Rynek pracy

obrońcy starego świata. Przełom, o który nam chodzi, wynika ze zmiany nastawienia wobec drugiego człowieka, zrozumienia jego potrzeb i poszanowania praw. To również chęć opowiedzenia się za tymi wartościami w dyskursie publicznym. Bycie głosem nie tylko swoim, ale i innych. Tworzenie struktur nie tylko dla siebie, ale i innych. I z ich udziałem.

W tym rozdziale opisujemy, jak można dokonać takiej transformacji, aby stworzyć stabilny grunt pod wdrożenie feministycznej polityki zagranicznej w Polsce. Chciałybyśmy, aby te postulaty rozpatrzyły nie tylko polskie instytucje, lecz również same kobiety, którym zależy na zmianie i większej obecności w przestrzeni publicznej oraz współtworzeniu polityki.

Rynek pracy

To, na ile kobieta będzie mogła realizować się w miejscu pracy, zależy tyleż od jej motywacji, wykształcenia i chęci dalszego rozwoju, co atmosfery oraz warunków, jakie tworzy pracodawca. W tym obszarze zmiana zaczyna się od sposobu rekrutacji. Nie znalazłyśmy polskich badań na ten temat, ale z przykładów pochodzących z innych państw wiemy, że formułując ogłoszenie o pracę i używając żeńskiej końcówki, czyli pisząc analityczka, koordynatorka, kierowniczka czy redaktorka, wysyłamy przyjazny sygnał i zachęcamy kobiety do aplikowania. Zjawisko to zbadano już wiele lat temu w USA, gdzie udowodniono, że ogłoszenia o pracę zawierające formy męskie przyciągają mniej kobiet. Natomiast używanie zaimków rodzaju żeńskiego nie powoduje mniejszego zainteresowania wśród kandydatów mężczyzn1 .

Dlatego też na każdym kolejnym kroku rekrutacji warto sobie zadać pytanie, jakimi kryteriami kierujemy się przy wyborze pracownika lub pracowniczki. Najważniejsze są kompetencje, to oczywiste, ale wiadomo również, że o przyjęciu do pracy decydują także inne czynniki. O ich znaczeniu dla awansu kobiet pracujących w dyplomacji i strukturach akademickich pisałyśmy w rozdziale drugim.

„Współczesność nacechowana jest dyskursem ukierunkowanym na wiedzę, umiejętności oraz potencjał jednostki. Wydaje się jednak, że mimo wsparcia, jakie kobiety uzyskują, tak na poziomie makro – w skali międzynarodowej, mezo – na poziomie ogólnopolskim czy mikro – na poziomie lokalnym (w sensie geograficznym, ale i wspólnotowym), wciąż ich sytuacja nie jest równa pozycji mężczyzny we współczesnym świecie. Istotą postulowanych tez jest stworzenie klimatu do zmiany typu wygrana – wygrany, co wymaga odwrócenia anachronicznego, stereotypowego czy wąskiego postrzegania płciowości na rzecz komplementarnego uczestnictwa we wszystkich sferach życia”.

Źródło: M. Luty-Michalak, O. Kotowska-Wójcik, Kobiece przestrzenie realizacji – cel, powołanie, misja, rzeczywistość, [w:] tychże (red.), Kobieta w przestrzeni publicznej, Warszawskie Wydawnictwo Socjologiczne, Warszawa 2017, s. 9.

1 D. Gaucher, J. friesen, A.C. Kay, evidence that gendered wording in job advertisements exists and sustains gender inequality, „Journal of Personality and Social Psychology”, 2011, nr 101(1), s. 109–128, https://doi.org/10.1037/a0022530.

Niezmiernie ważne są warunki i organizacja pracy sprzyjające godzeniu ról. Prawda bowiem jest taka, że nawet w najbardziej partnerskich związkach obowiązki wynikające z opieki nad dziećmi i wychowania ich nadal spadają najczęściej na kobiety, które muszą sprostać jednocześnie większym niż ich partnerzy oczekiwaniom społecznym. Według badań Głównego Urzędu Statystycznego z 2013 roku na temat budżetu czasu (takie badania GUS przeprowadza co 10 lat) Polki przeznaczają blisko 5 godzin dziennie na zajęcia domowe, a około 7 godzin na pracę zawodową2 . Z kolei dane OECD mówią, że polskie kobiety wykonują średnio o 2,5 godziny więcej bezpłatnej pracy dziennie niż mężczyźni3. Autorzy opracowania OECD dodają przy tym, że skalę zjawiska zwiększają głęboko zakorzenione stereotypy, które generują nieprzystające do współczesnych czasów społeczne oczekiwania wobec kobiet.

Pokazują to sytuacje kryzysowe, gdy potrzebna jest pilna reakcja rodzica, jak na przykład w wypadku nagłej choroby dziecka. Ujawniła nam to również pandemia Covid-19, gdy niemalże z dnia na dzień zamknięto szkoły, wraz z nimi świetlice, stołówki, kółka zainteresowań i inne formy zorganizowanej opieki nad dziećmi. Dlatego stworzenie warunków pracy sprzyjających godzeniu ról jest tak istotne z perspektywy promocji aktywnych zawodowo kobiet, również tych zajmujących się polityką zagraniczną.

Każda branża ma swoje specyficzne uwarunkowania i ścieżki kariery, ale w każdej z nich moment podjęcia decyzji o macierzyństwie zmienia radykalnie sytuację zawodową pracownicy. Kobiety zatrudnione w dyplomacji czy korespondentki zagraniczne muszą się mierzyć z jeszcze większym wyzwaniem. Dlatego w opinii wielu naszych rozmówczyń obowiązkiem państwa i jego struktur jest umożliwianie kobietom swobodnego kształtowania życia prywatnego i zawodowego oraz pozostawienia im decyzji, na którym aspekcie planują się w danym momencie bardziej skoncentrować.

Tylko pełen dostęp do instytucjonalnej opieki – od żłobka, przez przedszkola, świetlice szkolne czy inne placówki organizujące czas wolny dla dzieci w pobliżu miejsca zamieszkania – uwolni kobiety od dokuczliwej presji. Polega ona na tym, że to przede wszystkim kobietę czyni się odpowiedzialną za organizację sieci wsparcia przez najbliższą rodzinę, zmuszając tym samym do ekwilibrystyki związanej z koniecznością przebywania w kilku miejscach naraz, a także nocnego nadrabiania zaległości w lekturze i samokształceniu. Podobnie obciążająca jest opieka nad chorymi czy starszymi w rodzinie; tutaj też pomóc może tylko publicznie zorganizowana opieka.

W samym miejscu pracy ważne są możliwości korzystania z elastycznych godzin pracy, łączenia formy zdalnej z fizyczną obecnością w biurze czy na uczelni. Liczy się też atmosfera akceptacji wynikająca z przyjęcia do wiadomości rzeczy oczywistej: że życie pracownika i pracownicy nie sprowadza się wyłącznie do ich aktywności zawodowej. Zresztą takie holistyczne podejście do osób zatrudnionych zwiększa

2 Główny Urząd Statystyczny, Badanie budżetu czasu ludności w 2013 r., https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/warunki-zycia/dochody-wydatki-i-warunki-zycia-ludnosci/badanie-budzetu-czasuludnosci-w-2013-r-,18,1.html (dostęp 22. 12.2020). 3 OeCD, Closing the Gender Gap. Act Now. Poland, http://www.oecd.org/gender/Closing%20 the%20Gender%20Gap%20-%20Poland%20fINAL.pdf, (dostęp 22.12.2020).