <;AD2?=2; 1.A <<8 6; 12 A671 1BB?G..:5261@D..?12 5223A 2; 2? 1B@ <C2? C673A64 7..? ;<4 @A221@ @A..A J

(.9A2? 12 #678 $64:.E 6; 12 .?056A20A 7.;B.?6

(.A :67 /2A?23A 6@ 52A /67 12 1BB?G..:5261@<=4.C2 12 B6A1.46;4 C<<? .?056A20A2; <: G<?4CB9164 A2 .05A2?5.92; D.A 205A /29.;4?678 6@ C<<? 12 42/?B682? 2; 12 /?B4 A2 @9..; AB@@2; 162 /25<23A2; 2; 12 1BB?G..:5261@6;4?2=2; .A C2?26@A 82;;6@ 2; 0?2.A6C6A26A $.:2;D2?82; :2A =.?A672; 162 2EA?. 82;;6@ /67 8B;;2; 1?.42; G<.9@ B6A 12 421?.4@D2A2;@05.==2; 8.; 529=2; <: A<A ;62BD2 6122; A2 8<:2;

;82 C.; .9 F2;?<12 B@6;2@@ &;6C2?@6A26A 6; 12 ?056A20A :..?A

156

I 2;;6@ 2; 8B;12 C.; 1BB?G.:2 <;AD2?=@A?.A2462K; I 0A623 :22/<BD2; ..; 12 1BB?G.:2 /B@6;2@@ 0.@2 1<<? 52A 6;/?2;42; C.; 82;;6@ 2; 8B;12 A2; ..;G62; C.; 1BB?G.:2 .9A2?;.A62C2; G<.9@ 06?0B9.6?2 20<;<:62 2; $ ! @ I 2;@2; D2;@2; 2; /29.;42; :2A 298..? C2?/6;12; 2; 0<;3?<;A2?2; :2A :..A@05.==296782 26@2; C.; 1BB?G..:5261 2; 5..9/..?5261

WERKEN MET EEN ARCHITECTENBUREAU

Snel en slim VOORBEELDPROJECTEN

(..?12 0?2K?2; 1<<? 2O20A62C2 <=9<@@6;42; 2; @A.;1..?1=?<1B0A2; A2 /6212; C<<? =?.8A6@052 5B6@C2@A6;4@ 2; C2?/2A2?6;4@C?..4@AB882;

I .;2;M.A #<AA2?1.: 1<<? 12 *D.?A2 <;1 I -! 1<<? <<1D<?8@ ?056A20AB?2 I - .8 <;12? 12 G<; 1<<? 1 ?056A20ABB?

(.A 1?..4A 22; .?056A20A /67 ..; 12 <=1?.05A

2/?B682? 02;A?.. 9

B;0A6 <

92 ?6;4 $<06. 2A2 / ? 2 D<;6;4C AD2?= "?<1B0A<;

;229

<218<<=

'2?1BB?G.:2;

2 A<242C<2412 D..?12 C.; 12 .?056A20A G6A :2A ;.:2 6; 12 2@A52A6@052 8.;A 2; 6; 12 C2?A.96;4 C.; 12 89.;AD2;@ .;;2:2?@ G67; @A2?8 <=9<@@6;4@42?605A ?056A20A2; G<B12; 22; 4<212 ?<9 8B;;2; C2?CB992; 6; 52A 8?6A6@05 /2C?.42; 2; B6AD2?82; C.; 12 89.;AD2;@ 2; 12G2 C2?C<942;@ 1<<?42C2; ..; 12 B6AC<2?2;12 =.?A672; %6712;@ 12 B6AD2?86;4 2; B6AC<2?6;4 8.; 12 .?056A20A C2?C<942;@ A<2A@2;1 <=A?212;

(69/2?A .; 12 #6112? B?. '2?:22? 6; 12 ?056A20A :..?A

I '2?A.92; C.; 42/?B682?@D2;@2; 6; 0?2.A62C2 2; /2A..9/.?2 ?B6:A296782 2; /<BD8B;1642 <=9<@@6;42; I ?2K?2; C.; 22; 9223<:42C6;4 162 D..?12?6;4 B6A@=?228A C<<? 5..? 42/?B682?@ D..?1<<? 22; =<@6A623 @<06..9 896:..A <;A@A..A I .;A<<;/..? 2O20A623 6;G2AA2; C.; .?056A20A<;6@052 :611292; <: :2A /2=2?8A2 :611292; :.E6:..9 ?2@B9A..A A2 /25.92; I '2?/2A2?2; C.; 12 42/?B68@8D.96A26A C.; /2@A..;12 =9.AA24?<;12; 1<<? :61129 C.; 22;C<B1642 6;4?2=2; I '<2?2; C.; <C2?924 :2A 12 /2D<;2?@ <: 12 42/?B682?@ D2;@2; A2 8B;;2; .?A60B92?2; I ;C2;A.?6@2?2; C.; :..A@05.==296782 C?..4@AB882; 2; :<4296782 <=9<@@6; 42; C6. 22; <;AD2?=2;12 <=9<@@6;4@ 42?605A2 /2;.12?6;4

2 0<?=<?.A62@ C.; 12 42.;.9F@22?12 =?<720A2; G62; 6; ?2;<C.A62@ ;62A .9922; 22; :61129 <: 12 /2@A..;12 D..?12 C.; 5B; /2G6A 6; @A.;1 A2 5<B12; :..? <<8 .9@ :<4296785261 <: ;62BD2 D..?12 A2 0?2K?2; 1<<? 52A <=D..?12?2; C.; 12 B6A @A?.96;4 2; 52A 425292 :..6C291 !=:2?829678 6@ 1.A 12 2@A52A628 C.; 22; ?2;<C.A62 .;12?@ 1.; :2;642 .31296;4 C<<? <;12?5<B1 2; /2522? 9678A A2 429<C2; D29 12429678 22; /29.;4?6782 /2D<;2?@D2;@ 6@

&6A H 2; AD2212 92C2; C<<? 12 =<?A628M.A 6112;;6C2.B?2;<C.A62 .9@ 8.;@J 1<<? .??6AG:.;; .?056A20A2; 2; 5= .?056A20A2;

157

DE LEVERANCIER

MARKT VISIE GLAS MOET JE VOELEN

CURA GLASS “Kijk, de Nachtwacht”, glundert algemeen directeur van CURA Glass Marijn van den Ingh. “Als ik in het Rijksmuseum ben, kijk ik niet naar het schilderij, maar naar de raampartij daarboven. De 3000 ruiten die je daar ziet, komen bij ons vandaan.” In de ontvangsthal van het hoofdkantoor van CURA Glass in Lopik prijkt het 17e-eeuwse pronkstuk van Rembrandt. In glas. Alles is glas. CURA Glass toont de toepasbaarheid van glas in al zijn facetten. CURA Glass is dé groothandel in gelaagd glas. Het Nederlandse bedrijf importeert en exporteert over de hele wereld. Met zo’n 600.000 m2 glas op voorraad, kan CURA Glass altijd direct leveren. In combinatie met het eigen machinepark, dat het glas in iedere gewenste dikte en grootte aflevert, is de wachttijd minimaal.

De kantine op de eerste etage biedt een prachtig uitzicht op de bedrijfshallen met duizenden slanke kisten, allemaal voorzien van platen glas. Vanaf boven is te zien hoe het volautomatische magazijn en de Hegla-snijstraat met zijn twintig zuignappen een glasplaat van 400 kg oppakt alsof het niets weegt. De glazen kantinewanden van 4 cm dik voorkomen dat je elkaar tijdens de lunch niet meer kunt verstaan, tevens zorgt de gelaagdheid voor 158

‘Glas moet je voelen. Je moet het met eigen ogen zien. Je moet er doorheen kunnen kijken, je moet het kunnen combineren. Dat lukt niet met een plastic voorbeeldwaaier. Het gaat om de beleving.’

‘Als ik in het Rijksmuseum ben, kijk ik niet naar het schilderij, maar naar de raampartij daarboven.’

veiligheid. CURA is de mythologische godin van de zorg. CURA Glass zorgt voor glas.

CURA CREATOR De mogelijkheden met glas zijn eindeloos. Maar hoe breng je dat op de meest overtuigende manier onder de aandacht? “Glas moet je voelen”, zegt Van den Ingh. “Je moet het met eigen ogen zien. Je moet er doorheen kunnen kijken, je moet het kunnen combineren. Dat lukt niet met een plastic voorbeeldwaaier. Het gaat om de beleving.” Zie hier de CURA Creator, een even simpele als doeltreffende uitvinding. De CURA Creator is een unit met 40 geslepen glasmonsters ter grootte van een ansichtkaart. Met een diversiteit aan kleur, transparantie en structuur. Denk aan vensterglas, reflecterend glas, verzilverd glas en gegoten glas. In een lade onderaan de unit zit een display waar de glasplaatjes kunnen worden ingezet. Er is plaats voor twee, drie of vier glasmonsters achter elkaar, wat een legio aan mogelijkheden creëert. “Neem deze kleur blauw”, illustreert Van den Ingh. “Combineer dat met een andere kleur blauw en je krijgt ineens Albert Heijn-blauw. Hetzelfde geldt voor dit gele plaatje samen met deze blauwe en je hebt KPN-groen.” In combinatie met verschillende structuren is er met de CURA Creator van alles uit te proberen. Door het compacte koffertje van in

totaal 5 kg is het op iedere straathoek toepasbaar én verkrijgbaar, want CURA Glass levert overal. “En snel”, voegt Van den Ingh toe. “Met 5 werkdagen leveren wij de gewenste combinaties in bladen aan bij onze klanten, die het eindproduct vervolgens binnen een week voor de eindgebruiker gereed kunnen hebben. Dat is een stuk sneller dan de 6 tot 8 weken die voor dit soort maatwerk gebruikelijk is.”

LAMINEERLIJN De CURA Creator is in eigen huis ontwikkeld. De diverse kleuren glasmonsters komen uit een lamineerlijn die aan de lopende band gelaagd glas produceert. “Bovenin zitten dertig rollen verschillende kleurenfolie van elk 1000 kilo per stuk”, legt Van den Ingh uit. “Daarmee kunnen wij in hoog tempo produceren, zonder dat er tijd verloren gaat met het verwisselen van de loodzware rollen. Door deze lamineerlijn, onze voorraad en ons wagenpark van 25 auto’s kunnen wij efficiënt en snel 10 miljoen mogelijkheden leveren.” De machine spant het folie over de ingebrachte glasplaat waarna een tweede plaat wordt toegevoegd. Zijn er meerdere glaslagen gewenst, dan herhaalt het proces zich net zolang tot de juiste dikte is bereikt. Daarna worden de zijkanten van het folie netjes afgesneden. Om de overtollige lucht te verwijderen, zal de plaat als laatste onder druk worden gezet in een autoclaaf, te

vergelijken met 140 meter onder water. Het uiteindelijke resultaat is, hoe dik ook, een glasheldere plaat die tegen een stootje kan en nog gemakkelijk te versnijden is. Met een capaciteit van 60 ton gelaagd glas per dag, drie vrachtwagens vol, levert CURA wereldwijd.

MOGELIJKHEDEN Chanel bestelde onlangs glazen plinten voor een nieuwe winkel, bestaand uit gefigureerd crepi glas in combinatie met verzilverd glas, spionspiegel. “Wat je krijgt, is een retro-look”, zegt Van den Ingh terwijl hij de CURA Creator er weer bij pakt. “Dat bedenk je niet, daar kom je alleen maar op als je het letterlijk voor je ziet. En niet onbelangrijk: het is uitvoerbaar.” Hij besluit: “Er is zoveel meer mogelijk met glas dan men denkt. We voeren niet voor niets de slogan: Imagine the possibilities. En die mogelijkheden, die zijn eindeloos!” Voor meer informatie: cura-glass.nl

159

Geïnspireerd op de natuur Licht creëert emoties en leidt mensen door de ontdekking van de wereld. Onze nieuwe collectie, Ghisamestieri “Lightecture”, streeft ernaar een innovatieve oplossing te zijn die verlichtingsprestaties en energiebesparing linkt aan het typische Italiaanse design en de internationale stedelijke architectuur.

Het hier getoonde Ghisamestieri Esasystem armatuur, onderdeel van de “Lightecture” collectie, is ontstaan vanuit een idee geïnspireerd op de geometrische vormen van de natuur: het is een module die dankzij haar essentiële regelmatigheid in staat is een potentieel oneindig lichtpatroon te vormen.

”Lightecture” collectie

Kijk voor de volledige Ghisamestieri “Lightecture” collectie op: www.avalite.nl

www.avalite.nl

Viets voor een sterk staaltje

Molenstraat 8 , 6732 BP - Harskamp

tel. 0318 - 456252

www.vietsconstructie.nl info@vietsconstructie.nl

160

161

Plateautrapliften, verticaalliften en schaartafels voor rolstoelen, goederen, ďŹ etsen en brancards

Euroliften produceert op maat Euroliften is gespecialiseerd in maatwerk, naar wens en behoefte van de gebruiker. Sinds 1997 zijn wij producent en leverancier van plateautrapliften, MIVA hefplateaus, fietsliften, schaarliften en brancardliften voor de zakelijke- en particuliere markt.

Onze adviseurs kunnen uw wensen vertalen in een pasklare oplossing, waarna deze in eigen huis geproduceerd wordt en geĂŻnstalleerd door onze vakkundige monteurs. Euroliften beschikt over een eigen service- en onderhoudsdienst.

Witteweg 4 D t telefoon 0297 - 32 42 91

1431 GZ Aalsmeer t Postbus 88 t 1430 AB Aalsmeer t fax 0297 - 321 311 t info@euroliften.nl t www.euroliften.nl

Proliad Led Lighting is de verbinding naar duurzame LED projecten, waarbij optimale lichtbeleving en sterk design voorop staan. We realiseren state of the art LED-projecten voor bedrijven, gemeenten en particulieren. Dat doen we vaak in samenwerking met (licht-)architecten of interieurontwerpers.

Van idee tot turn-key opleveren! 162

T: +31 (0)85-8769548 E: info@proliad.com W: www.proliad.com

Sportcomplex Koning Willem Alexander, Hoofddorp | Slangen+Koenis Architecten Š Marcel van der Burg

concrete skin | Duurzaam glasvezelversterkt beton ďŹ breC | Natuurlijk en blijvend materiaal, authentiek uiterlijk | Brandveiligheidsklasse A1, onbrandbaar | Diverse kleuren en texturen, levendige oppervlaktes

Distributed by CFS Nederland +31 162 452086 | netherlands@rieder.cc | www.cfsnederland.nl

OPINIE: MEERWAARDE ARCHITECT

EEN PAAR KEER PER MAAND GEVEN GASTBLOGGERS OP BNA.NL HUN VISIE OP DE BRANCHE. DOEL IS TE INSPIREREN EN AAN TE ZETTEN TOT DISCUSSIE. DE BLOGGERS DOEN DIT OP PERSOONLIJKE TITEL. OOK BNA-DIRECTEUR FRED SCHOORL GEEFT REGELMATIG ZIJN VISIE OP DE BRANCHE EN BLOGT OVER HET BELANG VAN ARCHITECTUUR VOOR DE MAATSCHAPPIJ.

Volg orde Reimar Von Meding, architect partner KAW Omstreeks 2050 leven wij met zo’n 10 tot 12 miljard mensen op deze aardbol. Het overgrote deel van de groei zal zich in steden afspelen. Onwaarschijnlijk maar waar: de gebouwde, stedelijke omgeving zal hierdoor de komende 35 jaar verdubbelen. Ieder jaar zal aan gebouwde massa in stedelijk gebied de footprint van Nederland met een hoogte van 100 km moeten worden toegevoegd. En dat is slechts ervan uitgaande dat mensen overal bereid zijn om zo te wonen als ze nu wonen en niet volgens de standaard die wij hier in Nederland hebben. Eén ding wordt meteen duidelijk: de grootste, ruimtelijke en daarmee ook architectonische opgave voor de komende decennia wordt betaalbaar, duurzaam, stedelijk wonen. Hoe gaan we dat voor elkaar krijgen? Wat heeft een architect in deze ontwikkeling te zoeken? Het ligt voor de hand dat de kostprijs van wonen omlaag moet. Niet zo een beetje, maar minimaal 50 procent met een perspectief op 90 procent. Hierdoor ontkomen wij niet aan het denken in industriële en geautomatiseerde processen. Bouwen moet anders, al helemaal als je dit ook nog met bescherming van grondstoffen wilt en gelooft in circulariteit. In deze gedachtegang hoort ook, dat aanpassing van het bestaande procesmatig belangrijker wordt dan nieuwbouw. Meer dan de helft van de stedelijke bebouwing, die 2050 CO2 neutraal moet zijn, staat er immers al. Wie dagelijks woningen bouwt weet: ondanks slimme en intelligente producten ontbreekt er in de bouw een visie op de aansluiting van verschillende onderdelen. Niet zo’n beetje maar volledig. Het gaat zowel over de kwaliteit van de aansluiting als ook de handeling zelf, die over het algemeen ambachtelijk is. Architecten 164

zijn de eersten in de keten die hieraan bijdragen. Maar de productiviteit van architectenbureaus is net zoals die van ontwikkelaars en aannemers schrikwekkend laag. Ja, wij bimmem allemaal. Maar dat doen we op een manier, alsof we ‘s avonds proberen onze auto na een lange werkdag hooi te voeren. Of dat we proberen onze smartphone met een perforator in een ordner op te bergen om zo onze mails te bewaren. De techniek wordt ingezet op een manier zoals we tot nu toe werkten, en niet zoals we zouden moeten denken. We moeten vooruit. Het gaat niet alleen over de productie van de woningen, maar ook over het systeem waarmee deze worden afgezet. Wij noemen dit “woningmarkt” maar het is feitelijk een schuldenmarkt. Dit principe moeten wij verlaten en wonen veel meer zien als een bereikbaar basisrecht voor iedereen. Dat betekent niet dat je er niets voor hoeft te betalen. Het betekent dat wonen bereikbaar is en je dagelijks zelf de keuze hebt in wat je doet. Ook dit kan niet met de huidige praktijk. Alles wat wij doen is afzet-georiënteerd. Alle discussies over circulair bouwen worden in de kiem gesmoord, als je nooit verantwoordelijkheid hoeft af te leggen over de cyclus. Architectuur is bij deze processen langzaam aan het deformeren naar een bijdrage in de marge. Prima, bescherming van een beroepsgroep is immers zo’n beetje het minst relevante dat er is. Het is alleen zo vreselijk jammer, dat wij als architecten datgene wat wij geleerd hebben niet aanwenden, om de echte discussie te voeren en vooruit te brengen. Wij klagen over de rimpels van een oud systeem: over aanbestedingsprincipes, aannemers die ons werk afpakken, opdrachtgevers die maar niet willen snappen wat kwaliteit is, enzovoorts. Dit is allemaal niet interessant voor de discussie over de relevante opgaven in

OPINIE: MEERWAARDE ARCHITECT

deze wereld. Wat dragen wij daar eigenlijk aan bij? Wat is onze toegevoegde waarde en waarom in vredesnaam zou iemand gebruik willen maken van wat wij kunnen? De huidige vorm kent twee smaken – autonoom kunstenaar of adviseur. Aan beiden heb je niets. Nieuwe vormen zijn binnen handbereik, maar architecten vinden het vieze woorden: klantgericht productdesign van de woning. Verbinding van techniek, productie en ontwerp voor een betere omgang met resources. Verbetering van logistieke processen, die alleen slagen, als het resultaat geen Plattenbau 2.0 is, maar mooie, waardevolle steden. Voor architecten zal het er de komende decennia om gaan, of zij in staat zijn om intelligent en vooral snel aan te wenden wat zij kunnen. Ontwerp wordt een onderdeel van processen zoals hierboven geschetst. Het is onze opgave om niet achter de ontwikkelingen aan te rennen maar er richting aan te geven.

“

Het is onze opgave om niet achter ontwikkelingen aan te rennen maar er richting aan te geven. 165

OPINIE: MEERWAARDE ARCHITECT

Circulair ontwerpen, de architect als bouwmeester 2.0 Arnold Homan, Architect Inbo Amsterdam Ligt in het circulair ontwerpen dé kans voor de architect om zijn rol te hervinden binnen het proces van ontwerp, realisatie en beheer van een gebouw? Het onderwerp circulariteit is sterk in opkomst en zelfs al aan het uitgroeien tot containerbegrip. Circulariteit beoogt de herbruikbaarheid van producten en grondstoffen te maximaliseren en waardevernietiging te minimaliseren. Wat kan de architectenbranche bijdragen aan het circulaire proces dat een grondstoffenbank – synoniem voor bouwwerk – doormaakt? Vraag hierbij is: hoe veraf – of juist dichtbij – sta je als architect bij de stoffelijke vertaling van jouw creatie?

VAN LINEAIR NAAR CIRCULAIR In de Oudheid bestond de titel architect niet: er was een bouwmeester. Hij woonde (jaren) op het werk, kende elk detail en vereenzelfdigde zich met zijn – veelal – levenswerk. De bouwmeester wist ook precies wat er werd gebruikt en deed daarbij een beroep op wat er – lokaal – aan materiaal voor handen lag. Het was dus ook heel normaal om wanneer iets nieuws gebouwd werd, materiaal van bestaande, oude gebouwen te gebruiken. Dat het Colosseum in Rome er als een ruïne uitziet, heeft dan ook niets te maken met verval of aardbevingsschade: het imposante bouwwerk vormde een grondstoffenbank voor andere gebouwen in de stad. Oftewel het circulair inzetten van beschikbare materialen. In de Gouden Eeuw deed de VOC-mentaliteit haar intrede. Ver voorbij de landsgrenzen werden materialen als tropisch hardhout en natuursteen gehaald, om ons grondstofarme land te voorzien in een groeiende vraag naar dure en ‘duurzame’ materialen. Uitheemse materialen werden vanaf dat moment – ook door architecten – ‘opgebruikt’ en zo nodig werd er bijbesteld. Ook als het ‘duurzame’ materiaal tóch versleten raakte. Lineair denken, lineaire economie. De navenante uitbuiting van moeder aarde lag op grote afstand, buiten ons gezichtsveld. Tot recent: de aardbevingen in Groningen ten gevolge van onze gaswinning – de letterlijke uitholling van de aarde – doen Nederland op haar grondvesten schud-

166

den. Conclusie: we moeten anders omgaan met de bronnen die onze aardkloot biedt. Als grootaandeelhouder qua CO2-productie en grootgrutter in materiaal-onttrekking aan moeder aarde heeft de bouw hierin een belangrijke taak. Schuilt hierin voor de architect als geestesvader van onze gebouwde omgeving dé kans om de rol van ‘bouwmeester’ – circulair – te hervinden?

LEARNING FROM LIANDER Een goed voorbeeld van circulair ontwerp is het kantoor van Liander in Duiven. Een gebouw dat als nieuw oogt, maar waar een sterk verhaal achter schuil gaat van een inspirerende samenwerking om te komen tot een circulaire herhuisvesting van een gebouwencluster. Een project waarbij het team vanuit open dialoog met de opdrachtgever samen de opgave formuleren. En dan niet ellenlange verhandelingen over presentatieformat, aantal panelen, slides of woordenaantallen: nee, in maximaal 2 A4-tjes een ‘ liefdesverklaring’ schrijven. Dat wil toch iedereen? Het circulair aanpakken van de opgave in Duiven was voor opdrachtgever Alliander niet vertrekpunt in de herhuisvestingsvraag, maar ontstond in dialoog met het uiteindelijk winnende projectteam. Dit team bestond naast VolkerWessels onder andere uit Rau&Partners, Kuiper Compagnons, Fokkema en Innax. Vanuit een sterk concept zijn in teamverband slimme keuzes gemaakt. Keuzes die het denken op Bouwbesluitniveau, Labelscore of Breeamkwalificatie overstijgen, op eigen-wijs. Het kleinste kamertje in het pand maakt dit wel heel letterlijk zichtbaar: je gooit geen oude toiletpotten weg omdat je wél Breeampunten scoort als je nieuwe toiletpotten met een nét iets kleiner spoelwaterreservoir aanschaft. Circulair denken – wat mij betreft synoniem voor creativiteit – reikt daarmee voorbij alles wat we als bv Nederland aan regeltjes, wetten en methodieken als opgesteld. Daar moeten wij architecten toch wel iets mee kunnen?

DE BOUWMEESTER 2.0 Circulariteit geeft richting aan en diepgang in creatieve keuzes. Ze overstijgt het subjectieve waardeoordeel – de eeuwige discussie over ‘mooi of lelijk’ – om-

OPINIE: MEERWAARDE ARCHITECT

dat aan het ontwerp gefundeerde ontwerpkeuzes ten grondslag liggen: creatief intelligente ratio. Om met circulariteit aan de slag te gaan – met Onno Dwars zijn betoog als inspiratie – een paar suggesties voor architecten: – Wend je creativiteit en verbeeldingsvermogen aan, en herken de potentie van een bestaand materiaal. – Kijk voorbij je creatie naar circulaire kansen in de omgeving: ze kan je ontwerpopdracht overstijgen! – Leer van andermans circulaire projecten, en tracht een stapje vóórbij die projecten te zetten. – Stel producenten vragen over de circulariteit van hun materialen. – Vertel, inspireer opdrachtgevers door circulaire kansen te benoemen en te tonen, in ontwerp, beheer en herontwerpen. Als we onze rol als architect opnieuw uitvinden, zouden we – circulair gezien – toch op een ‘bouwmeester 2.0’ moeten kunnen uitkomen? Circulair denkend, duurzaam ondernemend en coöperatief samenwerkend.

“

In de Oudheid bestond de titel architect niet: er was een bouwmeester.

167

OPINIE: MEERWAARDE ARCHITECT

De architect als bouwmeester

Harm Korfker, zakelijk directeur en projectmanager Korfker architecten De architect leidend in het bouwproces, van de allereerste schets tot en met de oplevering, als ontwerper én als bouwer, risicodragend. Is dat denkbaar, is dat wenselijk? Historisch gezien is deze rol gebruikelijk geweest voor de architect. De toenemende complexiteit van de bouw heeft gemaakt dat de rol van de architect door de jaren heen kleiner is geworden en dat andere partijen zoals bouwmanagers, aannemers en projectontwikkelaars de leidende rol over hebben genomen. Onder architecten leidt de rol van de bouwmeester tot levendige discussies. Waar de één kansen ziet, bespeurt de ander levensgrote risico’s. Feit is dat de rol van de architect in het bouwproces onder druk staat. Daar zijn diverse redenen voor aan te voeren: teruglopende vraag bij opdrachtgever, aannemers die de uitwerking van plannen naar zich toetrekken, verdringing door andersoortige adviesbureaus etc. Innovatie in het dienstenaanbod is nodig en vernieuwingen die de positie van de architect kunnen versterken zijn daarbij uiteraard welkom.

NIET OMDAT HET MOET, MAAR OMDAT HET KAN! Dat het kan, bewijst onder ander het bureau Rothuizen Architecten Stedenbouwkundigen dat in 2008 in samenwerking met opdrachtgever Ons Middelbaar Onderwijs ‘Bouwmeester Pro’ opzette. Een werkwijze waarmee het bureau de risicodragende rol van de hoofdaannemer overneemt. Hiervoor ontwikkelde Rothuizen een geïntegreerd proces waarbij alle makende en toeleverende partijen al gedurende de planvorming worden betrokken. Op die manier brengen deze partijen al gedurende het ontwerpproces hun waardevolle kennis in en wordt er tijdens de planvorming optimaal gestuurd op een goede prijskwaliteitsverhouding binnen het gestelde budget. De uitvoering vindt vervolgens plaats zonder hoofdaannemer: de toeleveranciers monteren in fases hun perceel op de bouwplaats en staan onder direct contract van de architect.

MEER KWALITEIT De ‘bouwmeesterarchitect’ anticipeert op de behoefte van een opdrachtgever om binnen budget meer

168

kwaliteit te realiseren. De focus op een, esthetisch en kwalitatief, zo hoogwaardige mogelijk gebouw is eigen aan het architectenvak. De architect die optreedt als bouwmeester geeft daar in de praktijk inhoud aan door intensief samen te werken met alle uitvoerende partijen, het proces optimaal te stroomlijnen en tot het einde gefocust te blijven op het verhogen van de kwaliteit binnen de gestelde kaders van geld en tijd. Bij de opdrachtgever wordt het vertrouwen in deze werkwijze versterkt door hem als architect continu inzicht te geven in de prijsvorming van elk afzonderlijk perceel. Op die manier wordt het proces voor de opdrachtgever helemaal transparant en beheersbaar gemaakt.

KANSEN Voor het architectenbureau zelf biedt de werkwijze ook kansen. Aangezien het bureau ook de werkvoorbereiding verzorgt en de bouw coördineert ontstaat er meer werk rond een project en dit werk is vanwege de leidende rol beter te plannen. Verder kan het bureau op deze wijze meer uitvoeringstechnische mensen in dienst nemen of met hen samenwerken en zo de kennisbasis van de organisatie verstevigen. Daarnaast dwingt de groeiende activiteit en balansomvang het architectenbureau tot verdere professionalisering. Dit draagt bij aan de versteviging van de positie van de architect in de sector.

HINDERNISSEN Het is echter niet alleen maar hosanna. Het vervullen van de bouwmeesterrol is duidelijk kapitaalintensiever dan het besturen van een regulier architectenbureau. De voor te financieren bedragen zijn als snel tien tot twintig keer hoger en de solvabiliteitseisen vergen dat een deel van dat geld uit eigen vermogen bestaat. Samenwerking met een financiële partij kan daarbij echter een uitkomst bieden. Verder moet er vaak geïnvesteerd worden in de professionalisering van de organisatie om aan de geschiktheidseisen te voldoen en moeten nieuwe risico´s, die er zeker zijn, beheerst en afgedekt worden. Het is dus geen rol die men van de ene op de ander dag aan het dienstenpakket kan toevoegen. Het vergt de voorbereidingen die doen denken aan het opzetten van een nieuwe onderneming en waarbij deskundige hulp of strategische samenwerking gewenst is.

OPINIE: MEERWAARDE ARCHITECT

TOEKOMST Wie alle voors en tegens op een rijtje zet, zal concluderen dat er grote potentie ligt in de rol van de bouwmeester voor architecten. Of die potentie ook benut zal worden is in belangrijke mate afhankelijk van het ondernemerschap en ambitie van de branche. Als de aanbodszijde van deze bouwende architectendienst zich succesvol ontwikkelt, dan kan een toenemende vraag niet lang op zich laten wachten. Harm Korfker is zakelijk directeur en projectmanager bij Korfker architecten. Voor zijn afstuderen aan de Hogeschool van Amsterdam (bouwtechnische bedrijfskunde) deed hij in samenwerking met de BNA onderzoek naar de architect als bouwmeester met een focus op middelgrote bureaus. Samen met Pierre Maas, is hij betrokken bij het opzetten van het Bouwmeester Netwerk van de BNA.

“

Waar de één kansen ziet, bespeurt de ander levensgrote risico’s.

169

DE LEVERANCIER

MARKT VISIE DE VEELZIJDIGHEID VAN ISOLATIEBEDRIJF PLUIMERS

ISOLATIEBEDRIJF PLUIMERS B.V.

Bedrijven en organisaties denken volop na over een energiezuinige of energie neutrale toekomst. Het renoveren en verduurzamen van gebouwen is essentieel. De experts van Isolatiebedrijf Pluimers adviseren hierbij. Opdrachtgevers schakelen ons in bij de meest uiteenlopende energiebesparingsvraagstukken. Onze ervaring, expertise en brede scala aan isolatieproducten bieden we voor elke situatie een oplossing.

PLUIMERS BESTE ISOLATIEBEDRIJF 2016 Isolatiebedrijf Pluimers is ruim 40 jaar actief in de isolatiemarkt en gegroeid tot Europees marktleider. Pluimers speelt regelmatig een actieve rol bij ontwikkeling van nieuwe isolatie producten en technieken. Onlangs is Pluimers door het NBSA-instituut uitgeroepen tot beste isolatiebedrijf van Nederland. Ook in 2016 werden de experts van Pluimers weer ingeschakeld bij de meest uiteenlopende duurzaamheids- en renovatieopgaven. 170

WWW.PLUIMERS.NL

‘Wij hebben voor elke situatie een oplossing voor handen’

Veertig jaar gebundelde ervaring, kennis en expertise maken Pluimers bij uitstek dé partner voor dergelijke vraagstukken.

VILLAWIJK IN DEN HAAG Een mooi voorbeeld is een nieuwbouwproject aan de Fregatsingel in Den Haag begin dit jaar waarbij 17 riante villa’s werden gerealiseerd. Uitgangspunt van onze opdrachtgever was om villa’s te bouwen die 33% energiezuiniger en duurzamer moesten zijn dan recente nieuwbouw. Om dit te bereiken werd een speciaal prefab bouwsysteem ontwikkeld. De elementen van het prefab bouwsysteem zijn door Pluimers op locatie gevuld met cellulose, wat bijna volledig bestaat uit natuurlijke materialen als hout- en papiervezels. Hieraan zijn minerale zouten toegevoegd welke bescherming bieden tegen ongedierte, schimmels, verrotting en zorgen voor een betere brandklasse. De toepassing van cellulose in een luchtdicht en damp-open bouwsysteem zorgt voor een optimaal resultaat. Niet alleen voor warmteen akoestische isolatie maar ook inzake vochtregulatie. De hybride eigenschappen van de isolatie maken de prachtige villa’s in deze wijk toekomstbestendig.

THEATERKERK BEMMEL Het verbouwen en renoveren van oude panden heeft de laatste jaren een vlucht genomen. In het Gelderse Bemmel werd de H. Donatuskerk verbouwd tot theater. De kerk werd in 1873 gebouwd in neogotische stijl.

De Jeruzalembuurt, bekend van de naoorlogse betonwoningen, heeft sinds vorig jaar een monumentale status gekregen. Sloop- en nieuwbouw zijn derhalve niet aan de orde, en is er gekozen voor een grondige renovatie. De ruim 225 woningen in de Jeruzalembuurt zijn zogenoemde Airey-woningen, genoemd naar de gelijknamige Engelse ontwerper. Dankzij de prefab-betonelementen konden deze woningen in de periode vlak na de Tweede Wereldoorlog snel en goedkoop gebouwd worden. Isoleren van spouwmuren met minerale wol maakt dat de bewoners er nog vele jaren comfortabel en energiezuinig in kunnen wonen.

Het korte tijdsbestek waarin de opdracht afgerond moest zijn was voor Pluimers geen enkel probleem. Ruim 90 isolatietrucks garanderen dat er eenvoudig meer capaciteit ingezet kan worden mocht dit gewenst zijn.

ADVIES OP MAAT De isolatie experts van Pluimers helpen u graag met uw energiebesparing opgaaf. We komen op locatie om vrijblijvend advies op maat te verstrekken.

Inspectie leerde dat isolatie van de dak gewelven ontbrak. Pluimers heeft geadviseerd om de gewelven (1300 m2) te voorzien van naadloos gespoten PUR-schuim. In vloeibare vorm aangebracht vormt het schuim zich naadloos en luchtdicht naar de contouren van de gewelven.

BETONWONINGEN IN AMERSFOORT De Amersfoortse Jeruzalembuurt volledig renoveren en in een nieuw jasje steken, dat is het plan van Amersfoort Vernieuwt. 171

MARKT VISIE GBO VAKCERTIFICAAT: GLASHELDER!

DE LEVERANCIER

BOUWEND NEDERLAND VAKGROEP GBO en reparatie. Zowel buitenshuis als binnenshuis. Daarom hebben de werkgevers in de glaszetbranche het GBO Vakcertificaat in het leven geroepen. Het biedt opdrachtgevers de zekerheid dat het glas op de juiste manier wordt toegepast.

GEKWALIFICEERDE VAKMENSEN

Van glas voor ‘licht en zicht’ is glas uitgegroeid tot een wezenlijk onderdeel van architectuur èn energiebesparing. Glas is daarmee een belangrijke component in de huidige gebouwde omgeving. Zo levert isolatieglas een belangrijke bijdrage aan het energiezuinig maken van gebouwen. En daarmee aan het bereiken van de doelstellingen van het Energieakkoord. Tegelijkertijd is glas ook uit esthetisch oogpunt een steeds belangrijker product. Van glasgevels tot douchecabines, van glazen keukenwanden tot glazen binnen- en buitendeuren. Alle reden dus om veel aandacht te besteden aan de kwaliteit van glas. En aan de manier waarop het wordt geplaatst en gemonteerd. Bij nieuwbouw, maar ook bij renovatie 172

De glaszetters en glasmonteurs van bedrijven met het GBO Vakcertificaat weten waar ze mee bezig zijn. Ze hebben een grondige opleiding gevolgd en zijn in het bezit van een B-VCA diploma. Ze kennen de producten en weten hoe ze toegepast moeten worden. Hun vakkennis houden ze up-to-date. Naast esthetische aspecten van glas zijn er ook belangrijke veiligheidsaspecten die in acht genomen moeten worden. Elke gecertificeerde glaszetter is dan ook in het bezit van een B-VCA diploma. Kortom: werken met een GBO gecertificeerd bedrijf betekent verzekerd zijn dat het werk uitgevoerd wordt door gekwalificeerde vakmensen. De gecertificeerde glaszetter “Wij monitoren continu de vakkennis en de kwaliteit van werken van onze medewerkers. We hebben ons niet voor niets meteen bij de introductie van het GBO Vakcertificaat laten certificeren.”

IN HET BELANG VAN DE OPDRACHTGEVER Een bedrijf met het GBO Vakcertificaat geeft de opdrachtgever de zekerheid dat de glaszetter of glasmonteur beschikt over de

juiste kennis en kunde. Dat zorgt voor goed en verzekerd werk. Glas is een fantastisch product, maar niet zonder gevaren. Daarom wil je er als opdrachtgever zeker van zijn dat je veilige glasproducten krijgt die op de juiste manier geplaatst worden. Bedrijven met het GBO Vakcertificaat weten precies hoe ze moeten omgaan met doorvalveilige en letselwerende beglazing. Om hun vakkennis op peil te houden, vindt elke 3 jaar een hercertificering plaats. De aannemer: “Glas plaatsen kunnen velen. Maar ik zoek een glasleverancier die me volledig ontzorgt. Met zichtbaar vakmanschap en volledige toewijding van begin tot eind!”

DE KWALIFICERING In essentie omvat het GBO Vakcertificaat: - Aantoonbare kennis van glas en beschikbare glasproducten - Kennis van de meest recente beglazings- en/of montagevoorschriften - Een B-VCA diploma

OVER BOUWEND NEDERLAND, VAKGROEP GBO Bedrijven in de glasbranche hebben zich verenigd bij Bouwend Nederland, vakgroep GBO. De organisatie telt intussen ruim 170 leden, waarvan er al ruim 100 werken met het GBO Vakcertificaat. Samen hebben de aangesloten bedrijven ruim 800 gekwalificeerde medewerkers. www.glasspecialisten.nl

Warema The Sunlight Manager

▶ Specialist in zonwering Ruim 60 jaar kennis en ervaring.

▶ Totaalpakket Producten, service en onderhoud.

▶ Zonwering voor iedereen Zowel bedrijven als consumenten. Daglicht is een onmisbare bron voor prettig leven en werken. Daglicht geeft energie en draagt bij aan een comfortabel binnenklimaat. Maar daglicht is ook veranderlijk en dat maakt zonwering onmisbaar. Met de oplossingen van Warema haalt u de perfecte licht- en warmteregeling in huis. Al sinds 1955 creëert Warema innovatieve zonweringproducten voor de Duitse markt. Het productaanbod is breed, zodat er voor iedere vraag een passende oplossing is. Maatwerk staat voorop, functioneel en degelijk, maar wel ontworpen met veel aandacht voor esthetiek: onze producten passen altijd bij de architectuur van een gebouw. Warema brengt ruim 60 jaar ervaring over de landsgrenzen. Zonwering met een hoofdletter Z, betrouwbaar en van bewezen kwaliteit. Warema is méér dan een leverancier: bij ons kunt u altijd terecht voor service en onderhoud. Warema: uw partner voor zonwering zonder zorgen.

oplossingen Altijd een aangename licht- en warmteregeling.

▶ Esthetische oplossingen Zonwering met oog voor architectuur, passend in ieder project.

▶ Voor meer informatie

Warema brengt licht in beweging. Kies voor een maatwerkoplossing en haal het beste uit de zon. Thuis of op kantoor: zonwering misstaat nooit. Een slimme investering in een comfortabel leefklimaat.

WAREMA Nederland B.V. 3#$ 0

▶ Functionele

www.warema.nl

% 7 $$02 7 $#$0+ -# 7 www.warema.nl 7 sales@warema.nl

DE LEVERANCIER

MARKT VISIE KINGSPAN GEÏSOLEERDE PANELEN

KINGSPAN GEÏSOLEERDE PANELEN

Tekst: Niels Willaert Foto’s: Kingspan

BNA Architectenjaarboek Kingspan Geïsoleerde Panelen Trendy en duurzaam gaan hand in hand bij gevelpanelen Showrooms, kantoren en residentiele gebouwen een functionele, en tegelijk prachtig ogende buitengevel cadeau doen? Het kan. Duurzaamheid en architecturale schoonheid vullen elkaar perfect aan. Dat toont Kingspan. De gevelspecialist doorbreekt het beeld dat sandwichpanelen enkel passen op industriële façades. En dat doen ze in stijl. Als fabrikant van duurzame bouwsystemen is Kingspan gespecialiseerd in gracieuze gevelpanelen. Het BENCHMARK-gamma benadrukt het esthetische. Met tal van trendy afwerkingen, kleuren en texturen. Marketing manager Steven Wouters: “Je krijgt een combosysteem van flexibiliteit, design en isolatie.”

FUNCTIONELE SCHOONHEID Het BENCHMARK-gamma stuurt een duidelijke boodschap richting architecten en andere bouwprofessionals: je beschikt over ontwerpvrijheid, zowel op vlak van design als installatie. “Naast een standaardpalet aan kleuren en afwerkingen, zijn speciale coatings mogelijk”, weet Steven. “We zitten van bij de ontwerpfase samen met de

‘We geven architecten de vrijheid om gevels te ontwerpen waar stijl en duurzaamheid elkaar ontmoeten’ 174

‘Je krijgt een combosysteem van flexibiliteit, design en isolatie.’

architecten. Om de beste optie uit te kiezen.” Met een sterke focus op maatwerk, verloopt de plaatsing vervolgens soepel. “Doordat we alle platen volgens precieze afmetingen vormgeven, is de installatie en montage erg eenvoudig.” Speciale panelen in hoekvorm vermijden aanvullende afwerkingen. Maatwerkpanelen vermijden extra bouwafval. En binnenin de kleurrijke gevel schuilt duurzame technologie. BENCHMARK-façades kunnen bijdragen aan de BREEAM-normen. De IPN-QuadCore-kern met een lambdawaarde van 0,018 W/mK zorgt voor een goede thermische isolatie. Dankzij de FM 4882 en brandklasse B – s1, d0, ontvangen publieke gebouwen zoals scholen of ziekenhuizen een veilige versteviging waarin rook- en brandontwikkeling geen kans krijgen.

BUITENGEVEL EVOLUTIE Verschillende productgroepen binnen het gamma voorzien uiteenlopende types gebouwen van een modieuze look. Tot in detail. De geïsoleerde BENCHMARK Evolution-gevelpanelen bieden een stijlvol, strak alternatief voor prefabgevelsystemen: meteen installeerbaar en verkrijgbaar in meerdere structuren en profielen. “We bieden architecten zo de kans om het gebouwprofiel een gestroomlijnd uiterlijk aan te reiken. Zonder zichtbare schroeven of andere bevestigingsmiddelen. De lichtgewicht panelen smelten samen met hun ondergrond. We pasten deze technologie o.a. toe bij de bedrijfsgebouwen van Visscher Seafood in Urk.” Naast geïntegreerde, omvat het gamma ook samengestelde geveloplossingen. Het Karriersysteem vormt een isolerende achterconstructie, klaar om allerlei façades te ontvangen. Dit bouwsysteem is technisch ontwikkeld voor een betere isolatie en snellere montage. “Bevestigd aan een dragende structuur vormen ze een blokkade voor koudebruggen.” De luchtdichtheid is kleiner dan 5 m³/ uur/m² bij 50 Pa. Eenmaal geplaatst,

horizontaal of verticaal, werkt de architect af met een materiaal naar keuze. Opnieuw flexibiliteit troef: deze panelen integreren eenvoudig deuren, ramen of zonwering. En horen ook thuis aan complexe façades, ongeacht de hoogte. “Deze technologie vind je oa terug in het logistiek centrum van Vitens in Lelystad.”

SCHOOLVOORBEELDEN Kantoorgebouwen, scholen, showrooms of woningbouw: allemaal verdienen ze een hippe, totale buitenschil. De Kingspan-systemen zijn multi-inzetbaar, zowel in nieuwbouw als renovatie. “We geven architecten de vrijheid om gevels te ontwerpen waar stijl en duurzaamheid elkaar ontmoeten”, besluit Steven. Meer informatie Kingspan BV Lingewei 8 4004 LL Tiel Tel: +31 (0)344 675 250 Fax: +31 (0)344 675 251 info@kingspanpanels.nl www.kingspanpanels.nl www.kingspanbenchmark.nl 175

WERKEN MET EEN ARCHITECTENBUREAU

Manifest beter aanbesteden Voor aanbestedingen van architecten en constructeurs

Aanbesteden van architectenbureaus en constructeurs werkt beter als: – de opdrachtgever weet wat hij wil; – de ambities realistisch zijn; – de eisen passend zijn; – de subjectieve klik met een bureau meeweegt; – de aanbestedingsprocedure proportioneel en transparant is; – de kosten voor de inschrijvende partijen zo laag mogelijk zijn. Aanbestedingsprocedures voor architectenbureaus en constructeurs zijn in de praktijk vaak kostbaar, inefficiënt en niet transparant. Zowel opdrachtgevers als inschrijvers zijn te veel tijd en geld kwijt, zonder dat dit de kwaliteit van de aanbesteding ten goede komt. Procedures zijn gericht op risicomijding, waardoor het werkelijke doel – het kiezen van de meest geschikte partner of het beste plan of ontwerp – wordt vergeten. Dat kan beter, namelijk zoals hiernaast staat beschreven.

176

ALGEMEEN 1. Het is in het belang van alle betrokken partijen dat de aanbesteding goed wordt voorbereid. Dat leidt tot minder problemen. 2. De opdracht is duidelijk beschreven - minimaal: ruimtelijke, functionele en technische ambities, in combinatie met het beschikbaar budget. Zo kunnen gegadigden goed beoordelen of de opgave past bij het bureau. 3. De ambities zijn realistisch. 4. Vooraf is duidelijk waartoe de procedure dient; wil de opdrachtgever een ontwerp of plan kiezen, of een partner selecteren? En draait het om kwaliteit of om de laagste prijs? 5. De selectieleidraad maakt duidelijk wat er in de gunningsfase gevraagd, beoordeeld en vergoed wordt. 6. Een capabele beoordelingscommissie borgt de kwaliteit van de inhoudelijke beoordeling. 7. Om inzicht te krijgen in de financieel-economische draagkracht van de inschrijver wordt bij voorkeur gewerkt met de eigen verklaring; bewijsstukken worden (eventueel) alleen gevraagd aan de bureaus dien in aanmerking komen voor de gunningsfase, 8. Ruimere aansprakelijkheid dan aansprakelijkheid conform DNR is geen selectie- of gunningscriterium; hooguit de bereidheid om in het geval van gunning een ruimer, kwantificeerbaar en verzekerbaar aansprakelijkheidsregime overeen te komen. 9. De procedure is proportioneel. KOMPAS light en KOMPAS prijsvragen helpen bij het vinden van die juiste balans tussen inspanning en opbrengst.

algemeen

EEN GOEDE AANBESTEDING HAALT HET BESTE UIT DE MARKT. EN DAN LEIDT EEN AANBESTEDING TOT HET BESTE EINDRESULTAAT. ZO WORDT AANBESTEDEN EFFICIËNTER ÉN LEUKER.

gunningsfase

WERKEN MET EEN ARCHITECTENBUREAU

SELECTIEFASE

GUNNINGSFASE

10. Er wordt geselecteerd op basis van de competentie van gegadigden. Referentie-eisen zijn helder geformuleerd en bevatten relevante criteria, zoals gelijkwaardige complexiteit. 11. Beide partijen hebben er belang bij dat opgevoerde referentieprojecten aansluiten bij de aanbesteding. Referentieprojecten beperken in tijd draagt niet altijd bij tot een goed beeld over het werk van de inschrijver. Een reële termijn bedraagt 7 tot 10 jaar. 12. Hetzelfde geldt voor de schriftelijke tevredenheidsverklaring. 13. De aanbestedende dienst vraagt in de selectiefase vooral Eigen Verklaringen; bewijsstukken worden (eventueel) alleen gevraagd aan de bureaus die in aanmerking komen voor de gunningsfase. 14. De selectie wordt - met een schriftelijke en heldere motivatie - gecommuniceerd richting de bureaus die niet zijn geselecteerd voor de gunningsfase.

15. Naast vakmanschap zijn factoren als de persoonlijke klik en communicatieve vaardigheden van groot belang. Het is verstandig deze te benoemen in de procedure. 16. Een aanbesteding is bij voorkeur niet louter een papieren exercitie. Interactie tussen de inschrijver en de opdrachtgever en/of gebruikers komt de aanbesteding ten goede. 17. De ervaring leert dat er veel werk wordt verzet om te voldoen aan de vraagstelling van de aanbesteding. Een redelijke vergoeding daarvoor is passend. 18. De gevraagde inspanningen worden helder omschreven en strak gehandhaafd; een ontwerpvisie bijvoorbeeld is geen V.O. 19. Bij gunning op basis van EMVI is het raadzaam niet alleen te kijken naar de prijs, maar ook veel waarde toe te kennen aan kwalitatieve criteria. Hiermee wordt voorkomen dat de aanbesteding wordt ‘gegijzeld’ door een lage inschrijfprijs. 20. De gunning wordt - met een schriftelijke en heldere motivatie - gecommuniceerd richting de bureaus die de opdracht niet hebben gekregen. Ondertekenaars van dit manifest zijn ervan overtuigd dat op deze manier het beste uit de markt wordt gehaald met het beste eindresultaat. Zo wordt aanbesteden efficiënter én leuker.

177

WERKEN MET EEN ARCHITECTENBUREAU

Architectenselectie

U WILT EEN GESCHIKT ARCHITECTENBUREAU SELECTEREN VOOR UW OPDRACHT? ARCHITECTENSELECTIES ZIJN ER IN VELE SOORTEN EN MATEN. MEESTAL KUNT U HET, DAN WEL DE BUREAUS VAN UW KEUZE DIRECT BENADEREN. DE MANIER WAAROP DE ARCHITECTENSELECTIE INGERICHT WORDT IS IN PRINCIPE VORMVRIJ. PUBLIEKE OPDRACHTGEVERS MOETEN ZICH CONFORMEREN AAN STRIKTE AANBESTEDINGSREGELS WANNEER ZIJ MEERDERE BUREAUS UITNODIGEN. DIEZELFDE REGELS SCHRIJVEN VOOR DAT EEN OVERHEIDSOPDRACHT (EUROPEES) AANBESTEED MOET WORDEN WANNEER DE OPDRACHTWAARDE DE TOEPASSELIJKE EUROPESE DREMPELWAARDE (IN DE MEESTE GEVALLEN € 209.000) OVERSCHRIJDT. ZORG DAAROM DAT U GOED GEÏNFORMEERD BENT. WAAR KAN IK GESCHIKTE ARCHITECTEN VINDEN EN WELKE REGELS ZIJN VAN TOEPASSING OP MIJN ARCHITECTENSELECTIE?

BNA-ARCHITECTENBUREAUS BNA-leden voeren het BNA keurmerk. Ze zijn verplicht verzekerd, werken conform de Gedragscode Verantwoordelijkheid Integriteit en Professionaliteit en zijn daar ook op aanspreekbaar. Daarover leest u meer op pagina 142. Alle BNA-architectenbureaus vindt u op www.bna.nl. Daar kunt u zoeken op naam, regio en categorie.

MANIFEST BETER AANBESTEDEN Het aanbesteden van architectendiensten staat te boek als ingewikkeld, ondoorzichtig, tijdrovend en kostbaar. Daarom ontwikkelde de BNA met Architectuur Lokaal, Bouwregienet en VN-constructeurs het Manifest Beter Aanbesteden. Dit manifest beschrijft aan de hand van een twintigtal handzame tips hoe u als opdrachtgever uw aanbesteding overzichtelijk, effectief en proportioneel kunt organiseren. U vindt het manifest op pagina 176 en 177 en op www.bna.nl.

KOMPAS LIGHT KOMPAS light is een handige online tool die onervaren opdrachtgevers stapsgewijs ondersteunt bij het opstellen van een evenwichtige aanbestedingsleidraad. KOMPAS light is ontwikkeld door Architectuur Lokaal. Het KOMPAS is ontwikkeld met medewerking 178

van en wordt ondersteund door tal van organisaties van opdrachtgevers, adviseurs en architecten, waaronder de BNA. U vindt KOMPAS light op www.ontwerpwedstrijden.nl

RICHTLIJN GEZONDE ARCHITECTENSELECTIES Een hardnekkig knelpunt bij architectenselecties zijn de oplopende inschrijfkosten. Dat blijkt uit tal van rapporten en onderzoeken die afgelopen jaren gepubliceerd zijn. DE BNA heeft de handen ineen geslagen met Architectuur Lokaal en ICSadviseurs om hierin verbetering te brengen. Samen ontwikkelen zij de Richtlijn Gezondere Architectenselecties met praktische handvatten om de uitvraag in architectenselecties duidelijk te omschrijven en de kosten van deze procedures voor opdrachtgever en deelnemende architecten te beteugelen. De richtlijn zal na de zomer gepubliceerd worden. In het blog van Roger Tan ‘Het Nieuwe Normaal - Op weg naar redelijke tenderkosten’ op pagina 180 krijgt u alvast een voorproefje.

STEUNPUNT Het Steunpunt Architectuuropdrachten & Ontwerpwedstrijden is de onafhankelijke, niet-commerciële helpdesk voor aanbestedingen van architectuuropdrachten en ontwerpwedstrijden in Nederland. Het Steunpunt biedt advies en ondersteuning aan alle opdrachtgevers. Meer informatie vindt u op www.ontwerpwedstrijden.nl

WERKEN MET EEN ARCHITECTENBUREAU

Algemene voorwaarden

Het is verstandig om de afspraken met uw architect vast te leggen in een contract, zodat u weet waar u aan toe bent. Met het oog op eenduidigheid en rechtszekerheid heeft de BNA twee handzame sets algemene voorwaarden ontwikkeld die toegesneden zijn op de architectensector: De Nieuwe Regeling (DNR) en de Consumentenregeling (CR).

DE NIEUWE REGELING (DNR) Deze algemene voorwaarden leggen duidelijk de rechten en plichten van de architect en de opdrachtgever vast en voorzien in duidelijke spelregels voor de uitvoering van de opdracht. De voorwaarden worden vergezeld door een handzame modelbasisopdracht in word-format waarin u de specifieke kenmerken van de opdracht vastlegt en de Standaardtaakbeschrijving (STB) waarmee u kunt specificeren welke taken de architect voor uw project moet verrichten. De DNR is evenwichtig samengesteld en doet recht aan de belangen van opdrachtgever en architect. De beroepsaansprakelijkheidsverzekering van uw architect is afgestemd op de DNR.

CONSUMENTENREGELING (CR) Speciaal voor consumenten ontwikkelde de BNA vereenvoudigde, toegankelijke voorwaarden: de Consumentenregeling (CR). Ook deze voorwaarden voorzien in een heldere beschrijving van rechten, plichten en spelregels en een handzame modelbasisopdracht om de specifieke kenmerken van de opdracht vast te leggen. Let op: voor uitgebreide consumentenopdrachten kan het wenselijk zijn om de DNR toe te passen. Uw architect zal altijd met zijn verzekeraar afstemmen of de CR geschikt is voor uw opdracht, of dat er beter op basis van de DNR kan worden gecontracteerd.

HOE KOM IK AAN DE DNR EN DE CR? De DNR en de CR zijn te vinden op bna.nl/contracteren

179

WERKEN MET EEN ARCHITECTENBUREAU

Het Nieuwe Normaal - Op weg naar redelijke tenderkosten Roger Tan,Zakelijk directeur Broekbakema en BNA bestuurslid De laatste tijd spreek ik vaak opdrachtgevers, bouwmanagers en architecten over de kosten van tenders. Deze gesprekken blijven vaak abstract. Het is dan vrij makkelijk om instemmend naar elkaar te knikken, terwijl alle gesprekspartners bij zichzelf denken: ‘Ja, die aanbestedingen kosten te veel, daar moet echt wat aan gebeuren, maar zelf zijn we toch goed bezig denk ik zo.’

NIEUWE RICHTLIJN Pas als het super concreet wordt, wordt de miscommunicatie duidelijk. En dat kan voor verrassingen zorgen. Zo organiseerden we in april 2016 een workshop over de Richtlijn Gezonde Architectenselecties, waar ik vanuit de BNA samen met ICS adviseurs en Architectuur Lokaal aan werk. Weer bleek dat het aantal uren dat een architectenbureau spendeert aan een ‘visie’ of een ‘schets’ veel hoger ligt dan opdrachtgevers denken. Daarom maken we de Richtlijn ook super concreet, als middel om de verschillende invalshoeken op tafel te krijgen, te bediscussiëren, zodat we met alle partijen (vragers en aanbieders) een gezamenlijk beeld vormen van: 1. het type uitvraag dat het beste past bij de opgave (bureaupresentatie? visie? SO? VO?); 2. de antwoorden die we hierbij geven (renders? bouwkostencalculaties? ingevulde plattegronden?); 3. de kosten die de tenderende partijen hiervoor maken; 4. en dan als laatste: wat is een passende, proportionele vergoeding hiervoor? Met andere woorden; we zijn op zoek naar Het Nieuwe Normaal.

EEN SNELLE REKENSOM De Richtlijn geeft antwoorden op deze vragen en geeft concrete praktijkvoorbeelden. Vanuit mijn eigen praktijk (Broekbakema) wil ik vast een voorproefje geven. In 2015 hebben we 14 keer ingeschreven tijdens de tweede ronde van een tender. Meestal

180

vragen opdrachtgevers om een ‘visie’. Broekbakema besteedt gemiddeld 200 uur aan een ‘visie’. Dan gaat het om uitvragen waarbij alleen een plan van aanpak, gebouwconcept en schetsmatige impressie is gevraagd, dus geen bouwkostencalculaties, fotorealistische beelden en uitgebreide gecoördineerde plattegronden. Om deze inzet goed op waarde te schatten is inzicht in gangbare uurtarieven vereist. Het tenderteam moet in korte tijd hele complexe materie doorgronden en vertalen naar een aansprekende visie of ontwerp. Natuurlijk schrijft een bureau in om te winnen! Daarom zet Broekbakema haar beste en meest ervaren medewerkers op tenders. Dat laten we niet over aan schoolverlaters zonder ervaring. Voor deze hoger gekwalificeerde medewerkers hanteren we een gemiddeld intern uurtarief van € 80. Dit sluit naadloos aan op de BNA adviestarieven voor interne uurtarieven conform de CAO, prijspeil januari 2016. Het betreft ‘kale’ uurtarieven zonder winstopslag. Een snelle rekensom wijst uit dat Broekbakema ongeveer € 16.000 aan personeelsuren spendeert voor een visie. Een gerenommeerde studio berekent gemiddeld € 1.500 per foto-realistische render. Een uitvraag voor een schoolgebouw komt vaak neer op een ‘visie’ met 3 renders. Architectenbureaus zijn dan al snel meer dan € 20.000 per bureau kwijt.

VERDIENMODEL ONDER DRUK Natuurlijk komt een deel van de kosten voor rekening van de ondernemer. Het gaat tenslotte om acquisitie. Echter, deelname aan aanbestedingen moet wel rendabel blijven. In de praktijk zie ik geen of beperkte vergoedingen van maximaal € 5.000 euro voor een ‘visie’. Zo’n ‘visie’ vraagt meestal veel meer dan ik hiervoor beschreven heb. Tegelijkertijd is er steeds vaker sprake van een beperkte ontwerpopdracht, waarbij uitwerking van het ontwerp en directievoering niet worden opgedragen aan de architect. De kosten voor het acquireren van een opdracht zijn op deze manier totaal uit de bocht gevlogen. Het verdienmodel van bureaus staat onder druk. Tenderkosten kunnen zo niet of nauwelijks worden terugverdiend. Zeker als je bedenkt dat een bureau doorgaans veel meer tenders verliest dan wint….

WERKEN MET EEN ARCHITECTENBUREAU

STAP VOORUIT Ik vind dat we richting Het Nieuw Normaal moeten en kunnen gaan, waar opdrachtgevers en architecten zich bewust zijn van de gevraagde inspanningen bij een bepaalde type uitvraag en van de mogelijke alternatieven voor de bekende ‘visie’. En waar een proportionele vergoeding gegeven wordt voor ontwerpwerk, conform de aan de Aanbestedingswet gekoppelde Gids Proportionaliteit. Op dit moment maken opdrachtgevers, bouwmanagers en architecten goede stappen richting Het Nieuw Normaal. De Richtlijn Gezonde Architectenselecties is zo’n goede stap. Ik hoop dat deze richtlijn straks door alle betrokkenen bij architectenselecties in de praktijk gebracht gaat worden!

“

Het verdienmodel van bureaus staat onder druk.

181

DE LEVERANCIER

MARKT VISIE VEILIG WERKEN OP HOOGTE

EUROSAFE SOLUTIONS B.V.

Bas Sesink is Marketing & Business Process Manager bij Eurosafe Solutions, een bedrijf gespecialiseerd in veilig werken op hoogte. Hij vertelt dat er steeds meer activiteiten op hoogte plaatsvinden. “Denk hierbij aan zonnepanelen, want groene energie en zelfvoorziening zijn in opkomst. Tegelijkertijd zie je steeds meer airco’s en luchtbehandelingssystemen, mede veroorzaakt door de klimaatverandering en nieuwe communicatienetwerken of uitbreidingen daarvan. Daarvoor zijn antennes nodig. Ook kiezen particulieren en bedrijven meer en meer voor dakterrassen en groendaken. En de bouw trekt weer aan. Al met al wordt er steeds vaker op hoogte gewerkt.”

WETGEVING “Naast de initiële aanleg, vragen al deze voorzieningen in meer of mindere mate om inspecties, keuringen en onderhoud op hoogte. Tegelijkertijd is er continue prijsdruk. De bouw- en installatiesector zet daardoor vaker minder of

niet-getrainde krachten in en steeds vaker van buitenlandse komaf. Dit bemoeilijkt de communicatie en het handhaven van de veiligheid. Ook zorgt de smartphone voor steeds meer afleiding. De toenemende frequentie van werkzaamheden op hoogte, gecombineerd met deze factoren, maakt dat er helaas veel ongelukken gebeuren.” Alleen al in de eerste helft van dit jaar vielen er 42 doden in de bouw. Meer dan 50 procent daarvan door vallen van hoogte. Sesink: “Elk ongeval is er één teveel. Zo staat de wetgever er ook in. De wet- en regelgeving wordt dan ook steeds strenger, evenals normen met betrekking tot veiligheidsvoorzieningen. Het belang van veilig werken neemt dan ook toe. En Eurosafe Solutions ondersteunt organisaties graag bij het creëren van een veilige werkomgeving.”

PROTOCOLLEN EN TRAININGEN

‘Elk ongeval is er één teveel. Zo staat de wetgever er ook in’ 182

Eurosafe Solutions is een technisch dienstverlener op hoogte, met vestigingen in Nederland, België, Duitsland en Groot-Brittannië. “Eurosafe Solutions staat voor veilig werken op hoogte, zonder compromis. Samen met onze opdrachtgevers, hun medewerkers en onderaannemers zorgen wij voor

‘Hoe eerder we worden betrokken, hoe veiliger en kostenefficiënter’ een veilige werkplek op hoogte. Daarnaast ondersteunen we opdrachtgevers bij het voorkomen van ongevallen en alle mogelijke ongewenste consequenties. Bijvoorbeeld met protocollen en trainingen. Op een verantwoorde en kostenefficiënte manier, rekening houdend met de klantorganisatie en exploitatietermijnen.” Het vertrekpunt: samenwerken. Met alle betrokken partijen. “We bieden niet alleen klim- en valveiligheidsvoorzieningen en persoonlijke beschermingsmiddelen, maar ook diensten. We zijn meer dan alleen leverancier.”

SYSTEMATIEK Dit wordt duidelijk als Sesink de systematiek van Eurosafe Solutions uitlegt. Het zogenaamde Safety at Height Management System® (SHMS) biedt ondersteuning aan onder andere architecten, vastgoedbezitters, vastgoedbeheerders en aannemers. Het SHMS® bestaat uit vijf onderdelen die nauw met elkaar samenhangen, zonder opeenvolgend te hoeven zijn: 1. Zorgvuldige Risico Inventarisaties & Evaluaties. “We onderzoeken

welke risico’s er zijn, hoe ernstig deze zijn en of we al dan niet veiligheidsmaatregelen moeten nemen. We kenmerken risico’s met rood, oranje en groen. De rode lossen we direct op, oranje geven we aandacht en de groene zijn doorgaans aanvaardbaar.” 2. Een overzichtelijk Plan van Aanpak en Programma van Eisen. “Hierin leggen we vast of maatregelen tijdelijk of permanent worden ingevuld en welke gecertificeerde voorzieningen worden toegepast. Gecombineerd met een meerjarenbegroting, onderbouwd met gewogen risico’s en Return on Investment berekeningen. De voorzieningen volgen uit een Programma van Eisen, toegespitst op het specifieke vastgoedprofiel en worden aangegeven op een gedetailleerde tekening.” 3. Installatie van geselecteerde voorzieningen door ervaren, gecertificeerde monteurs. “Daarbij bieden we ondersteuning bij de implementatie van veiligheidsbeleid, zodat de uitgangspunten helder zijn en zo het veiligheids-

bewustzijn onder eigen medewerkers en gelieerde derden groeit.” 4. Training & Opleiding van medewerkers en derden. “Hiermee stimuleer je als organisatie het veilig gebruik van aangebrachte voorzieningen en verlaag je de risico’s.” 5. Zorgvuldige Keuring & Onderhoud. “Dit zorgt voor een langere technische levensduur, behoud van productgaranties en een veilige werking.” Sesink vat samen: “Door de veiligheidsketen met het SHMS® te sluiten, kunnen organisaties hun Total Cost of Ownership en aansprakelijkheid reduceren en hun rendement verhogen. Daarnaast kan men de nodige tijd besparen in de selectie van voorzieningen en in administratieve handelingen en door een lagere trainingsintensiteit. En door risico’s bij werkzaamheden op hoogte doordacht en eenduidig te minimaliseren, neemt de veiligheid en het veiligheidsbewustzijn toe. Met als bonus een positief imago.” Voor architecten biedt Eurosafe Solutions bovendien complete bestekteksten met bijpassend beeldmateriaal. “Daar voorzien we graag in. Hoe eerder we in het traject worden betrokken, hoe veiliger en kostenefficiënter.” eurosafesolutions.com 183

Designed to work for you

Onze plafondoplossingen geven architecten de mogelijkheid te ontwerpen met een verscheidenheid aan materialen. Door ons grote aanbod van systemen, kleuren en afwerkingen bieden onze plafonds veel vrijheid in design, functionaliteit en comfort aan gebouwen. Voor meer informatie, bezoek onze website: www.hunterdouglas.nl of neem contact op met ons verkoopkantoor: 010 - 496 22 22. Project : Wildlands, Emmen Product : Single Skin 200F Exterior Ceiling Architect : LKSVDD architecten ® Geregistreerd handelsmerk - een HunterDouglas® product. © Copyright Hunter Douglas 2016.

KEMPER SYSTEM GMBH & CO. KG: MEER DAN 60 JAAR MEESTERS IN VLOEIBARE SYSTEMEN! Sinds de jaren 50 staat Kemper System GmbH & Co. KG in Vellmar, nabij Kassel, bekend als de bedenker van de vloeibare afdichting waarmee nagenoeg alle schijnbaar onmogelijke afdichtingen kunnen worden opgelost. Deze systemen zijn bekend onder de namen Kemperol, Coelan, Kemco & Alfachem. Kemperol daksystemen Kemper System produceert verschillende Kemperol daksystemen. Het volledig oplosmiddelvrije Kemperol 2K-PUR wordt wereldwijd het meeste toegepast. Kemperol 2K-Reflekt is een extreem witte variant van de 2K-PUR en heeft een SRIwaarde van 110! Andere Kemperol systemen zijn gebaseerd op PMMA (Kemperol AC Speed) en UP (Kemperol V210 & BR). Alle systemen hebben andere basiscomponenten maar voldoen aan de hoogste qualificaties van de ETAG 005. De Kemperol systemen zijn toepasbaar in elk type daksysteem, op balkons en galerijen, parkeerdaken en brugdekken. Veiligheid is een belangrijk thema binnen het Kemperol Systeem en daarom hebben wij Fallstop doorval beveiliging - voor lichtkoepels ontwikkeld. Coelan systemen Onder de productnaam Coelan wordt al meer dan 70 jaar vloeibare systemen voor binnen en buiten geproduceerd en al deze systemen behoren tot de top binnen hun toepassingsgebied. Coelan gietvloeren worden toegepast in huiselijke en industriële omgevingen maar worden ook veelvuldig ingezet als afwerking van parkeergarage vloeren. Daarnaast biedt Coelan een groot kleuren scala van vloertoepassingen voor binnen en buiten. Speciale producten zoals Coelan houtcoating en bootcoating verduurzamen de constructie en verlengen de onderhoudscyclus met vele jaren. Alfachem systemen Binnen het Alfachem pakket vallen zeer geavanceerde vloersystem van kleurijke EP vloeren tot decoratieve Artekem vloeren. Deze Artekem vloeren bestaan uit de traditionele terrazzo marmer steentjes met een uniek kunststof bindmiddel. Deze lichtgewicht vloeren zijn dun (~ 10 mm) en oersterk.

Kijk op: www.kemper-system.com voor meer informatie over alle producten van Kemper System en hun unieke eigenschappen.

KEMPER SYSTEM GmbH & Co. KG Holländische Straße 32-36 34246 Vellmar; Duitsland Voor Nederland +31 6 55 13 1970 E-Mail: w.fokkema@kemper-system.com 185

DE LEVERANCIER

MARKT VISIE

BEKROOND MET DUURZAAM STAAL: HET TIN HOUSE IN LONDEN SSAB SWEDISH STEEL B.V. Het is een bijzonder gezicht in Londen: een woonhuis dat bestaat uit zes onderling verbonden piramidevormige gebouwtjes, waarvoor als buitenbekleding uitsluitend staal is gebruikt. Het materiaal, GreenCoat PLX BT, wordt veelal gebruikt voor felsdaken, maar hier is het tevens toegepast voor de gevels en alle overige uitwendige detailleringen. Het huis wordt aangeduid als ‘Tin House’ en is ontworpen door de met prijzen bekroonde architect Henning Stummel. Hij koos voor GreenCoat PLX BT van SSAB, een bedrijf dat wereldwijd wordt erkend voor het produceren van

186

een van de beste staalsoorten ter wereld. Bij blikslagers staat GreenCoat PLX BT goed bekend vanwege de eenvoudige handmatige verwerking en de kleurechtheid die ook op de lange termijn goed blijft. Dat was de belangrijkste reden voor Henning Stummel om te kiezen voor het materiaal. “Bij het ontwerpen van het Tin House stonden we open voor allerlei soorten materiaal. Wat we heel belangrijk vonden was de kleur van de coating. Die mocht beslist niet vervagen en ook op de lange duur mag deze niet veranderen. Dat, en het feit dat GreenCoat PLX BT op een duurzame manier wordt geproduceerd, zijn de twee

belangrijkste redenen waarom we hiervoor hebben gekozen.” Een ander aspect van GreenCoat PLX BT is de buigzaamheid van het materiaal. Stummel vervolgt: “De grootste uitdaging voor het Tin House was dat we een huis met kantoorruimte wilden bouwen zonder dakgoten. Aan de voorkant van het huis stroomt het regenwater rechtstreeks vanaf het dak in een drainagesysteem. Voor de andere zijden hebben we gebruik gemaakt van verborgen, verzonken dakgoten die regenwater opvangen en bewaren. GreenCoat PLX BT is een materiaal dat eenvoudig is te vormen en te monteren, waardoor

we de functie van de dakgoten prima in de stijl van het gebouw konden inpassen.”

ARCHITECTUURPRIJZEN Het huis is inmiddels genomineerd voor verschillende architectuurprijzen. Een daarvan is de RIBA National Award, een van de meest prestigieuze Britse prijzen op dit gebied. Het Tin House gaat ook op voor de internationale World Architecture Award. Architect Henning Stummel maakt ondertussen ook voor andere projecten gebruik van GreenCoat PLX BT. Zoals gezegd is het een product van SSAB dat met eigen kantoren in meer dan 50 landen actief is, waaronder Nederland. SSAB biedt producten die in nauwe samenwerking met klanten worden ontwikkeld om een sterkere, lichtere en duurzamere wereld te creëren. Het bedrijf heeft een capaciteit van 8,8 miljoen ton ruw staal en heeft productiefaciliteiten in Finland, Zweden en de Verenigde Staten. GreenCoat PLX BT is vanuit SSAB’ Staal Service Center in Beuningen uit voorraad leverbaar in een 13-tal aantrekkelijke kleuren. Anke Meyer is senior brand manager bij SSAB. Zij vertelt over de

bijzondere kwaliteiten van GreenCoat PLX BT. “Het is een innovatieve, duurzame oplossing voor de bouwsector op het gebied van staal met een gekleurde coating. GreenCoat is ons groenste product en staat voor hoge kwaliteit. Het is niet alleen bestemd voor daken, maar ook voor gevels en regenafvoersystemen.” Alle producten worden geleverd met de premium Scandinavische kwaliteit, waar SSAB voor staat. “Het materiaal dat we voor GreenCoat gebruiken, wordt wereldwijd erkend als een van de beste staalsoorten op de markt.” Daarnaast zijn de meeste GreenCoat-producten voorzien van ‘Bio-based Technology’ (BT). “Dit houdt in dat een belangrijk deel van de gebruikelijke fossiele componenten zijn vervangen door duurzame bio-based alternatieven, zoals bijvoorbeeld koolzaadolie. Onze unieke, gepatenteerd BT-coatings bieden niet alleen voordelen voor het milieu, maar ook betere prestaties.”

ESTHETIEK Nu is het Tin House wellicht het bekendste voorbeeld, maar Meyer wijst graag op andere toepassingen van GreenCoat PLX BT. Een eeuwenoude watermolen vlakbij het

Italiaanse plaatsje Pozzuolo is een aantal jaar geleden volledig gerestaureerd. De Mulino di Terenzano kreeg een stalen dak dat de esthetiek van het gebouw in ere hield en tegelijkertijd een milieuvriendelijke waterafvoer bood. Ook is er het roemruchte Eel Pie Hotel op een eiland in de Thames in Londen, dat na een brand opnieuw werd opgebouwd. Met een dak van GreenCoat is het nu een artistiek baken in de Britse hoofdstad. En voor appartementencomplex De Grote Prins in Rotterdam ontwikkelde SSAB een zelfreinigende façade, waardoor het gebouw er altijd uitziet als nieuw. Meyer besluit: “De producten van GreenCoat zijn zeer bestendig tegen corrosie, UV-straling en krassen. Ze bieden architecten en ontwerpers een materiaal dat duidelijk lichter is dan andere oplossingen. Er is bovendien een geringere thermische werking, wat tot een strakker en vlakker eindresultaat leidt.” SSAB Swedish Steel BV IJzerwerf 3 6641 TK Beuningen +31 24 67 90 700 greencoat.nl@ssab.com ssab.com/greencoat

187

JA, ik wil ARDEX ! &

188

www.ardex.eu

3 TECHNOLOGIE & ARCHITECTUUR

EFFICIËNT STARTEN MET BIM?

De BIM Toolbox is een krachtige, bouwkundige applicatie bovenop Autodesk® Revit® om uw productiviteit te verhogen. De BIM Toolbox is zeer gebruiksvriendelijk en bedoeld voor kleinere organisaties die met BIM werken of willen starten. CAD Accent is Autodesk Gold partner, gespecialiseerd in CAD software en opleidingen voor de Bouw. Wilt u aan de slag met Revit en BIM? Neem dan vrijblijvend contact op met een van onze adviseurs. Wij helpen u graag!

www.cadaccent.nl

|

085 - 30 30 000

Autodesk Civil Infrastructure Specialized Autodesk Building Specialized Autodesk Consulting Specialized Autodesk Authorized Training Center

TECHNOLOGIE & ARCHITECTUUR

Beyond Bim

Fred Schoorl, directeur BNA Het is enige tijd geleden dat ik een blog publiceerde over ‘nieuw geld’. De portee was: de traditionele financiering loopt op zijn eind, laten we ‘agile’ (modewoord) zijn en als architecten nieuwe bronnen aanboren. Het is ondertussen tijd voor weer een ander ‘nieuw’, namelijk de technologie. Op dit punt is er voor architecten veel te weten en te winnen. En te verliezen. Er komt namelijk nogal wat technologie af op de bouw en architectuur. En wat belangrijker is: het gaat de businessmodellen in onze branche opschudden en veranderen. Het in de newspeak populaire woord ‘disruptie’ komt daarbij op. Nu zal menig lezer zeggen; we zijn toch goed met BIM bezig? En inderdaad: uit cijfers van de BNA blijkt dat

technologie

de architectenbranche het relatief goed doet. We lopen met de ontwikkeling en uitvoering van het werk in BIM voorop in Europa. Hulde! Tegelijkertijd is er de wet van de remmende voorsprong. Want BIM is niet het antwoord op alle technologische ontwikkelingen – kansen en bedreigingen – die op ons afkomen. Ik ben geen profeet of trendwatcher, maar er is een gegrond vermoeden dat de combinatie van beproefde en nieuwe technologie, nieuwe businessmodellen, nieuwe intreders en andere vraag van consumenten een forse impact gaat hebben. Een open deur? Bij het lezen van ‘The future of the professions’ van vader en zoon Susskind kreeg ik een unheimisch gevoel. Het boek is een gedegen onderbouwing van de stelling dat de klassieke expert zijn langste tijd heeft gehad. Niet alleen de notaris, de advocaat of de consultant moet zich bedreigd weten, ook de architect wordt expliciet op de rode lijst van bedreigde experts gezet. De eerste verdedigingslinie is natuurlijk; maar wij zijn creatief, dat kan geen computer. De Susskinds zijn daar niet zo zeker van. Ze wijzen het woord disruptie af, maar verder is het een en al transformatie (wat toch fijner klinkt). Ze zijn er wel zeker van dat in de toekomst veel werk uit de creatieve sector via parametrisch ontwerpen, algoritmen en allerlei, deels nog onvoorstelbare vormen van kunstmatige intelligentie, gedaan kan worden. Nu zijn andere experts op dit terrein weer terughoudender over deze nieuwlichterij. Hoe het ook zij, de vanzelfsprekendheden van de expert en daarmee van de rol en meerwaarde van de ontwerper komen op een nieuwe manier ter discussie. En daarmee dus ook onze businessmodellen. Ondertussen doen de startups, scale-ups en unicorns (kent u ze?) hun werk in andere branches. Het zou mooi zijn om onze kerncompetentie – creatieve kracht – te benutten om zelf op de boeggolf mee te denken en werken aan datgene wat op ons afkomt. Of, chiquer gezegd, om de technologische innovatie gewoon in ons toekomstdenken te integreren. Want van integraal denken waren we al. De BNA is alvast begonnen. Wij ontwikkelen toekomstscenarios, mogelijke toekomsten dus, met daarin veel aandacht voor technologie. Daarmee willen we de discussie en bewustwording een duw geven. Op de toekomst kun je maar beter voorbereiden. Beyond BIM ligt een nieuwe wereld.

191

DE LEVERANCIER

MARKT VISIE ‘WIJ ZORGEN DAT ARCHITECTEN OPTIMAAL KUNNEN WERKEN’ H&R AUTOMATISERING

Contactpersonen voor leden van de BNA, van links naar rechts: Ranjith Postma (consultant) Marc Neuteboom (consultant), Rob van Rooij (DGA), Roy Zwiep (adjunct directeur)

‘Niet alleen qua kennisniveau, maar ook qua persoonlijkheid moet de techneut bij een klant passen.’ 192

Computers die niet goed werken, te weinig opslagruimte, virussen, ingewikkelde software updates; allemaal tijdrovende zaken die de aandacht afleiden van het ontwerpwerk. H&R Automatisering neemt architecten die zorg uit handen en adviseert en ondersteunt bij ICT vraagstukken. Sinds een paar maanden is het bedrijf partner van de BNA en dat biedt allerlei voordelen voor BNA-leden.

Kennissessie voor BNA-leden Op 27 september en op 25 oktober organiseert H&R Automatisering samen met HP een kennissessie speciaal voor leden van de BNA met het thema ‘workstations, mobility, virtualisatie en de cloud’. Leden kunnen kosteloos deelnemen en krijgen een rondleiding bij HP en een lunch. H&R Automatisering organiseert zo’n twee tot drie keer per maand een kennissessie. Meer informatie: www.hr-automatisering.nl. “Ongeveer tien procent van onze klanten is architect. Daarnaast werken wij veel voor andere bedrijven in de creatieve sector. Wij begrijpen daardoor heel goed wat de wensen en behoeften zijn. We spreken dezelfde taal,” zegt Roy Zwiep, adjunct directeur bij H&R Automatisering. Het was volgens Zwiep een logische stap om partner te worden van de BNA. “Wij vinden het fijn om deze brancheorganisatie te steunen. En wij kunnen echt iets toevoegen. Zo konden BNA-leden wel juridisch advies inwinnen, maar er was geen voorziening op ICT gebied. Dat gat vullen wij in samenwerking met HP Nederland nu op. BNA-leden die met een ICT-vraagstuk zitten, kunnen die vraag nu bij ons neerleggen. Wij denken mee met een bureau. Hoe beweegt de markt zich en op wat voor manier kun je daar als bureau op anticiperen. Wij bieden concrete oplossingen.”

FULLSERVICE 25 Jaar geleden werd H&R Automatisering opgericht door Rob van Rooij als eerste Apple reseller in Nederland. Het bedrijf, waar Van Rooij nog altijd deel uit maakt van de directie, groeide mee met de snelle ontwikkelingen in de ICT markt en is inmiddels een fullservice ICT bedrijf met 32 medewerkers. “We leveren A-merk hardware zoals computers, printers en servers en de bijbehorende software. Daarnaast geven wij advies, zijn we helpdesk en doen we systeembeheer,” schetst Zwiep de activiteiten van het bedrijf. Relaties kunnen via H&R Automatisering een enkel softwarepakket aanschaffen of bijvoorbeeld

‘Relaties vertellen ons op wat voor manier ze willen werken, wat voor hen belangrijk is.’ een adviesvraag over ICT inrichting neerleggen. Maar ze kunnen ook het totale pakket afnemen; hardware, software, systeembeheer, technische ondersteuning, advies. Ongeveer 65 procent van alle klanten heeft zo’n fullservice overeenkomst. “Voor een nieuwe relatie maken we eerst een inventarisatie. Wat is er al aanwezig in het bedrijf? Dan kijken we natuurlijk naar de wensen en doelstellingen van een organisatie: waar wil het bedrijf naartoe? En dat leggen we naast de beschikbare budgetten. Op basis van al deze informatie maken we een stappenplan voor een paar jaar”, legt Zwiep uit.

VAST AANSPREEKPUNT Iedere relatie krijgt een vaste technicus die het bedrijf bijstaat en ondersteunt. “Niet alleen qua kennisniveau, maar ook qua persoonlijkheid moet de techneut bij een klant passen. Wij nodigen relaties daarom altijd uit om bij ons langs te komen en hier en daar een praatje te maken met onze techneuten. Degene met wie het goed klikt, wordt gekoppeld aan de klant. Het is heel belangrijk dat de communicatie met de technicus goed loopt. Hij is het aanspreekpunt”, zegt Zwiep. “Bij problemen en installaties en natuurlijk bij calamiteiten. Zoals een harde schijf die stuk gaat, een virusuitbraak of een laptop die gestolen wordt. Wij kunnen daar meteen op anticiperen,” garandeert Zwiep.

VOORDELEN VAN CLOUD Veel architectenbureaus willen een inhaalslag maken met ICT. Tijdens de crisis is er bezuinigt op ICT, nu de markt weer aantrekt, willen veel bureaus hun ICT weer op orde brengen. “Wij bekijken samen met een bureau wat slimme keuzes zijn om te maken. Moet alles bijvoorbeeld op locatie opgeslagen worden of kan het ook in de cloud?” schetst Zwiep. Een paar jaar geleden was de cloud voor veel architecten nog geen goede optie. Zware tekeningen

konden daar niet goed bewaard worden. Tegenwoordig zitten er veel voordelen aan de cloud, weet Zwiep. “Wanneer je goede hardware op locatie wilt, vraagt dat in één keer om een flinke investering. Bij een cloudoplossing heb je maandelijkse lasten. Je hebt, wanneer je in de cloud werkt, altijd het nieuwste van het nieuwste en je kunt het aantal devices heel makkelijk upscalen of downsizen, terwijl je met hardware op locatie vaak te veel of juist te weinig koopt,” somt Zwiep op. “Nog een voordeel is het systeembeheer. Bij een systeem op locatie heb je misschien een of twee systeembeheerders rondlopen. Wanneer je in de cloud werkt, zit er een heel bedrijf achter dat 24 uur per dag alles in de gaten houdt. Daarmee verminder je de risico’s. Bovendien is het best lastig om als architectenbureau de ICT-kennis up to date te houden. Voor ons ligt dat anders; het is onze core business.”

MAATWERK Hoewel de cloud veel voordelen biedt, wil dat niet zeggen dat het voor ieder bedrijf de beste oplossing is. “Iedere klant is uniek en heeft andere behoeften. Wij bekijken per situatie wat het beste werkt voor een bedrijf. Het is echt maatwerk,” vertelt Zwiep. “Relaties vertellen ons op wat voor manier ze willen werken, wat voor hen belangrijk is. Moeten ze bijvoorbeeld overal kunnen werken? Overal bij de tekeningen kunnen? Wij zorgen ervoor dat dit mogelijk is, dat ze zo optimaal mogelijk kunnen werken. Die puzzel, dat vind ik het mooiste wat er is.”

Gratis advies BNA-leden die worstelen met een ICT vraag kunnen gratis advies inwinnen bij H&R Automatisering. T: 030 - 6621081 of E: sales@hr-automatiserning.nl. 193

DE LEVERANCIER

MARKT VISIE

KOEL- EN VRIESINDUSTRIE, DE SCHAAMTE VOORBIJ HOE BREEAM DE VRIESHUISSECTOR VERANDERT ADAMASGROEP/SPARKLING PROJECTS

Het moet zo’n jaar of vijf geleden zijn dat het eerste vrieshuis zich de vraag stelde “Is dat BREEAM iets voor mij bij nieuwbouw? ” Het fiscale voordeel van de MIA regeling was duidelijk, maar waar moet een vrieshuis nu aan voldoen om Very Good te worden. Deze vraag is vandaag bijna ondenkbaar. BREEAM heeft de sector op z’n kop gezet. Vriezen is meer geworden dan een energiezuinige koeling en nog dikkere isolatie dan al werd toegepast. Het materiaalgebruik is een issue, zon-PV komt vandaag de dag razendsnel snel op en onderwerpen als ‘veilig over het eigen terrein lopen’ krijgen praktisch handen en voeten. Menig bouwproject is aanmerkelijk beter georganiseerd. Zelfs het nut van ecologie dringt in deze sector door. Samen met de koel- en vriessector

heeft de DGBC het afgelopen jaar een nieuwe beoordelingsmethodiek opgesteld. De lat wordt hoog gelegd voor isolatie en het energiegebruik op essentiële onderdelen bij de koeltechniek, zoals ventilatoren, moet tevens voldoen aan de hoogste eisen. Het commissioning, een woord wat door BREEAM is geïntroduceerd staat vooraan op de agenda en daarnaast worden vrieshuizen standaard bij oplevering getest op lekdichtheid. Met deze stok achter de deur zijn de bouwprojecten nauwkeurig geworden, want herstellen van een lekkage in een -20°C omgeving is voor de bouwer nu eenmaal ook geen pretje. Voorkomen is hier zeker beter dan genezen. Bijkomend voordeel: de faalkosten waar iedereen het nog steeds over heeft in de bouw, worden aanzienlijk gereduceerd.

Project: Daalimpex-KloosterboerVelsen-Noord Foto: Daalimpex

PIONIERS WORDEN INNOVATORS De adamasgroep en Sparkling Projects behoren tot de pioniers. Het was niet alleen eenrichtingsverkeer van “duurzaam bouwen volgens BREEAM” naar de koel/vrieshuissector, maar ook omgekeerd. Gasloos bouwen is voor een vrieshuis al jaren gebruikelijk en zal de komende jaren doorbreken bij DC’s en productiebedrijven. Ook hier zijn de eerste pilot projecten in ontwikkeling en is het eerste gasloze DC dit jaar succesvol door ons opgeleverd: WASCO te Apeldoorn. De vrieshuizen transformeren in rap tempo tot thermische accu’s die het regionale elektriciteitsnet mede gaan stabiliseren. Mede door de sterke toename aan automatisering ontstaan nieuwe inzichten in de rol van de mens in een logistieke omgeving.

DREAM-NL OUTSTANDING

Het is niet altijd rozengeur en maneschijn. Een BREEAM certificering is nu eenmaal een keurslijf waar je wel handig mee om moet gaan. Een vrieshuis bouwen duurt al snel een jaar en de invulling van het kantoor geschiedt nu eenmaal in de laatste fase. Dat past niet direct bij de systematiek van het duurzaam certificeren onder BREEAM. RVO vraagt op dit moment om een ontwerpcertificaat aan te leveren binnen 6 maanden nadat het eerste onderdeel in opdracht wordt gegeven. Dat geeft wel eens stress. Niet alles wat BREEAM vraagt is dan al bekend. Vaak gaat de eerste spade de grond in en wordt er ondertussen nog vrolijk ontwikkeld en ontworpen. Goed plannen van basisvoorwaarden is daarom een must. Vroegtijdig de BREEAM expert inschakelen is daarin een essentiële schakel. Het pionieren met BREEAM transformeert naar innoveren door BREEAM.

ROL ARCHITECT Een hoge BREEAM score - als Excellent- halen, is vandaag zelfs mogelijk. Zelfs de Outstanding score, het hoogst haalbare label, komt binnen handbereik. De organisatiegraad van het bouwproces zal wel omhoog moeten. Eveneens de besluitvorming. De stress die BREEAM nu geeft, moet veranderen

in rust. Dat vraagt van een architect dat hij in het voorstadium reeds schakelt met de BREEAM expert. Niet om zijn regie uit handen te geven, maar wel om de noodzakelijke rust in het team te houden. De opgelegde structuur en het integrale denken maakt de positie van de architect sterker en voorkomt dat door de BREEAM regels zijn ontwerp gedurende de bouw steeds aangepast moet worden. De integratie van een logistieke energieaccu in de omgeving creëert een ander perspectief op een vrieshuis. Duurzaamheid biedt de architect de kans om weer leading te zijn in het ontwerp, het proces en de uitvoering gestalte te geven. BREEAM is daarbij een essentiële ontwerptool.

Project: WASCO-Apeldoorn Foto: Bessels architekten & ingenieurs te Twello

ANDERE SECTOREN De stappen die de vrieshuizen zetten inspireren uiteraard ook andere sectoren. De voedsel- en maakindustrie bieden soortgelijke mogelijkheden. Proces, gebouw en duurzaamheid integreren zal nodig zijn om de maatschappelijke doelstellingen van CO2 reductie, herstel ecologie en een betere werkomgeving voor de mens in deze sectoren mogelijk te maken. De fase van pionieren naar innoveren zal in de nieuwe sector korter worden. De behoefte aan creativiteit sterker. Elkaar uitdagen en inspireren wordt het nieuwe samenwerken; het is even lastig, maar alleen door wrijving ontstaat glans.

DREAM-NL EXCELLENT

loslaten van oude ideeën geeft nieuwe inzichten

Daalimpex te Velsen Noord Hoge isolatiewaarden, dockshelters als DOBO systeem, energieneutraal gebouw door PV op het dak en installaties uitgevoerd met EC motoren

BREEAM-NL OUTSTANDING

WASCO te Apeldoorn Energieneutraal gebouw door PV op het dak en geheel gasloos uitgevoerd DC met kantoor.

BREEAM-NL EXCELLENT

Sparkling Projects, een ingenieursbureau dat innovaties omzet in concrete installaties. Het team bestaat uit praktijkmensen, financieel specialisten en goed onderlegde ingenieurs, allen met minimaal 20 jaar praktijkervaring en onomstreden experts in hun vakgebied.

Wat doen wij voor u: Ambitie en visie vorming Huisvestingsadvies Programma's van Eisen BREEAM-NL, BREEAM International, LEED & GPR certificering Subsidieadvies: MIA / VAMIL, EIA Haalbaarheidsstudies

adamasgroep Utrechtseweg 310-B42 6812 AR Arnhem

+31 (0)26 446 12 22 info@adamasgroep.nl www.adamasgroep.nl

volg ons:

t

in

4 INNOVATIE

INNOVATIE

De virtuele architect

VIRTUAL REALITY ONTWIKKELT ZICH IN EEN SNELTREINVAART. MET ELKE TECHNOLOGISCHE ONTWIKKELING VINDEN CREATIEVELINGEN WEER NIEUWE TOEPASSINGEN VOOR DIT MEDIUM, MAAR WELKE KANSEN BRENGT DIT NIEUWE MEDIUM VOOR ARCHITECTEN?

EEN RUIMTELIJK MEDIUM Als architect heb ik altijd een fascinatie gehad voor hoe wij als mensen onze wereld ervaren en hoe wij ideeën en ruimtelijke ontwerpen op elkaar over kunnen brengen. Hoe neem je een ander mee in jouw wereld? Architecten zijn erg bedreven geraakt in het presenteren van ruimtelijke ideeën door schetsen, 3d-visualisaties en maquettes, maar voor veel mensen zijn deze vormen van presentatie nog steeds moeilijk te begrijpen. Sinds het ontstaan van de computer, muis en toetsenbord zijn wij gewend geraakt aan het communiceren via het beelden. We leven nu in een beeldcultuur waar (2d) digitale visualisaties veelvuldig worden gebruikt om complexe ruimtelijke ideeën te presenteren. Deze vorm van presentatie doet echter zelden recht aan de ruimtelijke kwaliteiten van het ontwerp.Met Virtual Reality hebben architecten eindelijk een medium waarmee je mensen zelf de ruimtelijke kwaliteiten van architectuur kan laten ontdekken. De openheid van een vide, de ruime afmetingen van een badkamer of de juiste hoogte voor een keukenblad, worden beleefbaar vanuit het perspectief van de opdrachtgever, die met een VR-bril de ruimte kan ontdekken.

EERSTE ERVARINGEN Gedurende de Dutch Design Week 2015 hebben wij honderden mensen een virtuele Japanse Tempel laten bezoeken. Deze virtuele wereld werd geprojecteerd

198

over een leegstaande garderoberuimte. Terwijl wij ‘van buiten’ mensen met een Virtual Reality bril op door de garderobe zagen lopen, waren zij de virtuele tempel aan het verkennen. Een groter contrast tussen virtuele en échte werkelijkheid was niet mogelijk.

HET VIRUELE ARCHITECTONISCHE ONTWERP De tempel was een virtuele architectuur opgave. We gingen de speler via laser positiebepaling de mogelijkheid geven zichzelf te verplaatsen in de virtuele wereld door écht zelf te lopen. Aangezien we wisten dat de tempel in een garderobe geplaatst zou worden, namen we de afmetingen van deze ruimte als basis voor het ontwerp zodat de begrenzing van de wereld samenviel met de échte. Het verdere ontwerp van de Japanse tempel moest mensen vooral prikkelen en uitnodigen om op onderzoek uit te gaan.

INNOVATIE Om de testen hoe mensen reageren op de virtuele wereld hebben we veel objecten toegevoegd die een instinctieve natuurlijke respons uit proberen te lokken. Denk hierbij aan het afstand houden van vuur, het niet in de vijver ‘vallen’ en het netjes ontwijken van houten kolommen in de ruimte. 3D-audio maakte de beleving extra overtuigend en zorgde voor een extra laag van immersie.

TESTEN OP DE DUTCH DESIGN WEEK Het was tijdens de Dutch Design Week interessant om te zien hoe snel mensen wennen aan deze nieuwe virtuele realiteit. Ze lopen netjes om de vuurkorven heen, blijven uit het water en ontwijken de kolommen. Dit terwijl ze in een lege garderobe staan. Na

INNOVATIE

wat voorzichtige stappen beginnen mensen al snel vrij door de wereld te lopen en raken ze overtuigd van hun eigen aanwezigheid in deze digitale plek en gaan ze de grenzen uittesten. Op dit moment konden we de speler in een oogwenk teleporteren naar een vlindertuin op het dak van de tempel. In plaats van rondlopen ging men plotseling op de knieën contact zoeken met de rondvliegende vlinders boven het bloemenveld. De houding van de persoon verandert samen met de omgeving, ze zijn écht overtuigd dat ze zich op een andere plek bevinden. Virtual Reality ligt als medium erg dicht bij de natuurlijke manier waarop wij als mensen ruimtes ervaren, verkennen en begrijpen. Juist om deze reden geeft Virtual Reality veel mogelijkheden voor het verkrijgen van waardevolle inzichten bij het ontwerpen van architectuur.

VIRTUAL REALITY BINNEN HET ARCHITECTENBUREAU Het toepassen van Virtual Reality is in 2016 nog steeds een vrij specialistische activiteit. Het simpelweg omzetten van een BIM-model in een ‘VR ervaring’ behoort nog niet tot de mogelijkheden. Veel van de interactieve ervaringen die binnen high-end Virtual Reality mogelijk zijn lenen technieken van de gameindustrie en gaan uit van speciaal geoptimaliseerde 3d-modellen. Net als 3d-visualisaties zal VR echter steeds makkelijker toepasbaar worden binnen het architectuur vak.

De meest eenvoudige manier om Virtual Reality te delen is de google cardboard. Met deze kartonnen bril is het mogelijk om met je eigen mobiel op een interactieve manier door 360 graden visualisaties en videos te navigeren. Deze ‘streetview’ Virtual Reality is relatief eenvoudig te maken en kan met iedereen gedeeld worden. Met de opkomst van 360 graden camera’s zoals de Ricoh Theta wordt het ook steeds eenvoudiger op échte omgevingen te fotograferen en in VR te delen. Voor échte virtual reality zijn VR-brillen als de Oculus Rift en HTC Vive de beste uitgangspunten. In dit geval fungeren de brillen als een apart VR-beeldscherm dat gekoppeld wordt aan de PC. Omdat een PC over veel meer rekenkracht beschikt dan een telefoon is het mogelijk real-time interactieve virtuele ervaringen te ontwerpen waar je eigen fantasie eigenlijk de enige beperking is.

TOEPASSINGEN BINNEN DE BOUW Het is bijna onmogelijk om alle toepassingen te noemen, maar het is denk ik belangrijk om Virtual Reality in ieder geval te zien als een medium waarin een interactief virtueel model beleefd kan worden. Ditzelfde model kan echter net zo goed op een bioscoopscherm of laptop voor een erg leuke presentatie zorgen. De toepasbaarheid van een Virtual Reality ervaring gaat dan ook verder dan de bril. 199

DE TOEKOMST, EEN GEMIXTE REALITEIT

ENVERSED

Virtual Reality is een medium dat ons in staat stelt digitale werelden op een ruimtelijke manier te ervaren, we kunnen ze daadwerkelijk bezoeken, er onderdeel van worden en ze samen met anderen delen. Dit maakt talloze nieuwe vormen van interactie, informatie-uitwisseling en presentatie mogelijk. Naast VR-brillen als de Oculus en HTC Vive laten Augmented Reality brillen zoals de Hololens en Magic Leap zien dat de fysieke en virtuele wereld samengevoegd gaan worden tot één ervaring. In dit geval spreken we niet meer over Virtual Reality, maar Augmented Reality. Digitale content kun je letterlijk beleven in onze echte wereld. Video’s zoals ‘sight’ laten zien hoe we uiteindelijk los zullen komen van de VR-brillen en dat digitaal en fysiek naadloos in elkaar over zullen lopen. Hier zitten ook gevaren aan, maar het is aan ons om vooral ook de mooie dingen die dit medium kan brengen, verder te ontwikkelen! Uiteindelijk zullen gebouwen ook virtuele uitbreidingen hebben, wellicht heeft een gebouw wel zijn eigen app waarmee alle virtueel aanwezige onderdelen gesimuleerd worden. De architect zal dan een belangrijke rol kunnen spelen in het ontwerpen van een synergetische architectuur waar het fysieke en virtuele elkaar kunnen versterken.

Ikzelf heb met alle Virtual Reality werkzaamheden binnen ons eigen architectenbureau Moodbuilders ontzettend leuke kruisbestuivingen zien ontstaan tussen allerlei vakgebieden. Van architecten en interieurontwerpers tot illustratoren, programmeurs, game-designers en hardware ontwikkelaars. Precies om deze reden hebben we sinds deze week dan ook samen met onze partnerbedrijven ENVERSED opgericht, om gezamenlijk verder te gaan als Virtual Reality ontwerpers én bouwers. Het jaar 2016 wordt een spannend jaar voor Virtual Reality en ik ben benieuwd wat de architectuurwereld er mee gaat doen.

200

Tim van der Grinten, Architect Moodbuilders & Virtual Reality Architect ENVERSED

Bij elk ontwerp de perfecte ruimte akoestiek!

De ruimte beleving wordt pas compleet als het architectonisch ontwerp wordt aangevuld door een prettige akoestiek. Een verademing voor de lichaam en geest! Voor een prettige leefomgeving is, behalve kleuren, vormen en luchtkwaliteit, het akoestische klimaat binnen een ruimte van essentieel belang voor de manier waarop mensen de omgeving ervaren. Gezondheid, welzijn, concentratievermogen, leerperstaties, gedragsproblemen, ziekteverzuim en ziekteherstel zijn enorm afhankelijk van het comfort en kwaliteit van gebruiker, hetgeen weer bepaald wordt door de fysieke omgeving van gebouwen. Soundblox akoestische betonblokken vormen een uitstekende, innovatieve en betaalbare oplossing voor het vraagstuk van de akoestische klimaatbeheersing binnen een ruimte. Door deze oplossing wordt hinderlijke nagalm in de ruimte gereduceerd, waardoor een goede verstaanbaarheid en een prettige geluidbeleving wordt gerealiseerd. Deze akoestische oplossing wordt vaak en zeer graag toegepast in sport- en gymzalen, niet alleen vanwege hun stoot “bal”vastheid maar ook vanwege hun uitstekende absorberende eigenschappen, met name in de lage frequenties (balgeluiden) en binnen de frequenties van het spraakgebied. Met Soundblox akoestische betonblokken wordt de hinderlijke

nagalm in de ruimte gereduceerd waardoor de verstaanbaarheid meteen een enorm stuk verbeterd wordt. Deze oplossing biedt bovendien een uitstekende mogelijkheid om geluidsabsorptie te integreren in een stabiele (scheidings)wand. Hoger(e) wanden opbouwen is dan ook geen enkel probleem. Soundblox kent vele diverse toepassingsmogelijkheden, zoals scholen (gangen en klaslokalen), aula’s, zwembaden, multifunctionele gebouwen, kerken, fabrieken, theaters, conservatoria, kazerne’s en ruimten met transformatoren etc. Daarnaast zijn deze geluidsabsorberende betonblokken ook uiterst geschikt voor buitentoepassingen zoals parkeergarages, stations en langs snelwegen. De akoestische blokken zijn zowel functioneel als decoratief en past in elk concept. Of het nu gaat om een industriële “look” of een klassieke uitstraling, Soundblox kan geïntegreerd worden in elk gewenst design met een keur aan mogelijkheden wat betreft kleur, folie, of vormgeving. Meer informatie en projectfoto’s ter inspiratie zijn te vinden op de website www.soundlessacoustics.com

www.soundlessacoustics.com De Warren 6 - 1187 LL Amstelveen - +31 (0) 203697050

201

NIEUW: DE FLUSH PANEL EEN ‘FLUSH’ OVERGANG VAN EEN GLASPANEEL NAAR EEN DICHT PANEEL!

UNIEK EN NIET EERDER GEZIEN! Een systeemwand zonder stijlen of kitnaden tussen een glas- en een dicht paneel. Vlakke en lage onder- en ERYHQSURȴHOHQ PP Geluidsisolatie tot 52 dB.

De Veken 21, 1716 KE Opmeer

0226 - 36 36 36

www.verwol.nl

Kleveringweg 20, 2616 LZ Delft

015 - 215 37 00

ćXVKSDQHO#YHUZRO QO

ZZZ YHUZRO QO ȵXVKSDQHO 202

CREATIVITEIT VOOR DE ARCHITECT Onder onze merkbeloft f e ‘creativiteit voor de architect’ zetten we ons al sinds 1988 in als onafhankelijk facilitair bouwkundig bureau. Onze rol en kwaliteiten tijdens het bouwproces zijn te vergelijken met de vanouds bekende “Bouwmeester”. Met onze jarenlange ervaring en expertise garanderen wij dat er binnen elk budget bouwtechnische oplossingen zijn. De integrale aanpak die Bureau Bouwkunde biedt met To T tal engineering en BIM waarborgt continuïteit, reduceert faalkosten, verhoogt de snelheid van het proces en de kwaliteit van het project.

PLANUITWERKING

BOUWMANAGEMENT

PLANTOETSING

BIM-uitwerking Bestekken Kostenraming 3D scans & pointclouds Omgevingsvergunningen

Ontwerpmanagement Kostenmanagement Directievoering Procesbewaking & sturing Advisering & toezicht

Conditiemeting & onderhoud Brandveiligheid Risicoanalyse Veiligheid op locatie Bouwbesluittoetsing

BIM levert meer kwaliteit

Bureau Bouwkunde Nederland Groenendaal 25B 3011 SK Rotterdam

tel: (010) 417 77 14 www.bureaubouwkunde.nl info@bureaubouwkunde.nl

203

DE LEVERANCIER

MARKT VISIE TOEKOMSTPROOF EN VISUEEL ONDERSCHEIDEND

CLADDINGPOINT

Nu de markt aantrekt, neemt de vraag naar unieke bouwoplossingen toe, ziet Harry van der Veen, mede-eigenaar van Cladding Point. De leverancier van sandwichpanelen heeft daar een groot aantal opties voor. Niet alleen zijn hun panelen visueel interessant, ze zijn ook nog brandwerend en duurzaam volgens de laatste normeringen. Na jaren van bezuinigingen wordt er door opdrachtgevers weer geld 204

vrijgemaakt om een pand onderscheidend te maken. Waar het originele ontwerp van een architect eerst helemaal uitgekleed werd om zo goedkoop mogelijk te bouwen, is een pand steeds vaker een investering. “Er is weer vertrouwen in de economie en geld is goedkoop, iets extra’s lenen kost weinig en je kunt het beter in stenen stoppen dan op je rekening laten staan. Daarom is er ruimte om te investeren en

gebouwen neer te zetten die toekomstproof zijn”, ziet Van der Veen.

100% RECYCLEBAAR Om toekomstproof te bouwen is het steeds belangrijker dat een pand brandwerend en duurzaam is en over de juiste certificering beschikt. “Denk aan een BREEAM-certificering; niet alleen goed voor het milieu, maar ook heel interessant

‘Een beperking in budget betekent niet dat er architectonisch geen leuke dingen mogelijk zijn’ voor de opdrachtgever. Op basis van dit certificaat kun je namelijk subsidies aanvragen, of bij banken een gunstiger rentepercentage krijgen.” Omdat Cladding Point de enige in Nederland is die 100% recyclebare producten levert, werkt het bedrijf mee met bouwprojecten in de hoogste duurzame klasse. “Onze sandwichpanelen zijn bijvoorbeeld gebruikt in het nieuwbouwproject Lely in Maassluis, dat de hoogste BREEAM status heeft behaald.”

GETEST OP TORNADO’S “Stel dat een opdrachtgever een pand over tien jaar wil verhuren. Dan moet het goed verzekerbaar en dus brandwerend zijn’, aldus Van der Veen. Het bedrijf stelt daarom hoge eisen aan zijn producten en is de grootste in Nederland op het gebied van brandwerende producten. “Onze panelen zijn FM Approved, ze voldoen aan de laatste normeringen en eisen die de internationale verzekeraar FM (Factory Mutual) stelt. Onze producten vallen

in hun hoogste categorie, wat betekent dat ze tornado’s moeten kunnen weerstaan. Natuurlijk is dat nu in Nederland niet nodig, maar zeker is wel dat het weer steeds extremer wordt. Dus de eisen van verzekeraars worden ook steeds strenger. Door daar nu alvast aan te voldoen, kun je echt iets neerzetten dat toekomstproof is.”

INNOVATIEVE UITSTRALING Naast de technische aspecten, ziet Van der Veen ook dat opdrachtgevers visueel onderscheidend willen zijn. “Als hij meer geld uitgeeft, wil hij daar iets bijzonders voor terug. En als je een innovatief bedrijf runt, wil je ook een pand met een innovatieve uitstraling, want het is toch een visitekaartje.” Om een gebouw een bijzondere uitstraling te geven, heeft Cladding Point diverse oplossingen. “We zijn de enige die werken met cortenstaal, staal dat een oxide-laag vormt en een stoere uitstraling geeft. Om een pand juist een luxe uitstraling te geven, hebben we Iconic Skin

GSP, isolerende met glas beklede sandwichpanelen. Het glas wordt aan de achterzijde gekleurd, maar je kunt dit ook met LED-verlichting combineren.” Voor de architect die meer vrijheid wil, is er het Design Plus carrier sandwichpaneel, waarbij het materiaal van Cladding Point een waterdichte isolerende schil vormt waarop een afwerking naar keuze kan worden aangebracht, van natuursteen tot hout. Daarnaast is er ook nog de Bacacier 3S by S+arck collectie, panelen die voortkomen uit een samenwerking met kunstenaar Philippe Starck die zes unieke panelen heeft vormgegeven.

ADVIES EN SAMENWERKING Om ervoor te zorgen dat een gebouw zowel technisch als visueel aan de gewenste kwaliteit voldoet, werkt Cladding Point met een specialist die architecten kan adviseren. ‘Een architect is creatief en innovatief, wij hebben de kennis van de materialen. Daarom gaan we graag samen rond de tafel zitten om

205

het ontwerp te bekijken en advies te geven over de mogelijkheden wat betreft materialen, rondingen en bepaalde hoeken. Dat levert vaak mooie oplossingen op, want een beperking in budget hoeft echt niet te betekenen dat er architectonisch geen leuke dingen mogelijk zijn.” Ook in het samenspel met de aannemer ziet Cladding Point een rol voor zichzelf weggelegd. “De werkelijke verkoop vindt plaats bij de montagebedrijven waar wij aan leveren. Via die weg kunnen we het bouwproces volgen en doen we een kwaliteitscontrole: zijn de panelen die besteld zijn van dezelfde kwaliteit als de opdrachtgever verwacht?”

SAMEN MEER BEREIKEN Door alle mogelijkheden goed door te spreken met alle partijen en een realistisch beeld van de haalbaarheid te vormen, wil Van der Veen teleurstellingen achteraf voorkomen. “Dat is voor ons heel belangrijk. Als we het samen doen kunnen we veel meer bereiken en trots zijn op het eindresultaat. Ons doel is dat alle meewerkende partijen bij de realisatie van een pand zeggen: wat hier staat is voor ons allemaal een referentie.” www.claddingpoint.nl 206

5 DUURZAAM ONTWERPEN

DUURZAAM ONTWERPEN

Waarom duurzaamheid? DUURZAAMHEID ALS BUSINESS CASE Er is veel te bespreken over duurzaamheid. Grote bureaus, kleinere bureaus, iedereen heeft er een eigen beleving bij of ervaring mee. De vraag die eigenlijk beantwoord moet worden is: hoe kom je als architect, als architectenbureau, als architectenbranche structureel verder op het gebied van duurzaam ontwerpen? Het lijkt af en toe dat we denken we al duurzaam bezig te zijn. Dat we al duurzaam ontwerpen en dat we elkaar alleen nog maar hoeven bij te praten. We ontwerpen gebouwen die duurzaam zijn naar de maatstaven van het afgelopen decennium, getoetst met labels als Breeam of GPR. Duurzaamheid wordt daarmee steeds concreter en beter aantoonbaar, maar is het dat ook echt? Niets is minder waar. Alles is relatief natuurlijk, maar wat zijn we nog zoekende met z’n allen. Iedereen is bezig met zijn eigen zoektocht om het wiel uit te vinden.

WIE BETAALT, BEPAALT Doen we wat we kunnen, of doen we wat echt nodig is? Durven we onszelf eerlijk in de spiegel te bekijken? De architect, de architectenbranche, de bouw? Is het dan niet een druppel op een gloeiende plaat? Ja, zeker zolang we maar mondjesmaat nadenken over duurzaamheid binnen onze ontwerppraktijk. Het zien als sluitpost van projecten, dat als eerste wordt wegbezuinigd. Of greenwashen, waarbij het vooral om zichtbare elementen gaat, maar de essentie niet wordt geraakt. Wie betaalt, bepaalt. Bouwers die niet meewillen. De overheid werkt niet mee. Er zijn veel redenen en excuses om het niet te doen. De hedendaagse maatschappij, de hele structuur van bouw is strijdig met hoe het idealiter zou moeten zijn. Het systeem van take, make & waste is al ingezet tijdens de industriële revolutie en dat verander je niet zo maar met een aantal duurzame gebouwen. Dat is de realiteit. Maar! De impact van juist ons werk kan heel erg groot zijn. De bouw, waarin architecten richtingbepalend zijn, is één van de grootst milieubelastende sectoren. Op gebied van verduurzaming is dus veel eer te behalen. Een echte kans voor architecten! Duurzaamheid als hét onderdeel waarop de architect zich kan profileren, van wezenlijk belang kan worden? Als centrale spil in een duurzaam bouwproces, verbinder tussen vraag en aanbod, tussen behoefte en innovatie van mogelijkheden. Architecten weer als voorlopers, visionairs, inspirators, pro actief werkend aan een wezenlijke verbetering van de gebouwde omgeving. 208

Architectenbureaus die duurzaam bepalend zijn en daadwerkelijk toegevoegde waarde hebben. Daar moet de architectenbranche zich bewust van zijn. Het is namelijk niet alleen van belang voor het milieu en de generaties na ons, maar ook voor de architect als ondernemer. Duurzaamheid als business case! Maakt duurzaamheid al wezenlijk onderdeel uit van je ondernemersplan? Staat het al in de top 3 van speerpunten van je bureau? Staat het al in het beleidsplan van de BNA? ‘Mission Zero’ zoals Ray Anderson, maar dan voor de architectenbranche. Hoe zou dat er uit zien en wat houdt ons eigenlijk tegen? We zullen ons werk in dit kader goed tegen het licht moeten houden. Een stip op de horizon is daarbij zeer belangrijk. Die stip is wat mij betreft dat we gebouwen ontwerpen die gezond zijn en totaal géén milieubelasting meer vormen. Dus niet alleen energieneutraal, maar ook nog eens materiaalneutraal. Volledig fossielvrij, circulair en biobased. Dat is niet niks. Zolang we het doen, omdat de markt het ons vraagt, zolang we het doen, omdat de overheid het ons gaat opleggen vanuit Parijs 2015, wordt het niets! We zullen verzanden in het opvolgen van regels, het invullen van rekentools, het najagen van labels, de middelen worden doel op zich. We zullen op zoek moeten gaan naar de intrinsieke motivatie en daar richting aan geven. We zullen ouderwets de vraag moeten bevragen. Het begint met bewustwording. Stel je open om erachter te komen wat er echt speelt, wat het echte probleem is. Volgens Simon Sinek zullen we met de ‘waarom’ vraag moeten beginnen, voordat we ons druk gaan maken over het hoe & wat. De vraag waarom moeten we duurzamer leven en ontwerpen, zal iedereen weer anders beantwoorden. Levenshouding, fascinatie voor de natuur, ondernemerszin, persoonlijke inspiratie, een reis naar de maan, wat laat je na aan je kinderen? De motivatie zal wellicht ook dynamisch zijn en steeds sterker worden naarmate je meer kennis over het onderwerp krijgt. De beste tip? Laat je externbevragen en inspireren. Door een advocaat van de duivel. Houd jezelf een spiegel voor en wees eerlijk over hoe (on-)duurzaam je bent en werkt. Vanuit dat startpunt kun je als architect structureel gaan werken aan het ‘waarom’ en kun je het hoe en wat invulling gaan geven. Daarom dus ‘waarom duurzaamheid?’ Simon Hanemaaijer, architect RoosRos Architecten

DUURZAAM ONTWERPEN

De architect als regisseur van de duurzame toekomst ER WORDT VOLOP GEBOUWD. GOED VOOR DE ARCHITECTENBUREAUS EN DE ECONOMIE. OOK DUURZAAMHEID IS MEER EN MEER GEWORTELD IN DE REALISATIE VAN NIEUWE GEBOUWEN. ZO WERD IN 2007 TIJDENS HET BELANGRIJKE SYMPOSIUM NAI ARCHITECTURE 2.0 ‘THE DESTINY OF ARCHITECTURE’ HET WOORD DUURZAAMHEID NIET ÉÉN KEER GENOEMD. INMIDDELS HEBBEN ALLE ARCHITECTEN HET BELANG VAN DUURZAAMHEID OMARMD. ER KAN DUS VEEL GEBEUREN IN 10 JAAR TIJD, NIET ALLEEN QUA MENTALITEIT MAAR MET NAME OOK IN REGELGEVING. ZO IS ER OP ENERGIEGEBIED AL VERGAANDE EUROPESE REGELGEVING: ALLE GEBOUWEN MOETEN VÓÓR 2020 MINIMAAL ‘BIJNA ENERGY NEUTRAAL’ (BENG) ZIJN, DEZE EIS GELDT VOOR OVERHEIDSGEBOUWEN AL IN 2018. De vraag is: ‘hoe gaan we de komende 10 jaar als beroepsgroep intelligent om met onze schaarse grondstoffen en moeten we niet juist vooruitlopen op de regelgeving?’. Het woord ‘bijna’ geeft namelijk een politieke slag om de arm als het gaat om duurzame ambities. Ons bureau, Paul de Ruiter Architects, heeft in 2011 al het vooruitstrevende energieneutrale hoofdkantoor van TNT gerealiseerd. Laten wij als ambitie stellen dat alle nieuwe gebouwen in 2020

echt energieneutraal (ENG) zijn en in 2027 alle nieuwe gebouwen echt energie producerend (EPG) zijn. Gebouwen gebruiken immers circa 25% van onze CO2 uitstoot aan energie. Ook is het noodzakelijk om als beroepsgroep na te denken over de andere 75% aan CO2 uitstoot, aangezien een substantieel deel van deze uitstoot is gerelateerd aan de omgang met materialen in onze gebouwen. Waar komen de materialen vandaan, bevatten ze gerecyclede grondstoffen en is de hoofdstructuur van de gebouwen zo dat materialen een goede herbestemming kunnen krijgen. Zo is het maar de vraag of een houten draagstructuur op termijn van een gebouw CO2 neutraler is dan een skelet van gerecycled beton. Een hele opgave voor de beroepsgroep waarin architecten , los van de technische complexiteit, ook steeds meer verstand moet krijgen van de financiële haalbaarheid van duurzaamheidmaatregelen. Om zo de opdrachtgever te kunnen adviseren over terugverdientijden, alternatieve financieringsmodellen om duurzame installaties in ‘energy service companies’ onder te brengen. Als we een CO2 neutrale samenleving willen nastreven dan kan dat alleen maar door meer onderzoek, innovatie en integrale samenwerking. De architect moet een belangrijk rol spelen als regisseur tussen de adviseurs om te zorgen dat een gebouw niet alleen duurzaam wordt, maar dat het met name ook een leefbaar gezond gebouw wordt dat er mooi uitziet, past binnen de stedelijke structuur en toekomstbestendig is.

Over Paul de Ruiter Paul de Ruiter is in 1992 zijn promotieonderzoek gestart naar energieneutrale gebouwen, in 1994 is hij zijn eigen architectenbureau begonnen om duurzame en energieneutrale gebouwen ook daadwerkelijk te realiseren. Website: www.paulderuiter.nl Facebook: Paul.de.Ruiter.architects Twitter: @PdRarchitects Instagram: @pdrarchitects 209

Onze certificaten zijn weer verlengd!

Nieuw

VEELEISENDER

Cradle to Cradle programma CRADLE TO CRADLE

GLASPRODUCTEN

Het Cradle to Cradle Products Innovation Institute heeft de ‘spelregels’ voor het verkrijgen van een certificaat aangescherpt. Goed nieuws, want dat geeft het certifi caat nog méér waarde. Conform deze nieuwe certificeringsvoorwaarden heeft AGC verlengingen voor ál haar certificaten behaald, voor float-, gecoat -, gelaagd - en decoratief glas. En daar zijn we trots op! Geen ander product met zo’n energie-intensief productieproces is hier tot nu toe in geslaagd. 210

AGC Glass Nederland – T 0344 679 922 – sales.nederland@eu.agc.com – www.yourglass.com

Š2016 PolyVision. All rights reserved. Trademarks used herein are the property of PolyVision or of their respective owners.

Dijkzigt Metro Station Rotterdam

a3 CeramicSteel Duurzaam met weinig onderhoud Emailprint digitaal Reeds 185 miljoen m² wereldwijd geplaatst

Voor meer informatie bezoek: www.polyvision.com of www.uittenbosch.nl

211

Vezelcement dat inspireert. Cembrit is één van de grootste Europese producenten van bouwproducten op basis van vezelcement voor gevel, dak en interieur. De markante combinatie van relatieve lichtheid en stevigheid van onze vezelcement produkten laat architecten, ontwerpers en ingenieurs toe om alles uit hun creatieve kast te halen. We helpen u uw ontwerp- en bouwprojecten eenvoudiger, rendabeler, inspirerender en efficiënter te maken. En zo.... bouwen we samen aan betere dagen. Ontdek meer op onze nieuwe website of email naar info@cembrit.nl voor meer informatie. www.cembrit.nl

NATIONALE BORG HOUDT UW KAPITAAL VRIJ OM TE BOUWEN.

Als ondernemer in de bouw moet u vaak garanties stellen. Helaas

QEEV SQ XI SRHIVRIQIR 3ZIVMKIRW ^MNR IV QIIV EVKYQIRXIR SQ

kan dit bij uw bank vaak alleen als uw kredietruimte wordt beperkt.

XI OMI^IR ZSSV 2EXMSREPI &SVK >S ^MNR [I WRIP WIVZMGIKIVMGLX IR

Dat is geen vrijheid. Dat is een sigaar uit eigen doos. Wij zijn

ZIVFE^IRH NSRK ZER KIIWX 1IX IIR JIMPPSSW [IVOIRHI [IFWMXI FSVK

Nationale Borg en wij zijn vóór ondernemersvrijheid. Wij staan

SRPMRI HMI OPERXIR YYV TIV HEK VE^IRHWRIP MR^MGLX FMIHX MR HI WXERH

REQIPMNO ½RERGMIIP FSVK ZSSV SR^I OPERXIR 3IVWSPMHI SRHIVRIQIVW van hun garantiezaken. Kortom een partner waar u ten allen tijden HMI IIR LIOIP LIFFIR EER GSQTPI\I ZSSV[EEVHIR &IXVSY[FEVI

op kunt bouwen. Geïnteresseerd? Kijk op www.nationaleborg.nl of

^EOIR TEVXRIVW HMI LYR OETMXEEP ZVMN [MPPIR LSYHIR 2MIX ZSSV HI FERO OSQ IIRW PERKW ST HI /IM^IVWKVEGLX XI %QWXIVHEQ

() )2-+) 32%*,%2/)0-./) &36+:)6786)//)6 :%2 2)()60%2(

214

6 TRANSFORMATIE & HERBESTEMMING

TRANSFORMATIE & HERBESTEMMING

Art of the Deal Herbestemming van leegstaand

In Rotterdam staat ongeveer een miljoen vierkante meter kantoorvloer leeg, wat neerkomt op negentien procent van de totale voorraad. Die situatie is niet veel anders dan in andere steden. Wat Rotterdam bijzonder maakt is dat iets meer dan de helft van de leegstaande objecten in en rond het centrum is te vinden. Het zijn locaties waarbij je aan andere bestemmingen dan kantoren kunt denken.

Dit gebouw ligt naast het Rotterdamse Stadhuis, op een steenworp afstand van het Hofplein. KCAP zet de plint ervan in als katalysator voor de herwaardering van het gehele gebouw. De architect ontwikkelde verschillende scenario’s die variëren van de hoogwaardige renovatie van het gebouw tot de ontwikkeling van vervangende woningbouw met een hoogte van 40 tot 100 meter.

Voor de aanpak van leegstand zullen we creatiever moeten worden om tot nieuwe bestemmingen te komen. Het Transformatieplein, een gezamenlijk initiatief van Cobouw, de Architect en Vastgoedmarkt, dat eigenaren van leegstand vastgoed samenbrengt met architecten die deze gebouwen een nieuwe toekomst willen geven, is daarvan het bewijs.

De doorrekening van deze scenario’s liet zien, dat investeringen in de transformatie van Coolsingel 6 zelf naar andere functies, zoals wonen of hotel, moeilijk zijn terug te verdienen. De ombouw naar een duurzaam kantoorgebouw is op deze plek veel kansrijker. Dat beeld verandert echter zodra je het naastgelegen gebouw Hofplein 33 erbij betrekt. Dat gebouw laat zich namelijk wel omzetten tot woongebouw. Bovendien kan zo een symbiotische verhouding ontstaan met het naastgelegen, duurzame kantoorgebouw. De plint en de verschillende functies lopen naadloos in elkaar over.

OMKERING VAN DE VRAAG Nog geen vijf jaar geleden werd van steden als Rotterdam een grimmig beeld geschetst: de leegstand overheerste en er was amper een marktvraag te onderscheiden. Op dit moment is de situatie omgedraaid. De stedelijke vraag is sterk toegenomen, zonder dat daar een passend aanbod tegenover staat. Hoe kan dit, zou je zeggen. Hiervoor zijn verschillende redenen aan te voeren. De belangrijkste is wel dat in de Randstad een concentratiebeweging aan de gang is. Wonen en werken vinden in toenemende mate plaats in kernsteden. Dit vertaalt zich onder jongeren in een groeiende vraag naar stedelijke huurwoningen. Om in te spelen op de toegenomen maatschappelijke en economische mobiliteit, komt tegelijkertijd steeds meer flexibel vastgoed op de markt. In de afgelopen jaren zijn in Rotterdam voornamelijk multifunctionele gebouwen opgeleverd en is de transformatie van bestaand vastgoed fors toegenomen.

STEDELIJK PERSPECTIEF De transformatie opgave lijkt daardoor te veranderen. Het gaat niet meer alleen om het op gang brengen hiervan. Wat daarvoor nodig is, is inmiddels wel in stelling gebracht. Het is nu zaak de transformatie van bestaand vastgoed onder te brengen in breder, stedelijk perspectief, en wel op zo’n manier dat andere sectoren in beeld komen. Dat zagen we bijvoorbeeld terug in de pitch die KCAP op het Transformatieplein deed voor het pand Coolsingel 6 in Rotterdam. 216

Coolsingel 6 laat zien dat het bij transformatie steeds meer aankomt op wat een New Yorkse ontwikkelaar ooit ‘the Art of the Deal’ noemde. De eigenaar heeft namelijk beide gebouwen in zijn portefeuille weten op te nemen. Dat biedt meer mogelijkheden tot handelen.

RUIMTELIJKE PORTFOLIO Architecten kunnen in deze initiatieffase een belangrijke rol spelen, juist doordat ze in staat zijn de financiële onderbouwing van transformatievoorstellen aan te vullen met een ruimtelijke logica. Zij zorgen voor de creativiteit die bij de aanpak van leegstand nodig is. Door zich te richten op tastbare ruimtelijke activa, toont KCAP aan dat op Hofplein 33 een honderd meter hoge woontoren tot de mogelijkheden behoort. Het is een inspirerend voorbeeld. Het laat zien dat je een ruimtelijke portfolio voor de transformatie van de panden kunt opbouwen, en dat het mogelijk is deze vast te leggen en beheren in het kader van bredere, stedelijke doelen. De architectuur van een gebouw is tenslotte onderdeel van de stad. Het is goed denkbaar dat beide elkaar versterken en dat de onderlinge samenwerking zijn vruchten zal afwerpen.

Auteur: Harm Tilman, hoofdredacteur de Architect. BIM Media is mediapartner van Beste Gebouw van het Jaar 2015

ADVERTORIAL

Pivoterende deuren: Steel look concept Modern stalen deur concept Met onze collectie “steel look” creëren we tijdloze blikvangers die in elke interieurstijl tot hun recht komen. Deze pivoterende “stalen deuren” laten zich vederlicht bedienen door de combinatie van zwart geanodiseerd aluminium met 6mm gehard glas. Er is een ruime keuze glassoorten waardoor de deur zich eenvoudig laat aanpassen aan de gewenste stijl en omgeving. Populair zijn helder glas of mat gezuurd glas, beiden een onderhoudsvriendelijke keuze. Gezuurd glas creëert privacy en laat nog 80% van het licht door. Met zwart glas kan je dan weer de uiterst moderne toer op. Anyway Doors zoekt continu naar producten die een meerwaarde aan uw interieur geven, zonder inbreuk te doen op gebruiksvriendelijkheid. Met ons “Room Divider” concept (Red Dot product design 2015 award) in het achterhoofd ontwikkelden we deze moderne stalen deur interpretatie.

Moderne en onderhoudsvriendelijke materialen Mat zwart geanodiseerd aluminium vormt de basis voor dit “stalen deur” concept. Een uiterst sterk, licht en onderhoudsvriendelijk materiaal. Qua glas wordt een ruime selectie 6mm dikke geharde glassoorten aangeboden. Doorzichtig glas wordt helder, grijs en Dark Grey glas aangeboden. Voor mat glas is er keuze uit onderhoudsvriendelijk gezuurd glas dat aangeboden wordt in normale uitvoering, extra klare uitvoering, grijs gezuurd en Dark Grey gezuurd. Ook motieven zijn mogelijk met gezandstraald glas voorzien van een Clearshield coating. Deze coating maakt het glas makkelijker qua onderhoud, maar toch blijft een gezuurde glassoort vele malen onderhoudsvriendelijker. Met kinderen of huisdieren in huis adviseren we steeds doorzichtig of gezuurd glas.

Innovatieve scharniertechniek Voor het unieke "Room Divider" concept werd een pivotscharnier ontwikkeld met ingebouwde hightech comfortsluiting zonder inbouwdelen in de vloer. Deze pivoterende scharnier wordt bovenop de afgewerkte vloer geplaatst waardoor er dus op voorhand niets ingebouwd dient te worden! Ook vloerverwarming vormt geen enkel probleem met de bevestiging waarvoor maar 2 gaatjes van 4.5cm diep geboord worden. De deur kan afhankelijk van de pivotpositie en de beschikbare ruimte 90°, 180° of 360° openen. De gepatenteerde Anyway sluittechniek laat de deur geluidloos in beide richtingen opendraaien, waarbij ze makkelijk geblokkeerd kan worden naar één draaizijde indien gewenst. Door de afwezigheid van een klassieke “klink” kan de deur vlot handenvrij bediend worden. Deze technologie zorgt ook voor de afsluiting rondom de deur zodat er geen akoestische lek of tochtkier is.

Minimalistisch frame voor een goede afdichting Voor een goede akoestische en thermische afdichting, raden wij het gebruik van onze minimalistische blokomlijsting aan. De gepatenteerde “Anyway” sluiting zorgt voor een goede afdichting en maakt het mogelijk de deur in 1 (90°) of beide draairichtingen (180°) te openen. Een centraal geplaatste pivotscharnier laat dan weer toe om de deur 360° te gebruiken. Het ingebouwde vergrendelsysteem blokkeert de deur op 90° in geopende stand.

Altijd maatwerk Met dit innovatieve "steel look" concept worden zowel normale draaideuren als grote pivoterende wanden gemaakt. Voor beiden dient niets in de vloer ingebouwd te worden. Het systeem kan zowel in nieuwbouw als renovatie toegepast worden, ook bovenop vloerverwarming. Vele realisaties zijn in bestaande woningen omwille van het gunstige BTW tarief. Door de compacte techniek die volledig in het frame van de deur wordt ingebouwd, is het ideaal voor montage bovenop reeds afgewerkte vloeren.

www.anywaydoors.be

MARKT VISIE LIGHTING GLANST AAN EINDHOVENSE SKYLINE

REYNAERS

218

DE LEVERANCIER

‘Een transformatie moet ook geven aan de stad, iets toevoegen’ Het oude hoofdkantoor van Philips Lighting is een typerend gebouw voor haar generatie. Functioneel was misschien wel de beste omschrijving voor de betonreus in het centrum van Eindhoven. Tot diederendirrix benaderd werd om het pand te transformeren tot een complex met lofts voor expats; het kantoor kreeg een gouden gloed en vormt het majestueuze middelpunt van het Emmasingelkwadrant. “Een statement tussen de verschillende betonvolumes”, aldus architect Paul Diederen. Bovendien bieden de grote ramen de bewoners een gevoel van luxe en een spectaculair uitzicht over de stad en haar omgeving. Het gebouw werd in 2015 tot het casco gestript en is een jaar later getransformeerd tot een appartementencomplex met 616 lofts en penthouses. “Door de bedrijvigheid en kennisinstituten in en rond Eindhoven is er veel behoefte aan flexibele woonruimte waar werknemers laagdrempelig terecht kunnen”, licht Lee Foolen van Foolen & Reijs vastgoed toe. “Over het algemeen zijn dit hoog opgeleide mensen die een urban life style omarmen en waarde hechten aan kwaliteit. Door de luxe uitstraling en een dito afwerkingsniveau van Lighting kunnen wij hen dit bieden.”

OMGEVING Omdat de omgeving bij de herontwikkeling wordt betrokken, ondergaat niet alleen het voormalige hoofdkantoor een gedaanteverandering, maar krijgt ook het Emmasingelkwadrant een heel nieuwe dynamiek. Aan de kant van de Mathildelaan wordt een laag appartementencomplex gerealiseerd 219

TECHNIEK UIT DE SCHEEPVAART

en komt een nieuwe woontoren. Terwijl aan de achterzijde van Philips Lighting ruimte is gecreëerd voor een park. “Een transformatie moet ook geven aan de stad, iets toevoegen”, verduidelijkt Diederen de visie. “Door de Gender – een riviertje dat onder het terrein stroomt – letterlijk boven water te halen in het Emmapark én in de plint van Philips Lighting ruimte te reserveren voor horecagelegenheden en een supermarkt, wordt het een levendig punt waar iedereen welkom is. Dat geeft extra waarde aan de stad, maar komt ook ten goede aan de woonkwaliteit van het gebouw.”

GOUDEN GLANS In het zonlicht doet Philips Lighting haar naam nog meer eer aan. De goudkleurige kozijnen met de horizontale belijning, geven het gebouw letterlijk glans. “We troffen een okerkleurige kleurnuance aan in het grindbeton aan de gevel. Deze tint wordt nu door de kozijnen en de nieuwe travertin panelen naar boven gehaald”, vertelt Diederen over de kleurkeuze. “Door die gouden gloed vormt het gebouw bovendien een geheel met haar omgeving waarbij de kleine kleurverschillen van de geanodiseerde aluminium kozijnen ervoor zorgen dat de gevel extra tot leven komt.”

LOFTGEVOEL De plattegronden van het T-vormige pand tonen lange corridors met aan weerszijden appartementen. “Het gebouw is vrij diep”, legt Diederen 220

uit. “Om maximaal te kunnen profiteren van het daglicht hebben we de gesloten geveldelen vervangen door grote ramen van 3,5 bij 4 meter. Ook de vides die in sommige appartementen zitten, hebben daardoor voldoende licht. Maar het belangrijkste is de beleving; de power van het glas zorgt ervoor dat je je bijna nietig voelt in de omgeving en deze maximaal ervaart.” Dat gevoel wordt versterkt door de ramen die verticaal openen. “Alleen de penthouses hebben balkons, de lofts niet. Om toch een buitengevoel te creëren kan het middendeel van de ramen helemaal naar beneden geschoven worden. Het onderste deel dient dan als balustrade.”

Het architectenbureau benaderde Reynaers om de bijzondere ramen te leveren. Mark van Rosmalen, projectadviseur architecten van Reynaers: “Verticaal schuivende raamsystemen (CP130-EVS) van deze afmetingen zijn geen gemeengoed in de woningbouw. Toch hadden we de expertise in huis. We leveren deze kozijnen namelijk voor cruiseschepen die bijvoorbeeld op de Rijn varen. Op verzoek van de gevelbouwer en architect hebben we het schuifsysteem doorontwikkeld zodat het aan de strenge eisen van dit project voldoet. Daarbij zijn de ramen liggend geplaatst en voorzien van elektrische aandrijving.” Diederen: “Ze ogen daardoor zowel robuust als spannend. Kijk je namelijk loodrecht op het gebouw dan is de gevel glad, maar vanuit een hoek gezien geven de ramen de façade extra dieptewerking. Zo brengen ze levendigheid en sprankeling terug in de Lichtstad.” Tekst: Katja van Roosmalen Foto’s via Reynaers: Hennie Raaymakers, DAPh

Architect: diederendirrix architecten Opdrachtgever: Foolen & Reijs vastgoed Aannemer: Stam + De Koning bv Systeemleverancier: Reynaers Aluminium Gevelbouwer: Wijmoco Geveltechniek

7 ONDERHOUD

DE LEVERANCIER

MARKT VISIE HET NIEUWE HEALTHY RESIDENTIAL CONCEPT VAN RENSON® VOOR EEN GEZONDE EN COMFORTABELE LEEFOMGEVING RENSON De hedendaagse woningbouw wordt gekenmerkt door een strakke, pure en open architectuur en de aandacht voor energiezuinigheid en hernieuwbare energiebronnen. Bovendien zoekt de consument naar comfort in de woning, maar ook buiten op het terras. Een goede luchtkwaliteit, een aangename temperatuur en een gecontroleerde lichtinval zowel in de woning als op het terras spelen daarbij een belangrijke rol. Met zijn Healthy Residential Concept speelt Renson perfect op deze nieuwe trend in. Energiezuinigheid en een verlaging van het EPC staan vandaag centraal bij bouwen en verbouwen. Isolatie en luchtdichtheid zijn kernwoorden, waar recent het gebruik van hernieuwbare energie is bijgekomen. Maar toch is er meer. Denk niet alleen aan energiebesparing, maar ook aan het ontwerp van een gezonde, comfortabele en stijlvolle leefomgeving voor de bewoners. Hou rekening met een goede luchtkwaliteit, een aangename temperatuur en een gecontroleerde lichtinval in de woning en bekijk ook de nieuwe elementen voor een architecturale gevel. Renson denkt met u mee. Wij zijn niet langer een productleverancier,

die slechts op het einde van het bouwtraject ‘in the picture’ komt, maar staan van bij het ontwerp klaar om elke bouwpartner met advies en innovatieve oplossingen te helpen. Dankzij de intelligente combinatie van ventilatie en zonwering in het Healthy Residential Concept bieden wij oplossingen voor die gezonde en comfortabele woning.

GEZONDE LUCHT OP ELK MOMENT Bouwen betekent niet alleen isoleren, maar ook ventileren, want anders krijg je onvermijdelijk te maken met vochtigheid, schimmels en ziektes. Basisventilatie zorgt dankzij de toevoer van verse lucht en de afvoer van vervuilde lucht steeds weer voor een goede luchtkwaliteit in elke ruimte van de woning. Vraaggestuurde ventilatiesystemen zorgen voor de continue toevoer

222

van verse lucht via zelfregelende ventilatieroosters in de droge leefruimtes. In ruimtes waar de invloed van het buitenlawaai groot is, kunnen zelfs akoestisch dempende ventilatieroosters gemonteerd worden, zonder inbreuk op de architectuur van het interieur. De afvoer van vervuilde lucht in de natte ruimtes en de slaapkamers gebeurt via een centrale afvoerventilator. Dynamische sensoren analyseren 24 uur per dag de afvoerlucht op CO2 of vocht en/of VOC’s (vluchtige organische stoffen) en passen zo op een intelligente manier het ventilatieniveau aan de daadwerkelijke behoefte van de gebruikers aan. Met het unieke Smartzone-principe wordt automatisch meer geventileerd in die ruimtes, waar de bewoners zich bevinden. Door de combinatie van vraaggestuurde ventilatie met warmtepomptechnologie voor ruimteverwarming en productie van sanitair warm water

in het systeem E+ werd onlangs zelfs een nieuw tijdperk ingezet. Met intensieve ventilatie komen grote stromen verse lucht ineens de woning binnen, die naast ventilatie van de binnenruimtes tegelijk zorgen voor een natuurlijke koeling van het interieur.

COMFORT OP MAAT VOOR ELK SEIZOEN ‘Besparen op energie’ is één van de belangrijkste uitdagingen bij nieuwbouw of renovatie. Ramen spelen daarbij een cruciale rol. Daarom wordt in de hedendaagse architectuur voluit voor grote glaspartijen gekozen. De huidige hoogrendementsbeglazing garandeert immers een goede isolatie en veel daglicht zorgt voor een optimalisatie van het energieverbruik

en een verhoogde comfortbeleving in de woning. In aangename en heldere leefruimtes hoeft de kunstmatige, vaak energieverslindende verlichting niet aan. Tijdens de wintermaanden zorgt een laagstaande zon bovendien voor een aangename zonnewarmte in de woning, waardoor de verwarmingsinstallatie minder gebruikt moet worden. Iedereen weet echter dat de zon op warmere dagen het binnenklimaat ook minder positief kan beïnvloeden. Overmatig zonlicht kan dan zorgen voor oververhitting, storende reflecties in beeldschermen en verkleuring van het meubilair en het interieur. Het komt er dan ook op aan de zon zodanig te beheersen, dat deze problemen vermeden worden, terwijl de bewoner toch

het zicht naar buiten en het comfort van zijn grote raampartijen behoudt. Een efficiënte buitenzonwering - aluminium lamellen voor het raam, luifels boven het raam, schuifpanelen en windvaste screens - laat de bewoners toe op elk moment van de dag de zon te beheersen. Deze systemen houden de zonnestralen tegen nog voor ze het interieur kunnen opwarmen, zonder daarbij het zicht op de tuin volledig te verliezen.

GENIETEN OP HET TERRAS, HET HELE JAAR DOOR Wij leven echter ook veel meer buiten, maar rekenen daar wel op hetzelfde comfort als in de woning. Met een terrasoverkapping is het mogelijk om zelf de zon- en lichtinval, maar ook de sfeer op het terras te bepalen. Geen last van overmatig zonlicht, regen, koude of wind. Sfeervolle verlichting voor als het donker wordt of verwarming voor de killere dagen, zelfs muziek als u dat wenst: de opties zijn eindeloos.

TOEGEVOEGDE WAARDE OP VLAK VAN ESTHETIEK En het oog wil ook wat, zowel binnen als buiten. Een gevel met een doorlopende lamellenwand, die zelfs de garagepoort onzichtbaar in de architectuur laat verdwijnen, valt onmiddellijk op in het straatbeeld. Binnenin kiezen wij voor een strak en minimalistisch design, waarbij wanden en binnendeuren één doorlopend geheel vormen, zonder storende omlijstingen en scharnieren. 223

DE LEVERANCIER

MARKT VISIE KABELMANAGEMENT OPTIMAAL ONTZORGEN MET OCS OFFICE CABLING SYSTEMS

Bureau inbouwunit

Niets is slordiger dan een vergaderruimte waar medewerkers struikelen over snoeren en kabels. En dat in een tijd waar steeds meer mensen hun tablets, smartphones of laptops continu nodig hebben en willen opladen. Bezuinig bij de inrichting van een bedrijf of kantoor daarom niet op het kabelmanagement. Kies voor een efficiënte, gebruiksvriendelijke en duurzame oplossing waarbij alle bekabeling netjes is weggewerkt. 224

Office Cabling Systems (OCS) realiseert veilige en flexibele werkomgevingen. Als totaalleverancier in kabelmanagement streeft OCS naar praktische oplossingen. Met een groot assortiment aan standaardproducten voor kantoor- en werkplekbekabeling is bijna elke oplossing op voorraad. Maar omdat iedere situatie en gebruiker anders is, denken de medewerkers graag mee en zorgen ze voor werk op maat.

André de Jager, directeur bij OCS, vertelt dat zijn bedrijf al meer dan vijftien jaar kabelmanagementoplossingen biedt via het plafond, de muren of de vloer. Hij benadrukt daarbij de duurzame manier van werken. “Onze producten kenmerken zich door de lange levensduur. Wanneer deze verstrijkt zijn deze producten recyclebaar.” OCS draagt de lokale markt een warm hart toe. “In al onze ideeën en plannen blijven we dichtbij de bron. We

Historisch gebouw in Amsterdam – voorbeeld van vloerdoos met messing deksel

werken veelal met producten uit eigen land. Ook onze leveranciers doen aan recycling, om zoveel mogelijk gebruikte producten in de keten terug te brengen.”

ONTWERP OCS werkt met name voor bedrijven. Denk hierbij aan kantoren, openbare ruimten en winkels. “We willen architecten zoveel mogelijk ontzorgen”, zegt De Jager. “Een architect wil natuurlijk geen afbreuk zien aan zijn ontwerp. De vraag is dus waar de kabels moeten lopen en hoe deze zo mooi en veilig mogelijk kunnen worden weggewerkt.” Ondanks de moderne draadloze technieken zijn snoeren en kabels nog altijd noodzakelijk in een werkomgeving. “Computers en beamers worden aangesloten, laptops en telefoons opgeladen, enzovoort.” Samen met de architect zoekt OCS naar de beste oplossing waarbij de functionaliteit én het ontwerp van de architect worden gewaarborgd. Volgens De Jager is er ontzettend veel te doen in zijn business. “Vijftien jaar geleden dacht bijna niemand na over de integratie van bekabeling in bureaus. Nu is het onderdeel geworden van iedere aanbesteding. We werken dan ook nauw samen met kantoormeubelfabrikanten en Projectinrichters, zoals Gispen.” De Jager geeft voorbeelden van de producten die OCS levert. Volledig halogeenvrije vloerdozen, die voldoen aan de hoogste eisen. “Bij een nieuwbouwproject of renovatie moeten alle elementen aan strenge standaards voldoen. Daarom zijn onze verbeterde vloerdozen

halogeenvrij. De stopcontacten en de deksels zijn vlamdovend. Zo dragen ook onze vloerdozen bij aan een veilig ontwerp.” Ook voor tafels en bureaus zijn mooie oplossingen beschikbaar. “Ze zijn fris vormgegeven en samen te stellen om alle aansluitingen binnen handbereik te hebben: van 230V tot data- tot HDMI-aansluiting.” Opbouw-units zijn eenvoudig te monteren: “Je zet ze zelf met twee klemmen vast op een bureau, of je laat een monteur het werk doen. De aanvullingen vallen netjes weg, wat een mooi resultaat oplevert.”

PROJECTEN Als De Jager nadenkt over een aantal bijzondere projecten die OCS recentelijk heeft uitgevoerd, noemt hij de Saoedi-Arabische ambassade in Den Haag. “We werken niet alleen met grote aantallen, maar bieden ook passende, kleinere oplossingen. De ambassade was door de architect voorzien van fraaie vloerbedekking. De architect wilde geen zichtbare luikjes in de vloer, geen randen, maar een volledig geïntegreerde bekabeling. Dus hebben wij veertig vloerdozen

geleverd die specifiek aan deze eisen voldoen.” Een ander voorbeeld is een historisch gebouw in Amsterdam. Dit project vroeg ook om een specifieke oplossing. “Hier ging het om een vloerdoos afgewerkt in messing. Dus geen standaard vloerdoos, maar een oplossing in harmonie met het ontwerp van de architect.” Voor KPN is OCS momenteel bezig alle winkels van nieuwe bekabeling te voorzien. “Iedere winkel is anders, dus onze installateurs kijken samen met de klant naar de beste oplossing.” Voor het hoofdkantoor van Ikea in Zweden ontwikkelde OCS een systeem met bekabeling vanuit het plafond. “Weer een heel andere, specifieke oplossing met flexibele verbindingen.” Voor al deze projecten geldt dat de lijnen zo kort mogelijk zijn. “We zitten altijd dicht bij de klant. We gaan op bezoek, vragen naar de wensen en doen zoveel mogelijk met eigen vervoer. We geven bovendien tot op het uur aan wanneer onze vervoerder de producten bezorgt. Dat noemen we optimaal ontzorgen.”

‘Onze oplossingen zijn functioneel en laten het ontwerp van de architect in zijn waarde’ 225

226

8 BNA SERVICE VOOR OPDRACHTGEVERS HULP BIJ GESCHILLEN BNA ONDERZOEK

BNA SERVICE VOOR OPDRACHTGEVERS

Hulp bij geschillen

TUCHTRECHT EN DEKENEN

DEKENEN

BNA bureaus worden geacht integer en dienstbaar te handelen. Ze zijn gebonden aan de BNA gedragsregels en onderworpen aan het BNA tuchtrecht. Vindt u dat uw architect niet integer en dienstbaar handelt, dan kunt u een beroep doen op het College van Toezicht, of te rade gaan bij een van de dekenen.

De dekenen borgen de juiste uitoefening van het architectenberoep. Ze zijn wegwijzers, bemiddelaars en vertrouwenslieden in kwesties tussen opdrachtgevers en BNA-architectenbureaus. Daarbij houden ze altijd de rechten, belangen en plichten van de beroepsgroep voor ogen, waaronder de BNA Gedragsregels. De dekenen zijn benoemd op basis van hun kennis, ervaring en onpartijdigheid.

COLLEGE VAN TOEZICHT EN RAAD VAN BEROEP Het College van Toezicht oordeelt - desgevraagd over de wijze waarop de leden van de BNA hun beroep uitoefenen en de gedragsregels in acht nemen. Het College bestaat uit twee onafhankelijke juristen (de voorzitter en de secretaris) en twee leden van de BNA. College van Toezicht Juristen: mr. Leo Spigt (voorzitter), mr. Annerie Smolders (secretaris), mr. Esther Hoogstraate (secretaris). Leden: Rob Mortiz, Pierre Maas, Freerk Hoekstra en Roelof Gortemaker. Secretariaat: Marijke Zandhuis: cvt@bna.nl Raad van Beroep Juristen: mr. Kees Streefkerk (voorzitter), mr. Wouter Post (secretaris). Leden: Gerard Frishert, Hans Goverde en Hans van den Dobbelsteen. Secretariaat: W. (Wouter) Post; post@sixadvocaten.nl

1. Alkmaar Peter van der Laan - E info@peterlaan.nl 2. Amsterdam Kennemerland Peter Sas - E petersas@petersasarchitecten.nl 3. Centrum Jan Griffioen - E jan.griffioen@griffioenarchitecten.nl 4. Drenthe Pieter Brink - E pieterbrink@bureaubeno.nl 5. Friesland Hylko Zwart - E hg.zwart@vmez.nl 6. Gelre Gerhard Simonetti - E gsimonetti@ds41.nl 7. Groningen Wicher van der Wal - E info@walarchitecten.nl 8. Haaglanden Dirk van Bodegom - E d.j.vanbodegom@inter.nl.net 9. ’s-Hertogenbosch Frank van Dillen - E frank@mbvda.nl 10. Midden Brabant geen 11. Noord en midden Limburg Frans Vandehoek - E frans@vandehoek.com 12. Rijnland Henri Stol - E henristol@gmail.com 13. Rijnmond Hans de Moor - E h.de.moor@spring-architecten.nl

228

BNA SERVICE VOOR OPDRACHTGEVERS

14. Stedendriehoek Ronald Plug - E ronald@plug-innovatie.nl

19. Zuidoost Brabant Hans de Mare- E info@mare-archenadv.nl

15. Twente Guus Zeilemaker - E zeillemaker@phi-architectuur.nl

20. Zwolle Rob Moritz - E robmoritz@19hetatelier.nl

16. West Brabant Rob van den Bergh E rob.vandenbergh@vandenbergharchitecten.nl

Meer informatie over het tuchtrecht en het dekenensysteem vindt u op bna.nl/hulp-bij-geschillen

17. Zeeland Guus van Bebber E vanbebber@architectenalliantie.nl 18. Zuid Limburg Frans Vandehoek - E frans@vandehoek.com

7 7

55

44

1 20 20

22 2 2 14 14

15 15

12 12

66 88

33

13 13

99

16 16

10 10

19 17 17

11 11

18 18

229

BNA SERVICE VOOR OPDRACHTGEVERS

BNA Onderzoek

BNA Onderzoek is het laboratorium voor slimme ruimtelijke ideeën. BNA Onderzoek brengt marktpartijen, architecten, onderzoekers en overheden samen om na te denken over maatschappelijke vraagstukken. Niet alleen de vraagstukken die nu spelen – zoals demografische krimp, verstedelijking en duurzaamheid. We proberen ook te ontdekken waar in de toekomst de slimme, creatieve en verbindende blik van de architect kan helpen maatschappelijke problemen op te lossen. BNA Onderzoek biedt architectenbureaus de kans om in multidisciplinaire teams hun kennis te verbreden en nieuwe ontwerpopgaven te ontdekken. Partijen die een prangende vraag op gebied van de gebouwde omgeving hebben, kunnen deze inbrengen. In het kader van (ontwerp)studies wordt er naar oplossingen gezocht, waarbij de verbeeldingskracht van architecten wordt ingezet.

COMMUNITIES OF PRACTICE BNA Onderzoek werkt met vijf Communities of Practice, waar naast architecten andere experts zitting in nemen: wetenschappers, marktpartijen en overheden. Met de hulp van deze experts worden vraagstukken geformuleerd die op de agenda van BNA Onderzoek niet mogen ontbreken. Uit de vijf communities (woningbouw, zorg, hergebruik, infrastructuur en onderwijshuisvesting) komen projecten voort die nauw aansluiten bij de vragen uit de markt.

LOPENDE PROJECTEN In 2016 wordt er onder andere gewerkt aan het project ‘Snelweg en stad – meer leefbaarheid en ruimte’. Hier werken stakeholders en architecten samen aan visies voor de toekomst van de ringwegen van Amsterdam, Utrecht en Rotterdam. In het project ‘Langer thuis in eigen huis’ wordt samen met de bewoners van zes veelvoorkomende naoorlogse woningtypen verkent welke bouwkundige aanpassingen aan woning en woonomgeving nodig zijn, om mensen tot op hoge leeftijd thuis te kunnen laten wonen. In de studie ‘Licht verdicht’ werken architecten samen met constructeurs aan ideeën voor het optoppen van binnenstedelijke gebouwen in Rotterdam met lichte draagconstructies. Ook is de ontwerpstudie ‘De adaptieve dijk’ begin 2016 afgerond en zijn de resultaten gepresenteerd op de website 230

www.deadaptievedijk.nl. Het Freestyle- boekje ‘Abandonded cities’ is in 2016 herdrukt als tweetalige uitgave, en het boek ‘Vitale architectuur’, uitgegeven door NAi010 uitgevers, laat de resultaten van een studie zien waarin is onderzocht hoe architecten kunnen bijdragen aan de eeuwigheidswaarde van gebouwen. Het programmateam dat de projecten en de Communities of Practice aanstuurt en coördineert, bestaat uit Machiel Spaan, Siebren Baars, Peter Defesche, Eric Huijten en Paul Gerretsen. Kijk voor het volledige programma van BNA Onderzoek op www.bna-onderzoek.nl Programmamanager: Jutta Hinterleitner Ondersteuning: Gabriëlle Hulskes Jollemanhof 14, Amsterdam Postbus 19606, 1000 GP Amsterdam T 020 555 36 40 E bna-onderzoek@bna.nl I www.bna-onderzoek.nl

PUBLICATIES Alle hieronder genoemde publicaties zijn, tenzij anders vermeld, te bestellen via www.bna.nl/shop. Meer publicaties zijn te vinden in de Kennisbibliotheek: www.bna-onderzoek.nl Vitale Architectuur Hoe komt het dat sommige oude gebouwen generaties lang in gebruik blijven? Als we willen weten of we als architecten kunnen sturen op een lange levensduur van een gebouw, is het noodzakelijk om deze vraag grondig te onderzoeken. Vitale Architectuur ontrafelt de achtergronden van architectonische levensduur en verbindt daarmee de kwaliteiten van oude en nieuwe gebouwen. Deze publicatie is gebaseerd op onderzoek ‘Great Spaces / Ontwerpen voor de eeuwigheid’ dat in 2012 is opgestart door BNA Onderzoek en is uitgevoerd door Ruurd Roorda, Bas Kegge en een hele reeks architectenbureaus Auteurs: Ruurd Roorda, Bas Kegge Uitgever: NAi010 uitgevers (2016) Freestyle 05 Koppen (Ne/Eng) In ‘Koppen’ verkennen de auteurs het fenomeen ‘kopgevel’. Kopgevels vormen het einde van een rijtje huizen, het gezicht van het blok, en zijn door de tijd

BNA SERVICE VOOR OPDRACHTGEVERS

heen op verschillende manieren vormgegeven: rijk geornamenteerd in de negentiende eeuw, vriendelijk gedetailleerd in de jaren dertig, en daarna steeds kaler. Vanaf de jaren vijftig wordt de kopgevel functioneel, alledaags en sober. Totdat er in het vinex-tijdperk toch weer wordt geëxperimenteerd met kleuren en vormen. De twee auteurs hebben een reis door de drie grote Nederlandse steden gemaakt (Amsterdam, Rotterdam en Den Haag) en onderweg nauwkeurig gekeken naar ’het aanzien’ van de kopgevels in de verschillende tijdperken. De verzameling van verschillende typen kopgevels staan overzichtelijk gerangschikt in deze publicatie. Auteurs: Marjolein van Eig en Lidwine Spoormans Uitgever: BNA Onderzoek (2015) Onder weg! Designing Transit Oriented Development – kansen voor de Zaancorridor Hoe kunnen verkeersplanning en ruimtelijke ordening aan elkaar gekoppeld worden? Kunnen de ontwerpende disciplines meerwaarde toevoegen aan een verkeersknooppunt? Welke ideeën voor de toekomst (dichtbij en verder weg) kunnen ontwerpers genereren en daarmee het debat over de doorontwikkeling van een belangrijke verkeerscorridor zoals de lijn tussen Amsterdam en Heerhugowaard op gang brengen? 15 ontwerpteams hebben hier tijdens de studie ‘Designing TOD – kansen voor de Zaancorridor’ antwoord gegeven op deze vragen. De publicatie bundelt de uitkomsten en stimuleert het debat tussen verkeerskundigen, ruimtelijk ontwerpers, bestuurders en betrokken burgers. Redactie: Hans de Boer (TU Delft), Tijs van den Boomen (hoofdredactie), Paul Chorus (provincie Noord-Holland), Jutta Hinterleitner (BNA Onderzoek) Uitgave: BNA Onderzoek en de afzonderlijke auteurs, ontwerpers en fotografen (2015) Freestyle 04 Behind Gridshells (Ne/Eng) In Behind Gridshells verkennen architecten Edoardo Mentegazzi en Joyce Kuiken de mogelijkheden van gridshells, lichte bouwconstructies. Ze onderzoeken de ontwerp- en constructiemethoden, de materialen, en analyseren vervolgens via een reis over de wereld

twaalf voorbeelden. Die laten zien dat deze bijzondere en lichte manier van bouwen verleidelijke vormen mogelijk maakt, en dat ook nog eens met duurzame materialen. De bouwconstructies die onder de noemer gridshells vallen, maken gebruik van natuurlijke systemen. Door flexibele houten latten, bamboe, kartonnen buizen of andere lichte materialen in een raster met elkaar te verbinden, kun je vrije vormen en dubbel gekromde overkappingen bouwen met een minimum aan materiaal en een maximale overspanning. De draagconstructie van een gridshell lijkt dan ook vaak op de manier waarop planten of micro-organismen met draagkracht en materiaalgebruik omgaan. Auteurs: Joyce Kuiken en Edoardo Mentgeazzi Uitgever: BNA Onderzoek (2014) IMPACT – Samen ontwerpen aan betere gebouwen voor de geestelijke gezondheidszorg Het ontwerpen van een instelling voor geestelijke gezondheidszorg is een vak apart. De ruimtes, hun sfeer en onderlinge verbondenheid hebben grote invloed op de bewoners. Dit ontwerpinstrument helpt om de leefomgeving van patiënten in de GGZ op een optimale manier vorm te geven. De centrale vraag is: welke leefomgeving/huisvesting komt het meest tegemoet aan de behoeften en mogelijkheden van chronische cliënten die (langdurig) zijn aangewezen op intramurale zorg? En wat vinden de cliënten zelf belangrijk? Kunnen hun wensen, die van het verzorgend personeel en die van de zorginstelling worden gecombineerd in een ontwerp? Het IMPACT-instrument ondersteunt de partijen aan tafel bij het maken van de juiste keuzes. Het instrument is zo opgezet dat er aan de hand van simpele iconen en invullijsten met elkaar stap voor stap wordt toegewerkt naar ontwerpkeuzes. De architect heeft aan het eind van de werksessie(s) duidelijke handvatten voor zijn ontwerp. Redactie: Jutta Hinterleitner, Eric Huijten, Wouter Kusters, Carla Roos, Petra van der Schaaf, Bertille Soogelee en Fiona de Vos Uitgever: BNA Onderzoek (2013) Hoe bouwt de particuliere opdrachtgever? Zelfbouw, of particulier opdrachtgeverschap is ‘hot’. Bovendien vormt het op dit moment een van de weinige groeimarkten voor architecten. Om daarop te kunnen inspelen, is kennis over de particuliere 231

BNA SERVICE VOOR OPDRACHTGEVERS

opdrachtgever essentieel. Voor het boek ‘Hoe bouwt de particuliere opdrachtgever?’ onderzocht Florian Eckardt samen met de Gemeente Almere de drijfveren van particuliere bouwers. Voor deze studie zijn opdrachtgevers/bouwers van twintig gerealiseerde huizen in het Homeruskwartier in Almere geïnterviewd. De kernvraag was: Welke keuzes (esthetisch en procesmatig) maken zelfbouwers? En wat kunnen architecten hier van leren? De verhalen van zelfbouwers uit het Homeruskwartier zijn opgenomen in het boek. Het boek is daarnaast rijk geïllustreerd met foto's van 80 zelfbouwhuizen en toont zo de uiteenlopende wensen en drijfveren van particuliere opdrachtgevers. In essays van Ruben Maes wordt de huidige zelfbouwtrend geplaatst in historisch en maatschappelijk perspectief. Redactie: Florian Eckardt, Karen Heijne, Jutta Hinterleitner, Carla Roos, Jacqueline Tellinga Uitgever: NAI010 uitgevers (2013) Nestelen in de stad – Appartementen voor gezinnen Veel jonge gezinnen in de stad zijn ontevreden over hun woning en woonomgeving. Ze trekken hierdoor weg uit de stad of overwegen dit te doen. Dit is een groot probleem. Ten eerste omdat het gezin van veel voorzieningen gebruik maakt en daardoor een belangrijke invloed op de stedelijke economie uitoefent. Ten tweede leidt het vertrekkende gezin tot een verarming van de bevolkingssamenstelling van de stad. Gezinnen zorgen namelijk voor hechte sociale netwerken. In een studie met gezinnen, gemeenten, projectontwikkelaars en corporaties hebben BNA-architecten de randvoorwaarden onderzocht die appartementen aantrekkelijk kunnen maken voor gezinnen die in een stedelijke leefstijl geloven.De resultaten van de studie zijn gevat in het boek 'Nestelen in de stad; Appartementen voor gezinnen'. In het boek zijn de ontwerpen gebundeld en aangevuld met gezinsportretten en essays van deskundigen. 'Nestelen in de stad' geeft inspiratie aan iedereen die betrokken is bij het aantrekkelijk houden van de stad: architecten, gemeenten, opdrachtgevers en bewoners. Redactie: Hilde de Haan en Jolanda Keesom Uitgever: BNA Onderzoek (2013) Scholen voor het Noorderland – Een toekomst voor basisonderwijs in krimpgebieden In krimpgebieden ligt een omvangrijke opgave op het gebied van onderwijshuisvesting. Veel scholen komen 232

door teruglopende leerlingenaantallen in de problemen. Ze dreigen onder de investeringsgrens van de overheid te vallen en worden gedwongen hun deuren te sluiten. Daarnaast voldoen lang niet alle schoolgebouwen aan de huidige eisen. Dat vraagt om slimme ontwerpoplossingen. In het kader van een ontwerplab hebben jonge, startende architecten in samenspraak met gemeenten, scholen en bewoners duurzame strategieën ontwikkeld voor toekomstbestendig onderwijs in krimpregio’s met een scope tot 2040. Redactie: Siebren Baars, Hanneke van Brakel, Kees de Graaf, Rob Hendriks, Jutta Hinterleitner, Ruud de Jong, Titus Mars, Petra Schilders, Mark Sekuur Uitgever: BNA Onderzoek (2013) Freestyle 03 Abandoned cities Oorlog, rampen en economische omstandigheden: allemaal redenen om huis en haard achter te laten. buro³ architecten brengt deze verlaten plekken in beeld. ‘Een verlaten, ooit bewoonde plek is fascinerend. De aanwezigheid van bewoning is nog voelbaar en de belofte van wat nog kan komen prikkelt de fantasie. Je bevindt je tegelijkertijd in het heden, in het verleden, en in de toekomst.’ Twaalf van deze wonderlijke verhalen zijn gebundeld in deze publicatie. De tweetalige versie (NL/E) is in 2016 uitgegeven. Auteurs: Lieuwe Vos en Willemien van Duijn Uitgever: BNA Onderzoek (2012, 2016) Freestyle 02 Seoulutions (Nederlandse en Engelse versie beschikbaar) Bart Reuser (NEXT architects) is gefascineerd door de eindeloze transformatie van de wijk Hongdae in Seoul. Het boek is een verslag van de zoektocht naar de sturende krachten achter unieke oplossingen voor de stad, de ‘Seoulutions’, maar het is ook een ode aan Hongdae en aan de dynamische stad. Het resultaat is een warm pleidooi voor een meer dynamische stedenbouw. Auteur: Bart Reuser Uitgever: BNA Onderzoek (2012) De Engelse versie van Freestyle #2 ‘Seoulutions’ is in december 2013 gepresenteerd op de Shenzhen Biennale of Urbanism/Architecture.

Freestyle 01 Geel blauw rood Jurriaan van Stigt (LEVS architecten) laat zich al jaren inspireren door de manier waarop de Dogon in Mali dingen doen en maken. Hij deelt zijn fascinatie in ‘Freestyle 01 – Geel blauw rood’. Een boeiend beeldverhaal met een persoonlijke toelichting waarin Van Stigt vertelt hoe een volk in Afrika zijn dagelijks denken en werken beïnvloedt. Auteur: Jurriaan van Stigt Uitgever: BNA Onderzoek (2011) Zorg voor leegstand Samen met de afdeling Real Estate & Housing van de TU Delft is er studie gedaan naar de herbestemming van kantoorgebouwen voor de zorg. Nu het voor zorginstellingen moeilijk is geschikte locaties te vinden en veel kantoorpanden leeg staan is deze studie uiterst actueel. Doel was het ontwikkelen van een instrument waarmee een quick-scan van een kantoorgebouw kan worden uitgevoerd. Uit deze quick-scan komt naar voren of herbestemming van een gebouw financieel haalbaar is en worden de criteria doorgelicht die bijdragen aan haalbaarheid, of er afbreuk aan doen. Redactie: Jovita Dorigo, Kees de Graaf, Jutta Hinterleitner, Eric Huijten, Theo van der Voordt, Hilde Remøy Uitgever: BNA Onderzoek (2011) Zakboek Parkeren voor de Woonomgeving Het parkeren is met een autobezit van een auto per twee Nederlanders wordt steeds meer als maatgevend beschouwd binnen de hedendaagse woningbouw. Het Zakboek Parkeren voor de Woonomgeving geeft een handzaam overzicht van verschillende parkeeroplossingen in de Nederlandse woningbouw, van de driveinwoningen van Mart Stam uit 1937 tot en met recente voorbeelden uit vinexwijken als Nieuw Terbregge en Leidsche Rijn. Een selectie van zowel alledaagse als onverwachte projecten laat de kansen zien die het parkeren biedt voor de woningtypologie en de openbare ruimte. Elk plan is voorzien van foto’s en tekeningen van de stedenbouwkundige context, plattegronden en doorsneden, afmetingen en kengetallen. Het boek is een handig naslagwerk en een inspiratiebron voor architecten en stedenbouwkundigen. Redactie: Frederique van Andel, Liesbeth Brink, Joost Hovenier Uitgever: Uitgeverij 010 (2010)

BNA onderzoek

BNA SERVICE VOOR OPDRACHTGEVERS

233

DE LEVERANCIER

MARKT VISIE INSPIRATIEGEVEL GEEFT REËEL BEELD

CLADDING PARTNERS BV

‘Meestal vinden klanten hier wel iets wat in de buurt komt van hun bestaande ideeën’ 234

Tussen de grijs getinte kantoorgebouwen op industrieterrein Oosterhout-Oost vind je geheel onverwacht een tientallen meterslange en hoge wand à la Mondriaan. Deze enorme gevel vol kleuren, structuren en materialen is een prachtige inspiratiebron en geeft een reëel beeld van hoe gekozen dak- en gevelbekleding uitpakt als het gebouw daadwerkelijk is bekleed. Erik van de Koppel, directeur van Cladding Partners, vertelt in zijn kantoor hoe klanten hier hun wensen kenbaar maken en hoe zij als specialist in gevel- en dakbekleding zo ver als mogelijk meedenken in technische en esthetische

Skydive Utrecht Opdrachtgever: CitySkyDiveCentres Architect: Dries van Heusden, Elefant Projecten Gereed in voorjaar 2017 Langs de A2 verrijst een imposant Skydive Centrum. Behalve de hoogte van het gebouw, valt ook de vorm van een vliegtuigvleugel in het gebouw op. Dries van Heusden kwam bij Cladding Partners met het idee voor gouden bekleding. De gevelspecialist merkte op dat de details van de vleugels ook belangrijk zijn. Ze hebben de vleugel op ware grootte nagemaakt, inclusief naden, schroeven etcetera. Extra moeilijkheid is de hoogte en vorm van het gebouw, waardoor de bekleding vraagt om een grote mate van weersbestendigheid. Skydive Utrecht

mogelijkheden. Maar al vroeg in zijn verhaal, staat Van de Koppel op om de inspiratiekamer te laten zien; de plek waar de te bewandelen weg met zijn klant begint.

DE INSPIRATIEKAMER

zegt natuurlijk vrij weinig over de bekleding op ware grootte. Dus om volledig aan de verwachtingen van de klant te kunnen voldoen, maken we van de gekozen materialen en kleuren een voorbeeld op ware grootte.”

In deze ruimte staat het vol met honderden staaltjes kleuren, structuren, profielen en materialen, van cementgebonden en composiet tot staal en aluminium. Voor zowel het dak als de gevel. “Meestal vinden klanten hier wel iets wat in de buurt komt van hun bestaande ideeën”, vertelt Van de Koppel. “Maar een staaltje ter grootte van een ansichtkaart of zelfs stoeptegel

Met die woorden loopt hij de trap af naar buiten om te laten zien wat hij bedoelt. “Kijk, hier zie je wat we de afgelopen tijd onder andere hebben gemaakt”, zegt hij wijzend naar de meterslange wand. “Als je naar dit stuk bekleding kijkt, zie je dat er naden in zitten. Die zie je niet op een staaltje. En dat geldt

DE INSPIRATIEGEVEL

De Meent, sportpark Alkmaar Opdrachtgever: Vaessen Algemeen Bouwbedijf Architect: Manfred Wansink / VenhoevenCS Gerealiseerd in 2016 Wansink kwam bij Cladding Partners met een idee voor gevelbekleding waaruit als het ware hapjes waren genomen. In de inspiratiekamer vonden ze een staal waarvan op de inspiratiegevel bleek dat de structuur werd onderbroken door overlap. Cladding vond een technische oplossing waardoor de gehele gevel nu ononderbroken – zelfs de hoek om – dezelfde hapjesstructuur heeft als de architect voor ogen had.

De Meent, sportpark Alkmaar

ook voor schaduw- en profielwerking. En om teleurstellingen te voorkomen, zijn dat toch doorslaggevende zaken om met je klant te delen.” Van de Koppel wijst op een ander detail. “De overlap tussen verschillende delen, nauwelijks waar te nemen op een tekening maar wel iets waarvan de klant zegt ‘dat wil ik anders’. Wij gaan daarmee aan de slag tot we volledig aan de wensen voldoen.”

VROEGERE TIJDEN Terwijl Van de Koppel de rondleiding door zijn pand langzaam afrondt, vertelt hij over zijn bedrijf: “Toen wij hier in 1999 begonnen zag de wereld van dak- en gevelbekleding er totaal anders uit. Meedenken zat niet in de natuur van dak- en gevelbekleders. En daarom was het antwoord op lastige vragen vaak ‘nee’ of ‘kan niet’. Dat is veranderd. Wij hebben ons ontwikkeld tot een volwassen partner die een gezonde discussie voert, onderzoek doet en kennis deelt. Alles om de klant een waarheidsgetrouw beeld van zijn toekomstige pand te schetsen.” www.cladding.nl

De Meent, sportpark Alkmaar

235

MAATWERK ENTREESYSTEEM voor de perfecte eerste indruk Alle door Bauporte vormgegeven en ontwikkelde entreesystemen zijn speciaal. Want elk bijzonder gebouw heeft een unieke entree nodig. Bauporte ontwerpt, fabriceert, installeert en onderhoudt wereldwijd volledig op maat gemaakte entreesystemen voor o.a. exclusieve hotels, luxueuze warenhuizen en prestigieuze kantoorgebouwen.

Bauporte Design Entrances | Zandsteen 14 | 2132 MR Hoofddorp | +31 (0)23 55 75 924 | sales@bauporte.com | www.bauporte.com

Bauporte maakt elke entree uniek

Bauporte opent nieuw perspectief

Met Bauporte kunnen architecten de entrees van hun projecten volledig naar wens vormgeven, zonder te worden belemmerd door standaard materialen, kleuren en afmetingen. Vorm en functie worden zo 100% afgestemd op het gebouw, waardoor de entree altijd beter functioneert en het design recht doet aan de vormgeving van het gebouw. Met de custom made deuren van Bauporte kunnen architecten letterlijk alle kanten op, qua vorm, breedte, hoogte en materiaal… de mogelijkheden zijn eindeloos.

Onze deuren worden ontwikkeld en gebouwd door vakmensen met jarenlange ervaring in het bewerken van metalen, het maken van aandrijvingen en het verwerken van glas. Hierdoor kan een entree er fantastisch uitzien én maximaal bijdragen aan de functie, veiligheid en/of energiezuinigheid van het gebouw. Laat u inspireren: bekijk alle projecten op bauporte.com

“Je kunt maar één keer een eerste indruk maken, dus de entree van een gebouw moet je meteen het juiste gevoel geven”

MARKT VISIE COMFORT IS ONZE WERELD

DE LEVERANCIER

HAUTAU

MET HAUTAU-GEBOUWAUTOMATISERING WORDEN GEVEL- EN RAAMELEMENTEN COMFORTABEL EN INTELLIGENT GEOPEND! Verschillende aandrijftechnologieën in realistische inbouwsituaties tonen aan dat comfortabele en intelligente openingstechnieken mogelijk zijn. De innovatieve aandrijftechnologie die we al kennen van de PRIMAT kompakt 195, wordt nu ook in andere aandrijvingen toegepast. Alle openingstechnologieën voor raam- en gevelelementen beschikken over een compacte constructie, een geluidsarme werking, een krachtig mechanisme en netwerkfuncties in combinatie met een HAUTAU WLAN box kunnen de aandrijvingen worden geconfigureerd en aangestuurd. Het systeem laat zich eenvoudig en intuïtief bedienen met een tablet of smartphone. Met het nieuwe HAUTAU ConfigTool kunnen verschillende parameters, zoals openingswijdte of snelheid op elk gewenst moment elektronisch worden aangepast.

PRIMAT kompakt 195 – Intelligente oplossing voor het bovenlicht De smalle elektrische bovenlichtopener is ideaal voor filigrane profielconstructies. Vooral in de metaalbouw. Door de compacte afmetingen zijn diverse esthetische vormgevingen mogelijk. Door de variabele elektronische instelling voor de slag en de snelheid is dit een heel individuele oplossing. Veel power, de kleine afmetingen en absoluut geluidsarme bewegingen zorgen ervoor dat hij een aangename metgezel bij veel inzetgebieden wordt. De voordelen in één oogopslag: U zult het merken wanneer het HAUTAU is. s¬ 3MALSTE¬BOVENLICHTOPENER¬VOOR¬ hout, kunststof en aluminium s¬ +LEINE¬AFMETINGEN¬n¬DUS¬OOK¬ geschikt voor de metaalbouw s¬ 'ELUIDSARM¬DUS¬GESCHIKT¬VOOR¬ gevoelige ruimtes s¬ 3LAG¬EN¬SNELHEID¬ELEKTRONISCH¬ programmeerbaar

‘HAUTAU gebouwautomatisering: De oplossing voor liefhebbers van comfort en functionaliteit’ 238

Een aandrijving incl. vleugelbok voor horizontale / schuine ramen vereen voudigt de opslag s¬ 'ROTER¬INZETGEBIED¬EN¬HOGERE¬ flexibiliteit s¬ 5ITVOERING¬IN¬ ¬6¬EN¬ ¬6 s¬ )N¬DE¬UITVOERING¬MET¬ ¬SCHAREN¬ zorgen tegengesteld werkende scharen voor een gelijkmatige aandrukkracht en een hogere dichtheid

Wij zijn wereldwijd dé specialist voor schuiftechniek en automatisering rondom het raam. HAUTAU GmbH is opgericht in 1910; de derde generatie in familiebezit; commercieel directeur: Frank Jedamski; technisch directeur: Martin Beißner; productieoppervlak ca. 30.000m² ; ca. 300 medewerkers; HAUTAU producten zijn in meer dan 60 landen wereldwijd verkrijgbaar. Productspectrum: Schuifsystemen - HAUTAU ATRIUM® ® ® Bovenlichtopeners - HAUTAU PRIMAT Wentelraambeslagen - HAUTAU TORNADO HAUTAU gebouwautomatisering (GA) aandrijvingen en centrales Luchten per ventilator HAUTAU VENTRA®

Dat maakt de bediening licht en comfortabel, ook bij zware schuifelementen. Raamfabrikanten profiteren van de mogelijkheid in alle materialen te kunnen inbouwen, waardoor de meerwaarde en het nut van schuif- en hefschuifelementen wordt benadrukt. HAUTAU ATRIUM® safety stop – het actieve remsysteem Een nieuwe, actieve veiligheidsinrichting voor schuif- en hef-schuif systemen voor alle materialen tot ¬KG ¬3AFETY¬STOP¬REMT¬DE¬VLEUGEL¬ veilig af en brengt hem voor het bereiken van de sluitkant tot stilstand. De stoppositie kan vrij worden ingesteld. Het opbouwsysteem is heel geschikt voor het naderhand toepassen bij veel profielseries. Alleen of in combinatie met de comfort close zorgt de safety stop voor een veilige en comfortabele bediening.

HET HEF-SCHUIFPROGRAMMA HAUTAU ATRIUM® HS ZORGT DANKZIJ EEN BARRIÈREVRIJE OVERGANG EN TALRIJKE OPTIES VOOR VEEL COMFORT EN ANDERE VOORDELEN Met de beslagen van HAUTAU kan iedereen zijn wensen realiseren. Zo zijn elementen tot 400 kg gewicht, 3235 mm vleugelbreedte en 3300 mm vleugelhoogte mogelijk – van alle materialen en met vrijwel alle gangbare hef-schuifprofielen. Met ATRIUM® HS 300 en -400 kunnen zeer grote elementen met standaardprofielen voor allround gebruik gerealiseerd worden. 4EVENS ¬VANAF¬ ¬LEVERBAAR¬IN¬ elektrische uitvoering.

HAUTAU ATRIUM® COMFORT CLOSE - VOOR MEER VEILIGHEID EN COMFORT HAUTAU ATRIUM® comfort close: veilige en comfortabele bediening. Een automatisch sluitsysteem voor Hef-schuif- of schuifsystemen, geschikt voor alle materialen tot ¬KG¬VLEUGELGEWICHT ¬/NGEVEER¬ ¬MM¬VOOR¬HET¬BEREIKEN¬VAN¬DE¬ sluitkant wordt de vleugel zachtjes

HAUTAU ATRIUM® HS safe Inbraakveilige ramen leveren een doorslaggevende bijdrage aan meer veiligheid binnen de eigen VIER¬MUREN ¬(3¬SAFE® werd als aanvulling op het hef-schuif-programma ATRIUM®¬(3¬ONTWIKKELD¬ en is geschikt voor elementen van hout, kunststof en aluminium. Tevens compatibel met alle ATRIUM®¬(3¬BESLAGEN ¬"IJ¬HET¬ neerlaten van de vleugel worden in de bovenste beslagkamer twee uitschuifnokken via de aansluiting op de speciale hoekoverbrenging uitgeschoven. De speling in de beslagkamer

Het ATRIUM HS slim programma VOOR¬ ¬ ¬ ¬KG¬VLEUGELGEWICHT ¬ is geschikt voor vensterelementen MET¬EXTRA¬SMALLE¬PROFIELEN ¬'ROTE¬ elementen en een smal profiel zorgen immers voor licht overgoten ruimtes en zijn het antwoord op veel designwensen. Nieuwe technologie zorgt ervoor dat de elementen gemakkelijk, precies en geruisloos bewegen. Hierdoor is beglazing tot de drempel bij houten elementen mogelijk. ATRIUM® HS 120¬ TOT¬ ¬KG¬ VLEUGELGEWICHT ¬OVERTUIGT¬MET¬EEN¬ geringe inbouwdiepte en licht lopend sluitwerk. Er kunnen dus gewoon standaard venstergrepen worden toegepast. Het zorgt er tevens voor dat het beslag universeel toepasbaar is en een snelle en voordelige verwerking kent.

afgeremd en automatisch in de sluitstand getrokken. Dankzij de slanke vormgeving is de inbouw bij veel profielseries verdekt. De optionele opbouwvariant is heel geschikt voor toepassing naderhand. Een vensterelement met deze functie biedt de gebruiker een maximum aan veiligheid en comfort

wordt tot bijna nul gereduceerd, zodat met geweld optillen van de gesloten vleugel nagenoeg onmogelijk is. Een verhoogde uittilbeveiliging voor meer veiligheid. Beleef meer op onze internetsite: www.HAUTAU.de/ATRIUM® comfort 239

Museum voor Architectuur, Design en Digitale Cultuur

Het Nieuwe Instituut

Het zoekportaal geeft toegang tot het Rijksarchief voor Nederlandse Architectuur en Stedenbouw, met 70.000 publicaties en 4 miljoen archiefstukken een van de grootste architectuurcollecties ter wereld. Bekijk op detailniveau 130.000 tekeningen, foto’s, maquettes en geschreven documenten.

Museumpark 25 Rotterdam

Zoekportaal a rchitectuurcol lectie van Het Nieu we Instituut

l

t.n u u t i t eins

n

w u e i n .het

e zoek 240

1 9 CONTACT MET DE BNA BNA BUREAU

CONTACT MET DE BNA

BNA Bureau

BIJNA 1200 ARCHITECTENBUREAUS ZIJN VERENIGD IN DE BNA, DE BRANCHEVERENIGING VOOR NEDERLANDSE ARCHITECTENBUREAUS. DE BNA IS EEN NETWERK DAT MODERN, CREATIEF ONDERNEMERSCHAP BEVORDERT. MET ALS DRIJFVEER DE KRACHT VAN ARCHITECTUUR VOOR DE LEEFOMGEVING. DE BNA WERKT AAN HET VERSTERKEN VAN BUREAUS, OM OP KANSRIJKE MARKTEN TOEGEVOEGDE WAARDE TE LEVEREN AAN OPDRACHTGEVERS EN MAATSCHAPPIJ. BNA, branchevereniging van Nederlandse architecten Jollemanhof 14, 1019 GW Amsterdam Postbus 19606, 1000 GP Amsterdam T 020 555 36 66 E bna@bna.nl I www.bna.nl

BESTUURSSECRETARIAAT De voorzitter en het bestuur van de BNA zijn te bereiken via het bestuurssecretariaat. BNA, branchevereniging van Nederlandse architectenbureaus Bestuurssecretariaat Postbus 19606, 1000 GP Amsterdam T 020 555 36 21 E bestuur@bna.nl

BESTELLINGEN Publicaties van de BNA kunt u bestellen via www.bna.nl/Shop.

WWW.BNA.NL De redactie van www.bna.nl is in handen van Liselore Zoeteweij: lzoeteweij@bna.nl. Wilt u adverteren op de website? Neem contact op met Elma Media B.V. T 0226 33 16 00 E info@elma.nl I www.elma.nl

242

Totaalaanbieder in lijmoplossingen Lijmen van gevelbeplating neemt een hoge vlucht. Bij de Thialf renovatie werd gekozen voor structureel gelijmde composietpanelen op SAB-carriers. Dynamic Bonding Systems werkte mee aan dit prachtige project met het opvallende ijskristallenpatroon. De totaalaanbieder van lijmoplossingen verlijmt naast composietpanelen vele andere gevelmaterialen, zoals hpl, vezelcement, natuursteen, keramiek, glas en steenstrips. Inmiddels heeft Dynamic Bonding Systems, naast haar eigen werkgebied in Nederland, in meer dan 38 landen haar distributeurs. Een eigen engineeringsafdeling, totale projectbegeleiding en een unieke dubbele projectgarantie zijn onlosmakelijk aan Dynamic Bonding Systems verbonden. “De combinatie van kwaliteit, service, innovatie en de 30-jarige ervaring maakt ons tot een belangrijke speler met een core business in gevelplaatverlijming”, zegt commercieel directeur Richard Eisenkolb namens Dynamic Bonding Systems. “Het verlijmen van steenstrips, glas en vele andere industriële toepassingen heeft een dusdanige vlucht genomen, dat we met recht de totaalaanbieder in lijmoplossingen voor de bouw en industrie genoemd mogen worden. Naast het reguliere assortiment met Dynamic Bond, Dynamic Stone en Dynamic Bond HIT beschikt Dynamic Bonding Systems over Dynamic Bond 2.5 en 4.5; extreme verlijmingen waarbij een hoge elasticiteit van de lijm vereist is. Thialf Heerenveen Dynamic Bond

10.000 composietpanelen in ijskristallenpatroon “Een bijzonder project is de verbouwing van Thialf, waarbij zo’n 10.000 composiet gevelpanelen van Alucoil zijn verlijmd met Dynamic Bond”, licht technisch directeur Peter Poot namens Dynamic Bonding Systems toe. “Voor ieder afzonderlijk gevelelement bepaalden we vooraf het aantal vereiste lijmrillen. Resultaat is een uniek ijskristallenpatroon.

KOMO Het KOMO-attest met productcertificaat is een technische onderbouwing, voortgevloeid uit laboratoriumtesten van externe instanties. Dynamic Bonding Systems beschikt inmiddels over een tweetal certificaten met 34 verschillende gevelplaten.

Steenstripverlijming Met de Zwitserse kwaliteiten worden al meer dan 24 jaar hpl- en

vezelcementbeplating, natuursteen, keramiek en glas verlijmd. Gezien de eenvoud van verwerking – directe verlijming op een isolatie- of steunplaat –, was het een logische stap om deze innovatie verder vorm te geven. Dynamic Bonding Systems heeft de afgelopen jaren veel geïnvesteerd in duurzaamheidstesten bij het onafhankelijke testinstituut SHR om een goed inzicht te krijgen in de mogelijkheden en onmogelijkheden van steenstripverlijming. Voor steenstripverlijming wordt zowel Dynamic Bond HIT, als Dynamic Sprayable gebruikt. Dynamic Bond HIT (bevestiging door middel van lijmrillen) kent een bijzonder hoge aanvangssterkte, waardoor snel verticaal, horizontaal of op plafonds gelijmd kan worden. Dynamic Sprayable wordt als volvlaksverlijming toegepast en kent eigenlijk geen enkele beperking in het gebruik van materialen. Voegen is bovendien al mogelijk één dag na het aanbrengen van de lijm.”

UNIEKE KOMO- DE EER GECERTIFIC IDER B Y MS-H POLYMEEREN M LIJMSYSTE ERS IM R HECHTP DIG! OVERBO

DYNAMIC BOND

DYNAMIC BOND HIT

DYNAMIC SPRAYABLE

DYNAMIC BOND 2.5

DYNAMIC STONE 2.5

DYNAMIC BOND 4.5

HPL, VEZELCEMENT, METALEN EN GLAS

STEENSTRIPS VERTICAAL EN HORIZONTAAL

VOLVLAKS VERLIJMINGEN

CONSTRUCTIEVE GLASVERLIJMINGEN

NATUURSTEEN, COMPOSIET EN KERAMIEK

EXTREME VERLIJMINGEN

Dynamic Bonding Systems B.V. • P.O. Box 190 • 5250 AD Vlijmen • Tel.:088-6230800 E-mail: sales@dynamicbondingsystems.com • Website: www.dynamicbondingsystems.com

243

Gegaran d e erde kwalitei t in geve ls

KEURME RK

Over sm

aak kunt

u als arc hitect of opdra chtgeve r missch ien nog met elka ar twiste n. Maar niet ove kwaliteit r . Want d ie is geg a randeerd met het VMRG-K eurmerk . Wilt u proďŹ tere n van all e zekerh eden die het keur merk u b iedt? Kie s dan ee VMRG-li n d voor u w gevel. Meer we

ten?

Ga naar neem co

www.vm ntact op

rgkeurm e

rk.nl of

via (030

)60 53 6 44.

WIJZIGING WET MAAKT RUIMTE VOOR KWALITEITSGEVEL PER 1 JULI 2016 IS DE GEWIJZIGDE AANBESTEDINGSWET 2012 IN WERKING GETREDEN. NIEUW IN DEZE WET IS DAT HET EISEN VAN EEN KEURMERK ONDER VOORWAARDEN WORDT TOEGESTAAN. DIT BETEKENT MEER RUIMTE VOOR HET EISEN VAN KWALITEIT. Het VMRG-Keurmerk staat voor kwaliteit van (metalen) gevels en gevelelementen. In dit BNA Jaarboek vindt u het VMRG-Keurmerk terug bij projecten waarbij een gevelbouwer betrokken was met het VMRG-Keurmerk (voor zover dit te achterhalen was). Het VMRG-Keurmerk is partner van de BNA en steunt BNA Beste Gebouw van het Jaar. VMRG-KEURMERK IN BESTEK Een kwaliteitsgevel begint bij het ontwerp. De recente wetswijziging maakt het mogelijk voor architecten om het VMRG-Keurmerk bij aanbestedingen in het bestek voor te schrijven. Tot nu toe was het alleen mogelijk om de VMRG-Kwaliteitseisen voor te schrijven. Echter een bedrijf dat zegt te voldoen aan deze eisen, biedt geen enkele garantie op kwaliteit. Een bedrijf dat het VMRG-Keurmerk heeft, kan een geldig VMRG-Keurmerk certificaat overhandigen als bewijs dat het kwaliteitsgevels levert. Deze bedrijven worden regelmatig gekeurd op de VMRG-Kwaliteitseisen. De recente verandering in de wetgeving komt de kwaliteit in de gevelbouw dus ten goede. KWALITEITSBEVORDERING De aan de keuringen verbonden normen zijn terug te vinden in de VMRG-Kwaliteitseisen en Adviezen, deze vindt u op vmrgkwaliteitseisen.nl. Natuurlijk voldoen de metalen kozijnen, ramen, deuren, serres en vliesgevels aan de eisen gesteld in het Bouwbesluit. Bij het Bouwbesluit gaat het om minimumeisen. De VMRG-gevelbouwers leggen zich een aantal aanvullende en belangrijke extra eisen op. Hiermee zorgt de VMRG voor optimale kwaliteitsbevordering in de markt van de gevelbouw. De actualiteit van de normen wordt verzekerd doordat de VMRG-Kwaliteitseisen en Adviezen worden aangepast aan de ontwikkelingen in de techniek en aan eventuele wijzigingen in de regelgeving. DESKUNDIGHEID De leden van de VMRG zijn te vinden op vmrg.nl. Alleen deze bedrijven mogen het VMRG-Keurmerk te voeren. Dit keurmerk geeft aan dat u met deskundigheid te maken heeft op het gebied van de industriële gevelbouw. Men levert

kwaliteit en voldoet aan alle wettelijk geldende normen en voorschriften, die beschreven staan in de VMRG-Kwaliteitseisen en Adviezen (CE-markering is geïntegreerd). Belangrijke normen en voorschriften zijn er op het gebied van constructie, brandveiligheid, inbraakwerendheid, warmtehuishouding, oppervlaktebehandeling en duurzaamheid. Voorschriften die bij ieder bouwproject van toepassing zijn. INSPIRATIEBRON VOOR KWALITEITSGEVELS Ter inspiratie voor kwaliteitsgevels geeft de VMRG jaarlijks het boek Façades uit. Een boek vol met inspirerende projecten van VMRG-bedrijven. Elk BNA lidbedrijf heeft Façades 2016 ontvangen. Tijdens de prijsuitreiking van BNA Beste Gebouw van het Jaar overhandigde Bert Lieverse, voorzitter en directeur van de VMRG, het eerste exemplaar van het boek Façades 2016 aan architectenbureau cepezed, winnaar van de categorie Stimulerende Omgevingen van BNA Beste Gebouw van het Jaar 2016. Frederique van Alphen, architect van categoriewinnaar KWR in Nieuwegein, nam het boek namens cepezed in ontvangst. Ook KWR in Nieuwegein is gerealiseerd onder het VMRG-Keurmerk.

Doe eens inspiratie op voor kwaliteitsgevels en blader het boek digitaal door op: www.digitaalpubliceren.com/facades2016/ 245

MARKT VISIE SAMEN WERKEN AAN DE BESTE GEBOUWEN

DE LEVERANCIER

VBI Als architecten en toeleveranciers al in de ontwerpfase met elkaar om de tafel gaan, leidt dat tot betere gebouwen. Die samenwerking is dan ook wat Eduard van der Meer, algemeen directeur van VBI, in de toekomst vaker wil bereiken. Goede, duurzame gebouwen neerzetten. Dat is, simpel gezegd, wat Eduard van der Meer, algemeen directeur van prefab draagstructurenspecialist VBI, wil bereiken. Een doel dat hij deelt met architecten én met andere toeleveranciers van bouwmaterialen. “Een goed gebouw is in mijn ogen een

246

duurzaam en gezond gebouw waar mensen graag willen zijn”, zegt hij. “Het begint met een ontwerp dat aansluit bij de wensen van mensen die het nú gebruiken. Hoe dat eruit ziet, is aan de architecten. Maar een goed gebouw is ook duurzaam door het gebruik van materialen en door aanpasbaarheid aan de wensen van toekomstige gebruikers. Hoe verandert de functie van een gebouw over tien of twintig jaar en hoe kun je ervoor zorgen dat de inrichting zo makkelijk mogelijk kan veranderen? Dat is waar toeleveranciers over mee kunnen denken.”

DUURZAAMHEID DOOR DRAAGSTRUCTUUR Zo is de draagstructuur volgens Van der Meer cruciaal bij het bouwen van een comfortabel, duurzaam gebouw dat in de toekomst makkelijk heringericht kan worden. “Wil je een gebouw relatief makkelijk kunnen veranderen en herinrichten, dan zijn vijf factoren belangrijk in het ontwerp: hoge plafonds, grote overspanningen, een vervangbare gevel, een vrij indeelbare ruimte en vloeren met een groot draagvermogen. Die factoren houden allemaal verband met de draagstructuur. VBI kan

architecten daarom adviseren bij de keuze voor de juiste vloerconstructie. Zo zijn de kanaalplaatvloeren die wij leveren heel geschikt om verwarming en koeling in aan te leggen wat zorgt voor een aangenaam binnenklimaat en geen grote aanpassingen vergt als een gebouw heringericht moet worden.” Om ervoor te zorgen dat architecten al vóór het ontwerpproces nadenken over geschikte, duurzame draagstructuren, zoekt VBI actief de samenwerking op met architecten. Ook andere toeleveranciers zouden al vanaf het begin betrokken moeten worden bij het ontwerp van nieuwe gebouwen, vindt Van der Meer. “Door de handen ineen te slaan, kunnen we heel mooie, comfortabele én duurzame gebouwen realiseren.”

betonkernactivering wordt niet alleen een comfortabel, maar ook een gezond binnenklimaat gecreeerd. De lage temperatuur zorgt voor minder stofverplaatsing en er zijn geen traditionele airco’s vol

GOEDE SAMENWERKING, GOEDE GEBOUWEN Samenwerkingen die eerder al hun vruchten afwierpen zijn onder meer: European Air Transport Command Bij dit schitterende ontwerp moest architect Paul de Ruiter rekening houden met flink wat functionele (veiligheids)eisen. Het moest een modern en duurzaam gebouw worden met een goed binnenkli-

ziektekiemen nodig. Ideaal voor een ziekenhuis. Om de galm van de betonnen vloerconstructies te dempen, heeft VBI samen met andere toeleveranciers over akoestische oplossingen nagedacht. Akoestische panelen hebben ervoor gezorgd dat het nu een prettige ruimte is om in rond te lopen.

indelingsvrijheid van de ruimtes en een transparante structuur mogelijk. “De kanaalplaatvloeren van VBI leveren een belangrijke bijdrage aan de BREEAM MAT 5 score. The Edge behaalde zelfs de hoogste duurzaamheidscore ooit: BREEAM Outstanding 98.4.” Stadskantoor Utrecht

Zonneparel ABC School Amersfoort

maat. “VBI heeft al in een vroeg stadium meegedacht over de vraag: hoe krijg je hier een gezonde constructie? In het ontwerp is gekozen voor grote overspanning en geen dragende binnenmuren, waardoor het gebouw vrij indeelbaar is. Door gebruik te maken van onze prefab vloerconstructies, ging de bouw bovendien snel. In zes weken was het gebouw op hoogte. Ook dat was één van de eisen.” Meander Medisch Centrum Amersfoort De architecten hebben in dit ontwerp de natuur naar binnen gehaald. Het is een licht gebouw, met hoge plafonds en een aanpasbare indeling. Door gebruik te maken van kanaalplaatvloeren met

Bij dit project was VBI al in een vroeg stadium betrokken. Het gebouw moest zelfvoorzienend in energie worden en omgebouwd kunnen worden van school tot appartementencomplex. “VBI heeft het dak zodanig uitgevoerd dat er een extra verdieping op het gebouw kan worden gebouwd.” The Edge The Edge is volledig flexibel ontworpen en door een prefab bouwmethode tot stand gekomen. Ruime overspanningen van zestien meter maken een optimale

Het nieuwe Stadskantoor Utrecht is vervlochten met het Centraal Station van Utrecht, een drukke plek met ruim 285.000 reizigers per dag. “Snel bouwen met minimale overlast was een vereiste. Door gebruik te maken van prefab bouw werd een hogere bouwsnelheid gerealiseerd, de bouwtijd verkort en was er minder overlast voor de omgeving. De flexibele draagconstructie zorgt voor blijvende duurzaamheid in gebruik.”

VBI Verkoop Maatschappij B.V. www.vbi.nl 247

ontwerp: NIO architecten, Rotterdam

N I E U W E K L E U R E N · N I E U W E F O R M AT E N · N I E U W E I D E E Ë N ChromaPlural opent nieuwe vrijheden in design voor architecten en binnenhuisarchitecten: dit systeem van keramische tegels bestaat uit vijftig op elkaar afgestemde kleuren, acht sterke contrasttinten en een uitgebreid systeem van formaten. ChromaPlural maakt creatief gebruik mogelijk van de architectonische stijlmiddelen kleur en vorm: van gevel tot vloer, van metrostation tot wellnesslandschap.

www.agrob-buchtal.de www.chromaplural.com

10 ARCHITECTENBUREAUS BNA VIND EEN ARCHITECT

ARCHITECTENBUREAUS BNA VIND EEN ARCHITECT

In dit deel van Architecten 2016/2017 kunt u op verschillende manieren de contactgegevens van BNA-bureaus vinden. Om op eenvoudige wijze een bureaupresentatie in dit boek te vinden, is een beknopte alfabetische lijst opgenomen, met het paginanummer waar het bureau te vinden is.

Per bureau vindt u adres, telefoonnummer, e-mailadres en webadres. Op www.bna.nl/architecten kunt u de profielen en portfolio’s van de BNA-bureaus zien.

265 292 268 274 282 264 264 283 282

274 289 264 274 272 285 274 269 269 281 262

0-9 01-10 2.0 4D, Amsterdam 4D, Enter 4D, Nijkerk 6 Hoog 19 het atelier 52Noord

A 292 282 274 262 266 292 259 290 290 260 270 291 260 278 273 279 284 267 266 264 290 283 274 282 287 274 260 250

A1 A2 Aalst, van Aarsen AAS, Groningen Abacus Abbo Abken Abrahamse De Kock Achterbosch Zantman Acker, van den Actually Design Adema, B.S. Admiraal - Stoute aerde borgert AG ag Nova, Amersfoort AGS AHA AIR AK AL Alberts & Van Huut Alkemade Allant Allard Alynia, Harlingen

267 281 274 274 272 272 284 280 274 295 259 284 270 291 280 264 270 287 282 270 288 287 285 267 270 292 292 285 274 273 266 274 267 258 285 292 272 286 274 262 292 267

AMA AMH amstel, ad ANA Anne Anomalie Ansems Apart Apers A place ARC2 Arcadis Arches Archetype Archicon ARCH I.D. Archidesk Archikon Archimees ArchiPlex Architect2GO architecten alliantie Architectenforum Architectenzaak Architectuur Design ArchitectuurFabriek ArchitectuurRuiter Architektenkollektief Architoop Architraaf Archiview Archivolt ARCHtractive arcK Arco Arconiko Ariëns-cs Arkelson Arons en Gelauff Artec Arteko 90 Artesk van Royen

De informatie in deze uitgave is bijgewerkt tot 1 september 2016.

Artomic Arvide ARX ASArchitecture ASG ASNOVA aTA atelier2 Aujourd’hui Boekel AVEM AVESAA

B 260 289 260 269 274 285 263 274 270 267 289 278 269 282 273 283 259 283 271 284 284 271 286 274 273 260

BA32 BAA Baars Backx BAG Bakers Bakker Bald Bartelds Bartijn Bast Bats, de Baudoin van Alphen Bauing BB BDC BDG, Almere BDG, Zwolle Bedaux de Brouwer Been Beijnum, Van Beijsterveldt & Gommers Benraad Benthem Crouwel BenW Berenschot

285 Berg Groep, Van den, Houten 282 Berg Groep, van den, Kampen 269 Bergh, van den 267 Berg, Michel van de 261 Berg, S.R. van der 262 Berndsen 292 Berns 265 Bessels 260 BètHa 281 Bets 292 BIAS 281 Biase, de 271 Bie + de Bie, de 271 Bierman Henket 279 Bijman 292 Bijvoet 290 Bikker 268 Billekens 285 Bilsen 274 Binnerts 274 BLACKBOX 289 BLAHA 274 Blanca 285 Blauw 281 Bloemen 284 Blokhuis Braakman 274 Blok Kats van Veen 272 Blom 271 BLOM 285 Blonk + Heuvelink 283 Blossom 274 BNB 258 B+O 274 BO6 274 Bodon 289 Boelema 265 Boerman Kreek 291 Bogaerds 264 Bokhorst, van 291 Bongers

BNA-ARCHITECTEN ZOEK EEN ARCHITECT

266 273 269 287 267 281 291 260 284 292 289 272 278 263 285 260 278 289 292 279 279 281 292 292 284 284 272 270 291 283 270 268 266 263 270 274 273 287 294 274 292

Bonnema Bonnemayer Bont, De Boorn-Huijsman, van den Boosten Rats Boparai Born Borren Staalenhoef Bos Bosch Bos Hofman Bossier Botman Bouwkunsten.nl Bouwstof BOX Braaksma & Roos, Bloemendaal Braaksma & Roos, Den Haag Brakkee Brandjes van Baalen Breddels Breebaart Korver Brink Broekbakema BRON Bronsvoort Blaak Bröring Brouwer, De Bruijnes Bruin, de Buijs Bulkens BureauNoordeloos Burgers Burg, van den buro³ BURO3515 buroSALT burovos Butzelaar BYTR

C 270 Caanen 289 Cappon 292 Cardo

274 281 274 263 288 262 265 262 270 285 269 289 269 267 280 270 266 292 287 292 279 267 268 275 264 267 279 270 275

Caron Carree Casa Cell Studio Cepezed Chance Charitect CHITEKT Cier Cita CKX Cladder Cloïn Coenegracht Colenbrander Compen Conijn Conix RDBM, Rotterdam CONIX RDBM, Terneuzen ConsortArchitects CONTEXT Coonen Coppen Cordes Croonenarchitecten CroonenBuro5 CROSS Architecture Cruijsen, van der Cruz y Ortiz

D 258 291 283 289 275 270 269 288 275 275 275 263 292 264 280

Daad Daalen, Van Daggenvoorde Das dautzenberg dBO DdP DE Dedato Defesche Van den Putte Deijs Delta derksen windt Desarc Designa

BNA-ARCHITECTEN ZOEK EEN ARCHITECT

264 258 292 289 269 260 270 294 275 279 269 268 275 267 280 265 275 292 260 269 267 264 281 288 292 268 272 294 275 263 265 288 294 275 259 275 275

DesignZimmer Detail10 Devries DGJ Dhondt Diderich diederendirrix Dietzsch Dijk Dijl, Van Dinnissen DI-vers dL-Architecten DMV, Kerkrade dna Doeveren, Van Dok Donk, van der Dorenbos Dorigo Dorrepaal Doude van Troostwijk Douma DP6 Dreesmann Driessen Drijvers Drost Duijn Duoplan, Doetinchem Duoplan, Zevenaar duoS Durieux Hoek DUS Dutch Duvekot Dynck

E 263 292 280 292 275 290 289 292

Ebbens Ector Hoogstad Eekel E&F Egeon EGM EH-ARCHITECTS Eig, van

273 280 275 261 272 266 275 291 279 268 267 278 275 267 262 271 265 272 270 272 263 282

Eikplan Eiland 8 Elands Eldering Elemans Van den Hork EMA Emma Enderman de Kat Engel Engelman Engels, Frans ENZO Equipe Erens Erken Calandt, van Ernst-architect ERS Esquisse Eugelink E&V EvD EVE

F 263 280 265 270 275 264 279 275 280 292 294 275 280 275 267 268 280 292 291 275 279 268

Factor FARO FARO, Oeken FD Felsch Fennis_Metz, Arnhem Fennis_Metz, Hilversum Field FKG Foam Font Freide ForeArchent Format Fraai Frencken Scholl Frerker Fresh Frijters Froscen Fuchs Fuller FWP 251

G 288 288 262 294 265 275 281 260 289 292 263 272 289 292 279 268 295 268 274 264 275 292 284 258 269 290 282 275 265 269 260 289 262 269

Galis GBS Geesink Weusten Gelderblom Gelderland Gelders GeO Gerbenzon Geurst & Schulze gideonpeele Giesen Ginneken Global Goes, Steven van der Goes, van der Gog, Van Gooijer, Nico de Goor, van de Gouverneur Gradussen Greiner Van Goor Gremmen Griffioen Groen Groenewegen, Arend Groeneweg Van der Meijden Groen+Schild Groot, J.W. de Groot, Willem de Groot Grosfeld van der Velde Grunstra GS GSG Guinée

H 259 288 262 263 260 275 252

H2W Haamke Haar Haarlem, van Haarsma Haas, Micha de

289 262 264 282 285 288 270 275 264 292 290 264 269 266 288 287 264 292 260 275 269 266 260 270 271 273 279 264 275 271 269 293 291 273 262 269 268 273 286 274 279 259

HAGUE Hameeteman, Han Hamers Hamhuis Hammel Harders Harp HaskoningDHV, Amsterdam HaskoningDHV, Nijmegen HaskoningDHV, Rotterdam Haverkamp Haverkort Havermans Haykens, Jansma & Kremer Hazenberg HB HBH HDK Heeren 3 Heeswijk, van Heijden, Harry van der Helder Heldoorn Ruedisulj Helmond | Zuidam, van Hendriks, J.A.H. Hendriks, Karin H en E Herbestemming Heren 5 Hermans, Kristel Hermans, Renate Hersbach HET architectenbureau Heuvel, B. van den HH, Beuningen Hilberink Bosch HKL H-Kwadraat Hoek, André Hoek Spuybroek, Van HoekstraArchitecten Hoekstra, Oebele

285 Hoeven, J.C.E. van den 264 Hofman 291 Hofman 278 Hollands Kroon 266 Holstein 284 Homans 279 Honingh 264 Hontem, van 263 Hoogenberk 274 Hoogeveen 284 Hoogevest, Van, Amersfoort 286 Hoogevest, Van, Utrecht 262 Hoogte Twee 279 Hoope 272 Hooper 282 Horstman 294 Houdijk 273 Hout en Kolen, Van den 272 Hout, René van den 286 Hove, Ten 293 HSR 286 Huibers en Jarring 279 Hulsker 273 Hulst, van der 291 Hunnik, Lambrechts & Overduin, Van 265 Hurenkamp 270 Hurk, van den 289 HVE 267 HVN 275 IAA, Amsterdam 282 IAA, Enschede

293 Inbo, Rotterdam 286 Inbo, Woudenberg 286 Inbo, Woudenberg [hoofdvestiging] 291 INENI 282 In Perspectief 294 Inter A 70 275 ITZ-A

J 270 293 293 272 275 288 286 286 273 285 260 285 275 293 287 293 266 271 293 293 289 286

Jacobs Jade JagerJanssen Janicki Janssen, Ronald JB Jevanhet JHK JMW JOHAN J.O.N.G. Jong, De, Langbroek Jongerius Jonge, Wessel de Jonge, Wouter de Jong Gortemaker Algra, De Jongsma | Dijkhuis Joosten Juinen Juli Jurriëns JWG

K I 288 293 290 288 275 283 293 275 275 271 260

Ibelings van Tilburg ID IDeA, Gorinchem idee IDNA iDX iLINQ INarchitects Inbo, Amsterdam Inbo, Eindhoven Inbo, Heerenveen

282 259 279 258 288 282 281 271 262 260 273 261

K3H K4 Kabaz Kalfsbeek Kalque Kamphuis Kamstra Kanter, de Kaper Karus Kas Kat

BNA-ARCHITECTEN ZOEK EEN ARCHITECT

266 KAW1, Groningen 266 KAW Holding 271 KAW architecten en adviseurs 3 B.V. 293 KAW2, Rotterdam 293 KCAP 290 KDE 271 KdV 270 Keeris 276 Kenk 273 Kerkhof 274 Kerssens - De Ruiter 276 Kerste-Meijer 293 Kesp 276 Kesteren Valerio 273 KG 282 Kiefte, Te 284 Kielstra 262 Kien 260 Kijlstra en Brouwer 280 Kimsma 290 Kitselar 260 Klamer 281 Klein 266 Klein, Groningen 288 Kloet & Van de Merwe 285 Klomp 286 Klooster, Van 279 Klous + Brandjes 290 Kluijver, de 276 Knevel 276 Kodde 276 Koldeweij 293 Kolpa 274 Koning 276 Koning Ellis 280 Koorn 263 Koper - Maassen 290 Koppers 259 Korfker 287 Kort 276 Korth Tielens 262 Koudijs 266 KPB 279 KPG 258 KR8architecten, Borger 293 Kraaijvanger 288 Kraan 281 Kramer, Jan

279 285 276 263 282 264 269 289 263 276 276 280 270 293 278 286 289 293 291 268 288 276

Kramer, Petra Kranenbarg KRFT Krijger & Wagter Kristinsson Kroeze Design Kromo Kroner Kruis-11 Kruunenberg KS Kuin, Dick Kuin & Kuin KuiperCompagnons KUIPER STEUR Kuiper van Tuinen Kustlijn KVB KVDK Kwaspen KYK KZNA

L 285 271 267 284 268 262 284 268 262 276 268 281 274 282 282

284 291 271 276 293 283 271

Laan, H.W. van der Laarhoven, Van Lab32 Lab-S Laenen Lafeber Lagerwaard Lahaye LAM Lambert Laumans Leegwater Leeuwenkamp Leferink Leijh Kappelhoff Seckel vd Dobbelsteen Hengelo Lengkeek Leur Vermeer, Van der Leuven, Ir. Rob van LEVS LEX Libra Lichtstad

BNA-ARCHITECTEN ZOEK EEN ARCHITECT

288 Ligne 283 Linden, Jules van der 282 Linde, van der, Deventer 295 LK 276 Lok 264 loko 283 Loman 264 Looi, Jacobs, van de 259 Looman 290 Loor en Verkuil 265 Loosbroek, van 268 Loxodrome 273 LSL 273 LT 276 Ludo 290 Lugten Malschaert 276 Lugthart Barnhard 284 Luijk 273 Luijten Smeulders 280 Luit, Cees van 264 Luiten & 3D 280 Luit, George van 276 LUX 288 LUZ 271 LX

M 276 264 286 293 259 271 276 271 273 260 291 294 276 282 262 271 293 273

M3H Maas, Lochem Maas, Zeist Maat Made Magis Makelaar van Dromen Manders Manders, Bob Manen en Zwart, van Manen, Van Manger Manten en Lugthart Mara Marcus Mare Marge Margry-Arts

269 279 272 283 286 266 282 293 263 269 287 288 290 289 267 280 288 286 288 293 295 258 278 266 276 276 268 284 274 268 276 263 276 280 278 276 263 293 293 273 279 286 274 271 288 273 279 283 280 293

Mark Markhoff Marquart Mars Martensen Martini Mas, Hengelo Mas, Rotterdam Masselink Mastenbroek Mas, Terneuzen MATH Maurice Mauroparravicini mc ME-2, Medemblik Mecanoo Meeder Meel, van der Mei Meijer & van Eerden Meijer, W.M. Meijran Melein Mens als Maat MetCopier Metz Mex MH MH1 MicroMacroDesign Mies Milicevic Min Min2 Mirck Mix Moen & Van Oosten Molenaar Molenaar&Bol& VanDillen MoMENT MONK Monsanto MoodBuilders Mooi Moons Moost Morsink Mosaiek, Midwoud Mosaiek, Rotterdam 253

286 268 289 284 276 262 276 276 276 276 293 276

Mosaiek, Utrecht Mosaique MOTUS MT MTB, Amsterdam MTB, Apeldoorn Muilwijk Mulders Munnik - de Jong, de MvM MVRDV MVSA

263 272 289 281 266 291 293 286 284 262 288 276 286 286

N 286 268 276 293 263 285 288 281 271

284 293 293 288 286 293 263 288 267 281 276 289

Naked N Architecten NEXT NICO NIELS Niesing Nieuwe Architecten Nieuweboer Nieuwenhuizen, Architectenbureau van Nieuw Nederland Nijenhuis, Siebold Nijl , De NoArch NOHNIK No Label Noord, De Nout Novares NUNC NwA, Amsterdam NwA, Den Haag

O 276 291 273 273

O’’’ OASA Oers Weijers, Van Oetelaar, Geert van den 294 office ban 267 Olieslagers 273 Olivier 254

262 259 276 277 271 261 277 269 266 277

Omega OMNI OneLab Önen Onix ONS ONSIA OOG Ooms Oosterhout Oosterlaan Oostindie OPL op ten noort blijdenstein opZoom ORBIT OTH Otten, Harvey Otten v Eck Oudenaarde Oudendorp Overbeek & Partners, Van OVT OZ

P 277 268 271 270 259 268 260 271 293 282 282 289 273 260 263 262 277 284 293

PA Paulissen Pauwert, Van den Pelt, van Penning Pennings, Joost Penta Perrée Personal Architecture Peters & Lammerink Phi Pier PLANplus Ploeg, Bert van der Poel, van de Pollmann Poppinga Porton Port-Said Design

268 Povse & Timmermans, Sittard 273 Povse & Timmermans, Tilburg 289 Prent-Landman 277 PS 293 Putter 289 Putte, van de

Q 270 273 268 285

QBBF Quadrant Quant Quest

R 292 270 291 290 270 287 274 277 284 283 279 289 280 285 277 292 293 271 266 270 266 268 269 258 279 263 284 294 265 277

R4a Raaijmakers RAAK Ratsma RDH, Breda RDH, Middelburg RDS reA Regt+Danz, De Reitsema Reus Rietmeijer Rietvink Rijken Rijnboutt Rijnsdorp Rijnvos Voorwinde Rijswijk, van Ringen, Van rinusroovers architectuur Ritsema Ritzen Ro&Ad Roderveld Roodbeen Rooding Rooijen, van roordaendb Roordink Roosebeek

288 Roosmalen van Gessel, van 287 RoosRos, Goes 291 RoosRos, Oud-Beijerland 284 Root 269 Rooze 265 Roozenbeek 259 Roozendaal 290 Rouw 269 Roy, Frans van 265 Roza 294 RPHS+ 277 Ruijssenaars 290 Ruimte 268 RuimteMakers 269 Ruiter, Frank 290 Ruiter, Marcel de 277 Ruiter, Paul de 277 Ruland 293 Ruoff 266 Ruyg 277 rvdv

S 277 288 272 281 267 266 262 282 272 289 280 277 277 267 295 282 289 269 284 272 294 262 262 262

SA Design Sanden, van der Santvoort, Nuenen Sas SATIJNplus Sax SBH sCBa Schaap Schaeffer Schagen, W. Schalk, M. van der Schellekens, Ben Scherpenisse Schildwacht Schipper en Douwes Schippers Schoenmakers Schoots Schoot, van der Schouten SCHOUTSEN Schreurs Schreven

BNA-ARCHITECTEN ZOEK EEN ARCHITECT

277 264 279 277 277 267 282 269 277 260 260 283 285 263 264 263 279 264 270 267 261 258 277 259 264 284 277 270 288 267 264 277 285 278 277 258 290 277 294 281 288 288 277 294 290 290 291 290

Schulten Schultheiss Schutter-ETH SDAA SeARCH SeC, Beek Sec., Kampen Sengers Seuntjens Sijtsma Sipma Sitec Six SL Slaa + van Asselt Slager Slangen Sloven Smeets, Christel Smeets, Herten Smelt, Lemmer Smelt, Vledder Smit, Frank Smit, René Smits & Orval Smulders Snellen Snoeken, De Twee Snoeks Soest, Van SoLo SPACE Spaltman Spanjaard Spatial Spijkerman Splinter Sponge Spring Stache Station-D Steenhuis Bukman Stefanova Stegerwald Stijl Stoetzer Stol Stolp Haije, Den Haag 295 Stolp Haije, Wassenaar

281 265 271 273 286 278 291 294 294 285 294 294 277 267 282 294 277 284 277 294 263 268 284 265 294 272

Stork & Albrecht Strategie stripeSarchitects Struycken Studio 110 Studio Abbestede Studio Architecture Studio D11 Studio Go Studio In Motion studioJBA Studio LS Studioninedots studioPAS Studio Stoel Studio Stylo studiotransit StudioWA! Studio Y Studiozwart Stuyt Superdutch SVP SW Symbiose SYNarchi

T 277 277 277 281 266 277 277 284 290 294 284 294 289 261 288 264 289 294 280

Tan Tangram TANK TBE Team 4 Team V Tekton TenBrasWestinga TenW Terrena Tesser Thijssen tien+ Tigchelaar TOBA Tol, P.M. van Töns Topos Tordoir Van den Berg 287 Tracé

BNA-ARCHITECTEN ZOEK EEN ARCHITECT

289 277 265 266 288 267 290 260

Tromp, Ed TRZIN vof TS TTAB Tukker Tummers TVDH TWA

U 266 277 266 277 289 278

Ubels Ulrich Unie, de UNStudio Urban Climate Ursem

V 260 Valk, Rein de, Drachten 280 Valks 267 Vandenbergh 262 VARIX 278 VASD 292 VB3 272 vdbijgaart 266 vdp 278 VDPNDP 292 Vedder 283 Veen, van der 282 Velde, De 295 Veldhoven 291 Veldmans 279 Velsen, van 282 Velthuis 272 Ven, André van de 281 Vendrig 278 Venhoeven 290 Venster 268 Verbruggen 263 Verburg, Theo 271 Vergouwen & van Rijen 268 Verheij 268 Verheijen-Smeets 285 Verhoeven 272 Verhoeven, Harrie

270 287 283 291 294 265 278 290 270 294 279 289 278 291 280 260 278 291 263 272 291 278 278 279 280 258 278 292 285 291

Verkuylen Vermeule Versteegh Vijver Vilder & Zonneveld, de Vinke Vinkenborg Vis Visser en Bouwman Visser, Rokus Vissers VIT-B Vlaanderen Vliet, J.J. van Vliet, P.D. van VNL Vocus Volpi Vorsselman Vorst, Van der Vos | Hoffer | vdHaar Vos, Joke Vos, Pieter Jan Vree, de Vries, de Vroegindewei Vroom VRP Vulpen, van VVKH

W 278 278 266 285 289 278 278 290 285 279 290 271 294 265 269 262

Wagenaar Wagner Wal Walraad WAM Warle Kempers, de Warnaars Warries WAS Wennekers Werff, de Wessel van Geffen Wessel van Geffen Westeneng Weyts Wezenberg 255

267 262 265 272 261 270 264 271 294 280 290 294 278 284 262 281 289 282

263 262 291 290 278 280 265 283 287 266 294 271

Widdershoven Wiegerinck Wieggers Wiel, van der Wijma Wijnen Willems WillemsenU Willers Wilsem & Cabri, van Wilsum van Loon, van Wilton Winhov Winsen, van Wismans & De Jong Wit, Jan de Witschge Witte van der Heijden, De, Enschede Witte van der Heijden, De, Groenlo Witteveen Witteveen, Reinier WK Wland Woensdregt Holtz Woudstra WRS WTS Wubs wUrck WY.

Z 278 286 280 285 278 281 272 278 295 290 266 266 294 278 285 288 278

Zaanen Spanjers Zecc Zeeman Zee, van der Zenber Zijlstra Schipper ZIJN Zilt Zinkweg ZMP Zofa Zwarte Hond, De, Groningen Zwarte Hond, De, Rotterdam Zwarts & Jansma Zwieten, van Zwinkels ZZDP

X 284 XS

Y 290 Yanovshtchinsky 290 Your

256

BNA-ARCHITECTEN ZOEK EEN ARCHITECT

BNA-ARCHITECTEN ZOEK EEN ARCHITECT

257

BNA-ARCHITECTEN DRENTHE

ASSEN

NOORD-SLEEN

ir Saskia Spijkerman Architect BNA Vaart Zuidzijde 45 A 9401 GH Assen T 0592-319367 saskiaspijkerman@planet.nl www.saskiaspijkerman.nl

Vroeg in de wei Architectuur BNA Dorpsstraat 22 7846 AT Noord-Sleen T 0591-633033 info@vroegindewei.nl www.vroegindewei.nl

BEILEN

PATERSWOLDE

DAAD Architecten b.v. Paltz 21 9411 PM Beilen T 0593-582450 info@daad.nl www.daad.nl

Cor Kalfsbeek.Architectuur Sibylle Kalfsbeek.Interieur Hooiweg 230 9765 EN Paterswolde T 050-3131717 info@corkalfsbeek.nl www.corkalfsbeek.nl

BORGER KR8architecten IJzertijdstraat 13 9531 RA Borger T 0599-235643 info@kr8architecten.nl www.kr8architecten.nl

RODEN Architektengroep Roderveld Borglaan 1 B 9301 ZE Roden T 050-5016371 info@roderveld.nl www.roderveld.nl

EMMEN arcK Waanderweg 23 7812 HZ Emmen T 0591-676120 info@arck.nl www.arck.nl Detail10 architectuur & bouwkunde Vatherlaan 214 7815 BH Emmen T 06-53668349 info@detail10.nl www.detail10.nl Architektenburo BNA Cees Groen b.v. Veenkampenweg 28 7822 GS Emmen T 0591-611212 ceesgroen.architecten@ home.nl www.ceesgroenarchitecten.nl

VLEDDER Smelt architecten b.n.a. Lesturgeonplein 15 8381 BX Vledder T 0521-383338 info@smeltarchitecten.nl www.smeltarchitecten.nl ZUIDWOLDE DR Meijer Architectuur BNA Julianalaan 33 7921 BE Zuidwolde Dr T 0528-851565 info@meijer-architectuur.nl www.meijer-architectuur.nl

MEPPEL B+O Architectuur en Interieur B.V. Gasgracht 3 7941 KG Meppel T 0522-246625 info@bureaubeno.nl www.bureaubeno.nl

258

ARCHITECTENBUREAUS BNA DRENTHE

BNA-ARCHITECTEN FLEVOLAND

ALMERE

EMMELOORD

Jos Abbo Architekt BNA b.v. Edvard Munchweg 107 a 1328 MK Almere T 036-5347476 info@josabbo.nl www.josabbo.nl

K4 Architecten bna Kon. Julianastraat 21 8302 CC Emmeloord T 0527-613140 info@architecten.k4.nl www.k4.nl

Arc2 architecten Kebajastraat 41 1336 NA Almere T 036-5217770 info@Arc2.nl www.arc2.nl

Korfker Architecten Sportlaan 12 8302 AZ Emmeloord T 0527-699999 info@korfker.nl www.korfker.nl

BDG Architecten Ingenieurs Almere B.V. Randstad 21-10 1314 BL Almere T 036-5333382 info@bdgalmere.nl www.bdgalmere.nl Atelier DUTCH bv Bunuellaan 4 1325 PL Almere T 036-5333424 info@atelierdutch.nl www.atelierdutch.nl Oebele Hoekstra Architecten BNA Carel Willinklaan 107 1328 LJ Almere T 036-5354971 info@oebelehoekstra.nl www.oebelehoekstra.nl ORBIT architecten BNA Filipijnenstraat 92 1339 NX Almere T 036-5222366 info@orbitarchitecten.nl www.orbitarchitecten.nl Penning Architectuur & Stedebouw Dick Laanweg 2 1321 KE Almere T 036-5348126 architect@kpas.nl www.kpas.nl

TOLLEBEEK H2W architecten bna Vormtweg 6 B 8309 PV Tollebeek T 0527-687881 info@h2warchitecten.nl www.h2warchitecten.nl ZEEWOLDE Looman Architecten BNA Gildenveld 10 a 3892 DG Zeewolde T 036-5221126 j.looman@loomanarchitecten.nl www.loomanarchitecten.nl Made In Flevoland architecten BNA Pluuthaven 1 3891 AW Zeewolde T 036-3001220 office@madeinflevoland.com www.madeinflevoland.com René Smit architecten BNA Passaat 29 3893 CV Zeewolde T 036-8482640 info@renesmitarchitecten.nl www.renesmitarchitecten.nl

Architektenburo P.J. Roozendaal bna Leo Gestelstraat 96 1328 DH Almere T 036-5232404 pieter-jan@ roozendaalarchitecten.nl www. roozendaalarchitecten.nl

ARCHITECTENBUREAUS BNA FLEVOLAND

259

BNA-ARCHITECTEN FRIESLAND

BALK

DOKKUM

HARDEGARIJP

JELSUM

Architectenburo Haarsma c.v. Dubbelstraat 8 8561 BC Balk T 0514-603200 info@ architectenburo-haarsma.nl www. architectenburo-haarsma.nl

Adema Architecten Vleesmarkt 7 9101 MH Dokkum T 0519-295665 info@adema-architecten.nl www.adema-architecten.nl

Ir. S. Baars Architect BV Koaikamp 52 9254 EM Hardegarijp T 0511-475347 siebren.baars@gmail.com www.baarsarchitect.nl

Johan Sijtsma architectenteam Skierhústerwei 26 9057 RE Jelsum T 058-2133045 info@johansijtsma.nl www.johansijtsma.nl

DRACHTEN

HARLINGEN

KARUS architectuur en stedenbouw Splitting 64 9202 LG Drachten T 0512-589873 info@karus-architectuur.nl www.karus-architectuur.nl

Alynia Architecten Harlingen BV BNA Noorderhaven 47 8861 AK Harlingen T 0517-413333 info@alynia-architecten.nl www.alynia-architecten.nl

Van Manen en Zwart Architekten Dr. M.L. Kingsingel 11 9203 JC Drachten T 0512-584646 info@vanmanenenzwart.nl www.vanmanenenzwart.nl

Penta Architecten b.v. Bolswardervaart 3 8862 SE Harlingen T 0517-430044 info@penta-architecten.nl www.penta-architecten.nl

Rein de Valk architect BNA B.V. Stationsweg 67 9201 GH Drachten T 0512-511893 architect@reindevalk.com www.reindevalk.com

HEERENVEEN

BEETSTERZWAAG Architektenbureau Kijlstra Brouwer bna Hoofdstraat 44 9244 CN Beetsterzwaag T 0512-382660 info@kijlstrabrouwer.nl BOLSWARD Berenschot Adviserend Architect De Tjirk 10 8702 CW Bolsward T 0611067074 maartje@ berenschot-architect.frl www.berenschot-architect.frl Grunstra Architecten Groep BNA Skilwyk 12-14 8701 KN Bolsward T 0515-573646 info@grunstra.nl www.grunstra.nl BURDAARD TWA architecten BNA Bourboomweg 26 9112 HL Burdaard T 0519-241550 info@twa-architecten.nl www.twa-architecten.nl BURGUM BètHa architecten bna Noordersingel 5 9251 BL Burgum T 0511-843744 info@betha.nl www.betha.nl BURUM BOX architecten Kloosterweg 1 9851 TC Burum T 0594-249266 info@boxarchitecten.nl www.boxarchitecten.nl

260

GIEKERK

BA32 Stedenbouw, Architectuur, Management & Advies Abe Lenstra Boulevard 52-9a 8448 JB Heerenveen T 0513-648245 info@ba32.nl www.ba32.nl

Dorenbos architekten Trynwâldsterdijk 20 9061 DB Giekerk T 058-2562003 jan@dorenbosarchitekten.nl www.dorenbosarchitekten.nl

Heeren 3 Architecten Herenwal 46 8441 BB Heerenveen T 0513-203080 mail@h3a.nl www.h3a.nl

GOUTUM BERT VAN DER PLOEG architectuur, stedenbouw, advies bv Wetterkrite 31 9084 DN Goutum T 058-2880500 info@bertvanderploeg.nl www.bertvanderploeg.nl GROU VNL Architecten Stationsweg 1 9001 ED Grou T 0566-620862 info@vnl-architecten.nl www.vnl-architecten.nl

LEEUWARDEN AchterboschZantman architecten bv Oosterkade 72 8911 KJ Leeuwarden T 058-2343131 info@achterboschzantman.nl www.achterboschzantman.nl Borren Staalenhoef Architecten BV BNA Europaplein 30 8916 HH Leeuwarden T 058-2168344 bsa@borrenstaalenhoef.com www.borrenstaalenhoef.com Vasilka Diderich architektenburo BNA Hondiusstraat 4 8932 DL Leeuwarden T 058-2138762 vdiderich@hetnet.nl www.vasilka-diderich.com ir Meine Gerbenzon, architect BNA Dotingastate 8 8926 MP Leeuwarden T 058-2660022 info@gerbenzon.nl www.gerbenzon.nl

Inbo Koornbeursweg 69 8442 DJ Heerenveen T 0512-510225 heerenveen@inbo.com www.inbo.com

Heldoorn Ruedisulj Architecten bna Westersingel 30 8913 CL Leeuwarden T 058-2126797 info@heldoornruedisulj.nl www.heldoornruedisulj.nl

Architektenburo Jetze Sipma BV Lyceumstraat 2 8441 PS Heerenveen T 0513-625015 info@burosipma.nl www.burosipma.nl

Architektenburo KLAMER bna Verlengde Schrans 116 8932 NS Leeuwarden T 058-2134774 architektklamer@gmail.com www.architektenburoklamer.nl LEMMER J.O.N.G. architecten Langestreek 14 8531 HV Lemmer T 0514-564130 mail@jongarchitecten.nl www.jongarchitecten.nl

ARCHITECTENBUREAUS BNA FRIESLAND

Smelt architecten b.n.a. Blazer 55 8531 CE Lemmer T 0514-533030 infolemmer@ smeltarchitecten.nl MANTGUM Architectenburo Syb C. Eldering bv Hoxwier 1 9022 AW Mantgum T 058-2501819 sybeldering@sybeldering.nl www.sybeldering.nl NIJ BEETS Bureau Oudenaarde Legewei 5 9245 VH Nij Beets T 051-2354998 loesoudenaarde@kpnmail.nl www.bureauoudenaarde.nl OUDEGA GEM SMALLINGERLA Architectenbureau L. Wijma ‘t West 60 9216 XE Oudega gem Smallingerla T 0512-370020 info@ architectenbureauwijma.nl www. architectenbureauwijma.nl SNEEK Architektenburo S.R. van der Berg AvB Leeuwarderweg 54 8605 AJ Sneek T 0515-413828 sr.vanderberg@home.nl www.architectenbureau vanderberg.nl KAT Architecten bv Oude Koemarkt 59 d 8601 EJ Sneek T 0515-433030 info@kat-architecten.nl www.kat-architecten.nl Hilbrand Tigchelaar architect bna Meeuwenlaan 8 8601 XS Sneek T 0515-427405 info@ hilbrandtigchelaararchitect.nl www. hilbrandtigchelaararchitect.nl

ARCHITECTENBUREAUS BNA FRIESLAND

261

BNA-ARCHITECTEN GELDERLAND

AALTEN Rinke ter Haar Architectuur B.V. Haartsestraat 10/c 7121 CX Aalten T 0543-474734 info@ rinketerhaararchitectuur.nl www. rinketerhaararchitectuur.nl Architectenbureau Vincenth Schreurs Stationsstraat 35 7122 AS Aalten T 0543-475964 architect@vincenthschreurs.nl www.vincenthschreurs.nl AFFERDEN GLD ROB SCHOUTSEN ARCHITECT Koningstraat 1 6654 AA Afferden Gld T 06-28083296 office@ robschoutsenarchitect.nl www. robschoutsenarchitect.nl ANGERLO AVESAA Anton Vermeulen Architecten Akkerweg 17 6986 BW Angerlo T 0313-476626 info@avesaa.nl www.avesaa.nl APELDOORN ARTEC architecten Eglantierlaan 3 7329 AN Apeldoorn T 055-5787161 info@artec-architecten.nl www.artec-architecten.nl Architectenbureau Van Erken Calandt BV Arnhemseweg 292 7334 AB Apeldoorn T 055-5411999 vec@wxs.nl www.vanerkencalandt.nl GSG architecten bv Eglantierlaan 3 7329 AN Apeldoorn T 055-5418255 info@gsgarchitecten.nl www.gsgarchitecten.nl

262

MTB architecten ApeldoornAmsterdam Nieuwstraat 27 7311 HZ Apeldoorn T 055-5216177 info@mtbarchitecten.nl www.mtbarchitecten.nl Witteveen Architecten bna BV Langeweg 16 7315 CV Apeldoorn T 055-5787187 info@witteveen-architecten.nl www.witteveen-architecten.nl ARNHEM Peter van Aarsen Architect wassenaarweg 40 6843 NW Arnhem T 026-3791895 info@aarsenarchitect.nl www.aarsenarchitect.nl Bureau Berndsen Fanny Blankers-Koenstraat 101 6833 LC Arnhem T 06-12104043 info@bureauberndsen.nl www.bureauberndsen.nl Chance Augustijnenstraat 1 6823 PC Arnhem T 026-2020320 info@morechance.nl www.morechance.nl Geesink Weusten Architecten Utrechtseweg 167 6812 AC Arnhem T 026-4436972 info@geesinkweusten.nl www.geesinkweusten.nl Han Hameeteman architectuur Lovinklaan 1 6821 HX Arnhem T 026-3708225 info@ hameeteman-architectuur.nl www. hameeteman-architectuur.nl Hoogte Twee Architecten Prinsessestraat 14 6828 JV Arnhem T 026-3517722 info@hoogtetwee.nl www.hoogtetwee.nl

Maartje Kaper Architecte BNA Ploegakker 4 6846 KN Arnhem T 026-3704080 info@ maartjekaperarchitecte.nl www. maartjekaperarchitecte.nl Kien architectuur Rosendaalsestraat 224 6824 CP Arnhem T 06-45628381 info@kienarchitectuur.nl www.kienarchitectuur.nl Koudijs Architecten L.J. Costerstraat 5 6827 AR Arnhem T 026-8481891 info@koudijsarchitecten.nl www.koudijsarchitecten.nl opZoom architecten bv Willemsplein 5 6811 KA Arnhem T 026-3684270 bureau@opzoom.nl www.opzoom.nl Architectenbureau Pollmann C. Franckstraat 8 6815 HD Arnhem T 026-3514358 info@pollmannarchitectuur.nl www.pollmannarchitectuur.nl Buro SBH Van Oldenbarneveldtstr. 92-3 6827 AN Arnhem T 026-3779797 sbh@sbh.nl www.sbh.nl VARIX Rosendaalsestraat 224 6824 CP Arnhem T 026-4420284 info@varix.nl www.varix.nl Architectuur Studio Wezenberg BV Meander 251 6825 MC Arnhem T 026-3763494 guido@studiowezenberg.nl www.studiowezenberg.nl Wiegerinck Architectuur en Stedenbouw Eusebiusbuitensingel 80 6828 HZ Arnhem T 026-3526060 info@wiegerinck.nl www.wiegerinck.nl

Wismans & De Jong Architecten BNA Velperweg 131 6824 HK Arnhem T 026-3555233 a.dejong@wdj-a.nl www.wdj-a.nl BENEDEN LEEUWEN Marcus Architectuur Beatrixstraat 3 6658 EH Beneden Leeuwen T 0487-591418 jan@marcusarchitectuur.nl www.marcusarchitectuur.nl BENNEKOM Architectenbureau Lafeber Edeseweg 48 /B 6721 JX Bennekom T 0318-416644 info@dejong-lafeber.nl www.dejong-lafeber.nl LAM a r c h i t e c t s Bosbeekweg 11 a 6721 MH Bennekom T 0318-418185 info@LAM-architects.nl www.LAM-architects.nl BERGHAREN Architectenbureau Schreven BV Architect BNA Burgm. Luskestraat 4 6617 BV Bergharen T 0487-532071 info@schreven.nl BEUNINGEN GLD CHITEKT Hogewaldstraat 11 6641 KD Beuningen Gld T 06-51563994 wil.janssen@chitekt.nl www.chitekt.nl HH Architecten Hogewaldstraat 1 a 6641 KD Beuningen Gld T 024-6778224 hharch@hetnet.nl Pieter Oosterhout Buro voor Architektuur BNA B.V. Dorpssingel 12 6641 BE Beuningen Gld T 024-6775054 info@oosterhoutarchitecten.nl www.oosterhoutarchitecten.nl

ARCHITECTENBUREAUS BNA GELDERLAND

BORCULO

DOORWERTH

Stuyt architecten B.V. Weemhof 5 7271 AL Borculo T 0545-273775 info@stuyt.nl www.stuyt.nl

Frank van Haarlem Architect BNA Kerklaan 21 6865 GW Doorwerth T 026-3791683 info@frankvanhaarlem.nl www.frankvanhaarlem.nl

BRUMMEN

De Noord Architekten b.v. Van Aldenburglaan 5 6865 BX Doorwerth T 0317-311377 info@dnarchitekten.nl

Harmonische Architectuur Hoogenberk BV Voorsterweg 139 6971 KD Brummen T 0575-476370 bureau@ harmonischearchitectuur.com www. harmonischearchitectuur.com BUREN GLD Krijger & Wagter Architecten B.V. Hulsterstraat 10-A 4116 EZ Buren Gld T 0344-571850 info@krijgerwagter.nl www.krijgerwagter.nl DOESBURG Rooding Architecten bna Koepoortstraat 26 6981 AT Doesburg T 0313-422117 info@roodingarchitecten.nl www.roodingarchitecten.nl

DRUTEN Omega Architecten BV Klepperheide 22 6651 KM Druten T 0487-518889 omega@omega-architects.com www.omega-architects.com

Duoplan Doetinchem Architecten Wilhelminastraat 129 7001 GV Doetinchem T 0314-335639 info@duoplan-architecten.nl www.duoplan-architecten.nl Giesen Architektuur Keppelseweg 33 7001 CE Doetinchem T 0314-325213 info@giesen.nl www.giesen.nl Peter Masselink, architect avb hof van brussel 3 7007 JK Doetinchem T 0314-345445 info@petermasselink.nl www.petermasselink.nl

ELST GLD Architectenbureau Koper - Maassen BNI-BNA Nieuwe Aamsestraat 84-B 6662 NK Elst Gld T 0481-371867 frank@kopermaassen.nl www.kopermaassen.nl EMST Architektenbureau Vorsselman Hezeweg 29 8166 AP Emst T 0578-661267 info@vorsselman.nl www.vorsselman.nl

DUIVEN EvD-architecten BV Ratio 16 6921 RW Duiven T 06-22440811 egbert@evd-architecten.nl www.evd-architecten.nl Factor Architecten bv Geograaf 40 6921 EW Duiven T 026-3844460 info@factorarchitecten.nl www.factorarchitecten.nl EDE GLD

DOETINCHEM

Theo Verburg Architecten Bettekamp 11 6712 EG Ede Gld T 0318-619629 info@theoverburg.nl www.theoverburg.nl

Mies Architectuur Da Vincilaan 1 6716 WC Ede Gld T 0318-540555 info@miesarchitectuur.nl www.miesarchitectuur.nl MIX architectuur bv Argonstraat 24 6718 WT Ede Gld T 0318-648950 info@mix-architectuur.nl www.mix-architectuur.nl NIELS architecture Marktstraat 157 6711 GX Ede Gld T 031-8786162 niels@nielsarchitecture.com www.nielsarchitecture.com

ARCHITECTENBUREAUS BNA GELDERLAND

EPE Ebbens architecten Hoofdstraat 57 8162 AB Epe T 0578-613007 info@ebbensarchitecten.nl www.ebbensarchitecten.nl Van de Poel Architecten B.V. De Lindehove 5 8161 EA Epe T 0578-612080 info@vdpoel-arch.com www.vdpoel-arch.com SL atelier voor architectuur Leenhofweg 15 8161 ZM Epe T 0578-613518 info@lakkas.nl www.lakkas.nl ERMELO Architectenbureau Bakker Nijkerkerweg 6 3853 NW Ermelo T 0341 557865 info@bakkerarchitect.nl www.bakkerarchitect.nl/ BV Architektenburo Slager BNA Horsterzoomweg 24 3853 MD Ermelo T 0341-553443 info@slager-architect.nl www.slager-architect.nl

GELDERMALSEN Kruis-11 Stationsweg 16 4191 KK Geldermalsen T 06-51381347 roelof.krijgsman@icloud.com www.kruis-11.nl GENDT Architectenbureau Ton Burgers BNA Dwarsakker 10 6691 DK Gendt T 0481-424794 / 06-20871125 info@ton-burgers-architect.nl www.ton-burgers-architect.nl GORSSEL Delta architectuur en bouwtechniek Pikeursbaan 15 7213 BS Gorssel T 06-23034760 info@deltaarchitectuur.nl www.deltaarchitectuur.nl GROENLO De Witte - Van der Heijden Architecten Deken Hooijmansingel 4 7141 EC Groenlo T 0544-461201 h.vanderheijden@dwvdh.nl www.dwvdh.nl GROESSEN Bouwkunsten.nl Architecten & Adviseurs (BNA) Geert Gerritsen Architect BNA Dorpstraat 41 6923 AE Groessen T 0316-844844 info@bouwkunsten.nl www.bouwkunsten.nl HARDERWIJK Cell Studio Architecten BNA Straat van Sevenhuysen 7 3841 CZ Harderwijk T 0341-429957 vs@cellstudio.nl www.cellstudio.nl

263

Van Tol | Buro voor Architectuur Vanenburgerhout 14 3845 EJ Harderwijk T 085-1043248 info@burovoorarchitectuur.nl www.burovoorarchitectuur.nl HEERDE DesignZimmer Klein Doesburg 32 8181 ZL Heerde T 0578-617030 info@designzimmer.nl www.designzimmer.nl HENGELO GLD ARX Rozenstraat 16 7255 XT Hengelo Gld T 0575-462600 info@arxonline.nl www.arxonline.nl Schultheiss architecten Raadhuisstraat 61 7255 BL Hengelo Gld T 0575-462384 info@schultheiss.nl www.schultheiss.nl HOEVELAKEN Doude van Troostwijk, architectuur & landschap Oosterdorpsstraat 9 a 3871 AA Hoevelaken T 033-2580154 info@oudeboerderijen.nl www.oudeboerderijen.nl HUISSEN Van de Looi en Jacobs Architecten Langekerkstraat 27 6851 BM Huissen T 026-3255656 architecten@ vandelooienjacobs.nl www.vandelooienjacobs.nl KERKDRIEL Sloven Architectuur Postbus 46 5330 AA Kerkdriel T 0418-639198 info@sloven.nl www.sloven.nl

264

LATHUM

NIJMEGEN

Fennis_Metz Architecten Kerkstraat 28 6988 AG Lathum T 06-11888323 algemeen@ fennismetz-architecten.nl www. fennismetz-architecten.nl

6 Hoog Architectuur Boeckstaetehof 636 6543 HH Nijmegen T 06-24270863 info@6-hoog.nl www.6-hoog.nl

LENT loko architecten Smitjesland 5 6663 KH Lent T 085-7733669 info@loko-architecten.nl www.loko-architecten.nl LICHTENVOORDE Haverkort Architecten BNA Patronaatstraat 41 7131 CE Lichtenvoorde T 0544-373014 info@haverkortarchitecten.nl www.haverkortarchitecten.nl LOCHEM Maas Architecten B.V. ‘t Ei 1 7241 AK Lochem T 0573-222180 info@maasarchitecten.nl www.maasarchitecten.nl NIJKERK GLD 4D architecten Nieuwstraat 9 3861 AJ Nijkerk Gld T 033-2471120 nijkerk@4darchitecten.nl www.4darchitecten.nl Van Bokhorst Architecten BNA Westkadijk 10 3861 MB Nijkerk Gld T 033-2461180 info@ vanbokhorstarchitecten.nl www. vanbokhorstarchitecten.nl Gertjan Luiten Architect & 3D Zijdevlinder 55 3863 HP Nijkerk Gld T 06-54915132 info@architectgertjanluiten.nl www.architectgertjanluiten.nl

Atelier Herbestemming St. Stephanusstraat 20 6512 HT Nijmegen T 024-2061418 contact@ atelierherbestemming.nl www.atelierherbestemming.nl

[ A I R ] architectuur en research Mr. Franckenstraat 70 6522 AG Nijmegen T 024-3606027 info@air-arch.eu www.air-arch.eu

van Hontem architecten Kerkstraat 3 6543 KE Nijmegen T 024-3781125 bureau@ vanhontem-architecten.nl www. vanhontem-architecten.nl

Arch I.D. Architecten BNA B.V. St. Annastraat 198 G 6525 GX Nijmegen T 024-3889595 info@arch-id.nl www.arch-id.nl

Kroeze Design St. Jacobslaan 422 6533 VW Nijmegen T 024-3566817 info@kroezedesign.nl www.kroezedesign.nl

Croonenarchitecten b.v. Heyendaalseweg 121 6525 AJ Nijmegen T 024-3540222 postbus@ croonenarchitecten.nl www.croonenarchitecten.nl

Smits & Orval b.v. Architecten- en ingenieursburo St. Annastraat 16 6524 GB Nijmegen T 024-3234964 JosOrval@gmail.com www.smits-orval.nl

DESARC Designers- en Architectenbureau Plein 98 B 6511 JE Nijmegen T 026-3529820 info@desarc.nl www.desarc.nl

So_Lo Architectuur BV Fransestraat 1 6524 HP Nijmegen T 024-3295354 postbus@soloarchitectuur.nl www.soloarchitectuur.nl

Gradussen Bouwkunst & Interieurarchitectuur Kerkenbos 10-59C 6546 BB Nijmegen T 024-3886583 info@bureau-gradussen.nl www.bureau-gradussen.nl

Frank Willems Architecten bna Nijmegen Javastraat 68 6524 MG Nijmegen T 024-3608971 info@ frankwillemsarchitecten.nl www. frankwillemsarchitecten.nl\

Hamers Arquitectura Ubbergseveldweg 89 6522 HD Nijmegen T 06-36219677 info@hamersarquitectura.com www.hamersarquitectura.com Royal HaskoningDHV Barbarossastraat 35 6522 DK Nijmegen T 024-3284284 info@rhdhv.com www. royalhaskoningarchitecten.com HBH architecten bv Einsteinstraat 179 6533 NK Nijmegen T 024-3540335 info@hbharchitecten.nl www.hbharchitecten.nl

NUNSPEET JOHANHOFMAN Architect Oude Zeeweg 11 8071 TM Nunspeet T 06-21963847 mail@johanhofman.nl www.johanhofman.nl Slaa + van Asselt architecten BNA Industrieweg 75 8071 CS Nunspeet T 0341-251963 info@slaavanasselt.nl www.slaavanasselt.nl

ARCHITECTENBUREAUS BNA GELDERLAND

OCHTEN

STEENDEREN

VOORST GEM VOORST

ZELHEM

Westeneng Architectuur Waalkant 19 4051 EJ Ochten T 0344-701036 info@ westenengarchitectuur.nl www. westenengarchitectuur.nl

Boerman Kreek Architecten BV Dorpsstraat 10 7221 BP Steenderen T 0575-452400 info@boermankreek.nl www.boermankreek.nl

Architectenbureau Willem de Groot Kervelstraat 35 7383 XN Voorst gem Voorst T 0575-502069 willem@ wdgarchitectenbureau.nl www. wdgarchitectenbureau.nl

Architektengroep Gelderland b.v. Hummeloseweg 16 7021 AE Zelhem T 0314-624348 info@ architektengroepgelderland.nl www. architektengroepgelderland.nl

STROE OEKEN FARO architecten bv Buurtweg 43 6971 KM Oeken T 0252-414777 info@faro.nl www.faro.nl

Roozenbeek Architect BNA BV Blauwgras 9 3776 NC Stroe T 0342-443969 info@roozenbeek.nl www.roozenbeek.nl

VORDEN

ZEVENAAR

TS Architecten De Voornekamp 24 7251 VL Vorden T 06-53219498 info@tsarchitecten.nl www.tsarchitecten.nl

OOSTERBEEK

TERBORG

Strategie Architecten BNA cornelis koningstraat 3 a 6862 CK Oosterbeek T 026-3337555 mail@strategie-arch.nl www.strategie-arch.nl

ERS architekten BNA Stationsweg 25 7061 CT Terborg T 0315-323070 info@ers.nl www.ers.nl

Friso Woudstra Architecten BNA B.V. Ruurloseweg 81 7251 LC Vorden T 0575-519455 fwoudstra@frisowoudstra.nl www.frisowoudstra.nl

Duoplan Architekten Zevenaar Spinet 30 6904 PE Zevenaar T 0316-526552 info@da7.nl www.da7.nl

OOSTERWOLDE GLD

TIEL

Vinke Design Eekterweg 36 a 8097 PE Oosterwolde Gld T 06-22141468 info@vinke-design.nl www.vinke-design.nl

De Charitect Julianalaan 16 4002 AK Tiel T 06-45691651 info@charitect.nl www.charitect.nl

WAGENINGEN

PUTTEN Roordink Architecten BNA BV Postweg 13 3881 EA Putten T 0341-352300 info@roordinkarchitecten.nl www.roordinkarchitecten.nl SCHERPENZEEL GLD Van Doeveren buro voor architektuur bna Holevoetplein 297-A 3925 CA Scherpenzeel Gld T 033-2773152 info@vandoeveren.nl www.vandoeveren.nl

Loosbroek Architecten BV Het Jaagpad 4 4006 GK Tiel T 0344-621640 info@loosbroekarchitecten.nl www.loosbroekarchitecten.nl

Ontwerpburo Roza Heerenstraat 32 6701 DL Wageningen T 0317-465880 info@ontwerpburo-roza.nl www.ontwerpburo-roza.nl SW Architecten Adviseurs b.v. Marterlaan 7 6705 BA Wageningen T 0317-410012 architecten@swaa.nl www.swaa.nl WINTERSWIJK

TWELLO Bessels architekten & ingenieurs b.v. Domineestraat 10 7391 GG Twello T 0571-275697 bessels@bessels.com www.bessels.com VELP GLD Hurenkamp Architecten Kerkallee 43 6882 AM Velp Gld T 026-3613812 architecten@hurenkamp.nl www.hurenkamp.nl

ARCHITECTENBUREAUS BNA GELDERLAND

Christian Wieggers, Architectuur, Stedenbouw en Interieur Industrieweg 13 .2 7102 DX Winterswijk T 06-11347883 info@ontwerptotaal.nl www.ontwerptotaal.nl ZEDDAM 0-9 / Piet van der Putten architect bna Benedendorpsstraat 9 7038 BA Zeddam T 06-26324040 pp@0-9-architect.nl www.0-9-architect.nl

265

BNA-ARCHITECTEN GRONINGEN

DELFZIJL Jongsma | Dijkhuis Architectenbureau BNA B.V. Brander 21 9934 NR Delfzijl T 0596-613645 info@jongsma-dijkhuis.nl www.jongsma-dijkhuis.nl EELDERWOLDE Conijn Architectuur Ter Borchlaan 34 9766 TX Eelderwolde T 050-3148095 info@conijnarchitectuur.nl www.conijnarchitectuur.nl GRONINGEN AAS Groningen B.V. Boterdiep 63 9712 LK Groningen T 050-3123737 info@aasgroningen.nl www.aasgroningen.nl AHA-architecten Rensumaheerd 37-B 9736 AB Groningen T 050-5279379 a.hogenelst@home.nl www.aha-architekt.nl archiview Pottebakkersrijge 3 9718 AE Groningen T 050-3112922 info@archiview.nl www.archiview.nl Bonnema architecten Hoge der A 11 9712 AC Groningen T 0511-473635 info@bonnema.com www.bonnema.com BureauNoordeloos Atoomweg 2 G 9743 AK Groningen T 050-3124445 mail@bureaunoordeloos.nl www.bureaunoordeloos.nl EMA - Edoardo Mentegazzi Architect van Swinderenstraat 39 9714 HC Groningen T 06-44023428 edomentegazzi@gmail.com www.emarchitect.nl

266

Architectenbureau bna Haykens Jansma Kremer bv Zuiderpark 5 9724 AD Groningen T 050-3183444 hjk@hjk-architecten.nl www.hjk-architecten.nl Siert Helder Architect Coendersweg 30 9722 GH Groningen T 06-48106608 siert@helderenhelder.nl www.helderenhelder.nl Holstein Restauratie Architectuur Bankastraat 42 J 9715 CD Groningen T 050-5770059 info@holstein-restauratie.nl www.holstein-restauratie.nl KAW architecten en adviseurs 1 B.V. Kattenhage 1 9712 JE Groningen T 088-5290000 info@kaw.nl www.kaw.nl KAW Holding B.V. Kattenhage 1 9712 JE Groningen T 088-5290000 info@kaw.nl www.kaw.nl KLEIN architecten Atoomweg 2 G 9743 AK Groningen T 050-3182400 info@kleinarch.nl www.kleinarch.nl KPB architecten B.V. Saaksumborg 9 9722 WL Groningen T 050-5256228 kp.deboer@kpbarchitecten.nl www.kpbarchitecten.nl Bureau voor Architektuur en Ruimtelijke Ordening Martini b.v. Damsterdiep 237 9713 ED Groningen T 050-3182330 info@martini-architekten.nl www.martini-architekten.nl Melein Architectuur Papiermolenlaan 3-20 9721 GR Groningen T 050-5277100 info@melein.nl www.melein.nl

Onix NL Hereplein 6 9711 GA Groningen T 050-5290252 info@onix.nl www.onix.nl

De Zwarte Hond Hoge der A 11 9712 AC Groningen T 050-3134005 info@dezwartehond.nl www.dezwartehond.nl

OVT Architecten Oude Kijk in ‘t Jatstr. 6 9712 EG Groningen T 050-3130847 info@ovtarchitecten.nl www.ovtarchitecten.nl

HAREN GN

Van Ringen Architecten A-Weg 44 9718 CX Groningen T 050-3189822 info@vanringenarchitecten.nl www.vanringenarchitecten.nl Hans Ruyg Architect en industrieel vormgever Pasteurlaan 20 9728 LD Groningen T 050-5259226 info@hansruygarchitect.nl www.hansruygarchitect.nl Sax Architecten Hereplein 6 9711 GA Groningen T 050-3182102 mail@saxarchitecten.nl www.saxarchitecten.nl Team 4 Architecten b.v. Boumaboulevard 400 9723 ZT Groningen T 050-3144555 team4@team4.nl www.team4.nl De Unie architecten Energieweg 10 9743 AN Groningen T 050-5252777 mail@deunie.nl www.pvanb.nl

Bureau Ritsema architectuur & stedenbouw Kerklaan 30 b 9751 NN Haren Gn T 050-7115235 info@bureauritsema.nl www.bureauritsema.nl LOPPERSUM René Wubs architectuur Stationslaan 8 9919 AB Loppersum T 0638543469 info@renewubs.nl www.renewubs.nl SCHARMER Ir Karla Ubels Architect BNA Hoofdweg 10 9616 TD Scharmer T 050-4041545 ku@karla-ubels.nl www.karla-ubels.nl WINSCHOTEN TTAB Kloosterlaan 78 9675 JN Winschoten T 06-19173480 info@ttab.nl www.ttab.nl

VDP architecten Pottebakkersrijge 16 9718 AG Groningen T 050-3136800 welkom@vdparchitecten.nl www.vdparchitecten.nl WAL architectenbureau Zuiderpark 26 9724 AJ Groningen T 06-51273623 info@walarchitecten.nl www.walarchitecten.nl Zofa Zuiderpark 26 9724 AJ Groningen T 050-3166700 info@zofa.nl www.zofa.nl

ARCHITECTENBUREAUS BNA GRONINGEN

BNA-ARCHITECTEN LIMBURG

ARCEN

GELEEN

HELDEN

LEUNEN

Novares Arcen B.V. Burg Gubbelsplein 6 5944 AK Arcen T 077-4731649 arcen@novares.nl www.novares.nl

Architectenburo Tummers Prins de Lignestraat 17 6161 CX Geleen T 06-18776182 info@ architectenburo-tummers.nl www. architectenburo-tummers.nl

Frans Engels Architectenburo BNA Van Hövellstraat 39 5988 AG Helden T 077-3060507 fransengels@home.nl www.fransengels.nl

mc-architecten b.v. Albionstraat 3 5809 AB Leunen T 0478-581524 mc-architecten@planet.nl www.mc-architecten.nl

Architektenburo Van Soest Ruysstraat 73 5988 AA Helden T 077-3073739 archburovansoest@home.nl

MAASTRICHT

BEEK LB SeC architecten Kasteel Genbroekstraat 18 6191 KT Beek Lb T 046-4362010 info@sec-architecten.com www.sec-architecten.com studioPAS architecten Wolfeynde 10 b 6191 EB Beek Lb T 046-4362480 info@studiopas.nl www.studiopas.nl BERGEN LB Architectenburo Olieslagers b.v. Van Baerlestraat 1 5854 BC Bergen Lb T 0485-341645 info@ architectenbureauolieslagers.nl www. architectenbureauolieslagers.nl BORN SATIJNplus Architecten bv Kasteelhof 1 6121 XK Born T 046-4205555 info@satijnplus.nl www.satijnplus.nl ECHT Coonen Architecten BNA bv Houtstraat 34 H 6102 BJ Echt T 0475-484542 echt@coonenarchitecten.nl www.coonenarchitecten.nl ECKELRADE

GEULLE Lab32 architecten bv Mevrouw van de Meijstraat 14 6243 AP Geulle T 043-3655536 info@lab32architecten.nl www.lab32architecten.nl HEERLEN AAI (AGS Architects International) Oliemolenstraat 60 6416 CB Heerlen T 045-7630707 info@agsarchitects.net www.agsarchitects.net Architectenzaak Wilhelminaplein 25 6411 KW Heerlen T 045-7009714 info@architectenzaak.eu www.architectenzaak.eu ARCHtractive Dillegaard 285 6417 HP Heerlen T 06-52381167 mail@ARCHtractive.nl www.ARCHtractive.nl Architectenburo Ir Louis Erens Zandweg 128 6418 PB Heerlen T 045-5443275 info@ab-le.nl www.ab-le.nl Architektenburo Ton Vandenbergh b.v. Molenberglaan 128 6416 ER Heerlen T 045-5424863 email@tonvandenbergh.nl www.tonvandenbergh.nl

André Scherpenisse, architect Dorpsstraat 45 6251 NB Eckelrade T 043-4083518 info@architect-scherpenisse.nl www.architect-scherpenisse.nl

ARCHITECTENBUREAUS BNA LIMBURG

HERTEN v.o.f. Architektenburo Smeets BNA Mussenberg 1 d 6049 GZ Herten T 0475-462537 info@architektsmeets.nl www.architektsmeets.nl HOENSBROEK Architektenburo Michel van de Berg BNA Amstenraderweg 55 6431 EJ Hoensbroek T 045-5215461 v.d.berg@home.nl HORN Architectenbureau T. Dorrepaal BNA Schelkensven 27 6085 DE Horn T 0475-582887 t.dorrepaal@home.nl KERKRADE DMV Architecten Euregiopark 4 6467 JE Kerkrade T 045-5660305 info@dmvarchitecten.nl www.dmvarchitecten.nl Widdershoven Architecten bv Putgang 9 6461 EK Kerkrade T 045-5670505 info@ widdershovenarchitecten.nl www. widdershovenarchitecten.nl

AMA Group Associated Architects BV Fort Willemweg 13 6219 PA Maastricht T 043-3500234 info@ama-group.info www.ama-group.info Artesk van Royen Architecten Bourgogneplein 21 6221 CZ Maastricht T 043-4574590 info@artesk.nl www.artesk.nl Bartijn Architecten St. Hubertuslaan 35 6212 BH Maastricht T 043-3260180 info@bartijn.nl www.bartijn.nl Bureau Boosten Rats BNA architectuur en stedenbouw St. Maartenslaan 14 A01 6221 AX Maastricht T 043-3254061 info@boostenrats.nl www.boostenrats.nl Coenegracht architecten Bergweg 2 a 6212 CX Maastricht T 043-8522537 rene@coenegracht.eu CroonenBuro5 Louis Loyensstraat 5 6221 AK Maastricht T 043-3253223 info@croonenburo5.com www.croonenburo5.com Frencken Scholl Architecten Heugemerweg 11 6221 GD Maastricht T 043-3502940 info@frenckenscholl.nl www.frenckenscholl.nl HVN Architecten bv Aesculaapstraat 6 6216 CM Maastricht T 043-3588200 info@hvna.nl www.hvna.nl

267

MH1 Architecten Stationsplein 8 H 6221 BT Maastricht T 043-7115030 info@mh1architecten.nl www.mh1architecten.nl

Architectenbureau Van Gog b.v. Korenbloemstraat 16 6035 AZ Ospel T 0495-632501 mvangog@planet.nl

Architectes Mosaïque Waterpoort 8 6221 GB Maastricht T 043-3261356 info@architectesmosaique.nl www.architectesmosaique.nl

Harold Laenen Architectuur Onze Lieve Vrouwe straat 40 6035 AR Ospel T 06-18130149 info@haroldlaenen.nl www.haroldlaenen.nl

N Architecten Koningsplein 16 6224 EC Maastricht T 043-4081827 info@n-architecten.nl www.n-architecten.nl Gaby Paulissen Architect Bergweg 42 6212 CX Maastricht T 06-28086103 mail@gabypaulissen.nl www.gabypaulissen.nl Bureau Ritzen bna bns Architectuur en Stedebouw Bellefroidlunet 28 f 6221 KN Maastricht T 043-3540066 info@ritzenarchitecten.com www.ritzenarchitecten.com RuimteMakers Architecten Sint Lambertuslaan 30 A 6212 AT Maastricht T 043-3250206 info@ruimtemakers.nu www.ruimtemakers.nu Verheij Architecten Sint Jacobstraat 19-A 6211 LA Maastricht T 043-3255111 verheijarch@hetnet.nl MOLENHOEK LB Bulkens Architecten BNA Hoeveveld 2 6584 GG Molenhoek Lb T 024-3573359 info@bulkensarchitecten.nl www.bulkensarchitecten.nl OSPEL Architektenburo C.M.T. Frerker b.v. Venloseweg 13 6035 RX Ospel T 040-2120745 info@frerker.nl www.frerker.nl

268

Povse & Timmermans architecten . ingenieurs bv Rijksweg Zuid 10 6131 AN Sittard T 046-4230366 mail@pt-architecten.nl www.pt-architecten.nl Architectenbureau Verbruggen Provencestraat 4 6137 JP Sittard T 046-4588259 info@verbruggenarchitecten.nl www.verbruggenarchitecten.nl

ROERMOND Architectenbureau Coppen Willem II Singel 19 6041 HP Roermond T 0475-330947 info@coppenbv.nl www.coppenbv.nl Engelman Architecten ECI 1 a 6041 MA Roermond T 0475-468100 mail@engelmanarchitecten.nl www.engelmanarchitecten.nl Laumans Architecten ECI 1 a 6041 MA Roermond T 06-46056330 piet@laumansarchitecten.nl SUPERDUTCH Thorbeckstraat 6 6042 CR Roermond T 06-27658628 info@superdutch.nl www.superdutch.nl SITTARD FWP Architectuur BV Rijksweg Zuid 43 a 6131 AL Sittard T 046-4111484 info@fwparchitectuur.nl www.fwparchitectuur.nl HKL architecten Rijksweg-Noord 186 A 6136 AD Sittard T 046-4510505 info@hkl.cc www.hkl.cc Joost Pennings Architect Gruizenstraat 9 6131 EH Sittard T 046-2040444 mail@joostpennings.nl www.joostpennings.nl

Loxodrome bv Straelseweg 1 5911 CL Venlo T 077-3743148 architects@loxodrome.nl www.loxodrome.nl QUANT Architectuur bv BNA Stalbergweg 316 5913 BW Venlo T 077-3513125 info@quantarchitectuur.nl www.quantarchitectuur.nl VENRAY

STRAMPROY Kwaspen Architectuur Mulderstraat 14 6039 DE Stramproy T 06-50235867 Geert-Jan@ Kwaspen-architectuur.nl www.kwaspen-architectuur.nl TEGELEN Verheijen-Smeets AvB Architecten BNA Venloseweg 4 5931 GT Tegelen T 077-3269269 info@vsarch.nl www.verheijen-smeets.nl VALKENBURG LB DI-vers architecten Dorpstraat 1 C 6301 BA Valkenburg Lb T 043-6013627 info@di-versarchitecten.nl www.di-versarchitecten.nl

Driessen Architectuur Keizersveld 50 a 5803 AN Venray T 0478-769059 info@driessenarchitectuur.nl www.driessenarchitectuur.nl WEERT André van de Goor BV Architect AvB-BNA Emmasingel 8-H 6001 BC Weert T 0495-521685 info@andrevandegoorbv.nl www.andrevandegoorbv.nl Studio voor Architektuur en Stedenbouw F.P. Lahaye Architekt AvB BNA Roermondseweg 7 6004 AN Weert T 0495-453998 info@architektlahaye.nl www.architektlahaye.nl Metz architecten Noordkade 48 a 6003 NG Weert T 0495-536537 c.metz@metzarchitecten.nl www.metzarchitecten.nl

VENLO 2.0 Architecten Kazernestraat 17 5928 NL Venlo T 077-3829141 info@2.0architecten.nl www.2.0architecten.nl Architektenburo ir. Geert Billekens Rozenkransstraat 15 5911 CS Venlo T 077-8513134 info@billekens-architect.nl www.billekens-architect.nl

ARCHITECTENBUREAUS BNA LIMBURG

BNA-ARCHITECTEN NOORD-BRABANT

ACHTMAAL

BEERS NB

BERKEL-ENSCHOT

Architectenburo Schoenmakers Minnelingsebrugstraat 4-A 4885 KP Achtmaal T 076-5990340 info@ schoenmakers-ontwerp.nl www. schoenmakersarchitectuur.nl

Renate Hermans Architectuur Elstweg 12 5437 PE Beers NB T 0485-322601 info@renatehermans.nl www.renatehermans.nl

Architektenburo Cor Mastenbroek b.v. BNA/BNI Molenakker 38 5056 LB Berkel-Enschot T 013-5332721 info@cor-mastenbroek.nl www.cor-mastenbroek.nl

BERGEN OP ZOOM ALMKERK Ir Frank Ruiter architect BNA BV Vlinderslag 46 4286 GK Almkerk T 0183-405003 info@frank-ruiter.nl www.frank-ruiter.nl ALPHEN NB Bas Backx - architect bna Stationstraat 10 5131 BN Alphen NB T 013-5082300 mail@basbackx.nl www.basbackx.nl ASTEN Architektenburo ir. Jan Rooze v.o.f. Hemelberg 35 5721 CP Asten T 0493-691565 info@architektenburo-rooze.nl www.architektenburo-rooze.nl BEEK EN DONK CKX architecten Kapelstraat 3 5741 CA Beek en Donk T 0492-520404 info@ckx.nl www.ckx.nl Architectenbureau Harry van der Heijden Raadhuisplein 2 5741 AX Beek en Donk T 0492-463145 info@harryvdheijden.nl www.harryvdheijden.nl

Van den Bergh Architecten Dahliastraat 94-C 4613 DP Bergen op Zoom T 0164-265750 info@ vandenbergharchitecten.nl www. vandenbergharchitecten.nl

Architectenburo Frans van Roy Bosscheweg 40 5056 KC Berkel-Enschot T 06-51099517 arch.burofvr@planet.nl www. architectenburofransvanroy.nl BERLICUM NB

DdP-Architectuur Leistraat 57 4818 NA Breda T 076-5657777 info@ddp-architectuur.nl www.ddp-architectuur.nl Bureau Dhondt Baronielaan 23 4818 PA Breda T 076-5229520 info@dhondt.nl www.dhondt.nl Ger Dinnissen Architekt AvB-BNA Heuvelbrink 67 4812 GP Breda T 076-5411176 info@ gerdinnissenarchitecten.nl www. gerdinnissenarchitecten.nl

Architectenbureau Aerlant Cloïn BNA Stationsplein 13 4611 BX Bergen op Zoom T 0164-259323 info@cloin-arch.nl www.cloin-arch.nl

Hilberink Bosch Architecten Wamberg 5 5258 SM Berlicum NB T 073-6900136 bosch@hb-a.nl www.hb-a.nl

ir. Jovita Dorigo architect Heveland 14 4617 MA Bergen op Zoom T 06-21248400 jovita@dorigo.nl www.jovitadorigo.nl

BOEKEL

Arend Groenewegen Architect Oude Vest 4 4811 HT Breda T 06-47116685 arend@arendgroenewegen.nl www.arendgroenewegen.nl

Bureau voor architectuur Aujourd’hui Boekel Wielewaallaan 1 5427 SK Boekel T 0492 322049 info@vdbroek-partners.nl www.vdbroek-partners.nl

Grosfeld van der Velde Architecten Reduitlaan 39 4814 DC Breda T 076-5221811 info@grosfeldvandervelde.nl www.grosfeldvandervelde.nl

Robert Guinée architectuur en bouwkundig advies Kruidhof 47 4623 BC Bergen op Zoom T 0164-247962 info@robertguinee.nl www.robertguinee.nl Ro&Ad Architecten v/d Rijtstraat 40 4611 PR Bergen op Zoom T 0164-266329 informatie@ro-ad.org www.ro-ad.org Weyts Architekten Potterstraat 22 4611 NJ Bergen op Zoom T 0164-240354 info@weyts.nl www.weyts.nl BERGEYK buro ir. herman sengers Elskensakker 2 5571 SK Bergeyk T 0497-573204 info@burosengers.nl www.burosengers.nl

ARCHITECTENBUREAUS BNA NOORD-BRABANT

BREDA atelier2 architecten Reduitlaan 33 unit 3.13 4814 DC Breda T 06-48966342 info@atelier2architecten.nl www.atelier2architecten.nl Baudoin van Alphen Architecten BNA Steijnlaan 112 4818 EW Breda T 076-5656755 info@baudoinvanalphen.nl www.baudoinvanalphen.nl De Bont C.S. architecten b.v. Sint Ignatiusstraat 255 4817 KK Breda T 076-5229009 info@debontcs.nl www.debontcs.nl

havermans : hielkema architecten Cingelstraat 30 4811 MC Breda T 076-5208037 info@havermanshielkema.nl www.havermanshielkema.nl Studio Kromo Jan van Polanenkade 9 4811 KM Breda T 06-19379833 info@studio-kromo.nl www.studio-kromo.nl Mark Architecten Middellaan 360 4811 VM Breda T 06-22553158 mark@markarchitecten.com www.markarchitecten.com Architectenbureau Van Overbeek & Partners B.V. Nieuwe Prinsenkade 4 a 4811 VC Breda T 076-5202555 info@vanoverbeekarch.nl www.vanoverbeekarch.nl

269

Maarten Raaijmakers architect BNA Parkstraat 1-A 4818 SJ Breda T 06-18114022 info@raaijmakers-architect.nl www.raaijmakers-architect.nl RDH Architecten Stedenbouwkundigen Reduitlaan 31 4814 DC Breda T 076-5317444 rdh@rdh.nl www.rdh.eu rinusrooversarchitectuur Maria Cherubinastraat 19 4817 KZ Breda T 06-53759930 rinus@ rinusrooversarchitectuur.nl www. rinusrooversarchitectuur.nl Christel Smeets architect bna Zandbergpad 4 4818 NL Breda T 076-5961016 info@architect-bna.nl www.architect-bna.nl BUDEL De Brouwer Advies en Architectuur bv Adr. Groenewegenlaan 38 6021 JM Budel T 0495-430519 debrouweraa@wxs.nl CROMVOIRT Van Pelt architecten B.V. Sint Lambertusstraat 49 5266 AD Cromvoirt T 0411-643800 info@vpaa.nl www.vpaa.nl CUIJK van der Cruijsen Architect Keerkade 9 5432 KA Cuijk T 06-57312660 info@vandercruijsen.nl www.vandercruijsen.nl

DE MOER

DEURNE

FD architecten Pastoor Kampstraat 11 a 5176 NP De Moer T 013-5159331 info@fdarchitecten.nl www.fdarchitecten.nl

Van den Acker Architecten Spoorlaan 3 5751 JM Deurne T 0493-312175 info@vda-architecten.nl www.vda-architecten.nl

DEN BOSCH

DONGEN

Architectuur Design Leeghwaterlaan 60 5223 BA Den Bosch T 073-6148826 Info@Architectuur-Design.NL www.Architectuur-Design.nl

CIER ARCHITECTEN Bolkensteeg 25 5103 AA Dongen T 0162-372220 contact@cierarchitecten.nl www.cierarchitecten.nl

Harp Consultancy Graaf van Solmsweg 81 5221 BM Den Bosch T 073-8508578 m.wijnmaalen@ harpconsultancy.com www.harpconsultancy.com

dBO architecten Hortastraat 1 5103 NS Dongen T 0162-515650 info@dboarchitecten.nl www.dboarchitecten.nl

Kuin & Kuin Architecten St Jorisstraat 133 5211 HA Den Bosch T 073-6123143 info@kuinkuin.nl www.kuinkuin.nl QBBF Architecten b.v. Burgemeester Loeffplein 70 EF 5211 RX Den Bosch T 085-2735280 qbbf@qbbf.nl www.qbbf.nl Architectenbureau De Twee Snoeken BV Postelstraat 49 5211 DX Den Bosch T 073-6140407 info@tweesnoeken.nl www.tweesnoeken.nl Bureau Verkuylen Veemarktkade 8 5222 AE Den Bosch T 073-6231313 info@bureauverkuylen.nl www.bureauverkuylen.nl architectenbureau visser en bouwman bv Orthen 51 5231 XP Den Bosch T 073-6412133 info@visserenbouwman.nl www.visserenbouwman.nl Wijnen Architectuur bv Sint Jacobstraat 35 5211 LP Den Bosch T 073-6100768 miel.wijnen@ wijnenarchitectuur.nl www.wijnenarchitectuur.nl

270

Architectenbureau Kees Jacobs bna Kerkstraat 52 A 5101 BD Dongen T 0162-316766 info@akjbna.nl www.akjbna.nl DUSSEN Architectenbureau Wiel Caanen BNA Muilkerk 28 4271 BL Dussen T 0416-392168 info@wielcaanen.nl www.wielcaanen.nl EERSEL Bureau Does Bartelds Postakkers 3 5521 AR Eersel T 0497-515557 info@bureaudoesbartelds.nl www.bureaudoesbartelds.nl Keeris Architecten Dijk 14 5521 AX Eersel T 0497-514480 info@keerisarchitecten.nl www.keerisarchitecten.nl EINDHOVEN ARCHES architecten BNA Geldropseweg 92 5611 SL Eindhoven T 040-2377957 info@arches.nl www.arches.nl

ARCHIDESK (architectuur en omgeving) Taborstraat 1 5625 RW Eindhoven T 040-2427597 archidesk@archidesk.nl www.archidesk.nl ArchiPlex BV Voorterweg 207 5611 TR Eindhoven T 040-2126500 contact@archiplex.nl www.archiplex.nl joost buijs architecten Aalsterweg 136 5615 CJ Eindhoven T 040-2221423 jb@joostbuijs-architect.nl www.joostbuijs-architect.nl Ir Jan van den Burg Architekt Kortonjolaan 94 5644 KB Eindhoven T 040-2129113 info@janvandenburg.nl www.janvandenburg.nl COMPEN ARCHITECTEN B.V. Aalsterweg 65 5615 CB Eindhoven T 040-2117341 info@compen.nl www.compen.nl diederendirrix dommelstraat 11 5611 CJ Eindhoven T 040-2606740 info@diederendirrix.nl www.diederendirrix.nl Eugelink Architectuur Schootsestraat 14 5616 RD Eindhoven T 06-51824937 margriet@eaoa.nl www.eaoa.nl van Helmond | Zuidam architecten Hooghuisstraat 37 5611 GS Eindhoven T 040-2963396 info@vanhelmondzuidam.nl www.vanhelmondzuidam.nl van den Hurk Architecten Catharinaplein 59 5611 DE Eindhoven T 06-10715597 info@ vandenhurkarchitecten.nl www. vandenhurkarchitecten.nl

ARCHITECTENBUREAUS BNA NOORD-BRABANT

Inbo Scherpakkerweg 15 5616 HP Eindhoven T 040-2434045 eindhoven@inbo.com www.inbo.com KAW architecten en adviseurs 3 B.V. Rechtestraat 59 C 5611 GN Eindhoven T 088-5290000 info@kaw.nl www.kaw.nl

Architectenbureau PerrĂŠe b.v. Landsteinerlaan 9 A 5644 DA Eindhoven T 040-2112385 info@perree.nl www.perree.nl stripearchitects Torenallee 45 unit7.013 5617 BA Eindhoven T 040-7114630 info@stripesarchitects.nl www.stripesarchitects.nl

KdV architectuur Barrierweg 219 5622 CN Eindhoven T 040-2430885 wouter@kdvarchitectuur.nl www.kdvarchitectuur.nl

WillemsenU Groenstraat 6 5642 CB Eindhoven T 040-2466992 info@willemsenu.nl www.willemsenu.nl

Ir. Rob van Leuven, Architect BNA Gestelsestraat 132 5615 LJ Eindhoven T 06-51413032 robvanleuven@archifoor.coop www.archifoor.nl

WY. architecten dommelstraat 11 5611 CJ Eindhoven T 040-2341230 info@wy.nl www.wy.nl

Lichtstad Architecten Lichttoren 32-IGLUU 5611 BJ Eindhoven T 06-27095405 info@lichtstadarchitecten.nl www.lichtstadarchitecten.nl

ELL

Magis Architecten B.V. Nieuwe Emmasingel 17 5611 AM Eindhoven T 06-24267304 info@magis-architecten.nl www.magis-architecten.nl MoodBuilders Ella Fitzgeraldlaan 38 5629 RH Eindhoven T 06-42308533 info@moodbuilders.nl www.moodbuilders.nl Architectenbureau van Nieuwenhuizen Torenallee 45 3.002 5617 BA Eindhoven T 06-15529643 info@abvn.nl www.abvn.nl Van den Pauwert Architecten BNA bv Beemdstraat 7 5653 MA Eindhoven T 040-2812782 awf.vandenpauwert@ pauwert.nl www.pauwert.nl

Ernst-architect Baroniestraat 18 4876 VS Etten-Leur T 06-21534716 ernst@ernst-architect.nl www.ernst-architect.nl Vergouwen & van Rijen architekten BNA vof Grauwe Poldervoetpad 3 4876 AW Etten-Leur T 076-5011770 info@vvrarchitecten.com www.vvrarchitecten.com GEMERT Wessel van Geffen architecten Scheiweg 26 5421 XL Gemert T 0492-330647 info@wvgarch.nl www. WesselvanGeffenArchitecten.nl GILZE

Kristel Hermans Architectuur Hoogstraat 28 6011 RZ Ell T 06-12411893 kristelhermans@hotmail.com www.kristelhermans.nl ESBEEK

Van Beijsterveldt & Gommers architecten Nieuwstraat 87 5126 CC Gilze T 0161-233020 kees@ beijsterveldt-gommers.nl www. beijsterveldt-gommers.nl

Architektenbureau J.P.P. van Rijswijk Oude Trambaan 44 5085 NH Esbeek T 013-5341865 vanrijswijk.j@caiway.nl

Van Laarhoven Combinatie Architecten BNA B.V. Alphenseweg 65 5126 AB Gilze T 0161-451021 huub@ vanlaarhovencombinatie.nl www. vanlaarhovencombinatie.nl

ESCH

GOIRLE

Bierman Henket architecten Hal 13 a 5296 PZ Esch T 0411-601618 info@biermanhenket.nl www.biermanhenket.nl

Bedaux de Brouwer Architecten b.v. Dr. Keyzerlaan 2 5051 PB Goirle T 013-5368555 post@bedauxdebrouwer.nl www.bedauxdebrouwer.nl

ETTEN-LEUR BLOM Architecten Heerlijkheid 42 4874 MT Etten-Leur T 06-46076460 info@blomarchitecten.nl www.blomarchitecten.nl

ARCHITECTENBUREAUS BNA NOORD-BRABANT

HAAREN Otten van Eck architecten en vormgevers Kievitspad 23 5076 SN Haaren T 0411-623531 info@ottenvaneck.nl www.ottenvaneck.nl

HEESCH Architectenbureau Hendriks BNA Broekhoek 23 5384 VP Heesch T 0412-455180 jan@ architectenbureauhendriks.nl www. architectenbureauhendriks.nl HEESWIJK-DINTHER Buro voor Architectuur en stedenbouw de Bie + de Bie Torenstraat 32 5473 EL Heeswijk-Dinther T 0413-291218 info@bie-bie.nl www.bie-bie.nl HEINKENSZAND Suzanne de Kanter, Architectuur & Interieur Guldenroedestraat 23 4451 LP Heinkenszand T 06-44582135 info@suzannedekanter.nl www.suzannedekanter.nl HELMOND Architektenburo Joosten BNA Oud Brandevoort 32 5706 NE Helmond T 0492-663621 buro@archjoosten.nl www.archjoosten.nl LXarchitecten Cacaokade 3 5705 LA Helmond T 0492-524427 info@lxarchitecten.nl www.lxarchitecten.nl Manders Architecten BNA Kanaaldijk N.W. 77 5707 LC Helmond T 0492-345041 info@manders-architecten.nl www.manders-architecten.nl Mare Architectuur & Advies Gasthuisstraat 67 5708 HJ Helmond T 06-53996765 info@mare-archenadv.nl www.mare-archenadv.nl

271

HILVARENBEEK

OISTERWIJK

Architektenbureau Harrie Verhoeven Voortsepad 10 B 5081 ZK Hilvarenbeek T 013-5052673 harrie@verhoevenarchitect.nl www.verhoevenarchitect.nl

Drijvers Oisterwijk, Bureau voor Architectuur en Stedebouw BV Burg. Suyslaan 1 5062 EP Oisterwijk T 013-5282082 nlm@drijvers-oisterwijk.nl www.drijvers-oisterwijk.nl

MAARHEEZE Architectenburo ZIJN Puttendijk 28 6026 VZ Maarheeze T 0495-595720 info@architectenburozijn.nl www.architectenburozijn.nl MADE Anomalie Architecten De Gijster 58 4921 NK Made T 0162 687571 info@anomalie.nl www.anomalie.nl NISPEN vdbijgaart architect Hollands Diepstraat 4 4709 PH Nispen T 06-28270541 post@vdbijgaartarchitect.nl www.vdbijgaartarchitect.nl NUENEN van Santvoort architecten bv Berg 2- 4 5671 CC Nuenen T 040-2833708 architecten@ nuenen.vansantvoort.nl www. vansantvoortarchitecten.nl OIRSCHOT André van de Ven Architecten Rijkesluisstraat 58 5688 ED Oirschot T 0499-550838 info@vandevenarchitecten.nl www.vandevenarchitecten.nl

René van den Hout Architect Moergestelseweg 30 5062 JW Oisterwijk T 06-20445240 rene@renevandenhout.nl www.renevandenhout.nl Van der Wiel architectuur Dr. Desainlaan 5 5062 EK Oisterwijk T 013-5130527 info@ vanderwiel-architectuur.nl www. vanderwiel-architectuur.nl OOSTERHOUT NB Ir. Carl Bossier Architectuur en Ruimtelijke Ontwikkeling Bredaseweg 108/A 4902 NS Oosterhout NB T 0162-434774 architect@bossier.nl www.bossier.nl Hooper Architects Hoevestein 36 E 4903 SC Oosterhout NB T 0162-486800 info@hooper.nl www.hooper.nl OSS Ariëns-cs architecten & ingenieurs Boterstraat 1-A 5341 GH Oss T 0412-692031 architecten@ariens-cs.nl www.ariens-cs.nl E&V architectuur en bouwtechniek B.V. Verdistraat 87 5343 VD Oss T 0412-650292 info@elemans-vedder.nl www.elemans-vedder.nl

Elemans Van den Hork Architecten Frankenweg 1 5349 AP Oss T 0412-646948 info@eharchitecten.nl www.eharchitecten.nl OVERLOON Maatschap Architectenburo Van der Vorst Venrayseweg 20 5825 AC Overloon T 0478-641508 info@architectvandervorst.nl www.architectvandervorst.nl RAAMSDONKSVEER Marquart Architecten B.V. Pieter Breughelstraat 12 4941 ZB Raamsdonksveer T 0162-518098 info@marquart.nl www.marquart.nl RIJEN Ontwerpburo Esquisse Atalanta 28 5121 MS Rijen T 0161-224385 louis.chamuleau.bna@ planet.nl www. ontwerpburo-esquisse.nl RIJSBERGEN Blom International BV Hogestraat 26 4891 CB Rijsbergen T 076-5963458 g.blom@ blom-international.com www. blom-international.com ROOSENDAAL Architect Anne Burg. Prinsensingel 93 C 4701 HL Roosendaal T 06-13279612 info@architect-anne.com www.architect-anne.com

Schaap en Sturm Architecten BV Bergrand 232 4707 AT Roosendaal T 0165-536352 info@schaapsturm.nl www.schaapsturm.nl SYNarchi Dominestraat 17 4701 JC Roosendaal T 0165-399101 info@synarchi.nl www.synarchi.nl ROSMALEN JANICKI ARCHITECT Vincent van Goghlaan 15 5246 GA Rosmalen T 073-6135056 info@janicki.nl www.janicki.nl SCHIJNDEL Bröring Architectuur Madame Curieweg 3 5482 TL Schijndel T 073 5494107 info@broring.nl www.broring.nl Omni Architecten Bunderstraat 107 5481 KC Schijndel T 073-5492409 omni@omniarchitecten.nl www.omniarchitecten.nl Van der Schoot Architecten bv nieuwe eerdsebaan 8 5482 VS Schijndel T 073-5493841 info@ vanderschootarchitecten.nl www. vanderschootarchitecten.nl SINT OEDENRODE ASG Borchmolendijk 8 5492 AK Sint Oedenrode T 0413-476655 svangriensven@ asg-architectuur.nl

Architektenburo Luud van Ginneken BV Krampenloop 57 4706 PT Roosendaal T 0165-537877 info@vanginnekenbv.nl www.vanginnekenbv.nl

272

ARCHITECTENBUREAUS BNA NOORD-BRABANT

SLEEUWIJK Architraaf b.v. Architectenen Ingenieursburo De Hoogjens 20 4254 XW Sleeuwijk T 0416-693496 dco@architraaf.nl www.architraaf.nl SOERENDONK BenW architecten Dorpsstraat 2 6027 PG Soerendonk T 0495-491492 info@BenW-architecten.nl www.BenW-architecten.nl

Van den Hout en Kolen architecten Wilhelminapark 18 5041 EB Tilburg T 013-4681070 info@charcoal.nl www.charcoal.nl Architectenburo Maarten van der Hulst Luchthavenlaan 33 5042 TA Tilburg T 013-4686563 info@mjhu.nl www.mjhu.nl

SPRUNDEL

Architectenburo JMW Koningshoeven 69 5018 AA Tilburg T 013-5800129 post@jmwinfo.nl www.jmwinfo.nl

Architektenbureau J.C. Kas Noorderstraat 21 4714 RA Sprundel T 0165-383240 contact@kasarchitecten.nl www.kasarchitecten.nl

KG Architecture Nistelrodestraat 46 5045 MD Tilburg T 013-8503885 info@kgarchitecture.nl www.kgarchitecture.nl

TERHEIJDEN BB Architecten Bredaseweg 69 4844 CK Terheijden T 076-5934451 info@bb-architecten.nl www.bb-architecten.nl TILBURG aerde borgert architecten Lange Nieuwstraat 172-174 5041 DJ Tilburg T 013-7370223 info@aerdeborgert.nl www.aerdeborgert.nl Karin Hendriks Architectuur Ringbaan-West 155 5037 PA Tilburg T 013-5458430 info@ karinhendriksarchitectuur.nl www. karinhendriksarchitectuur.nl H-Kwadraat Architectuur Witbrandtlaan-Oost 8 5036 CS Tilburg T 013-5449395 info@h-kwadraat.nl www.h-kwadraat.nl

luijten | smeulders | architecten Wilhelminapark 11 a 5041 EA Tilburg T 013-5360530 info@luijten-smeulders.nl www.luijten-smeulders.nl Van Oers Weijers Architecten Nieuwlandstraat 48 5038 SP Tilburg T 013-5368055 info@vowarchitecten.nl www.vowarchitecten.nl Geert van den Oetelaar . Architect Lourdesstraat 2 A 5017 AH Tilburg T 013-8227595 geert@geertvandenoetelaar.nl www.geertvandenoetelaar.nl PANplus architectuur Tuinstraat 112 a 5038 DE Tilburg T 013-4678320 annekevervoort@panplus.nl www.PANplus.nl Povse & Timmermans architecten . ingenieurs bv Nieuwlandstraat 28 5038 SN Tilburg T 013-5801111 mail@pt-architecten.nl www.pt-architecten.nl

ARCHITECTENBUREAUS BNA NOORD-BRABANT

cock struycken architektenburo avb bna Ringbaan Oost 363 5014 GH Tilburg T 013-5420439 info@architektstruycken.nl www.architektstruycken.nl UDEN Bonnemayer Architecten b.v. Boekelsedijk 2/d 5404 NK Uden T 0413-262428 mail@ bonnemayerarchitecten.nl www. bonnemayerarchitecten.nl VALKENSWAARD Margry-Arts Architecten bna bv Geenhovensedreef 28 5552 BD Valkenswaard T 040-2014515 info@margry-arts.nl www.margry-arts.nl VELDHOVEN EIKplan architecten BNA Gareel 5 5502 SB Veldhoven T 040-2938400 info@eikplan.nl www.eikplan.nl LSL Architecten Dorpstraat 16 5504 HH Veldhoven T 040-2545312 Info@lslarchitecten.nl www.lslarchitecten.nl VLIJMEN LT architecten BV BNA Zijlstralaan 8 5251 SE Vlijmen T 073-5112212 info@lt-architecten.nl www.lt-architecten.nl

Bob Manders Architects Heunpark 4514 5261 WE Vught T 013-5213077 info@bobmanders.nl www.bobmanders.nl Molenaar&Bol&VanDillen Architecten Taalstraat 112 5261 BH Vught T 073-6587070 info@mbvda.nl www.mbvda.nl WAALWIJK Moons Architecten grotestraat 143 5141 JP Waalwijk T 0416-560381 info@moons.nl www.moons.nl WASPIK Kerkhof architecten Van Duvenvoordestraat 28 5165 ED Waspik T 013-3029060 info@kerkhofarchitecten.nl www.kerkhofarchitecten.nl WERKENDAM Van den Heuvel Architecten BNA Kruisstraat 63 4251 CV Werkendam T 0183-509509 info@ vandenheuvelarchitecten.nl www. vandenheuvelarchitecten.nl Olivier en Partners Architecten Biesboschhaven Noord 20 4251 NL Werkendam T 0183-678004 info@olivier-architecten.nl www.olivier-architecten.nl ZEVENBERGEN

VUGHT BURO3515 Reutsedijk 9 kamer 18a 5264 PC Vught T 06-10268389 info@buro3515.nl www.buro3515.nl

Quadrant Architecten BNA Markt 24 4761 CE Zevenbergen T 0168-328255 mail@Qarch.nl www.Qarch.nl

273

BNA-ARCHITECTEN NOORD-HOLLAND

ABCOUDE Artomic Haagwinde 32 1391 XV Abcoude T 06-44440127 info@artomic.nl www.artomic.nl Norman Monsanto Architectuur Winkeldijk 47 1391 HM Abcoude T 06-29085344 normanm@xs4all.nl AERDENHOUT STUDIO BLANCA Karel Doormanlaan 26 2111 XD Aerdenhout T 023-7435285 info@blanca.nl www.blanca.nl ALKMAAR Gouverneur Architectuur Frieseweg 105 1823 CC Alkmaar T 06-16852385 richard@ gouverneurarchitectuur.nl www. gouverneurarchitectuur.nl Van Hoek Spuybroek Architecten Koningsweg 16 1811 LM Alkmaar T 072-5126855 info@vhsa.nl www.vhsa.nl Kerssens - De Ruiter Architecten Luttik Oudorp 81 1811 MV Alkmaar T 072-5111393 info@kdra.nl www.kdra.nl Koning architect bna Wilhelminalaan 6 1815 JC Alkmaar T 06-41766525 info@koningarchitect.nl www.koningarchitect.nl Leeuwenkamp Architecten b.v. BNA Kalkovensweg 2 1815 KZ Alkmaar T 072-5151644 info@leeuwenkamp.nl www.leeuwenkamp.nl

274

MH Architectuur Hargewaard 28 1824 TC Alkmaar T 06-14556917 info@mh-a.nl www.mh-a.nl AMSTELVEEN BLACKBOX architecten Bergenvaarderstraat 23 1181 SJ Amstelveen T 020-8223125 info@bb-a.nl www.bb-a.nl Hugo Caron Architecten BNA Laan van Kronenburg 14 1183 AS Amstelveen T 020-6821153 info@hugocaron.nl www.hugocaron.nl Architectenbureau Hoogeveen b.v. Dorpsstraat 54 1182 JE Amstelveen T 020-6434848 info@archhoog.nl www.architectenbureauhoogeveen.nl RDS bv Amsteldijk Noord 77 1183 TE Amstelveen T 020-6265102 meccocep@me.com AMSTERDAM

Allard Architecture Keizersgracht 126 1015 CW Amsterdam T 020-6205599 info@allardarchitecture.com www.allardarchitecture.com

Bald architecture Vrolikstraat 199-d 1091 TX Amsterdam T 020-4681082 info@baldarchitecture.nl www.baldarchitecture.nl

a/d amstel architecten Keizersgracht 169 1016 DP Amsterdam T 020-4089222 info@adamstel.nl www.adamstel.nl

Benthem Crouwel Architekten BV BNA Generaal Vetterstraat 61 1059 BT Amsterdam T 020-6420105 bca@benthemcrouwel.nl www.benthemcrouwel.nl

ANA architecten Korte Papaverweg 7 bg 1032 KA Amsterdam T 020-4232949 mail@ana.nl www.ana.nl Jeroen Apers . architect Korte Papaverweg 6 1032 KB Amsterdam T 06-14790822 info@jeroenapers.nl www.jeroenapers.nl Architoop Kea Boumanstraat 78 1095 MA Amsterdam T 0650641595 info@architoop.nl www.architoop.nl archivolt architecten bv Hoogoorddreef 5 1101 BA Amsterdam T 020-6905070 archivolt@archivolt-bna.nl www.archivolt-bna.nl

4D Architects Korte Keizerstraat 12 II 1011 GH Amsterdam T 020-3206621 buro@4darchitects.nl www.4darchitects.nl

Arons en Gelauff Architecten bv Gedempt Hamerkanaal 92 1021 KR Amsterdam T 020-4235530 arnoud@aronsengelauff.nl www.aronsengelauff.nl

Aletta van Aalst & Partners Architecten b.v. Zeeburgerdijk 387 1095 DW Amsterdam T 020-6683268 aaenp@aaenp.nl www.aaenp.nl

ASArchitecture Maria Austriastraat 670 1087 JC Amsterdam T 06-43132532 arzusenel@asarchitecture.nl www.asarchitecture.nl

Alberts & Van Huut International Architects BV Keizersgracht 169 1016 DP Amsterdam T 020-6220082 info@albertsenvanhuut.nl www.albertsenvanhuut.nl

Thijs Asselbergs architectuurcentrale Keizersgracht 126 1015 CW Amsterdam T 020-7521946 info@ataindex.nl www.ataindex.nl B.A.G. Architecten Maria Snelplantsoen 1 1106 WN Amsterdam T 020-6968001 info@bagarchitecten.nl www.bagarchitecten.nl

Tjade Binnerts Architect Brederodestraat 43 1054 MR Amsterdam T 020-4891371 architect.binnerts@planet.nl Blok Kats van Veen architecten (BKVV) Wilgenweg 22 B 1031 HV Amsterdam T 020-4227233 info@bkvv.nl www.bkvv.nl BNB architecten bv Pedro de Medinalaan 87 b 1086 XP Amsterdam T 020-4121671 borski@b-n-b.nl www.b-n-b.nl BO6 architectenbureau bna Pedro de Medinalaan 87-b 1086 XP Amsterdam T 020-6639262 renedeprie@bo6.nl www.bo6.nl Karel Bodon Building Workshop Pythagorasstraat 47 hs 1098 EW Amsterdam T 020-6246759 karel@bodon.nl www.bodon.nl buro3 architecten De Breekstraat 31 1024 LJ Amsterdam T 020-6225778 info@buro3.nl www.buro3.nl Butzelaar CS, Architecten Albrecht Dürerstraat 28 1077 MA Amsterdam T 020-6722477 office@butzelaar-cs.nl www.butzelaar-cs.nl CASA architecten Nieuwpoortkade 2 A 1055 RX Amsterdam T 020-6060774 w.vangils@casa-architecten.nl www.casa-architecten.nl

ARCHITECTENBUREAUS BNA NOORD-HOLLAND

Gundula Cordes - Architect BNA Pieter Aertszstraat 68 III 1073 SR Amsterdam T 020-4700601 info@cordes-architect.com www.cordes-architect.com Cruz y Ortiz Amsterdam Keizersgracht 126 1015 CW Amsterdam T 020-3037801 administratie@cruzyortiz.com www.cruzyortiz.com peter dautzenberg+partners interieur+architecten bni+bna Echtenstein 118 1103 AA Amsterdam T 020-6269759 aan@peterdautzenberg.nl www.peterdautzenberg.nl Dedato ontwerpers en architecten Danzigerkade 2 c 1013 AP Amsterdam T 020-6266233 info@dedato.com www.dedato.com Defesche Van den Putte, architectuur en stedenbouw KNSM-laan 139 Loods 6 1019 LB Amsterdam T 020-7892392 info@dvdp.nl www.dvdp.nl Dingeman Deijs Architect Groenhoedenveem 12 a 1019 BL Amsterdam T 06-18117246 info@dingemandeijs.nl www.dingemandeijs.nl ir Dineke Dijk Architect bloemgracht 47 1016 KD Amsterdam T 020-5702015 dineke@dinekedijk.nl www.dinekedijk.nl dL-Architecten Amazonenstraat 48 hs 1076 LL Amsterdam T 020-7072495 dl.architecten@gmail.com www.dl-architecten.nl Dok architecten Funenpark 1 1018 AK Amsterdam T 020-3449700 post@dokarchitecten.nl www.dokarchitecten.nl

Egbert Duijn architect+ Borneokade 90 1019 AW Amsterdam T 06-30151941 architect@egbertduijn.nl www.egbertduijn.nl

FIELD FACTORS Muiderstraat 24 1011 RC Amsterdam T 020-3313165 look@fieldfactors.com www.fieldfactors.com

DUS Architecten Asterweg 49 1031 HM Amsterdam T 020-7890359 office@dusarchitects.com www.dusarchitects.com

ForeArchent planning > architecture Pedro de Medinalaan 7 D 1086 XK Amsterdam T 020-3141197 info@forearchent.nl www.forearchent.nl

ir. bart duvekot architecten bna M. v. B. Bastiaansestr 8 1054 RX Amsterdam T 020-4199191 buro@bartduvekot.nl www.bartduvekot.nl

Hans van Heeswijk Architecten. Ertskade 111 1019 BB Amsterdam T 020-6225717 info@heeswijk.nl www.heeswijk.nl Heren 5 architecten BV BNA T.T. Vasumweg 152 1033 SH Amsterdam T 020-5550155 architecten@heren5.nl www.heren5.nl

Bureau Fraai Pieter Vlamingstraat 9 1093 AA Amsterdam T 06-41315950 info@bureaufraai.com www.bureaufraai.com

IAA Architecten KNSM-laan 53 1019 LB Amsterdam T 020-5200080 info@iaa-architecten.nl www.iaa-architecten.nl

Dynck Dorpsweg Ransdorp 60 1028 BP Amsterdam T 06-41429249 sybren@dynck.nl www.dynck.nl

Christina Fuchs architect Lauriergracht 116 S 1016 RR Amsterdam T 06-20586309 info@christinafuchs.nl www.christinafuchs.nl

Egeon Architect Pieter Holmstraat 36 1086 ZC Amsterdam T 06-14213149 mail@egeon.nl www.egeon.nl

Roy Gelders Architecten bv Keizersgracht 726 1017 EW Amsterdam T 020-6246790 info@roygeldersarchitecten.nl www.roygeldersarchitecten.nl

IDNA Coรถperatie U.A. Ruimtelijk Ontwerpers Bos en Lommerweg 131-2 1055 DR Amsterdam T 0111-407371 info@idna.nl www.idna.nl

Maarten Elands architecture & engineering Koninginneweg 67-1 1075 CH Amsterdam T 06-24695139 info@maartenelands.nl www.maartenelands.nl

Greiner Van Goor Huijten Architecten b.v. Pedro de Medinalaan 3 B 1086 XK Amsterdam T 020-6761144 ggh@ggharchitecten.nl www.ggharchitecten.nl

Emma Sarphatistraat 370 B25 1018 GW Amsterdam T 020-4233211 info@emma-architecten.nl www.emma-architecten.nl

Jan Willem de Groot Architect P.H. Frankfurtersingel 216 1060 TP Amsterdam T 020-6189570 info@jwdegroot.nl www.jwdegroot.nl

Equipe voor Architectuur en Urbanisme Lisdoddelaan 29 1087 KB Amsterdam T 020-4614600 info@equipeamsterdam.nl www.equipeamsterdam.nl FELSCH architecten | BNA Czaar Peterstraat 23 D 1018 NX Amsterdam T 020-4897874 info@felsch.nl www.felsch.nl

ARCHITECTENBUREAUS BNA NOORD-HOLLAND

Architectenbureau Micha de Haas Hoogoorddreef 5 1101 BA Amsterdam T 020-4275390 info@michadehaas.nl www.michadehaas.nl Royal HaskoningDHV Entrada 301 1096 ED Amsterdam T 020-5697700 info@amsterdam. royalhaskoning.com www. royalhaskoningarchitecten.com

INarchitects Keizersgracht 467 1017 DK Amsterdam T 020 6267757 mark@inarchitects.nl www.inarchitects.nl Inbo Gaasterlandstraat 5 1079 RH Amsterdam T 020-4212422 amsterdam@inbo.com www.inbo.com ITZ-Architecten b.v. Nieuwe Herengracht 113 1011 SB Amsterdam T 020-6462726 info@itz-a.nl www.itz-a.nl Ronald Janssen Architecten B.V. Overtoom 197 1054 HT Amsterdam T 020 4125760 info@ronaldjanssen.eu www.ronaldjanssen.eu Bastiaan Jongerius Architecten b.v. Overtoom 197-III 1054 HT Amsterdam T 020-4891121 gl@bastiaanjongerius.nl www.bastiaanjongerius.nl

275

KENK Architecten BV KNSM-laan 83 1019 LB Amsterdam T 020-6386345 info@kenkarchitecten.nl www.kenkarchitecten.nl

Kruunenberg Architecten Joos de Moorstraat 18 2 1056 TZ Amsterdam T 020-3208486 info@2xu.nl www.2xu.nl

Makelaar van Dromen Reitzstraat 52 1091 XC Amsterdam T 06-28767850 MvD@robhulst.nl www.makelaarvandromen.nl

Kerste - Meijer Architecten BNA AvB Osdorperweg 31 1066 EH Amsterdam T 020-4089010 info@ kerstemeijerarchitecten.nl www. kerstemeijerarchitecten.nl

KS Architecture Johannes Jelgerhuishof 27 1065 TN Amsterdam T 06-55388458 info@klaassmedema.nl

Manten en Lugthart architecten BNA Van Breestraat 129 1071 ZL Amsterdam T 020-4044675 info@mantenenlugthart.nl www.mantenenlugthart.nl

Atelier Kesteren Valerio B.V. Johannes Vermeerstraat 29 1071 DL Amsterdam T 06-33800322 info@kesterenvalerio.com www.kesterenvalerio.com Knevel Architecten BV Schakelstraat 16 1014 AW Amsterdam T 020-6812478 info@knevelarchitecten.nl www.knevelarchitecten.nl Kodde Architecten Prinsengracht 465 hs 1016 HP Amsterdam T 020-4282700 info@koddearchitecten.nl www.koddearchitecten.nl Architectenbureau Koldeweij B.V. Pilotenstraat 72 1059 CR Amsterdam T 020-4171100 info@ architectenbureaukoldeweij.nl www. architectenbureaukoldeweij.nl

Atelier KZNA Damrak 243 1012 ZJ Amsterdam T 06-24857725 office@kzna.nl www.kzna.nl Lambert Architecten BNA Lisdoddelaan 136 1087 KA Amsterdam T 020-6927415 lambertarchitecten@xs4all.nl www.lambertarchitecten.nl LEVS architecten Cruquiusweg 111-D 1019 AG Amsterdam T 020-6735762 post@levs.nl www.levs.nl MARCEL LOK_ARCHITECT Levantkade 67 1019 MJ Amsterdam T 020-8463574 email@marcellok.nl www.marcellok.nl Ludo Design Oudezijds Voorburgwal 217 c 1012 EX Amsterdam T 06-43029545 info@ludodesign.nl www.ludodesign.nl

KONING ELLIS Generaal Vetterstraat 73 b 1059 BT Amsterdam T 020-4650047 info@koningellis.nl www.koningellis.nl

Lugthart Barnhard Architecten Zeeburgerkade 736 1019 HT Amsterdam T 020-6206344 lugthart-barnhard@planet.nl

korth tielens architecten Overtoom 197 1054 HT Amsterdam T 020-4272825 architecten@korthtielens.nl www.korthtielens.nl

Bureau LUX architectuur en advies Panamalaan 8-C 1019 AZ Amsterdam T 020-7078215 info@bureaulux.nl www.bureaulux.nl

KRFT KNSM-laan 113 1019 LB Amsterdam T 020-8202284 info@krft.nl www.krft.nl

276

M3H architecten Overtoom 197 1054 HT Amsterdam T 020-6257733 m3h@m3h.nl www.m3h.nl

Mens Als Maat Admiraal de Ruijterweg 82-II 1056 GW Amsterdam T 06-28541023 rogier@MensalsMaat.nl www.mensalsmaat.nl MetCopier architectenbureau BNA P.E. Tegelbergplein 12 1019 TA Amsterdam T 020-6654417 mail@metcopier.nl www.metcopier.nl

Mulders vandenBerk Architecten Leliendaalstraat 12 1013 BP Amsterdam T 020-7892696 info@muldersvandenberk.nl www.muldersvandenberk.nl de Munnik - de Jong architecten b.v. Gietersstraat 15 1015 HB Amsterdam T 06-55757120 info@dmdj.nl www.dmdj.nl MvM Architect Derde Leliedwarsstraat 4 A-1 1015 TE Amsterdam T 06-20548306 info@mvmarchitect.com www.mvmarchitect.com MVSA Architects Pilotenstraat 35 1059 CH Amsterdam T 020-5319800 office@mvsa.nl www.mvsa-architects.com

MicroMacroDesign Ten Katestraat 28-2 1053 CG Amsterdam T 06-44886674 niloefar.b@gmail.com www.micromacrodesign.nl

NEXT architects Paul v. Vlissingenstraat 2 a 1096 BK Amsterdam T 020-4630463 info@nextarchitects.com www.nextarchitects.com

S.V. Milicevic Architect Eerste Helmersstraat 24 C 1054 DH Amsterdam T 020-6186097 srdjan64@gmail.com

NWA architecten Overtoom 325 A 1054 JL Amsterdam T 06-41181293 buro@nwa-architecten.nl www.nwa-architecten.nl

Mirck Architecture Keizersgracht 8 1015 CN Amsterdam T 020-8456190 office@mirck.eu www.mirck.eu MTB architecten ApeldoornAmsterdam Cruquiuskade 129 1018 AM Amsterdam T 020-6939400 info@mtbarchitecten.nl www.mtbarchitecten.nl Bas Muilwijk Architectuur A. Constandsestraat 48 1097 HX Amsterdam T 020-6938544 muilwijk@sarcodina.nl www.sarcodina.nl

OIII architecten Grasweg 53 A 1031 HX Amsterdam T 020-6277140 info@o-drie.nl www.o-drie.nl Oostindie Architecten BNA-BNI Bert Haanstrakade 208 1087 DK Amsterdam T 020-4943222 info@oostindiearchitecten.nl www.oostindiearchitecten.nl OTH architecten bv Kruithuisstraat 23 1018 WJ Amsterdam T 020-6274576 info@oth.nl www.oth.nl

ARCHITECTENBUREAUS BNA NOORD-HOLLAND

Harvey Otten | Architectuur | Stedenbouw | Breed Advies Pedro de Medinalaan 87-b 1086 XP Amsterdam T 06-21276432 info@harveyotten.nl www.harveyotten.nl

Hans Ruijssenaars architecten Barentszplein 7 1013 NJ Amsterdam T 020-5304830 info@ruijssenaars.nl www.ruijssenaars.nl

ArchitectBNA.NL Hans Oudendorp Jan Olphert Vaillantlaan 50 a 1086 ZA Amsterdam T 020-6241644 info@architectbna.nl www.architectbna.nl

Architectenbureau Paul de Ruiter Valschermkade 36 D 1059 CD Amsterdam T 020-6263244 info@paulderuiter.nl www.paulderuiter.nl

OZ Pedro de Medinalaan 7 a 1086 XK Amsterdam T 020-3141111 info@ozarchitect.nl www.ozarchitect.nl

Ruland Architecten Kon. Wilhelminaplein 12 B-8 1062 HK Amsterdam T 020-4236689 info@ruland.nl www.ruland.nl

PA Architectuur IJburglaan 596 1087 BT Amsterdam T 020-4162400 info@paaweb.nl www.paa.amsterdam

rvdv architectuur Ertskade 11 1019 BB Amsterdam T 020-4194106 info@rvdv.eu www.rvdv.eu

Architect Poppinga 2e Jacob v. Campenstraat 118 h 1073 XX Amsterdam T 06-44840113 femke.poppinga@gmail.com www.architectpoppinga.com

SA DESIGN architectuur Cornelis Dopperkade 6 3 1077 KL Amsterdam T 020-6757788 bouwenmet@sadesign.nl www.sadesign.nl

PS architecten bna Kerkstraat 335 B 1017 HV Amsterdam T 06-55104229 info@psarchitecten.nl www.psarchitecten.nl

Architectenbureau Marcel van der Schalk B.V. Keizersgracht 211-1 1016 DT Amsterdam T 020-4212888 architect@mvds.nl www.mvds.nl

reA architectuur Veemarkt 130 B 1019 DE Amsterdam T 020-3315709 info@re-a.nl www.re-a.nl Rijnboutt Barentszplein 7 1013 NJ Amsterdam T 020-5304810 info@rijnboutt.nl www.rijnboutt.nl Marina Roosebeek, architekt BNA Landsmeerderdijk 67 1035 PT Amsterdam T 020-6385444 office@roosebeek.nl www.roosebeek.nl

Ir Ben Schellekens Architekt BNA Louvrelaan 52 1064 WB Amsterdam T 020-6276639 ir.b.schellekens@kpnmail.nl Ted Schulten Architecten Pedro de Medinalaan 87-b 1086 XP Amsterdam T 06-26864468 info@tedschulten.nl www.tedschulten.nl SDAA Postbus 11166 1001 GD Amsterdam T 0878-737074 bureau@sdaa.nl www.sdaa.nl

ARCHITECTENBUREAUS BNA NOORD-HOLLAND

SeARCH Hamerstraat 3 1021 JT Amsterdam T 020-7889900 info@search.nl www.search.nl

Studioninedots Gedempt Hamerkanaal 111 1021 KP Amsterdam T 020-4889269 info@studioninedots.nl www.studioninedots.nl

paul seuntjens architectuur bni bna Maria Austriastraat 136 1087 EK Amsterdam T 020-6148506 mail@paulseuntjens.nl www.paulseuntjens.nl

studiotransit Stuurmankade 98 1019 KR Amsterdam T 020-4195343 info@studiotransit.nl www.studiotransit.nl

Ir Frank V. Smit, Architect Verversstraat 29 1011 HZ Amsterdam T 020-6270844 frank@studiosmit.nl

Gien San Tan Laurierstraat 218 1016 PT Amsterdam T 020-6834804 info@giensantan.nl www.giensantan.nl

SNELLEN architectenbureau Ufficilaan 17 1064 WJ Amsterdam T 020-4480891 bureau@snellenarchitecten.nl www.snellenarchitecten.nl

Tangram Architekten BV Pedro de Medinalaan 3 a 1086 XK Amsterdam T 020-6761755 info@tangramarchitekten.nl www.tangramarchitekten.nl

ATELIER SPACE ruimtelijke vormgeving Middenweg 311 1098 AT Amsterdam T 020-7727596 info@atelier-space.nl www.atelier-space.nl

TANK Nieuwe Herengracht 95 1011 RX Amsterdam T 020-2233661 studio@TANK.nl www.tank.nl

Spatial Concepts KNSM-Laan 286 1019 LM Amsterdam T 06-24728034 nfransen@spatialconcepts.eu www.spatialconcepts.eu SPONGE, Architects TT Neveritaweg 15 N-12 1033 WB Amsterdam T 020-4223711 mail@sponge.nl www.sponge.nl Stefanova Architecten BV Asterweg 20 R 2 1031 HN Amsterdam T 020-6366176 svetla@ StefanovaArchitecten.nl www.StefanovaArchitecten.nl Studio Y architecten & adviseurs Ingelandenweg 1 1069 WE Amsterdam T 020-4106060 algemeen@studio-y.nl www.studio-y.nl

Team V Architectuur Jacob Bontiusplaats 9 1018 LL Amsterdam T 020-3449500 info@teamv.nl www.teamv.nl Tekton Architekten Bottelierplein 4 1019 WV Amsterdam T 020-6245904 bureau@tekton-architekten.nl www.tekton-architekten.nl TRZIN vof Borneolaan 297 1019 HZ Amsterdam T 020-4193230 office@trzin.nl www.trzin.nl Ulrich Architectuur Pedro de Medinalaan 7 E 1086 XK Amsterdam T 06-12571978 volker@ulricharchitectuur.nl www.ulricharchitectuur.nl UNStudio Stadhouderskade 113 1073 AX Amsterdam T 020-5702040 info@unstudio.com www.unstudio.com

277

VASD Interieur & Architectuur Groenhoedenveem 8 1019 BL Amsterdam T 020-6636784 vasd@vasd.nl www.vasd.nl

De Warle Kempers architecten Kleiburg 14 A 1104 EA Amsterdam T 06-24171820 info@dwkarchitecten.nl www.dwkarchitecten.nl

VDNDP bouwingenieurs bv. Lijnbaansgracht 57 1015 GS Amsterdam T 085-7500077 info@vdndp.nl www.vdndp.nl

Office Winhov Obiplein 18-B 1094 RB Amsterdam T 020-6844446 office@winhov.nl www.winhov.nl

VenhoevenCS architecture+urbanism Hoogte Kadijk 143-F15 1018 BH Amsterdam T 020-6228210 info@venhoevencs.nl www.venhoevencs.nl

W’land 2e Laurierdwarsstraat 39 1016 RA Amsterdam T 020-7719403 post@w-land.nl www.w-land.nl

Eveline Vinkenborg Architect Stade de Colombes 106 1098 VV Amsterdam T 020-6630202 bureau@evelinevinkenborg.nl www.evelinevinkenborg.nl Onno Vlaanderen Architecten Generaal Vetterstraat 77 1059 BT Amsterdam T 020-7852525 buro@OVA.nu www.ova.nu Joke Vos Architecten Bickerswerf 46 1013 KX Amsterdam T 020-3378672 mail@jokevos.nl www.jokevos.nl Architectenbureau Vroom BNA Vijzelgracht 6 sous 1017 HR Amsterdam T 020-6208132 info@vroomarch.nl www.vroomarch.nl Minke Wagenaar architect BNA Bellamystraat 80 1053 BP Amsterdam T 020-6125286 architect@minke-wagenaar.nl www.minke-wagenaar.nl Architektenburo Hans Wagner bv Schakelstraat 16 1014 AW Amsterdam T 020-6817817 info@hanswagner.nl www.hanswagner.nl

278

BV Zaanen Spanjers CS Architecten BNA/BNI Oudezijds Voorburgwal 306 1012 GL Amsterdam T 020-6253973 info@zsa.nl www.zsa.nl Zenber interieur architectuur B.V. Oostelijke Handelskade 12-J 1019 BM Amsterdam T 020-3314427 info@zenber.nl www.zenber.nl ZILT Architecten Nieuwpoortkade 2 A 1055 RX Amsterdam T 020-6060742 info@ziltarchitecten.nl www.ziltarchitecten.nl Zwarts & Jansma Architecten Pedro de Medinalaan 7 1086 XK Amsterdam T 020-5352200 post@zja.nl www.zwarts.jansma.nl ZZDP Architecten B.V. Generaal Vetterstraat 76 f 1059 BW Amsterdam T 020-6471881 zzdp@zzdp.nl www.zzdp.nl ANDIJK Architectenburo Rolf Botman Buurtje 31 1619 JS Andijk T 0228-752420 info@rolfbotman.nl www.rolfbotman.nl

ANNA PAULOWNA

BEVERWIJK

Hollands Kroon Architectuur Graslaan 31 1761 LN Anna Paulowna T 0223-523745 info@hkarchitectuur.nl www.hkarchitectuur.nl

Meijran Partners b.v. buro voor architektuur & stedebouw Zeestraat 97 1942 AL Beverwijk T 0251-223631 info@meijranarchitecten.nl www.meijranarchitecten.nl

ASSENDELFT KUIPER STEUR architecten bna Dorpsstraat 829 1566 EH Assendelft T 06-46201307 info@kuipersteur.nl www.kuipersteur.nl AVENHORN buroUrsem Architectuur Stedebouw Interieur Het Hoog 20 1633 GE Avenhorn T 0229-542606 info@buroursem.nl www.buroursem.nl

BLOEMENDAAL Braaksma & Roos Architecten bv Donkerelaan 10 2061 JL Bloemendaal T 023-5262816 info@braaksma-roos.nl www.braaksma-roos.nl Architectenburo ir. Hein Warnaars BNA Kennemergaard 28 2061 XZ Bloemendaal T 023-5258322 info@warnaars.nl www.warnaars.nl BURGERVEEN

BENNEBROEK De Bats BNA architecten Abr. v/d Hulstlaan 8 2121 XM Bennebroek T 023-5847892 info@debatsbna.nl www.debats-architecten.nl Architectenbureau Ron Spanjaard BNA Bennebroekerlaan 27 A 2121 GR Bennebroek T 023-5841265 info@spanjaard.nl www.spanjaard.nl

ENZO architectuur & interieur Leimuiderdijk 239 2154 MN Burgerveen T 0172-503090 info@enzoarchitecten.nl www.enzoarchitecten.nl BUSSUM VOCUS Architecten BNA bv Bussummergrindweg 1 C 1406 NZ Bussum T 035-6989135 vocus@vocus.nl www.vocus.nl

BERGEN NH Architektenburo Admiraal - Stoute Bergerweg 20 1862 JV Bergen NH T 072-5895745 info@admiraalstoute.nl www.admiraalstoute.nl Min2 bouw-kunst Hoflaan 1 1861 CP Bergen NH T 072-5821070 min2@min2.nl www.min2.nl

CALLANTSOOG Studio Abbestede Abbestede 1 1759 NC Callantsoog T 0224-582113 ftenholt@gmail.com www.frisotenholt.nl Pieter Jan Vos architect Zeeweg 17 1759 GS Callantsoog T 0224-581484 pieterjanvos@me.com www.pieterjanvos.nl

ARCHITECTENBUREAUS BNA NOORD-HOLLAND

CASTRICUM Petra Kramer, architect Tine Marcushof 1 1902 NR Castricum T 0251-671801 info@petrakramer.nl www.petrakramer.nl

ed. bijman | rolstoelarchitectuur + woonarken Spaarndamseweg 105 2025 AM Haarlem T 06-81955589 architect@edbijman.nl www.edbijman.nl

De Vree Architecten BNA Burg. Mooystraat 20 a 1901 ET Castricum T 0251-651685 info@devreearchitecten.nl www.devreearchitecten.nl

Brandjes van Baalen Architecten bna Zijlweg 199 2015 CK Haarlem T 023-5112420 info@brandjesvanbaalen.nl www.brandjesvanbaalen.nl

DE KOOG

CONTEXT Architectuur & Advies Verspronckweg 48 2023 BM Haarlem T 06-41214161 architect@ contextarchitecten.nl www.contextarchitecten.nl

Architektenburo Ronno Honingh Ruyslaan 31 1796 AC De Koog T 0222-317268 info@ronnohoningh.nl www.ronnohoningh.nl DE RIJP Reus Architecten BNA Rechtestraat 53 1483 BB De Rijp T 0299-397880 adriereus-architectbna@ kpnmail.nl

CROSS Architecture Zijlweg 175 2015 BG Haarlem T 06-31908980 blom@cross-architecture.net www.cross-architecture.net

ENKHUIZEN

HoekstraArchitecten Surinameweg 2 2035 VA Haarlem T 023-5310616 info@hoekstraarchitecten.nl www.hoekstraarchitecten.nl

Mark Fuller Architects Trompet 14 G 1601 MK Enkhuizen T 0228-312800 mark@markfuller.nl www.markfuller.nl

Heiko Hulsker architecten Schotersingel 8 2021 GE Haarlem T 023-5264476 info@slangenhulsker.nl www.hulskerarchitecten.nl

’S-GRAVELAND Markhoff Architects Zuidereinde 52 B 1243 KH ‘s-Graveland T 035-6550114 cynthia@markhoffarchitects. com www.markhoffarchitects.com HAARLEM AG architecten bv Nijverheidsweg 50 a 2031 CP Haarlem T 023-5316964 info@ag-architecten.nl www.ag-architecten.nl

Klous + Brandjes Architecten BNA Zijlweg 199 2015 CK Haarlem T 023-5320840 p.smits@klousbrandjes.nl www.klousbrandjes.nl MoMENT architectuur Jacob van Lenneplaan 4 2012 PL Haarlem T 06-51073386 info@momentarchitectuur.nl www.momentarchitectuur.nl Architectenbureau Schutter-ETH Iordensstraat 62 2012 HE Haarlem T 06-55894757 info@schutter-eth.com www.willemschutter.nl

ARCHITECTENBUREAUS BNA NOORD-HOLLAND

Slangen architecten Wilhelminastraat 12 2011 VM Haarlem T 023-7440102 slangen@ slangen-architecten.nl www.slangen-architecten.nl Vissers Architecten Lavendelstraat 58 2034 MJ Haarlem T 023-5400464 mv@vissersarchitecten.nl www.vissersarchitecten.nl HEEMSTEDE KPG architecten b.v. Bronsteeweg 49 2101 AB Heemstede T 023-5290190 info@kpgarchitecten.nl www.kpgarchitecten.nl HEERHUGOWAARD Breddels Architecten BNA J. Duikerweg 13 1703 DH Heerhugowaard T 072-5760600 architect@breddels.nl www.breddels.nl HEILOO Hoope Plevier Architekten BNA de Loet 4 1851 CR Heiloo T 072-5337485 info@hoopeplevier.nl www.hoopeplevier.nl HILVERSUM Van Dijl Architecten BV Vondellaan 8 1217 RX Hilversum T 035-6723747 info@vandijl.nl www.vandijl.nl Engel Architecten Eemnesserweg 107 1221 CW Hilversum T 020-4895047 info@engelarchitecten.nl www.engelarchitecten.nl

Fennis_Metz Architecten Augustinushof 26 1216 LE Hilversum T 06-38194925 algemeen@ fennismetz-architecten.nl www. fennismetz-architecten.nl Van der Goes architectuur en stedenbouw B.V. Utrechtseweg 8 a 1213 TS Hilversum T 035-6232425 info@burovandergoes.nl www.burovandergoes.nl H en E architecten bv Vaartweg 187 1217 ST Hilversum T 035-6236636 vanrosmalen@ henearchitecten.nl www.henearchitecten.nl Kabaz Loosdrechtseweg 204 1215 KD Hilversum T 035-6284044 info@kabaz.nl www.kabaz.nl MOOST architectuurwerkplaats Goudriaanstraat 22 1222 SG Hilversum T 035-6400222 post@moost.nl www.moost.nl Roodbeen Architectuur b.v. van Lenneplaan 2 a 1217 NC Hilversum T 06-53158332 frank@roodbeen.eu www.roodbeen.eu Koen van Velsen architecten Spoorstraat 69-A 1211 GA Hilversum T 035-6222000 info@koenvanvelsen.com www.koenvanvelsen.com HOBREDE Architectenbureau Ruben Wennekers Hobrede 16 1477 EH Hobrede T 06-36121555 info@rubenwennekers.nl www.rubenwennekers.nl

279

HOOFDDORP

IJMUIDEN

Eiland 8 Architecten Vuurboetsduin 95 2134 XP Hoofddorp T 06-10200607 info@eiland8architecten.nl www.eiland8architecten.nl

Anne Kimsma, architect Bureau voor Architectuur en Bouwtechnische Adviezen Orionweg 359 1974 TK IJmuiden T 0255-536757 annekimsma@xs4all.nl

Tordoir Van den Berg Architecten Prins Bernhardstraat 2 2131 XJ Hoofddorp T 023-5616738 architect@ tordoirvandenberg.nl www.tordoirvandenberg.nl HOORN NH Format Architecten BV BNA Nieuwe Steen 46 1625 HV Hoorn NH T 0229-280928 info@formatarchitecten.nl www.formatarchitecten.nl Fresh Architecten Dr. C.J.K. Van Aalstweg 8 F-101 1625 NV Hoorn NH T 0229727002 info@mailfresh.nl www.fresharchitecten.nl Architectenbureau Koorn bv-BNA Lepelaar 2 a 1628 CZ Hoorn NH T 0229-219765 rj.koorn@koorn-architecten.nl www.koorn-architecten.nl Zeeman Architekten BNA Nieuwe Steen 5 1625 HV Hoorn NH T 0229-244244 info-za@zeeman.nl www.za.nl

LIMMEN KOOG AAN DE ZAAN FKG architecten aan de zaan bna Stationsstraat 21 1541 LE Koog aan de Zaan T 075-6474999 fkg@fkg.nl www.fkg.nl KROMMENIE Architectenburo Cees van Luit Vlusch 31 1561 PP Krommenie T 075-6217153 info@vanluit-architect.nl www.vanluit-architect.nl George van Luit Bladhaantje 15 1562 MB Krommenie T 075-6227277 info@georgevanluit.nl www.georgevanluit.nl KUDELSTAART Dick Kuin, architect BNA Kudelstaartseweg 99 1433 GB Kudelstaart T 0297-322556 dick@genieloods.nl www.dickkuin.nl LAREN NH

HUIZEN Eekel architect&bureau Sporkehout 42 1273 TG Huizen T 035-5250671 info@eekelarchitecten.nl www.eekelarchitecten.nl

280

Woensdregt Holtz Architecten Schapendrift 25 A 1251 XD Laren NH T 06-50288374 wim@woensdregt-holtz.nl www.woensdregt-holtz.nl

Designa Interieur & Architectuur Torenlaan 2 1251 HJ Laren NH T 035-3033733 bertram@designainterieur.nl dna studio Berkenlaantje 1 1251 WT Laren NH T 035-5334916 info@dnastudio.nl www.dnastudio.nl

MEDEMBLIK ME-2 architecten bna Overleek 4 1671 GD Medemblik T 0227-513000 info@me-2.nl www.me-2.nl MIDWOUD

Min architectuur Limmen Burg. Nieuwenhuysenstraat 12 1906 CL Limmen T 072-5052817 gerardmin@planet.nl www.gerardminarchitect.nl Van Wilsem & Cabri Architectuur en Management Rijksweg 102 1906 BK Limmen T 072-5024052 info@vwenca.nl www.vwenca.nl LISSERBROEK FARO architecten bv Lisserweg 487 d 2165 AS Lisserbroek T 0252-414777 info@faro.nl www.faro.nl LOOSDRECHT A.P.A.R.T. - N. Roosenschoon Arch. D.P.L.G. Nootweg 55 A 1231 CR Loosdrecht T 035-5820309 info@apartprojects.com www.apartprojects.com Architectenbureau P.D. van Vliet Oude Molenmeent 1 1231 BD Loosdrecht T 035-5823695 pdvvliet@planet.nl Architectenburo de Vries Oud Loosdrechtsedijk 254 1231 NJ Loosdrecht T 035-5432460 info@ architectenburo-devries.nl www. architectenburo-devries.nl

Mosaiek architecten Midwoud Kerkelaantje 1 1679 XA Midwoud T 06-12717722 info@mosaiek.nl www.mosaiek.nl NAARDEN ARCHICON ARCHITECTen Rijksweg 31 1411 GD Naarden T 035-6951973 m.t.fambach@ziggo.nl www.archicon-architecten.nl NEDERHORST DEN BERG Architectenbureau J. Colenbrander Machineweg 14 1394 AV Nederhorst den Berg T 0294-257893 info@ajcn.eu NIEUWE NIEDORP Buro architekt W. Schagen HBO BNA Leijerdijk 13 1733 JA Nieuwe Niedorp T 0226-411644 info@architektschagen.nl OOSTERBLOKKER Tom Valks Architecten bna Oosterblokker 76 1696 BJ Oosterblokker T 0229-843800 t.valks@tomvalks.nl www.tomvalks.nl OOSTHUIZEN Rietvink Architecten bna Ambachtsweg 7 1474 HV Oosthuizen T 0299-439993 info@rietvink-architecten.nl www.rietvink-architecten.nl

ARCHITECTENBUREAUS BNA NOORD-HOLLAND

Peter Sas architecten BNA Oosteinde 63 1474 MD Oosthuizen T 020-3202288 info@petersasarchitecten.nl www.petersasarchitecten.nl

SCHAGEN

WORMER

ZUID-SCHARWOUDE

AVEM Architecten Laan 21 1741 WR Schagen T 072-7600000 info@AVEM.nl www.AVEM.nl

Breebaart Korver BNA BV Voorburggracht 163 1722 GC Zuid-Scharwoude T 0226-427862 info@breebaartkorver.nl www.breebaartkorver.nl

OOSTZAAN

GeO architecten Loet 43 1741 BN Schagen T 0224-752988 info@geoarchitecten.nl www.geoarchitecten.nl

Zijlstra Schipper Architectenbureau BNA BV Veerdijk 40 a 1531 MS Wormer T 075-6165566 architecten@zijlstraschipper.nl www.zijlstraschipper.nl

Boparai Associates BV Architecten BNA Jacob Corneliszstraat 1 1511 BM Oostzaan T 075-6555555 office@boparai.nl www.boparai.nl Stache Architect BNA Burg. Bratstraat 40 1511 BL Oostzaan T 075-6846594 postmaster@stache-architect.nl www.stache-architect.nl

SPAARNDAM AMH Architect Maria Hoogland Ringweg 33 2064 KG Spaarndam T 06-45776029 architect@mariahoogland.nl www.mariahoogland.nl

OVERVEEN Architectenbureau Eric Bloemen Zanderijvaart 2 2051 AC Overveen T 023-5247436 info@ericbloemen.nl www.ericbloemen.nl

STOMPETOREN Sander Douma Architecten BNA Noordervaart 73 1841 GB Stompetoren T 072-5039847 post@sanderdouma.nl www.sanderdouma.nl

PETTEN Architectenburo Jan Kramer bv Zijperweg 2 1755 NX Petten T 0226-383138 info@ architectenburojankramer.nl PURMEREND Kamstra Architecten BNA Herengracht 11 1441 EV Purmerend T 0299-414555 info@kamstra-architecten.nl www.kamstra-architecten.nl LEEGWATER architecten Nieuwegracht 12 1441 GR Purmerend T 06-38318468 info@leegwaterarchitecten.nl www.leegwaterarchitecten.nl Ron Vendrig architect BNA Kolkstraat 9 1441 CA Purmerend T 06-41239733 post@ronvendrig.nl www.ronvendrig.nl

UITGEEST Jan de Wit Architect bv Ziendijk 2 1911 MX Uitgeest T 0251-828341 info@jandewitarchitect.nl www.jandewitarchitect.nl VOLENDAM Architecten- en Ingenieursbureau TBE BNA B.V. Julianaweg 141 1131 DH Volendam T 0299-363468 info@tbe-architecten.nl www.tbe-architecten.nl WEESP

ZWAAGDIJK WORMERVEER Architectenbureau Klein bv /bna Zaanweg 59 1521 DM Wormerveer T 075-6287686 info@kleinbv.nl www.kleinbv.nl

Architektenburo Bob Nieuweboer Graanmarkt 5 c 1681 PA Zwaagdijk T 0228-582644 info@bobnieuweboer.nl www.bobnieuweboer.nl

ZAANDAM BETS architecten bna Sluispolderweg 58 1505 HK Zaandam T 075-6145757 info@bets.nl www.bets.nl Carree Architecten BNA b.v. Musical 23 1507 TS Zaandam T 075-6125885 info@carree-architecten.nl www.carree-architecten.nl NUNC architecten Stationsstraat 79 1506 DE Zaandam T 075-6162421 info@nunc.nl www.nunc.nl Architectenbureau Önen BNA Prins Hendrikkade 5 AA 1501 AA Zaandam T 075-6124314 info@onen.nl www.onen.nl ZANDVOORT REMO DE BIASE Architecten bna Hogeweg 30 2042 GH Zandvoort T 023-5714165 info@debiase.nl www.debiase.nl

Stork & Albrecht, architecten en bouwadviseurs B.V. Rijnkade 8 b 1382 GS Weesp T 0294-412743 info@storkenalbrecht.nl www.storkenalbrecht.nl

ARCHITECTENBUREAUS BNA NOORD-HOLLAND

281

BNA-ARCHITECTEN OVERIJSSEL

ALMELO Phi Architectuur Boompjes 6 7607 HG Almelo T 06-47982250 zeillemaker@ phi-architectuur.nl www.phi-architectuur.nl BORNE Raymond Horstman Architecten BNA Prins Bernardlaan 22 7622 BG Borne T 06-43078380 info@raymondhorstman.nl www.raymondhorstman.nl Te Kiefte Architecten b.v. Molenstraat 124 7622 NG Borne T 074-2662430 info@tekiefte.nl www.tekiefte.nl COLMSCHATE Alkemade Architect en Advies buitenkamp 3 7429 AV Colmschate T 0570-654691 info@peteralkemade.nl www.peteralkemade.nl DE LUTTE Harry Kamphuis architect BNA Lage Kaviksweg 1 7587 LL De Lutte T 0541-551040 harrybna@hetnet.nl www.harrykamphuis.nl DELDEN schipperdouwesarchitectuur De Fute 4 7491 AL Delden T 074-7600088 info@sd-architectuur.nl www.sd-architectuur.nl

Leferink Architecten BNA BV Wilhelminastraat 10 7591 TN Denekamp T 0541-358260 info@leferinkarchitecten.nl www.leferink-architecten.nl

In Perspectief architectuur Brandlichterweg 60 7591 NE Denekamp T 0541-760035 robvelthuis@inperspectief.nl www.inperspectief.nl

282

Hamhuis architecten gramsbergerweg 14 7772 CW Hardenberg T 0523-261331 info@hamhuisarchitecten.nl www.hamhuisarchitecten.nl

DEVENTER Studio Groen+Schild Mr. H.F. de Boerlaan 34 a 7417 DB Deventer T 0570-610111 info@studiogroenenschild.nl www.studiogroenenschild.nl Architecten en Ingenieursbureau Kristinsson bv Noordenbergsingel 10 7411 SE Deventer T 0570-615035 arch@kristinsson.nl www.kristinsson.nl Van der Linde Architecten Onder de Linden 1 7411 SK Deventer T 0575-522482 info@archlinde.com www.archlinde.com ENSCHEDE Bauing Renbaanstraat 13 7523 ZV Enschede T 06-45464327 heingeerdink@gmail.com www.heingeerdink.nl IAA Architecten M.H. Tromplaan 55 7513 AB Enschede T 053-4804444 info@iaa-architecten.nl www.iaa-architecten.nl De Witte - Van der Heijden Architecten Emmastraat 135 7513 BB Enschede T 053-4303835 enschede@dwvdh.nl www.dwvdh.nl ENTER

DENEKAMP

HARDENBERG

4D Architecten Enter BV Dorpsstraat 102 7468 CN Enter T 0547-383280 enter@4darchitecten.nl www.4darchitecten.nl

HEETEN A2 Architect Jan Regelink Holterweg 38 8111 BB Heeten T 06-51401316 janregelink@a2architect.nl www.a2architect.nl

Sec.architecten IJsselkade 47 8261 AE Kampen T 038-3333340 info@secarchitecten.com www.secarchitecten.com Studio Stoel Groenestraat 254 8261 VN Kampen T 06-20166163 janita@studiostoel.nl www.studiostoel.nl De Velde Architecten Boomgaard 11 8266 JM Kampen T 038-3326286 info@develde.nl www.develde.nl

HENGELO OV Archimees Louisestraat 5 7555 TE Hengelo Ov T 06-47518469 info@archimees.nl www.archimees.nl

NIEUWLEUSEN

Leijh Kappelhoff Seckel van den Dobbelsteen architecten Markt 502 7551 CK Hengelo Ov T 074-2435555 hengelo@lksvdd.nl www.lksvdd.nl MAS architectuur bv Beukweg 73 7556 DD Hengelo Ov T 074-2505453 hengelo@masarchitectuur.nl www.masarchitectuur.nl Peters & Lammerink Architecten Paul Krugerstraat 43 7551 GW Hengelo Ov T 074-2501696 info@peters-lammerink.nl www.peters-lammerink.nl KAMPEN Van den Berg Groep Ir. B.P.G. van Diggelenkade 11 8267 AC Kampen T 038-3315251 info@vandenberggroep.nl www.vandenberggroep.nl Mara Architectuur bna Voorstraat 1 8261 HP Kampen T 06-15572299 marabreunesse@live.nl www.mara-architectuur.nl

K3H Architecten en Adviseurs B.V. Rollecate 67 7711 GG Nieuwleusen T 0529-485888 info@k3h.nl www.k3h.nl NIJVERDAL EVE Architecten bv Ernst Machstraat 2 7442 DL Nijverdal T 0548-656950 info@eve-bv.nl www.eve-bv.nl OLDENZAAL sCBa Enschedesestraat 2 H 7575 AB Oldenzaal T 06-41810768 c.bloemen@scba.nl www.scba.nl Architectenbureau John Velthuis Pastoor Plegstraat 2 7573 GH Oldenzaal T 0541-535180 info@johnvelthuis.nl www.johnvelthuis.nl OLST Architectenbureau 52Noord Ter Stegestraat 4 8121 XC Olst T 0570-642635 marcia.mulder@52n.nl www.52n.nl

ARCHITECTENBUREAUS BNA OVERIJSSEL

OMMEN

SCHALKHAAR

LIBRA architectuur Van Reeuwijkstraat 40 7731 EH Ommen T 06-16423559 info@libra-architectuur.nl www.libra-architectuur.nl

Daggenvoorde Architecten Het Koeland 4 7433 HC Schalkhaar T 06-51033069 archdag@concepts.nl www. daggenvoorde-architecten.nl

Ir G. van der Veen Architect BNA Nieuwelandstraat 7 a 7731 TH Ommen T 0529-455610 info@veenarchitect.nl www.veenarchitect.nl

ZWOLLE

OOTMARSUM

19 Het Atelier Architecten Thorbeckegracht 19 8011 VM Zwolle T 038-4226633 info@19hetatelier.nl www.19hetatelier.nl

Loman Architecten BNA Oldenzaalsestraat 49 7631 CT Ootmarsum T 0541-294865 wloman@planet.nl www.lomanarchitecten.nl

AL architectuur Ter Pelkwijkpark 18 8011 SH Zwolle T 038-4669594 info@al-architectuur.nl www.al-architectuur.nl

Morsink Architecten b.v. Oldenzaalsestraat 34 7631 CV Ootmarsum T 0541-291327 info@morsink.nl www.morsink.nl

BDG Architecten Grote Voort 5 8041 AM Zwolle T 038-4213337 info@bdgzwolle.nl www.bdgarchitecten.nl

RIJSSEN BDC ingenieurs en architecten Wierdensestraat 110 7461 BK Rijssen T 0548-514443 info@bdc.nl www.bdc.nl iDX architecten Kasteellaan 1 7461 PV Rijssen T 0548-530810 info@idx-architecten.nl www.idx-architecten.nl

Architectuurstudio SITEC BNA Thorbeckegracht 12 A 8011 VL Zwolle T 038-4231372 architectuur@studiositec.nl www.studiositec.nl Tim Versteegh Architect Betje Wolffstraat 1 B 8023 BT Zwolle T 06-41046068 mail@timversteegh.nl www.timversteegh.nl

Blossom consultancy Design & Build seringenstraat 14 8012 XE Zwolle T 06-53501260 info@blossomconsultancy.nl www.blossomconsultancy.nl De Bruin Architecten BV BNA Veerallee 38 8019 AD Zwolle T 038-4541675 info@debruinarchitecten.nl www.debruinarchitecten.nl

Reitsema & partners architecten bna Bouwstraat 48 7462 AZ Rijssen T 0548-540099 info@reitsema.com www.reitsema.com

Jules van der Linden Architecten Kloosterbrink 51 8034 PT Zwolle T 06-22908094 info@ julesvanderlindenarchitecten.nl www. julesvanderlindenarchitecten.nl

WRS Architecten Kolenbrander 65 7463 DE Rijssen T 0548-512120 info@wrsarchitecten.nl www.wrsarchitecten.nl

Ad Mars Architect bna belvederelaan 402 8043 VD Zwolle T 038-4527584 info@admars.nl www.admars.nl

ARCHITECTENBUREAUS BNA OVERIJSSEL

283

BNA-ARCHITECTEN UTRECHT

AMERONGEN Hans Been Architecten BNA BV Industrieweg Zuid 24 3958 VX Amerongen T 0343-450211 info@hansbeen.nl www.hansbeen.nl Van Beijnum architecten bna bv Burg. W. Martenslaan 16 3958 GS Amerongen T 0343-453636 info@vanbeijnumarch.nl www. vanbeijnumarchitecten.nl Bronsvoort Blaak Architecten bna Hof 8 3958 CH Amerongen T 0343-461507 bureau@bronsvoortblaak.nl www.bronsvoortblaak.nl Griffioen architecten b.v. Drostestraat 25 3958 BK Amerongen T 0343-454000 info@griffioenarchitecten.nl www.griffioenarchitecten.nl AMERSFOORT ag NOVA architecten Amersfoort b.v. Paulus Borstraat 43 3812 TA Amersfoort T 033-4554004 info.amersfoort@agnova.nl www.agnova.nl Ansems Architecten B.V. Paulus Borstraat 43 3812 TA Amersfoort T 033-4553100 arch@ansems.nl www.ansems.nl ARCADIS Nederland BV Piet Mondriaanlaan 26 3812 GV Amersfoort T 033-4771000 marjolijn.versteegden@ arcadis.nl www.arcadis.nl BLOKHUIS BRAAKMAN architectenbureau BNA Kamerlingh Onnesstraat 3 3817 JR Amersfoort T 033-4613972 architectenbureau@ blokhuisbraakman.nl www.blokhuisbraakman.nl

284

BRON architectuur b.v. Nijverheidsweg-Noord 74 B 3812 PM Amersfoort T 033-4638820 info@bronarchitectuur.nl www.bronarchitectuur.nl Van Hoogevest Architecten b.v. Westsingel 9 3811 BA Amersfoort T 033-4631705 bureau@vanhoogevest.nl www.vanhoogevest.nl Kielstra Architect ‘t Zand 17 3811 GB Amersfoort T 06-21562124 egbertkielstra@klstr.nl www.klstr.nl Lab-S Utrechtseweg 29 B 3811 NA Amersfoort T 033-2022149 info@lab-s.nl www.lab-s.nl RIK Lagerwaard Architect BNA BV Paulus Borststraat 37 3812 TA Amersfoort T 033-4566371 info@RLArchitecten.nl www.lagerwaardarchitect.nl Bureau MT Dollardstraat 134 3812 EP Amersfoort T 033-4450375 mt@bureaumt.nl www.bureaumt.nl Ooms architecten Wiekenweg 50-h 3815 KL Amersfoort T 033-4620025 info@oomsarchitecten.nl www.oomsarchitecten.nl

Architectenbureau Vincent Smulders BNA Kappeyne vd Coppellolaan 149 3818 KV Amersfoort T 030-2252577 info@smuldersarchitecten.nl www.smuldersarchitecten.nl studioWA! Groen van Prinstererlaan 33 3818 JN Amersfoort T 033-7430443 info@studiowa.nl www.studiowa.nl SVP Architectuur en Stedenbouw b.v. ‘t Zand 17 3811 GB Amersfoort T 033-4701188 info@svp-svp.nl www.svp-svp.nl

Nieuw Nederland Architecten bv Waldeck Pyrmontlaan 22 3743 DE Baarn T 035-5422026 info@ nieuwnederlandarchitecten.nl www. nieuwnederlandarchitecten.nl BILTHOVEN

TenBrasWestinga ARCHITECTUUR / INTERIEUR en STEDENBOUW ’t Zand 17 3811 GB Amersfoort T 033-4700303 info@tenbraswestinga.nl www.tenbraswestinga.nl Willem van Winsen Architecten Utrechtseweg 29 E 3811 NA Amersfoort T 033-4451879 info@winsen-architecten.nl www.winsen-architecten.nl XS Architecten Siliciumweg 23 3812 SV Amersfoort T 033-3320200 info@xsarch.nl www.xsarch.nl

Luijk Architecten Laanstraat 13 3743 BA Baarn T 035-5426536 albert@luijkarchitecten.nl www.luijkarchitecten.nl

Mex architects b.v. Spoorlaan 18 3721 PB Bilthoven T 030-2546888 info@mexarchitects.nl www.mexarchitects.nl Paul Tesser Architect Spoorlaan 18 3721 PB Bilthoven T 030-2145367 info@paultesser.nl www.paultesser.nl DE BILT Lengkeek Architecten en Ingenieurs b.v. Aeolusweg 127 3731 XE De Bilt T 030-2201587 info@laib.nl www.laib.nl DE HOEF

BAARN

De Regt+Danz Kasteel 24 3823 BM Amersfoort T 033-4550509 info@deregtdanz.nl www.deregtdanz.nl

bureau bos architecten + ingenieurs + adviseurs Amalialaan 27 3743 KE Baarn T 035-5416342 info@bureaubos.nl www.bureaubos.nl

Root B.V. Amsterdamseweg 43 3812 RP Amersfoort T 06-51708777 info@byroot.nl www.byroot.nl

Studio Tjalling Homans Ferdinand Huycklaan 53 3743 AL Baarn T 06-41242474 info@tjallinghomans.nl www.tjallinghomans.nl

Porton Architecten BNA Oostzijde 34 1426 AE De Hoef T 0297-593283 lenporton@planet.nl www.lenporton.nl DE MEERN Van Rooijen Architecten BNA Morgenstond 24 3454 ST De Meern T 030-6661368 vr.archi@inter.nl.net www.vanrooijenarchitecten.nl

Schoots architecten Arnhemseweg 19 3811 NN Amersfoort T 033-4613013 info@schootsarchitecten.nl www.schootsarchitecten.nl

ARCHITECTENBUREAUS BNA UTRECHT

van Vulpen Stedebouw Architectuur bna Marelaan 35 3454 GA De Meern T 030-2253235 office@vs-architecten.com www.vs-architecten.com DOORN Six Architects bv Driebergsestraatweg 27 3941 ZS Doorn T 030-6911362 diederik@six.nl www.six.nl DRIEBERGEN-RIJSENBURG Architectenbureau Hammel en Partners Arnhemsebovenweg 31 3971 MA Driebergen-Rijsenburg T 0343-539824 info@hammelenpartners.nl www.hammelenpartners.nl Hans Kranenbarg Architect Bosstraat 69 3971 XB Driebergen-Rijsenburg T 0343-521825 hans@kranenbarg-architect.nl www.kranenbarg-architect.nl

Studio In Motion Meidoornkade 22 3992 AE Houten T 030-6012682 info@studio-in-motion.nl www.studio-in-motion.nl Architektenburo Huub van der Zee b.v. Loerikseweg 17 3991 AA Houten T 030-6372332 vdzee@xs4all.nl Van Zwieten Architecten Het Spoor 100 a 3994 AL Houten T 033-4892240 architecten@hanvanzwieten.nl www.hanvanzwieten.nl IJSSELSTEIN UT JOHAN architectuur Edisonweg 18 3404 LC IJsselstein Ut T 030-6365369 johan@johanarchitectuur.nl www.johanarchitectuur.nl WAS architectuur & design IJsselstraat 26 3401 DK IJsselstein Ut T 06-46114151 walter@ was-architectuur-design.nl www. was-architectuur-design.nl

TIENHOVEN UT

Arch. & Ing.buro H.W. van der Laan b.v. Veenweg 149 3641 SJ Mijdrecht T 0297-239259 info@hwvanderlaan.nl www.hwvanderlaan.nl

Verhoeven Architectuur & Interieur Westbroekse Binnenweg 24 3612 AH Tienhoven Ut T 06-54317458 info@verhoevenarchitectuur eninterieur.nl www.verhoevenarchitectuur eninterieur.nl

Architectenbureau Spaltman Aquamarijn 3 3641 XE Mijdrecht T 06-19798041 info@architectspaltman.com www.architectspaltman.com NIEUWEGEIN Blonk + Heuvelink architecten Irenestraat 34 3433 CR Nieuwegein T 030-6064914 blonk-heuvelink-architekten@ wxs.nl www. blonk-heuvelink-architekten.nl Pieter Walraad Architectuur bv Herenstraat 60 3431 CX Nieuwegein T 06-51756172 info@newjoyconcepts.nl www.newjoyconcepts.nl OUDEWATER

HARMELEN Architectenbureau Van den Hoeven b.v. Dorpsstraat 135 3481 EC Harmelen T 0348-444629 info@vandenhoeven.nl www.vandenhoeven.nl

MIJDRECHT

LANGBROEK De Jong Architecten BNA Langbroekerdijk A 32 3947 BJ Langbroek T 0343-561140 info@dejongarchitecten.nl www.dejongarchitecten.nl

ARCO Architecten BNA Donkere Gaard 1-4 3421 AS Oudewater T 0348-561607 info@arcoarchitecten.nl www.arcoarchitecten.nl SOEST

HOUTEN Van den Berg Groep Het Spoor 100 3994 AL Houten T 030-2333109 info@vandenberggroep.nl www.vandenberggroep.nl Klomp Architecten BNA Goudmos 5 3994 KL Houten T 030-6571429 info@klomparchitecten.nl www.klomparchitecten.nl

MAARSSEN Architektenburo D. Niesing BNA Royaardslaan 2 3601 HA Maarssen T 0346-563322 info@niesing-architekten.nl www.niesing-architekten.nl Koen Rijken, architect Kortelaan 18 3601 HL Maarssen T 0346-581823 info@koenrijken.nl www.koenrijken.nl

ARCHITECTENBUREAUS BNA UTRECHT

Quest, Bureau voor Architectuur Korte Middelwijkstraat 1 3764 DB Soest T 035-6023867 questsoest@hetnet.nl www.questarchitect.nl

UTRECHT het architectenforum Brucknerlaan 32 3533 KE Utrecht T 030-2962831 e.knippers@ architectenforum.nl www.architectenforum.nl Architektenkollektief F.C. Dondersstraat 64 3572 JM Utrecht T 030-2719446 info@architektenkollektief.nl www.architektenkollektief.nl ASNOVA Architecture Rembrandtkade 50 3583 TP Utrecht T 030 2400446 info@asnova.nl www.asnova-architects.nl Bakers Architecten BV Lange Nieuwstraat 109 3512 PG Utrecht T 030-2314919 info@bakersarchitecten.nl www.bakersarchitecten.nl Bilsen Architectuur Mauritsstraat 101 3583 HL Utrecht T 06-26064989 office@bilsen.nl www.bilsen.nl BLAUW architecten bv van der Goesstraat 88 3521 TM Utrecht T 030-7854029 info@blauw-architecten.nl www.blauw-architecten.nl Buro Bouwstof Dantelaan 35 3533 VA Utrecht T 06-14291087 roel@burobouwstof.nl www.burobouwstof.nl Cita: architecten BNA Oudegracht 34 3511 AP Utrecht T 030-2314716 informatie@cita.nl www.cita.nl

285

HOEK architecture & preservation BNA-AIA Oudegracht 320 3511 PL Utrecht T 030-2369976 info@hoekarchitectuur.nl www.hoekarchitectuur.nl Van Hoogevest Architecten b.v. Achter de Dom 10 3512 JP Utrecht T 030-2319195 bureau@vanhoogevest.nl www.vanhoogevest.nl Jevanhet Architectuur Rotsoord 3 3523 CL Utrecht T 06-16970097 jvh@jevanhet-architectuur.nl www.jevanhet-architectuur.nl JHK Architecten Nijverheidsweg 16 3534 AM Utrecht T 030-2964060 info@jhk.nl www.jhk.nl JWG Architecten Troosterlaan 10 3571 NM Utrecht T 06-10809081 jw@jwgarchitecten.nl www.jwgarchitecten.nl Kuiper van Tuinen Architecten Magda Janssenslaan 37 3584 GP Utrecht T 030-2725212 info@kuipervantuinen.nl www.kuipervantuinen.nl MARCEL MARTENSEN ARCHITECT Bouwstraat 55 3572 SP Utrecht T 06-55808761 info@ architect-interieurarchitect.nl www. architect-interieurarchitect.nl Meeder architektenbureau Stadhouderslaan 35 3583 JC Utrecht T 030-2545881 info@ meederarchitectenbureau.nl www. meederarchitectenbureau.nl MONK architecten Tractieweg 41 3534 AP Utrecht T 030-2304227 post@monkarchitecten.nl www.monkarchitecten.nl

286

Mosaiek architecten Utrecht Rotsoord 3 a 3523 CL Utrecht T 06-47766936 info@mosaiek.nl www.mosaiek.nl Naked Architecture BV Frans Halsstraat 26 3583 BR Utrecht T 030-2522667 info@nakedarchitecture.nl www.nakedarchitecture.nl NOHNIK architecture and landscapes Adriaanstraat 37 3581 SB Utrecht T 06-46258119 info@nohnik.nl www.nohnik.nl OOG architectuur Bosboom Toussaintstraat 13 3532 VK Utrecht T 06-42131608 info@OOGarchitectuur.nl www.OOGarchitectuur.nl op ten noort blijdenstein bv Lunettenbaan 51 3524 GA Utrecht T 030-7509750 info@onb.nl www.onb.nl OPL Architecten Maliesingel 38 3581 BK Utrecht T 030-2511005 info@oplarchitecten.nl www.oplarchitecten.nl Zecc Architecten B.V. Tractieweg 41(Studio A) 3534 AP Utrecht T 030-2731289 info@zecc.nl www.zecc.nl VEENENDAAL Huibers en Jarring Architecten VOF Kerkewijk 65 3901 EC Veenendaal T 0318-522324 info@huibersjarring.nl VINKEVEEN

WAVERVEEN Architectenbureau van Klooster Selijnsweg 34 3646 BB Waverveen T 0297-591696 info@vanklooster.nl www.vanklooster.nl WILNIS Architektenburo TEN HOVE b.v. Zodde 4 3648 CZ Wilnis T 0297-272010 info@architenhove.nl www.architenhove.nl WOUDENBERG Inbo Geeresteinselaan 57 3931 JB Woudenberg T 033-2868211 info@inbo.com www.inbo.com Inbo Geeresteinselaan 39 3931 JA Woudenberg T 033-2868211 info@inbo.com www.inbo.com ZEIST Arkelson Krakelingweg 4 3707 HV Zeist T 030-6913311 contact@arkelson.com www.arkelson.com Architectenbureau Karina Benraad BNA Driebergseweg 3 d 3708 JA Zeist T 030-6933363 info@benraad.nl www.benraad.nl Maas Architecten B.V. H. van Lyndenlaan 1 3703 AS Zeist T 0573-222180 info@maasarchitecten.nl www.maasarchitecten.nl

Studio 110 Architectuur Scholeksterlaan 110 3645 KE Vinkeveen T 0297-385251 info@studio110.nl www.studio110.nl

ARCHITECTENBUREAUS BNA UTRECHT

BNA-ARCHITECTEN ZEELAND

GOES

’S-HEER HENDRIKSKINDEREN

ALLANT ARCHITECTEN B.V. Beukenstraat 56 4462 TT Goes T 0113-214552 info@kochadviesgroep.nl www.kochadviesgroep.nl

Architektenburo Vermeule BNA Oude Rijksweg 28 4472 AH ’s-Heer Hendrikskinderen T 0113-216570 archi_vermeule@zeelandnet.nl

ARCHIKON architecten Stationspark 7 4462 DZ Goes T 088-4462000 info@archikon.nl www.archikon.nl Architecten Alliantie bv Albert Plesmanweg 1-B 4462 GC Goes T 0113-229356 info@architectenalliantie.nl www.architectenalliantie.nl buroSALT bv Nieuwstraat 38 4461 CH Goes T 0113-226190 info@burosalt.nl www.burosalt.nl

TERNEUZEN CONIX RDBM Architects B.V. Waterfront 390 4531 HZ Terneuzen T 0115-751020 info@conixrdbm.com www.conixrdbm.com MAS architectuur bv Mr. F.J. Haarmanweg 16 a 4538 AR Terneuzen T 0117-492445 terneuzen@masarchitectuur.nl www.masarchitectuur.nl THOLEN

RoosRos Architecten ’s-Gravenpolderweg 1 C 4462 CC Goes T 0113-237650 info@roosros.nl www.roosros.nl

Tracé Architectuur en Ontwikkeling B.V. Schelde Rijnweg 48 4691 TB Tholen T 0166-600700 Trace.architectuur@gmail.com

KAPELLE

VLISSINGEN

HB-architecten Duizendblad 18 4421 MC Kapelle T 0113-342747 info@hb-architecten.nl www.hb-architecten.nl

WTS architecten Dok van Perry 21 4381 EL Vlissingen T 0118-460500 info@wtsarchitecten.nl www.wtsarchitecten.nl

MIDDELBURG

ZIERIKZEE

RDH Architecten Stedenbouwkundigen Kleverskerkseweg 49 4338 PB Middelburg T 0118-653737 rdh@rdh.nl www.rdh.eu

Wouter de Jonge architect BNA Lammermarkt 26 4301 ET Zierikzee T 06-24675982 info@wouterdejonge.com www.wouterdejonge.com

’S-HEER ARENDSKERKE Bureau voor Architectuur en Interieurarchitectuur BNA Arendstraat 10 4458 AS ’s-Heer Arendskerke T 0113-562231 boorn@zeelandnet.nl www.vandenboornhuijsman.nl

Architectenbureau Willem Kort BV Oude Haven 15 4301 JJ Zierikzee T 0111-415773 info@willemkort.nl www.willemkort.nl

ARCHITECTENBUREAUS BNA ZEELAND

287

BNA-ARCHITECTEN ZUID-HOLLAND

ALPHEN AAN DEN RIJN JB Architectuur Platolaan 45 2408 DR Alphen aan den Rijn T 06-16029474 info@jbarchitectuur.nl www.jbarchitectuur.nl Henk Snoeks, architect BNA Zuiderkeerkring 285 2408 NX Alphen aan den Rijn T 06-20958801 h.snoeks@hetnet.nl www.henksnoeks.nl BERKEL EN RODENRIJS Oosterlaan Architectuur & Vormgeving Ranonkelweg 8 2651 MX Berkel en Rodenrijs T 010-5190078 info@oosterlaan.com www.oosterlaan.com BODEGRAVEN Ben Kraan architecten BNA Prins Hendrikstraat 16 2411 CT Bodegraven T 0172-619211 bureau@ benkraanarchitecten.nl www.benkraan.nl TOBA b.v. Noordstraat 7 2411 BG Bodegraven T 0172-631750 info@toba.nl www.toba.nl BOSKOOP GBS architecten B.V. zijde 133 2771 EV Boskoop T 0172-213746 info@gbsarchitecten.nl www.gbsarchitecten.nl CAPELLE AAN DEN IJSSEL Ibelings van Tilburg architecten Schaardijk 372 2909 LA Capelle ad IJssel T 010-2021900 info@ibelingsvantilburg.nl www.ibelingsvantilburg.nl

288

KYK Architecten Lylantse Plein 1 unit 3.57 2908 LH Capelle ad IJssel T 010-4127717 info@kykarchitecten.nl www.kykarchitecten.nl

DE architekten b.v. bna Dieselweg 1 2623 CZ Delft T 015-2622411 info@dearchitekten.nl www.dearchitekten.nl

LUZ architecten Maerten Trompstraat 11 2628 RB Delft T 06-42147738 info@luzarchitecten.nl www.luzarchitecten.nl

Ligne Architecten Maria Danneels erf 53 2907 BD Capelle ad IJssel T 010-2840470 tnuijens@ligne.org www.ligne-architecten.nl

DP6 architectuurstudio bv Doelenplein 6 2611 BP Delft T 015-2120110 info@dp6.nl www.dp6.nl

MATH architecten bv Wallerstraat 16 D 2613 ZS Delft T 015-2121116 info@matharchitecten.nl www.matharchitecten.nl

Tukker Architectuur & Advies Lentedans 49 c 2907 AX Capelle ad IJssel T 010-2847178 ejtukker@ tukker-architecten.com www.tukker-architecten.com

duoS architecten bna Vesteplein 18 2611 WG Delft T 015-2125585 info@duosarch.nl www.duosarch.nl

Mecanoo architecten b.v. Oude Delft 203 2611 HD Delft T 015-2798100 info@mecanoo.nl www.mecanoo.nl

Galis Architektenburo BNA Oude Delft 241 2611 HE Delft T 015-2143142 info@galis.nl www.galis.nl

Architectenbureau Ir H.L. van der Meel b.i. BNA Diamantpad 15 2628 SC Delft T 015-2629156 hvdmeel@xs4all.nl

Architectenburo Ir Theo Haamke bi Roland Holstlaan 786 2624 JE Delft T 015-2627088 thaamke@gmail.com

Nieuwe Architecten Oude Delft 208 2611 HJ Delft T 015-8874758 hello@nieuwearchitecten.nl www.nieuwearchitecten.nl

Leo Harders Architecten Hooikade 13 2627 AB Delft T 015-2144513 l.harders@ leohardersarchitecten.nl www.leohardersarchitecten.nl

NoArch Maerten Trompstraat 25 2628 RC Delft T 06-46391005 info@noarch.nl www.noarch.nl

DE LIER Zwinkels Architecten BNA bv Oude Liermolenweg 7 2678 MN De Lier T 0174-512097 mail@zwinkelsarchitecten.nl www.zwinkelsarchitecten.nl DELFGAUW mooi architectuur Scheepmakersingel 1 2645 LB Delfgauw T 06-46440881 info@mooiarchitectuur.nl www.mooiarchitectuur.nl Linda van der Sanden Architectenbureau Wethouder Sonneveldhof 3 2645 BP Delfgauw T 015-2561306 info@lvdsanden.nl www.lvdsanden.nl DELFT Architect2GO Gasthuisplaats 1 2611 BN Delft T 06-46235450 info@architect2go.nl www.architect2go.nl architectenbureau cepezed bv Ezelsveldlaan 61 2611 RV Delft T 015-2150000 post@cepezed.nl www.cepezed.nl

Hazenberg Architecten HA Raam 20-C 2611 LT Delft T 015-2123378 info@hazenbergarchitecten.nl www.hazenbergarchitecten.nl

NOUT architekten BNA bv Aart van der Leeuwlaan 241 2624 PS Delft T 015-2129933 info@noutarchitecten.nl www.noutarchitecten.nl

idee architecten Willem van Aelststraat 4 2612 HR Delft T 06-40078065 info@idee-architecten.nl www.idee-architecten.nl

Van Roosmalen Van Gessel architecten e.p. Schutterstraat 11 2611 MX Delft T 015-2122028 roosmalengessel@ziggo.nl www.roosmalengessel.nl

Kalque Hooikade 13 2627 AB Delft T 06-23243756 info@kalque.nl www.kalque.nl

Station-D Architects Korte Geer 11 2611 CA Delft T 06-41081212 info@station-d.nl www.station-d.nl

Kloet & Van de Merwe Architekten Oude Delft 231 2611 HD Delft T 015-2136309 info@kloet.nl www.kloet.nl

Steenhuis Bukman Architecten b.v. Bagijnestraat 46 2611 AT Delft T 015-2146668 info@steenhuisbukman.nl www.steenhuisbukman.nl

ARCHITECTENBUREAUS BNA ZUID-HOLLAND

TIEN+ architecten Doelenstraat 40-42 2611 NT Delft T 06-24517759 meerman@ tienplusarchitecten.nl www.tienplusarchitecten.nl

Buro Bast architectuur Symonszstraat 13 2584 CW Den Haag T 06-43801048 info@burobast.nl www.burobast.nl

EH-ARCHITECTS Surinamestraat 24 2585 GJ Den Haag T 070-3462790 info@eh-architects.nl www.eh-architects.nl

MOTUS architects Joseph Ledelstraat 128 2518 KM Den Haag T 070-7620028 mail@motusarchitects.nl www.motusarchitects.nl

TĂśns architecten Hendrik Marsmanlaan 21 2624 TJ Delft T 015-2575612 info@tonsarchitecten.nl www.tonsarchitecten.nl

BLAHA Architecture & Design Columbusstraat 134 01 2561 AS Den Haag T 06-41521025 annemieke@blaha.nl www.blaha.nl

Geurst & Schulze architecten BV Kranenburgweg 136 2583 ER Den Haag T 070-3650948 info@geurst-schulze.nl www.geurst-schulze.nl

NwA architecten Noordeinde 37 2514 GC Den Haag T 070-2116694 buro@nwa-architecten.nl www.NwA-architecten.nl

ed tromp architect Litouwen 20 2613 MB Delft T 06-30176616 edtromparchitect@xs4all.nl

Ir J.P. Boelema architect BNA Van Bylandtstraat 153 2562 GB Den Haag T 070-3920944 jpb@verbeelden.nl

Urban Climate Architects Nieuwe Langendijk 32 2611 VK Delft T 06-18883596 timvermeend@ ucarchitects.com www.ucarchitects.com

Architektenkombinatie Bos Hofman BV Stille Veerkade 35 2512 BE Den Haag T 070-3636960 info@architektenkombinatie.nl www.architektenkombinatie.nl

Global Architects Stadhouderslaan 24-B 2517 HX Den Haag T 06-23565135 info@globalarchitects.nl www.globalarchitects.nl

VIT-B Rotterdamseweg 126 2628 AP Delft T 06-18539418 GR@AFFx.nl www.vit-b.nl

Braaksma & Roos Architecten bv Toussaintkade 52 2513 CL Den Haag T 070-3615363 info@braaksma-roos.nl www.braaksma-roos.nl

HAGUE architects Hongarenburg 127 2591 VK Den Haag T 070-3637467 a.goedemans@ haguearchitects.nl www.haguearchitects.nl

Jannis Cappon Architect Mauritskade 5 2514 HC Den Haag T 06-12110567 info@janniscappon.nl www.janniscappon.nl

HVE Architecten B.V. Laan van Scheltema 32 2548 AW Den Haag T 070-4169410 gves@hve-architecten.nl www.hve-architecten.nl

Architectenbureau Cladder Weth. Verheulplantsoen 14 2497 BS Den Haag T 0610667990 architectenbureau-cladder@ kpnmail.nl www. architectenbureau-Cladder.nl

Adriaan JurriĂŤns architecten Lubeckstraat 115 2517 SN Den Haag T 06-50810007 bureau@adriaanjurriens.nl www.adriaanjurriens.nl

WAM architecten Maerten Trompstraat 25 2628 RC Delft T 015-8200990 info@wam-architecten.nl www.wam-architecten.nl Ir Ton Witschge architect BNA Buitenboogerd 43 2611 WR Delft T 015-2121544 ton@tonwitschge.nl www.tonwitschge.nl DEN HAAG ARVIDE architectuur ruimte visie BNA Stadhouderslaan 9 2517 HV Den Haag T 06-55357955 info@arvide.nl www.arvide.nl Buro voor Architectuur en Advies (BAA) 3e Louise de Colignystr. 154 2595 ST Den Haag T 070-4443773 contact@b-aa.nl www.b-aa.nl

Architektenburo Otto Das Sirtemastraat 174 2513 ST Den Haag T 070-3686300 info@ottodas.nl www.ottodas.nl DGJ Architects & Landscapes Prins Hendrikstraat 126 2518 HX Den Haag T 070-8919484 jauslin@dgj.eu www.dgj.nl

ARCHITECTENBUREAUS BNA ZUID-HOLLAND

GS architecten BNA Dwarskade 42 2498 ZB Den Haag T 015-3101243 info@gsarchitecten.nl www.gsarchitecten.nl

Bureau Kroner Spijkermakersstraat 101 2512 ET Den Haag T 070-3020735 info@bureaukroner.nl www.bureaukroner.nl Studio Kustlijn Architecten laan van meerdervoort 55 2517 AG Den Haag T 070-7113267 info@studiokustlijn.nl www.studiokustlijn.nl Mauroparravicini BV Stadhouderslaan 9 unit 40 2517 HV Den Haag T 070-8919123 post.mpa@gmail.com www.mauroparravicini.eu

OneLab Wim Kanplein 23 2548 ZX Den Haag T 06-24204605 info@onelab.nl www.studiohecht.nl Pier Architecten Leuvensestraat 27 a 2587 GB Den Haag T 06-54368060 info@pier-architecten.nl www.pier-architecten.nl Prent-Landman Architecten b.v. Dr. Lelykade 16 b 2583 CM Den Haag T 070-3504450 architecten@prent-landman.nl www.prent-landman.nl Architectenbureau ir. Peter van de Putte v/d Duijnstraat 63 B 2515 NG Den Haag T 070-3050504 arch.petervandeputte@ hetnet.nl www.petervandeputte.nl Atelier Rietmeijer Architecten Wolterbeekstraat 58 2515 MV Den Haag T 06-41931400 info@ararch.nl www.ararch.nl STUDIOSCHAEFFER B.V. Pegagusstraat 7 2516 AR Den Haag T 070-3222757 info@studioschaeffer.nl www.studioschaeffer.nl Schippers Architecten BNA b.v. Javastraat 76 2585 AS Den Haag T 070-3505751 schippers@schippers-bna.nl www.schippers-bna.nl

289

Splinter Architecten b.v. Sweelinckplein 75 2517 GL Den Haag T 070-3647910 info@splinterarchitecten.nl www.splinterarchitecten.nl

WK Architecten Zwaardstraat 16 2584 TX Den Haag T 070-3507307 info@wkarchitecten.nl www.wkarchitecten.nl

Stoetzer Renovatie en Architectuur Kamillestraat 6 2565 RB Den Haag T 06-41559940 info@ernastoetzer.nl www.ernastoetzer.nl

Vera Yanovshtchinsky Architecten b.v. Kranenburgweg 134 2583 ER Den Haag T 070-3588391 info@vya.nl www.vya.nl

Stolp & Haije * architekten BNA Billitonstraat 15 2585 TX Den Haag T 070-5177899 marleen8@xs4all.nl

Your Architect Rijswijkseweg 457 2516 HL Den Haag T 06-41763108 pepijn@yourarchitect.me www.yourarchitect.me

TenW architecten en adviseurs De Ruijterstraat 36 2518 AS Den Haag T 070-3632952 mail@tenw.nl www.tenw.nl

STUDIO ZMP Architecten Theresiastraat 26 a 2593 AP Den Haag T 070-3453596 gwen.maclainepont.zmp@ kpnmail.nl

TVDH architecten Mauritskade 5 2514 HC Den Haag T 070-4452300 info@tvdh.nl www.tvdh.nl

DIRKSLAND

Vis Restauratie Architecten Nobelstraat 1 e 2513 BC Den Haag T 070-3615722 info@visarchitecten.nl www.visarchitecten.nl Warries architect Zuidlarenstraat 57/1.08 2545 VP Den Haag T 070-3263333 info@warries.nl www.warries.nl DE WERFF architectuur Saturnusstraat 60 2516 AH Den Haag T 070-3831207 h.m.vanderwerff@dewerff.nl www.dewerff.nl VANWILSUMVANLOON architectuur & stedenbouw Hoge Nieuwstraat 27 2514 EK Den Haag T 070-3465144 info@vanwilsumvanloon.nl www.vanwilsumvanloon.nl

290

Casa Ratsma Geldersedijk 22 a 3247 KD Dirksland T 0187-603918 info@casaratsma.nl www.casaratsma.nl Ruimte voor Leven Akkerleeven 12 3247 GC Dirksland T 06-50606842 info@ruimtevoorleven.nl www.ruimtevoorleven.nl DORDRECHT Abrahamse De Kock Architecten BNA Veersteiger 2 3311 AS Dordrecht T 078-6134645 info@adk-architecten.nl www.adk-architecten.nl AK architectuur Van Doesburg-erf 195 3315 RG Dordrecht T 078-6454533 info@akarchitectuur.nl www.akarchitectuur.nl EGM architecten Wilgenbos 20 3311 JX Dordrecht T 078-6330660 egmarchitecten@egm.nl www.egm.nl

Groeneweg Van der Meijden Architecten Wijnstraat 112 3311 BX Dordrecht T 078-6141522 h.j.groeneweg@ groenewegvdmeijden.nl www.groenewegvdmeijden.nl Lugten Malschaert Architecten Buiten Walevest 2 3311 AD Dordrecht T 078-6393535 info@lmarchitecten.nl www.lmarchitecten.nl Kees Rouw [Architectuur & Onderzoek] Gevaertsweg 8 3311 DA Dordrecht T 078-6149661 keesrouw@keesrouw.nl www.keesrouw.nl Stijl Architectuur B.V. BNA Voorstraat 48 3311 ER Dordrecht T 078-6489607 info@stijlarchitectuur.nl www.stijlarchitectuur.nl

Katrien Koppers Architectuur Keizerstraat 19 4201 XM Gorinchem T 06-12061259 info@koppersarchitectuur.nl www.koppersarchitectuur.nl Architecten Loor en Verkuil, bureau voor architectuur en bouwtechniek Molenstraat 51 4201 CW Gorinchem T 0183-632058 info@loor-verkuil.nl www.loor-verkuil.nl Maurice Architekten b.v. Kalkhaven 36 4201 BB Gorinchem T 0183-631674 info@maurice-architekten.nl www.maurice-architekten.nl Marcel de Ruiter, architect Keizerstraat 45 4201 XN Gorinchem T 0183-689909 info@marcelderuiter.nl www.marcelderuiter.nl GOUDA

GEERVLIET Wim Kitselar Architekt AvBBNA Buro voor bouwkunde & architektuur b.v. Oude Singel 10 3211 BA Geervliet T 0181-662088 info@kitselar.nl www.kitselar.nl Han de Kluijver Architekt BNA Landpoortstraat 1 3211 AT Geervliet T 0181-664337 h.dekluijver@planet.nl GORINCHEM IDeA architecten Gorinchem Krabsteeg 13 4201 ES Gorinchem T 06-14333435 gorinchem@ideaarchitecten.nl www.idea-nl.nl KDE architecten Zusterstraat 31 4201 EK Gorinchem T 0183-682838 bureau@kdea.nl www.kdea.nl

Architectenbureau Hans Haverkamp BNA Vest 264-B 2801 TZ Gouda T 0182-521854 info@hanshaverkamp.nl www.hanshaverkamp.nl Venster Architekten b.v. Hanzeweg 15 d 2803 MC Gouda T 0182-372983 info@vensterarchitekten.nl www.vensterarchitekten.nl GROOT-AMMERS ABKEN architecten bv Kerkstraat 22 2964 BV Groot-Ammers T 030-6038584 info@abken-architecten.nl www.abken-architecten.nl Architektenburo Bikker BV Kerkstraat 22 2964 BV Groot-Ammers T 0184-661238 info@bikkerbv.nl www.bikkerbv.nl

ARCHITECTENBUREAUS BNA ZUID-HOLLAND

HARDINXVELD-GIESSENDAM Architectenbureau Van Hunnik, Lambrechts en Overduin - Architecten AVB-BNA Transportweg 48 3371 MB Hardinxveld-Giessendam T 010-4113752 architecten@vhlo.nl www.vhlo.nl LEIDEN Archetype architectuur & interieur De Sitterlaan 19 2313 TJ Leiden T 06-41361776 info@archetype.nl www.archetype.nl

Peter Veldmans Architectuur Nieuwe Koningstraat 251 2316 ER Leiden T 071-3613554 info@peterveldmans.nl www.peterveldmans.nl Volpi Urbane BV Telderskade 23 2321 TR Leiden T 06-22978115 hello@volpiurbane.com www.volpiurbane.com VVKH architecten B.V. Noordeinde 2 E 2311 CD Leiden T 071-5149957 info@vvkh.nl www.vvkh.nl LEIDERDORP

VAN DAALEN ARCHITECTUUR BNA Kokkelbank 33 2317 MB Leiden T 071-5280956 info@vandaalenarchitectuur.nl www. vandaalenarchitectuur.com

Architectenbureau Gerrit van der Vijver Kamperfoeliezoom 1 2353 RR Leiderdorp T 071-5894507 info@vijverarch.nl www.vijverarch.nl

Enderman de Kat architecten Hogewoerd 149 2311 HK Leiden T 070-7200970 bureau@edkarchitecten.nl www.edkarchitecten.nl

LEIDSCHENDAM

Froscen Architecten Haagweg 4 G9 2311 AA Leiden T 071-5725328 info@froscen.com www.froscen.com Architectenbureau Wim Hofman Herensteeg 21 A 2311 SH Leiden T 071-5149364 wimhof@inter.nl.net www.wimhofman.com OASA architecten Frambozenweg 117 2321 KA Leiden T 071-5730549 info@oasaarchitecten.nl www.oasaarchitecten.nl RAAK Architecten Geregracht 7 2311 PA Leiden T 06-29020527 info@raakarchitecten.nl www.raakarchitecten.nl

Architektenburo J.J. van Vliet b.v. Delftsekade 31 2266 AJ Leidschendam T 070-3271600 info@archipakhuis.nl www.archipakhuis.nl LISSE STOL architecten bv Meer en Duin 5 2163 HA Lisse T 0252-216962 info@stolarchitecten.nl www.stolarchitecten.nl MAASSLUIS VAN DER LEUR VERMEER Architecten BNA Pelmolen 29 3146 CS Maassluis T 0174-629941 lva@lva.nl www.lva.nl

ARCHITECTENBUREAUS BNA ZUID-HOLLAND

MIDDELHARNIS Architectenbureau Born BNA Doetinchemsestraat 3 3241 AA Middelharnis T 0187-482466 agm.born@bornarchitecten.nl www.bornarchitecten.nl Studio Architecture Voorstraat 36 3241 EG Middelharnis T 0187-470715 info@studioarchitecture.nl www.studioarchitecture.nl MOORDRECHT Ons architecten Ambachtweg 12 2841 LZ Moordrecht T 010-4110688 info@onsarchitecten.nl www.onsarchitecten.nl NAALDWIJK HET architectenbureau Verspycklaan 72 a 2671 CS Naaldwijk T 0174-622102 het@hetarchitecten.nl www.hetarchitecten.nl NIEUWKOOP Marco Bruijnes Architectenbureau Zuideinde 93 2421 AC Nieuwkoop T 0172-575630 marco@marcobruijnes.nl www.marcobruijnes.nl

Architectenbureau Van Manen BV Atjehweg 9 2202 AM Noordwijk ZH T 071-3617200 j.meyer@van-manen.net www.van-manen.net NUMANSDORP Bogaerds B.V. architecten en ingenieurs BNA-BNI Rijksstraatweg 82 3281 LW Numansdorp T 0186-651144 bogaerds@bogaerds.nl www.bogaerds.nl OEGSTGEEST Vos | Hoffer | vdHaar architecten Oude Vaartweg 1 A 2343 JD Oegstgeest T 071-5170560 info@vhha.nu www.vhha.nu Reinier Witteveen Architect BNA Begonialaan 11 2343 XM Oegstgeest T 071-5190630 info@witteveenarchitect.nl www.witteveenarchitect.com OUD BEIJERLAND RoosRos Architecten L.J. Costerstraat 2 3261 LH Oud Beijerland T 0186-691580 info@roosros.nl www.roosros.nl

NOORDWIJK ZH INENI Architectuur Goohorstlaan 21 2203 BB Noordwijk ZH T 071-3612681 info@inar.nl www.inar.nl KVDK I Korbee van der Kroft Architecten BNA Nieuwe Zeeweg 66 2202 HB Noordwijk ZH T 071-3620700 info@KVDKarchitecten.nl www.KVDKarchitecten.nl

OUD-ALBLAS Bongers Architecten bv Dorpsstraat 48 2969 AD Oud-Alblas T 0184-692171 info@bongersarchitecten.nl www.bongersarchitecten.nl OUDE WETERING Actually Design Zuidschans 23 2377 AM Oude Wetering T 071-3311680 sholeh@actuallydesign.nl www.actuallydesign.nl

291

PIJNACKER ARTEKO 90 architecten BNA Vlielandseweg 24 A 2641 KC Pijnacker T 015-3610123 info@arteko90architecten.nl www.arteko90architecten.nl Architectenburo VB3 Boezemweg 23 G 2641 KG Pijnacker T 015-7111064 info@vb3.nl www.vb3.nl REEUWIJK ir. Gerard Rijnsdorp Architect Vlietdijk 14 2811 NB Reeuwijk T 0182-510907 gerard@rijnsdorp.nl www.rijnsdorp.nl RIJSWIJK ZH R4a- Room for architecture BV Geestbrugkade 33 2281 CX Rijswijk ZH T 015-2124442 info@R4a.nl www.R4a.nl Architektenburo Vedder Partners BNA Tollensstraat 8 2282 BM Rijswijk ZH T 070-3077445 info@vedderpartners.nl www.vedderpartners.nl ROELOFARENDSVEEN VRP architecten ingenieurs Stationsstraat 2 2371 SH Roelofarendsveen T 071-3319003 w.joosten@vrparchitecten.nl www.vrparchitecten.nl

ABACUS Architecten BV Van Nelleweg 3310 3044 BC Rotterdam T 010-7502888 info@abacus-architecten.nl www.abacus-architecten.nl

Broekbakema Van Nelleweg 1 3044 BC Rotterdam T 010-4134780 info@broekbakema.nl www.broekbakema.nl

E & F Architecten BV Hongkongstraat 72 3047 BS Rotterdam T 010-4627878 info@efarchitecten.nl www.efarchitecten.nl

De ArchitectuurFabriek BV ’s-Gravendijkwal 22 3014 EB Rotterdam T 010-2412149 info@afabriek.nl www.afabriek.nl

BYTR Aleidisstraat 3-B 3021 SB Rotterdam T 010-4777580 mail@bytr.nl www.bytr.nl

Ector Hoogstad Architecten Laanslootseweg 1 3028 HT Rotterdam T 010-4402121 info@ectorhoogstad.com www.ectorhoogstad.com

ArchitectuurRuiter ’s-Gravendijkwal 17 3021 EA Rotterdam T 010-4765729 info@architectuurruiter.nl www.architectuurruiter.nl

Cardo Architecten Van Nelleweg 1310 3044 BC Rotterdam T 010 7503420 bart@cardoarchitecten.nl www.cardo-bv.nl

Bureau van Eig Beatrijsstraat 33 a 3021 RB Rotterdam T 06-24528528 info@bureauvaneig.nl www.bureauvaneig.nl

Arconiko architecten Stationsplein 45 3013 AK Rotterdam T 010-2850095 info@arconiko.com www.arconiko.com

CONIX RDBM Architects B.V. Weena 695 B7.044 3013 AM Rotterdam T 010-2132663 info@conixrdbm.com www.conixrdbm.com

FOAM architecten Provenierssingel 66 b 3033 EN Rotterdam T 085-2100824 info@foamarchitecten.nl www.foamarchitecten.nl

BERNS architectuur Eendrachtsweg 67 3012 LG Rotterdam T 06-41314045 camiel@bernsarchitectuur.nl www.bernsarchitectuur.nl

ConsortArchitects bv Prins Hendrikkade 18 3071 KB Rotterdam T 010-4117814 info@consortarchitects.com www.consortarchitects.com

Frijters’ architecten B.V. Goudsesingel 8 c 3011 KA Rotterdam T 010-4142657 info@frijtersarchitecten.nl www.frijtersarchitecten.nl

BIAS Architecten Maaskade 127 3071 NK Rotterdam T 010-2800136 maaskade@biasarch.nl www.biasarch.nl

derksen|windt architecten Abraham Kuyperlaan 102 a 3038 PP Rotterdam T 06-42586644 mail@derksenwindt.nl www. derksenwindtarchitecten.nl

gideonpeele Willem Buytewechstraat 45 3024 BK Rotterdam T 06-28233398 mail@gideonpeele.nl www.gideonpeele.nl

Bijvoet Architectuur & Stadsontwerp Mathenesserdijk 414-E 3026 GV Rotterdam T 010-2440403 bijvoet@bijvoetarchitectuur.nl www.bijvoetarchitectuur.nl

ROTTERDAM

Roel Bosch architecten bv Maaskade 106 3071 NH Rotterdam T 06-52199983 architecten@roelbosch.nl www.roelbosch.nl

01-10 Architecten bv Schiedamsedijk 43 3011 ED Rotterdam T 010-2131818 info@eentien.nl www.eentien.nl

Frans Brakkee Architect Dreessingel 28 3066 TM Rotterdam T 06-55377754 info@fransbrakkee.nl www.fransbrakkee.nl

A1-ontwerpgroep architecten Willem Hioolenstraat 5 3065 LE Rotterdam T 010-4523552 info@a1-ontwerpgroep.nl www.a1-ontwerpgroep.nl

BRINK architectuur & stedenbouw BV Blekerstraat 10 3011 CH Rotterdam T 010-4762425 info@atelierbrink.nl www.atelierbrink.nl

292

Architectenbureau DEVRIES Mathenesserlaan 336 3021 HZ Rotterdam T 010-4773707 vries.arch@planet.nl www.marcodevries.nl Rempt van der Donk, architectenbureau BNA b.v. Van Nelleweg 1 3044 BC Rotterdam T 010-4126782 rempt@remptvanderdonk.nl www.remptvanderdonk.nl Dreesmann Architectuur Coolhaven 56 D 3024 AE Rotterdam T 06-41245899 wp@dreesmann-architectuur.nl www. dreesmann-architectuur.nl

Steven van der Goes architecten Voorhaven 30 a 3024 RN Rotterdam T 06-10465020 info@vandergoes.net www.vandergoes.net Gremmen Architectuur Mathenesserweg 25 A 3027 HD Rotterdam T 010-2133271 info@gremmen.nl www.gremmen.nl Royal Haskoning DHV George Hintzenweg 85 3068 AX Rotterdam T 010-4433666 info@rhdhv.com www.royalhaskoning.com HDK-Architecten bna bni bnsp Rotterdam Strevelsweg 700/209 3083 AS Rotterdam T 010-4805653 info@hdk-architecten.nl www.hdk-architecten.nl

ARCHITECTENBUREAUS BNA ZUID-HOLLAND

HERSBACH-ARCHITECTEN mathenesserdijk 416 a 3026 GV Rotterdam T 010-7503210 info@hersbacharchitecten.nl www.hersbacharchitecten.nl HSR Consultancy bv Gedempte Zalmhaven 727 3011 BT Rotterdam T 06-14274589 h.spek@hsrconsultancy.nl www.hsrconsultancy.nl Buro ID architecten BNA Kruipbrem 20 3068 TH Rotterdam T 010-4229919 info@buroid.nl www.buroid.nl iLINQ B.V. Schoonheide 8 3069 KN Rotterdam T 06-45180960 info@ilinq.eu www.ilinq.eu Inbo Wilhelminakade 308 3072 AR Rotterdam T 010-4961900 rotterdam@inbo.com www.inbo.com/rotterdam Jade architecten Goudse Singel 192 3011 KD Rotterdam T 06-52322850 info@jadearchitecten.nl www.jadearchitecten.nl JagerJanssen architecten BNA Vijverhofstraat 90 3032 SN Rotterdam T 010-7507959 info@jagerjanssen.nl www.jagerjanssen.nl de Jong Gortemaker Algra architecten en ingenieurs Wilhelminakade 310 3072 AR Rotterdam T 010-2973030 info@djga.nl www.djga.nl Wessel de Jonge Architecten BNA BV Van Nelleweg 2330 3044 BC Rotterdam T 010-4259986 info@wesseldejonge.nl www.wesseldejonge.nl

Architectenbureau Juinen AvB - BNA Mia van Yperenplein 247 3065 JK Rotterdam T 010-2024698 info@juinen.eu www.juinen.eu Juli ontwerp en advies Westerkade 22 3016 CM Rotterdam T 010-2410019 bureau@ juliontwerpenadvies.nl www.juliontwerpenadvies.nl KAW architecten en adviseurs 2 B.V. Pelgrimsstraat 1 3029 BH Rotterdam T 088-5290000 info@kaw.nl www.kaw.nl KCAP Architects&Planners Piekstraat 27 3071 EL Rotterdam T 010-7890300 rotterdam@kcap.eu www.kcap.eu Kesp Architectuur Rodenrijselaan 21 b 3037 XB Rotterdam T 06-16494468 karen@kesp-architectuur.nl www.kesp-architectuur.nl Kolpa Architekten b.v. Strevelsweg 700/406 3083 AS Rotterdam T 010-4817144 info@kolpa-architecten.nl www.kolpa-architekten.nl Kraaijvanger B.V. Kruisplein 476 ,1e verdieping 3012 CC Rotterdam T 010-4989292 lisamartin@kraaijvanger.nl www.kraaijvanger.nl KuiperCompagnons B.V. Van Nelleweg 3042 3044 BC Rotterdam T 010-4330099 kuiper@kuiper.nl www.kuiper.nl KVB Architectenbureau Passerelstraat 18 D 3023 ZC Rotterdam T 06-25255596 info@kvbarchitecten.nl www.kvbarchitecten.nl

ARCHITECTENBUREAUS BNA ZUID-HOLLAND

LEX-Architecten BNA Industrieweg 61 3044 AS Rotterdam T 010-4371248 info@lex-architecten.nl www.lex-architecten.nl MAAT ARCHITECTEN BNA Strevelsweg 700/212 3083 AS Rotterdam T 010-2934880 info@maatarchitecten.nl www.maatarchitecten.nl Marge Architecten b.v. ‘s-Gravendijkwal 39 3021 EC Rotterdam T 010-2440242 info@marge-architecten.nl www.marge-architecten.nl MAS architectuur bv Goudsesingel 10 3011 KA Rotterdam T 010-4136856 rotterdam@masarchitectuur.nl www.masarchitectuur.nl Mei architects and planners Schiehavenkade 202 3024 EZ Rotterdam T 010-4252222 info@mei-arch.eu www.mei-arch.eu Moen & Van Oosten Architekten Westerkade 2 3016 CL Rotterdam T 010-4366688 info@moenvanoosten.nl www.moenvanoosten.nl Molenaar & Co architecten Crooswijksesingel 50 E 3034 CJ Rotterdam T 010-2019100 info@molenaarenco.nl www.molenaarenco.nl Mosaiek architecten Rotterdam Claes de Vrieselaan 51 b 3021 JC Rotterdam T 06-47766936 carloes@mosaiek.eu www.mosaiek.nl MVRDV bv Dunantstraat 10 3024 BC Rotterdam T 010-4772860 office@mvrdv.com www.mvrdv.com BURO NICO Beekweg 173 3045 PA Rotterdam T 010-2181450 info@buronico.nl www.buronico.nl

Siebold Nijenhuis Architect Crooswijksesingel 50 J 3034 CJ Rotterdam T 010-4771145 info@ sieboldnijenhuisarchitect.nl www. sieboldnijenhuisarchitect.nl De Nijl Architecten B.V. Sint Jobsweg 30 3024 EJ Rotterdam T 010-2829930 mail@denijl.nl www.denijl.nl No Label Schiekade 189 studio 207 3013 BR Rotterdam T 010-2827240 info@no-label.info www.no-label.info ONSIA architectuur L. Pincoffsweg 380 3071 AS Rotterdam T 010-4848886 info@onsia.nl www.onsia.nl Personal Architecture Graaf Florisstraat 62-A 3021 CJ Rotterdam T 010-8865093 info@personal-architecture.nl www.personal-architecture.nl Port-Said Design & Architecture b.v. Hooidrift 108 3023 KV Rotterdam T 010-2140972 cock@port-said.nl Putter Partners Architecten Crooswijksesingel 50 H 3034 CJ Rotterdam T 010-4132577 postmaster@putterpartners.nl www.putterpartners.nl Rijnvos Voorwinde B.V. Kralingse Plaslaan 19 3062 DA Rotterdam T 010-4047840 w.voorwinde@ rijnvosvoorwinde.nl www.rijnvosvoorwinde.nl Ruoff Architecten Overschieseweg 35 D1 3044 EE Rotterdam T 010-4119520 post@ruoffarchitecten.nl www.ruoffarchitecten.nl

293

Schouten Architecten Coolhaven 148 a 3024 AL Rotterdam T 06-41284689 info@schoutenarchitecten.nl www.schoutenarchitecten.nl Spring architecten Prins Hendrikkade 18 3071 KB Rotterdam T 010-4132790 info@spring-architecten.nl www.spring-architecten.nl STEGERWALD DESIGNS Stadhoudersweg 8 d 3039 CB Rotterdam T 010-4657977 info@stegerwald.eu www.stegerwald.eu Studio Go Voorschoterlaan 51 3062 KH Rotterdam T 06-41216658 info@studiogoarchitectuur.nl www.studiogoarchitectuur.nl Studio LS Van Aersenlaan 19 3039 KB Rotterdam T 06-24505151 ls@studiols.eu www.studiols.eu Studio Stylo Scheepmakershaven 64 3011 VD Rotterdam T 06-11177912 erika@studiostylo.nl www.studiostylo.com studioJBA Jan Porcellisstraat 11 b 3021 TN Rotterdam T 06-17678720 info@studiojba.nl http://www.studiojba.nl Studiozwart Mathenesserdijk 418 E 3026 GV Rotterdam T 010-7142971 info@studiozwart.nl www.studiozwart.nl TERRENA architecten Straatweg 96 B 3051 BL Rotterdam T 010-4227222 info@terrena-architecten.nl www.terrena-architecten.nl Maaike Thijssen Ontwerp en Kunst Van der Duijn van Maasdamweg 424 3045 PE Rotterdam T 010-4375269 tmaaike@gmail.com www.maaikethijssen.nl

294

Wessel van Geffen architecten Baan 74 3011 CD Rotterdam T 0492-330647 info@wvgarch.nl www. WesselvanGeffenArchitecten.nl Willers Architectuur Stadhuisplein 13 U01 3012 AR Rotterdam T 010 2235321 info@willersarchitectuur.nl www.willersarchitectuur.nl Ir. H. Wilton & Partners b.v. Burg Le Fevre de Montignylaan 208 3055 NJ Rotterdam T 06-54773290 wiltonhw@xs4all.nl wUrck architectuur stedenbouw landschap B.V. Sluisjesdijk 46 3087 AH Rotterdam T 010-4290709 info@wurck.nl www.wurck.nl De Zwarte Hond Aert van Nesstraat 45 3012 CA Rotterdam T 010-2409030 info@dezwartehond.nl www.dezwartehond.nl SCHIEDAM roordaendb Prof. K. Onneslaan 175 B 3112 VH Schiedam T 010-7079031 office@roordaendb.nl www.roordaendb.nl SCHIPLUIDEN Studio D11 Burg van Gentsingel 15 2636 BR Schipluiden T 06-14380389 info@d11.nl www.d11.nl SCHOONHOVEN architektenbureau ir ROKUS VISSER bv Doelenstraat 1 2871 CW Schoonhoven T 0182-604327 info@rokusvisser.nl www.rokusvisser.nl

SLIEDRECHT

VOORBURG

Architectenbureau Symbiose Pergolesilaan 37 3363 KC Sliedrecht T 0184-634387 RvanderGiessen@ ArchitectenbureauSymbiose.nl www. architectenbureausymbiose.nl

burovos Soomerlustplein 11 2275 XM Voorburg T 06 41855582 casper@burovos.nl www.burovos.nl

SPIJK GEM LINGEWAAL Alexandra Dietzsch Architectuur Zuiderlingedijk 77 4211 BA Spijk gem Lingewaal T 0183-563515 info@alexandra dietzscharchitectuur.nl www.alexandra dietzscharchitectuur.nl

Marc Font Freide Architectuur Park de Elsberg 22 2272 DA Voorburg T 070-3872350 info@marcfontfreide.nl www.marcfontfreide.nl Inter A 70 v/d Wateringelaan 161 2274 CE Voorburg T 070-3479277 gawoele@interA70.nl www.interA70.nl Architect&bureau Ernst Manger Herenstraat 27 2274 CA Voorburg T 070-4157299 info@manger.nl www.manger.nl

SPIJKENISSE office ban Sperwerhoek 44 3201 SK Spijkenisse T 06-29115938 igor@officeban.eu www.officeban.eu STREEFKERK Architectenbureau ir Arie Gelderblom BNA Dorpsstraat 49 2959 AH Streefkerk T 0184-692004 info@gelderblomarchitecten.nl VLAARDINGEN Houdijk Architecten B.V. Oosthavenkade 51 3134 NX Vlaardingen T 010-4600682 info@houdijkarchitecten.nl www.houdijkarchitecten.nl DeVilder&Zonneveld Architecten B.V. Churchillsingel 420 3137 XB Vlaardingen T 010-4752722 info@devilderzonneveld.nl www.devilderzonneveld.nl

rphs+ Herenstraat 2 2271 CG Voorburg T 070-3871810 archi@rphs.nl www.rphs.nl WADDINXVEEN architectenbureau drost bna Middelburgseweg 1 a 2741 LB Waddinxveen T 06-30046684 studio@drost.info www.drost.info Topos Architecten Middelburgseweg 1 a 2741 LB Waddinxveen T 0182-394344 info@toposarchitecten.nl www.toposarchitecten.nl WASSENAAR Durieux Hoek Architecten Schoolstraat 27 2242 KE Wassenaar T 070-5119202 info@durieuxhoek.nl www.durieuxhoek.nl

ARCHITECTENBUREAUS BNA ZUID-HOLLAND

LK architekten Molenstraat 28 2242 HT Wassenaar T 070-5116264 info@leokroonarchitect.nl www.lkarchitekten.nl Stolp & Haije * architekten BNA Corn. de Wittstraat 18 2242 LW Wassenaar T 070-5177899 listolp@xs4all.nl www.stolpenhaije.nl

ZWIJNDRECHT architektenburo nico de gooijer bna Rotterdamseweg 204 3332 AN Zwijndrecht T 078-6194684 bureau@nicodegooijer.com www.nicodegooijer.com

Architectenbureau Anna Zinkweg BV Korenlaan 4 2242 HN Wassenaar T 070-5119010 mail@zinkweg.nl www.zinkweg.nl ZOETERMEER A place Van Leeuwenhoeklaan 263 2713 RA Zoetermeer T 06-21503800 info@aplace.nl www.aplace.nl Meijer & van Eerden Architectenbureau B.V. Signaalrood 1 2718 SH Zoetermeer T 079-3165710 info@meijervaneerden.nl www.meijervaneerden.nl ZOETERWOUDE Schildwacht Architecten Rijnstraat 37 2382 BH Zoeterwoude T 06-53763010 info@ schildwachtarchitecten.nl www. schildwachtarchitecten.nl ZUTPHEN Veldhoven Architecten Vliegendijk 16 7205 CJ Zutphen T 06-24869252 info@veldhovenarchitecten.nl www.veldhovenarchitecten.nl

ARCHITECTENBUREAUS BNA ZUID-HOLLAND

295

GEVELDECORATIE & RENOVATIE

De kwaliteit van zelfklevende folies heeft de afgelopen jaren een enorme vlucht genomen. Blomsma Print & Sign maakt gebruik van die sterk verbeterde eigenschappen en realiseert de meest uiteenlopende gevelprojecten. Dat gaat van gevelreclame en raamfolies met een decoratieve functie tot aan kunstzinnige geveluitingen. Zelf voor gevelrenovatie waarbij verkleurde of verwaarloosde gevels van een tweede huid worden voorzien en weer stralen als nieuw. 296

Naast de toepassingen met folies verzorgt Blomsma Print & Sign ook de “reguliere” gevelsigning in de vorm van lichtreclames, gevelbelettering en gevelborden. Folie is het nieuwe spuiten, begint Marten Havenaar van Blomsma Print & Sign. “We worden steeds meer gevraagd om bestaande gevels te renoveren met een folie. Kozijnen die verweerd zijn of omgekleurd moeten worden, kunnen prima met een folie worden beplakt.

Ook is het mogelijk complete façades te bestickeren. Zo hebben we onlangs een verweerr de grijze gevel getransformeerd naar een donkerblauwe kleur. De kwaliteit van hoogwaardige folies staat op het niveau van spuiten. Groot voordeel van een folie is dat het op locatie makkelijk en snel is aan te brengen. Een folie aanbrengen is dus kostentechnisch aantrekkelijker en is tegelijk ook een conserveringsmiddel; de gevel is beschermd tegen weerr sinvloeden. Bovendien zijn de meeste folies tegenwoordig ook na een langere periode relatief eenvoudig te verwijderen, zonder lijmresten achter te laten.” Specialistische materie Blomsma werkt daarvoor met producten van 3M, zoals DINOC en Fasara folies. “We zijn een van de weinige bedrijven in Nederland met een 3M Select Platinum Provider status. Onze medewerkers volgen speciale trainingen om 3M materialen te verwerken. We worden vaak samen met 3M door architecten al in een vroeg stadium bij een

project betrokken om mee te denken over een bepaalde geveluiting. Als een nieuw pand wordt KIFSY[H [SVHIR WTIGM½IOI IMsen over geveluitingen al op de tekentafel vastgelegd. Denk aan de gewenste lichtdoorlatendheid, een bepaalde dekkingsgraad, folies met een isolerende- of warmtewerende functie, et cetera. Wij staan de architect dan bij met advies. Ook worden we regelmatig ingeschakeld door aannemers die de signing in een bestek volledig bij ons neerleggen. Het is en blijft immers een specialistische materie.”

Voor

Een 3M folie kan volgens Havenaar op bijna alle ondergronden worden geplakt. Wanneer het gebruik van folie niet toereikend of toepasbaar is, dan bekijken we de mogelijkheden om op een andere manier een gevelsigning te realiseren. Denk hierbij aan het toepassen van daarvoor ontwikkelde panelen in slagvast polycarr bonaat of aluminium sandwichplaat.” Na

BLOMSMA

DÉ SPECIALIST OP HET GEBIED VAN:

GEVELDECORATIE

GEVELRENOVATIE

GEVELRECLAME

GEVELKUNST

projecten@blomsma.nl

BLOMSMA.NL/PRINTENSIGN 297

DE LEVERANCIER

MARKT VISIE EEN PARTNER IN DE TRANSFORMATIE VAN GEBOUWEN DECOMO Decomo N.V. ontwerpt en produceert prefab elementen in architectonisch beton. Het bedrijf in Moeskroen (B) verkoopt veelzijdige en innovatieve oplossingen op het gebied van gevels en buitenruimtes. “We leveren maatwerk en geen standaardproduct”, vertelt Werner Hulstaert, de accountmanager voor Nederland. De transformatie van de Thorbecketoren is daar een goed voorbeeld van. Bij dit project heeft Decomo samen met Kuijpers Uitvoering & Advies een efficiënte aanpak ontwikkeld in verband met de materialisering van de gevels en de constructie van de buitenruimtes. Hulstaert: “Het is een niet eerder vertoonde methode waarbij steigerloos de nieuwe gevelelementen en balkons van op de bestaande vloeren worden verankerd. Dit gebeurt met een door Decomo gepatenteerde stalen console die het skelet van de toren in tact laat, ” Daarnaast past Decomo nog andere bijzondere technieken en materialen toe. “Zo gebruiken we voor de gevelelementen architectonisch beton dat grotendeels uit

natuursteengranulaten bestaat”, legt Hulstaert uit. “Dit beton geven wij een nabewerking door de gevelelementen met hoge snelheid te stralen. Hiermee verdwijnt de toplaag en wordt een laagje Noors wit marmer aan het oppervlak zichtbaar. Dit geeft de buitenzijde van de toren een fraaie uitstraling.” Dat laatste geldt ook voor de buitenruimtes. Bij het bewerken daarvan heeft Decomo eveneens een vernieuwende techniek toegepast. “We hebben van de balkons de onderzijde en balustrades gebouchardeerd. Deze bewerking van het architectonisch beton zorgt ervoor dat de voeg verdwijnt en elk balkon een mooie eenheid vormt”, besluit Hulstaert.

298

Decomo N.V. Boulevard Industriel 96 7700 Moeskroen België (00)32474770831 www.decomo.be

DECOMO LEVERANCIER VAN EEN GEMENGDE PREFABGEVEL IN BAKSTEEN EN BETON Ontwerp: Jonathan Penne Architecten i.s.m. Rapp+Rapp

Een divers en omvangrijk programma van winkels, bibliotheek, zorgwoningen en kantoren werd langs het historische centrum van Sittard gebouwd. Om aansluiting met de kleinere korrel van de binnenstad te vinden is het volume in vijf gebouwen van verschillende grootte en positie onderverdeeld. Deze gebouwen,

duidelijk in 1 keer gebouwd, verschillen in hoogte en gevelindeling, kleur en materiaal. Er blijven ook duidelijke overeenkomsten. Ranke kolommen en balken van architectonisch beton komen naast metselwerk en aluminium in alle gevels voor. De gevel was van meet af aan gedacht als zelfdragende gevel. De

overeenkomsten van maat en materiaal nodigde uit tot de prefabricage van de betonnen elementen. De keuze van lichte binnendozen als binnenblad maakte echter de afdracht van windlasten lastig. Volledige prefabricatie van samengestelde elementen van metselwerk en beton maakte afsteunen op het skelet wel mogelijk. Ook logistiek en planningstechnisch had deze oplossing voordelen. Doordat de verschillende gevelmaterialen pas laat in de kist samengevoegd werden, bleef er een grote mate van afwerking- en samenstellingsvrijheid. Door slim te combineren werd enerzijds efficiĂŤnte seriematigheid en anderzijds het beeld van een stevige en coherente doorstapeling bereikt. Er zijn twee baksteenmengsels in combinatie met twee betonkleuren gebruikt voor de vijf gebouwen. Er is gekozen voor een licht uitgewassen beton om de gevarieerde granulometrie van de twee betonsoorten zichtbaar te maken en de strakke contouren van de vele balken en kolommen tot uiting te laten komen.

299

Innovatie is

ook buiten de norm nieuwe oplossingen vinden.

Schlüter®-BEKOTEC-THERM

perfecte basis voor een snel reagerende vloerverwarming met een bijzonder lage aanvoertemperatuur.

Schlüter ®-BEKOTEC-THERM. Vertrouw alleen op het origineel.

www.schlueter-systems.nl

Innovatie is

wanneer comfort reeds bij de installatie begint. NIEUW: Nu ook met wandtemperatuurregeling!

Schlüter®-DITRA-HEAT-E

eenvoudig.

Schlüter ®-DITRA-HEAT-E. Vertrouw alleen op het origineel.

300

www.schlueter-systems.nl

301

Ruys Vloeren

‘De juiste vloer op de juiste plek’ TEKST&FOTOGRAFIE RUYS VLOEREN

Oplossingen op maat. Wie op zoek is naar de perfecte bedrijfsvloer, is bij Ruys Vloeren aan het juiste adres. Het bedrijf uit Apeldoorn legt al 40 jaar lang vloeren die langdurig bijdragen aan een efficiënte bedrijfsvoering. Het assortiment bestaat uit hoogwaardige dekvloeren en aanverwante producten voor met name de voedselindustrie en de zware en logistieke industrie. Het complete productaanbod en de veertig specialisten van Ruys Vloeren zorgen voor een totaaloplossing op maat.

ADVISERENDE ROL Ruys Vloeren heeft veel ervaring in zowel renovatie als nieuwbouw. Kenmerkend voor Ruys is de aandacht voor het geven van het juiste advies. Per ruimte wordt aan de hand van tekeningen, bezoeken ter plekke en overleg met de klant en de architect gekeken welke vloer het beste in welke ruimte past. Waar moeten bijvoorbeeld in natte productieruimtes putten en goten geplaatst worden? Op welke hoogte moet dat gebeuren om een plasvrije vloer te garanderen? En waar moeten wandbeschermende maatregelen worden genomen? Aan de hand van die bevindingen wordt een plan van aanpak gemaakt. Dit plan van aanpak wordt besproken met de afdeling calculatie en uitvoering, waarna dit voor de klant wordt gevisualiseerd op tekening.

TOTAALOPLOSSINGEN Naast het gedegen advies zijn de klanten van Ruys Vloeren ook te spreken over de geboden totaaloplossingen. Zo verzorgt Ruys Vloeren niet alleen de aanleg van hoogwaardige vloeren, eventueel met ingebouwd afschot voor een gegarandeerd plasvrije vloer, maar worden er ook eventuele sloop- en freeswerkzaamheden verricht. Ook behoren rvs-putten, goten, wandbescherming en stootbanden tot het assortiment. Het team van Ruys Vloeren benadert het project alsof het hun eigen pand betreft. Vakmensen die denken in oplossingen!

302

TWEE DIVISIES

RUYS VLOEREN EN DE BEDRIJFSVLOER Ruys vloeren is de specialist op het gebied van cementgebonden en kunststofgemodificeerde cementgebonden dekvloeren. De Bedrijfsvloer is de specialist op het gebied van kunststofvloeren, met name polyurethaan en epoxy, toegepast in coating-, giet- en troffelvloeren.

Linkerpagina | Compleet Ruys-pakket in beeld: Margia Granietvloer onder afschot naar de RVS put. Wandbescherming dmv Ruys RVS stootband. Rechterpagina van links naar rechts PU gietvloer met kleurvlokken in ontvangstruimte/receptie. Ruys vloerafwerking in AGF verwerkende industrie. Chemisch en thermisch bestendige Ruys vloerafwerking. Rechts onder | Margia Stone vloerafwerking.

ZEGGEN WAT JE DOET EN DOEN WAT JE ZEGT

‘Vakmanschap, ervaring en bewezen kwaliteit’

Ruys Vloeren levert vloeren waar men de eerste decennia geen omkijken naar heeft. Dit realiseert Ruys door eerst uitgebreid naar de nieuwbouwplannen, de bouwkundige tekeningen en het toekomstige gebruik van de ruimte te kijken. Daarnaast hebben de projectleiders minimaal twintig jaar ervaring, de voormensen minimaal vijftien jaar en de vloerleggers gemiddeld dertien jaar. Kortom, klanten kunnen rekenen op een ervaren projectteam. Want ondanks de gecertificeerde materialen, de nieuwste technologieën en een modern en gekeurd machinepark, blijven vakmensen van het grootste belang voor een goed vloer.

Voor meer informatie Ruys Vloeren B.V. P. Postbus 558 | 7300 AN Apeldoorn T. +31(0) 55 533 5363 | F. +31(0) 55 533 7959 @. info@ruysvloeren.nl | W: www.ruysvloeren.nl

303

Insulation

Unidek Platinum Kameleon UNIVERSEEL TOEPASBARE THERMISCHE DAKISOLATIE

CONSTANT

98% LUCHT

BELOOPBAARHEID

www.kingspanunidek.nl

304

SANDWICHPANELEN MET DESIGN “Omdat FALK ook echt meedenkt met waar ik naar op zoek ben! Ik kom tot concepten waarvan ik tot voor kort dacht dat ze onmogelijk waren.” Als Nederlands product staat FALK midden in de samenleving. Daar wordt haar product het meeste toegepast. FALK is continu bezig met innoveren en ontwikkelen van nieuwe producten. Bij ons kunt u terecht voor een slimme oplossing. Onze adviseur legt uit: “Niet zo lang geleden sprak ik een architect. Hij was op zoek naar nieuwe mogelijkheden voor zijn projecten. Hij zocht iets unieks, iets waarmee hij zelf zijn uitstraling kon kiezen. Ik heb hem toen uitgenodigd om eens bij FALK te komen kijken. Geweldig hoe iemand volop nieuwe ideeën krijgt door met eigen ogen te zien hoe de productie van sandwichpanelen in zijn werk gaat! Ik wil graag iedereen bij ons uitnodigen om te demonstreren wat er allemaal mogelijk is met kleuren, coatings, profielen, linieringen en nog veel meer.”

Onze persoonlijke aanpak De foto van de beursstand van FALK (zie hieronder) toont hoe sandwichpanelen in verschillende vormen gebogen kunnen worden. Bij FALK krijgt iedereen een eigen verkoper toegewezen die regelmatig bij u op bezoek komt. U bespreekt samen de mogelijkheden en uw wensen en behoeften worden op papier gezet. Zo kan FALK in elke situatie een advies op maat geven.

Altijd in beweging Bij FALK gaat innovatie altijd door. Begin 2016 zijn wij gestart met de voorbereidingen voor de ISO14001-certificering. Het voordeel voor u is dat de FALK-sandwichpanelen bijdragen aan een goede score voor projecten waar het BREEAMlabel gewenst is. Daarnaast helpt FALK de aannemer met afvalscheiding, door de gebruikte EPSpallets zelf weer op te halen.

Neem voor een bezichtiging van de FALK productielijnen of voor advies vrijblijvend contact op via: Telefoon: (0318) 670 670 info@falkbouwsystemen.nl www.falkbouwsystemen.nl Neonstraat 23 | 6718 WX Ede 305

DE LEVERANCIER

MARKT VISIE BRAND, VLUCHT, INBRAAK, TOEGANKELIJKHEID, TOEGANGSCONTROLE... WEET U HET NOG? OPENING CONTROLS

ELEKTRONISCHE VERGRENDELINGEN Opening Controls is actief op het gebied van elektronisch vergrendelen; zij is importeur en leverancier van elektromechanische grendels, intelligente sluitsystemen en bijbehorende randapparatuur. De meerwaarde van Opening Controls is niet alleen de levering van juiste producten, maar vooral ook in de service en het advies bij de producten. Advies op toepassingen op het

VERANDERENDE BOUWVORM: VAN BESTEK NAAR UITGANGSPUNTEN Met name in PPS en Design & Construct zijn bestekken omgezet in harde uitgangspunten, waar het bouwteam zelf tijdens het ontwerp en uitvoering conflicterende normen moeten zien te verwerken in een functioneel ontwerp. Dit dient te gebeuren in een omgeving

waar kennis bij de opdrachtgever en aannemer weg is gevloeid, en het mandaat en budget voor de architect en adviseur beperkt zijn. Er is de neiging de risico’s zoveel mogelijk in de keten te verleggen, echter zijn de daarvoor geselecteerde marktpartijen door conflicterende eisen al snel overvraagd.

DE DEUR IS HET BEZINKPUTJE VAN CONFLICTERENDE NORMEN: SECURITY VERSUS SAFETY. snijvlak van een veelvoud van disciplines met elk hun eigen taal, normen en expertise. De verbinding tussen alle verschillende disciplines maakt dat Matthijs Houweling en Jan Willem Koot, de oprichters van Opening Controls, veelal functioneren als de menselijke interface tussen de verschillende bouwteams in een project. Elke gesprekspartner in de keten kan zo verwachtingen waar maken. 306

Een deur en het element hebben zeer veel functies te combineren: Het geheel zal vaak mooi en transparant dienen te zijn, liefst zo hoog mogelijk met slanke profielen. Het zal naast vluchtwegveilig ook wellicht brand-, kogel- en inbraak werend dienen te zijn. Dan zijn er voorschriften omtrent toegankelijkheid (ITS) en akoestiek, zal de toegang middels een security management systeem worden geregeld en zullen bedrijfshulpverlening en brandweer ook toegang

moeten krijgen. Elke eis wordt toegelicht door specialisten op dat betreffende gebied, zonder dat zij ook maar enig zicht hebben op de andere disciplines, er is sterke tunnelvisie op deze vakgebieden.

INTEGRALE VISIE: EEN MOOI ELEMENT MET JUISTE FUNCTIONELE EISEN GECERTIFICEERD. Opening Controls kijkt sterk naar alle voorkomende eisen voordat zij met voorstellen komt om integraal alle eisen te combineren. Een voorbeeld: Mede door intensieve samenwerking met opdrachtgevers, vooraanstaande elementenbouwers en toegangscontrole specialisten zijn er dankzij apparatuur van Opening Controls RC5 elementen gerealiseerd die voldoen aan een veelvoud van hierboven functionele eisen. Wij hebben dergelijke oplossingen reeds geĂŻmplementeerd in diverse projecten. Denkt u hierbij aan projecten zoals detentie, datacentra, rijksoverheidsinstellingen, (Internationale) gerechtsgebouwen, ziekenhuizen, al dan niet volgens PPS constructie.

bestaande (Mifare) kaarten is duidelijk, echter de leeskoppen kunnen in een hoge risico omgeving niet wenselijk zijn. Intelligente sleutels kennen een hogere investering, maar zijn daarentegen bij ons weer te gebruiken in combinatie met een sluitplan van mechanische cilinders .

daardoor niet ontvankelijk voor problemen veroorzaakt door updates, virussen en aanvallen van buitenaf op dergelijke programma’s.

INTELLIGENTE SLUITSYSTEMEN Niet meer weg te denken in een moderne organisatie; intelligente cilinders en deurbeslag, autonoom of te integreren in bestaande gebouwmanagementsystemen. Om direct de risico’s en kosten van eigendom te ondervangen van verloren en gekopieerde sleutels.

INNOVATIE: DE “SLIMME SLEUTEL”.

MIFARE OF MECHATRONICA: GEBRUIK VAN BESTAANDE KAARTEN OF INTELLIGENTE SLEUTELS

De slimme sleutel is voorzien van een robuust, contactloos leessysteem. Geen hinder van statische lading, vuil, vocht of slijtage. Bij het insteken van de sleutel komt direct communicatie tussen sleutel en cilinder op gang. Voor de gebruiker is de ervaring tussen deze slimme sleutel met dataoverdracht en een “gewone” sleutel identiek. Deze sleutel kan functioneren in combinatie met SKG*** kerntrekbeslag. Deze oplossing heeft ATEX kwalificaties en voldoet aan de hoogste Europese normen voor inbraak, veiligheid en gebruik.

Vroeger een keuze, nu te combineren in één systeem. Het voordeel om gebruik te kunnen maken van

DUURZAAM: LINUXSERVER ALS RUGGENGRAAT Binnen ons beheerplatform kunnen we alle vormen van intelligente sluitingen combineren voor het beste uit deze werelden. Daarnaast kunnen we via Linux servers een stabiele ICT omgeving en duurzame integratie ondersteunen. De data draait vrij van bekende besturingsprogramma’s en is

INTELLIGENTIE RONDOM OPENINGEN: OPENING CONTROLS Merkt u dat Safety en Security elkaar in de weg zitten, wilt u bedrijfsprocessen borgen, wilt u dat juist hang en sluitwerk uw installatie ondersteunen, vindt u dat het mooi, maar ook functioneel dient te zijn, zoekt u een partij die van alle markten thuis is? Schroom niet contact op te nemen.

Opening Controls B.V.® De Wetering 127 4906 CT Oosterhout NB Telefoon: 0162-461820 Fax: 0162-437285 E-mail: info@openingcontrols.nl Website: www.openingcontrols.nl 307

MARKT VISIE TRENDY WANDINRICHTING BLIJFT SUCCES BOEKEN!

DE LEVERANCIER

NMC Op de internationale vakbeurs Heimtextil in Frankfurt presenteert de onderneming in januari 2016 voor de eerste keer de nieuwe designvarianten “Square” en “Stripe”. Beide modellen werden door Michaël Bihain ontwikkeld. Hij ontwierp ook al de eerste zes aantrekkelijke panelen. De medeoprichter van de studio “BihainProd” in London behoort tot de toonaangevende Belgische designers. Met zijn ontwerpen en modellen levert hij designelementen die – trouw aan het motto “everyone is a designer” – individueel en creatief gebruikt kunnen worden.

Na de succesvolle marktintroductie van de Arstyl® Wall Panels wordt het assortiment NMC-wandpanelen in het jaar 2016 met de modellen “Square” en “Stripe” uitgebreid. De twee nieuwe, driedimensionale designvarianten worden voor de eerste keer op de internationale vakbeurs Heimtextil in Frankfurt in januari 2016 gepresenteerd. Het enthousiasme voor de Arstyl® Wall Panels, die NMC voor de eerste keer begin 2015 op de markt bracht en die al meermaals voor verscheidene Trend Awards zijn genomineerd, respectievelijk zijn onderscheiden, neemt niet af. Integendeel! De hoogwaardige driedimensionale wandpanelen hebben opdrachtgevers, binnenhuisarchitecten, interieur-inrichters en ontwerpers zo overtuigd dat de uitbreiding van het assortiment NMC-wandpanelen met andere modellen het logische gevolg is.

308

belichaming van een gevoel van welbehagen en het maakt een individuele wandinrichting in elk interieur mogelijk. Het model komt echt tot zijn recht door de kleuraccenten. Of de panelen gebruikt worden als kleine decoratieve objecten of als bekleding van een volledige wand, hun toepassingen zijn talrijk en de mogelijkheden voor een creatieve en individuele wandinrichting zijn nagenoeg onbeperkt. Ze kunnen voor wanden en plafonds worden gebruikt en creëren zo in elke ruimte een stijlvol kader.

SQUARE

STRIPE

Zachte bekleding of een verleidelijke reep chocolade: de associaties met de design-variant “Square” zijn veelvoudig. Het nieuwe paneel is de

Het nieuwe model “Stripe“ herinnert aan een houten wandbekleding, die warmte en welzijn uitsstraalt.

De rechte lijnen scheppen in elk interieur een aangenaam gevoel van ruimte. Ook dit paneel kan qua kleur individueel worden gebruikt of op verschillende manieren worden geïnstalleerd. De mogelijkheden reiken daarbij niet alleen van een horizontale tot een verticale uitvoering. Ook een hoekindeling van 45°, een visgraatmodel of een symmetrische uitvoering, die aan een opengeslagen boek herinnert, zijn mogelijk. Deze vijf installatiemogelijkheden openen bijgevolg veel afwisselende manieren voor creatieve inrichtingsoplossingen.“Stripe” werd bovendien speciaal ontworpen voor de integratie van LED-verlichting. De lichteffecten kunnen puntsgewijs of zich over de hele ruimte uitstrekkend worden gebruikt en bieden zo op gebied van wooninrichting nog een andere mogelijkheid. Op deze wijze wordt de samenwerking tussen de kleuren en de panelen bijkomend door een levendig en tegelijk fijn spel van licht en schaduw op een hoger niveau getild. Met Adefix® Plus, de door NMC zelf ontwikkelde lijm, kunnen de relatief lichte maar tegelijk robuuste panelen “Square” en “Stripe” door de vakman eenvoudig en snel worden aangebracht. Zij kunnen gemakkelijk aan elkaar worden aangesloten of indien nodig op maat worden gezaagd. Hun in de fabriek aangebrachte matwitte acrylgrondlaag garandeert een optimale hechting van de eindverflagen en aan de zijkant gefreesde kanten maken een perfecte en precies passende verwerking mogelijk. Met de fantasierijke kleurpatronen kunnen doelgericht accenten worden aangebracht en kunnen vertrekken op een heel persoonlijke manier worden ingericht. Zo bieden ook de nieuwe modellen weer een ideale basis voor designgerichte en effectvolle inrichtingsmogelijkheden. Technische informatie, handleidingen voor de verwerking en aantrekkelijke toepassingsvoorbeelden vindt u op wallpanels. arstyl.com en suggesties bij het uitgebreide assortiment van NMC op www.nmcdecoration.com.

309

Adverteerdersindex

A

E

3A Composites GmbH – pagina 130, 131 ABT bv – pagina 318 Achmea – bladwijzer ACO Afwatering – pagina 97 Acoustair – pagina 80, 81 Adamasgroep – omslag 2 , pagina 194, 195, 196 AGC Nederland Holding B.V. – pagina 210 AGROB Buchtal GmbH – pagina 248 AMI B.V. – pagina 98 Anyway Doors – pagina 119, 217 Ardex GmbH – pagina 188 Avalite – pagina 160 Axess B.V. – pagina 45

Econstruct BV – pagina 49 Aanneming Mij. J.P. van Eesteren B.V. – pagina 16 EPSprofs – pagina 28 Euroliften – pagina 162 Eurosafe Solutions B.V. – pagina 182, 183

B Bauporte Design Entrances BV – pagina 236, 237 van den Beemd BV – pagina 14, 15 Blomsma Groep – pagina 296, 297 Bonar – pagina 33 Bureau Bouwkunde – pagina 203 Buro Licht – pagina 48

C CAD Accent BV – pagina 190 Carl Stahl Benelux – pagina 59 Carlisle Construction Materials NL – pagina 11 Cembrit Benelux – pagina 212 CFS Nederland BV – pagina 161, 163 Cladding Partners BV – pagina 234, 235 Cladding Point B.V. – pagina 204, 205, 206 CURA Glass – pagina 158, 159

F Falk Bouwsystemen – pagina 305 Fetim Professional – pagina 82, 83 Flesst Valbeveiliging – pagina 316

G Vakgroep GBO – pagina 172 Glasdesign – pagina 32 Grijsen Park & Straatdesign v.o.f. – pagina 29

H Häfele Nederland – pagina 2 Halmos B.V. Adviseurs – pagina 317 Hautau – pagina 238, 239 Hermans Techniek Energie BV – pagina 97 Het Nieuwe Instituut – pagina 240 Hevo – pagina 46, 47 Hewlett Packard Nederland B.V. – pagina 192, 193 Stucadoors- en afwerkbedrijf Hoek – pagina 33 Huck Torimex B.V. – schutblad 2 achter Hunter Douglas Europe B.V. – pagina 184

I IGP Benelux B.V. – pagina 318 IHC Holland B.V. – pagina 98 INNCEMPRO® – pagina 317

D Daksafe – pagina 71 Decomo – pagina 298, 299 DS Rioolservice – pagina 319 DWDK – pagina 84, 85 Dynamic Bonding Systems – pagina 243

J Koninklijke Jongeneel Projecten B.V. – pagina 58 Joris Ide N.V. – pagina 118

K Kalwall – pagina 226 KEMPER SYSTEM GmbH & Co. KG – pagina 185 Keramia BV – pagina 100, 101 Kingspan Geisoleerde Panelen – pagina 174, 175 Klemko Techniek B.V. – pagina 314, 315

310

L

S

Lander Bouw-Keramiek B.V. – pagina 8, 9 Licotec Daklicht BV – pagina 70 Liften- en Mach.fabr. Lakeman B.V. – pagina 26, 27, 52, 96 Limeparts – pagina 49

Saint Gobain – pagina 18, 129 SALTO SYSTEMS BV – pagina 13 Saval Brandbeveiliging B.V. – pagina 138, 213 Schlüter-Systems Benelux – pagina 300 Solarlux Nederland B.V. – pagina 67 Soundless Acoustics International – pagina 201 SSAB Swedish Steel B.V. – pagina 186, 187 Stichting Bouwgarant – pagina 312 BV Bouwadviesburo Strackee – pagina 62

N N.A.G. B.V. – pagina 17 Nationale Borg – pagina 214 NIKO-NEDERLAND – omslag 3 NMC – pagina 308, 309

T O Office Cabling Systems – pagina 224, 225 Opening Controls – pagina 306, 307 Output Professional Audio, Video & Lighting – pagina 4 Ouwejan & F. de Bruijn Infra BV – pagina 31

Termokomfort Nederland B.V. – pagina 99 Tierrafino BV – schutblad 1 achter Trappenfabriek Vermeulen B.V. – pagina 30 Tremco Illbruck BV – pagina 301 Trespa International B.V. – pagina 134 Troelstra & De Vries B.V. – schutblad 1 voor

P Panelen Holland B.V. – pagina 70, 312 Pluimers Isolatie Bv – schutblad 2 voor Pluimers Isolatie Bv – pagina 170, 171 Proliad LED Lighting BV – pagina 162

R Raamdorpel B.V. – pagina 317 Refin Ceramiche – pagina 135, 136, 137 RENOLIT Belgium N.V. – pagina 118 Renson Sunprotection Screens – pagina 63, 222, 223 Reynaers bv – pagina 6, 218, 219, 220 Ridder Skins for Buildings BV – pagina 53 Rodruza B.V. – pagina 132, 133 Romijn Bouw BV – pagina 44 Roommade – pagina 12 Ruys Vloeren – pagina 302, 303

U Uittenbosch Ceramic Metals – pagina 211

V VBI Verkoop Maatschappij BV – pagina 246,247 Velux Nederland BV – pagina 114, 115, 116, 117 Theo van Velzen Bronbemaling – pagina 30 Verwol Klimaatplafonds BV – pagina 202 Viets Harskamp – pagina 160 VMRG – pagina 244, 245 VPT Versteeg Perforeertechniek B.V. – pagina 62

W Warema Nederland B.V. – pagina 173 Wédéflex Duurzame Daksystemen – pagina 10 De Wit Montage – pagina 30

Z Zuid-Nederlandse Ramenfabriek b.v. – pagina 66

311

312

Colofon

Architecten 2016/2017 is een uitgave van de Koninklijke Maatschappij tot Bevordering der Bouwkunst Ban van Nederlandse Architecten (BNA) Jollemanhof 14 Postbus 19606 1000 GP Amsterdam T 020 555 36 66 E bna@bna.nl I www.bna.nl Tekst BNA, Amsterdam Eindredactie Liselore Zoeteweij Foto omslag Luuk Kramer

Advertentie-exploitatie Elma Media B.V. Druk Elma Media B.V. Alle rechten voorbehouden. Niets in deze uitgave mag worden vermenigvuldigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch door fotokopieën, opnamen, of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de BNA. Voor informatie die onjuist of onvolledig is opgenomen aanvaardt de BNA geen aansprakelijkheid. De gegevens in deze uitgave zijn bijgewerkt tot 1 juli 2016. De BNA is niet verantwoordelijk voor fouten of omissies.. De “Marktvisie” artikelen vallen buiten de verantwoordelijkheid van de BNA.

colofon

Ontwerp Elma Media B.V.

313

DE LEVERANCIER

MARKT VISIE HOTEL SCHIPHOL RENOVEERT KAMERVERLICHTING MET LED

KLEMKO TECHNIEK BV gelijkwaardige lampen. In eerste instantie ging de gedachte uit naar PL. Tijdens diverse testen bleef de lichtbeleving met PL ondermaats. Uiteindelijk is besloten over te gaan op ledverlichting.

GEDEGEN FABRIKANT “Dat ging niet helemaal volgens plan” vertelt Van de Groep. “Wij hebben ernstige vertraging opgelopen in het renoveren van de verlichting in de hotelkamers. De toenmalige leverancier van de lichtarmaturen stopte met de productielijn van de door ons bestelde led-modules. En dat midden in ons renovatieproces”. Van de Groep heeft toen naar andere leveranciers moeten zoeken. Hij heeft te maken gehad

In de gemeente Haarlemmermeer ligt Hotel Schiphol aan de A4 ter hoogte van het Brugrestaurant. Zoals duidelijk wordt door de welbekende toekan is dit een Van der Valk vestiging. Vervanging van halogeen door ledverlichting is een integraal onderdeel van de in gang gezette renovatie om het hotel klaar te maken voor de toekomst. Voor velen staat het hotelcomplex nog steeds te boek als Van der Valk Hotel Schiphol A4. Aan de kant van het dorp Rijsenhout ligt - komende van Leiden naar Amsterdam - aan de Rijksweg A4 wat nu kortweg Hotel Schiphol heet. Aan de achterzijde van het hotel is een uitbreiding gerealiseerd met het designhotel I AM. René van de Groep, hoofd technische dienst van Hotel Schiphol, moest in het kader van renovatie de halogeenverlichting in 240 kamers vervangen door 314

met wat hij noemt ‘laagvliegers en cowboys’ met krakkemikkige aftersales. Uiteindelijk heeft hij een betrouwbare fabrikant gevonden in Klemko. “Die kan ons led leveren dat precies voldoet aan onze eisen. Daarbij kunnen wij terugvallen op doordachte adviezen gespecificeerd per type kamer. Onze gasten hebben de keuze uit standaardkamers, meerpersoonskamers, luxe kamers en suites”.

DE LICHTBELEVING VAN DE HOTELGAST Van de Groep: “We hebben verschillende types gastenkamers. Een voorbeeld zijn de luxe standaardkames met jacuzzi. In deze

Fotografie Nico Brons

bubbelbadkamer kan de gast zich volledig ontspannen. De kamer heeft comfortabele twinbedden, airco, een flatscreen tv, een kluisje en een balkon. De ruime badkamer met jacuzzi en aparte douche staat in verbinding met de slaapruimte maar wordt aan het zicht onttrokken door een wand. De Comfort Plus kamer heeft een open jacuzzi in het zicht van het twinbed. De bedgast kan dus converseren met de badgast”. Hier is speciale aandacht besteed aan de verlichting. Dat bepaalt in hoge mate de lichtbeleving van de hotelgast. In de badruimte is het van groot belang dat de weergave van bijvoorbeeld het gezicht en de huid zo natuurlijk mogelijk moet zijn. Vandaar dat er is gekozen voor de natuurlijk witte lichtkleur van 4000K. De Klemko-leds, die in de kamers zijn geïnstalleerd, zijn van het type Lupe-1 met een melkglazen rand en de Verona ronde armaturen.

VERLICHTING STRAALT LUXE UIT De suites zijn er ook in verschillende uitvoeringen. Zo is de Moulin Rouge, de Jungle, de Mexico, de Sauna, de Wellness en de Ibiza. De Top Suite is inderdaad ‘top of the bill’. In navolging op de Comfort Plus kamer staat hier ook een losstaand bubbelbad open in de heel ruime kamer. Op een vloeroppervlak van 65 m2 staat een kingsize bed. De jacuzzi is tweepersoons in een ronde uitvoering. Boven het bubbelbad is aan het plafond een ringvormige koof aangebracht. Aan de binnenzijde ervan is - uit het zicht – een liniLED® RGB-side emitter strips gemonteerd. Het licht van deze strip schijnt onder een hoek van 90˚ naar beneden. Deze verlichting verhoogt de luxueuze sfeer in de kamer tijdens het ‘bubbelen’. De kleur kan vanuit de kamerhal op afstand worden geregeld. We zijn in ieder geval erg content met de Klemko-verlichting”. www.hotelschiphol.nl www.klemko.nl

315

Luchtankers Nu voor iedereen de oplossing TEKST & FOTOGRAFIE FLESST

Sinds de mensheid zich kan heugen bestaan luchtankers al. Men bevestigde er van alles aan. Tot grote verbazing van omstanders en eindgebruikers. Vaak zijn luchtankers slecht in het nieuws omdat ze te pas en te onpas gebruikt worden. Veelal worden de luchtankers niet opgemerkt en zijn ze ongrijpbaar.

ZE WERDEN VOORAL TOEGEPAST OP LUCHTKASTELEN en de gebruikers waren dan ook niet hun leven zeker. Meer dan eens worden er nog projecten opgeleverd die te kort schieten qua veiligheid. Aan hoeveel projecten heeft u meegewerkt waar de onjuiste Luchtankers zijn toegepast? Of beter gezegd misschien helemaal geen Luchtankers toegepast? MAAR SINDS EEN AANTAL JAAR ZIJN ER ECHTE LUCHTANKERS. Hier maken steeds meer achitecten, aannemers en gebouweigenaren gebruik van om een veiliger werk omgeving op hoogte te maken. Naast de veiligheid op platte daken begint er nu ook bewustwording te komen dat men ook op hellende daken veilig moet kunnen werken. Mensen zijn hun leven weer zeker als ze met Luchtankers aan het werk zijn. De kosten van werkzaamheden gaan omlaag door het gebruik van Luchtankers. Geen hoge kosten meer voor traditionele veiligheids voorzieningen. Snel en veilig het dak op met minimale overlast voor de omgeving. Met meerdere mensen tegelijk gezekerd aan Luchtankers kan iedere klus geklaard worden.

Wilt u meer informatie, ga dan naar: T +31 (0) 571 26 8251 www.flesst.nl | info@flesst.nl

Luchtankers op de juiste manier toegepast Foto’s: Ensafe, Eurosafe, SCX Solar, Verkoelen

316

Nr. 1 in esthetische en constructieve producten

e: info@inncempro.nl | t: +31 (0)74 250 13 94

kant-en-klare raamdorpelelementen voor nieuwbouw en renovatie

halmos stelt de mens centraal

VOEGEN OP KLEUR

INSTALLATIES. BOUWFYSICA. ENERGIE. Wassenaarseweg 30 2596 CJ Den Haag

www.halmos.nl

Kijk voor een razendsnelle offerte op www.raamdorpel.nl 317

IGP-DURA®face 5807 Surface-robust powder coating system for facade and metal construction – More abrasion resistant – More scratch resistant – Easier to clean

RO

Learn more about IGP-DURA ® face 5807 at: www.igp-powder.com

BU

IGP Benelux BV NL-8013 RW Zwolle Phone +31 38 4600695 www.igp-powder.com info@igpbenelux.nl A member of the DOLD GROUP

www.abt.eu

bouwen aan ambities Iets moois willen maken. Of misschien gewoon de hoogste, de beste. En voor zo min mogelijk, zo veel mogelijk meters. Iedere opdrachtgever, iedere architect wil ‘iets’ – streeft, verlangt en vraagt. Wat hun wens ook is,

318

de ingenieurs en adviseurs van ABT zorgen voor de technische uitwerking. Al meer dan 60 jaar. Geïntegreerde oplossingen, maakbaar en vooral haalbaar – hoe groot, klein, ingewikkeld of gewoon de vraag ook is.

Grensverleggend waar nodig, maar altijd solide. Wat onmogelijk lijkt, toch mogelijk maken. Voor onze opdrachtgevers, voor onze medewerkers en voor een betere wereld. ABT bouwt aan ambities.

ES

– Optimized flow

S T S U R FA

C

Dirk Schaap Rioolservice over werk kustversterking

“Dit gaan we niet meer meemaken” Dirk Schaap Rioolservice Het negen mensen tellende bedrijf van Dirk Schaap werd in 1996 opgericht. In 2007 verhuisde het van oorsprong Rijnsburgse bedrijf naar het Katwijkse bedrijventerrein ’t Heen. Hoofdactiviteit van Dirk Schaap Rioolservice is het ontstoppen en repareren van riolen in opdracht van particulieren, aannemers, loodgieters en verenigingen van eigenaren. Daarnaast legt het bedrijf leidingen aan en verhuurt het mobiele toiletcombinaties. Sinds kort doet Dirk Schaap Rioolservice in Noord- en Zuid-Holland alle servicewerkzaamheden van Sanibroyeur, wereldwijde leverancier van sanitaire installaties. “Helderheid in tarieven en een snelle service zijn onze specialiteiten,” zegt Dirk Schaap. “We zijn altijd bereikbaar en hebben 24 uur per dag drie mensen stand-by staan, ook in de weekenden.”

“Bij een normale klus krijgen we van tevoren een paar honderd meter aan buizen geleverd, nu waren de buizen in totaal tussen de vijf en dertien kilometer lang,” kijkt Dirk Schaap terug. “Er waren zes vrachtwagens nodig om alles bij ons af te leveren. Het was een megaproject, ook omdat het onder grote tijdsdruk moest worden uitgevoerd. We werken bij dit soort projecten met materiaal dat eigenlijk niet geschikt is voor de wintermaanden. Gelukkig waren de weergoden ons goed gezind. Bijzonder was ook dat het in mijn geboortedorp was. En we hadden veel

‘Spectaculair’. Zo noemt Dirk Schaap zijn werkzaamheden voor de kustversterking in Katwijk. In januari en februari legde zijn bedrijf buizen van 15 tot 315 mm dikte aan op het Katwijkse strand rondom de nieuwe dijk ten behoeve van gas, water, elektriciteit en telecommunicatie voor de veertien strandpaviljoens. kijkers. Elke dag stonden er op de uitkijkposten tientallen mensen. Een project zoals dit in Katwijk ga ik niet meer meemaken. En mijn kinderen ook niet.”

Hele jaar door Dirk Schaap Rioolservice werkte nauw samen met hoofdaannemer Ballast Nedam, dat de planning bewaakte, en Schaddé van Dooren, grondverzetbedrijf en afvalverwerker in Katwijk. Continu werkten vijf mensen van Dirk Schaap en twee graafmachines aan de klus, vaak tot ’s avonds laat. Het werk zit er nog niet op voor Dirk Schaap. In juli worden er nog buizen en kabels bij het plein voor hotel Noordzee aangelegd. En in oktober komen de medewerkers van Dirk Schaap Rioolservice nog een keer terug om de post van de Katwijkse Reddingsbrigade aan te sluiten op het leidingennet van de nutsbedrijven. Dirk Schaap, afsluitend: “Het was mooi om het jaar zo te beginnen. Maar het hele jaar door hebben we werk voor de kustversterking, kleine en grote werkzaamheden.” Q

Dirk Schaap: ‘Het was mooi om het jaar zo te beginnen.”

Dirk Schaap Rioolservice Weverstraat 5 2222 AP Katwijk T 071 - 403 50 16 I www.dsrioolservice.nl E info@dsrioolservice.nl

319

320

WA A R H A A L D E N HERZOG & DE MEURON DE ZACHT GEKLEURDE LEEMSTUC VOOR MUSEUM KÜPPERSMÜHLE? Interieur Museum Küppersmühle für Moderne Kunst, Duisburg. Architekten Herzog & de Meuron.

In Duisburg hebben de gelauwerde architecten Herzog & de Meuron een voormalig pakhuis getransformeerd tot een schitterend museum. Voor de grote muuroppervlakken kozen zij Tierrafino Leemfinish. Om verschillende redenen: het is kleur en stuc in één, het komt in zachte natuurlijke kleuren en het eindresultaat is adembenemend mooi. Tierrafino Leemfinish is in 1991 ontwikkeld door Carl Giskes, de oprichter van Leembouw Nederland. Op zijn lange reizen door Afrika belandde hij in Djenné en zag daar de imposante lemen huizen. Terug in Nederland besloot hij het bouwen met leem hier in Nederland te introduceren. Hij was ook de man die het prachtige natuurlijke kleurenpalet van leem naar Europa haalde, een reeks nieuwe leemproducten bedacht en de toepassing van dit duurzame bouwmateriaal in een stroomversnelling heeft gebracht. Tierrafino Leemfinish heeft in twintig jaar zijn kwaliteit ruimschoots bewezen. Als u gaat voor schoonheid, kwaliteit en duurzaamheid (en wij denken dat u daarvoor gaat), dan is het gebruik van Tierrafino een logische beslissing. Het zijn niet de minste architecten die deze logica onderschrijven. x

De Tierrafino producten: ; Leemfinish (kleur- en- leemstuc in één) ; Duro (kleur- en- leemfijnstuc in één) ; Listro (leem-glansstuc) ; Stone (echte marokkaanse tadelakt) ; I-paint (ecologische leemverf) ; T-paint (decoratieve leem-structuurverf) ; Base (basisleem)

Tierrafino

Archangelkade 23 1013 BE Amsterdam Tel. 020 – 689 25 15 Fax 020 – 616 58 43 www.tierrafino.nl info@tierrafino.com

Huck Torimex BV 071-4097700 sales@huck-torimex.com

Switch to beauty Het schakelmateriaal van Niko laat zich probleemloos integreren in elke omgeving. Het is intuĂŻtief te bedienen, eenduidig en geschikt voor elk interieur. Je maakt er een statement aan de muur mee of je zorgt net voor een subtiele oplossing. Een perfecte afwerking ĂŠn meer comfort in de woning zijn gegarandeerd. Met deze Niko Pure weathered steel geef je de muur bovendien een bijzonder accent.

PA-425-03

www.niko.nl

BNA, branchevereniging van Nederlandse architectenbureaus Postbus 19606 1000 GP Amsterdam T 020 555 36 66 bna@bna.nl www.bna.nl

Turn static files into dynamic content formats.

Create a flipbook
Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.