JAAROVERZICHT
BNA ’13
INHOUD VOORWOORD 3 1. DE RESULTATEN 2. TRANSITIE, TRANSFORMATIE EN DE TOEKOMST 3. VERSTERKEN BUREAUS 4. KANSRIJKE MARKTEN 5. MEERWAARDE VAN ARCHITECTENBUREAUS 6. VERENIGING EN COMMUNICATIE 7. DE BNA-LEDEN IN BEELD
4 8 10 14 18 24 30
COLOFON 33
1
2
BNAJAAROVERZICHT ’13
VOORWOORD De crisis maakte duidelijk dat transitie van de branche noodzakelijk was. En deze transitie leert dat verbinden en samenwerken het nieuwe spel is. Juist nu moeten we elkaars vakmanschap gebruiken. En niet volgtijdelijk, als de afnemers van elkaars diensten, maar integraal. Het vraagt om vakmensen die oprecht geïnteresseerd zijn in elkaars kennis en bovendien communicatief vaardig zijn. Het vraagt om vertrouwen en het nemen van risico’s en het dragen van verantwoordelijkheid. Slimme samenwerking door zowel jonge als gevestigde bureaus biedt een veel breder spectrum aan inzichten voor de gehele sector.
voor optimale uitwisseling van kennis en vakmanschap en gaan de discussie daarover uit de weg. In de zoektocht naar nieuwe kwaliteit, is het zaak elkaars vakmanschap integraal te gebruiken. Die mening verkondigt de BNA veelvuldig en dat zal in 2014 niet anders zijn.
Het afgelopen jaar kende twee gezichten, waarbij we voorzichtig durven zeggen dat het dieptepunt lijkt te zijn bereikt. Het tweede kwartaal had de branche nog een recordaantal faillissementen te verduren, maar in het derde kwartaal nam de totale bouwsom van door architecten ontvangen nieuwe ontwerpopdrachten fors toe. Sinds de tweede helft van 2013 gloort er dus hoop.
Meer samenwerking leidt tot meer toegevoegde waarde van architectuur en daar staat de BNA voor, zoals in dit jaaroverzicht ook tot uitdrukking komt. Laten we elkaar ook in 2014 regelmatig spreken over de ontwikkeling van onze branche!
Architecten hebben de afgelopen jaren geleerd om te gaan met de nieuwe realiteit door een dienstbare houding aan te nemen. Dienstbaarheid als offensief middel. Daarbij voortdurend zoekend naar een manier om in ruimtelijke vraagstukken van toegevoegde waarde te zijn voor opdrachtgever én maatschappij. Doordat architecten elkaars expertise beter benutten, bieden ze bovendien meer kwaliteit en staan ze er weer als strategisch partner.
Reacties? Mail naar bestuur@bna.nl
Zo is het afgelopen jaar steeds weer de kracht van de architectuur over het voetlicht gebracht. En is het adagium van “samen sterker” uitgedragen. Via de media, met de prijsvraag Gebouw van het Jaar, via onze video De Kracht van het Collectief en bijvoorbeeld door de kansen te grijpen die private kwaliteitsborging biedt.
Willem Hein Schenk Voorzitter
Conceptuele vaardigheid, verbeeldend vermogen en vooral verbindend vermogen. Ons metier biedt fantastisch gereedschap om maatschappelijke kansen te ontwikkelen. Of dat nu gebeurt door een schematische analyse die alle partijen dezelfde richting op laat bewegen of door en spectaculair beeld dat partijen overtuigt van de potentie van een plek. Architecten zijn dus steeds minder benauwd om onderling openheid te geven, om te inspireren en energie te genereren. Maar, veel partijen in de bouwsector stellen zich nog onvoldoende open BNAJAAROVERZICHT ’13
2 3
1
DE RESULTATEN De BNA gaat als branchevereniging voor belangenbehartiging, bureauondersteuning en brancheontwikkeling en boekte op deze drie gebieden mooie resultaten in 2013. Deze mijlpalen bereiken we niet alleen, dat doen we met elkaar. Met de leden, voor en door de branche. De resultaten komen verderop in het Jaaroverzicht uitgebreider aan bod. BTW-VERLAGING Na intensieve lobby van de BNA besloot staatssecretaris van Financiën Weekers in februari dat de tijdelijke btw-verlaging uit het Woonakkoord van minister Blok ook voor architectenwerkzaamheden kan worden toegepast. Inmiddels is de regeling verlengd tot eind 2014. ‘Het is een serieus signaal, de toegevoegde waarde van het werk van architecten krijgt hiermee erkenning’, zegt BNA-directeur Fred Schoorl. ‘De btw-verlaging vooraan in de keten heeft een positieve impuls: ieder plan dat een architect maakt, levert werk op voor anderen in de keten, denk aan aannemers, bouwvakkers, installateurs en woninginrichters’, aldus Schoorl. HANDELSMISSIE NAAR DUITSLAND ‘Voor ons is de deelname geslaagd, we hebben meerdere opdrachten in Duitsland binnengehaald’, zegt Arie van der Neut van Studioninedots. Van 3 tot 6 juni waren meer dan honderd Nederlandse ondernemers op handelsmissie naar de Duitse deelstaten Hessen en Baden-Württemberg. Het over het voetlicht brengen van de toegevoegde waarde van de Nederlandse architectuur als exportproduct stond centraal. ‘Dankzij de handelsmissie hebben we de Duitse markt kunnen verkennen’, vertelt BNA-architect Alex Letteboer van Atelier PRO.
4
De missie stond onder leiding van minister voor Buitenlandse Handel Lilianne Ploumen (PvdA), koning Willem-Alexander en koningin Máxima. NIEUWE, SOBERE TWEEJARIGE CAO De BNA heeft met de vakbonden FNV, CNV en De Unie een nieuwe, sobere tweejarige cao afgesloten voor de architectenbranche. Dit resultaat is bereikt na een intensief en constructief onderhandelingstraject. De nieuwe cao kent een beperkte loonontwikkeling. ‘De cao biedt duidelijkheid en, heel belangrijk, een gelijk speelveld voor alle architectenbureaus. Bovendien is er meer flexibiliteit in de uitvoering’, zegt BNA-voorzitter Willem Hein Schenk. ‘Dit is een verdienste van de onderhandelingsdelegaties.’ INSTALLATIE AANBESTEDINGSOMBUDSMAN De BNA heeft jarenlang gelobbyd voor een Aanbestedingsombudsman die – anders dan de rechter – ook naar de doelmatigheid van aanbestedingen kijkt. De Commissie van Aanbestedingsexperts is inmiddels een feit. De commissie is vanaf nu de instantie die u kunt benaderen met uw klachten over aanbestedingen. MARKTKAARTEN MET VERDIEPINGSBIJEENKOMSTEN Met de Marktkaarten kunnen leden een actueel beeld krijgen van algemene trends en BNAJAAROVERZICHT ’13
3 4
prognoses over negen sectoren. Deze factsheets geven inzicht in macro-economische trends, sector trends, internationale ontwikkelingen, de productvraag, tips, allianties en opdrachtgevers. ‘Deze Marktkaarten zijn een hulpmiddel om architecten dichter op de markt te krijgen door middel van feiten en kennis’, zegt Fred Schoorl. ‘Waar gebeurt wat? Wat gebeurt er? Het doel is om te inspireren, een handreiking te geven met als streven dat bureaus het verder kunnen oppakken.’ De regiocoördinatoren gaven een vervolg aan de Marktkaarten, door enkele goed bezochte bijeenkomsten te organiseren rond de thema’s kantorenleegstand en zorgvastgoed. DRAAGVLAK PARITAIRE VOORWAARDEN ‘Gezamenlijk evenwichtige afspraken maken, dat is de enige weg vooruit. Ook voor opdrachtgevers’, zegt Fred Schoorl over het traject van de Stuurgroep Contracteren van BNA en NLingenieurs. ‘BNA en NLingenieurs zijn nu de voorhoede, maar deze beweging zal zeker groeien.’ Beide verenigingen willen tot paritaire voorwaarden komen: voorwaarden die gedragen worden door zowel architecten en ingenieurs, als opdrachtgevers. Er is een andere, moderne cultuur van samenwerken en BNAJAAROVERZICHT ’13
opdrachtgeverschap nodig, en dankzij de inzet van BNA en NLingenieurs groeit het draagvlak hiervoor. MILJOEN UITGEKEERD BNA VERZEKERINGEN De BNA spant zich op allerlei terreinen in om de architectenbureaus door de crisis te helpen. Zo bood de BNA een extra korting aan alle deelnemers van het Ziektewet Zekerheidsplan van Centraal Beheer Achmea. In totaal heeft de BNA één miljoen euro korting gegeven aan de deelnemers van het contract. Door deze totale korting van 75% op de marktconforme premie in 2013 verdienen de meeste deelnemers aan het contract hun bureaubijdrage aan de BNA ruimschoots terug. LANCERING URENINDICATOR Met de Urenindicator die de BNA vorig jaar lanceerde, kunt u voor een nieuw project uw eigen inschatting van het benodigde aantal uren vergelijken met het gemiddelde bij vergelijkbare projecten. De Urenindicator geeft inzicht in het aantal uren dat een project gemiddeld kost. Hoofdvariabelen zijn de omvang en de complexiteit van een project. De Urenindicator is gebaseerd op 120 referentieprojecten van BNA-leden. PRIVATE KWALITEITSBORGING De bouwsector moet van de overheid klip en 5
5
klaar gaan instaan voor de kwaliteit van de bouwwerken die zij levert. Voor architecten betekent dat potentieel meer verantwoordelijkheid en (soms) aansprakelijkheid. In het stelsel dat het Ministerie van Binnenlandse Zaken voor ogen heeft, kunnen architecten vanaf 1 januari 2015, onder bepaalde voorwaarden, zelf aantonen dat hun ontwerp aan het Bouwbesluit en andere bouwregelgeving voldoet.
6
De BNA pakt de handschoen op die het ministerie van BZK heeft neergeworpen, en bekijkt onder meer welke voorwaarden dat zouden moeten zijn. Adviesbureau Brink Groep adviseert de BNA daarbij. Volgens Brink is de BNA een van de eerste branches die structureel bekijkt hoe het beste op de plannen in te springen. WERKBEZOEK MINISTER BLOK ‘Er is een wereld voor mij opengegaan’, was de spontane reactie van minister Blok voor BNAJAAROVERZICHT ’13
6
Wonen en Rijksdienst na zijn werkbezoek bij de BNA. De minister ging met de BNA en enkele brancheleden op pad in Rotterdam om van gedachten te wisselen over de rol die architecten kunnen spelen in het realiseren van een hoogwaardig woon- en werkklimaat. Het werd Blok al snel duidelijk dat die rol vaak veel verder gaat dan ‘een schetsje’.
en herbestemming en het creëren van een concurrerende economie op internationale schaal. Blok ontving het BNA Manifest Architectuur als Maatschappelijke Kracht. Hierin roept de BNA de minister op architectenwerkzaamheden een duidelijker plek te geven in maatregelen op het gebied van o.a. duurzaamheid, woningbouw en een nieuwe economie.
Ook is er gesproken over de toegevoegde waarde van architecten bij het oplossen van maatschappelijke opgaven zoals duurzaamheid BNAJAAROVERZICHT ’13
7
2 7
TRANSITIE, TRANSFORMATIE EN TOEKOMST Was 2013 het dieptepunt voor de branche in, zeg, de laatste 25 jaar? Ik denk van wel. Als de eerste heel voorzichtige indicatoren de goeie kant op wijzen zitten we in het diepst van het dal. En kunnen we, vanuit de diepte (De Profundis), weer aan andere dingen denken. De BNA heeft het afgelopen jaar scherpe keuzes gemaakt. Het begon al met onze keuze voor het afschudden van de beroepsvereniging en kiezen voor een helder profiel als branchevereniging: voor bedrijven, werkgevers en ten dienste van de branche als geheel. Onze missie - sterke bureaus, kansrijke markten, toegevoegde waarde - draagt die passie uit. En in onze drie werkvelden bureauondersteuning, brancheontwikkeling en belangenbehartiging wordt het concreet. 2013 was een verrekte moeilijk jaar voor de bureaus. En voor de BNA. Maar we hebben niet stilgezeten. Er zijn mooie, concrete resultaten 8
geboekt. En we hebben ze voor het eerst ook op een YouTubefilmpje gezet. De major dish is dat 2013 behalve het jaar van krimp en noodzakelijke verandering het jaar was van nog meer verandering. De discussies met bestuur en ledenraad, de regiorondes met onze leden en tal van andere gesprekken met interne en externe partijen – want verbinden&samenwerken is cruciaal – heeft een nieuw beleidsplan ‘Veerkracht’ opgeleverd. Geen amechtig proza, maar een stuk met een stimulerend betoog en concrete plannen voor de periode 2014-2016. BNAJAAROVERZICHT ’13
8
We gaan keihard werken aan een versterking van de branche via Ontwerpend NL. Samen met NLIngenieurs en andere ruimtelijk relevante designbranches willen we één stem, één agenda en één programma ontwikkelen. Samen sterk, naar politiek en opdrachtgevers. Verder willen we de vereniging klaar maken voor de 21-ste eeuw. We willen een op de samenleving en markt gerichte branche zijn. Die leden helpt sterker te worden op die markt. Met gerichte dienstenpakketten. Samen sterker. Met een nieuw soort houding, die uitgaat van een vernieuwde visie op de meerwaarde van de architect. De architect moet meester zijn in zijn vak, in het samenwerken. Samen slimmer worden is iets van deze tijd. Een branchevereniging 3.0. faciliteert dat. En leden voelen dat. Wij hopen dat u dat voelt, of nog beter gaat voelen. Er zijn genoeg goede dingen die daar baat bij hebben. Fred Schoorl, directeur BNA BNAJAAROVERZICHT ’13
9 9
3
VERSTERKEN BUREAUS De BNA werkt aan het versterken van architectenbureaus, die op kansrijke markten toegevoegde waarde leveren aan opdrachtgevers en samenleving. Onder meer door middel van onderzoek naar nieuwe businessmodellen, de nieuwe cao en het juridisch spreekuur draagt de BNA bij aan het versterken van bureaus. DE NIEUWE ARCHITECT De BNA heeft de turbulente marktontwikkelingen als gevolg van de financieel-economische crisis in kaart gebracht en ze proberen te duiden. Samen met de leden werkte de BNA aan een visie op ‘de nieuwe architect’, die zich met nieuwe businessmodellen en innovaties richt op toekomstige ontwerp- en bouwopgaven.
Radboud Universiteit, de BNA en consortiumpartners zijn het onderzoek in 2013 gestart.
In navolging hierop stond ook de Architectendag in het teken van de nieuwe architect. Key note sprekers waren Angela Brady, voorzitter van de Royal Institute of British Architects, en Lidewij Edelkoort, vooraanstaand internationaal trendwatcher. Vragen die centraal stonden waren: voor welke uitdagingen staat een architectenbureau? Wat kan de branche beter en anders doen? Is er perspectief in deze diepe crisis in de architectenbranche?
De toekomst van het architectenbureau en de branche kwamen ook in de regio’s uitgebreid aan bod. In diverse (netwerk)bijeenkomsten is aan kennisdeling gedaan.
Het opvallend grote aantal positieve reacties maakte dat de conclusie van de Architectendag niet anders kon zijn dan dat er ondanks de crisis wel degelijk kansen zijn voor een veranderende architectuurpraktijk, bijvoorbeeld op nieuwe markten en met nieuwe diensten. De ontwerpkracht en het verbindend vermogen van architecten zijn de belangrijkste onderscheidende, sterke kenmerken van architecten, was de conclusie. Ook het meerjarige onderzoek ‘FuturA’ bestudeert toekomstige business en organisatiemodellen van architectenbureaus. De TU Delft, de 10
En via het netwerk CLICK/Built Environment heeft de BNA zich ingespannen om te bevorderen dat er innovatie plaatsvindt door kennisoverdracht tussen kennisinstellingen, overheid en architectenbureaus.
Het BNA Blad wijdde themanummers aan ‘de nieuwe architect’. Zo stelde een nummer de opdrachtgever centraal, met onder meer een interview met Jan Dronkers van Rijkswaterstaat. Een andere editie ging volledig over de impact van de crisis op architectenbureaus, en omvatte onder meer een interview met twee experts op het gebied van imago en beeldvorming. Er was een themanummer over duurzaamheid en het laatste nummer van de BNA behandelde de toegevoegde waarde van de diensten en producten van de BNA. Onder meer Architectuur Lokaal werd geïnterviewd, de Benchmark van de BNA kreeg aandacht, en een van de deelnemers van BNA International vertelde over de internationale activiteiten van de BNA. MONITOREN BRANCHECIJFERS Architectenbureaus hebben de afgelopen jaren BNAJAAROVERZICHT ’13
noodzakelijke maatregelen moeten nemen, zo bleek uit de jaarlijkse Benchmark. Maar, de gemiddelde stemming werd in de loop van 2013 iets minder negatief. Sinds het topjaar 2008 is er een voor het eerst een voorzichtige kentering zichtbaar in de architectenbranche. ‘De architectenbranche als de bekende kanarie in de kolenmijn zingt nog niet, maar prevelt wel voorzichtig’, reageerde BNA-directeur Fred Schoorl. Waar de eerste conjunctuurmeting in het voorjaar een verdere krimp aangaf, toonde de tweede conjunctuurmeting in het najaar dat de gemiddelde werkvoorraad niet meer verder afneemt. Tijdens drie drukbezochte netwerkbijeenkomsten over goed bureaumanagement ging de BNA in op de vraag hoe architectenbureaus deze branchecijfers kunnen benutten en wat de impact is van de crisis op de branche en individuele bureaus. Dat leidde tot stevige discussies. De Benchmark leidt tot nieuwe inzichten, bijvoorbeeld over waar opdrachten te halen zijn. Maar, er is wel behoefte aan een verfijning van het onderzoek. Over de uitkomsten van de conjunctuurmeting en het verdiepingsonderzoek zijn naar aanleiding van persberichten artikelen in de media verschenen en zijn leden via de website en de nieuwsbrief geïnformeerd. De benchmarkonderzoeken hebben geresulteerd in een tweetal interviews met Fred Schoorl op BNR nieuwsradio, een interview in de Financiële Telegraaf en een groot interview in het Financieele Dagblad. Ook vrijwel alle vakmedia pikten de berichtgeving op. Evenals de regionale media en het ANP. De benchmark heeft ook tot een groot artikel geleid in de Volkskrant over de omzet van bureaus in het buitenland. Inmiddels wordt de BNA gezien als de partij die kan optreden als woordvoerder van de architectenbranche en het verhaal over de situatie in de branche kan vertellen. Naast de eigen branchecijfers, brengt de BNA samen met Bouwend Nederland, NLingenieurs en UNETO-VNI bovendien twee keer de Monitor Bouwketen uit. Ook die monitor liet in het najaar lichtpuntjes zien. Van een opleving was nadrukkelijk nog geen sprake, maar de verschuiving in de verwachting van ondernemers gaf aan het einde van het jaar aanleiding tot een voorzichtig optimisme. BNAJAAROVERZICHT ’13
10
11
12 11
SANDRA BEEKMANS, PROGRAMMAMANAGER BNA ACADEMIE “Wat ik erg leuk vond afgelopen jaar, is dat steeds meer architectenbureaus aanbieden de cursussen bij hen op kantoor te houden. In ruil hiervoor mag een van de medewerkers gratis deelnemen aan de cursus. Een prettige samenwerking, die we wat ons betreft met meer architectenbureaus aangaan.” 13
ONDERSTEUNEN ONDERNEMERSCHAP Ondernemerschap is in de veranderde wereld van de architect belangrijk. Opdrachtgevers worden steeds kritischer, het verkrijgen van een opdracht is lastiger. De BNA Academie is hier in 2013 op ingesprongen. Om architectenbureaus in hun ondernemerschap te ondersteunen, stonden de cursussen Strategische acquisitie, Bepaal de koers van het architectenbureau, Ondernemen voor startende architecten en de masterclass ‘Kansdenken’ op het programma. De cursusgroepen waren klein van opzet, waardoor er veel aandacht was voor de persoonlijke situaties van de deelnemers. De BNA Academie gaf ook invulling aan de mogelijkheid om buiten de kaders van het architectenvak te ondernemen. Populaire cursussen in dit kader waren Projectontwikkeling voor architecten, Duurzaamheid als architectonische opgave, Energieneutraal renoveren van woningen, Herbestemmen van bestaand vastgoed en Rekenen aan herbestemmen en transformatie. Architecten die meer specialistische kennis wilden opdoen, bezochten in grote getale de cursussen met betrekking tot het Bouwbesluit 2012. Welke kansen de markt nog meer biedt voor architectenbureaus, en welke risico’s hierbij komen kijken, zijn onderzocht door opdrachtgevers en architecten te interviewen. De uitkomsten vormen de basis voor een nog te ontwikkelen cursus Risicomanagement voor Architecten. 12
NIEUWE CAO In het eerste kwartaal hebben de BNA en de vakbonden een nieuwe sobere tweejarige cao 2013-2015 afgesloten. Deze is door de overheid algemeen verbindend verklaard voor alle bureaus, dus ook voor niet-BNA-leden. De BNA en de vakbonden zijn daarnaast een paritair visietraject ‘paraplufunctie cao’ gestart, waarbij vooral wordt gekeken wat de gevolgen zijn van de toename van het aantal zzp-bureaus. URENINDICATOR Het prototype van de Urenindicator is verschenen en geëvalueerd. BNA leden gaven aan het een nuttig instrument te vinden, dat - afhankelijk van de dan geldende prioriteiten - verder verfijnd zou kunnen worden over enkele jaren. JURIDISCH SPREEKUUR Architectenbureaus hebben voortdurend te maken met juridische zaken. Een groot deel daarvan kunnen bureaus zelf goed afhandelen. Soms moet er een advocaat ingeschakeld worden. Maar het komt ook voor dat een bureau met een kleine vraag zit, of twijfelt of er nou wel of niet een expert moet worden ingeschakeld. Voor die gevallen ontwikkelde de BNA het juridisch spreekuur. De advocatenkantoren Kennedy Van der Laan, Benthem Gratama, Geelkerken Linskens en Holla beantwoorden kosteloos vragen van leden – mits BNAJAAROVERZICHT ’13
14
die vragen voor de advocaten snel en eenvoudig zijn te beantwoorden. Leden die afgelopen jaar gebruik maakten van dit spreekuur, zijn enthousiast over de wijze waarop ze geholpen werden. PRIVATE KWALITEITSBORGING De bouwsector moet van de overheid gaan instaan voor de kwaliteit van de bouwwerken die zij levert. Voor architecten betekent dat potentieel meer verantwoordelijkheid en (soms) aansprakelijkheid. De BNA is in 2013 als een van de eerste partijen aan de slag gegaan met een plan van aanpak voor zijn leden. De stelselwijziging die het ministerie van Binnenlandse Zaken voorbereidt binnen de Omgevingwetgeving, maakt het mogelijk vanaf 2015 bouwplannen niet meer vooraf door de gemeente op conformiteit met het Bouwbesluit te hoeven laten controleren. Private partijen kunnen onder voorwaarden deze rol op zich nemen. Het ministerie wil de verantwoordelijkheid en aansprakelijkheid van de betrokken partijen beter regelen en zodoende de positie van woonconsumenten en andere gebruikers van gebouwen verbeteren als het gerede gebouw niet aan de afgesproken en vereiste (bouwtechnische) kwaliteit voldoet. Beide trajecten samen vormen de zogenoemde private kwaliteitsborging. In opdracht van de BNA heeft Brink Groep een adviesrapport geschreven met een analyse van de gevolgen van private kwaliteitsborging voor BNAJAAROVERZICHT ’13
architecten en een advies over welke stappen het meest voor de hand liggen om dit op brancheniveau voor architecten te regelen. De belangrijkste conclusie uit het rapport is dat de ophanden zijnde stelselwijziging architecten veel kansen kan bieden als zij bij bepaalde categorieĂŤn bouwprojecten de rol als private kwaliteitsborger relatief eenvoudig en met beperkte middelen kunnen invullen. Naar aanleiding van het rapport en een gesprek met de ambtelijke top van het ministerie van BZK heeft het bestuur besloten om de mogelijkheden van een erkenningsregeling voor architecten te onderzoeken en zo mogelijk te ontwikkelen. Hierbij is conformiteit met de nog te ontwikkelen randvoorwaarden voor goedkeuring van de erkenningsregeling door het ministerie het belangrijkste uitgangspunt samen met een goede verhouding tussen de inspanning die bureaus voor erkenning moeten leveren en de verwachte opbrengst en meerwaarde die erkenning bureaus kan opleveren. Vooruitlopend op de Nieuwe Omgevingswet, die in 2018 in werking treedt, organiseerde de BNA Academie in het najaar twee voorlichtingsbijeenkomsten. Tijdens de bijeenkomsten is ook aandacht besteed aan de Private Kwaliteitsborging. De belangstelling hiervoor was verassend groot.
13
4 KANSRIJKE MARKTEN De afgelopen jaren is het van het grootste belang geweest die markten te vinden, die kansrijk zijn. De BNA ondersteunt zijn bureaus hierin door middel van marktstudies, ondersteuning bij internationaal ondernemen en internationale missies, via de praktijkstudies van BNA Onderzoek. MARKTKAARTEN De BNA ontwikkelde in 2013 negen Marktkaarten, die bureaus een beeld geven van actuele trends en prognoses over verschillende sectoren. Hiermee speelde de branche in op de groeiende behoefte van de leden om beter inzicht te krijgen in kansrijke markten, discussies los te weken en de dialoog met andere partijen aan te gaan. De Marktkaarten belichten de sectoren Wonen, Kantoren, Winkels, Onderwijs, Gezondheidszorg, Industrie en Landbouw, Sport, Recreatie en Cultuur, Stedenbouw en Gemengde Projecten. Leden kunnen de Marktkaarten downloaden op www.bna.nl en dat is vorig jaar zo’n 700 keer gebeurd.
zijn steeds bezocht door een goede mix van architecten en andere disciplines, waardoor de aanwezigen de onderwerpen vanuit verschillende invalshoeken konden bespreken.
De Marktkaarten zijn actief ingezet en nader toegelicht tijdens themabijeenkomsten in de drie regio’s. Elke editie is een specifiek marktsegment onder de loep genomen. De kantorenmarkt kwam aan bod via het thema ‘leegstand’ en de zorgsector vanuit de veranderende regelgeving en de gevolgen voor het vastgoed. Er is nadrukkelijk aandacht besteed aan de rol die architecten kunnen spelen bij deze thema’s. De bijeenkomsten
MISSIE NAAR DUITSLAND In opdracht van Agentschap NL organiseerde de BNA voor de missie naar Zuid-Duitsland begin juni het programma voor de architectuursector. De missie stond onder leiding van het koninklijk paar en de ministers Lilianne Ploumen (Buitenlandse Handel) en Jet Bussemaker (OCW).
14
DIENSTENKAARTEN Als nadere invulling van de ‘nieuwe architect’ en als vervolg op de Marktkaarten is de BNA in 2013 gestart met de ontwikkeling van meerdere ‘Dienstenkaarten’. Deze infographics behandelen mogelijke nieuwe rollen van bureaus en geven een staalkaart van de mogelijkheden, competenties, verdienmodellen en risico’s die daarbij horen. De Dienstenkaarten bieden bureaus een handvat om nieuwe diensten en rollen verkennen.
BNAJAAROVERZICHT ’13
de Duitse markt namen in december deel aan de workshop ‘Contemporary Urgencies’, met Duitse opdrachtgevers en architecten in Frankfurt. BNA International organiseerde de bijeenkomst samen met de Architekten- und Stadtplanerkammer Hessen en Duitse stakeholders. De Nederlandse en Duitse architectenbureaus kregen de gelegenheid zich te presenteren. In internationale teams ontwikkelden de bureaus visies voor twee actuele opgaven op specifieke locaties. ‘s Avonds was er een presentatie en netwerkdiner. 15
Deelnemers aan de missie maakten kennis met de Duitse situatie, en ontmoetten potentiële opdrachtgevers en mogelijke partnerarchitecten. Tijdens seminars en projectbezoeken, maar ook bij netwerklunches met zusterorganisaties van de BNA, en tijdens recepties. Bij de netwerklunches was minister Bussemaker aanwezig, de recepties werden bezocht door alle missiedeelnemers, inclusief koning Willem-Alexander en koningin Máxima.
Na de workshop is de tweede uitgave gepresenteerd in de reeks van marktscans met actuele opgaven. De publicatie van Contemporary Urgencies geeft concrete voorbeelden van actuele opgaven in de economisch sterkste Duitse deelstaten, Hessen en Baden-Württemberg. Deze actuele opgaven zijn bovendien gekoppeld aan de unique selling points van Nederlandse architecten. De publicatie is gratis te downloaden via www.bna-international.nl.
De Nederlandse deelnemers aan de missie kregen dankzij de BNA de kans rechtstreeks in contact te komen met opdrachtgevers die bij hun profiel pasten. Er waren meer dan 50 individuele gesprekken met potentiële opdrachtgevers, individuele matchmaking-sessies en presentaties in Pecha Kucha-vorm.
COMMUNITIES OF PRACTICE Om beter te kunnen aansluiten bij vraagstukken die breder zijn dan de architectenbranche heeft BNA Onderzoek communities of practice opgestart (infrastructuur, woningbouw, onderwijs, zorg en hergebruik).
Een internationale, eendaagse workshop met twee mogelijke, Duitse opdrachtgevers en Duitse architecten over twee concrete Contemporary Urgencies in Stuttgart en Heidelberg sloot het programma van de succesvolle economische missie af. Online is de voor leden beschikbare kennis over de focuslanden verder uitgebreid. Enige maanden voor de missie kwamen er ter voorbereiding al een aantal Duitse en Nederlandse architecten en Duitse opdrachtgevers bij elkaar. Ze spraken over internationale samenwerking en de meerwaarde van het werken met Nederlandse architecten. MARKTSCANS DUITSLAND Duitsland is de economische motor van de EU en dat biedt kansen. Architecten met interesse in BNAJAAROVERZICHT ’13
Experts uit verschillende disciplines nemen deel aan deze communities. Zij helpen actuele onderwerpen te agenderen, en helpen de studies inhoudelijk af te stemmen op urgente vragen vanuit de markt. MATHIAS LEHNER, PROGRAMMAMANAGER BNA INTERNATIONAL “BNA International trekt een groeiend aantal deelnemers en helpt architecten aantoonbaar op weg op buitenlandse markten. Dat blijkt uit de eerste evaluatie sinds de start van het programma twee jaar geleden en dat is natuurlijk een mooie opsteker.”
15
16
17 16
BNAJAAROVERZICHT ’13
18
19 BNAJAAROVERZICHT ’13
17
5 MEERWAARDE VAN ARCHITECTENBUREAUS Architectuur en het oplossend, innoverend vermogen van architecten kunnen een bijdrage leveren aan onder meer het oplossen van maatschappelijke en economische opgaven, zoals krimp en zorghuisvesting. Ook (leegstaand) vastgoed kan een waardeimpuls krijgen als er een architectenbureau bij wordt betrokken. Deze meerwaarde van architecten brengt de BNA voortdurend over het voetlicht, bij overheden en opdrachtgevers. LOBBY BTW-VERLAGING Het btw-tarief op renovatie en onderhoud inclusief architectenwerkzaamheden is door het Kabinet verlaagd tot 6%. Deze regeling is in de loop van 2013 verlengd tot eind 2014. ‘Daarmee is de stevige lobby van de BNA dubbel uitbetaald’, zegt BNA-directeur Fred Schoorl. ‘Het is een serieus signaal, de toegevoegde waarde van het werk van architecten krijgt hiermee erkenning.’ De verlaging van het btw-tarief is ook wel gezien als één van de oorzaken van het voorzichtige optimisme dat uit de diverse branchemonitoren bleek. ‘De kabinetsmaatregelen lijken een zetje in de goede richting te geven, de markt lijkt op het dieptepunt, maar uiteindelijk moeten bureaus en hun opdrachtgevers het zelf doen’, reageert Fred Schoorl. WERKBEZOEK MINISTER BLOK In april ging de Minister voor Wonen en Rijksdienst, Stef Blok, op werkbezoek met de BNA in Rotterdam. BNA-architecten informeerden de minister over de meerwaarde 18
van architectuur en de betekenis voor de politiek-bestuurlijke agenda. Blok ontving het BNA Manifest Architectuur als Maatschappelijke Kracht. Hierin roept de BNA de minister op architectenwerkzaamheden een duidelijker plek te geven in maatregelen op het gebied van o.a. duurzaamheid, woningbouw en een nieuwe economie. ‘Er is een wereld voor mij opengegaan’, zei Blok na afloop. LOBBY AANBESTEDEN De jarenlange lobbyinspanningen van de BNA op aanbestedingsgebied werden eindelijk beloond: – Proportionaliteit werd met de inwerkingtreding van de nieuwe aanbestedingswet (maart 2013) een wettelijk beginsel; – De gids proportionaliteit (flankerend beleid bij de aanbestedingswet) breekt een lans voor de belangen van architecten (o.a. geen onbeperkte aansprakelijkheid, een redelijke vergoeding voor prestaties, evenwichtige voorwaarden, geen identieke referenties); – De commissie van aanbestedingsexperts BNAJAAROVERZICHT ’13
20
(aanbestedingsombudsman) toetst ook de doelmatigheid van procedures; – De verruiming van de referentietermijn in de nieuwe Europese concept-aanbestedingsrichtlijn is ongeschonden door de Europese Commissie en het Europees parlement heen gekomen. AANBESTEDINGSOMBUDSMAN Aanbesteden leek inmiddels verworden tot het domein van gespecialiseerde aanbestedingsrechtjuristen. Maar dankzij de Commissie van Aanbestedingsexperts krijgt aanbesteden weer de notie van gewoon gezond verstand. Deze Aanbestedingsombudsman heeft inmiddels diverse adviezen gegeven, die bij de BNA in goede aarde vielen. De problemen die spelen in de aanbestedingspraktijk worden helder en duidelijk bij de naam genoemd. De adviezen zijn niet stijf en formalistisch, maar juist van vlees en bloed. En van die praktische benadering van de zaken - die na gunning gepubliceerd worden - zal de aanbestedingspraktijk uiteindelijk beter worden. BNAJAAROVERZICHT ’13
NELLEKE VAN THIEL, BELEIDSMEDEWERKER JURIDISCHE ZAKEN
“Gezond verstand krijgt eindelijk weer een rol in aanbestedingen, dankzij de Commissie van Aanbestedingexperts.”
REFERENTIETERMIJN Na de inwerkingtreding van de nieuwe aanbestedingswet (maart 2013), werd de driejarige referentietermijn strikter gehanteerd dan daarvoor. BNA en Architectuur Lokaal luidden daarover samen de noodklok, en dit signaal werd goed opgepakt door media en opdrachtgevers. “Referentietermijn nekt architectenbranche” werd er gekopt. In Cobouw volgde een opiniestuk, waarin de schrijvers de BNA gelijk 19
21
gaven in zijn pleidooi voor een ruimere referentietermijn. En de gemeente Rotterdam schreef samen met de BNA en met Architectuur Lokaal een artikel in de TenderNieuwsbrief. Daarin is bepleit dat het opdrachtgevers wel degelijk is toegestaan een ruimere termijn te hanteren dan drie jaar. LOBBY PRIVATE KWALITEITSBORGING In november was op uitnodiging van het bestuur de ambtelijke top van de directie bouwkwaliteit van het ministerie van BZK aanwezig bij de bestuursvergadering over private kwaliteitsborging. Naar aanleiding van een presentatie van de plannen van het ministerie op dit gebied is het bestuur in gesprek gegaan met de ambtelijke top. De input van de bestuursleden is verwerkt in de brief die minister Blok over private kwaliteitsborging naar de Tweede Kamer heeft gestuurd. LOBBY IN DE MEDIA De resultaten van de lobby-inspanningen zijn actief ingezet in de communicatie en 20
persbenadering. Zo hebben diverse media aandacht besteed aan de numerus fixus voor bouwkunde-opleidingen (mediawaarde € 27.823). Ook het woonakkoord en de tijdelijke btw-verlaging konden op veel aandacht rekenen (mediawaarde € 54.538). Over de paritaire voorwaarden is eveneens actief gecommuniceerd en is de pers benaderd, wat heeft geresulteerd in berichtgeving in de Cobouw (mediawaarde € 7.176); en andere vakmedia. Over het werkbezoek van Minister Blok Rotterdam is ingezet op een fotoreportage en een twitterverslag. Ook is er aandacht besteed aan de Aanbestedingsombudsman (gepubliceerd in Cobouw en andere vakmedia), de verlenging van het lagere btw-tarief, de nieuwe cao en de potentiële rol van architecten bij de private kwaliteitsborging. PROMOTIE ONDER OPDRACHTGEVERS Om de toegevoegde waarde van architecten over het voetlicht te brengen, is een actieve persbenadering toegepast. In 2013 resulteerde dit in een interview/spread in de Volkskrant over de expertise van Nederlandse architecten in het buitenland. De inzet van opiniestukken BNAJAAROVERZICHT ’13
over de toegevoegde waarde van architectuur leidde tot publicaties in het FD, het Eindhovens Dagblad, Architectenweb en de Metro (mediawaarde € 6.718). Er was in 2013 een algemene tendens te zien dat er een toename is voor aandacht aan architecten in de media. De BNA is in die gevallen ook in beeld geweest. Zo waren er publicaties in de Margriet en het FD met een mediawaarde van € 144.000. GEBOUW VAN HET JAAR is in 2013 uitgevoerd in iets andere opzet (3 regio’s, 2 rondes publieksprijs) met 257 inzendingen door 189 bureaus, in totaal 275 gasten op de prijsuitreikingen en 50.000+ stemmen voor de publieksprijs. De persbenadering tijdens Gebouw van het Jaar kreeg de insteek ‘meerwaarde van architectuur’ en leidde tot een totale mediawaarde van € 155.972 in print, plus exposure over de nominaties op radio 1. GOED PLAN? ARCHITECT! Het aantal volgers van de Facebookpagina Goed Plan Architect, die zich richt op particuliere opdrachtgevers, groeide met 20%. Het bereik is vergroot met 150%, dankzij de toename van interactie en likes. De particuliere opdrachtgevers zijn bovendien bereikt dankzij een kosteloze bijdrage in tekst en beeld in de Architectuurguide. In de Bouwsociëteit Groningen is een bijeenkomst geweest over de meerwaarde van architecten en over de BNA. De Dag van de Architectuur was een groot succes, met 250 evenementen in 60 steden kreeg het evenement 100.000 bezoeken. Hieraan gekoppeld was een mediaoffensief met items op onder meer NOS op 3, NOS radio en Omroep West. Radio 538 besteedde aandacht aan de Dag van de Architectuur via een interview met de BNA. Vrijwel alle landelijke dagbladen schreven over de Dag van de Architectuur. Willem Hein Schenk is op Radio 1 geïnterviewd over de Dag naar aanleiding van opiniestuk ‘Kwaliteit en crisistijd’. Hiernaast is actief campagne gevoerd op Twitter en Facebook, met inzet van een fotowedstrijd.
BNAJAAROVERZICHT ’13
INTERNATIONALE OPDRACHTGEVERS De internationale portfoliosite van BNA International, www.dutcharchitects.org, is in 2013 verder verbeterd. De usability is aangepakt, zodat potentiële opdrachtgevers dankzij de verbeterde structuur en de zoekfunctie beter hun weg kunnen vinden op de website. De website is bovendien gereed gemaakt voor een aantal vertalingen, zodat het ook goed kan dienen als acquisitiemiddel in de nieuwe focuslanden en andere relevante markten. BNA ONDERZOEK BNA Onderzoek, het praktijklab van de BNA, heeft ook in 2013 weer aangetoond dat architecten een waardevolle bijdrage kunnen leveren aan het debat over de toekomst van het vakgebied architectuur, en de vraagstukken die er spelen in de dagelijkse beroepspraktijk. BNA-leden werkten hier actief aan mee en ontwikkelden relevante kennis voor de stakeholders en beroepsgroep. Voor opdrachtgevers, overheden en als het even kan voor de samenleving biedt BNA Onderzoek een bron van inspiratie die toont hoe de verbeeldende en oplossende kracht van architecten benut kan worden. Publicaties: – ‘Oplossingen voor krimpende scholen in het Noorderland – Jonge architecten verkennen nieuwe opgaven’ (Schooldomein, januari 2013); – ‘Scholen voor het Noorderland’ (maart 2013); – ‘Nestelen in de stad’ (april 2013); – ‘Hoe bouwt de particuliere opdrachtgever?’ i.s.m. NAI010 (mei 2013); – ‘Impact’ ontwerpinstrument (juni 2013); – ‘Er is meer tussen binnen en buiten - De openluchtschool revisited’ (Schooldomein, juni 2013); – Engelse versie Freestyle #02 ’Seoulutions’, gepresenteerd op Biennale Shenzen (december 2013). Evenementen (anders dan boekpresentaties): – Woningtypologie en energie-eisen, studie naar de invloed van energielabels op de woningplattegronden in verschillende Europese klimaatzones. In een reeks van 3 21
24 22
23
– – – –
workshops zijn verschillende woningtypologieën verkend, de uitkomsten worden 2014 gepubliceerd; BNA Onderzoekdag (mei 2013); Conferentie ‘Duurzaamheid met een twist’ i.s.m. BNA International (16 september 2013, Hamburg); Conferentie ‘Van niets naar iets, herbestemming als kans het bouwproces anders te organiseren’ (november 2013); Ontwerpstudie ‘Designing TOD-kansen voor de Zaancorridor’. Geïnitieerd door de Community of practice Infrastructuur en in december 2013 opgestart. In 2014 maken interdisciplinaire ontwerpteams voor 5 stationslocaties in Noord-Holland schetsontwerpen. Zij gaan uit van de principes van Transit Oriented Development.
SAMENWERKINGSVERBANDEN De BNA werkte met de Federatie Dutch Creative Industries aan het verder organiseren en versterken van een competitieve, professionele en ook in internationaal opzicht toonaangevende creatieve industrie. Dit past binnen het topsectorenbeleid van het Kabinet. In het kader van Cencobouw werkte de BNA met Bouwend Nederland, NVTB, NLingenieurs, Uneto-VNI, Neprom, Hibin, Fosag-NOA, Aedes aan de uitwerking van de voorstellen uit het rapport ‘De bouw in actie(s)!’ gericht op de verdere ontwikkeling en vernieuwing van de woning- en utiliteitsbouw. 22
Daarnaast tekende de BNA het convenant de Stroomversnelling, dat zich ten doel stelt dat 250.000 huurders geen energierekening meer betalen. De BNA ondersteunde dit initiatief, dat duidelijk benadrukt dat verduurzaming naast een technische- ook een ontwerpingreep is. Via MKB NL/VNO NCW is actief aandacht gevraagd voor beter aanbesteden, een flexibeler arbeidsmarkt en toekomstbestendige pensioenen. GEMEENTERAADSVERKIEZINGEN Met twaalf gemeenten voerde de BNA gesprekken over diverse actuele, branchegerelateerde onderwerpen. Veelal is daarbij het lokale lobbymanifest onder de aandacht gebracht. Dat laatste heeft concreet geleid tot participatie van een kringbestuur in twee gemeentelijke stuurgroepen. Daarnaast is input geleverd voor verkiezingsprogramma’s van deelnemende partijen in de G40-gemeenten voor de gemeenteraadsverkiezingen 2014. Het regionaal lobbymanifest ‘Meer waarde met architectuur’ is als bijlage meegezonden. BIM In 2013 zijn alle technologieclusters over BIM van het Branche-innovatiecontract (BIC) met TNO afgerond. In samenspraak met de overige partners van het BIC (Bouwend Nederland, Nlingenieurs en UnetoVNI) is besloten de BNAJAAROVERZICHT ’13
25
resultaten in 2014 via een seminar te delen met leden van de deelnemende brancheorganisaties.
Academie voorziet met deze cursussen duidelijk in een behoefte, de BIM cursussen zijn altijd vol.
Sinds 2013 is de BNA lid van de Bouw Informatie Raad (BIR). De BIR is het belangrijkste strategische overleg- en uitvoeringsorgaan dat de technische en maatschappelijke barrières bij de toepassing van BIM in de bouw, waar mogelijk, wegneemt en de nodige acties hiervoor coördineert. Een middelgroot en een groot BNA-bureau met ruime BIM-ervaring zijn lid van de BIR.
DNR De DNR (een co-productie van BNA en NLingenieurs) is afgelopen jaar aangepast aan de nieuwe betalingstermijnenwet. Het was geen grote, maar wel een noodzakelijke wijziging. De nieuwe betalingstermijnenwet beschermt ondernemers namelijk tegen de onredelijk lange betalingstermijnen die bepaalde opdrachtgevers soms eisen. Wet en DNR stellen daaraan nu paal en perk; opdrachtgevers kunnen zich niet alles meer permitteren.
Daarnaast neemt de BNA deel aan het programmabureau van de BIR dat al het BIM-beleid van de BIR technisch inhoudelijk voorbereidt. Hierdoor is het onderwerp van juridische randvoorwaarden en voor architecten nuttige BIMprotocollen op de agenda van de BIR gekomen waardoor het draagvlak voor het regelen hiervan is toegenomen. Om het alle architectenbureaus mogelijk te maken met BIM te werken, heeft de BNA Academie sinds het najaar van 2013 een uitgebreid cursusaanbod op het gebied van BIM. De cursussen gaan over het werken met BIMsoftware, het efficiënt implementeren van BIM, het toepassen van BIM in projecten en hoe architecten invulling kunnen geven aan de rol van BIM-regisseur.
De DNR is nog steeds een breed gedragen standaard. Maar, het wordt steeds gangbaarder dat opdrachtgevers hun eigen versie van de DNR maken. In 2013 lanceerden Aedes en NEPROM hun eigen contractmodel gebaseerd op de DNR. En de Rijksgebouwendienst presenteerde de concept ABAA DNR 2011. Beide sets voorwaarden zijn in de ogen van BNA en NLingenieurs onevenwichtig. En het doel van het contract - een gezamenlijk project - is volledig uit het zicht verdwenen. BNA en NLingenieurs willen die trend keren. Daarom zetten beide verenigingen zich nu in voor paritaire voorwaarden, dat wil zeggen voorwaarden die gedragen worden door zowel opdrachtnemers als opdrachtgevers.
Deelnemers kunnen tijdens deze cursussen met de eigen casuïstiek aan de slag. De BNA BNAJAAROVERZICHT ’13
23
6
VERENIGING EN COMMUNICATIE
26
VERENIGING Voor een zittingsperiode van drie jaar is een nieuwe ledenraad aangetreden. De 24 ledenraadsleden zijn door de stemgerechtigde leden gekozen uit 31 kandidaten, verdeeld over representatieve categorieën naar bureaugrootte en regio.
netwerken (samen slimmer) in plaats van regioservice; – Van papieren naar digitale communicatie (van BNA Blad naar nieuwe online middelen); – Minder gratis bijeenkomsten en evenementen, meer externe, marktgerichte promotie van de branche.
Om in te spelen op veranderingen in de beroepsuitoefening van architecten, zoals het samenwerken in multidisciplinaire bureaus, zijn door een wijziging van de statuten de mogelijkheden om via de uitzonderingsprocedure bureaulid te worden verruimd. Zo kunnen ook bureaus van interieurarchitecten, stedenbouwkundigen en tuin- en landschapsarchitecten zich aansluiten bij de BNA.
Willem Hein Schenk en Fred Schoorl gingen tijdens de regioronde in gesprek met de leden over het beleidsplan en de bezuinigingen.
Het bestuur heeft uit zijn midden Ronald Schleurholts benoemd tot vice-voorzitter van de BNA, als opvolger van Rob Hendriks. BEZUINIGINGEN De barre tijden dwongen de BNA ook in 2013 om de ambities te verbinden aan noodzakelijke bezuinigingsmaatregelen. De BNA is de afgelopen jaren al met tientallen procenten gekrompen en voor 2014 en verder bleken opnieuw budgettaire en personele maatregelen nodig. We moeten anders werken, anders communiceren, ondernemender zijn met minder middelen. Net als in 2012 is bezuinigd op out-of-pocket kosten, en moest de BNA helaas afscheid nemen van drie collega’s. Een aantal maatregelen op een rij: – Een gerichte krimp van het BNA-bureau (inmiddels ca. 40%); – Themagerichte kennis- en expertise24
BEILEIDSPLAN VEERKRACHT Met de nieuwe visie en het beleidsplan Veerkracht! wil de BNA de branche een nieuw perspectief bieden. Het komt er nu op aan positief vooruit te denken, op zoek naar nieuwe kansen voor het ondernemerschap op kansrijke markten. De BNA wil met het plan het adaptatievermogen en de veerkracht in de branche verder versterken. Wat wij onze leden vragen, moeten we ook zelf doen: verregaande samenwerking, nieuwe richtingen en focus op innovatie en vernieuwing van ons collectieve en individuele ondernemerschap. Bijdragen aan die branche, met de brancheorganisatie, zouden alle architectenbureaus van Nederland moeten willen. Wie een sterkere positie claimt, moet die willen waarmaken. Dat geldt voor bureaus en voor de vereniging. De BNA wil actief bijdragen aan een betere branche en daarbij expliciet een leiderschapsrol vervullen, zowel naar binnen als naar buiten.
BNAJAAROVERZICHT ’13
27
Uitgangspunten – Een scherpere focus op ondernemerschap en markten, in plaats van culturele doelstellingen; – Vernieuwing en een meer maatschappelijke oriëntatie van de architectuur; – De transformatie naar een branchevereniging, met duidelijk economische oriëntatie; – Een oriëntatie op de brede groep opdrachtgevers, in plaats van vooral op de overheid. Kernpunten – Accepteer de transitie naar een nieuwe markt en ondersteun de leden door adaptatie en veerkracht in hun ondernemerschap verder te stimuleren; – Voorop lopen in promotie van maatschappelijke waarden van bouw en architectuur (in de keten); – Naar een moderne branchevereniging met Ontwerpend Nederland als ambitie voor verdere samenwerking met andere branches en disciplines, met markt en overheid; – Naar nieuw elan in de branche, met slim samenwerken en netwerken als strategie; – Waarmaken: lidmaatschap BNA biedt waarborgen voor opdrachtgever; – Moderne branchevereniging 3.0 met nieuwe diensten voor het collectief én voor individuele bureaus. NETWERKEN De BNA organiseert bijeenkomsten en faciliteert diverse netwerken. Zo is binnen elke regio een netwerk van bureaumanagers actief. Zij wisselden in 2013 kennis uit over onderwerpen als toekomstdenken, strategie, en de veranderende praktijk. Verder zijn binnen de regio’s specifiek BNAJAAROVERZICHT ’13
voor kleine bureaus bijeenkomsten georganiseerd. Hier spraken architecten met elkaar over invloedvaardigheden, BIM, samenwerken, LEAN en ‘het imago van de architect’. Regio West heeft een netwerk voor personeelsadviseurs en netwerken voor kostendeskundigen en bestekschrijvers. In 2013 is naar aanleiding van de BNA Marktkaarten in alle regio’s tweemaal een bijeenkomst georganiseerd waarin een specifiek marktsegment de aandacht kreeg. De ontwikkelingen op de thema’s leegstand en zorg zijn geduid en er vond een dialoog plaats met professionals uit andere disciplines over kansen die dit biedt voor architectenbureaus. Met enige regelmaat vonden binnen alle regio’s bouwrechtgerelateerde bijeenkomsten plaats waar onderwerpen als geïntegreerde contracten, aanbesteden en faillissement aan bod kwamen. Het kosteloze juridisch spreekuur is gecontinueerd en uitgebreid. De dienstverlening voor leden heeft daarmee een extra impuls gekregen.
COMMUNICATIE PERS/MEDIAWAARDE De BNA zet waar mogelijk in op free publicity in de Nederlandse media. Journalisten en media worden per onderwerp actief benaderd. De verslechterende marktpositie van architecten als gevolg van de crisis kwam aan bod, maar de BNA vestigde ook media-aandacht op de hoopgevende markt- en CBS-cijfers van eind 2013.
25
28
De meerwaarde van architecten is in de media veelvuldig over het voetlicht gebracht, onder meer de Volkskrant, Trouw en Radio 1 (Lunch!) besteedden hier aandacht aan. Hiervoor zijn onder meer de resultaten van BNA Onderzoek en de BNA Benchmark actief ingezet.
het jaar - elke maand gestegen, terwijl het bouncepercentage is gedaald. Dat betekent dat zowel de kwantiteit als de kwaliteit van het bezoek vooruit is gegaan. Vooral de aandacht op Twitter voor nieuws en actualiteiten van de BNA heeft geleid tot hogere bezoekersaantallen.
In totaal zijn 53 persberichten verspreid. De mediawaarde is in vergelijking met 2012 gestegen. De mediawaarde is in 2013 met een totaal van € 1.436.124 met 30% toegenomen in vergelijking met 2012. Er is een mooie verdeling van publicaties in algemene media en vakmedia. Print publicaties verschijnen vooral in algemene media zoals Volkskrant en FD. Online publicaties verschijnen vooral op vakwebsites. Het pers- en social mediabeleid is herijkt in 2013.
Het aantal volgers op Twitter is in 2013 verdrievoudigd. Ook de interactie is toegenomen. De toename van het aantal mentions en retweets duidt erop dat mensen online meer binding voelen met de BNA en dat ze het waarderen wat de BNA te melden heeft. De ‘hashtags’ die de BNA inzet en die passen bij de missie van de BNA worden steeds vaker opgepikt: #MeerwaardeArchitectuur, #SterkeBureaus, #KansrijkeMarkt.
COMMUNICATIEADVIES In 2013 is er een reputatieprogramma opgesteld om de positionering en profilering van de BNA te versterken. Dit plan zal in 2014 worden uitgevoerd. Ook is er eind 2013 gewerkt aan een vernieuwde formule voor Gebouw van het Jaar, een marketingplan voor BNA International en is het plan opgeleverd voor de promotie van de toegevoegde waarde onder opdrachtgevers.
Ook zijn vier video’s (over beleidsplan en resultaten) geproduceerd voor YouTube, het hardst groeiende sociale medium en dus een goed platform voor het verder uitdragen van de boodschap van de BNA.
ONLINE Bezoekersaantallen van www.bna.nl en de bezoekduur zijn - na een dip aan het begin van 26
Er is gestart met de ontwikkeling van een nieuw bna.nl, omdat de huidige site niet meer voldoet. Hiervoor is in december een online strategie opgesteld, die in 2014 zal worden uitgewerkt. Zie voor meer het Online Jaaroverzicht op de pagina hiernaast. BNAJAAROVERZICHT ’13
BNAJAAROVERZICHT ’13
27
29
30 28
BNAJAAROVERZICHT ’13
31
32
BNAJAAROVERZICHT ’13
29
7 DE BNA-LEDEN IN BEELD ONTWIKKELING LEDENAANTALLEN Zoals de economische situatie al deed verwachten, daalde het aantal leden naar 1266 architectenbureaus. De meeste leden zegden op om economische redenen. 1446
2009
30
1447
2010
1464
2011
1405
2012
1266
2013
BNAJAAROVERZICHT ’13
AANTAL WERKZAME PERSONEN OP BNA-BUREAUS PER 1 JANUARI Bij de BNA waren in 2013 1266 bureaus aangesloten, met een gemiddelde bureaubezetting van 4,3 personen (op basis van opgave per januari 2013). Door de economische crisis is het aantal medewerkers inmiddels verder afgenomen. 2009 2010 2011 2012 2013
2339
2500
0 1–2 personen
3–6 personen
7–15 personen
1376
16–24 personen
25–40 personen
722
1069 931 311
608
500
655 501 452 471
1303
1143 1180 930
922 878 962 935 838
1000
1380 1373 1241 1178 1014
1500
1474
1634
1908
2009 1930
2000
41> personen
VERDELING AANTAL BUREAUS NAAR GROOTTE 2009 2010 2011 2012 2013
1000
983 1019 1084 1066 1011
1200
800
600
0
1–4 personen
BNAJAAROVERZICHT ’13
5–9 personen
75 53 40 34 26
200
169 126 118 103 71
219 249 222 202 158
aantal bureaus
400
10–20 personen
groter dan of gelijk aan 21 personen
31
BNA ’13
32
BNAJAAROVERZICHT ’13
COLOFON Beeldverantwoording Jaaroverzicht 2013 Foto omslag: Genomineerde Regio Noord/Oost Sigmax, Architectenbureau Paul de Ruiter, Beeld: Pieter Kers Pagina 2 1 Genomineerde Regio Zuid Woonhuis L, Grosveld van der Velde, Beeld: René de Wit Pagina 3 2 BNA-voorzitter Willem Hein Schenk, Beeld: Ineke Oostveen Pagina 5 3 Mathias Lehner tijdens de missie in Duitsland 4 Minister Stef Blok en BNAvoorzitter Willem Hein Schenk Pagina 6 5 Genomineerde Regio Zuid Fontys Sporthogeschool, Mecanoo, Beeld: Christian Richters Pagina 7 6 Eervolle vermelding Regio Zuid Metaforum TU Eindhoven, Ector Hoogstad Architecten, Beeld: Norbert van Onna Pagina 8 7 BNA-directeur Fred Schoorl, Beeld: Ineke Oostveen Pagina 9 8 Genomineerde Regio West Hofbad, Venhoeven CS, Beeld: Ronald Tilleman 9 Eervolle vermelding Regio Noord/Oost Drents Archief, Zecc Architecten, Beeld: Cornbread Works Pagina 11 10 BNA Architectendag 11 Fred Schoorl interviewt Angela Brady tijdens de Architectendag 12 Vier edities BNA Blad 2013
Pagina 16 16 Winnaar Regio Noord/Oost Cultureel Kwartier De Nieuwe Kolk, De Zwarte Hond, Beeld: Gerard van Beek 17 Winnaar Regio Zuid Proyecto Roble, Équipe, Beeld: René de Wit Pagina 17 18 Genomineerde Regio West Elandshof, Bastiaan Jongerius Architecten, Beeld: Milad Pallesh 19 Genomineerde Regio West Dutch Mountain, denieuwegeneratie, Beeld: John Lewis Marshall Pagina 19 20 Winnaar Regio West St. Nicolaaslyceum, DP6, Beeld: Jeroen Musch
Pagina 28 en 29 29 Winnaar Publieksprijs De Karel Doorman, Ibelings van Tilburg Architecten, Beeld: Ossip van Duivenbode 30 Eervolle vermelding Regio West Melkwegbrug, NEXT architects, Beeld: Jeroen Musch 31 en 32 Winnaar Gebouw van het Jaar 2014 Ketelhuis Ceres, diederendirrix, Beeld: Arthur Bagen © 2014 Dit is een uitgave van de BNA
Pagina 20 21 Eervolle vermelding Regio Noord/Oost Bedrijfspand Zwartsluis, B+O Architecten, Beeld: René de Wit
Samenstelling en redactie BNA, Amsterdam
Pagina 22 22 Eervolle vermelding Regio West Spoorhuis Santpoort, Zecc Architecten, Beeld: Cornbread Works 23 Winnaar Regio Noord/Oost Cultureel Kwartier De Nieuwe Kolk, De Zwarte Hond, Beeld: Gerard van Beek
De uitgave wordt alleen digitaal verspreid
Pagina 23 24 Winnaar Regio Zuid Proyecto Roble, Équipe, Beeld: René de Wit 25 Eervolle vermelding Regio Zuid Metaforum TU Eindhoven, Ector Hoogstad Architecten, Beeld: Norbert van Onna
Vormgeving Petunia
BNA, branchevereniging van Nederlandse architectenbureaus Postbus 19606 1000 GP Amsterdam www.bna.nl
Pagina 24 26 Genomineerde Regio Zuid Suytkade Helmond, Bedaux de Brouwer, Beeld: Stan Wagter
Pagina 12 en 13 13en 14 BNA Academie
Pagina 25 27 Genomineerde Regio Noord/ Oost Sigmax, Architectenbureau Paul de Ruiter, Beeld: Pieter Kers
Pagina 15 15 Het koninklijk paar en de ministers Ploumen en Bussemaker tijdens de missie in Duitsland
Pagina 26 28 Genomineerde Regio West Dutch Mountain, denieuwegeneratie, Beeld: John Lewis Marshall
BNAJAAROVERZICHT ’13
Pagina 27 Online Jaaroverzicht, Vormgeving: Sylvia van Schie
33
Koninklijke Maatschappij tot Bevordering der Bouwkunst Bond van Nederlandse Architecten Postbus 19606 1000 GP Amsterdam T 020 555 36 66 www.bna.nl bna@bna.nl