Talmud guemara bnei torah présentation by Bnei Torah

Talmud Bavli Editions Bnei Torah Comprendre et approfondir la

Guemara

TraitĂŠ

Ketoubot

Chapitre I Traduction et explications des commentaires de

Rachi, Tossefot, Richonim et A'haronim Collection dirigĂŠe par

Rav Dov Lumbroso-Roth

Equipe de rédaction de cet ouvrage : Rav Dov Lumbroso-Roth, Rav Malkiel Bloch, Rav Michael Samoun , Mr Arié Bibas, Mr Charles Zeitoun. Relectures et conseils : Rav Guershon Elie Cahen Reformulation, mise en page et corrections : Mr Julien Darmon , Mr Emmanuel Ifrah.

Edition 2009 Impression Mai 2009 Editions Bnei Torah www.guemara.com www.chiourim.com www.techouvot.com www.allorav.com

Beith Hamidrach Bnei Torah 64 rue de Crimée 75019 Paris Veuillez adresser toutes vos remarques et corrections à l'auteur :

Rav Dov Lumbroso-Roth 193 Avenue Jean Jaurès 75019 Paris E-mail: ravdov@guemara.com Tel: +33 (0)1 40 40 74 74

Editions Bnei Torah ISBN 978-2-9534461-0-4 Cet ouvrage a nécessité de gros efforts et d'importants investissements. En conséquence, ce livre ne peut être traduit, reproduit, ou photocopié partiellement ou totalement, sous quelque forme que ce soit, y compris par des moyens électroniques, même pour un usage personnel sans l'autorisation préalable de l'auteur. Toute infraction contrevient aux lois religieuses et civiles.

Jeudi 6 Iyar 5769 (31 Avril 2009)

Je soussigné atteste par la présente de la grandeur de cet érudit en Torah et en crainte de D.ieu et dont le nom est digne de louange - Rav Dov Lumbroso Roth, qu'il vive longtemps et en bonne santé- qui a pris l'initiative de publier le Talmud de Babylone avec les commentaires de Rachi, des Tossefot et des autres commentateurs en les traduisant en français. Ainsi il en facilite l’étude pour nos frères qui ont l'habitude de penser et de parler dans cette langue et il leur permet de s'immerger avec davantage d'enthousiasme dans l'océan du Talmud. Avec l'aide d'une équipe d’érudits qui ont travaillé avec acharnement afin que la traduction soit claire et exacte, il a réussi grâce à D.ieu dans son entreprise avec le premier volume qu'il a publié sur le premier chapitre du traité Baba Batra. Maintenant il s'apprête à publier le traité Ketouvot. Je viens par la présente témoigner que le peu que j'en ai vu atteste que c'est une oeuvre considérable et importante. Nombreux sont ceux qui ont déjà profité de cette traduction. Je le bénis afin que D.ieu l'aide à diffuser encore davantage l’étude de la Torah. Malgré l'importance de ce livre, je voudrais souligner que l'essentiel de l’étude doit se faire avec beaucoup d'efforts afin de parvenir à comprendre la langue du Talmud ainsi que le texte a été consigné par les Tanaïm et les Amoraïm (les auteurs de la Guemara) - que leur mérite nous protège. On connaît les paroles de Tossefot-Rid au début du traité Meguila à propos de tout ce qui touche à la traduction et donc au manque d'efforts que cela pourrait entraîner dans l’étude. Cependant, je suis sûr que la traduction en français de ce traité permettra à la longue au public de s'investir dans l’étude de la Torah comme il convient. C'est avec une grande affection pour tous ceux qui étudient la Torah dans un effort de vérité que je signe Chmouël Aquiba Yaffé-Schlésinger Rav et Av Beth Din de la communauté de Strasbourg

PrĂŠface du Grand Rabbin de France sur le premier tome Baba Batra

Introduction Le but de cet ouvrage est de rendre accessible au plus grand nombre l'Etude telle qu'elle est étudiée dans les Yeshivot, écoles talmudiques traditionnelles. Cette méthode consiste à étudier de manière approfondie non seulement le texte du Talmud, mais aussi un nombre important de ses commentaires, dans un souci d'exégèse approfondie. Nous nous sommes efforcés de présenter une version aussi claire que possible dans un souci constant de fidélité à ces textes millénaires . LE TALMUD - LA GUEMARA La Torah donnée à Moché Rabbeinou (Moïse notre maître) se compose de deux parties: la Torah écrite (le 'Houmach) et la Torah orale, transmise de maître à élève sans interruption au fil des générations, et sans cesse enrichie des divers commentaires des maîtres de chaque époque. Au temps de l'occupation romaine, et suite à la destruction du Temple de Jérusalem, le besoin de retranscrire ces enseignements se fit si pressant que Rabbi Yehouda Hanassi entreprit de les rédiger de manière systématique dans ce que l'on appelle la Michna. Mais pour conserver la véritable nature de ces enseignements, Rabbi Yehouda Hanassi usa de son génie pour rédiger un texte aussi précis et rigoureux que difficile d'accès. Conséquences : dès sa parution, les paroles des maîtres qu'elle cite (les Tanaïm) firent débat : qu'a voulu dire tel Tana ? Où trouve-t-il sa source ? Comment comprendre et généraliser ce concept qu'il amène pour justifier ses propos ? Toutes ces questions, et bien d'autres encore, furent débattues par les Amoraïm et furent consignées, à la fin du cinquième siècle de l'ère moderne, dans la Guemara. A leur tour, les paroles des Amoraïm suscitèrent des discussions et des commentaires, d'abord ceux des Richonim, puis ceux des A'haronim. Toute cette " vie " autour du Talmud continue aujourd'hui, et s'enrichit de nouveaux commentaires et de commentaires sur les commentaires. L'auteur de la Michna a donc atteint son objectif : il a transmis un enseignement précieux tout en lui conservant sa vocation originale, " l'oralité ", tant il est nécessaire de parler, de débattre et d’échanger pour en pénétrer la sagesse. Au final, la Guemara est plus qu'une encyclopédie : c'est une masse considérable de lois, de considérations philosophiques, de récits, de sagesse quotidienne, d'histoires et d'Histoire, de science, de technique et parfois d'humour. COMPRENDRE ET APPROFONDIR LA GUEMARA : OBJECTIFS Ce sous-titre s'est imposé, car après des années d'expérience dans l'enseignement de la Guemara, nous nous sommes rendu compte que beaucoup de personnes étaient frustrées de ne pouvoir l’étudier que superficiellement. Impossible pour beaucoup d'entre eux d'en pénétrer la signification profonde, ni donc de profiter de cette vie incessante autour de ces textes fondateurs, et encore moins d'y participer ! Or il n'existait aucun support en français (ni dans aucune autre langue d'ailleurs) sur lequel un étudiant pouvait s'appuyer pour accéder à une étude dynamique, complète et didactique du Talmud, incluant l'explicitation de ses principaux commentaires. Nous avons voulu offrir cet outil, en nous fixant un double objectif :

En premier lieu, nous souhaitions offrir une traduction littérale du texte afin de permettre au lecteur de s'approprier le langage et la syntaxe de la Guemara et de s'y familiariser, pour progressivement acquérir une certaine autonomie dans l’étude. En second lieu, il s'agissait aussi de " repousser les limites " de chacun d'entre nous : nous l'avons vu, si l'exégèse des textes du Talmud a un début, elle n'a en revanche pas de fin ! En facilitant l'accès aux premiers commentaires du Talmud, ceux de Rachi et des Tossefot, nous permettons au lecteur de se frotter aux suivants, ainsi qu'aux commentaires de ces commentaires. En mettant en évidence la puissance de tous ces textes, nous espérons de surcroît susciter sa curiosité et lui donner l'envie de creuser les concepts qui en ressortent. En d'autres termes, nous agrandissons le cercle de sa connaissance pour agrandir son champ d'investigation. Pour atteindre le premier objectif, nous offrons ici une traduction littérale du texte de la Guemara, de commentaires de Rachi et de ceux de Tossefot. Pour une minorité de ces derniers, toutefois, nous avons laissé de côté une traduction littérale rigoureuse afin d'en faciliter la fluidité de lecture et la compréhension. Pour répondre au second objectif, nous avons ajouté de nombreuses incises dans les traductions, afin d'expliciter les argumentations qui nous semblaient insuffisamment explicites même après traduction. Nous avons par ailleurs éclairé le texte de commentaires de Richonim et A'haronim bien choisis. Ils représentent un intérêt certain pour l’étude : soit en fournissant des clés supplémentaires pour une bonne compréhension de la Guemara, de Rachi et de Tossefot, soit pour donner un nouvel éclairage, une nouvelle façon de comprendre le texte, montrant ainsi son infinie richesse. Insistons toutefois sur le fait qu'un tel ouvrage n'a pas vocation à offrir un tour d'horizon complet du chapitre du Talmud étudié. Outre que cela est impossible, ce n'est ni souhaité, ni même souhaitable, le sens du Talmud étant de laisser une large part à la confrontation des idées qu'un écrit, parce qu'il est figé, ne permet que modérément. Il s'agit d'un outil destiné à faciliter l’étude du Talmud : sa vocation première est de donner le goût et l'envie à l’étudiant d'acquérir plus d'autonomie encore et d'approfondir les sujets abordés dans les nombreux commentaires que nous offre notre patrimoine. Par ailleurs, rappelons que toute étude gagne à être sous la tutelle d'un Rav compétent, à même d'orienter ses élèves, en fonction de leurs caractéristiques propres, dans le dédale des commentaires de la Torah. Cet ouvrage s'adresse donc à tous : Le novice aura accès à une première compréhension du texte, ce qui lui permettra d'appréhender les raisonnements et les concepts maniés par les Talmudistes. L'initié trouvera des réponses à certaines de ses interrogations, et sera orienté vers des auteurs de référence pour approfondir son étude. Nous espérons ainsi que ce livre stimulera les étudiants à acquérir une nouvelle dimension de l'Etude de la Guemara. Nous pensons que le titre résume bien ces objectifs. " Comprendre et Approfondir la Guemara " : faciliter la compréhension des textes pour permettre de les approfondir. CHOIX DU TRAITE KETOUBOT Le Talmud est souvent appelée Chass, ou plus exactement , formé, en hébreu, par les initiales de " Chicha Sidrei ", littéralement " six ordres " ou " six parties”. La Guemara est ainsi divisée en six parties, constituées au total de soixantedeux Massekhtot (traités). Le traité Ketoubot fait partie du Seder Nachim. Ketoubot est le pluriel de Ketouba, qui désigne le contrat de mariage définissant les obligations du mari envers son épouse. Le traité Ketoubot traite donc en premier chef des lois du mariage, mais aborde en réalité une multitude de concepts essentiels du Talmud.

A titre d'exemple, on y aborde dès le premier chapitre des thèmes aussi importants que la gestion du doute (safek), quelques principes permettant de juger de la crédibilité d'une personne (Migo, Bari Vechéma), ou encore les 'Hazakot, qui consistent à se fonder sur des connaissances présumées pour juger de certaines situations. C'est pour l'extrême richesse des enseignements qu'il contient que ce traité est souvent appelé Chass Katan, littéralement petit Chass. Et c'est en raison de son caractère complet que nous avons choisi ici d'en présenter le premier chapitre. Outre le grand intérêt des débats d'idées qui s'y trouvent, il nous semblait être particulièrement adapté à nos objectifs, en nous permettant de présenter et d'expliquer en détails ces concepts fondateurs que le lecteur retrouvera forcément dans quelque traité qu'il étudiera par la suite. Nous avons en revanche conscience que c'est un choix très ambitieux, tant pour sa complexité que pour les sujets qui y sont abordés et qui, vus sous l'angle de nos société modernes, peuvent étonner. PRESENTATION ET MISE EN PAGE DE L'OUVRAGE Même si une grande attention a été portée à la traduction mot à mot, pour les raisons explicitées plus haut, nous avons jugé nécessaire d'ajouter, tant dans les traductions de la Guemara que dans celles des Rachi et des Tossefot, des mots et phrases entre crochets [ ], pour fluidifier le texte et le rendre intelligible. En effet, en plus du style volontairement aride de la Guemara, la traduction des mots mis bout à bout n'a pas de sens. A titre d'exemple, " Quoi entre eux " deviendra : " Quelle [différence pratique y a-t-il] entre [ces deux réponses] " Nous avons mis en caractères gras les mots que Rachi commente pour guider le lecteur et lui indiquer rapidement quels passages font déjà l'objet d'un premier niveau de commentaire, celui de Rachi, qui rappelons-le, s'efforce à fournir une compréhension linéaire du texte. Par ailleurs, les incises évoquées plus haut ont été ramenées entre crochets entre les paragraphes traduits de la Guemara et de Rachi. Dans Tossefot, nous avons choisi de les mettre en italique et dans une police réduite, car elles sont en général vouées à être plus importantes dans ce commentaire particulièrement réputé pour sa complexité. Les commentaires pertinents des Richonim et A'haronim, dont nous avons souligné l'importance, sont proposés dans des cadres dédiés et avec des titres évocateurs, pour permettre au lecteur d'en saisir immédiatement la teneur et l'intérêt. Par ailleurs, nous avons rapporté dans des notes de bas de page des éléments qui éclairent le lecteur et qui auraient trop chargé le texte principal pour y trouver leur place. C'est également à cet endroit qu'on trouvera les auteurs de référence qui permettront aux étudiants qui le souhaitent d'approfondir encore le sujet. Enfin, afin d'être abordable pour tous, ce livre comprend, en appendice, un résumé de tous les sujets traités avec leur niveau de difficulté. Ceci permettra au débutant comme à l’étudiant plus avancé de choisir son niveau d’étude. Sur un plan pédagogique, nous avons privilégié une approche mettant en exergue la structure du texte : introductions, conclusions, questions réponses sont visuellement identifiables. Tout cela a vocation à faciliter la compréhension de la structure et donc du texte lui-même. Cela a surtout vocation à faire de l’étude basée sur cet ouvrage une étude vivante, mettant en valeur le coeur de ce que doit être la Torah orale : un " combat” pour retrouver la Vérité de la Torah, à force d'arguments et de débats. Il ne nous reste plus qu’à vous souhaiter d'avoir autant de plaisir à étudier avec cet ouvrage que nous en avons eu à le confectionner ! Be-Hatslaha.

Sujets traités Difficile Moyen Facile DAF

777 77 7

THEME ABORDE x x

NIVEAU 77

L’INSTITUTION DU MARIAGE DE LA VIERGE LE MERCREDI : POURQUOI ? CAS DE FORCE MAJEURE A MEME DE REPOUSSER LE MARIAGE : CONSEQUENCES SUR LES

OBLIGATIONS DU MARI

2B3A

SUJETS D’APPROFONDISSEMENT SUR LA SOUGUIA : x Pourquoi la vierge ne se marie-t-elle pas le Dimanche ? x Pourquoi la veuve doit-elle se marier le Jeudi ? x Les deux types de réclamations possibles d’un mari qui constate l’absence de virginité de son épouse x Faut-il investiguer lorsqu’un doute subsiste sur les causes de non virginité de l’épouse ? Les opinions de Rachi et de Rabbeinou Tam x Doit-on conclure de la Guemara que l’on ne célèbre pas les Nissouïn quand la femme est Nidda ? Si oui, pourquoi ?

x x

4A 4B

66 78

TOUTE PERSONNE QUI EPOUSE UNE FEMME NE L’EPOUSE QUE CONFORMEMENT A L’AVIS

SAGES

Kiddouchin par l’argent : Une institution des Sages ? Validité des Kiddouchin « sous condition » (« al tenaï »)

x x

DANS QUELS CAS DE FORCE MAJEURE PEUT-ON AVANCER LE JOUR DU MARIAGE ? CONDUITE A SUIVRE POUR UNE FEMME MENACEE D’ETRE TUEE SI ELLE REFUSE L’ADULTERE

DEROULEMENT DU MARIAGE EN CAS DE DEUIL D’UN DES EPOUX LE JOUR MEME

REGLES RELATIVES A L’ELOIGNEMENT DES EPOUX (HAR’HAKOT) o CAS DE LA FEMME NIDDA o CAS DU DEUIL DE L’UN DES DEUX EPOUX

x x x x

120

77 77

CRAINTE DE VOIR UN MARIE TRANSGRESSER LE CHABBAT

131 131

150

7 7

171 171 171

188

7 7 7

198 200 206

POUR RECEVOIR SES INVITES,

PRECISION SUR LA “CRAINTE D’APAISEMENT DU MARI” QUI A MOTIVE LES SAGES A FIXER RAISONS POUR LAQUELLE LA VEUVE SE MARIE LE JEUDI INFLUENCE DES ACTIONS DES JUSTES SUR LE MONDE

QUELQUES CONSIDERATIONS SUR LE CORPS HUMAIN : o PARTICULARITE DE L’OREILLE EN TANT QUE PREMIER ORGANE A « o UTILITE SPIRITUELLE DES CINQ DOIGTS DES LA MAIN

FAUTER

192 200

7 7

211

777

219

253

777

282

211

POSSIBILITE D’AVOIR UNE PREMIERE RELATION INTIME LE CHABBAT, MALGRE LE POSSIBLE INTERDIT QUI EN DECOULE

102

133

SUJETS D’APPROFONDISSEMENT SUR LA SOUGUIA : x Pourquoi ne repousse-t-on pas Kippour au lundi de crainte que les gens transgressent Chabbat pour s’y préparer ? x Comment la Guemara a-t-elle pu envisager que Roch Hachana tombe un Dimanche ? x Quelle est la nature exacte des trois jours post mariage que les Sages ont prévus pour la veuve qui se remarie

5B-7A

77 7

110

LE MARIAGE DE LA VIERGE LE MERCREDI

106

ET CONSEQUENCES

SUJET D’APPROFONDISSEMENT SUR LA SOUGUIA : x Sanctifier le nom divin (ʭʹʤ ʹʥʣʩʷ) : Se laisser tuer et ne pas transgresser ( ʢʸʤʩ ʸʥʡʲʩ ʬʠʥ) et le principe de primauté de la vie sur les commandements

JOURS DE MARIAGE AVANT ET APRES EZRA SUJETS D’APPROFONDISSEMENT SUR LA SOUGUIA :

58 58

CAS DE FORCE MAJEURE CONTRAIGNANT L’EFFECTIVITE D’UN ACTE DE DIVORCE DES

PAGES

PREOCCUPATIONS A MEME DE DISPENSER LE MARIE DE LIRE LE CHEMA LE SOIR DE SON MARIAGE (6B) PRINCIPE DE MITOKH LES JOURS DE YOM-TOV : AUTORISATION DES TRAVAUX QUI REPONDENT A UN BESOIN (7A)

SUJETS D’APPROFONDISSEMENT SUR LA SOUGUIA : x Pourquoi la Guemara fait appel à la notion de Rov (majorité) pour justifier qu’une première relation est permise le Chabbat selon Chmouel ?

263

x x

Le dialogue Abbayé – Rabba selon les différentes conceptions de la notion de Psik

Réchéh

272

LES BENEDICTIONS

DES MARIES

AVEC QUI ET COMMENT

7B-8A

x x

10A-10B

10B 11A

11B-12A

12A-12B

12B-13A

COMBIEN DE TEMPS,

LA BENEDICTION DES KIDDOUCHIN

SUJETS D’APPROFONDISSEMENT SUR LA SOUGUIA : Les Kiddouchin : nombre de personnes requis et formulation de la bénédiction Les ‘nouveaux visages’ (Panim ‘Hadachot) invités aux jours de réjouissances post mariage

CONSEQUENCES DES FAUTES DES PARENTS SUR LES ENFANTS, DES FAUTES DU PEUPLE SUR LES JUSTES LA BENEDICTION DES ENDEUILLES

FACULTE D’UN

x x x

(PRINCIPE

317 321 323

7 7

349 340

‘CHAVYEH’ : IL A ASSIMILE LA CHOSE, EN CE QUI LE

CONCERNE UNIQUEMENT, A UN INTERDIT)

– PLAINTE DE LA « LE RECIT DE DAVID HAMELEKH ET DE BATCHEVA

PORTE OUVERTE

LA FEMME GARDE-T-ELLE LA VALEUR DE SA KETOUBA SI LE MARI DECLARE NE PAS L’AVOIR TROUVE VIERGE LE SOIR DE LA NUIT DE NOCE ? LE MARI DOIT-IL PAYER LA KETOUBA AVEC SES MEILLEURS TERRAINS ? CAS PARTICULIERS DE MARIS N’AYANT PAS TROUVE LES SIGNES DE VIRGINITE CHEZ LEURS EPOUSES ET REACTION DES SAGES INTERROGES A LEURS EGARDS ORIGINE DU MOT « ALMANA » POUR DESIGNER LA VEUVE

SUJET D’APPROFONDISSEMENT SUR LA SOUGUIA : x La Ketouba d’une jeune fille vierge : institution des Sages ou de la Torah ? (10a)

x x

CONVERSION D’UN ENFANT QUI N’A PAS DE PERE SON DROIT A RESILIER CETTE CONVERSION LORSQU’IL GRANDIRA

x x

KETOUBA D’UNE FEMME SUPPOSEE VIERGE MAIS QUI A DEJA ETE MARIEE CREDIBILITE D’UN MARI SE PLAIGNANT DE LA NON-VIRGINITE DE SA FEMME S’EST LUI-MEME ISOLE AVEC ELLE AVANT LE MARIAGE (COUTUME DE JUDEE)

777 77

360 380

364 390 392 399

777

411

432

445

457 428

777 77

468 478

486

LORSQU’IL

SUJETS D’APPROFONDISSEMENT SUR LA SOUGUIA : x Pourquoi un mari ne peut-il pas réellement compter sur la virginté présumée d’une femme qui a déjà été mariée ? x Pourquoi une vierge qui a déjà été mariée n’a pas droit à la Ketouba de deux cents zouz lui revenant normalement ? x Pourquoi dans la région de Judée les fiancés (par Kiddouchin) avaient-ils l’habitude de s’isoler avant les Nissouïn ?

LA VALEUR DE LA KETOUBA CHEZ LA VIERGE ET LA VEUVE DE LA CASTE DES COHANIM

ABSENCE DE VIRGINITE LE JOUR DU MARIAGE : LA FEMME PERD-ELLE SA KETOUBA SI ELLE EST SURE D’Y AVOIR DROIT MALGRE TOUT ALORS QUE LUI, SANS POUVOIR LE CERTIFIER, PLAIDE LE CONTRAIRE ?

SUJETS D’APPROFONDISSEMENT SUR LA SOUGUIA : x Précision de la notion d’annulation du mariage dont parle la Guemara lorsque la femme a menti sur sa virginité x Le droit à la Kétouba existe-t-il des les Kiddouchin ? x Notre Michna parle-t-elle d’un cas où la femme avait déjà quitté le domicile parental dès les Kiddouchin ? x Approfondissement de l’opinion de Rav na’hman qui dispense de payer celui qui ne sait pas s’il doit l’argent qu’on lui réclame (association de bari ve-chéma et soit migo, soit ’hazaka) x Approfondissement de l’opinion de Rav Yehouda et Rav Houna selon laquelle celui qui certifie qu’on lui doit de l’argent a le pouvoir de « faire sortir » de l’argent de son prochain (Bari Ve-chema) x Approfondissement du Migo qu’attribue la Guemara à la femme dans cette première

Michna

A PARTIR DE

349

SUJETS D’APPROFONDISSEMENT SUR LA SOUGUIA : x Qu’argumente la Femme pour se défendre lorsque son mari prétend qu’elle n’était pas vierge le soir de la nuit de noces ? Dans quels cas l’écoute-t-on et ne l’interditon pas à son mari ? x Approfondissement de l’interdiction de la femme à l’homme avec qui elle a eu une relation adultère x A-t-on besoin de témoins attestant de la relation adultère elle-même pour en acter l’existence ? x Comment expliquer l’attitude de David Hamelekh ?

7 7

MARI A S’INTERDIRE SON EPOUSE EN REMETTANT EN CAUSE SA VIRGINITE

LE JOUR DU MARIAGE

9B-10A

(CHEVA BERAKHOT) : QUAND,

SUJETS D’APPROFONDISSEMENT SUR LA SOUGUIA : x MaHaRaL : Importance de la parole (8b)

7 490 490 526

534

777

544

495 545 545

552 553 553

300

x x

Avait-on réellement besoin de la première Michna pour exclure l’enseignement de Rav ‘Hïa Bar Abin ? Approfondissement de l’opinion de R. Yéochoua (sur la deuxième Michna) Pourquoi le mari ne jure-t-il pas lorsqu’il reconnaît devoir un mané sur les deux réclamés par sa femme (cas de la seconde Michna)?

CREDIBILITE D’UNE FEMME QUI A EU UNE RELATION AVEC UN INCONNU : ELLE ET SA FILLE POURRONT-ELLES EPOUSER UN COHEN ?

570 570 570

777

SUJETS D’APPROFONDISSEMENT SUR LA SOUGUIA : x A quel titre R. Gamliel et R. Eliezere autorisent-ils une femme qui a eu une relation avec un inconnu d’épouser un Cohen, malgré la présence d’une majorité de Psoulim dans son environnement ? x Pourquoi R. Yo’hanan autorise-t-il la fille d’une femme qui a eu une relation avec un inconnu à un Cohen, bien que celle-ci naisse dans le doute et ne dispose donc pas de ’Hazaka ?

13AB

13B 14A-14B

14B-15A

607

CAS D’UNE FEMME QUI A EU UN ENFANT DANS LA PERIODE DES KIDDOUCHIN : STATUT DE

777

610

STATUT D’UNE PERSONNE QUE L’ON TRAITE DE MAMZERE, ‘HALAL EN FONCTION DE SES REACTIONS o STATUT DE SA FILLE, DE SA VEUVE

777 777

635

777

653

777

674

DE NATINE, D’ESCLAVE OU DE

QUELLE MAJORITE PEUT-ON SE FIER POUR TRANCHER UN DOUTE METTANT EN CAUSE

L’APTITUDE D’UNE FILLE A EPOUSER UN LOI DE

ʲʥʡʷ,

COHEN ?

SELON LAQUELLE NOUS NE SUIVONS PAS LA MAJORITE EN CAS DE DOUTE

SUR UN ELEMENT SE TROUVANT A SA PLACE FIXE

595

CET ENFANT, ET POSSIBILITE POUR ELLE ET SA FILLE D’EPOUSER UN COHEN PLUS TARD

SUJET D’APPROFONDISSEMENT SUR LA SOUGUIA : Discussion entre Tossefot ici (15a, s.v. Dilma) et Tossefot dans Nazir (12a, s.v. x Béchouka) sur la loi de ʲʥʡʷ

15B

574

STATUT D’UN ENFANT ABANDONNE DANS LA RUE ET LOIS QUI EN DECOULENT

670

687

SUJETS D’APPROFONDISSEMENTS GENERAUX : ¾

¾ ¾

¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾

INTRODUCTION GENERALE A LA KETOUBA (INTRODUCTION) x DEFINITION x MONTANT x UNE OBLIGATION DU MARI ENVERS SA FEMME x INSTITUTION TORAHNIQUE OU RABBINIQUE ? x LA KETOUBA DANS LE TEXTE LE DOUTE (ʷʴʱ) DANS LA TORAH (2A) INTRODUCTION SUR LES TRAVAUX INTERDITS DU CHABBAT (5B): x CONCEPT DE MELEKHET MA’HACHEVET x PRINCIPES DECOULANT DE LA NOTION DE MELEKHET MA’HACHEVET : DAVAR CHE-ENO MITKAVEN PSIK RECHEH MÉLAKHA CHÉ-ÉNA TSERIKHA LÉGOUFA MIT’ASSEK MEKALKEL KLI A’HAR YAD LE PRINCIPE DU ‘HIDOUCH (6A) LE PRINCIPE DE HA’OSSEK : CELUI QUI EST OCCUPE PAR UNE MITSVA EST DISPENSE D’EN FAIRE UNE AUTRE (6A) LE DROIT DE TOUT PERE A MARIER SA FILLE MINEURE (INTRODUCTION DAF 9) LE ʡʥʸ – LA MAJORITE (9A) LE « ʠʬʥʷʬ ʠʷʩʴʱ ʷʴʱ – SFEK SFEKA LA-KOULA » – L’ADOPTION DU COMPORTEMENT D’INDULGENCE DANS LES CAS DE DOUBLE INCERTITUDE (9A) LES DIFFERENTS TYPES DE ‘HAZAKA-ʤʷʦʧ (9A) L’EFFET DE LA ‘HAZAKA ET DU ROV DANS UN CAS DE DOUTE : LE DOUTE EST-IL LEVE OU S’AGIT-IL D’UNE SIMPLE GESTION DE SITUATION ? (9A) PRINICPE DE « ROUBA VE-‘HAZAKA ROUBA ADIF » : ENTRE UN ʡʥʸ ET UNE ʤʷʦʧ, LE ʡʥʸ – (LA MAJORITE) EST MEILLEUR’ (9A) LE PRINCIPE DU ʥʢʩʮ – MIGO : « PUISQU’IL AURAIT PU AVOIR GAIN DE CAUSE AVEC TEL ARGUMENT, L’ARGUMENT QU’IL A DONNE SUFFIT » (9B) INTRODUCTION SUR LA CONVERSION (11A) CONDUITES A SUIVRE FACE A UN DOUTE RELEVANT DE LA PROBLEMATIQUE DE L’IMPURETE (13B)

ʺʥʡʥʺʫ – ʯʥʹʠʸ ʷʸʴ – ʺʠʹʰ ʤʬʥʺʡ

INTRODUCTION –

Bien que de nos jours, Kiddouchin et Nissouïn soient célébrés le même jour 1sous la ‘Houpa 2, c'était différent à l’époque des Tanaïm : lorsqu’un juif voulait prendre une femme pour épouse, il devait d’abord la « consacrer », en lui remettant une somme d’argent (ou équivalent) d’une valeur minimale d’une ʤʨʥʸʴ – Prouta 3. Le couple était alors officiellement uni : c’est ce qu’on appelait les Kiddouchin4 (ʯʩʹʥʣʩʷ) mais la jeune femme continuait à vivre chez son père ; puis venait le mariage proprement dit – les Nissouïn (ʯʩʠʥʹʩʰ) – célébré généralement un an après, les époux pouvant alors vivre sous le même toit.

Cette Michna traite de la fixation du jour des Nissouïn, au sein du peuple d’Israël.

– Une vierge est épousée le quatrième jour [de la semaine (mercredi)] et une veuve le cinquième jour [de la semaine (jeudi)5], car [c’est] deux fois par semaine6 [que] les tribunaux [Rabbiniques] se réunissent dans les villes : le lundi7 et le jeudi. [Et quel est le lien entre les deux ? C’est pour] que, si [le mari] a des réclamations quant à la virginité de sa femme, il puisse [dès le lendemain matin] se lever [et aller] au Tribunal8.

MICHNA

Commentaires de Rachi

ʩʲʩʡʸʤ ʭʥʩʬ ʺʠʹʰ ʤʬʥʺʡ Une vierge est épousée le mercredi : C’est une institution rabbinique [qui a décidé] que [la vierge] se marie le mercredi, comme on l’expliquera [plus loin] – ʺʡʹʡ ʭʩʮʲʴʹ car c’est deux fois par semaine : [cet argument n’est dit qu’]à propos du [mariage de la femme] vierge – ʩʹʩʮʧʡʥ ʩʰʹʡ Le lundi et le

jeudi : [la réunion des tribunaux en sessions bihebdomadaires est l’] une des dix instaurations d’Ezra9. Dans Bava Kama – Chap. Meroubé (82a), [la Guemara] les explicite toutes. Et c’est pour cela que [les Sages] ont décrété que [la vierge] se marie le mercredi, pour que, si le mari a une plainte quant à la virginité [de l’épouse à faire valoir], il puisse se lever [le lendemain matin et la présenter] au Tribunal lorsqu’il est encore [sous le coup de] la colère ; car s’il y avait [trop de] temps entre les deux [(entre son constat et la prochaine session)], il y aurait lieu de craindre qu’il se laisse séduire [par sa femme], que sa colère s’apaise et qu’il la maintienne [dans son statut d’épouse, sans, chercher à éclaircir les choses]. Or il est possible qu’elle ait eu une relation sous sa tutelle [(c’est-à-dire après les Kiddouchin)] et qu’[en conséquence] elle lui soit [devenue] interdite, comme on le déduit ([Traité] Sota (28a) [du verset] « ʤʠʮʨʰ ʠʩʤʥ ʤʸʺʱʰʥ » – 1

3 4

6 7 8

Ceci afin d’éviter qu’une épouse encore vierge, ne devienne veuve avant même d’avoir connu son mari, parce que tué à la guerre par exemple. Voir Darkei Moché (64, 4). Cérémonie durant laquelle les époux se trouvent ensembles sous le dais nuptial ; les Kiddouchin correspondant au moment où le mari offre l’anneau nuptial et les Nissouïn, à l’entrée sous le dais nuptial ou aux instants durant lesquels le nouveau couple va s’isoler (Yi’houd ) selon certains décisionnaires. C’est l’unité élémentaire de ce que l’on considère dans la Torah comme ayant une valeur. Conséquence importante des Kiddouchin : toute relation charnelle avec un autre homme est alors un adultère. Si l’adultère est avéré, les futurs époux ne peuvent plus vivre ensemble (cf. Sota 28a) La Michna ne donne pas d’explication quant au jeudi comme jour de mariage d’une veuve car cette législation est accessoire en regard ce celle des vierges. Voir à ce sujet les commentaires du MoRDeKhi et du Tossefot Ha-RoCH qui estiment que cela s’explique par le caractère annexe de cet enseignement dans notre Michna. ʺʡʹ – Chabbat a ici le sens de semaine et non de samedi. Voir en encadré pourquoi la Michna ne cite que le mercredi alors que le tribunal siégeait aussi le lundi. La non-virginité d’une nouvelle épouse pourrait présager, comme le développera longuement la Guemara (daf 9), d’une infidélité durant la période entre les Kiddouchin et les Nissouïn. En choisissant le mercredi, les Sages permettaient au mari d’aller au Tribunal le plus tôt possible, soit dès le lendemain. Rachi ici, et la Guemara (daf 5a) expliqueront pourquoi il ne fallait pas que trop de temps s’écoule entre la nuit de noces et la prochaine réunion du Tribunal Avant cette instauration, les sessions régulières des tribunaux n’existaient que dans les grandes villes. Dans les villes de moindre importance, le tribunal se réunissait en fonction des besoins. C’est Ezra Ha-Sofer, l’une des personnalités les plus importantes de la période des ʤʬʥʣʢʤ ʺʱʰʫ ʩʹʰʠ – Anché Knesset Haguedola, qui a rendu obligatoires les sessions bihebdomadaires dans toutes les agglomérations, quelle qu’en soit la taille. Voir Tossefot plus loin (3a) « Che-Batei » et les réponses de Rabbeinou Tam et du Ri. Voir aussi le RaChBa et le ‘Hatam Sofer. Il est intéressant de noter que l’un de ces institutions consistait à lire des passages de la Torah dans les rues, les jours de marché, à savoir précisément le lundi et le jeudi. C’est cette institution que l’on retrouve aujourd’hui dans l’obligation de lire, dans les synagogues, un morceau de la Paracha de la semaine les lundis et jeudis.

ล รธ ร ล

ร

ล Baeล k

BL ล ห ล ห tห

ล Oยฏ ห ยจeล a

ยงยงร ฦ i ยค ล ร โ ฦ ยฅ ยงM ยฅ ยง ร โ ยงzฦ ยชยฅk ยง eล ฦ a ยค ร โ ยงz ยง Gฦ c ยง . ยจeล a ร ยฅร ยฅร ฦ ล ยฅa โ NยงpยฅzยฃL ร ยฅ ร ยฅยงยบ ยข ล ยค wยงยคz .ร ห ร ร ห ล ยจ Bร ล Oยฏ ห ยจeล a wยคยฅร ร ยฅk ร โ ยง ยงล wฦ ยค ยงล ยงฦ c eM ยฅ (.ร ยช ร รธ ยช ) ล ร โ ฦ ร ยฅ ยง eล ฦ a ยค . ล aยจLห a ร ห ห ยดtห Lห : ยง ฦ ล ยค Lโ ล ยง ฦ ยฅยชฦ k ล ยงaยคLฦ a G ยงยบ ยง ยงร ยข ยงยงร ฦ i ยค โ ยบฦ ยงร eล ฦ k ยค ยงM ยฅ ยง (ร ยบ ร ล ร ยช) ยงM ยฅ Lร ยฅ nยง ยค ยงร ยงaฦ a ยงล ฦ ยฃ wโ ยฅzยฃL ล B wยงยคz ล ยฃN ยฃ โ ล ยค ยค .ร Lห ร ห ยดร ห e ร ห Lยฏa :ร โ ยง ยค ร ยฅล ฦ ร ยฅ ยชยฃร ยฃ ยง (:ยชร ยช) ร ยฅLecร ยฅฦ c " ฦ a ยค ฦ z Gฦ c ยงฦ ยงล wฦ ยค ร โ ยง ร ยฅร ยฅร ฦ ล ยฅa โ NยงpยฅzยฃL e wฦ ยฅz Cยคยบฦ e e ฦ leยบฦ Lโ ล ยง ฦ (.ร ยช) ยฃaeล ฦ ยฃล ยฃtฦ a ร ยฅk ( ยบ ล รธ) ยงล wฦ ยคa ร ร ยฅล ฦ ยบยฅc ร tยฅ ยค ร ยฅkฦ Lยคร ร ยฅ eล ฦ a ล ยค ยขล ยค B ยงร ยง ยฅยฃL

" ยบ" ฦ c eM ยฅ ร ยฅล ฦ ร ยฅ ยชยฃร ยฃ ยฃ ฦ ยฅล ล e ฦ L Lโ ร ยฅฦ ] ร ยง ยง Bรฆ ยขยคk ยชB ฦ a ยช"ร ฦ

eร ยงc B ร โ ยฃL ร ยฅล ฦ ร ยฅ ยง ยชยฃร ยฃ ยง ร โ ฦ ล ยฅฦ

รฆร โ itยคฦ ล ยฅร nยงยฃL [Le ยง Lโ ร ยฅร ยคzฦ ร โ a ร โ aยคb e ร ยฅe โ k ล โ aยคยชฦ รฆ"ยคM ยค Cยฃล ยฃc ร โ ฦ ร ยฅ nยงยฃLฦ ยงp ยฃร ฦ i ยคร ยฅ Bz ฦ ยคc ล โ ล ยงฦ ล ยฅล ฦ ล B ฦ Lยฅ B ยง ยงยบฦ a ร ยฅ ร ยฅ ฦ ล ยงM ยฅฦ Lร ยฅ

ยง ร ยฅ ฦ ยคร ฦ ยชยฅk ร ยง ยง ยงล รฆฦ ยฃ ยฃ ฦ ร ยงzฦ ยคz ยงล ฦ pร ยฅ ยง ยงล ฦ ยฅ ร ยฅฦ ยงล ฦ zรฆฦ ยฅ ฦ ยฅ (. ยบ ยช ล รฆ) B ฦ k ยงล wฦ ยค ร โ ยง Gฦ c " โ ฦ a (:ยชร ยช ล ร ร ร ) ยงยบฦ ยงยฃL ยงM ยฅ ยง ล ยงร ยงc ยค ล โ ล ยงaฦ ล ยฅร ร ยฅc ล ร โ ร ฦ ร โ ยงiยฃL CBz ยฅe (: ล ยช ) ยง ฦ ฦ ล ยคฦ ล ยฅpยฃL ยงM ยฅ ยง โ ยงล ยงฦ bยคร e ร ยฅยช โ e Bร ยงร nยงยฃL Bw ยค โ โ iยฃLฦ k :(: ยบ โ ยช ล ร ) ล ร ยฅ ยง ฦ a B ฦ a ล ยฃ ล ร ยฅc ยค Lร ยฅ ยง โ : ล ยงaยคLฦ a ยชยง ยฃ ฦ a โ Nยงpร ยฅล ฦ Cร ยฅล tยง

ร ยฅฦ NB ร โ ยงz ยง Gฦ c ยง .ล O ยฏ ห ร ห Lร ห ยด ห Bร ยจ ยจ ห ร ห ร ห ร ล ยจ Bร ล Oยฏห * :dยง ยข ร โ L ฦ ยค nยง ยคฦ . โ ek e ร ห MยจLห ร ห Lร ยฅ ยง B ฦ k ยง eล ฦ a ยค ล ยฃ ล Bล ร ยจร ยดยจa ร ห ร L Bร ร ห ร cห ร zยฏยจa ล ยจaห L a ห ร ห ยดห tห L ยฃล ยฃtฦ a nยง ยคฦ .e O ร ห ห ห ร bห ห ยงz ยคยฃL ร ยฅ ฦ (. ยช ร รธ ยช ) Lโ c ยค ฦ ล ห ยดล ห B ยจร ยจ ห ห L ร ห Lร ห ยด ห Biห ร e ร ห ยฏM ห Biห a ล ยงN ยง ร โ ฦ L ยง eล ฦ ร ยฅ ร ยฅ ฦ ล B ยค ฦ z " " ร โ ยบ ยง ยง ยงz ร ยฅฦ c ยชB ฦ ล โ ล Bร ล โ v ยค ฦ

ยค ล ร ยฅฦ ยฅฦ ยคยคa ยค d ยงฦ ร ยงzยฃM ยฅ Lยฃยช โ ห ยจร ยจ ร ห eล a . ร ล ยฅร ยฅLฦ ยบยคล ฦ a d ยงฦ ยค รฆโ ฦ ล ยค ฦ ร ยฅeOร ยฅp ยค (:ร ยช รธ) ร โ pยคL ฦ ยฅยชฦ k dยง ฦ ล ยงk ยคฦ a โ ร ยฅ ยข ล ห ยจ โ : ร cห ล ร ยฏร ร ห kL ล ห ยจ ยชยจe ร ร ล ห ล ห ยจ รฆยฏBร ร ล ห ยง ยงฦ ยคฦ e " ยคยค ฦ a ล "ล ร ยช รฆโ ฦ ล ยค ฦ

ยฃ B Lร ยฅ ยง ร โ ฦ ล ร ยฅ ฦ Cร ยฅล tยงฦ c ยง ร โ aยคb ร ยฏ t ห ยฏe L ยฏห ยจ eล a eล ยจ ยจ e ฦ Oร ยฅ Gฦ ยฃ . ห ห ร bห ห : Bร ร ยฅLGฦ L Lร ยฅ wยคยฅร ร ยฅk ร โ ยง ยงล wฦ ยค ยงล ยงฦ c ยชB ฦ ร ห ร ห ร ห ร ล ยจ Bร ล O

ร โ ฦ a Gฦ .ร ห ร ร ห ล ยจ Bร : ยงM ยฅ Blห M ห ล B ยบB e O ร ห

ห ห ร ห b ห * e ร ห ยจMห L : ยคยคa ยค ร โ k ยฅยฃL Lโ ล ยง ฦ nยง ยคฦ tยงe ฦ

ยงcยฅ ฦ c ยงล ฦ ล ยคa ยฃล ยฃtฦ a ล ยค ยงฦ ยชยฅk ร ยฅLร ยฅ ยข ล ยจaห L a ยช ยจ ห a

ห ห ร ห b ห Bยบยจร ยจeล ล ห a ล B ยบB ล B B ฦ ยฅa ร ร ยงiยค ยคยคa ยคยฃL .BlMห ห ล B ยบ B โ ยบ ร ล ยบ ยบร ยช ล ] e ยง ล Gฦ c ยงaeล ฦ k ยงkร โ ฦ c* (: รฆ ยช) ยจ eล a e ร ห ยจL Cห ยบ ล B B dยจ ห ยด ห ยฏ ร ยฃล ยฃtฦ a nยง ยคฦ ยฅยชฦ k ยช"ร ล ยค wยงยคz ยฅ Bzฦ L ยฅ ล ร รธร ล ยช ร ล ร ยฅeOยฅ ยฃN ยขยคร ยฅ รธ"ยบ ยงล ฦ ร ยฅz dยงa dร ล ยฏ ยจ* รฆยฏBร ร ล ห ล ห ยจ ร ห ร ห ร ล ยจ Bร ล O โ รฆ ล ล

ยบ ล . ร ยฏห . โ kโ ยคยจ ยฃeLล ล โ aห ยงล ฦ Nล ยฅร B ล ยบ ยคaB ร ยฅ: ฦ (. e ยช ) โ kโ ยงล ยข ยฅยค ล ล ร โ ร ล ยชยบ รธ" ร ร ยฅ e O ยฅ ฦ a ยช โ ล h ยง ยฅ i ยฃ L L ยค ร โ ฦ

ยง k ร ยฅ ฦ c โ

ร โ

ฦ a

ล รธ "ล : รฆ ยช ยช ห : B ฦ ร ยฅร Gฦ ยงaeล ฦ ยบe ร ยฏ ยจร zห ร ยฏ ยจร zห ยช ห a ยจร zห ร ยฏ zยจ ยจล ยจ ร ห c ร ยฅ ยงร ฦ ยชยฅk ยงeล ฦ z Bzฦ L ยฅ ล ยฃ ร ยฅยบ ยข ยค ร ยช ร ล ยบ ร รธ รธ ร ยจ ยจ ห L ล ล ร "รธล โ ร ล ร ยค ร โ z ยง ล ยค zโ ยฅฦ .โ eยบ ล ห ยดล ห B ยจร zห ร ยฏ zยจ ยจl ห ยจร zห ยจ ยจร zห ยจ ยจร zห : Lยฃ ยฃ ยฃ ฦ ยฅร ร ยฅk โ ยบโ ฦ ยฅ (: ยช ) ยบร ยช ร ล ยบยช รธ kร โ ฦ c LGยงL ล ยคa ยฅ ยงล e tฦ B โ kโ ล ยฃL โ ยจ ล ห Lล ยฏยจ c ยจร zห ยช ห a ยจ ล ห Lล ยฏยจ cห ยคร ยฅยชB ฦ .โ ek ล Oยฏ ห ยจeล a e ร ห Lยจ Cยบห [ " ร ล ร ล ยบ ยง ยงล ยงฦ bยคa ยง ร ยฅล ฦ ยคฦ ยชยฅk ยงร โ รฆฦ ยชยค ยงlยฃ ยชยจe ร ร ล ห ล ห ยจ ล ห z ร ห ร ยฏยบ ยจ ล ห z ร ห ร ห ยจl ห รฆB ฦ ยบยฅl ยฅ Bzฦ ร ยคk ยค ฦ ร ยฅยงยบ ยข ล ยค wยงยคzยฃL โ รฆฦ ยงkร ยฅฦ c ร ยฅLยง ล ยงฦ Lยฅa ยงร ยข (.ล ) ล O ยฏห ยจ eล a eล ยจ ยจ ร ยฏ t ห ยฏe L ล ห ยจ ยจล ยจร ห c dร ล ยฏ ยจ :BlยฃL e ยงร ยงk ยค ร โ ฦ ล โ B ฦ โ ยช Bร ฦ โ Nยงpยฅz ร nยค ยค ยงร โ รฆฦ ยจร ยจ ร ห eล a ล ห ยดล ห B ยจร ยจ ห ห L ร ห ร ห ร ล ยจ Bร dร โ ล ยง ล ยค ยงฦ Baยคล ร โ ล ฦ ร ยฅc ยค d ยคยงz .โ ek ยช"ร ล ล รฆ ล eM ยฅe ยงzฦ wยคยคล ฦ a ยง ยงaยคล e tฦ Gฦ c ล "ล ห ห L ล ยจaห L a ยช ยจ ห a Nยฏยจpร ล ห ยช"ร ร ห kL ห ล ยคB โ e ฦ Lยฅ ยงร ยง ยฃf ยค ยงยงล ฦ ร ยคฦ c ยบฦ a e wฦ ยฅz โ ยฅ ยงล e ฦ e โ kโ ล ยฃL โ ร cห ล ร ยฏร ร ห kL โ ยช ร ร ล รธ ล ร ยง ห ยจร ยจ ร ห eล a ล ห ยดล ห B ยจร ยจ Bร ยชยฏ ezยจ ฦ ยคz: ร ยฅ ยคยบBยงLLฦ ยฅล ยงรฆโ Bร ร ร ยงล ยคล ยงร ฦ c ยง ยง ยฃL ยค ยช B ยฃ ฦ Bล โ kฦ ร ร

โ ร ยฅ t รฆ โ ล ล ฦ ฦ e w ยค ร e โ ยช B ร ฦ a e ฦ N ยง p ยฅ i ยฃ L ร ยฅ L ยง p ยค ยช"ร ล ร รธร ร รธ โ ห ร ล B a ล ห ยจwzห ห ร ห ยจยบ ยด eยช ยจL ร * ยง ฦ L ยฅ ยคล ยค ยฃ Bz . ร ยจ zห ยช aห ร ยจ zห ยช โ e Bร ยงร ฦ ล ยงร ยงc ยค ล โ ล ยงaฦ ล ยฅร Cยคk CBznยฅยฃL ยฏ iห L ยฏล ยจN ร ร ล ล ร ร ร ร ร รธ ร ร ยฅ ยชยจe รฆ ห a ห ล ยฏBล ยง ร ยฅL ฦ ยคe : ยงร e ฦ L dยง ร โ ยฃL ยง ฦ L ยฅฦ a ยงร e ฦ L ร โ ร ร โ ร ยง ร ยฅ ล ฦ ยคฦ c BLeล ร tยฅฦ ยฃL ยงฦ B ยงล ฦ a ยงล ฦ pร ยฅfยฃL ร ห ยฏL ล ยจaห L a ยช ยจ ห ร ห ยจร ยจL L ร ร ล ร ล ล

e ล ยจaห L a ยจ ร ยจ zห ร ยฏ ร ยจ zห ร ยฏ รฆโ Bร ร ยคล ฦ

ยฅยค ยค ยข ยค ร โ iยคa ยค ล ยค ยง (: รธ) ยงล ยงฦ bยคa ร ยจL ยบ ห dรฆยจ Bk ร ห ร ห ร ล ห ร e ล ยจaห L a ร ห Lร ห L ร ยบ โ ร . ยช"ร ร ยบรธ ร n ล ร รธ ล รธ ล ร ยฅ ล ยง ยง ยค eล tยง ยคล ยฃt ล โ B ยงฦ c ยง ร ยฅ ยงz

ห ห ร ห b ห e ร ห ยจMห L dล ยจB eยช ยจL e ร ห ยจMห L : ยงร e ฦ L e ฦ ยงร e ฦ L e . ร ยจ zห ยจ ร ยจ zห

ร ร ร ร รธ ร ยชยบ โ ยชร Oยฅ ยง eล ฦ a ร ยง ยง dยงล รฆฦ B ฦ ยง ยฃ ยจeล ล ห a ล B ยบB Blห M ห ล B ยบB e O ร ห ยจ ล ห Lล ยฏ ยจ cห ร ยจ zห ร ยฏzยจ lยจ ห ร

โ โ ek ล โ ยช"ร ล ร ร ล ร ร ล ร ยง zฦ L ยคฦ ยค eล tยง ยคล ยฃt ร ยฅล ยง ยงฦ c ยค ร ยค Bยบยจร B ร ยฏห L CBz ห ล ยจaห L a ยช ยจ ห a

ห ห ร ห b ห e ร โ ล ยง ฦ L ยฅ . ยจ ล ห Lล ยฏ ยจ c ร ยจ zห ยช aห ล ยช ล ล ล ร รธ ล ล ยง " ฦ ยงร ยงฦ ล ร โ ล ร ฦ ร ยค ร โ ยบร โ ยจ ยจยช Cยจยบร ห ล B B dยจ ห ยด ห B ร ยฏ รฆB ยบห ร ยฅkฦ LยคiยฃL ร โ ยชฦ k dยงยบBล ฦ a Lยงล B ฦ ยง ฦ ล ยค ล ร รฆร ร ร รธ "

รธ ล ร ร ล ยช"ร ล ร โ ร ฦ ร ยฅkฦ Lยคร B ยง ยงk ยฅ ยง ยฃ B ร โ ฦ c cยจห รฆยจล ร ห tห L B ร ห ล ยจ ยจห L B e ยคร ยคยฅbล ยค ยฅ ยฅeL ยง ร โ ร โ tฦ ยค ยฅฦ ล ยค ยคร ยฅBb ยฅฦ dยงa ร ยฅcLยงล ล B ร โ ร ฦ ฦ

ร ล ร ร ล ล ร ยฅ ยฃ L

ร ยฅ c ยช โ e B ร ยง ร ฦ

B w ยค โ โ ร C ยค k C B z n ยฅ ร รธ . ล รฆ

a ยค ร โ ล ร ฦ ร ยค Gฦ c "ร ฦ ล ยงร ยงc ยค ล โ ล ยงaฦ ล ยฅร ฦ dยจ ร ยฏยจร c ยจkร ห ล B B dยจ ห ยด ห B ร ยฏ dยง ยฃ ยข ยค B ร โ ล ยงaยคLฦ a ยชยง ยฃ ฦ a ยคฦ ล ร โ ร . โ ยบ ล ร รธร ร โ iยค

ล ล ร ร ร ร ยงa e ยฃL ยงlยฃ ล ยง ยงฦ ยฃ ร ยฅaยคล ฦ ยงร ยงฦ ล ร ห ยจ ล ห ล ยจ ยจ e ห e ยจ ยจ ยจร ยจaร ห . ล aยจLห a ยช ยจ ห a Nยฏpยจร ล ห : ล B B ฦ ยฅ . รธล

ยช B ร โ ยฅฦ c ยค eล tยง ยคล ยฃt e ยฅ ล ร ยฅk ยคe ยจ cห B รฆร ห ยจ ยจ ร nห ห ยจยบ ยจ รฆร ห ยจc eM ห ร Lยจยบ ห :dยง ล ยค ยง ยง รฆโ Bร ร ยคล dยงlek

ล ล ล ล ล ร ร ร ยช"ร ร รธร รธ ร โ ยช ร ยฅ

ร โ ยงร Gฦ Bw ยค โ โ ร G ร ยฅยงa ยจยบ ยจ ยจ ยจaล ห dร ยฏ e ร ห wล ห c zยจ ห wล ห a รฆร ห ยจ ล ยจ ยจ e e ยง wยงยคz ร ยฅร ฦ Lยฅร e .eยช Lยจ e ร ห MยจLห ร ล ยชยบ . โ ร โ ร ร ยงฦ ยงล ยง e ยฃL eล ฦ ร โ ร ยฅk ล eล ร ยฅa ล B B dยจ ห ยด ห e ยจ ยจ ล ห B ร ยฏ zห ห ยงz ยค โ ล ยงaยคLฦ a ยชยง ยฃ ฦ a รฆB ฦ ยบยฅl ยฅ ร ยงke ฦ ล ล โ ร ร ล โ ร ล eร รฆ " . ล ร ล รธ eLe ยงร Gฦ โ k B ร โ ฦ ยค eล tยง ยคล ยฃt ยง nยงยฃL ยจ ร ห ยจ ยจ ยจ ยด dยจ ล ห ยจ ร ยฏ ยจ e ห ร ห ล ยจ ยจ รฆโ Bร ร ยคล .Cยบยจร ห :โ ek e ร ยฅ ยงMยฃL dยงล B ล ร ล ร ล ร ยบร รธ ยง G " ฦ ยค ฦ c "ร ฦ ร ยงล ยงร ฦ ยชยฅ e ยชยฏN ล ร ยบร . ร ร ล ยช รฆ eร ยจ ยจ ยดzห รฆ ห dร ยฏ ล ยจ ยจ ยจร ห ยจ cห B ร dยงkร โ ล e ยงร qnฦ ฦ ยค ยฅยฃLe de ร ฦ โ ยชL ยคฦ ยงยค ฦ ฦ c dร ยฅร โ B ฦ M ยฅCยงยบdร ยงยฅ ฦ ล ร โ i ยครฆยค ยง ฦ ฦ ร รฆ ร ร รธ eM ยฅ โ ยช Bร ฦ ล qโ ร ยฅ โ ฦ zยฃL ร ยฅ wฦ ยคล ฦ ยจ ยจ ยดzห รฆ ห dร ยฏ ล ยจ ยจ ล ห B ร ยฏ zห ห ยง ยง dยง e ฦ ร ร ยงiยค B ร โ รฆยฃ B ล ยค ยข โ ร รฆ โ ร โ ร ร ล ล ร ยง k ยงร ยข ร ยฅยช โ ร โ ยชฦ ร ยค ล โ ล ยงaฦ ล ยฅร nยงยฃL e ยชยฏN ล ร ล . ร ร ยชร ร โ C ยจ ร ยฏยจaร zห zยจรฆ ห ล ห L ห a e ห cยจห รฆยจล ร ห t : nยงe ฦ ร ยฅ ฦ ยฅ . ยจ ร ห ยจ ยจ : โ ek e L ล ยคa ยฅ ยงล e ฦ ยฅร e โ kโ ล ยฃL โ ฦ ร ยฅc : ล ร รธร ยช ร รธ ล LGยง ล ร ร "ล ล c โ Bรฆ ล ล ยง ยง BLฦ .e ยชยฏNยจ ยจ ยดzห รฆ ห โ ฦ z ยฃ L e ฦ w ยฅ z ร ยง

ยง d ยง ล รฆ ฦ B ฦ

ยง ยฃ ฦ c รธ โ ยชร ล รธ ล ร ล ยงaฦ ล ยฅร ฦ Bw ยค โ โ ร Cยคk CBznยฅยฃL eM ยฅ e wฦ ยฅz ร ยฅLยง ล ยงฦ Lยฅa ยคb ร ยฅร ยฅร ฦ ล ยงa ล qโ ร ยฅ : e ยง Eร ยฃ ยง ล ยฃ ล ยฃe ร ยฅ ยข Bi ยค โ ร ยฅk ยคล ยงb Eฦ ยงf ยค ล ยคB ฦ k Eฦ ยชยงN ยง ล ฦ ฦ Lยฅ ( ยบ ร รธ ) ร ล ร ล ล ร ล โ . ยช"ร ร ยบรธ ร ล ร ยฅLtยง โ kโ ล ยฃL โ ฦ ร ยฅc ร ยฅล ร ยฅ ฦ ล nยค ยฅ ล ร tยฅยคL ร โ iยคa ยค ร โ ล ร ฦ ร ยค ยงzฦ L ยคฦ ร ยฅยช โ ร โ ยชฦ ร ยค ล ยงร ยงc ยค ล ร รธร โ ร รธ ล ยฅยฅ ฦ c ร " ฦ ร e ร ยฅร ยฅร ฦ ล ยงa ล qโ ร ยฅ โ ฦ zยฃL e wฦ ยฅz ล e ฦ ยฅc ยงLยงL ยข eM ยฅฦ c ยคฦ L ยค ยงยบ ยงฦ c d ยคร โ ล ฦ . ร ยง ยง dยงล รฆฦ B ฦ ยง ยฃ LGยงL ล ยคa ยฅ ยงล e ฦ ยฅร e ร ล ร ล ล ร ( รธ . ร ยช) ร h ยช รธ ยช"ร ร ยบรธ ร ล ยค ยง ยง ยงล ยงฦ c "ร ฦ ยค ร ยฅยบฦ L G ล e ฦ ยฅc eM ยฅ ยง ร ยฅLร ฦ ร ยค G Bล B ยข ล ยคa ยค ยฃtยค ฦ ร nยงยฃL eM ยฅ ยงร ยข ร โ ล ร tโ eM ยฅ ร hยฅยฅ ฦ a ยคฦ e wฦ ยฅล ฦ c ยช" ยงkร ยฅ ล ร ล ล ร ยบ ร ยฅยบฦ L Gฦ c " ล e ฦ ยฅ elร ยฅ ยข eLยง ร ยงยงร ยงk ล eqร ยฅฦ a Bn ยฅ ร โ Lโ z HยฃL ยงยบ ยง ร nยฅยค ร ยฅ ยค ร ยฅยบฦ L G ร ยฅยช โ ฦ ร e ยงยงล ฦ ล ยคฦ a e ร ฦ ร ยคฦ c ยงล ร ยฅ ร โ ยชร ยฅ ร โ ล ยงฦ c ล e ฦ โ ล ล ร รธ

ล รธร :ยค ล ร รธร โ ยช รฆร ร ร ยงlยฃ ร โ ยชร ยฅ ร โ pยคL ฦ ยง ยข G โ k ยฅฦ c ร ยฅร ยฅร ฦ ล ยฅa ล โ Oยฅ nยงยง ยคhยค ยค โ BL ร โ .โ ek e ร ห MยจLห ร ห ร ห ร ร ห ล ยจ Bร ล Oยฏ ห ยจeล a eล ยจ ยจ ร ยฏt ห ร ร ร ล ร ร รธร รธ ร รธ ล ฦ ยงeล ฦ ล e ล B B ฦ ยคร ฦ ยฅฦ dยงpร ยฅ ยงฦ ยค ร โ pยคL ฦ e ร ยฅร ยฅร ฦ ล ยงa ล โ OยฅpยฃL e wฦ ร ยฅzยฃL dยงpร ยฅ ยงฦ ยค ร ยค ล ยคB ฦ k eล ฦ ยง ยง ร โ tฦ ยฅ BLeล ร tยฅ ร โ ยบ ยง ร รธรธ ร รธยบ . รฆ ยบ ร ยค ล e ฦ ยค รฆโ Bล ฦ ล ยฃLยฃล B nฦ ยค e ยงล e ฦ ยค ยค ร ยฅ โ e ฦ ร ยฅ eล ฦ a ล ยค ยขล ยค B ยงร ยง ยฅยฃL ยงร ฦ ยช ยฃฦ a ยงLฦ ล ยง ฦ ยงล e ฦ ยค ยงฦ c ยงยงล ฦ ร ยคฦ c dร โ ล ยง dnยคยคล ฦ ยง รฆโ Bร ร รธรธ ล . ยช รธ ยง ร ล " โ ร :ล ยคฦ zร ยฅ ร ยฅ ยงlยฃ ล ยค ยง ยง dร โ eb รฆโ Bร ร ยคล ยงฦ c รฆโ Bร ร ยคล ยง ร รฆยฅฦ ล ยคb Gฦ . ยฏe L ล ห ยจ ยชยจe ร ล " ล ห z ห ร ยบยฏ ยจ ล ห z ห ร ห lยจ ห : ยง ร ยฅล ยข ยค รธยช ร "ร ล ร

Lยฅ ร โ ยงa G .ล aยจLห a ยช ยจ ห a N รฆ ล ร ร ล รธ ร โ ร e ฦ ยฏ pยจล ห :ล ยงaยคLฦ a ยชยง ยฃ ฦ a โ Nยงpยฅล ฦ ยงlยฃ ล BL ฦ ยคฦ ยงa Gฦ dยง ยง ร รฆยฅฦ ล ยคb ยงล e ร ยฅ ฦ a .โ ek eล ยจ ยจ ร ยฏt ห ร ล รธ รธยบ . " etร โ z e ยช ฦ ยง L ฦ c ยค ล ยค ร ยฅ

n ยง ยง

ยช B ฦ ( . ยช) n ยง ยคฦ ยง ร ยฅล ฦ ยคฦ ยชยฅk ร ยฅ ยงcยค Ba ยงล ฦ ยฃ ยฃpยฃL ยงยบยงล ฦ a eM ยฅ ร ยฅLร ยฅ ยขยคa โ ยงaยฅzยฃL ร โ ยชฦ k ร ยฅร ยฅร ฦ ล ยงa ล โ Oยฅ ฦ c รธร

ร ล ล ยบ รธ

ยง ยคฦ ยคฦ L ยค โ ยบฦ ยง ร ยงร ฦ ล ยคร ยข ร โ ล wฦ ยฅ eยช ฦ ยงL eM ยฅ ยงร ยข ยง ร ยงร ฦ ล ยคร ยข ร โ ล wฦ ยฅ Gฦ ยงร Bล ยง โ ยงlยฃ dยง ร โ ยงยบยงล ฦ ร ยฅc ยคล ยคฦ c ร "ยฅล ล โ B ฦ ยงยบยงล ฦ a eM ยฅ dร โ

โ

" รฆ ล n รธ

ร ร : ยง ร ยงร ฦ ล ยคร ยข ร โ ล ฦ ยฅ G ยงยบยงล ฦ a eM ยฅฦ c ร ยคcยค ยงlยฃ dยงpร ยฅ ยงฦ ยค ร ยคe ยง ร ยฅLร ฦ ร ยค G ยงz ฦ ยคc ร โ ล eล wฦ ร ยฅ eM ยฅ ยงร ยข ยงยบยงล ฦ a eM ยฅ ยง ฦ ล ยค ล ยค ยงฦ c ยบ โ ร . รธ ล ยบ

ยงร ฦ ยค ร ร ยบ ร รธ โ ร " โ ร ร ร

รฆ ล โ ล รธร " "รธ ล ร รธ : โ ร รฆ ยชรฆ ร รฆ ยบ รธ โ ร ร ยช ร "รธ ล รธ รฆ ล ร : โ ร รฆ โ ร รฆ รธ

รฆ"รธ ล ล รฆ

ร "ยบ ร "

ยจeล a

:ล

: . : [: ร ล ยช ] . ร ยบ ล ร รธ :ยช ร "ร [: ร ร ล ร ]

. .

ร ร รธ ร ยช"ร ร รธ ล ร ล ล ล

รธ" ร ร ล ล ร

รธ ล " . ล ร ยช รฆล ร รธ ร ล รธ ล ยบร ล ร รฆ ยบ ยบร ร รธ ล ล ล ร รธร โ ร : ล ยบ ร ร ยบ . ร ร ร ล ร ร ยบ

รฆ ยบยช ร ล ร รฆ ร ยบ . ร ล ล ยช ยช รธ ร ร ร ยบร ล รธ รธ ล ล ล ยช ยบ ร ยบร ร ร ยช"ร ยบร ร ร . โ ร โ ร ร

ʺʥʡʥʺʫ – ʯʥʹʠʸ ʷʸʴ – ʺʠʹʰ ʤʬʥʺʡ ʤʠʮʨʰ » – Venistera Vehi Nitmaa : « Et elle s’est isolée et s’est rendue impure »1. Et comme [maintenant] il ira au Tribunal [pour s’y plaindre], l’affaire sera clarifiée2, lorsqu’en courra le bruit, car peut-être [que grâce à ces rumeurs] des témoins [à même de certifier une telle relation extraconjugale] viendront [clarifier les choses]3. [Et puisque le lundi était aussi un jour de session du Tribunal,] il sera [plus loin] demandé dans la Guemara : « Que [la vierge] soit épousée le dimanche ! » LE DIMANCHE : AUTRE JOUR

« … UNE VEUVE, LE JEUDI » POURQUOI L’IMPOSER ?

QUESTION – Bien que les tribunaux

QUESTION – La Michna justifie4 le choix du mercredi comme jour de

POSSIBLE POUR LES NISSOUÏN

siègent aussi le lundi, la Michna ne retient que le mercredi comme journée propice aux Nissouïn. Pourtant, le dimanche est aussi veille de session au tribunal, pourquoi ne pas le mentionner dans la

Michna ?

La Guemara parlera de cela SOXV ORLQ 2a et 3b . Et y expliquera que c’est par considération envers les filles d’Israël que les Sages ont invalidé le dimanche, afin que le futur époux dispose de trois jours consécutifs avant le mariage pour bien préparer cette fête (Takanat Chakdou).

célébration des mariages pour les vierges, mais rien n’est dit à propos du jeudi dans le cas d’une veuve ou d’une femme divorcée. Pourquoi ?

La Guemara (daf 5a) donnera deux raisons pour lesquelles les Sages auraient institué ou recommandé ce jour pour les veuves. Pour le RaN, cette institution rabbinique est aussi importante que celle fixant au mercredi le mariage des vierges. Selon lui, la raison pour laquelle le Sages ont fait cette Takana tient à leur volonté de montrer qu’ils se souciaient tout autant de ces femmes veuves. Mais c’est donc parce qu’il a fallu fixer un jour particulier pour les vierges qu’ils ont généralisé leur mesure aux veuves. Quant à savoir pourquoi les raisons expliquant le choix du jeudi ne figurent pas dans la Michna, le Ran propose plusieurs explications. Selon l’une d’elles, c’est parce qu’aucune des deux justifications données au daf 5a n’a en fait suffisamment de poids pour imposer un jour précis. Pour le RaMBaM5 en revanche, le choix du jeudi constitue moins en une obligation qu’un bon usage.

Commentaires de Tossefot

Une vierge – ʤʬʥʺʡ INTRODUCTION – Tossefot se demandent pourquoi ne pas avoir écrit « la6 » vierge ʤʬʥʺʡʤ – HaBetoula, comme on l’écrit dans d’autres traités ?

COMMENTAIRE DE TOSSEFOT7 – La raison pour laquelle il n’a pas été enseigné « la » vierge ʤʬʥʺʡʤ – Ha-Betoula comme il est enseigné « (ʤʹʠʤ – Ha-Icha) La femme est acquise… », « (ʤʮʡʩʤ – Ha-Yebama) La Yebama 8 est acquise » (Kiddouchin (2a), c’est que là-bas, cela faisait référence [à la femme du] verset : « Lorsqu’un homme prendra une femme9… » [pour ce qui est de la première, et la Michna désignait donc] « La » femme écrite [dans ce verset] ; et de même [il existe un verset spécifique] pour la Yebama10. En revanche, ici, [la fille vierge dont il est question] ne se rapporte à [aucun] verset. Forts de cette explication, Tossefot trouvent un cas qui leur pose problème : il est fait mention, dans le Talmud, d’’un esclave, alors que ça se rapporte là-bas à un verset ? ! Ils clarifient donc ce point : 1

Exode – Bamidbar (5,13) Ce verset parle de la Sota (ʤʨʥʱ), femme mariée qui, malgré les mises en gardes, s’isole avec un autre homme. D’une manière générale, une relation extraconjugale entraîne l’interdiction pour l’épouse adultère d’avoir d’autres relations avec son mari. 2 Ce que dit Rachi ici n’est pas anodin ! Dans ce commentaire, Rachi, bien qu’ayant conscience de l’existence d’un double doute (voir encadré) insiste tout de même sur la nécessité de vérifier les faits au Tribunal. Voir, après avoir étudié le Tossefot ʺʰʲʨ ʥʬ ʤʩʤ ʭʠʹ 'ʥʫʥ, l’encadré dédié aux opinions de Rachi et Rabbeinou Tam sur le sujet. 3 Pour établir des faits de mœurs, il faut au minimum deux témoins : ''ʭʩʩʰʹʮ ʺʥʧʴ ʤʥʥʸʲʡʹ ʸʡʣ ʯʩʠ '' – « Ein Davar Chébe’erva Pa’hot Michnaïm » (aucune affaire de mœurs [ne peut être établie avec moins de deux [témoins]), (Kiddouchin 66a), principe démontré dans Sota (3b). 4 La Michna ne mentionne pas d’autres raisons parce qu’aucune d’entre elles ne justifiait d’une législation. Seule la Ta’anat Betoulim (plainte sur la virginité) est primordiale même si ce n’est que dans des cas exceptionnels que cette plainte sera lourde de conséquences (RaMbaN, RaChBa et RiTVa) 5 Loi des mariages 10, 15. 6 En hébreu, l’article défini se note par un «ʤ» au début du mot – « ʤʲʩʣʩʤ ». 7 Pour le ‘Hatam Sofer, la Michna ne peut pas encore affirmer que cette femme est vierge. Elle n’est que présumée vierge jusqu’à sa nuit de noces. C’est ce qui explique l’absence de l’article défini « la » vierge – ʤʬʥʺʡʤ. Voir les autres explications avancées par Tossefot ici, le Tossefot Yom Tov et le Pnei Yehochoua. 8 Il s’agit de la femme avec qui un homme accomplit l’obligation du lévirat : lorsqu’un mari ne laisse pas d’enfant, son frère a le devoir d’épouser sa veuve afin de lui offrir une descendance. S’il refuse, on procédera alors à la cérémonie du déchaussement –ʤʶʩʬʧ. 9 Deutéronome – Devarim 22,13. 10 Voir les versets traitant sur le sujet, Devarim 25,5 à 10.

ล รธ ร ล

ร

ล Baeล k

BL ล ห ล ห tห

ล Oยฏ ห ยจeล a

eร ยงc B ร โ ยฃL ร ยฅล ฦ ร ยฅ ยง ยชยฃร ยฃ ยง ร โ ฦ ล ยฅฦ

ร โ ฦ a Gฦ .ร ห ร ร ห ล ยจ Bร : ยงM ยฅ Blห M ห ล B ยบB e O ร ห

ห ห ร ห b ห * e ร ห ยจMห L : ยคยคa ยค ร โ k ยฅยฃL Lโ ล ยง ฦ nยง ยคฦ tยงe ฦ

ยงcยฅ ฦ c ยงล ฦ ล ยคa ยฃล ยฃtฦ a ล ยค ยงฦ ยชยฅk ร ยฅLร ยฅ ยข ล ยจaห L a ยช ยจ ห a

ยง k ร ยฅ ฦ c โ

ร โ

ฦ a

e ล ยจaห L a ยจ ร ยจ zห ร ยฏ ร ยจ zห ร ยฏ รฆโ Bร ร ยคล ฦ

ห ห ร ห b ห e ร ห ยจMห L dล ยจB eยช ยจL e ร ห ยจMห L : ยงร e ฦ L e ฦ ยงร e ฦ L e . ร ยจ zห ยจ ร ยจ zห

ร ล ร ร ล ล ร ยฅ ยฃ L

ร ยฅ c ยช โ e B ร ยง ร ฦ

B w ยค โ โ ร C ยค k C B z n ยฅ ร รธ . ล รฆ

ล ล ล ล ล ร ร ร ยช"ร ร รธร รธ ร โ ยช ร ยฅ

ยง d ยง ล รฆ ฦ B ฦ

n ยง ยง

ร ล ล ยบ รธ

โ

" รฆ ล n รธ

ยงร ฦ ยค ร ร ยบ ร รธ โ ร " โ ร ร ร

รฆ"รธ ล ล รฆ

ร "ยบ ร "

ยจeล a

:ล

: . : [: ร ล ยช ] . ร ยบ ล ร รธ :ยช ร "ร [: ร ร ล ร ]

. .

ร ร รธ ร ยช"ร ร รธ ล ร ล ล ล

รธ" ร ร ล ล ร

ʺʥʡʥʺʫ – ʯʥʹʠʸ ʷʸʴ – ʺʠʹʰ ʤʬʥʺʡ Et la raison pour laquelle il n’est pas enseigné l’esclave hébreu ʩʸʡʲ ʣʡʲʤ – Ha-’Eved ‘Ivri au premier chapitre de Kiddouchin (14b), bien qu’il soit écrit [dans le verset] « Lorsque tu achèteras l’esclave hébreu1… » [et qu’on faisait bien référence à cet esclave], c’est que si [on voulait suivre cette logique], on aurait dû enseigner « l’esclave l’hébreu » ʩʸʡʲʤ ʣʡʲʤ,- Ha-’Eved Ha-’Ivri, [c’est-à-dire avec le deuxième mot] non rattaché [au premier]2 ; or ce n’est pas dans les habitudes du Talmud3 de s’exprimer ainsi. Tossefot disent qu’il existe de toutes les façons une exception à la règle énoncée au début :

Néanmoins, pour désigner l’Homme ʹʩʠ – Ich [au masculin] et ʤʹʠ – Icha [au féminin], on a l’habitude en tout endroit d’utiliser [le préfixe] « ʤ – Hé », même lorsqu’il n’est pas fait référence [à des personnes mentionnées dans] un verset4, comme [on le voit dans les endroits suivants :] « Ha-Icha che-Al’ha – La femme qui est allée » (Yevamot (114b), « Ha-Icha Che-Nitarmela – La femme qui est devenue veuve » (plus loin, [Ketoubot] 15b), ou « Ha-Ich Madir Eth Beno Be-Nazir- L’homme peut soumettre son fils au vœu du Nézirat » (Nazir 28b).

Est épousée – ʺʠʹʩʰ INTRODUCTION – Tossefot s’interrogent sur l’utilisation de la forme passive COMMENTAIRE DE TOSSEFOT – La raison pour laquelle il n’est pas enseigné « On marie une vierge… » [à la forme active], comme [on le fait ailleurs, par exemple] « L’homme consacre… » (Kiddouchin, 41a)5, c’est que comme cela, [à la forme passive], [le Tana] a été plus concis6. Et [on peut] encore [répondre] que s’il avait enseigné ainsi [(à la forme active)], on aurait cru [qu’un homme peut épouser une femme] même contre son consentement, comme répond [la Guemara là-bas] (ibid., 2a) [au sujet de OD première Michna /D femme est DFTXLVH ] à l’objection: « Pourquoi ne pas [employer la forme active et] écrire : L’homme acquiert ? »7. [Enfin, je peux] encore [te répondre] que là-bas, [dans l’exemple de Kiddouchin 41a qui a suscité la question], cela fait référence au verset : « Lorsqu’un homme prendra une femme », [et on a donc calqué la forme sur celle, active, utilisée par le verset.]

Le mercredi 8 – ʩʲʩʡʸʤ

ʭʥʩʬ

INTRODUCTION – Tossefot se demandent pourquoi la Michna insiste sur le fait de célébrer le mariage le jour, ce qui sous-entend que

ce n’est pas possible dans la nuit du mercredi au jeudi. Pourtant, n’était-ce que pour permettre au mari d’aller au tribunal le lendemain, la nuit du mercredi au jeudi aurait dû tout autant convenir ! ?]

COMMENTAIRE DE TOSSEFOT – [Puisque la Michna enseigne qu’on marie une vierge « le quatrième jour de la semaine », nous devons faire la déduction suivante : « le jour oui] mais pas la nuit du cinquième [jour de la semaine] », [c’est-à-dire dans la nuit du mercredi au jeudi9]. [Pourquoi ?] [Car], Comme [la Guemara] le dit dans le dernier chapitre [du traité] Nidda10 (daf 65b), « il n’existe pas de Ketouba 1 2

3 4 5 6

Exode – Chemot 21,2 on parle ici d’un esclave juif et non de l’esclave d’un juif qui est originaire des autres nations. C’est comme cela que l’on dit « l’esclave qui est hébreu ». Juxtaposer les deux mots sans les séparer par un ʤ – Hé nous donnerait le même sens que « ʩʸʡʲ ʬʹ ʣʡʲʤ » – Ha’Eved Chel ‘Ivri, l’esclave d’un hébreu, expression incorrecte puisque l’on parle de l’esclave juif lui-même. On devrait donc dire L’esclave L’hébreu mais ainsi détachés par le Hé – ʷʥʡʣ ʥʰʩʠʹ. Dès lors, l’expression devient plus lourde (Voir le commentaire du MaHaRCHa et du MaHaRaM CHiF). Voir le premier Tossefot de Kiddouchin 2a sur le même sujet et avançant une autre raison pour le ʩʸʡʲ ʣʡʲ – ‘Eved ‘Ivri. Puisqu’il a été souvent nécessaire d’ajouter ce préfixe, on a finalement généralisé cette pratique (voir le MaHaRaM SHiF). Page 41a. Un enseignement doit toujours être le plus concis possible, comme on le mentionne le traité Pessa’him 3b : « ʭʣʠ ʤʰʹʩ ʭʬʥʲʬ ʤʸʶʷ ʪʸʣ ʥʣʮʬʺʬ – Le-‘Olam Yechané Adam Le-Talmido Derekh Ketsara » (« l’homme enseignera toujours à son élève de façon concise ») et Rachi d’expliquer qu’une version courte permet une rétention plus longue de l’enseignement. Voir le Tossefot « ʠʰʺ ʩʠ » – Kiddouchin (2b) sur ce sujet. Comment comprendre qu’on aurait pu faire ici cette « erreur » alors qu’il est déjà écrit, au début du traité Kiddouchin, qu’on ne peut faire de Kiddouchin sans le consentement de la femme ? D’ailleurs, làbas, la même problématique existe : la Guemara explique que la première Michna (daf 2a), qui parle des différentes façons de faire les Kiddouchin, s’exprime à la forme passive pour nous apprendre qu’ils ne peuvent se faire sans le consentement de l’épouse ! On peut toutefois répondre que malgré cela, on aurait toujours pu croire que le mari peut célébrer les Nissouïn contre son gré, les Nissouïn n’étant que la finalisation du mariage et donc de moindre importance (commentaires du ‘HoKHMaT CHLoMo et du MaHaRaM CHiF). On aurait aussi pu s’imaginer qu’on peut harceler la future épouse en allant jusqu’à la forcer à accepter les Nissouïn (commentaires du ‘Hatam Sofer sur la page 63a) Pour le MoRDeKHi on n’a simplement pas l’habitude de faire des Nissouïm la nuit. Cela signifie qu’a priori, se marier la nuit du Jeudi est possible. La Chita Mekoubetset est aussi de cet avis. Mais la nouveauté est que l’on peut célébrer le mariage même le mercredi.

Rappelons que dans la tradition juive une journée commence la veille au soir, donc le cinquième jour commence le mercredi à la tombée de la nuit. 10 Ce n’est en fait pas explicitement écrit dans le traité Nidda mais dans Chabbat (130a). Tossefot font peut-être ici référence à ce qui est écrit dans Nidda (65b) ʩʮʺʧʣ ʣʲ ʩʴʨ ʤʡ ʩʢʤʮʣ ʤʡʥʺʫ ʩʰʠʹ – Cha’ani Ketouba De-Mahagué Bah Tfé ‘Ad De-‘Hatmé : « le

ล รธ ร ล

ร

ล Baeล k

BL ล ห ล ห tห

ล Oยฏ ห ยจeล a

eร ยงc B ร โ ยฃL ร ยฅล ฦ ร ยฅ ยง ยชยฃร ยฃ ยง ร โ ฦ ล ยฅฦ

ร โ ฦ a Gฦ .ร ห ร ร ห ล ยจ Bร : ยงM ยฅ Blห M ห ล B ยบB e O ร ห

ห ห ร ห b ห * e ร ห ยจMห L : ยคยคa ยค ร โ k ยฅยฃL Lโ ล ยง ฦ nยง ยคฦ tยงe ฦ

ยงcยฅ ฦ c ยงล ฦ ล ยคa ยฃล ยฃtฦ a ล ยค ยงฦ ยชยฅk ร ยฅLร ยฅ ยข ล ยจaห L a ยช ยจ ห a

ยง k ร ยฅ ฦ c โ

ร โ

ฦ a

e ล ยจaห L a ยจ ร ยจ zห ร ยฏ ร ยจ zห ร ยฏ รฆโ Bร ร ยคล ฦ

ห ห ร ห b ห e ร ห ยจMห L dล ยจB eยช ยจL e ร ห ยจMห L : ยงร e ฦ L e ฦ ยงร e ฦ L e . ร ยจ zห ยจ ร ยจ zห

ร ล ร ร ล ล ร ยฅ ยฃ L

ร ยฅ c ยช โ e B ร ยง ร ฦ

B w ยค โ โ ร C ยค k C B z n ยฅ ร รธ . ล รฆ

ล ล ล ล ล ร ร ร ยช"ร ร รธร รธ ร โ ยช ร ยฅ

ยง d ยง ล รฆ ฦ B ฦ

n ยง ยง

ร ล ล ยบ รธ

โ

" รฆ ล n รธ

ยงร ฦ ยค ร ร ยบ ร รธ โ ร " โ ร ร ร

รฆ"รธ ล ล รฆ

ร "ยบ ร "

ยจeล a

:ล

: . : [: ร ล ยช ] . ร ยบ ล ร รธ :ยช ร "ร [: ร ร ล ร ]

. .

ร ร รธ ร ยช"ร ร รธ ล ร ล ล ล

รธ" ร ร ล ล ร

ʺʥʡʥʺʫ – ʯʹʠʸ ʷʸʴ – ʺʠʹʰ ʤʬʥʺʡ (SUITE DE LA GUEMARA)

INTRODUCTION – La Guemara s’intéresse maintenant aux « bénédictions des mariés » – ʭʩʰʺʧ ʺʫʸʡ – Birkat ‘Hatanim

On distingue parmi elles :

La bénédiction des Kiddouchin (ʯʩʱʥʸʩʠ ʺʫʸʡ – Birkat Eroussin) qui est accompagnée d’une bénédiction sur un verre de vin (ʯʴʢʤ – Haguefen).

La bénédiction des mariés (ʭʩʰʺʧ ʺʫʸʡ – Birkat ‘Hatanim) – également connue sous le nom de « sept bénédictions » (ʺʥʫʸʡ ʲʡʹ – Cheva Berakhot) – qui sont récitées au moment des Nissouïn et à l’issue des repas pris durant l’ensemble de la période de festivité, et également sur un verre de vin.

Dans un premier temps, la Guemara se penche sur les ʺʥʫʸʡ ʲʡʹ, à savoir :

Dans quelles circonstances sont-elles récitées ?

Pendant combien de jours ?

L’institution de ces bénédictions est tellement forte que les Sages ont considéré que tant que ces bénédictions n’ont pas été prononcées, la mariée est interdite à son mari comme si elle était Nidda1. NB :

Dans l’ensemble du passage, la Guemara utilise une terminologie particulière :

TERME HEBRAÏQUE

Traduction

Signification

« Almana »

Veuve

Femme n’étant plus vierge (par exemple, mais pas exclusivement, une veuve ou une divorcée)

« Alman »

Veuf

Homme ayant déjà été marié

« Ba’hour »

Jeune homme

Homme n’ayant jamais été marié

Î – R. ‘Helbo cita Rav Houna énonçant la parole de Rav Ava fils de Zavda, qui dit au nom de Rav : « Que ce soit [le cas du mariage d’]une vierge ou [celui d’]une veuve, il incombe [de réciter] les bénédictions ». [LA GUEMARA DEMANDE :]

Rav Houna, aurait-il prononcé une telle [parole, considérant les bénédictions nécessaires pour une veuve], alors que Rav Houna [lui-même] a dit : « [Dans le cas d’] une veuve [qui se marie], il n’incombe pas [de réciter] les bénédictions » ?

[REPONSE :]

[Cette question] ne pose pas de problèmes [car les deux enseignements concernent certes une veuve, mais dans deux circonstances différentes :]

Ici, [l’enseignement de Rav Houna exigeant les bénédictions parle d’]un jeune homme épousant une veuve ;

Voir Rachi sur notre Guemara, f. 7b. Sur le concept de « Nidda », voir note sur Guemara, daf 2a.

298

ล รธ ร ล

โ ร " โ ร ร ยบ รฆ ล โ ล รธร " "รธ ล ร รธ : ร โ ร รฆ รฆ โ ร รฆ โ ร " โ ร ร ร ยบ : ยบ โ ล ล ร โ ล " โ ร ร ยบ รฆ โ ล ร รธ โ ร รฆ ยช" ร "รธ ล รฆ ร รธ : โ ร รฆ ร

[. ร ล ร รธ ล ร ยบ โ ร " ]

โ " โ ร ร ยช ล ยบ รฆ ยชร โ ล ร รธ ร รธ รฆ ร

ร รฆ ร รฆ " "รธ ล โ ร รฆ " "รธ ล ร รฆ : ร โ ร รฆ ล โ ร " โ ร ร

โ ร ร ล โ ล ยบล ร โ ล รธร โ ร " "รธ ล ร รธ รฆ : ยช โ ร รฆ รฆ โ ร รฆ " ล ยบ ร " โ ร ร

รฆ ล โ ล ยบล ร : โ ร รฆ รธ "รธ ล รธ โ ยบ ร " โ ร ร ร

รฆ ร "ร โ ล รธร โ ร รฆ รธ "รธ ล รธ : [ " โ ร ] ร โ ร รฆ รธ โ ร " โ ร ร ล

รธ รฆ ล " ล ยบล ร : โ ร รฆ รธ "รธ ล

ล Baeล k

BL ล ห ล ห tห

ล Oยฏ ห ยจeล a

รฆ"รธ ล ล รฆ

ร รฆยฅtฦ ร โ ยข Gฦ c ยง ร โ k ยงล ยขยค ยงkร โ ฦ c " ร โ ล ฦ L ยฅฦ ยง ล ร ยฅ ยง ร ยฅฦ a ร โ aยคb (. ยช) ล ยงaยคL ล B ร ยฅ ร ยฅa ยงlยฅ ฦ zยคยบฦ ล ยงze e ล eล tยง ยง ยงร ฦ ร ยคฦ .ล eล tยจ ยคล ยฃt ล ร ยคiยฅN ยข Gฦ a ยคc ล ยคยง B ฦ ล ยงLฦ ยฃ ฦ c ยง ร โ k ยคล ยฃt ยคร ฦ ยฅฦ dร โ Lร โ ล : ยง ร โ ร โ aยคb . ล ยจ ยจ : e ยคc ร ยฅ B ฦ ร nยฅยค ร ยคฦ c ล รฆยค ยงฦ c ยคฦ ยงร ฦ L ยค ร โ ล eaยค ยคc ล ยคร รฆยง ยงฦ c ล ร ยฅ ยง Gฦ ยชร ยฅtยง ยงยบ ยง ร โ pยคL ฦ e (: ยช) ร โ ฦ ยงยบe ฦ ยชยฅk . ยบยจ ยจ : ล โ ยง ยช โ B ฦ ล ยงNยงa ยค ยฅ Blek . ล ร ห ยจ : ยชยค ยคร ฦ a รฆe ยงk . ยชร ห tยจ ร ยค ร ยฅ ฦ ยงlยฃ Cร ยฅล ยง e ยคล ยฃ ฦ ยฅc ร โ ร e ฦ Lยฅ ร โ ยง ร โ ยขยคc ร ยฅc ยค e ฦ ล ยคaฦ ร ยฅ ร ยฅ ยงล ฦ ยบยฅa ล ยง ฦ ยง ฦ ร ยฅ ยงlยฃ ร โ ล ฦ ยค ฦ .ล ร ห ยจ e ยชร ห tยจ : ร ยฅ eล ฦ a ยคc ล ล ล ยค c ล ยงฦ Lยฅk ล ยงae ฦ B ร โ ยฃL " dร โ ร โ pยคL ฦ Cร ยฅล ยง e ยคยชฦ ยฅc dร โ ร ยฅฦ c dยง ร โ ยฃL ยงยบ ยง ฦ ยฅa โ e ฦ L ยงฦ c d ยคร โ ล ฦ ล ร ห ยจ ยชร ห ยจt ยจยบ ยจ ล ร ห ยจ ยชร ห ยจt ล ยจ ยจ ล eล ยจt ยฃBc e ร ยฅ รฆe ยงk ยงlยฃ ร ยฅล ยงร โ ยง ยงยชe ฦ ร โ ล ฦ k dยง ล ยคร รฆยง dยง e ฦ ยงยบร ยฅล ฦ ล ยจaห L a ยจl ห z ห a ห ร ร ห ล ยจยจL ร nห ห ร ห aล ห ล โ ยง ยงยบe B ร โ ยฃL e ล ยงae ฦ ยฅ

โ ฦ ร e ( รธ . โ ยช) ร ยฅยง ยฃp ยค* โ ฦ a โ ร ยฅล ฦ ยคฦ ยชยฅk dล ยจยจaeล k ยจร ร ล ห k ยจ ยจ ยจaล ห dร ยฏ ร ล ยฏ ห dยง e ฦ z . ร ยฏล ล ห ยจeรฆt ล ห : ยง ร โ ฦ k ล ยงร ยงc ยฅฦ c ยชB ฦ (.ร โ ยช ร ร ) ล ร ยฅยชยงz ยค ยงk ยชea ฦ ร ยฅLฦ Bkฦ L ยคฦ a dยงยชยงร ล ยค ยคz ร ยฅ ล ฦ ฦ ล ยค ฦ ร โ ร eL ฦ ยคฦ " รธ"ล ร โ ล ยงLฦ c ร โ eยคkฦ ล ยฅ ร โ ยฃL ยชร ห ร ร ล ห ร ห ล ล ห ยจeรฆ tล ห * e ล ห ยจ dยงล ยงaeล ฦ k ล ล ยคฦ L eร ฦ zฦ ยบยฅiยฃL ยช ยค dยงล ยงaeล ฦ k dยง e ฦ ยงยบร ยฅล ฦ dยง ร โ ยฃL ยงยบ ยง nฦ ยฅ Gฦ ร ล ยฏ ห c ยจkร ห ล ยจaห L a ยจl ห z ห a ห ร ร ห ล ยจยจL . Cร zยฏ cห ร ห : ล B ยงฦ ล ยค ยชea ฦ ยฅLฦ a :dร โ Lร โ ล ร รฆยฅtฦ ร โ ยข Gฦ ร ยฅร ยฅฦ a ร Bล ฦ c ยง ร โ k ร ล ห ล ยจaห L a ยจl ห z ห a ห ยจa dร ยฏ eb ยชร ห ร ร ล ห . Cล ห B : ล ยงaยคLฦ a ยฅ ล โ ล Bร ล " ร ร โ ล ฦ Lร ยฅฦ

Leล ร tยฅ .Cล ห B ล ยจz e Lห CBz ห ร ล ห ล ห ยจ ล " ร a ยจl ห z ห a ห ร ร ห ล ยจยจL ยชยจe ร . ล ยจ e : ล ยงร ยฅ ฦ L B ฦ k Lยฃ ยฃ ยฃยบB ยงล ฦ ze Lยฃ ยฃ ยฃยบB Cยฃล B ฦ

ร ล ยฏยจLc ล " ร a ยจร zยฏ ยจร ล ยจc dร ยฏM ห ร ห tห t ร ยฅ โ k ยค ล ยฃ ล nโ ยค ฦ L โ ยง ยค ร ยฅยงNฦ a ยชยคร ฦ ยฅร e Lยฃ ยฃ ยฃยบB Cยฃล B ฦ HยฃL ร nยฅยค ล ยจaห L a elร ห ยดcห ร cห ห e c ล eรฆ ยจ ล ยจaห L a ยจ ยบยจ ล ยจ ล ห ยจ Eร ห ยจ : ร ยฅยชยง ฦ a ยค ล ยฃ ฦ Cยฃล B B Bi ยค ล ยคยง ยข Cยฃล B โ ฦ iยฃL ยจtยจt ร ล ห ยจร ยจ Cห k ยจร ยจห L N ห ยด ห e* ร ล ยฏยจL ร nห ห ล ยงze .L ห ห ยบยจ ห Mยจ ห ล ร ยจcยจ L ห ห ล ยคยง B ฦ c ร ยฅ ยคฦ k ล " ร ฦ a ยง ฦ ยฅ ei ยฅ ห B ร ยจ โ ล ยจB ล ยง ฦ ekยจ ร ห ยงร ร ยขห e :kโ ยค ร ยฅ ยงpยง ยงeL ฦ ยฅ ยง ร ยฅยงlฦ ร ยฃ e Ba ล Bล ฦ ยฅ ยงล Bz ล ยฃ รฆโ ฦ B e ฦ ล ยง ยง ล eรฆ ยจ ล ยจaห L a ร ล ยฏยจL ล " ร a ล ห ยจ ยจร ล ยจc dร ยฏM

ยงร ยข (.ร ร ยช ร ร ) Ba ล โ ยง ร ยง e ฦ CBz ห Cร zยฏ cห ร ห ยจtยจt ร ล ห ร ห tห t ร ล ห " ยงยงล B ล eqร ยฅ ร โ ล ยง ร ยฅe . ล eqร ห ล ยคยง B B ฦ k G ยง ฦ k Bi ยค Cยฃล B ฦ HยฃL l ห L ร nห ห ล ยจz e Cล ห B ล ยจea ห ล ยจz e ห L ล ร ยฅ ยข ยคฦ ร ยฅยงMยคล ยงยช ยง ยงยบฦ c eM ยฅ

B ฦ ล " ร ยฅ ยฃ B ยงฦ ร ร โ iยค ร ยฅฦ c ร ยฅ ยงร ยข ล ยจ e ล BN ยดห ล zยจe zยจ ห ยฏ ยจl ห Cล ห B โ ร ยฅ ยขยฃL ร ยฅล ยงร ฦ c ล ยคยบร ยฅรฆฦ ยฃ ร โ ล รฆโ B ยงฦ (. ยบ ยช รธ) ยฃB ล ยค ยงฦ c ยงcรฆฦ ยฅ ร ยคล ฦ Cล ห B ล ยจ ยจ ร ห ล ยจz e ห L CBz ห c * ล " ร a B ยงล eล ฦ a ยงยบยง ยข ยค ร โ ยฃL โ qยง ยค ยฅ ล ยค B ล ล ยคร ยฅ ฦ Le ร ยฅB dร โ ล ร โ ฦ c eM ยฅ Eร ห ยจ dร ยฏ ล ห ยจ Cล ห B l ห L ร nห ห ล ยจz e ยค C โ Bรฆ ล ร ยฅznยค ยค ยงร ยข ล รฆโ B ฦ ยงa e e ร ฦ ร ยค (:ยบ ยช รธ) "ร ฦ ร โ ล ยงLฦ c ยงร ยงยชฦ ล ยจร cยจ Lห ห ยจยบ ยฏยบ ยจยฏร ล ห L ยด C ห ล ยจ ล ห ยจ ล รธ ร ยฅฦ Bล ยงฦ ยบยง ล ยคล ยงร รฆฦ ยค B Bล ยงe ฦ L

ยค ฦ 'Lฦ โ ยง Eฦ ยง ฦ 'L โ ฦ ร HยฃL eM ยฅ dร ล ยฏ a ยจ ห ร ล ห dร ยฏ ล ห ยจ Lห ห ยจยบ ห ยจM ห ร ร ร ยฅ ยง ฦ L ยฅ . "ร ยจeล B : ยงยงล B ยง ยงiยฃL ยงkฦ nยค ยค ร ยฅ โ ร โ ฦ a ล ร ยฅ ยง ล ยฃยบqยฃ ยคฦ a Bล ร โ a CBล ฦ a ฤฑ โ ยง โ B e ล รฆโ ยง Eฦ aยคล ( รธ . ยช) ร ยฅ รฆยงฦ ยฅc " ฦ a ยง ร ยฅล ฦ ยคฦ c ร ห ร B nยฏcห ห zยจ ห ยฏ ยจl ห ร ยฏM ห ร ล ห ยจร ล ยจc ร ยฅ ยงL ยคร ยฃL ยงล ฦ ยชยง ฦ ยงยง ฦ nยฅยค dยง ฦ a B ฦ ล BNฦ ยง ร ยฅล ยงL Gฦ ร ยฅ ฦ k ร ยง ยง ยฃ Bkฦ c ล eรฆ ยจc " Lห ห ยจยบ ห ยจL B ร ยฏ ร ห B ล " ร a ฤฑยฃล ยงยง ยงล ฦ ยงฦ ฤฑยฃล ยงยง ยง e ฦ a* ล ร ยฅ ยง ฦ a ห ร ยฅ ยงL โ ยชB ยงล ร ยฅ ฦ โ ฦ zยฃL "ร ยงeล B ล eรฆ ยงฦ c eM ยฅ e ร ฦ ร ยค CBz ยฅ eM ยฅ ยจยบ Cล ห Bv ห ล ห ร c ยจ ยด dร ยฏ ล ห ยจ dร ล ยฏ ยดL ล eรฆ ยงฦ c ยฃ ฦ e eM ยฅ ยง ยงaยคล ฦ c ยฅ B ฦ ล BNฦ ล ห ยจ e Lห ห ยจยบ Cร ล ห ยจ ร ห ร ยจ ร ห ยด ยจ Lห ห .Baeล a รฆห pห Lห ล ยจยช Mห ห ล e :ล Bล โ ยข ร โ ล ร ฦ ร ยคฦ c ล ยคB ร โ ยงร ยข B ล ฦ ฦ ล ยคฦ ยชยจร ร ห a ยจ ยจBร ร ห aล ห ล ยจB ร ยชห ร ห ล ห a ร ยดห ร ร ห aล ห ล ยคkฦ ล ยฅa . ยบยจล ยจa ยจe ล : ยง ร โ ล ล ฦ ยง ฦ ยฅ ยง ยงaยคล ฦ c ยฅ B ยง ยงk ยฅฦ c B hฦ ร ยฅaยฃLฦ k ยจkร ห ร ห e ล ยจaห L a ยจl ห z ห a B ร ห ล eรฆ ยจ ล ยค ยงฦ c . ยจ ยด B ห ห Ba : ร ยฅ ยงล ยข ยง ฦ ยฅฦ ร ยฅc Bi ยค Cยฃล B ร โ ยขยค B ฦ ล BNฦ ล ร ยฏa ยจeล B * ห ล ยจ ร ยฏ ล eqร ห ยจล ยจB โ B eร ยง ล ยงร ฦ ยบe ยคBa ยฃ ยง ฦ ร ยฅ ล ยค ยช) ยงล ฦ ล ยคa ยงร ยง aฦ a ล B ยงa ร ยฅLGฦ Le ร ยฅ ยงa ล ยคร โ ฦ ยงkร ยฅฦ c ยงยบร โ ยง ร ยฅล ยงL ร nยฅยค ยง ยงaยคล ฦ c ร ร ร ) "ร e รธ"ร ร โ ร ยฅ ฦ ยฅc ยงฦ CBz ยฅ ล Bล ยฏ ยด ร ห ยจL ห ร ห L ยชB ล ยจร ห ยฏz ห L ยฏl ห dยง ร โ ฦ c ยฅฦ c . ยจร Lห ล ล ยจ ห ยจ : (. ล " ร ฦ a ยฃLยงp ยค ยชร ยฅb โ Mยคร ฦ ยฅa (:ร ร ยช รฆห ห pห L ล ยจยช ห M ห ล e * ยจร ล ห c ยจ ร ห k ร nห ห ร ห ยง ฦ ร ยฅB ยง e ร ยคล ล ยค ยง ยงฦ c ยง e ล ฦ ยฃB CBz ยฅ e ฦ ล ร โ ฦ c รธ"ร ฦ ยฅc B ฦ ยบ ยงฦ ร ห wร ห โ ร ห ยด ล ยฏB ร ยดห ร โ ล ร ห aล ห ร ล ยฏ ร cห Baeล a ยง e ล ฦ ยฅc ยค ฦ k ยฅ ยงฦ ร ยฅL ยง e ล ฦ dยง ร โ ฦ c ยฃB B ร โ CBz ยฅ e ฦ ล ร ยฅฦ c "ร ฦ e ร ยฏ ยจ e ร ล ห ล ห ยจ ร ยดห ร โ ล k ร ห aล ห ล ยจB : ยงฦ ร ยฅL ยงa ยค ร ยฅaยคล ล ยค ยง ยงฦ c Lยฃ ยฃ ยฃยบB ร ร ยฅLยง Gฦ c " ล ยคB Cร ยฅล ยง ร ยฏ ล ห ยจ ห ร ล ห a

ยจ ห ร ล ห ร ยดห ร โ ล k ยจยบยจ ยด

ร ยฅยบฦ ล ยงร ฦ

ยงk ยฅ dร โ ยข ร ร ยฅยบยงล ฦ c ล eqร ยฅ eM ยฅ ยชยจร ร ห a ยจ ยจBร ร ห aล ห ล ห ล B

ห c ร ยดห ร ห a ยฏ ยจL ห ร โ ล ห ยจL e ยจร ยด โ ล ล ห ยจ ร ยฏยบ ยจ

ร ยฅยบ ยงฦ c ยง ร โ k e Bi ยค Cยฃล B B ยง ล zยจe ยช ล ยจ ยบ ห ล eรฆ ยจ dร ยฏ ล ห ยจ ล ยจaห L a ยจl ห z ห a B ร ห e ห ร ห ยจL ยจ ยดห

ร โ iล ยคฦ B ร ยฅz ล ยคยง B ฦ c ร "ยฅล ฦ ยฃ ฦ ล ยฅ ฦ dร โ

c ยจ ร ห ล ห a ยจ a ห ล " ยจ e ร ล ห ล

ห ยจ B a ห ร ห a ล ห ล

ห ยจ : ล ยจ a ห L a ยจ l ห z ห a B ร ห Cยฃล B ฦ ยงยง B e ร ยฅe Bi ยค Cยฃล B ร โ ยข ยงz ยค e ยขยงpยฃM ยคe ล eรฆ ยงฦ c ยฃ ฦ ล ยฅ ร ยฅล ฦ ยบยง ยจ e ร ล ห ล ห ยจ ร ห e ยจยบล ยจ a ยจ e ล ยจ ยจ ห ล ห ห ยจ eล a ล ห ห ร ล ห ล ห ยจ ห ยจยบล ยจ a ยจ e ล dยจ ร ยฏ ยจ ยจ ห ยจ e ร ล ห ล ห ยจ ยจ ร ยฏยบ ยจ "ร รธล ฦ ยฃ ฦ ล ยฅ ยงร ยง ร ยฅล ฦ ยบยง Cยฃล B ฦ ร ยฅ B ฦ ล e ยจร a ห k ยจร L ยจยจpห L B ห ยจ ยจ ห N ยจยจpห L B ห a ห k ยจ ยจ ห N ยจยจpห L ร โ ยข G ยคยชร ยฅc ร ยฅaยคล ยง ล eLฦ ล ยฅc eM ยฅ ยจ ยจ ห N nยง ยค "ล ร ยฅร ยง ฦ ล ร โ ฦ c ล ร ยฅ ฦ ฦ ล ยคk ยงlยฃ ล ยจN ยจ ยดห a ร ห ล ยจ ยด ล ห kล ห ร ห ร ห p ห ยจ zยจ ล ยจยจ ล ห a ยจ e ร ห ล ห ยจ

ยจ ห ร ล ห ล ห ยจ ยจ Gฦ c ร โ ยบร โ ร ยฅk ยง ยงaยคล ล e ยงb G ล " ร ร โ aยค ฦ ห Bร e eร ยฏLยฏiห eร L ล ห i ห ล ร ห ยจ ร ยฏ ห f ห ร ห Lยจ ยด ล ยจN ยจ ยด ห wห iห ล ห `ห pห L ล " ร ฦ a ล Bล ร โ ยข ร โ ร eล ร โ ยง ยงaยคล ewยคz ยจ e ล dยจ ร ยฏ ยจ e ร ล ห ล ห ยจc ยจยบล ยจ a ยจ e ล dยจ ร ยฏ ร ห ยจ ยด ยจ ยจ ห N ยจยจpห L B ห ยช) ยง ร โ aฦ c ร ยฅ โ L ยฃ ล ยฃt Lร โ ล ฦ a ยคฦ L ยคฦ ยชยฅk ร ห ยจยบ ยด eยช ยจL* ยจร ล ห c ยจ ยจl ห ยจยบล ยจ a ยจ e ล ยช ยจ ห Bร ยจร ยด โ ยจk ยจยบล ยจ a ร ยฃล ยฃ ล Bร ฦ ยฅ ยค ยฃL ล " ร ล ยค ยงฦ c (: ล ยจ ยฏ iห L ยฏล ยจN ห ร ล B a ล ห ยจwzห ห ร โ ร eล ร โ ร ยฅร ฦ ล ยง ฦ ล โ B ร ยฅaยฃล โ ek ล ยงaยคL ล ล ยจ ห ยจ ล e ยจร a ร ห ร ห a ร ห ยจร โ dnยจ ห ห ยฏN

ยจ ร ยฏ ล ร ห ยจ a ร ห ยช ยจ ห B ร ล ล ยจ

ห ยจ

B ห a ร ห ยจ ร ห L ยจ ยบ ล ยจ ร ห ยช ยจ ห B ร

ห a ร ยฅ ฦ ร ยฅe ฦ z ร โ ร eล ร โ G ยงร ยข ล Bล ร โ ยข ห ยจL L e ยจยบล ยจ ร ห ยจ ร ห L ล e ยจร aล ยจร ยฏ ล ร ห ยจaร ห ยจ N ห ยจL L e ร ยฅฦ B ล eรฆ ยง ยง ล ยงร ยงยชฦ a Bล รฆฦ B ยงz ยคยฃL ยจ N ยงฦ ยค B ล ยงzen ยค ล ยงร ยงยชฦ a Bล รฆฦ B ยงz ยค ร ยฏร ร ล ห ร ยฏ ( รธ .ร ร ยช) ยง ร โ aฦ c nยง ยค ยฃล ยฃtฦ ร e ( รธ .ยชร ยช ล ล ร ล ยบ) B eล ฦ ยง ยฃล ยฃtฦ a ยง ยงร ฦ ร ยคฦ c ยงฦ ล ร ยฅ ฦ ฦ ล ยคยบฦ a eล ฦ ยงb Gฦ c ร ยฅc ยค e ฦ ล " ร ฦ a ล Bล ร โ ยข ร โ ร eล ร โ ewยคz G B ฦ k ร โ ล ฦ ล ร ยฅยง ฦ c ล ร ยฅ ฦ ฦ ล ยคยบฦ ยงpnยฃ ยฅ ยชB ฦ ยฅ ร โ ล ยฃร ยฃล B ฦ dยง ร โ ยฃL ล โ ยง โ ฦ c Ba ล ยค ยง ร eLฦ ร ยฅe ฦ z ร โ ร eล ร โ ฦ a ร โ ล ร ฦ ร ยคฦ c ยฃ ฦ ล ยฅ ล " ร ฦ ยงยง B ฦ ร eล ร โ Lโ ร ฦ c B eล ฦ ยง ยฃล ยฃtฦ a ล ยคร โ ฦ ร โ ยงaฦ c ยฅ ร โ ล ร ฦ ร ยค ล Bล ร โ ยข ร โ ร eล ร โ ฦ a ล " ร ฦ ยงยง B ฦ ร eล ร โ Lโ ร ฦ c ยง ยงร ฦ ร ยคฦ c ยงฦ c ยฃ ฦ ล ยฅ ยชB ฦ (. ร ยช) ล ยงaยคL ล ยฃยบqยฃ ยคฦ a ร ยฅzฦ Lยคล ร tยฅยฃL ร eล ร โ ร โ ฦ c ยคยชร โ ฦ ร โ ยงa ( รธ .ร ร ยช) ยง ร โ aฦ a โ ยบฦ ร ร ยงiยค ร ยฅ ฦ a B ร ยฅ B ฦ ล ยงaยคL ยงล ฦ ร ยง ยฅ ยงล ยง ยค ฦ ล ยฅc ยฅ ยบ" ร ฦ ยงยง B ฦ ร eล ร โ ร โ ฦ c ( รธ .ยชร ยช ล ล ร ล ยบ) ล Bล ร โ ยข ร โ ร eล ร โ ยค ยง ยงaยคล eล ฦ ยงb Gฦ c ยงยง B eล ยงLฦ c ยฅ ล ร tยฅยคL dยง ยคยบB ยงzฦ L ยคฦ c ล Bล โ ยข ร โ ร eล ร โ e ร ฦ ร ยคฦ ร ยง e ฦ ล ยง ยง ร ยฅ B ฦ โ l ยฅ ล ร โ a eล ยงLฦ c ยฅ ล " ร ฦ ยงยง B ฦ ร ยฅ B ฦ ล ยงze ฦ c eM ยฅ e ร ฦ ร ยค B ล ยงzen ยค ล ยงร ยงยชฦ a Bล รฆฦ B ยงz ยค ร ยฅฦ ล ยค ยง ยงฦ c ยงฦ ยงยง B ฦ dยง ร ยงร ฦ ยฅ ร โ ร ยฅe ฦ z ร โ ร eล ร โ ยงร ยข ยงยง B eM ยฅ ยงlยฃ ยง ฦ ล ยค ยง CBz ยฅ ยง ร ยฅล ฦ ยคฦ c ล ยคร รฆยง G ร ยฅยบฦ ร โ L ฦ ยฅz ร nยฅยค dร โ ยชร ยฅยชฦ ล ยค zโ ยฅฦ .ล " ร a ล ยจ e ล BN ยด ห ล zยจe ยฏร zยจ ห ยฏ lยจ ห :Cยฃล B ฦ

Cร ยฅล tยง ยงล ยงฦ c " ยง ร โ ร ฦ a ยงล wยงร ยฅ โ ยช"รฆ ยงฦ ยชยฅk ยงยง B ฦ ร eล ร โ ร โ ฦ c eM ยฅ โ l ยฅ ล ร โ ร ฦ c ยง ฦ ล ยคฦ c ล โ ร Bรฆ ยงร ยงยฃL ล ยคB Lโ ร ฦ e ร โ ยบ ยง "ร ฦ c ร โ ล ฦ ร ยฅ ยงล B ร โ ยฃ ฦ c Cร ยฅล tยง ร โ ยบ ยงฦ e ร ยฅ ยงล ยง ล ยงร ยงc โ ฦ iยฃL ยชยคร ฦ ยฅร e Cยฃล B ฦ HยฃL ยงล ฦ ze ล โ ร Bรฆ ยงร ยงยฃL "ร ฦ dยง ยคร ยฅฦ L G ร tยฅtยค ร ยคล ฦ ยงฦ ยฅc dยง ยข ยช) ยง ร โ ร ฦ c ร " Bรฆฦ a ล ยค ยงฦ c ร "ยฅล ฦ ยฃL ยงฦ ยงร ยฅa โ ยบฦ .L ห ห ยบยจ Cร ล ห ยจ ร ร ห e ยจร ห ยด ยจ L ห ห ยบยจ Cร ล ห vยจ ห ล ร ยจcยจ ยจ ยด dร ยฏ ล ห ยจ :ล ยงฦ en ยฅ ร โ ยขยคc ร ยฅ ยง ฦ ยฅฦ c ยง BL ยฅล ยง ร ยฅฦ ร ยฅa ยงฦ ยคc ยงยบ ยงฦ c "ร ฦ Lยฃ ยฃ ยงยบฦ Cร ยฅล ยง ฦ c eM ยฅ ร โ ล ยงL ยงยบ ยง ยง ล eรฆ ยงฦ c ร qยฅ ยคe ล โ ยค ล ยงร ยงc ร โ tฦ ยฅ ล โ p ยค ล Baยคยบฦ e ยค (.ร ยบ

โ ยบฦ ล eรฆ ยง Lยฃ ยฃ ยฃยบB ฦ a elร ยฅ ยขยคc ร ยฅล ร ยฅLฦ ยบ ยค B ฦ k ร โ ยข ล โ ยค ล ยงร ยงc ร โ tฦ ยฅ ล โ p ยค ร eaร ยฅยบฦ c "ร ฦ Bi ยค Cยฃล B Cยคk ยงk ร โ ล B ร ยฅฦ a ล ยงฦ L ยงร ยข Bi ยค ล ยค ฦ ยฅ Cยฃล B Lยฃ ยฃ ยฃยบB ร โ ล ร ยฅLฦ ยบ ยค ร โ ล ยงLฦ c ร ยฅ ยงยชe ฦ ร ร ยฅaยคล ร ยฅ ยค ล ยฅร ยคa ยค โ M ยคฦ ล ยฅร HยฃL ร โ ยชฦ k ล ยค ยคฦ a ยค ล ยฃ ร ยฅaยคยบ ฦ ยฅc ยงร ฦ ยคล ฦ c ยง โ dยง ยข Cร ยฅล tยงฦ c ยงล ยง ยงยบe :ล ยงaยคLฦ a ยงยชe รฆฦ ยชยคร ร ยฃฦ ยง ร ยฅยบ ฦ รฆยค ยง ยขยค B ยฃa ล B ฦ Lยฅร nยงยฃL ยง ร ยฅLร ฦ ร ยค Gฦ .ล aยจLห a lยจ ห z aห B ร ห ล zยจe ล ยจยบ ห : ยง ยงaยคล ฦ ยง ร ยฅ ยข ยง ร ยฅk ล B โ ฦ ยคฦ a

"ยช : โ รฆ ล โ ร ] [ ร

[ "รธ : รฆ ร ร ล ร ]

[:ร ร ร ร : ร รฆ ]

E ยช"ร ล ล รฆ ล

ร ร ล ยบ

ร ยบ ล รฆ ร ล ยบ ล รธ ล ยช ล รธ

ร ล ยบ

ร ล รธ ร ล ล รฆ ล "

โ ร . ล ร ล ยบ ล ร รธ ยช ยชร ร ยบรธ ร ร รธ ล ร ล ยบ ล ล รธ ร ล ยบร รธ ร ล "

: ล ยชร ล ร ยช ล "

โ ล ร โ ร ล . ร รธ [ ยบ] ยบล ร ล

ยบ ล ยบล ร ล โ ร ร ร ร โ :ล รธยช ร ยบร ยชร ร ยบ ร ล ล ร

ล "

ยบ ยบล ร ล ร

" . โ ร

โ

รธ รธ ล ร ร ยบ

ร ยบ

ร ร ร ล ร .

รธ รธ โ ล ร ร ยบล ร ร โ ร

ล รธ รธ

. ล ร

. โ ร ล ร ร

ร ยบล ร ร ล ร "

โ ล ร

โ ล ร ล รธ รธ

ล รธ รธ

ร รฆ ล ร . โ ร ล ร ยบร ร ล ร โ ร โ ล ร ร ยช

ยบร .

ล รธ ร ล ร ร ยช

ร ล ยช

:โ

ล ล ร ยบ ยช รธ

ร รธ

ล รธร ล ร ร ร ร ร โ รธ โ ล ล ล ร ร ร

ร ล ล

ร

ร ล ร ร ร . โ

โ ยบล ร โ ล ร ร

ร " ร ร รธ

: รธ โ ยบล ร โ ร

299

ฤฑล ล " ร ล

"รธล . " ยบ

:ล ร ล ร : ร

ยช ล ล [. ร ]

ʺʥʡʥʺʫ – ʯʹʠʸ ʷʸʴ – ʺʠʹʰ ʤʬʥʺʡ

Là, [l’enseignement de Rav Houna ne les exigeant parle d’]un veuf épousant une veuve.

[Il ressort de cette réponse qu’on ne récite pas les sept bénédictions pour le mariage d’un veuf avec une veuve.] [QUESTION :]

[Le cas du] veuf épousant une veuve ne nécessiterait pas les bénédictions ? ! Pourtant, Rav Na’hman a dit : Houna fils de Nathan m’a rapporté l’enseignement suivant : D’où apprend-on que les bénédictions des mariés se récitent en présence de dix personnes [au moins] ? [Nous l’apprenons] car il est dit [dans un verset] : « Et il prit dix hommes parmi les anciens de la ville et leur dit : “Asseyez-vous ici” et ils s’assirent1 » (Ruth 4 :2). [Cet enseignement qui nous parle des bénédictions des mariés se fonde sur le cas de Bo’az], or [le cas de] Bo’az est celui d’un veuf épousant une veuve2 [sur lequel il ne devrait pas y avoir de bénédictions selon la réponse précédente].

[De par cette question, la Guemara repart de la réponse précédente et explique que dans tout mariage, il y a au moins une récitation des sept bénédictions lors des Nissouïn et que, si dles différences existent, ce n’est que sur le nombre de jours où elles seront récitées après les Nissouïn.]

[REPONSE :]

Que signifie la parole de Rav Houna [lorsqu’il a dit à propos de la veuve :] « Il n’incombe pas [de réciter] les bénédictions » ? [Il ne vient pas exclure complètement la récitation des bénédictions, mais vient préciser qu’]il n’incombe pas de réciter les bénédictions pendant sept jours3, mais pendant le premier jour, il incombera [effectivement de réciter] les bénédictions.

[Il en ressort que :

Pour un jeune homme épousant une veuve, on récite les bénédictions pendant sept jours.

Pour un veuf épousant une veuve, on ne les récite qu’un seul jour.]

INTRODUCTION – Les Sages ont fait plusieurs institutions visant à augmenter la joie des mariés et à renforcer les liens qui les unissent. Ainsi :

Des jours de festin (ʤʺʹʮ ʩʮʩ – Yemé Michté) au cours desquels on récite les sept bénédictions ;

Des jours de réjouissance (ʤʧʮʹ ʩʮʩ – Yemé Sim’ha) durant lesquels le marié ne va pas travailler pour pouvoir réjouir sa femme4.

Ces institutions ont été conçues en fonction de la situation du marié (« jeune homme » ou « veuf ») et de la mariée (vierge ou « veuve »). Jusqu’ici, la Guemara a compris que les jours de festin (ʤʺʹʮ ʩʮʩ) et la récitation des sept bénédictions vont de pair avec les jours de réjouissance (ʤʧʮʹ ʩʮʩ).

[QUESTION :]

Cependant, il est enseigné dans une Braïta : « Les Sages se sont préoccupés des filles d’Israël [en instituant] qu’il [(le mari)] se réjouisse avec elle [(sa femme)] trois jours durant », [ce qui signifie qu’il doit exister un cas où l’on ne récite les bénédictions que pendant trois jours].

Lors du mariage de Bo’az avec Ruth la Moabite, Bo’az réunit 10 hommes pour l’occasion. Pour notre Guemara, c’est de là qu’on apprend qu’il faut 10 personnes pour les bénédictions. Voir Rachi : Bo’az avait 30 fils et 30 filles ; quant à Ruth, c’était la veuve du Ma’hlon, fils de Na’omi (Ruth 1 :4-5). Comme pour le cas du mariage d’un ba’hour ou d’une vierge. Nous avons même vu des opinions tel le RaMBaN et le RaCHBa disant que l’institution constitue un interdit de travailler.

2 3 4

300

ʺʥʡʥʺʫ – ʯʹʠʸ ʷʸʴ – ʺʠʹʰ ʤʬʥʺʡ De quel [cas s’agit-il] ? x

S’il s’agit [du cas] d’un jeune homme [qui épouse une veuve], on a dit [que la récitation des bénédictions se fait] sept [jours] durant ;

S’il s’agit [du cas] d’un veuf [qui épouse une veuve], on a dit [que la récitation ne se fait qu’]un [seul jour] !?

[REPONSES1 :]

[La Guemara, ici, sépare la notion des ʤʺʹʮ ʩʮʩ (avec les bénédictions) et la notion des ʤʧʮʹ ʩʮʩ] -

Tu peux dire qu’il s’agit du cas du veuf (qui épouse une veuve) : il y aura alors un jour de bénédictions et trois jours de réjouissance.

Tu peux également dire qu’il s’agit du cas d’un jeune homme (qui épouse une veuve) : il y aura alors sept jours de bénédictions et trois jours de réjouissance.

[EXPLICATION : Selon la première réponse, dans le cas du jeune homme qui épouse une veuve, il y aurait autant de jours de bénédictions que de réjouissance ; Selon la deuxième réponse, dans le cas d’un veuf, il ressortirait qu’il n’y aurait qu’un jour de bénédictions et qu’un seul jour de réjouissance (celui du mariage). Mais certains expliquent qu’il est évident qu’il y ait cette institution de trois jours pour un veuf, la nouveauté de la réponse étant que même pour un jeune homme, il n’y a que trois jours de réjouissance – voir RaN.] En synthèse :

Réponse 1

Jeune homme avec une vierge

Jeune homme avec une veuve

Veuf avec une vierge

Veuf avec une veuve

Festin et Bénédictions

7 jours

1 jour

Réjouissance

7 jours

3 jours

Réponse 2

Jeune homme avec une vierge

Jeune homme avec une veuve

Veuf avec une vierge

Veuf avec une veuve

Festin et bénédictions

7 jours

1 jour

Réjouissance

7 jours

3 jours

7 jours

1 jour ou 3 jours

Certains commentaires, comme le ramène le RaN au nom du RaMBaM, ont compris que les deux réponses qui vont suivre n’en font qu’une, qui comprend deux facettes. Voir le RaN qui donne des raisons très intéressantes pour comprendre l’intérêt des institutions de festins et de réjouissance selon cette optique. Selon lui, les jours de festins et de bénédictions ont été institués par rapport à la joie du marié. Plus le marié a de raisons de se réjouir de ce mariage, plus la période des bénédictions sera grande. Par exemple, pour un jeune homme, la joie du premier mariage nécessitera toujours sept jours de bénédictions, même s’il est fait avec une veuve. Par contre, les jours de réjouissance ont été institués pour développer la joie de la mariée, la rapprocher de son mari et lui permettre d’être séduite de son époux. Ainsi, moins la joie de la mariée est intrinsèque, plus la période de réjouissance sera longue. Une vierge aura besoin de plus de réjouissance qu’une veuve, et d’autant plus selon le Ri MiGUaCH, dans le cas d’un veuf. Mais comme à notre habitude, nous commenterons la Guemara selon Rachi, qui a priori, sépare les réponses comme le soutiennent plusieurs A’haronim dont le RaCHaCH, le ‘Hatam Sofer et le MaHaRam CHiF. Cette séparation des réponses suit aussi l’opinion du RaCHBa.

301

รฆ"รธ ล ล รฆ

ล Baeล k

BL ล ห ล ห tห

ล Oยฏ ห ยจeล a

ล รธ ร ล

Cโ ล ยงร ฦ ล BLยงยช ยข ร ยฅ tยง e ยงaยฃLฦ k Lโ ล ยง ฦ nยง ยคฦ . ยจร Lห ยจeล ร ห ร ยบห ล ร ยจ ล Bl ยฅ ฦ ร โ ล ฦ z ล B โ ฦ ยคฦ c " . ร ห ` eยบล aยจ ล B ยฏ ห a โ " โ ร ร ยช

รฆ โ ร ยบ : ยงยชยง Cโ ล ยงร ฦ G ร ยฅฦ ยฃzฦ Lnยฅ ยค ร โ ฦ ร ยงk ยงlek ร ยฅล ฦ N ยฃฦ ยงล ยงN ยข ร โ a โ lยค ฦ ยงล ยงร รฆฦ ร โ ยคฦ L ยค " "รธ ล ร รธ

โ ฦ ยค B ฦ k ยงล ยงN ยข e ร ฦ ร ยคฦ ยง ยง Cร ยฅล ยง ล B ยง ล ยคkฦ ล ยฅa ยค . ยฏล ยจN ร ห ล B n ห ร ยฅฦ ยคLeล ร ยฅa e ร ยฅe ล ยคร โ ฦ ร โ ยงa ยงฦ ยคฦ c ล B โ ฦ ยคe ยงล ฦ lร ยฅ eL ยคร ฦ ยฅฦ : โ ร รฆ ร ล โ ร รฆ ยงล ยงN ยข ยงยช โ ฦ ยงยช โ โ ล B ยง ฦ a โ ฦ ยค ร โ ฦ (ยบ ล ร ยช ร ) ยงยช โ ยง ล ยฃ " . ยจ ยจ ล aยจe kห ห n ห : "ร ยง ล รฆโ ยง * ร ร ยฅล ฦ k ล ยค โ ฦ ยคฦ a Lร ยฅล ยงc [ ร รธรฆ ยช ร ล ล รฆร ] ล ยคยช ยข โ (: ยบ ยช ล ยบล ร ) ยง ร ยฅ ฦ ยคร ฦ ยชยฅk ล ล ล

ยง ยง Bร ร ยฅaยคล ฦ k ร รฆยฅtยง dร โ eb โ e ฦ Lยฅc โ ร " โ ร ร ร

e ฦ ยงร ยงยงล ยง ยงยช โ ยง ร ยคล ยง ยช ยค ร ยฅ ฦ bยคล ฦ ยจ ยจ ห e ยจ ร ห L ยจ eล ร ห ร ห ยบล ยจร ร ยฏร ร ล ห ร ยฏ โ N ยข ยค Lร ยฅc ฦ ยคฦ c (: ยช ) ล ยง ฦ cฦ qยค ยค ร " รฆ ล โ โ

ล ล รธยบร ล ร โ

ยฃร ยงร ฦ aยฃL ล ร ยฅ . ยจล ยจcยจ aห :ร โ ยงยบฦ ยค'LB ฦ ร ล O ยฏห pห L ยจ ยจ ห elร ห ยด ห ร ห ยช ยจ ห Bร ยงยช ยง ร โ ฦ c ร ยฅle ล ยงล Bn ยค Bzฦ L ยฅ ร โ ยชฦ ร " : โ ร "รฆรธ ล รฆ ร รฆ ร รธ ร ยคล ยฃL Bล ฦ ยชรฆยฅ รฆยคฦ ยฅa ล ยคcฦ ยคa d ยงฦ Le

โ kยฃL ยงยบฦ ยง B ยง ยงa HยฃL ล ยงร ยงc Lร ยฅc ฦ ยค . kห ห n ห : ล ยฃล ยฃkฦ ยฅ ร ยฅ B ยงb ยงล ร ยฅล ฦ L ยจ ร ห L ร ห ล e ยจร ยจร ยด B ห ล e ยจร ร โ ล ฦ ยคล ยง ฦ c ยง B ยง ยงa HยฃL ล ยงร ยงยชฦ โ " รธ ล ร " " โ ร ล ร รธร

ร โ ฦ ยฅaยฃL . ล aยจe : ล โ ยค ร โ ยชฦ ร ยค ยง ยงz ยค ยจ ร ห L ยจ eล ร ห ร ห ยบล ยจร ร ยฏ ล ร ห ร ยฏยบ ยจ ร ห ยช) ร hยฅร ยฅ ฦ c nยง ยค ยฃล ยฃt Bรฆฦ a ยง ร ยฅล ฦ ยคฦ ยชยฅk : โ ร รฆ โ ร รฆ รธ ยฏห pห L ยจ ยจ ห e ล ร ยฅ โ ร ยฅaยคล ฦ elร ยฅ ยข ล ยค ยง ยงฦ c ( รธ : ร รธ " โ ร ร ยช

รฆยงฦ ฦ ยบยฅpยฃLฦ k . ร ห ล ยจ ยด ล ร ร ยฏa : ยง ยง Bn ยฅ ยจ ยจ ห e ยจ ร ห L ล e ยจร ล O ยจkร ยฏ c ร ยฏ zยจ ยจ zยจ ร รฆห t ล ยจ lร ห ยช ยจ ห Bร ยงa HยฃL ล ยงร ยงc ยฃ ฦ ยค ยงยช ยง ล ยค ยงฦ c ยช รธ โ ร รฆรฆ ยชรธยบ โ "รธ ล . ร รฆห eล ร ยฏ ยจ ล ร ร ยฏa ห : ร ยฅeOร ยฅ ล tยคe ฦ

: โ ร รฆ ร ยฅ ยงล ยข ล ยคkฦ ล ยฅa ยงk ร ยฅยบฦ ล ยงร ฦ dยงLฦ c ยคnฦ ยฃLฦ k ยจ ยจ ห ยจkร ยฏ ยจ ร ห M ห ล ยจ ยจร c ยจ eล a ยง B ยง ยงaยฃL ล ยงร ยงยชฦ ร โ lร ยฅ ร โ p ยค ยง B ยง

.e Lยจ ยชยจe ร ร ห e ร ยฏiaห ห ล ห ยจ :Lโ ล ยง ฦ ยฅยชฦ k

ยจ ห ร ล ห ล ห ยจ ยจ eb : ยช ยจ ห Bi ห ล ยจ ยจร c ล ยค ยง G ยง B ยง ยงa HยฃL ล ยงร ยงยชฦ ยงร ยข โ รฆ ร ร โ " โ ล ร ร ยบล ร

ยช ยฏร ห ร ล nห L ยง] ล ห kล ห ร ห ร ห p ห ยจ zยจ ล ยจยจ ล ห a ยจ e ร ห ล ห ยจ ยง B ยง ยงa ล ยงae ร ร ยฅLยง โ e ฦ L " ร รฆ รธ "รธ ล รธ ห : [e ยงL ยงยชe ร ยฅa ร "ล ฦ c รฆยคb Baยฅ โ ฦ iยฃL ร โ ยชฦ k ร รฆยฅeล ร โ ยงa .dnยจ ห ยช ล ล ล ยจN ยจ ยด ห wห iห ล ห `ห pห L ล ยจN ยจ ยดห a ร ห ล ยจ ยด ยงnยชยค ยง ยฅ ร โ ยงล ฦ B ยงd ร โ ยงaล ร ยฅ HยฃL โ eล ยงร ฦ Lยงยชฦ ร nยฅ ยค ยฃ ฦ ร ยค ยฅ : [ "ยบ โ ร ] โ ร รฆ ร รฆ

ร ยฅยบฦ ล ยงร ฦ Cยงยบร ยฅ ฦ (.ร ร ยช) nยง ยคฦ ยฅยชฦ k dยงa ล ห i ห ล ร ห ยจ ร ยฏ ห f ห ร ห Lยจ ยด ร ยฅ ยคฦ ยง B ยง ยงa HยฃL ล ยงร ยงc ยฃ ฦ nยคยฃM ล ยฃยบqยฃ ยคฦ a ยงร ฦ ยคล ฦ c ยงlยฅ ฦ z ยฅ ร ยฅ ยงล ยข ล ยคkฦ ล ยฅa ร ล ร ห aล ห eร L dยง ฦ ยคร ฦ ยงล eรฆ ยข ยงยบยงล ฦ a Gฦ a ยงlยคk ยงlยคk รฆ ร ห ` eยบล ยจa ล B ยฏ ห a ยจยบ ยจ ยฏ ล ห ยจ e ยจร ยด ( รธ " ) ร hยฅร ยฅ ฦ c nยง ยค ยฃล ยฃtฦ ร ยฅc ยงร ฦ eรฆ ร ห a

ยจ ห ร ล ห ยฏล ยจN ห ร ล B n ห โ e ร ยฅ ยง โ ยบฦ ยง e ร ยคล ฦ c ยงaร ยฅl ยค ยงร ฦ ล ยค . ล Bรฆeล ยด ยจ ล ห e ยจ ล รฆห ยจ : ยงcยฅ ฦ k ล ยจ ยงร e tฦ ยฃL ยชe ร ยฅi ยค ยค eล ฦ ยงbยฃL ยง ยงaยคล ฦ c ยฅ dร ยฏ ร ยฏยจaร ห dร ยฏa Lร ล ห cยจ ร ห e ยจร ยด ร ห aล ห c ยงยบe ยข Bล ยงล ยงร รฆฦ ยงร ฦ ยช ยฃฦ ร ยฅc ยงฦ ยค ร ยคล . ล ยบล ร รฆโ ยง kร ยฅzยฃL ยช ยค eล ร ยฅz ยฅ G รฆยงeล ยข ยคฦ elร ห ยดห L ห ร ห p ห * ล ยฏB "ล ยจร ยจ ยจร ล ห ยช ห ยบ *dร โ ล ร ยฅ ยง e ร ยคล ฦ c ยง e ร ยคล ฦ c ยฅ [. ล ร ร ] Gฦ a ยงlยคk ล ร ยฅLร ยฅล ฦ ยฅยชฦ k ยงยบยงล ฦ ร ยฅร e tยงe ฦ ยจi ห ห ล ยจร ห L eล ยจ nยจ ห ร ยฏ ห aห L ร ล ห ยจae Bยบยงร ร โ ยง B ยง e ยงaยฃM ยฅ ยฃยฃc ล Bล ร โ ฦ a

ยง ยงaยคล ฦ c ยคฦ ยงcยฅ ฦ k dยง ฦ ยคร ฦ ยงล eรฆ ยข ยงยบยงล ฦ a ล B n ห โ ร ห ` eยบล ยจa ล B ยฏ ห a ล ห `ห pห L ยค *ล ยค ยง ยง ล ยงae ร โ aยค ฦ Ba ล B ยขยค [. ร ร "ร ]

ยง ฦ kฦ L ยคฦ ยชยฅk e ยง ล รฆยค ยงฦ e ยงeยฅ ฦ ร ยฅยบฦ ล ยงร ฦ ร nยฅยค ล ห ห a ห ล ยจ ยจร ยฏ ยฏk ห Cยชยจร ห ยฏล ยจN ห ร ล ล ยคร ยครฆยง ยง ยง ยง ฦ ยฃยค ยฃc ร ล ยคล Bฦ ล ร tโ ฦ ร ยง e ยง ยง ยงG ยชยชโ โ

โ โ zzยฃยฃLLฦ ฦ ยบยบยฅยฅ

ล ร zห ห :(. ยบ ยช ล ร รธ) ยงke ยข ล โ ฦ a

ยค e ยง ล B eNฦ p ยค e ร โ ล BLฦ ล ยฃ .e ยจ e ยจร ยด ร ห aล ห ล B ยจ ร ยฏรฆ ห ห ล B n ห ร ห :Ba ล B ยขยค Bยบยงร ยง B ยง e ยงaยฃM ยฅ ยค ยช"ร ล ล รฆ ล ห dร ยฏa Lร ล ห cยจ ร ห

ยจ ห ร ล ห c ล ยจ ร ห a ร โ aยคb . lยฏ ห ล ร aยฏ ยจeล B ( " ล ร ร รธ) ล " ล "

.ล Bล ร tยฏ ล kห ล aห ห : ร ยฅLecร ยฅฦ tยงe ร โ ยชฦ ร e ร ล ล ยบล ร ร ล [ "รธ .ล รฆ ล ร ร ] ยค .ล ห ล kห ล aห :ฤฑ โ ยง ร ยฅล tฦ โ ล Ba ล ร ห Bn ห ร ห Bn ห * Lล ห ยช ร ห dร ยฏ ร ยฏยจaร ห ร ยฅยง B ฦ Lยค ล ร โ a ยฅฦ c " ยงkฦ nยค ยค ร ยฅ โ ร โ ล รธ ล รธ ร รธ dยงleยบฦ c ยง ร โ ยบฦ c ยง ร nยฅ ยค ยคฦ ล ยงร ยฅ ฦ M ยค Czยจ cห ยจ รฆห ร ห c ล ร ห ร ยจB ร ห ร ยจB ยงล ฦ ร ยง Cยฃ nยฃ ยค ยคaฦ e โ ร โ ล ยขยฃL ยงล ฦ ร ยง ล ร รธ ร ล รธ โ ล ร . โ ยบร ยงLwยงยคa รฆโ ฦ ยฃ ร โ ฦ ร ยฅ ยงยงยชB ยงยชยง ร ห Cยชยจร ห ร ห ยฏ ห c ยจร รฆห ยจยบล ยจ ร ห ล eยบฦ ยคe ( รธ . ยช) ยงBร ฦ a ล ยค ยงฦ ยชยฅk ร

ยบล ร ล ร ล ยค ยงฦ ยชยฅk ยงร ยฅล ยข ยงร ฦ ยคa G ร ยฅร ยคzฦ ร โ a ล ยจN ยจ ยด ห c ยจร รฆห Lล ห ยช ร ห Czยจ cห ยจ รฆห ล ยฅร ยคa ยค ร โ ฦ ยฅa ยง ยงL LGยงLฦ ยง โ รฆecฦ ล B โ ร ล .รธ

ล รธ ร รธล ร " โ ร ล ยค k ฦ ล ยฅ a ( . ยช ร รฆ ) ร ยฅ รฆ ยง ฦ t ร โ ร ฦ ล ยค ฦ a :ร ร "ร . รฆ ล ร ร ยฏe L dร ยฏ ล ห ยจยช ห ยบ * ล ยจ lร ห ร ยฏeรฆล ห ร ยฏ LGยงL ยช ยค Bล e ร ยฅNฦ ยคยง G โ l ยฅฦ รธ รธ ล ร ร ล ล ล ร ร ล [. ร ร ร ] ร ยฅ ยงยงยชB ฦ c eM ยฅ ร ยค ยง ฦ ล ยค ล โ ฦ nยฅ ยค ล ยจN ยจ ยด ร ยฏa ร ห ร ล ยฏร ร ห et ยจล ยจcยจ ห a ยจ ยจ ร ล ห

ยง B ร ยฅล ฦ ฦ ยฅL ยคฦ ฦ ยชยฅ k โ รฆร ยฅ e ฦ cยคbฦ ล B B ล ฦ eยฅLยบฦ ฦ ยค โ l ยฅล ยค ( ยค.ฦ ล ล ร ร ยฅ รธยงL) ร รฆ ร ล " . ร ร ยชยฏร ห : ร ยฅ ยงยงยชB dยงlek ร nยฅยค ยง ร ยบล ร ยช ล ยบล ร โ ร ยงMeยช ฦ BLฦ ยฅร ฦ c ยง ร โ k . Lยจecร wห ห ยจ ยดcห ยจ ยจ ล ยจae ห kห n ห e ร ร ห t ห a Cยจ ยจร ยฏ ยงk ยฅ ยง ยงL ยง โ ล ยฅร ยคa ยค ร โ ฦ ยฅa ยงล e ร ยฅNฦ e ยขยง ล รธร ร ร ร ล ล ร ร ร ล ล ยจ ยบ ห e z ยจ : ยจ ยจ ล ยจ a e ห k ห n ห ร ยฅk dยงa ยง ร ยฅฦ ล ยค Bi ยค Lecร ยฅฦ k ร ยฅ :eล B ยฃL ร ยฅยชร ยฅฦ ยคz ยง B eร ยง ล ยงร ฦ k B ยง ร รธร ยบร ร ยชร ร ล รฆรธร ยบ ร ร ห ล ยจ ยด ล ห k ล ห a !

ร ห ยบ ล ยจ ร

ยจ ยจ a ล ห ร ห ล ยจ ยด ล ร ยฏ ร a NยจpยจL Lโ ร ฦ c eM ยฅ ยง ร ยฅฦ ล ยค ร ยฅ ยคฦ ร ยฅc ยงล ยง ห B ห ห Ba ยจ ( " ล ร ร รธ) . ล ร ล รธ ร ร ล รธยช ยงlยฅ ฦ z Bร e ร ยฅk B ฦ k รฆโ ฦ ยฃ dยงa ร ห ยบล ยจร ร รฆห eล ร ยฏ ยจ ล ร ยฏร a ห ล ยฏB ยชยจe ร โ ล ยง ยงฦ ยค ยงฦ ยคc ยค . ยจ ยด ยจ ยจ ห ล

รธ ยช ร ร ร ยบล ร ยบร

ยชร

ยฃ . e aยจLห e : LยฃยชB ร โ ยงล ฦ ยฅฦ ยช ยฏร ห ร ล nห ห L ร ยฏ t ห e ยจL ยชยจe ร ห ร e ร ยฏiห a ห ล ห ยจ dล ยจB ล ร ยฅล ฦ ยบยง ยงล ฦ ร ยง ( Bร ฦ ยฅยบฦ ) B ฦ ยคฦ ล โ OยฅpยฃLฦ ยบยฅc ร "ล ร "ล ยช . ล รธ ร ร ล ล ยบล ร ร ยบล ร รฆ"รธ ร Bร ยงยบฦ a . ล BLยชยจ ยด ร ห tยจ : ยฃzฦ Lnยฅ ยค ล ร ยฏร a ร ห ล ยจ ยด ล ห kล ห a ร ห ยบล ยจร Cยชยจร ห ยจร zห dnยจ ห ร ร ยฅLยง ยง ยงฦ ยคฦ k ร ยฅ ยง e ฦ ร ยฅc ยง ร โ k ยงlยฃ ร ล โ ยบ ล รธ ร ล ยฃ ยงL eร ยง HยฃL ล ห kล ห a ร รฆห eล ร ยฏ ยจ ล ร ยฏร a ร รฆห eล ร ยฏ ล ห kล ห ร e ร ห ล ยจ ยด ล Oยฏpห Lห ยจ ยจ ห a ( " ล ร ร รธ) :dยง ล ร ล รธ . ร ล ร ร ร ร ล ล ยบล ร โ Cล ยฏร ยจ ร ห : B ฦ ร " ยบ ยบ รฆ โ . ร ล ร ยค ร โ ฦ a ยฃ ฦ ล ยฅ . โ ek ยชยจe ร ร ล ห ล ห ยจ ร ยฅ B ฦ ยค ยฃร โ ฦ L ร โ ยฃL ยง ร โ ยบฦ c . ล e ร ยจ ร ล ล ยบล ร ยช ร ยบ

ยบร ยชร ร ยบล ร

: รธ ร "ยชล ร โ รฆฦ ยฅ ยค eล ฦ cรฆฦ ยฅpยฃL ล Bยบยงล ฦ a ล ยฃยชรฆโ ยจaล ห cยจ ห ร ล ห ล ห a ร ห ร ล ยจ Cล ยฏยจร ร ห ร รฆห eล ร ยฏ ยจ : ยงฦ ร ยฅL ยงk Cโ ล ยงร ฦ Lโ ร

ล รธยช ร ยจ ยช e ร ร ล ห c d ร

ยฏ M

ห e ร ร ห ล z ห c ยจ ห ร ล ห ล ห a ล ยจNยจ ยด ห Ba wห iห ห ล Cยง ร โ ฦ ล ยค ยงร ล ยฃL ยข โ ยงlยฃ B ร โ ef ยค ห `pห Lห ล ยบยบยชล ร " ร ล ร

ยช. ล รธยบ ร ร ยช ยฃร โ ฦ Lยฅa ล โ aยคยชฦ ล ยฃ ยฃ ฦ ล ยค ยงยบยงล ฦ a dยงล B ยฃL ร ล ยจ ห a e ยจLc ห ล ห L ยด " ร " ร ร ล ยฏ ห ล ยฃยบqยฃ ยคฦ ร e . ร Lห ยจ ยด

รธ

ร ล ล ยงยบยงfยคa ล โ aยคยช ฦ ยงยช ยง ยง ล ยฃ ล ยค ยงร ล ยฃL ยข ล ร zห ห ล Bรฆeล ยด ยจ ล ห e ยจ ล รฆห ยจ ล Bร ล ยจ ยด ยจ ห e ยจeห ยงฦ ร ยฅล ล ยฃ eยบล ยขยงร ฦ ร ยค ฦ c ยงล ฦ ร โ ล ร ฦ ร ยคฦ c ยงlยคk ล ร ล รธ

ล ยบล ร โ

ร ยฅฦ ล ยฅฦ ร ล ห ร ห Lecห ยจte ร ยชยฏ ร ห ล B eN p ห ล ห e ยจ ยงล ยงฦ c ล ยคร โ ฦ ยงkร ยฅ (ยชยบ ล ร รธ ล ร ) . ร ล โ

ยบ ร ยบ ร ยชล ยชล ยบล ร ร ห dยจa ร ยฏiรฆห ยจร ล ยจc dร ล ยฏ a ยจ ห ร ยฅeOร ยฅ ล ยคkฦ ล ยฅa ยงยบ ยงฦ ร รฆยฅeล ร โ ล ยคkฦ ล ยฅa ยช ร ร ล ล ร ยชยฏ ร ห ยฏล ยจN ห ร Lcยฏ ห ร " ร ยชยจe ร ร ล ห c dร ยฏM

ห e ล ห ล ห kล ห a ห ล Bล ร ยฏt ล ห kล ห a ห ยจ ยดcห ร ยชยฏร ห ร ล ห ยจ c ห ร ห Lecห ยจte ล ยคkฦ ล ยฅa Cโ ล ยงร ฦ Lโ iยฃL ยงM ยฅ ยชB ฦ ยฅ Lโ ร ฦ ล . ยบล ล ร รธ ยชร ร ล ร ร ร รธ

ยจ ร ห L ยจk ล ยจN ยจ ยดห a ร ห ล ยจ ยด ล ห kล ห a ร ห ยบล ยจร ล "ล : ยจLecร ห w ห ยจ ยดcห ร ยชยฏร ห ร ล ห ยจc ร โ ยชฦ ร ยค ล ยฃLยฃc ยคฦ ล nยฅ ยค ยงM ยฅฦ ร รฆยฅeล ร โ ยช. ล ยบร ล ร ล โ ร ล รธ

ร ล ยช " ร " ร ยชยจe ร ร ล ห ล ห ยจ Cล ยฏยจร ร ห ล BLยชยจ ยด ร ห ยจt e ยจaห L e ยชยจe ร ร ล ห ล ห ยจ Gยฃ ฦ ล ยฅ ฦ ยงล ยงN ยง ยขร ยงยคc ยค ร ยฅร ยฅยงL ล ยฃ ยง ยฃฦ ร ยฅ ยค ฦ a ร โ ล ยงz ยขยฃฦ ยบL ยคยค รฆฦ ร ยฅ ยค ยงLฦ c . ล รธยช ร ร ร

ร ยบล ร ร "ล ร ยบ ล ยบ k ห ห L dร ล โ ฦ Ltยค ร โ ล ร ฦ ร ยค Gฦ ยงล ยง โ nยคยคzฦ Lร ยฅ ยบ ล รธ ร ร ล ล ยบล ร ยงล eรฆ ยข ยงยบยงล ฦ a Gฦ a ยงlยคk โ ร ยฅล ฦ ยคฦ .dnยจ ห ยช ยฏร ห ร ล nห Lห ร ยฏt ห dล ยจB ร ยบห ล ร ยจ ร รฆห eล ร ยฏ ยจ ล ร ร ยฏa ห ล ยฏB ยชยจe ร ร aห ล ห : ร รฆยฅeล ร โ ล ยคkฦ ล ยฅร ฦ a ยงล ฦ ยฅc ล . ล รธยช ล ยบ ล ร ร โ ยบ ร ยชร โ ล kห ล aห ห ยจ ยดcห ร ยชยฏร ห ร ล ห ยจ c ห : ยงยบยงล ฦ ร ยฅa ยงlยคk โ ฦ zยฃL ร โ ยชฦ k ยงlยฅ ฦ z ยฅ ยงยบยงล ฦ a ร ยฅNB tยงe โ Lฦ HยฃL ยงร ยฃ ยง ยงa ร ยฅ ยงtฦ ยฃL ร ยฅ ฦ e ยงcยฅ ฦ k dยง ฦ ยคร ฦ " ล ร ล รธ ร

eM ยฅ dร โ a ร ยฅล ยง ฦ c ยงLecร wยฅ ยค ยง ยขยคc ร โ ยชร ยฅ ร ยฅล ยง ฦ c ยคe ร โ ล ฦ Cร ยฅล ยขยคc ยงLecร ยฅฦ ร โ ยงc Gฦ ยงkeล ยข dยง ร โ ร nยฅยค ร ยคฦ ล eยบร ยฅล ยข dยงa ร โ ยฃL .ล Bล ร tยฏ ล ยบยบล ล ร ร ล ร ร ร ร รธ รธล ล ร ยบ Gฦ c ยค " ยฃ ฦ ล ยฅ B ร โ ยงLecร ยฅฦ a B ฦ k dยงa ร โ ฦ ล ยค ร ยฅ ยงMeยช ฦ BLฦ ยฅร ฦ c eM ยฅฦ c รฆโ ล ล ฦ ฦ ewยคa Lโ ล ร tยฅยฃM ยคe ยงkeล ยข ยงร ร ยฅL ยข ร nยฅยค ร ยคฦ Cร ยฅล ยขยคc ร ร ยบร : dยงa โ ล B ยงร ยง G nยงยฃLฦ dยงpร ยฅ ร โ ล ฦ ยงยบร ยฅล ยข ร รฆยฅeล ร โ ล ยคkฦ ล ยฅร ฦ c " e ยงa ล ยค ยงa ล ยฃL ยขยคa dยงa ยง ร ยฅฦ ล ยค ฦ c ยงล Bz ยค ล ยคkฦ ล ยฅa ยฅ ยง ฦ L ร ยค dยงa ร ยฅล ยง ร ร ร ล ร ) ยช ร " ร ล . ล ยบ

ยง ร ยฅล ฦ ยคฦ c ล BLยงยช ยข ร ยฅ tยง ยง ร ยฅร ฦ Lยค ฦ c ล ยงaยคLฦ ล โ ล Bร ยง ฦ ยฅO ยค ยง ร ยฅร ฦ Lยฅa ร ยฅaฦ ล nยคยฃL ยงยช ยง ร โ ฦ ร ยฅa ยงlยฃ โ ล B ร โ ล BLยงยช ยข ร ยฅ ยง ฦ c ร "ยฅล B .ล BLยชยจ ยด ร ห tยจ e aยจLห e รธร ] (โ ล ยบ) รฆ โ ร ร ร [ ร ร ล : ยงยชe รฆฦ ยฅร e ยง ฦ ยฅNฦ a ล ยงaยคM ยค ยชBร ฦ ยบยฅ ร ยฅaฦ ล ยค ร nยฅยค ยงล ยง ยงล ร ยฅL ล ยค โ ยคยบฦ e ยงa ล BLยงยช ยข ร ยฅ tยง "ร ยค ล ยค ยง ล ยงaยคM ยค Bร ฦ ล ร ยฅL ล B ฦ ยฅ ยงยชยงb ยคยงa ยชร ล ร ล รธ ล ยบล ร

kโ ยคยฃL ล "ล (. ล รธ ยบร ล โ ร ห ` eยบล aยจ ล B ยฏ ห a

" ฤฑ"ร ร

ล ยบล ร ล ร ยบล ร ล ยบร . ร รฆ ร ร รธ ร ยชยบ ร รฆ ล ร ล รธ ล ร ยช ร โ ร ยช ร ร โ ร . ยช ร ล รธ ร รธ ยช ร ร ร ร ร ล . ล ร ยบล ร ร รฆ ล ร ล ร ร ร ล ร "ล ร ล ล ร ร ร ร ล ล ยบล ร ร ยบล ร ล . ร ล ยช ล ล ร

ร ยชร รธ ร

โ ร ล ร ร

ร ยบ ร รธ ร ยช

รธร รฆ ล ร ยช ร รฆ ล ร ล รธ ร ยบล ร ยช " . ยช ยบ ร ล รฆ ยบล ร

ร ยบ ยบ โ รฆ ร ร ล ล ร ล ยช ร ล ล ล ร รธ

ร ยชร

ล ยบล ร โ ยช ล ยบล ร โ

ล ร ยช ยบ ล รธ ร ล รธ ล ร รฆ ยช . ร รธ รธ ล ร ล รฆ รธยบ

รธ ล รธ ล ล

ล รฆยบ ล รธร ร ร ร ร ยบ รธล ร ร

ล ยบล ร ร ยบล ร ร รธ " รธ . ยช ร ร รธ รฆ ล ฤฑ . ร ล ร ร ล " . ร รธ รธ ล ร ล รฆ ยบ" . ร ล ร ยช ร รฆ ล ร ล รธ ล ยบล ร โ ร ยบล ร รธ ร ล ร ล ล ยช ยบ . ร ร โ ล ล ร ร ยบล ร รธ ยบ . รธ ร รธ รธ "ร " . ล ร ยบล ร ยช ร รธ ล รธร ยบล ร ยช ล รฆ ร รฆ ล ร ล รธ ล ยบล ร โ ล ล ร ร รธ ร ยบรธ " ร รธ รธ ล รฆ ร รธ ยช ร ล รฆ ล ร ล ยบ ร รฆ ล ร

ร ยบล ร ล ยชร ร ล : ร รธ ล รธร ล ร ยบล ร ล ยบ . ร ร ล ล ล ร ยช ร ล ร ล

ล ล ร ร

ร รฆ ล ร ล รธร ล ล ร ร รธ รธ ร รธ ร ล ร ล ร ร ร ยบ ล ร ยบล ร รธ ร ร ล ล รธ ล ล ร ล ล รฆ ล ล ล รฆ ล ร ล "ร " ร " ร . ร ล ร "ล ยช ร รธ ร ร ล ล ยช ร ล ล ร โ ร ล ยช ล ร ร ร ล ล ล ร ร ร รฆ ล ร ล ยบล ร . ร รฆ ล ร ล ร ร ร ร รฆ ล ร ล ยบล ร ร ล ล ร ร ร ร ล ล ยบล ร ร ล ร ล รธ โ ร . ยช รธ ยช ร ยช ร ยชร ล ร รฆ ร ร รฆ ยช . ล ล ยบล ร ล ล ร ล ยบล ร ร ยช ร ยชร ล ร รฆ ร ร รฆ

ยช ร รธ ยชร ร "

ล รธร รธยช ร " ร ร ร รฆ ร ล ยช ร รธ ร ล . ร รธ ยชร ร "

รธร ล ร ยบ ล ร ร รธ ล ร ร ล ล ร ล ยบรธ " ยช " . ยบ ล ยช ร ยชร ร ล ล ร " ยช ยบ ร ล รฆ ยบล ร

ร ยบ ล รธ ร ล ยช ร ล รฆ ล ล ล รฆ ร . ยบ ล ยบ ร ล ล ร ล ร ล ร ยช ยช ล รธยช ร ล ร ล " . ล ยบล ร โ ร ล ล ยบล ร โ ร . ล รธยช ร ร รธ ร ร "ล ล . โ ยบ ร ล ล ยบล ร ร ยบล ร ล "ล : ล ร ร ล ร รธ ร ล ล ยชร ร ล รธ ร . ล ล ร ล ยช รธยช ร ร ยช รธ

322

ʺʥʡʥʺʫ – ʯʹʠʸ ʷʸʴ – ʺʠʹʰ ʤʬʥʺʡ (SUITE DE LA GUEMARA)

INTRODUCTION – La Guemara s’intéresse maintenant à la bénédiction des mariés – les sept bénédictions : quand sont-elles récitées, dans quelles circonstances et quelle en est la formulation ?

– Nos maîtres ont enseigné [dans une Braïta] : « On récite la bénédictions des mariés [(les sept bénédictions)] en présence de dix hommes pendant tous les sept [jours de festivité]1 ». Rav Yéhouda dit : « Et ce, si, [chaque jour], viennent de nouveaux visages ».

Commentaires de Rachi

ʥʠʡʹ ʠʥʤʥ Et ce, si viennent : au festin. – ʺʥʹʣʧ ʭʩʰʴ De nouveaux visages : chaque jour, [des gens] qui n’étaient pas là la veille.2

Commentaires de Tossefot

Et ce, si viennent de nouveaux visages – ʺʥʹʣʧ

ʭʩʰʴ ʥʠʡʹ ʠʥʤʥ

RI dit qu’on n’appelle « nouveaux visages » que des personnes pour lesquelles, [du fait de leur présence], on démultiplie la joie.

Et [la raison pour laquelle] le Chabbat est considéré [en luimême] comme de « nouveaux visages », [i.e. remplit cette condition indépendamment de la présence effective de nouveaux visages], est qu’il est dit dans la Aggada3 : « Psaume, chant pour le jour du Chabbat » (Psaumes 92 :1) [que l’on interprète comme suit :] « Le Saint béni soit-Il a dit : De nouveaux visages sont venus ici, entonnons un chant ! » ; dans le cas du mariage également, on multiplie la joie et le festin en l’honneur du Chabbat.

La plupart des commentateurs pense qu’une seule personne suffit à remplir cette condition ; R. Avraham b. Ha-RaMBaM pense à l’inverse qu’il faut au moins deux personnes ; Tossefot pensent que l’essence d’un « nouveau visage » est d’amplifier, par sa présence, la joie.

SUR

LES

« NOUVEAUX

VISAGES

» (PANIM

‘HADACHOT)

Cela dépend bien sûr, comme on l’a vu plus haut daf 7a, du statut des mariés. Dans le cas du mariage d’un veuf avec une veuve, on ne récitera les bénédictions que le premier jour. Le Mééri déduit de Rachi qu’une personne est considérée comme nouveau visage même si elle était présente à l’avant-veille, l’essentiel étant qu’elle n’ait pas été présente la veille. Par contre, le RiTVa tient d’une autre version de Rachi qui écrit ‘avant cela’ au lieu de ‘la veille’. De ce fait, il est en désaccord avec le Mééri et pense qu’une personne n’est appelée ‘nouveau visage’ que si elle n’a fait aucun acte de présence depuis le début du mariage. Partie non législative de la littérature Rabbinique ; complément de la partie législative désignée sous le terme de Halakha.

323

ʺʥʡʥʺʫ – ʯʹʠʸ ʷʸʴ – ʺʠʹʰ ʤʬʥʺʡ (SUITE DE LA GUEMARA)

INTRODUCTION – La Guemara s’intéresse maintenant à la formulation de ces bénédictions.

Î – Quelle est [la formulation] des bénédictions ? Rav Yéhouda dit :

[1.] Béni sois-tu, Eternel, notre D., Roi du monde, qui a tout créé pour sa Gloire. [2.] Béni sois-tu, Eternel, notre D., Roi du monde, qui façonne l’homme. [3.] Béni sois-tu, Eternel, Notre D., Roi du monde, qui a façonné l’homme à Son image, à l’image de la ressemblance de sa figure [de l’homme]1, et [qui] lui a apprêté, à partir de lui-même, une construction perpétuelle2. Bénis soistu, Eternel, qui a façonné l’homme. [4.] La femme stérile exultera et se réjouira, lors du rassemblement de ses dans enfants en son intérieur3, l’allégresse. Bénis sois-tu, Eternel, qui réjouis Sion par ses enfants [par leur délivrance et leur retour d’exil]. [5.] Que les amis affectionnés soient dans une joie redoublée, comme tu as réjoui ta créature [(Adam, le premier homme)], dans le Jardin d’Eden4 à l’est [Mikédèm5]. Béni sois-tu, Eternel, qui mets dans l’allégresse le marié et la mariée. [6.] Béni sois-tu, Eternel, notre D., Roi du monde, qui a créé la joie et l’allégresse, le marié et la mariée, la gaieté, le chant mélodieux [de Joie], la félicité et l’enchantement, l’amour et la fraternité, et la paix et l’amitié. Qu’on entende promptement, l’Eternel notre D., dans les villes de Judée et dans les rues de Jérusalem, une voix de joie et une voix d’allégresse, la voix du marié et la voix de la mariée, une voix [provenant] des liesses des mariés [au sortir] de leur dais nuptial et des jeunes gens du festin [par] leurs mélodies. Béni sois-tu, Eternel, qui réjouit le marié avec la mariée. [La septième bénédiction est celle que l’on récite sur la coupe de vin : « Boré Péri Haguéfen » : « Qui crée le fruit de la vigne ». Au moment de la ‘Houpa, elle est récitée avant les autres bénédictions. Au moment des festins, elle sera récitée après les bénédictions d’après l’usage ashkénaze et avant les bénédictions d’après l’usage séfarade.]

2 3

4 5

Cette traduction est inspirée du commentaire du RITVA. Il faut savoir que les notions utilisées dans cette bénédiction ne peuvent pas être comprises de manière littérale et touchent à des sujets extrêmement élevés et profonds. Maïmonide explique l’ensemble de ces concepts dans les tous premiers chapitres de son Guide des égarés (I :1-3). Il en existe également des explications kabbalistiques ; voir aussi les commentaires sur la Torah (Genèse 1 :26-27). On parle ici de la femme qui a été créée à partir de l’homme et dont l’existence se perpétue depuis. Ici, la femme stérile représente Jérusalem, comme on le voit dans Rachi : « qui est vide de ses enfants [d’Israël] qui se trouvent en Exil ». Dieu a réjoui Adam lors de son mariage avec Eve. Voir Berakhot 61a. « Mikédèm » signifie littéralement « à l’est » et nous indique l’emplacement du jardin ; mais il signifie également « à des temps avancés », nous indiquant que le Jardin a été créé avant le premier homme.

324

ล รธ ร ล

ล Baeล k

BL ล ห ล ห tห

ล Oยฏ ห ยจeล a

ยงkยฃL " Ceล ยงร ฦ a ล ยค ยคล Bt . ยชยจ ยจ ยจ ล ยฏBร BยชBร ยบ ห ล ยจaยจ k ห Lห ร ยฅ ฦ . Nร Nห zยจ NBN : ยงร โ ฦ p ยค ร ยฅ . ยช ห ร ยชยฏ ยด ห ร aห epnห ห B ร ห ล ห ร ล ) ล ยงร ยง G ยฅ โ ล Bล ยง ฦ ยฅc ยง ร โ k dยงzฦ ล ร ยฃร ยขยค ยงยบe รฆฦ ล ยค ยค ยค ยฃpยฃL e โ ล ยง ฦ ยฅN L ล โ ยค ยฅร ยค ยงLeล ฦ ร Bล ฦ ยบยฅ ล B ยข ยคฦ ร ยฅยบร ยฅล ฦ e ยงยฃL ยงร ยง G ยฅ ล ยค ยงร ล ยฃL ยข โ ยบฦ ล ยค ยค ยงยบยงล ฦ a kโ ยค ยฃ ฦ ล ยฅ ยงร ยง Ceล ยงร ฦ a ยค โ ล Bt ยงlยคยบฦ ยงล ยง ฦ ยงยบยงล ฦ a . nห Nห z ห nยฏNห : โ B ฦ ร ยฅkยฅ ฦ ร ยฅ BLฦ ยคaฦ ยชยฅz ( ล ยฃL ยข ยงยช ยง ยง ล โ Bร Ceล ยงa ยฅ ล ยฃ ยฃ ฦ ล ยค ยงล ฦ ร ยงยฃL ยฃ ฦ ล ยฅ ยงร ยง Ceล ยงร ฦ a ยค โ ล Bt ล ยฃยชqโ ยคยฃL ร ยฅ ฦ e โ ยงล ฦ Nยฅร ยงk โ Lฦ ยงล ยงa ล ยฃL ยขยค ร โ ร eล ฦ ยง ฦ ยฅNฦ a e ร ยฅ ฦ ยคiยฃL ล ล ล dยง ยงยบยงล ฦ a ล ยค ยค ร ยฅ ยฃL Nร ยฅNยงz NBN ยงร ยข ล ยค ยงร a ยคล tยง Cยงยบร ยฅ ฦ ล ยค ยงร ล ยฃL ยข โ ร ยฅ ฦ ล ยค Ceล ยงร ฦ a ยค Bzฦ ยฅ Cร ยฅล ยง ร โ ยงkeล ยข ล ห L ยดห ยชยจ ยจ ยจ ล ยฏ Bร BยชBร ยบห ล ยจยจa k ห ห L ยงk Cยฃล ยฃยชฦ k Ceล ยงร ฦ a dยงa ยคล ยง ฦ Ceล ยงร ฦ a ร ยฅ ฦ Ceล ยงร ฦ a ล ยค ยคล Bt ยงล ยงa ล ยฃL ยขยค Bล ร ห ร zห ล e c ห ห a B ห a ยชยจ ยจ ยจ ล ห ล ห ยจร ยค nโ ยคNฦ Nร ยฅNยงz NBNฦ ล Bยบยงล ฦ a ร โ ล ฦ ยชรฆยฅ ร โ L ยงล

ร โ ยฃLฦ k d ยงฦ ยค ร โ ฦ ยฅa dยงล B ร ยฅยบฦ ล ยงร nฦ ยฃL โ zยจ ห Ceล ยจa ยช ห ร ยชยฏ ยด ห ร ห a epnห ห B ร ห ล ห ยงยบe qฦ ยค ยงยบยงล ฦ a โ ยฃL ร โ tฦ ยฅ nยคยคNฦ z

ยคฦ รฆโ ล ล ฦ ฦ ewยคa Lโ ล ร tยฅฦ ยชยฅk ล BLยงยช ยข ร ยฅ tยง ล ยจ ยจ ยด ยจ ยฏ ล ยจ Nร N ห zยจ NBN ยชยจ ยจ ยจ ล ยฏ Bร ล โ kยค ยฃL ยค Cล eBล ยบยงร eฦ a qฦ dยฃLยงa ล Bยบยคล ยงล tยงฦ a ยค G ยงยบฦ d ยงzeฦ ล ยฃwฦ ร ยขร ยฅzยค

โ ร tยฅ ยงยช ยง ยง ล โ Bร ฦ BยชBร ฦ ยบยฅ ยงล ยงa kโ ยคยฃL ห a dยจยบBล ยจร ห ยจa ฤฑeaห a ร โ ฦ t ยฅ ยงล ยงa ล ยฃL ยขยค ล ยฃยชqโ ยค ยค ยง BL ยฅล ยง Lโ ล ร tยฅ "ยคล ฦ ล โ ยค ยคล ยค รฆโ ล ล ฦ ฦ ewยคa โ zยจ ห Ceล ยจa ยจ N ห z ห nยฏN ห ยจร ห ยจร a Biห ห nยฏN ห ร โ ฦ ร ร Bล ฦ a ล ร ยฅยชร ยฅ ฦ ร ล ยฃล ยฃ ยฃ ร ยฅยฃL Lโ iยฃL ร ยฅ ฦ Ceล ยงร ฦ a ล ยค ยคล Bt ยงยช ยง ยง ล โ Bร ฦ c ร ห ร ล ยฏ nห N ห k ร ห ร e ยด ยจ ล BLยงยช ยข ร ยฅ tยง ยงL ร โ ยฃLฦ k ยฃzฦ Lnยฅ ยค ล ยค ยงฦ ยชยฅk dยงล B ร ยฅล ฦ B eร ยง HยฃL ยชห ห w ห ยชห ยฏ ห a Eล ร ห ร E ยดnยฏN ล Bยบยงล ฦ ร ยฅc nยง ยค ยฃล ยฃtฦ ร ยฅc ล "ล B ฦ Ce รฆยงฦ a Ceล ยจa ยจlห ยบ ล ยจ ยจ ห nยฏN ห โ zยจ ห Ceล ยจa Cยคล ฦ e ฦ ล Bยบe qฦ ยค ยฅ dยง ร โ Cยงยบร ยฅ ฦ

โ ร รฆยฅฦ ล ยคb ยงล Bz ยค ล ยคkฦ ล ยฅa ร โ aยคb (: ร ยช) ยจ N ห BNN ยจ ล ยจยจa ล ห L ยด " โ zยจ ห Ceล ยงร ฦ a dยงa ร โ iรฆยคฦ e Ceล ยงร ฦ a dยงa ยค Bzฦ ยฅ

ยช"ร ล ล รฆ ล ยง ร โ ล ยข ยคฦ ร โ ยบ ยง dยงa ร โ iรฆยค ฦ ยง ยง Bร โ ล ยจร ยด ห ยจ ยช ห ยจ ร cห ยจpร ล ห ยจ ร ห b ยจlห ยบ ล ยจ ยจ ยฅ dยง ร โ BยชBร ฦ ยบยฅ ยงล ยงa kโ ยคยฃL ยงร ยข zฦ L e ยข ร ยฅฦ c ร ยฅ ล ยค ยค ยงยบยงล ฦ ร ยฅc e ร ยฏ ` โ ล ยจ ยฏ ล e ร ล ยฏ B ยจL ยจ ยด ห ร ยฅ รฆยง ยฃp ยค ยง ยง ล ยค ร รฆโ ยขยค ยงlยฃ ล ยฃยชqโ ยค ร : รธ

ร ร ยช รธ ร โ

ล ร ยบ รธ ร "ล ล ล ร Ceล ยง B nยง ยค ร โ ยชรฆฦ ยค ฦ ล ยฃยบโ ยชรฆยฃยฃ B ฦ ยฅ ยงL ร ฦ a ยค Bzฦ ยฅ Cร ยฅล ยง ยงร ยง ล Bยบยงล ฦ a . ยช ล ร . ยช ร ยบ

ล B ยฃL ยง ร โ k dยงzฦ ล ยฃร ยขยค ยงยบe รฆฦ ยฅc " B ห ร ห ยจLeล ร ล B e ร e ยชยจe ร ร ล ยฏ ยจ a ห ยจMห ร B ยงN ยขยคpยฃL BL ยฅล ยง ยงยช ยง ยฅ ยคยงpยฃL . รธร รธล รธ รธ . ล ร ล รธ dยง ยจ ยชBร ฦ k e ยง ร รฆโ ยขยค Ba qโ ยคฦ ล ยฅ ฦ ร ยฅร ฦ LBL ห B BNN . ล ร ล รธ . รธล รธ ยง ร รฆ ยฅฦ ล ยคb ร โ ยบ ยง ล ยคล ยงร e ยงล ยง ฦ ร ยฅ ยงร ยฃ ยง ฦ lยฃL B ยจlห k B ล ยจ ยจ B ยจ N

ยบ รธ ล ล ร ล โ ร L n ห

ห ร ล ห ยจ e ล ยจ ยจ t e

ยฏ ร ห ล ยจ ยด ล B ยด

ห ยง ฦ ฦ ล ยฅ Cยคยบฦ e ยงยบยงล ฦ ร e ร ยฅ B nยงยค z ยฏ

ยง ร รฆ ยฅ ฦ ล ยค b G ฦ e ร ฦ ร ยค ฦ ล ยค ล ฦ

e ฦ ร ยฅ ล ฦ ร โ C ยง ยบ ฦ

ยฅ รธ ยช ร ยบ ล ร ยบร ล ร ล ล ยบล ร ยช LGยง Lฦ c ยคฦ L ยค ยง ยข โ k ยฅฦ c e ฦ leยบฦ ร ห ยฏ ยจlห k ห ห ล ยจ ยจ ห nยฏN ห ร " ร ล ยจยจ ร ห ยงlยฃ Cโ ล ยงร ฦ ยงร e ฦ ล ร ยฅ ยง ร รฆโ ยข ล ยคฦ M ยฅe ล ร ร ร ล ยบยชยบ ล รธ ยฅยง ยข ยงล ร ยฅ ฦ ร ยชยจ ยจ : โ ล Bยบยงล ฦ a Cร ล ห ยจa dร ล ยฏ a รธ"ล c dร ยฏ el ห a ร ห aล ห ร ยฏร ห wร ห ยงe ร ยฅฦ ยฅ รฆBk ยค ยค ยงยบยงล ฦ a Lโ iยฃL ยง ร โ k ยฅ ร ล ร ร ร ล ยบ โ ยบล ร . ร ยค ยงฦ c ยคฦ k e ร ฦ ร ยคฦ c ล ยคB Cร ยฅล ยง dร ยฏ el ห a ร ยฏM ห ร ล ห ร ยฏร ห wร ห ร qยฏ ห ร ล ห L ยฏ ยจ ล ยคkฦ ล ยฅa ยค ยง ยขยคc ร โ ยชร ยฅ ร ยง ยง dยงล ฦ cรฆยคฦ

. ล ล ล ยช ล ยช ร ยบ ร ร รฆ ร โ leยบฦ c ร โ ยบ ยง ล ยคล ยงa ล ยค ยง ยงฦ c ยฅ ยชยง ยฃ e ฦ ล tยค ร ยฏ ร ห ยจ ยจ a ยจร ยฏ zร ห L Cร ล ห ยจa dร ล ยฏ a ล ห c ร โ ยง B ฦ a ล e ยง ยค ล ยคkฦ ล ยฅร e ร ยฅยงNฦ a

ร ล " ร ร ล ร ยบล ร

ร รฆยง ล ยค ร ยฅยง ยข ยงล ร ยฅ ฦ ร ยงยชยง ยงฦ ยค ยบ" . ยบ รธ ล ล ร ล ยค ล Bล ร ห ร ร zยฏ L รฆ" e ร ห ยจ ยด ล ยจร ห ร ยชยจ ยจ รฆ" c รฆ(ร "Bk ยค ร รฆ ยค ยช* ยงล ฦ ยชร B รฆ รธฦ ล ร ล )โ * B ฦ โ ร ยฅล ยงล ฦ ฦ f ยคยค ฦ c ฦ ล ร ยงaยฅaยคยฃLล ยช ยบ ยช ล ร ล ล ร ร ยฅ โ L ยฃ ล ยฃ t L ร โ ล ฦ ร e

ยง ร ยฅ

ฦ ยค ยง ร ยง L ฦ ยค ล ยค ล ยง a

ล ร รธ รธ ล ล ร ร ยช ยฃฦ a ยคฦ L ยค ( รธ . ร ยช) ร ยฅร eล ร โ ฦ c ล ล ห ยจa รฆ" ร ห ยจ ยด ล ยจร ห ร ยชยจ ยจ "ยบc ร ห ยจ ยด รฆBk ยงL Lโ ร ฦ ร ยฅB รฆยงฦ pยคยบ ฦ ร ยงiยฅ ร ยฅaยคล ฦ

ล ล ร ยบ" . ยชร ยงร ฦ ห ยด ห ล ล ห ยจa รฆ" e ยจ ร ห ห ยจร ยจL ห ล Bยบยงล ฦ a ยค ล ยฃยชรฆโ ล ยงฦ M ยฅ dยง ร โ ยฃL ร ยฅ ฦ e ล ร ร รธ ล ล ร ร ยง ยง ยง ยข ยชยง ยฃ e ฦ ล tยค ล ยค ยงฦ c ยคฦ ยฅc ยจ ร ห ห N ร ล รธ ยชร ล ร ร ล ห k ร ยฏล ยจ ยชยจe ร ร ล ห c * ยจ ร ห kโ ร รธ ล ร dยงa e ฦ ล ยง G ล ยค ยค ยงยงยชB dยงleยบฦ ล ยจ ร ห i ห

ยค ฦ

ยง ร ยข ยฅ ร ยค ฦ L ล B ฦ ล ยง a ยฅ ฦ

ยง ร ยง L ฦ ยค ฦ a ร ล ร ยช ล ร ล รธ ร ร ล รธ ร . ร ล ยง ล ร ยฅร รฆฦ G ร ยฅ e ฦ ล ยคt ร โ ฦ L ยงล ยง ล ยค ยงฦ c ยจร ยฏ e ล ยจยบยจ ร ร ล ห ยบe B ห a ยชยจ ยจ ยจ ล ห ร ห ` รธ ล Bล ร tโ ล ยคkฦ ล ยฅa ยค ยง ยขยคc ร โ ยชร ยฅ Ceล ยงร ฦ a ล ล รธ ล รธ ล : "ยคaฦ Lยคล Lโ ล ร tยฅ Cยคk ร โ ยบ ยง dร โ

ยจร ยจL ห a ยจ ยจ ยจl ห z ห a ยชห ร ยฏk ยจ ยจล ยจ a ยงe wฦ ร ยฅzยฃL ยงยช ยง ยง ล โ Bร ล ยคkฦ ล ยฅa โ ยบฦ ล โ ฦ ยฅe " ร ล ร

โ ยงa G . ร ห ยจe e pยจzห ร ล ห ร ยฏM ห ร ล ห ยช ยจ ห ล ยจ ร ห Bqห ร e ห ร ห L รธ รธ ยบ รฆ ร รธ ร ล B ล ยจaห BL ยฅล ยง ยงยช ยง ยฃL ยง BL ยฅล ยงล ร ยฅ ร ยฅ

ล ร ยบ ล ล ร ร รธ ล รธ ล ล ยค kฦ ล ยฅร ฦ a ร ยฅ ยค ยงร ฦ ยคz ร ยฅk ร โ ร e ฦ Lยฅ

e ยข ล Bล ร ยฅ ฦ ร โ ร ยช" ฦ ร ยฅ nยง ยคฦ ยฅยชฦ k ร ล ล ร ร ร ล ฦ ล ยฅ ฦ c ยง ยง Bร ร ยฅaยคล ร โ pยคL ฦ ยฅยชฦ k B nยง ยค e lek Cร ล ห ยจa nยจ ห ยจBร ยจ ยดห k ร ร ล ห ร ยฏร ห wร ห ยงร ยงLฦ ยคฦ a e ยง ล Bล ร ยฅ ฦ ร โ ร ยช" ฦ ร ยฅ รธ รธ รธ B ยฃ ล รธ ล C ยจ ร ยฏ

ห k

ห C ร ล ห ยจ a ล B L ยช ยจ ยด ร ห ยจ t ยจ k ร ห ร ห . ร รธร ล ล ร ร ร ล ล ยคB ร โ ล ฦ B ยค B ฦ โ k ยชร ยฅ ยข ยคฦ ยค Bc ล ยฃยชqโ ยฅ dยง ร โ " ยง ร ยฅ ฦ ยค ยงร ยงLฦ ยค ล ยคล ยงร e ร ร ร ล ร

ห ร ยฏLet ห ร ห e lek ยง BL ยฅล ยง ยงล ร ยฅ ฦ iยคa ยงฦ c eeยฅf ยค ล Bยบฦ ล ยฅa z* ยง ยง Bร โ ล ล ยค ยง ยง Gฦ c ยฅe ร ยฅ ยง ฦ c e ยจ ห a ยจ N ยบล ร ล ร ยงpยค ร รธ ล ล ร ยบ รฆ ยงร ห ห ห L Cล ยฏยจร nยงยง ล " ฦ ร ยฅยง ยข G ยงร โ ฦ ร ยฅzยคk ยค ยง ยงล B ยง ร "ล ฦ c ยค ร ยฅยบB ฦ Lโ ร ร ยฅ ยง e ยจ ร ห M ห ล ยจยจa ล ห L ยดห B B ห a ยจ O ล ล ร ร ร ร ล L ฦ ยฅยชฦ k ร โ pยคL ฦ ยง ยข ยงpยคz ยง ยข ร ยฅฦ c ยจ el ห ล ห ยด ยฏ e ล ห ยจ ร ยฏa ร ห L L ยช ห ยค ร ยฅยบฦ ล ยงร ฦ e ยงยฃL CBz ยฅ ยงยงa ร ยฅ ยบ โ ร ล

ร ล รธยบ ร โ pยค ล ยบล ร "ร ล ยบล ร ร โ pยค L ฦ G ร nยค ยคฦ c ล BL ฦ ยคฦ ร โ ฦ ร ยคล ฦ Cล ยฏยจร ยจ el ห ล ห ยด ยฏ e ล ห ยจ ร ยฏร e ยง BL ยฅล ยง ยค ยค e wฦ ยฅz ยงiยฅ ฦ M ยค ยงล ร ยฅ ฦ ร ยบ รฆ ร . รธ" ล ฦ c ร ยคล ฦ k ร ยฅล ฦ ยคฦ c ยง ยข ยง ยง Bร ร ยฅaยคล ล ห ยจ ร ห Cยจ ร ยฏ ห k ห B B ห a ยจ O ร ล ล ยบล ร e ยงpยค ห ห ห L B ร ห ล ห : Bล ยงlร ยฅ ฦ ล e ล wยงร ยฅ ร ยฅยฃL รธ ยบ ล ล ร ร ร ยงpยค ล ฦ k ร ยคล ร ยฅ ยข ยค ยงร ยง G ยง ยง Bร ร ยฅaยคล ฦ c B B ห a ยจ O ห ห ห L Cล ยฏยจร ยจ el ห ล ห ยด ยฏ e ร dยชยฏยง ยดร โ ล ห ร ยง aห ยงe:ยค ฦ ร ยงล ล BB ล ฦ B ยคยชvฦ ยฅ B โ Be b ยฅ ยงร ฦ ยฅ.a e.pnยชห ห ห ล ยบล ร โ ร ร รธ ยง kร ยฅ e ร ยฅe ยงzฦ ยบec ยงยบฦ a ร ยง ยง ร ยฅ ยง ฦ c ล ล รธ ล รธ ล ฦ c ยงpยคz ยงร ยงยฃL ยง ยง Bร ร ยฅaยคล ร nยฅยค ล ห ร ยฏ ยช ห ยจ el ห ล ห ยด ยฏ " ร ห ยบ ร ห ยง โ v ยค ล ยฃ ยฃร ยฅiยค โ L ยค ยงร ฦ ยฅa โ "ยบ ร ยบล ร ยงร ฦ ยค ล ล ร

ร ล ร ล e ร ยฅ ห ร ห tห t ร ล ห ล ห ยจ : ยฅร ยค ยงLeล ฦ ร . ล ยจ ยจ ยด : (ร ล ร รธ ล ร ) L nยงยคยบฦ ( รธ . รฆ ยช) ล ร ยฅ ยง ฦ c ร โ ฦ ร ยฅLฦ a ร ยฏล ห ร ล รฆห ร ล ยฏz ยช ห ยจร ล ยจc dร ยฏM ล ยบล ร ล ล ร ร ล รธยบ ร ห k

ห ยจ t ยจ t ร ล ห ล

ห ยจ * ล

ห ร ยฏ

ยฏ ล ยจยจwร ห ยฏe zยจห L ยงlยคk ยคฦ ยงล ยง ยฃ . ร ร ห e ยด ยจ ร ห ร ล ยฏ : โ e k

ยง ยง B ร ร ยฅ a ยค ล L โ ล ร ยฅ t รฆ ยง ร ยฅ ฦ z ร ล ล ยบ ล ล ยบร รฆ ร . ล ล ร ร ร ยฅ k t ยจ t ร ล ห ยจ ร ห ร ยฏ ล ยจ ร q ห ห a ร ล ยฏ ยดNห e ล ยจ : ยฃ ล ยฃ ยฃ ร ยฅร ยขB ยง ร ยฅร โ ล โ ยฃL ยจ ล ล ล ล ล ล ยบล ร ยจ ยดcห ยจtยจt ร ล ห ร ห ห L ร รฆห eล ร ยฏ ล ห M ห Cร ล ห ยจร e dร ล ยฏ a ล ห ยจa ห รฆห ยดร ห ล ยฃ ยงzฦ nยคยฅOยฃL B ฦ k .Eล ร ห ร E ยดnยฏNห k . ล ล ร ร ร ล ร ล ห ล ร ร ร ล รธ " ห ยจ ร รฆห eล ร ยฏ ล ห M ห Cร ล ห ยจร e ยจร ร ห ร ยด ร ล ห ร ยฏa dร ล ยฏ ร ห dร ยฏ รฆห ยดร ห ยจ ร ห ร ล ยจ dร ยฏ . ยชห wห ห ยชห ยฏ ห a : BL ยฅล ยง ยงยช ยง ร ร ล รธ ยช ล

รธ ร

ล ยบล ร ร ล ห e a ร ล ยฏยช ห ล ยจ lร ห ร ห izห รฆ ห e a ร ล ยฏยช ห c e ร ร ห eห a ร ห ร ห . ยฃN ยงilยคยจ ยบห ยฃยช ล wยฃยจ ยฅยจ ห ยฃยชnยฏ โ Nห ฦ a ยคb: ( รธhยค)ยฅiยค โ B ร ฦ ร ยฅล ฦ ยบยงLยฅc รธร ร

รธ ร ยจ ยบ ห ล ร ยฏ zยจ ยบร ล ห ยด zร ห L Cร ล ห ยจa ห ร ยจร ห wร ห ยจร ล ยจ ยด ห ล ห a ยจ ร ห zห ร ยฅ ฦ ยงlยคk ยค ยฅ ยงล ยง ยค nโ ยคN ฦ ยง Bล ยข ยคยงร e ล ยบล ร ร ร ล ร รธ ล . ล ล ร ล ร ล

ร ยจ ยบ ห ล ร ยฏ B B ห a ยจ O ห ห ห L Cร ล ห ยจa ยจ e ร ยฏร ห wร ห ยจร ร ห ร ยด ร ล ห dร ล ยฏ ยจeห k ล ยค ฦ ยฅNฦ a G ยง BL ยฅล ยง ยงยบยงล ฦ a ล ยค ฦ ยฅOยฃL ล ล ร ร ล ร ล ล ยบ ล ยช ร ล ยช ล ล ร ล รธ ร ห ล ยจ ยด ห ล

ห ยจ

ยจ ห ล " ยจe ร ห ล ยจ ยดห dร ยฏ ล ร ห c ร ยชยฏร ล ห ล cห eM ห dร ล ยฏ ยจeห k ร ยฅ ยงlยฅ ฦ z ร โ ล ยขยฃL ร ยฅล ฦ B e ยง ยงpeล ยข ร รธร . ยบ ร ยจ ร ห ล ห ยจร nห ห

ห ร ห ยฏร ยดห ร ห ล ยจ ยด ร ยฏร ร ล ห ร ยฏ ยจร nห ห

ห ร ห ยฏร ยด ร ยฏ * ยจร nห ห

ห ร ยฅ โ ฦ N e ฦ iยฃL ร ยฅยบฦ ล ยงร ฦ e ร ยฅ ฦ ltยคฦ ล nยฅยฃL ร ล ร ร ล ล ล ยบ" . ร ล

ยจ Bร ล " ยจ ห ร โ ล ล ห ยจ* ล ห z ร ห ร ห ยจ e e ยจpzห ร ล ห * ร ล ห c dร ยฏ ยด ล ร ห ล ยจ ยจ Bzฦ ยค ร โ Cยงยบร ยฅ ฦ ยฃร โ ฦ ร ยงk ยง ยง ฦ ยคฦ a ร ล รธ ร

ยจ ร ล ร ล ล ร ร ยจร n ห ห

ห ร ห ยฏร ยดห ร ห ล ยจ ยด ร ยฏร ร ล ห ร ยฏ ยจร nห ห

ห ร ห ยฏร ยด ร ยฏ ยจร nห ห

ห ร ห ล ยจ ยด ยคฦ L ยคฦ c ยงlยคk ยค ยฅ ยงล ยง ยค nโ ยคN ฦ dยงa

ร รธ ร ล ล ร ร ยค nโ ยคN ฦ โ Ceล ยงa ยงlยฃ Bzฦ L ยฅฦ a Lร ยฅ ร ห k ยบ" . ยบ รฆ ล B B ฦ etร รฆยฅฦ a ยง B ฦ ยฃร โ ฦ L ล ยฃ . ล ล ยบ ล

ล ร ร ล ยบ" e ยฃ L ยงlยคkยค ยฅ ยงล ยง ยค nโ ยคN ฦ Bzฦ ยค Lโ ร Cยงยบร ยฅ ฦ ยง ฦ ยชยฃ ฦ ยง ฦ ยฅN ร โ ยชฦ ร ยค ยงM ยฅฦ a Lร ยฅ eaร ยฅc ล ยคpeล ยข ยงล ยงaยฃL "ร ฦ ยค โ aยคLnฦ ยฃL ยคร ยฃL ยง Bล ยข ยคยงร e ร Bล ยงยบฦ . ล ล ร ร ล . ร รธ ยฅB ยงยช ยง ยง ล โ Bร .zร Lห Cร ล ห aยจ : ยงล ยงa ล ยฃL ยข nยคยคNฦ z ยค nโ ยคN Nร ยฅNยงz NBNฦ ล ยค ยงร ล ยฃL ยขยค kโ ยคยฃL .L ยฏ ยจ Cร ล ห aยจ : ยงM ยฅฦ a Lร ยฅ ล ยค ฦ ยฅN BLฦ

ยด ล ยจร ห ร ยชยจ ยจ : ร รฆ ล ยบล ร ล ยบร รฆรธ ร .ร ห ยจ ยคฦ k .ล Bล ร ห ร ร zยฏL :ล B ยง โ ยงร โ ฦ e ร ยง ยง ฦ l ยฅ ล ยงยบยง ร ยฅ e ฦ ล tยค ร โ ฦ L ยงล ฦ ร ยฅ Bล ร ยงiยฅล ฦ a ล ยคlร ยฅ ฦ znยฅยฃL e ฦ ล tยค ยง โ v ยค ล ยฃ ยฃร ยฅiยค (. ร ยช) ร ยฅร eล ร โ ฦ a ล ยค ยงฦ c ยคฦ k . ล ล ล ร ล ล ล ล ล ล ยบล ร ร โ ฦ a ร ยฅร eล ร โ ฦ a ยชยง ยฃ ยงล ฦ ร ยฅ ฦ ล B ฦ ล ยงa ยฅฦ ยงร ยงLฦ ยคฦ a e ยง ยฅร ยค ฦ MยฃL . ยจร ห ห ร ยจLยจ ห ล ล ห aยจ :ล Bล ร ยฅ ฦ ร ร โ zฦ L ยคk ร โ ล ยขยค ยงM ยฅ ยง ล โ ล ฦ ร ยฅ epnยฃ ยฅe ยงร ยง ร ยง ยง ล ยค ยงฦ c

รธ ร ล ล ร ร ร ยชe รฆฦ ยฅ B ยข ยฃยบยง ร ยฅล ยงล ยง . ยจel ห ล ห ยด ยฏ : ร ยฅeล wฦ ยค . ห ยจ ล ห ยจ ร aยฏ : enร ยฅf ยค ล ยคlร ยฅ ฦ ล ยฅa .B B aห ยจ Oห ห Lห Cล ยฏร ยจ : ร qยฅtยค ร ยฅNB โ ล ยชรฆ ล . ล ยจwยจร ห ยฏ : ยง ล ร ล รธยบ

ล ยบล ร ยง ฦ ยฅ O ยค ยฃ L C โ ล ยงร ฦ tยงe ล ยค ฦ ยฅN ล ยค ยง ฦ ล ยค ยงร ฦ ยค .ร ล ห ยจร ยฏ ยฏ : tยงe ฦ ร ยฅ ฦ a รฆร ยฅ ฦ ยบ ยคฦ ยฃ Bล ร ยฅ ยขยฃL ล ยค ยข โ ยฃยง ล ยค ยงฦ ร ยฅeล ฦ ร ยฅฦ ยฅ ยฅ tยงe ยค ยฃยชB ร รธร ล ยบ ร ยช

ยงฦ a ร ยฅล B ฦ N ร ยฅฦ ล B ยงlยคk ยคฦ ยงล ยง ยฃ โ Lฦ "ร ฦ tยงe Cยฃล B ฦ ล ยงยบโ L ร ล ยฅ ยงฦ * ยฅร ยค ล ยคร ร โ ล ยขยคa ร ยฅล B ฦ N ร ยฅล BL Lโ ร . ล ยจ ร qห ห a ร ล ยฏ ยดNห ร ยฏล ยจ ร kห ห :B B ฦ ยฅa ล ล ร ยบ" . ร ล ฤฑร ยฅ ยช รธร รธล รธ รธ Cร ล ห ร ยจe : ยง M ยฅ B Cโ cร ยฅL .dร ล ยฏร ห รฆห ยดร ห : ยงยชe รฆฦ e tยงe ร โ ยบฦ ล ยง ยงk B eร ยง ร ยฅ wยงeล ฦ .dร ยฏ ห ร ล ห ล ยจ ยดcห :e ยงl ยค ร ยฅล B ฦ Oยคk e ฦ ยฅ ฦ eร ฦ ล eล tฦ ล ยคB

ล ล รธ ล ล ร ร รธ ล ยงล ร ยฅ ฦ ร ล ยคkฦ ล ยฅa ยคฦ kโ ยคยฃL ยค ร ยฅล ยงร ฦ c ร รฆยฅB . zยจยบ ร ล ห ยด zร Lห : ยงM ยฅ ยง B e ฦ ล ยง G .e a ร ล ยฏยช ห :B B ฦ ยฅa ยง ฦ ยฅO ยคยฃL . ร รฆห eล ร ยฏ ล ห M ห

ร ร ล ยบยช ยง BL ยฅ รธ ล ร รธ ล ร ล : ยง ล ฦ ยบฦ ยฅ ร ยคฦ Lโ ล ยง ฦ nยง ยคฦ . ร ยจ nห ห ห ร ห ล ยจ ยด : ยง ร ยฅ ล ยคยชe รฆฦ ยฅ . ยจe ร ร ยฏ : ร โ ฦ โ ร tยฅฦ ยชยฅk . dร ล ยฏ eยจkห ล ยจยบ ห ล ร ยฏ : Ceล ยงaฦ a ยฃยงa ยคล ยง ฦ

ร รธ ร . ร ล รธ ล ยคkฦ ล ยฅร ฦ a ล ร ล รธ ล ร ล ยบ รฆ โ ร " โ ร ร ล

ร " ร โ ล ยบล ร รฆ โ ล รธร โ " "รธ ล ร รธ : โ ร รฆ รฆ โ ร รฆ ร โ รธ โ ร ร ร : ร รฆ รธ "รธ ล โ ร " โ ร ร "รธ ล " ล รธร : ร ร รฆ รธ โ รธ โ ร ร ยช ร ล ยบล ร โ ร " : ยช ร รฆ รธ "รธ ล ร "

รฆ"รธ ล ล รฆ

. " " ล ยบล ร ยช "

.ยช ร รฆ

ร ล ร รธ" . ร ร ร ล ร ] . รฆ ล ยบล ร โ

โ ล ล ร รธ . ร รธร ร [ล ล ร รธร "ยบ ร

: ร โ ร

[: " ]

[.ล ร ร ล ยช รฆ] [ "รธ : ร ร ล ร ] [: ยบ ร ]

"ยช : " โ รฆ ล ร ร ] ร รธ โ ยบ ร ยบ [ รธ ล ร

ล รธ ล ยบ" . รธร รธล รธ รธ ล ร ล ร ยบ รฆรธ ร ล ล ร ร ร ล ร ยบ ล รธ ร ร ร รฆ ร ล รธ ร ร ร ยบ ยบ ล รธร รธ รธล รธ ล ยบ" . ล ล ร ร ร ล ร

ยบร ยชร ยชร ล ร ยบล ร รธ ร " . ล ล ร ร ร ล

รธ ร ยช ร รธ รธ ล ร ล ยบ รฆ ร รธ " ร ยช รธยบ ร รธรธ ยบ ล รธ ร ล ร ล รธ รธ ล ร . ล ร ล รธ ร รธ รธ ล ล ร . ร รธ ร รธ

ร . ยบ ล ร ล ร ล รธยช ร ยบร ร ล ล ร ยบ ยบ ล ร ล ร ร ยบ ร ล ร ร ร ร รธ ร ล :ล ล ร ร ร ล ล รธยช ร ล ร ยบ . ล รธยช ร

ร ล ยบล ร โ ล ล ร ยช รฆร ร ร ยบ" . ยช รฆร

ร

ล ร ยบ ยช ล รธยช ร ล ร ล ร ยบ ล ล ร ยช รฆร ร ร ล รฆร ยบ ล รธร ร ร ร โ ร

ล ร ล รธ

ร โ ร . ร รธ รธ ล ล ร

ร ล ล

ร ร

ล ล ร ร โ ยช โ . " ล ร รฆร ล ล ล ยบล ร ล ร รธ ล ร ล รธ " ล ร ร ร รธ รธ ล ล ร ล รธยช ร

ร ล รฆร ล ล ยช ร ล ยช ร รธ ร ล " . ล ร ยช

ล ล ร ยบ .

ร ร รธ รธ ล ล ร

ล ล ร ล ร ยบ . ยบล ร ล ร ล ล ร ร โ ล ร รธ ร ยบ . ล ล ล ยบล ร รธ ล รธ ล ร ล ร ร ร ร ร ล ร ร ร ล ร ร ร รฆ ร ร ร ล : ร รฆ ล ร ล รธ

ร ยช รฆ ล ล ล ยบรธ ล รธ ล ร ร ร ร ล รธ ล ร รธ รธ ร ยบ โ ร ล รฆ ร ร ล รธ ล ร ยบ ล " ล ร ล ร . ล รธ ร ล ร ล ร ยช ล ร รฆ ร ล ร ล ร ล . ยช ล ร ยบ รธ ร ล ร ยช ร รฆ โ ร . ล ยบร ล ล ร รธ ล ร ล ร ร ร ร ร ล ร ล : ร ร ร ล ยช ล ร ร ร ล รฆ

ร ร ร ล ยช

ยช ร ร ร ร ร ล . ร รฆ ล ร

ร ล . โ ยบ ล รธ ร ร ล ล ยบล ร ร ยบล ร ร "ล ล ร "ล . ร ล ร ล ร ยช รธ [ ร ล ยบ] ล ยบ ล ร ยช ล ร รฆ ร รธ รธ ล ร ล ร ร ล ยช รฆ ร ร ร ร ร ล :[ ร ล ยบ] ( ล รฆยบ) ล ยบ

ยบ ยช ยบ ร ยช ยบ ร ร ยช ยบ รธ ยช ยบ รธ ร ยบล ร ล ร รธ ร ล ร ร ล ร ล ร ร โ ร ร ล ล ยบล ร ร ร ล ยบล ร ร . ล รธยช ร ร รธ . ร ร ร ร โ ยบ ร ร ล ยบล ร ร : ร

ยช" ร ร โ ยบ ล ยบล ร ยบ ร ร ร ร ยช" ร ล ร ล รธ ยบร ล ล ร รธล ยชยบ

ล รธร

325

ʺʥʡʥʺʫ – ʯʹʠʸ ʷʸʴ – ʺʠʹʰ ʤʬʥʺʡ

Commentaires de Rachi [Il existe deux manières de lire les commentaires suivants de Rachi : soit comme d’habitude, en tant que commentaires unitaires, soit au contraire comme un long commentaire englobant l’ensemble des bénédictions.]

'ʥʫ ʤʣʥʤʩ ʡʸ ʸʮʠ ʪʸʡʮ ʩʠʮ Quelle est [la formulation] des Bénédictions ? Rav Yéhouda dit : Il semble à mes yeux que l’ordre [le groupe] des bénédictions qui ont été agencées par rapport au couple ne débute qu’à partir de « Acher Yatsar : qui a façonné » [la 3e bénédiction], car c’est dans cette bénédiction qu’on commence à parler du couple. [En effet :] « Acher Yatsar Et Ha-Adam : qui a façonné l’homme » parle de [l’homme] mâle [et :]. – ʣʲ ʩʣʲ ʯʩʰʡ ʥʰʮʮ ʥʬ ʯʩʷʺʤʥ Et lui a apprêté à partir de lui-même une construction perpétuelle : [parle de] la femme1. – ʹʩʹʺ ʹʥʹ [La femme stérile] exultera et se réjouira [4e bénédiction] : Parce que nous avons le devoir de hisser le souvenir de Jérusalem au sommet de nos réjouissances comme il est dit (Psaume 137) : « Que se colle ma langue à mon palais si je ne me souviens pas de toi, si je ne fais pas monter Jérusalem à la tête de mon allégresse »2. – ʧʮʹʺ ʧʮʹ Dans une joie redoublée [5e bénédiction] : C’est une bénédiction pour la réussite du marié et de la mariée avec allégresse et avec bon cœur. Et « Acher Bara : qui a créé » [cette 6e bénédiction qui parle aussi de la joie du mariage a été instituée] par rapport a tout Israël. [Rachi nous a exposé ici, le groupe des bénédictions sur le couple.] INTRODUCTION : Nous présentons exceptionnellement la suite de ce Rachi comme un Tossefot ; nous avons vu qu’il existe différentes

sortes de bénédictions.

Avant de rappeler les opinions de Rachi et Tossefot, mentionnons une autre règle qui sera utilisée ci-dessous par Rachi puis par Tossefot : si une bénédiction, qui aurait dû commencer par « Baroukh » et se conclure par « Baroukh », a été placée de manière fixe à la suite d’une autre bénédiction (« Berakha ha-semoukha la-‘havertah »), elle ne commencera pas par « Baroukh ». -

Selon Rachi : a.

Les bénédictions qui ne sont pas interrompues par un autre sujet. Elles commencent par « Baroukh » (« Béni sois-Tu ») mais ne se concluent pas par « Baroukh ».

Les bénédictions qui sont interrompues par un autre sujet. Elles commencent par « Baroukh » et se concluent par « Baroukh ».

Selon Tossefot : la catégorisation se fait par rapport à la longueur de la bénédiction.

Rachi va maintenant expliquer, à l’aide de la répartition des six bénédictions en deux groupes distincts, la raison de la présence ou de l’absence d’un « Baroukh » introductif ou conclusif pour chaque bénédiction.

Et c’est parce que l’ordre [le groupe des bénédictions sur le couple] commence à partir de « Acher Yatsar : qui a façonné » [(3e bénédiction)], qu’on l’introduit par, et qu’on la conclut également par : « Baroukh : Béni », en tant que bénédiction placée à la tête d’une suite de bénédictions. [En conséquence, les deux bénédictions qui suivent,] celle de « [La femme stérile] exultera et se réjouira » et celle de « [Que les amis affectionnés soient] dans une joie redoublée » [(4e et 5e bénédictions)], venant à la suite d’une autre [bénédiction], ne commencent pas par « Baroukh : Béni » car c’est ainsi qu’il est institué pour toute bénédiction qui succède à une première dans une suite [fixe de bénédictions, selon le principe vu en introduction]. [Comme la 6e bénédiction], « Acher Bara : Qui a créé », [peut être] dite toute seule, tous les jours de festivités, dans le cas où il n’y a pas de « nouveaux visages » [comme on le verra dans la suite de la Guemara], elle n’est pas [considérée comme] succédant à [une autre bénédiction], et c’est pourquoi il a été nécessaire de la faire débuter par « Baroukh : Béni » et de la conclure par « Baroukh : Béni ». [Rachi nous parle maintenant du 1er groupe que constituent les deux premières bénédictions :] -

En revanche, [la 1ère bénédiction] « Chéhakol Bara Likhvodo : qui a tout créé pour sa gloire » ne fait pas partie de ce groupe mais [a été instituée] au titre du rassemblement des personnes qui se réunissent par bonté [envers les mariés], [et ceci] en souvenir des bontés que D. accomplit avec le premier homme, en se faisant son accompagnateur3 et en s’occupant de lui [lors de son mariage avec Eve]. Ainsi, ce rassemblement consiste en une gloire pour D. et c’est en rapport avec celle-ci, que cette [1ère] bénédiction a été instituée. [Normalement], on aurait pu la réciter [de manière indépendante], dès le rassemblement [des personnes concernées], mais comme [de toute manière] on récite une bénédiction sur une coupe [de vin], ils ont jugé nécessaire de la placer [de telle sorte à ce qu’elle soit récitée] sur elle [(sur la coupe de vin), d’où sa juxtaposition aux autres bénédictions] ; tout comme [a On voit de Rachi qu’il y a deux groupes de bénédictions parmi ces 6 bénédictions : (1) les deux premières qui sont indépendantes l’une de l’autre et ne constituent pas un tout ; (2) les quatre dernières qui constituent le groupe des bénédictions sur le couple. C’est pourquoi, au moment du mariage, qui est le comble de la joie, cette 4e bénédiction a été entièrement instituée pour le souvenir de Jérusalem. C’est également pourquoi cette bénédiction trouve sa place au sein même du groupe de bénédictions consacré au couple. Voir Berakhot 61a.

326

ล รธ ร ล

ล Baeล k

BL ล ห ล ห tห

ล Oยฏ ห ยจeล a

ร ร ยช รธ ร โ

ยบ รธ ล ล ร ล โ ร L n ห

ห ร ล ห ยจ e ล ยจ ยจ t e

ยฏ ร ห ล ยจ ยด ล B ยด

ห ยง ฦ ฦ ล ยฅ Cยคยบฦ e ยงยบยงล ฦ ร e ร ยฅ B nยงยค z ยฏ

ยง ร รฆ ยฅ ฦ ล ยค b G ฦ e ร ฦ ร ยค ฦ ล ยค ล ฦ

e ฦ ร ยฅ ล ฦ ร โ C ยง ยบ ฦ

ร ล " ร ร ล ร ยบล ร

ยง ร ยฅ

ฦ ยค ยง ร ยง L ฦ ยค ล ยค ล ยง a

ยค ฦ

ยง ร ยข ยฅ ร ยค ฦ L ล B ฦ ล ยง a ยฅ ฦ

ล ร ยบ ล ล ร ร รธ ล รธ ล ล ยค kฦ ล ยฅร ฦ a ร ยฅ ยค ยงร ฦ ยคz ร ยฅk ร โ ร e ฦ Lยฅ

ห k

ห ยจ t ยจ t ร ล ห ล

ห ยจ * ล

ห ร ยฏ

ยฏ ล ยจยจwร ห ยฏe zยจห L ยงlยคk ยคฦ ยงล ยง ยฃ . ร ร ห e ยด ยจ ร ห ร ล ยฏ : โ e k

รธ ร

ห ยจ

ห ร ห ยฏร ยดห ร ห ล ยจ ยด ร ยฏร ร ล ห ร ยฏ ยจร nห ห

ห ร ห ยฏร ยด ร ยฏ * ยจร nห ห

ห ร ยฅ โ ฦ N e ฦ iยฃL ร ยฅยบฦ ล ยงร ฦ e ร ยฅ ฦ ltยคฦ ล nยฅยฃL ร ล ร ร ล ล ล ยบ" . ร ล

ยจ ร ล ร ล ล ร ร ยจร n ห ห

ห ร ห ยฏร ยดห ร ห ล ยจ ยด ร ยฏร ร ล ห ร ยฏ ยจร nห ห

ห ร ห ยฏร ยด ร ยฏ ยจร nห ห

ห ร ห ล ยจ ยด ยคฦ L ยคฦ c ยงlยคk ยค ยฅ ยงล ยง ยค nโ ยคN ฦ dยงa

ร รธ ร . ร ล รธ ล ยคkฦ ล ยฅร ฦ a ล ร ล รธ ล ร ล ยบ รฆ โ ร " โ ร ร ล

รฆ"รธ ล ล รฆ

. " " ล ยบล ร ยช "

.ยช ร รฆ

ร ล ร รธ" . ร ร ร ล ร ] . รฆ ล ยบล ร โ

โ ล ล ร รธ . ร รธร ร [ล ล ร รธร "ยบ ร

: ร โ ร

[: " ]

[.ล ร ร ล ยช รฆ] [ "รธ : ร ร ล ร ] [: ยบ ร ]

"ยช : " โ รฆ ล ร ร ] ร รธ โ ยบ ร ยบ [ รธ ล ร

ยบร ยชร ยชร ล ร ยบล ร รธ ร " . ล ล ร ร ร ล

ร ล ยบล ร โ ล ล ร ยช รฆร ร ร ยบ" . ยช รฆร

ร

ล ร ยบ ยช ล รธยช ร ล ร ล ร ยบ ล ล ร ยช รฆร ร ร ล รฆร ยบ ล รธร ร ร ร โ ร

ล ร ล รธ

ร โ ร . ร รธ รธ ล ล ร

ร ล ล

ร ร

ล ล ร ร โ ยช โ . " ล ร รฆร ล ล ล ยบล ร ล ร รธ ล ร ล รธ " ล ร ร ร รธ รธ ล ล ร ล รธยช ร

ร ล รฆร ล ล ยช ร ล ยช ร รธ ร ล " . ล ร ยช

ล ล ร ยบ .

ร ร รธ รธ ล ล ร

ร ร ร ล ยช

ยช ร ร ร ร ร ล . ร รฆ ล ร

ยช" ร ร โ ยบ ล ยบล ร ยบ ร ร ร ร ยช" ร ล ร ล รธ ยบร ล ล ร รธล ยชยบ

ล รธร

327

ʺʥʡʥʺʫ – ʯʹʠʸ ʷʸʴ – ʺʠʹʰ ʤʬʥʺʡ été instituée de faire, après la bénédiction sur le vin de la Havdala1,] la bénédiction sur les parfums et la bénédiction sur la lumière à la sortie du Chabbat. [En effet, dans ce cas aussi, on aurait pu faire ces bénédictions de manière autonome, mais malgré tout, elles ont été fixées au moment de la Havdala après la bénédiction sur la coupe de vin] comme on le voit (Pessa’him 54a) : « Rabbi [avait l’habitude] de les dire de manière indépendante, mais, [au moment de la Havdala], il les récitait à nouveau une deuxième fois sur la coupe [de vin], tandis que R. ‘Hiya [attendait et] les regroupait [ne les récitant que sur la coupe [de vin de la Havdala]. Cette bénédiction ne faisant pas partie de la suite des bénédictions et étant entièrement « remerciement » [envers D., sans interruption d’un autre sujet], [elle débute par « Baroukh : Béni » mais] ne se conclut pas par « Baroukh : Béni », à la manière de la bénédiction des fruits et de celle des commandements. -

De même pour la [2e] bénédiction « Yotser Ha-Adam : qui façonne l’homme », qui a été instituée en rapport avec la création première du premier homme comme on va le voir plus loin, tant selon l’opinion d’après laquelle il y a eu deux actes de création [d’abord de l’homme, puis de la femme] que selon l’opinion selon laquelle au moment du projet, il était [déjà] décidé qu’il y aurait deux créations [(l’homme et la femme)] et que ce qui importe est le projet2 . Dans tous les cas, [cette bénédiction] ne fait donc pas partie du groupe des bénédictions sur le couple car dans le 1er acte de création, [selon la 1ère opinion en pratique, et selon la 2ème opinion en théorie3], la femme n’existait pas encore.

QUESTION – Pourquoi [dans ce cas] avoir institué [cette bénédiction de « Yotser Ha-Adam : qui façonne l’homme »] ici ? REPONSE – Comme on vient réciter des bénédictions sur le 2ème acte de création [où la femme a été créée, ce qui a rendu la formation d’un couple possible], on a également institué [une bénédiction] sur le 1er acte de création qui constitue le fondement et la base [du 2e acte].

Suite des commentaires de Rachi

ʥʰʮʮ ʥʬ ʯʩʷʺʤʥ Et lui a apprêté à partir de lui-même : à partir de son corps, de sa côte. – ʣʲ ʩʣʲ ʯʩʰʡ Une construction perpétuelle : une construction qui se perpétue au cours des générations. Or Eve est appelée « Construction » dans la formulation [du verset traitant de sa création :] « Et il construit la côte » (Genèse 2 :22). – ʤʸʷʲ La femme stérile : Jérusalem. – ʭʩʡʥʤʠʤ ʭʩʲʩʸ Les amis affectionnés : [ce sont] le marié et la mariée, qui sont des compagnons qui s’aiment l’un l’autre. – ʪʸʩʶʩ ʪʧʮʹʫ Comme tu as mis dans l’allégresse ta créature : comme tu as mis dans l’allégresse le premier homme. – ʭʣʷʮ ʯʣʲ ʯʢʡ Dans le Jardin d’Eden, à l’est : comme il est écrit : « Et il planta un jardin dans Eden à l’est, et il plaça là-bas l’homme, etc. » (Genèse, ibid.). – ʤʬʫʥ ʯʺʧ ʧʮʹʮ Qui met dans l’allégresse le marié et la mariée : et la dernière [bénédiction se termine par :] « qui met dans l’allégresse le marié avec la mariée ». [Rachi vient maintenant expliquer pourquoi la 5e bénédiction se termine par « le marié et la mariée » alors que la 6e se termine par « le marié avec la mariée » :] Parce que l’allégresse de la première bénédiction, [la 5e dans l’ordre complet des bénédictions], ne parle pas de l’allégresse du mariage [en général], mais constitue en une prière où nous prions : et nous prononçons une bénédiction [de manière spécifique afin que les mariés] soient dans l’allégresse et dans la réussite toute leur vie ; c’est pourquoi on ne conclut pas la bénédiction par « Qui met dans l’allégresse le marié avec la mariée » où la signification laisse entendre que chaque homme se réjouisse de sa femme, mais l’on bénit l’Eternel afin qu’il réjouisse les deux [mariés], par une suffisance de nourriture et de bonnes choses [d’où « le marié et la mariée »]. La dernière [bénédiction constitue quant à elle] une louange au Saint, béni soit-il, qui a créé le mariage, lien d’attachement de l’homme avec sa femme par l’allégresse et l’enchantement. C’est pourquoi, il y a lieu de la conclure par « Qui met dans l’allégresse « le marié avec la mariée », formulation [mettant en exergue] l’allégresse [procurée à] l’homme par sa femme.

Littéralement « séparation ». C’est une suite de bénédictions récitées à la sortie de CHabbat et des jours de Yom-Tov pour « séparer » ces jours saints des jours « profanes ». 2 Selon cette opinion, dans un premier temps, l’homme fut créé double, composée d’un côté masculin et d’un côté féminin. Puis il fut séparé en deux entités distinctes : l’homme et la femme. Nous verrons plus tard dans la Guemara que si ce qui compte est l’acte final et non le projet, on ne récitera pas cette 2e bénédiction. 3 Cela implique, selon cette compréhension de Rachi, que dans le projet de création, la pensée de la création de l’homme aurait précédé celle de la femme ! Point qu’il faudra éclaircir.

328

ล รธ ร ล

ล Baeล k

BL ล ห ล ห tห

ล Oยฏ ห ยจeล a

ร ร ยช รธ ร โ

ยบ รธ ล ล ร ล โ ร L n ห

ห ร ล ห ยจ e ล ยจ ยจ t e

ยฏ ร ห ล ยจ ยด ล B ยด

ห ยง ฦ ฦ ล ยฅ Cยคยบฦ e ยงยบยงล ฦ ร e ร ยฅ B nยงยค z ยฏ

ยง ร รฆ ยฅ ฦ ล ยค b G ฦ e ร ฦ ร ยค ฦ ล ยค ล ฦ

e ฦ ร ยฅ ล ฦ ร โ C ยง ยบ ฦ

ร ล " ร ร ล ร ยบล ร

ยง ร ยฅ

ฦ ยค ยง ร ยง L ฦ ยค ล ยค ล ยง a

ยค ฦ

ยง ร ยข ยฅ ร ยค ฦ L ล B ฦ ล ยง a ยฅ ฦ

ล ร ยบ ล ล ร ร รธ ล รธ ล ล ยค kฦ ล ยฅร ฦ a ร ยฅ ยค ยงร ฦ ยคz ร ยฅk ร โ ร e ฦ Lยฅ

ห k

ห ยจ t ยจ t ร ล ห ล

ห ยจ * ล

ห ร ยฏ

ยฏ ล ยจยจwร ห ยฏe zยจห L ยงlยคk ยคฦ ยงล ยง ยฃ . ร ร ห e ยด ยจ ร ห ร ล ยฏ : โ e k

รธ ร

ห ยจ

ห ร ห ยฏร ยดห ร ห ล ยจ ยด ร ยฏร ร ล ห ร ยฏ ยจร nห ห

ห ร ห ยฏร ยด ร ยฏ * ยจร nห ห

ห ร ยฅ โ ฦ N e ฦ iยฃL ร ยฅยบฦ ล ยงร ฦ e ร ยฅ ฦ ltยคฦ ล nยฅยฃL ร ล ร ร ล ล ล ยบ" . ร ล

ยจ ร ล ร ล ล ร ร ยจร n ห ห

ห ร ห ยฏร ยดห ร ห ล ยจ ยด ร ยฏร ร ล ห ร ยฏ ยจร nห ห

ห ร ห ยฏร ยด ร ยฏ ยจร nห ห

ห ร ห ล ยจ ยด ยคฦ L ยคฦ c ยงlยคk ยค ยฅ ยงล ยง ยค nโ ยคN ฦ dยงa

ร รธ ร . ร ล รธ ล ยคkฦ ล ยฅร ฦ a ล ร ล รธ ล ร ล ยบ รฆ โ ร " โ ร ร ล

รฆ"รธ ล ล รฆ

. " " ล ยบล ร ยช "

.ยช ร รฆ

ร ล ร รธ" . ร ร ร ล ร ] . รฆ ล ยบล ร โ

โ ล ล ร รธ . ร รธร ร [ล ล ร รธร "ยบ ร

: ร โ ร

[: " ]

[.ล ร ร ล ยช รฆ] [ "รธ : ร ร ล ร ] [: ยบ ร ]

"ยช : " โ รฆ ล ร ร ] ร รธ โ ยบ ร ยบ [ รธ ล ร

ยบร ยชร ยชร ล ร ยบล ร รธ ร " . ล ล ร ร ร ล

ร ล ยบล ร โ ล ล ร ยช รฆร ร ร ยบ" . ยช รฆร

ร

ล ร ยบ ยช ล รธยช ร ล ร ล ร ยบ ล ล ร ยช รฆร ร ร ล รฆร ยบ ล รธร ร ร ร โ ร

ล ร ล รธ

ร โ ร . ร รธ รธ ล ล ร

ร ล ล

ร ร

ล ล ร ร โ ยช โ . " ล ร รฆร ล ล ล ยบล ร ล ร รธ ล ร ล รธ " ล ร ร ร รธ รธ ล ล ร ล รธยช ร

ร ล รฆร ล ล ยช ร ล ยช ร รธ ร ล " . ล ร ยช

ล ล ร ยบ .

ร ร รธ รธ ล ล ร

ร ร ร ล ยช

ยช ร ร ร ร ร ล . ร รฆ ล ร

ยช" ร ร โ ยบ ล ยบล ร ยบ ร ร ร ร ยช" ร ล ร ล รธ ยบร ล ล ร รธล ยชยบ

ล รธร

329

ʺʥʡʥʺʫ – ʯʹʠʸ ʷʸʴ – ʺʠʹʰ ʤʬʥʺʡ

Commentaires de Tossefot

« Qui a tout créé pour sa gloire » et « Qui façonne l’homme » – ʭʣʠʤ

ʸʶʥʩʥ ʥʣʥʡʫʬ ʠʸʡ ʬʫʤʹ

INTRODUCTION – Tossefot s’appliquent comme Rachi à expliquer pourquoi chaque bénédiction s’ouvre ou ne s’ouvre pas par « Baroukh : Béni ».

On notera à cet égard qu’à la différence de Rachi, Tossefot ne divisent pas les six bénédictions en plusieurs groupes, et ne parleront pas non plus de l’indépendance des deux premières bénédictions par rapport aux autres. C’est pourquoi, ils devront apporter une autre explication au fait que les trois premières bénédictions commencent par « Baroukh ».

[Les deux premières bénédictions] commencent par « Baroukh » bien que chacune de ces bénédictions soit à la suite d’une autre [bénédiction et ne devrait donc pas s’ouvrir par « Baroukh », selon le principe déjà exposé]. [Mais c’est parce que], du fait de leur brièveté, si elles ne commençaient par « Baroukh », on croirait qu’elles ne forment qu’une [seule et même bénédiction]. De même [pour la 3e bénédiction] « Acher Yatsar : Qui a façonné », si elle ne commençait pas par « Baroukh », elle aurait semblé [ne faire qu’une avec la précédente,] comme si elle commençait par : « Baroukh… Yotser Ha-Adam, Acher Yatsar » : « Béni… Qui façonne l’homme, qui a façonné… » [(fin de la 2e et début de la 3e bénédiction)]. En revanche, [la 4e bénédiction] « [La femme stérile] exultera et se réjouira » [ne pose pas ce problème car elle] se trouve à la suite d’une longue bénédiction et ne nécessite pas de commencer par un « Baroukh » [et on peut appliquer le principe de la bénédiction à proximité d’une autre. De même pour la 5e bénédiction « [Que les amis affectionnés soient] dans une joie redoublée ». Quant à « Acher Bara : Qui a créé » [(la 6e bénédiction)], elle commence par « Baroukh » car on la récite toute seule quand il n’y a pas de « nouveaux visages », comme l’a expliqué le Kountrass [Rachi]. Et sur [les deux premières bénédictions] « Qui a tout créé pour sa gloire » et « Qui façonne l’homme », le Kountrass a expliqué une autre raison [que cette exposée ci-dessus]1. EXPLICATION ALTERNATIVE DU RA’H – la [2e bénédiction de] « Yotser Ha-Adam : Qui façonne l’homme » commence par « Baroukh » parce qu’il y a des personnes qui ne la récitaient pas comme nous le verrons par la suite. [C’est pourquoi il y a lieu de la considérer comme une bénédiction indépendante.] INTRODUCTION – Tossefot terminent en parlant de la bénédiction de la Torah. Celle-ci est composée de trois parties : 1.

« La’assok Bé-divré Tora » : « Qui nous a ordonné de nous préoccuper des paroles de la Torah »

« Ve-ha’arèv na » : « Rends nous agréables [les paroles de la Torah] »

« Acher Ba’har » : « Qui nous a choisis [parmi les peuples]… ».

Selon Tossefot, qui pensent que tout se joue par rapport à la longueur de la bénédiction, il en découlera que les deux premières parties constituent une seule et unique bénédiction. [Conséquence halakhique : On ne répond pas « Amen » à la fin de la première partie puisqu’elle ne constitue pas en elle-même une bénédiction à part entière ; il faudra donc attendre la fin de la deuxième partie pour pouvoir répondre « Amen ».] Ce qui fait que la bénédiction de la Torah est constituée de trois parties, mais qui ne forment que deux bénédictions et non trois.

RABBEINOU TAM DIT : Dans le 1er chapitre de Berakhot (11b) à propos de la bénédiction de la Torah, on tient de la version qui dit : « R. Yo’hanan termine [la bénédiction de “La’assok Be-Divré Torah”] par « Ve-Ha’arèv Na » ; [pourquoi doit-on dire cela ?] Car [il faut dire que ces deux parties ne constituent] qu’une seule bénédiction, puisque s’ils étaient deux bénédictions [différentes], on aurait dû faire commencer [« Ve-Ha’arèv Na »] par « Baroukh », car bien qu’elle soit à proximité d’une autre, [la bénédiction qui] la précède est courte [et on a vu que selon Tossefot, dans ce cas-là, on n’applique pas le principe]. Et dans la suite de la Guemara [où on explique qu’en conclusion, on récitera ensemble toutes les différentes bénédictions énoncées par les Amoraïm là-bas], on tiendra de la version : « C’est pourquoi, on les récitera les deux ensemble » et on ne tient pas de la version « toutes ensemble » car [ce langage] laisse entendre qu’il y a trois [bénédictions].

En effet, pour Tossefot il est question de la longueur de la bénédiction. Alors que Rachi nous dit que les deux premières bénédictions sont indépendantes des autres et ne s’appellent donc pas « bénédiction à la suite d’une autre ».

330