ΣΤΑ ΣΥΝΟΡΑ ΤΗΣ ΘΡΑΚΗΣ
Barışa Oyna
Από το παρελθόν της Ανδριανούπολης - Στην τάξη μας οι μισοί ήταν Εβραίοι. *** - Για να είμαι ειλικρινής, ως οικογένεια Ρομά, δεν έχουμε πολλά πράγματα για να κάνουμε τα παιδιά μας ευτυχισμένα. Σε φτωχές κοινότητες, όπως αυτές των Ρομά, το παιδί έχει μεγάλη σημασία. *** - Ήρθα στο δωμάτιό σου για να παίξουμε “Καρύδια”.
Στους παίκτες των ημερών μας - Στην αρχή με λίγα άτομα πρέπει να είσαι πιο δυνατός. *** - Τι σημαίνει Εβραίος; *** - Δεν μπορώ να πάω στην Ελλάδα ή στην Κωνσταντινούπολη, επειδή είμαι μελαμψός.
Το «Barışa Oyna» [=Παιχνίδια Συμφιλίωσης], BoMoVu [= Δίκτυο Άθλησης και Σωματικής Κίνησης για Ευάλωτες Κοινωνικές Ομάδες]. Το εν λόγω βιβλίο τυπώθηκε και εκδόθηκε τον Μάρτιο του 2018 στην Κωνσταντινούπολη από το BoMoVu. Το εν λόγω εγχειρίδιο, άνευ μεταβολής περιεχομένου και εμφανίζοντας ως υποσημείωση το BoMoVu, μπορεί να τυπωθεί και να πολλαπλασιαστεί.
Ιδέα, Έρευνα και Κείμενο: Nil Delahaye, Eleni Nadin Diker
Προσαρμογή: Nil Delahaye, Burcu Ayan, Anıl Berkay Vardıoğlu
Μετάφραση από τα Τουρκικά στα Ελληνικά: Γιώργος Κατσάνος Εικόνα Εξώφυλλου: Ayşe Merve Kamacı
Εικόνες Σελίδων 7, 11, 16, 19: Erdinç Habip Εικόνες Σελίδων 21, 23, 24, 27: BoMoVu
Σελίδα 12: “A new map of ancient Greece Thrace, Moesia, Ilyricum and the isles adjoyning”, Δημοτική Βιβλιοθήκη Νέας Υόρκης Εικόνα Εξωφύλλου: Çağıl Kayan Widegren
Υποστηρικτής:
Ετοιμάστηκε στο πλαίσιο υποστήριξης του Προγράμματος της ΕΕ Sivil Düşün [= Σκέψου σαν Πολίτης] της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η ευθύνη του περιεχομένου ανήκει εξ ολοκλήρου στο BoMoVu και δεν αντικατοπτρίζει τις απόψεις της ΕΕ.
ΠΡΟΛΟΓΟΣ Τον Μάιο του 2016, όταν ξεκίνησε το πρώτο ταξίδι για τα Παιχνίδια Συμφιλίωσης στο Νότιο Κάυκασο ήμασταν πολύ ενθουσιασμένοι. Στις πιο ακριτικές γωνιές των περιοχών της χώρας, όσο απέραντη και αν φαίνεται η απέναντι πλευρά, η γνώση της ύπαρξης μιας απόλυτης συνοριογραμμής, μας έφερε αντιμέτωπους με μια συναισθηματική αμηχανία. Αν και είχαμε προβληματιστεί πολύ αναφορικά με την πρόσληψη των παιδιών για τα σύνορα των περιοχών, μάθαμε πολλά όταν επισκεφτήκαμε το πεδίο έρευνας. Όπως για παράδειγμα το γεγονός ότι τα παιδιά νιώθουν πιο κοντά ακόμη και με το δυτικό άκρο της Τουρκίας, σε σχέση με τις γειτονικές χώρες... Γι αυτό τον λόγο, όταν πήγαμε στην Ανδριανούπολη για τη δεύτερη έρευνα, γνωρίζαμε καλύτερα τι μας περιμένει. Στόχος μας, να εξηγησουμε στα παιδιά με τον πιο εύκολο τρόπο την αξία της διαφορετικότητας, να υπενθυμίσουμε εκ νέου την απώλεια ενός μέρους αυτής της ετερότητας, που χάθηκε στα εδάφη που ζούμε· να αναφέρουμε πως στην άλλη πλευρά των συνόρων, σε άλλα χωριά, πόλεις και χώρες, υπάρχουν οι παλιοί συμπαίκτες που συνεχίζουν να παίζουν παρόμοια παιχνίδια. Το καταφέραμε μέσα από τις στιγμές ευτυχίας που χαρίζουν τα παιχνίδια και με συζητήσεις- όχι σε γλώσσα δραματικού ύφους- ευελπιστώντας να συσχετίσουν τα παιδιά αυτές τις στιγμές με το παιχνίδι. Κατά την προετοιμασία του προγράμματος Παιχνίδια Συμφιλίωσης, αναζητήσαμε στα παιχνίδια ένα κομμάτι της κοινής μας πολιτισμικής κληρονομιάς. Η οικειοποίηση αυτής της κληρονομιάς είναι για εμάς μια υπόμνηση του όμορφου χρόνου που είχαμε περάσει κάποτε μαζί. Επομένως, ξέρουμε να μοιραζόμαστε, να μαθαίνουμε, να γελάμε μαζί και όχι μόνο να μαλώνουμε. Βγάζουμε τη γλώσσα στον φόβο που υπάρχει στις μνήμες μας από τις σφαγές, τις οργανωμένες στοχοποιήσεις και τα πογκρόμ. Η υπενθύμιση του ζεστού συναισθήματος των παιδικών γέλιων που κρύβουμε μέσα μας είναι κάτι που συσχετίζεται με το αίσθημα της δικαιοσύνης. Αυτό το πρόγραμμα στοχεύει να βοηθήσει τα παιδιά με τη βοήθεια του παιχνιδιού, να αναθεωρήσουν τις σκέψεις τους για ανθρώπους που δεν έχουν γνωρίσει ή έχουν ξεχάσει. Το πρόγραμμα αναπτύχθηκε για να θυμούνται τις στιγμές διασκέδασης και για να αφήσει ένα ίχνος ευτυχίας στη μνήμη του σώματός τους.
Δεκεμβρίος 2017 Ελένη και Νιλ
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
Εισαγωγή 1- Τα Απομεινάρια του Παρελθόντος της Θράκης 2- Παιχνίδια Συμφιλίωσης 3- Η Ανδριανούπολη Παίζει 4- Παιχνίδια και Προτάσεις Ερωτήσεων 5- Πρακτικές Πληροφορίες Ευχαριστίες
Εισαγωγή Τα Παιχνίδια Συμφιλίωσης είναι ένα πρόγραμμα παιχνιδιού, σχεδιασμένο από την ομάδα του BoMoVu και επικεντρώνεται στη βελτίωση της κίνησης του σώματος. Μοιραστήκαμε το πρόγραμμα που δημιουργήσαμε με τα παιδιά που ζούνε στη Θράκη, στα σύνορα της Τουρκίας, χρησιμοποιώντας τα παραδοσιακά παιδικά παιχνίδια και θέτοντας ως βάση, την ειρηνική συμφιλίωση μέσο του αθλητισμού και τη δύναμη του διαλόγου που φέρει η κίνηση του σώματος. Επωφελούμενοι από τον χώρο ελευθερίας που στεγάζουν τα παιχνίδια στη δομή τους, θέσαμε ως πρωταρχικό στόχο του προγράμματος τη βελτίωση της διασυνοριακής αντίληψης των παιδιών. Σε αυτή την προσπάθεια τα παραδοσιακά παιδικά παιχνίδια, ως ένα σημαντικό κομμάτι της πολιτισμικής κληρονομιάς, ήταν το όχημά μας. Προσπαθήσαμε να συμβάλλουμε με την ανάπτυξη ενός ειρηνικού περιβάλλοντος, στη βάση της κοινωνικής ένταξης στις σχέσεις που δημιουργούν τα παιδιά με τον περίγυρό τους, προβάλλοντας αξίες που εμπεριέχονται στη δομή του παιχνιδιού όπως: η ανεκτικότητα,η ενσωμάτωση, τα ίσα δικαιώματα, η αρετή, η τέρψη, η ευτυχία η αγάπη και ο σεβασμός. Τα Παιχνίδια Συμφιλίωσης είναι ένα μέσο που βασίζεται σε αυτό που ορίζουμε ως μνήμη του σώματος. Χάρις στη σωματοκεντρική προσέγγιση εκμάθησης προβάλλαμε την άποψη που ισχυρίζεται πως τα παιδιά αναγνωρίζουν τον άλλο μέσα από τη θέση του σώματός του και το συσχετίζουν με το δικό τους. Προβάλλαμε ακόμη την αξία του κάθε ατόμου με τις ιδιαιτερότητές του αλλά και την ενσωμάτωσή του μέσα από το ομαδικό παιχνίδι στο κοινωνικό σύνολο. Με την πεποίθηση ότι και το σώμα έχει τη δική του μνήμη, στη σωματική μνήμη των παιδιών προσπαθήσαμε να αφήσουμε συναισθήματα αισιοδοξίας και μιας ωραίας στιγμής σε σχέση με τα «άλλα» παιδιά καθώς και για τα – πέραν των συνόρων- «άλλα» παιδιά. Υλοποιήσαμε αυτό το πρόγραμμα στις περιοχές των συνόρων, εκεί που δηλαδή η αντίληψη του άλλου είναι πιο απτή. Γιατί η ζωή στα σύνορα -το αίσθημα εμπιστοσύνης που δίνει το να βρίσκεσαι σε ένα οποιοδήποτε όριο της μίας πλευράς- όταν είναι λίγο αντιφατική και πολυσύνθετη, κάθε φορά που ο άνθρωπος αντικρύζει την άλλη πλευρά, η ανάγκη της εκ νέου κατασκευής της αυτοεπιβεβαίωσης μετατρέπεται σε φυσική κατάσταση. Σε ένα μέρος που οι προϋποθέσεις ζωής δεν επιτρέπουν την αμεροληψία, η εκφορά γνώμης για τον άλλο, η υποστήριξη των ιδεών, η
τροφοδότηση συναισθημάτων για την άλλη πλευρά ορίζουν την υπόσταση μας. Τα Παιχνίδια Συμφιλίωσης, στα σύνορα της Θράκης, στόχευσαν στο να αφήσουν μια στη στιγμή συναισθήματος αλληλεγγύης στη σωματική μνήμη των παιδιών και να σπάσουν τις πιθανές προκαταλήψεις της άλλης πλευράς για τη ζωή. Με τη βοήθεια του εν λόγω εγχειριδίου, θέλαμε να διαδόσουμε τη νοοτροπία εκμάθησης που θέτει ως επίκεντρο το σώμα, να μοιραστούμε τις εμπειρίες μας, συνεισφέροντας με την αλληλεγγύη μας στην κοινωνία των πολιτών που εργάζεται με τα παιδιά στα σύνορα. Το BoMoVu [= Δίκτυο Άθλησης και Σωματικής Κίνησης για Ευάλωτες Κοινωνικές Ομάδες] είναι ένα κίνημα πολιτών που αφιερώνει τον εαυτό του στον στόχο διασφάλισης πρόσβασης στον αθλητισμό για ομάδες που το έχουν ανάγκη, χρησιμοποιώντας όλα τα χαρακτηριστικά του αθλήματος προς κοινωνικό ώφελος. Για εμάς ο αθλητισμός και η κίνηση του σώματος είναι ένα μέσο κοινωνικής ενδυνάμωσης. Η προσωπική βελτίωση είναι παράλληλα για εμάς και πιθανότητα κοινωνικής ευημερίας. Από το 2014 και εντεύθεν οι ιδρυτές της ομάδας του BoMoVu και οι άνθρωποι που αντιλαμβάνονται τη δύναμη του αθλητισμού, οργανώνουμε εργασίες που απεθύνονται σε διαφορετικές ομάδες. Το ταξίδι μας ξεκίνησε με μαθήματα Μάι Τάι για ασυνόδευτα παιδιά μεταναστών και μαθήματα Καποέιρα για τους πρόσφυγες στα ανατολικά της χώρας. Συνεχίστηκε με μακρόχρονα προγράμματα άθλησης για γυναίκες, με κοινή συνισταμένη όλων των παραπάνω προσπαθειών, την μετατροπή των αθλημάτων σε κοινωνικό όφελος για όλους. Αποφασίσαμε να ιδρύσουμε τον Αύγουστο του 2015 το δίκτυο BoMoVu με τη σκέψη ότι θα αγγίξει όλο και περισσότερους ανθρώπους, μοιραζόμενοι τις πληροφορίες που κατέχουμε επιδιώκοντας τη διάδοση αυτής της νοοτροπίας. Χάρις σε αυτό το δίκτυο, βελτιώνουμε τον εθελοντισμό και την κουλτούρα της αλληλεγγύης στο χώρο των αθλημάτων και της κίνησης του σώματος. Παράλληλα, παλεύουμε ενάντια σε όλες τις διακρίσεις που παρατηρούνται σε όλους τους χώρους άθλησης. Καθώς επιχειρούμε να μετατρέψουμε την άθληση σε προϊόν κοινωνικής ωφέλειας, οργανώνουμε προγράμματα που -πέρα από τη δημιουργία προϋποθέσεων καριέρας και υγειούς ανατροφής για τους ανθρώπους- στοχεύουν στην απόκτηση της συναίσθησης του δικαιώματος στο σώμα και στην ενδυνάμωση των κοινωνικών εμπειριών.
1- Τα Απομεινάρια του Παρελθόντος της Θράκης Το 1362, ως αποτέλεσμα των βίαιων συγκρούσεων ανάμεσα στην Οθωμανική Αυτοκρατορία και στο Βασίλειο της Βουλγαρίας, η Αδριανούπολη προσαρτήθηκε στα Οθωμανικά εδάφη και για 200 χρόνια διετέλεσε πρωτεύουσα της αυτοκρατορίας. Κατά τον 19ο αιώνα, καταλήφθηκε για πρώτη φορά από τους Ρώσους και κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών Πολέμων ,στις αρχές του 1900, η Θράκη χωρίστηκε σε δύο τμήματα και τα εδάφη της Ανδριανούπολης παρέμειναν υπό την Οθωμανική κυριαρχία. Στη δεκαετία του 1920 πέρασε υπό των έλεγχο των Ελλήνων και ως αποτέλεσμα του ελληνοτουρκικού πολέμου πέρασε στην Τουρκία. Ο συχνός επαναπροσδιορισμός των συνόρων έφερε την κυριαρχία πολλών διαφορετικών ταυτοτήτων στην περιοχή. Η Ανδριανούπολη, κατά την αναγκαστική μετανάστευση την περίοδο 1893-1930, φιλοξένησε χιλιάδες μετανάστες, η πλειονότητα των οποίων, μετακινήθηκε από τα Βαλκάνια στις περιοχές της Θράκης και του Μαρμαρά. Τον 14ο και 15ο αιώνα στέγασε τον Ρομά πληθυσμό που μετανάστευσε στο βιλαέτι της Ρούμελης και τον εβραϊκό πληθυσμό που εκπατρίστηκε από την Ισπανία το 1492. Όμως κατά τους καλοκαιρινούς μήνες του 1934 στην Ανδριανούπολη και στις γύρω περιοχές, ένα κύμα αντισημιτισμού που εκφράστηκε στα μέσα ενημέρωσης της εποχής ως αντιεβραϊκό, προκάλεσε τα επεισόδια που μνημονεύονται ως «Γεγονότα της Θράκης». Αυτά τα οδυνηρά γεγονότα ανάγκασαν χιλιάδες Εβραίους να μεταναστεύσουν. Τα γεγονότα αυτά χαράχτηκαν στη μνήμη της Εβραϊκής κοινότητας ως ένα τραύμα που δεν διδάσκεται, δεν είναι γνωστό και αποκρύπτεται από τη πρόσφατη ιστορία της Τουρκίας. Τα μεταβαλλόμενα σύνορα, αντικατοπτρίζουν τη διασυνοριακή αντίληψη των κοινωνιών που ζούν στο εσωτερικό τους, οι οποίες έχουν μεταφέρει τις προκαταλήψεις μιας άγνωστης ιστορίας από γενιά σε γενιά στο σήμερα. Η κοινωνική μνήμη για μια κοινωνία έχει υπαρξιακή σημασία. Η υπόμνηση των αξιών που χάθηκαν ή ξεχάστηκαν, η οικειοποίηση της οδύνης και η παραδοχή της, η υπενθύμιση των περιοδων ειρήνης και ομόνοιας, θα διασφαλίσουν μια καλύτερη πορεία για μια κοινωνία. Θα τη βελτιώσουν. Η Ανδριανούπολη είναι μια πόλη όπου συμβιώνουν κατά πρώτον οι Ρομά- ένας από τους παλαιότερους λαούς της περιοχής- με ανθρώπους διαφορετικής εθνικής καταγωγής. Στην Ανδριανούπολη, σε μια πόλη που βρίσκεται κοντά στα σύνορα με την Ελλάδα και τη Βουλγαρία, υπάρχει κέντρο κράτησης μεταναστών, όπου κρατούνται μετανάστες χωρίς χαρτιά και επαναπροωθούνται στις χώρες τους. Έτσι, η πόλη έχει μια ιδιαίτερη βαρύτητα για τους πρόσφυγες και τους μετανάστες οι οποίοι ονειρεύονται να βρούν καταφύγιο στην Ευρώπη ,στον τελικό προορισμό των ονείρων τους. Και εδώ, εντοπίζεται η σημασία της επούλωσης των τραυμάτων για την πόλη. Εμείς ως BoMoVu, χρησιμοποιώντας τον αθλητισμό και την κίνηση του σώματος,
πιστεύουμε ότι μπορούμε να επηρεάσουμε τις συμπεριφορές των ανθρώπων και τη θέαση τους για τον κόσμο. Αναπτύσσουμε προγράμματα για να μετατρέψουμε τον αθλητισμό και τη σωματική κίνηση σε κοινωνικό όφελος. Ταυτόχρονα, όπως συμβαίνει και σε άλλους χώρους της κοινωνικής ζωής , μαχόμαστε ενάντια στις διακρίσεις που υφίστανται και στον αθλητισμό. Τα εργαλεία του αγώνα ενάντιον των διακρίσεων και των προκαταλήψεων είναι κατά βάσει το σώμα και η κίνηση με τη χρήση της προφορικότητας . Η ύπαρξη του σώματος και η αναγνώριση της ύπαρξης του άλλου μέσα από το σώμα του είναι νέα μέσα εν εξελίξει που άρχισαν να λαμβάνονται υπόψη. Τα Παιχνίδια Συμφιλίωσης αναπτύχθηκαν έχοντας ως αφετηρία τα σεμινάρια τον Δεκέμβριο του 2015 στο Μουσείο της Άννας Φρανκ με θέμα «Προκαταλήψεις, Διακρίσεις και Ίσα Δικαιώματα στην Εκπαίδευση» αλλά και των εμπειριών της ατομικής δουλειάς των μελών της ομάδας του BoMoVu στην κατεύθυνση της μετατροπής της άθλησης και της σωματικής κίνησης προς κοινωνικό όφελος. Επωφελούμενοι από τον χώρο ελευθερίας που στεγάζουν τα παιχνίδια στη δομή τους, θέσαμε ως πρωταρχικό στόχο του προγράμματος τη βελτίωση της διασυνοριακής αντίληψης των παιδιών. Σε αυτή την προσπάθεια τα παραδοσιακά παιδικά παιχνίδια, ως ένα σημαντικό κομμάτι της πολιτισμικής κληρονομιάς, ήταν το όχημά μας. Προσπαθήσαμε να συμβάλλουμε με την ανάπτυξη ενός ειρηνικού περιβάλλοντος, στη βάση της κοινωνικής ένταξης στις σχέσεις που δημιουργούν τα παιδιά με τον περίγυρό τους, προβάλλοντας αξίες που εμπεριέχονται στη δομή του παιχνιδιού όπως: η ανεκτικότητα,η ενσωμάτωση , τα ίσα δικαιώματα, η αρετή, η τέρψη, η ευτυχία η αγάπη και ο σεβασμός. Σκοπεύουμε να βοηθήσουμε τα παιδιά να αναγνωρίσουν και να κατακρίνουν τις προκαταλήψεις τους σχετικά με όλες τις ταυτότητες που εκλαμβάνουν ως άλλες, πράγμα που προκύπτει από την περιοχή που ζούνε.
2- Παιχνίδια Συμφιλίωσης Οι δραστηριότητες που πραγματοποιήθηκαν στο πλαίσιο του προγράμματος Παιχνίδια Συμφιλίωσης, σκοπεύουν να χαρίσουν στα παιδιά τα οποία είναι δεκτικά στην εκμάθηση σε αυτή την ηλικία μια κοινή συνειδητοποίηση, η οποία θα συγκροτηθεί από τον τρόπο που εκλαμβάνονται τη σωματική απόλαυση και τις κοινωνικες και πολιτισμικες εμπειρίες τους. Υλοποιήσαμε το πρόγραμμα εκπαίδευσης Παιχνίδια Συμφιλίωσης στα σύνορα του Καυκάσου και της Θράκης και θεωρητικοποιήσαμε σε εγχειρίδιο τις βιωματικές εμπειρίες που απέκτησαν τα παιδιά.Τα παιδιά θα ακούσουν για πρώτη φορά σε νεαρή ηλικία, κατά τη διάρκεια μιας θετικής και ευτυχισμένης στιγμής, τα ονόματα των λαών που συνυπήρχαν ιστορικά και στη ζωή τους τα άκουγαν πολλές φορές μέχρι τώρα ως «εχθρούς». Κατ’ αυτόν το τρόπο, αποκτούν την πρώτη εμπειρική επαφή με τους «άλλους» και μια θετικά διακείμενη διαίσθηση μαζί με άλλα συναισθήματα, πριν γνωριστούν μαζί τους, εφόσον έχει εγγραφεί στην σωματική τους μνήμη ως θετική δοκιμασία. Τα Παιχνίδια Συμφιλίωσης είναι ένα μέσο εκμάθησης που βασίζεται σε ένα αφανές κομμάτι της τοπικής πολιτισμικής κληρονομιάς, τα παιχνίδια. Στοχεύει στην ανάδειξη των ίσων δικαιωμάτων και της συμφιλίωσης με την υποστήριξη της χρήσης των αισθήσεων και της σωματικής κίνησης.
Μέθοδος Σε αυτό το πρόγραμμα, το σώμα δεν είναι μόνο όχημα εκμάθησης. Κατά τη διάρκεια της προσπάθειας είναι θεμελιώδης η αξία του ως φορέας του ίδιου του ανθρώπου. Το σώμα είναι ο χώρος που εκδηλώνονται τα συναισθήματα. Αυτά τα συναισθήματα κατευθύνουν τους ανθρώπους και τις αποφάσεις τους. Το εργαλείο Παιχνίδια Συμφιλίωσης είναι δείκτης του σωστού δρόμου στη διαμόρφωση των συναισθημάτων των παιδιών προς την ειρήνη και την αισιοδοξία αναφορικά με τον «άλλον» εντός και καθώς και τον «άλλον» εκτός συνόρων. Σύμφωνα με την αναφορά της Ευρωπαϊκής Ένωσης που εκδόθηκε με τίτλο «Στρατηγικές Εκπαίδευσης και Πρακτικές για την Ενίσχυση της Ανεκτικότητας, του Σεβασμού στην Πολυσυλλεκτικότητα και της Κοινωνικής Ευθύνης για τα Παιδιά και τους Νέους» και ετοίμασαν οι Barry van Driel, Merike Darmody και Jennifer Kerzil, η σημασία της κοινωνικοσυναισθηματικής αγωγής και της ενσυναίσθησης στην εκπαίδευση είναι η ακόλουθη: «Η Κοινωνικοσυναισθηματική αγωγή και η ενσυναίσθηση είναι από τα ισχυρά μέσα που χρησιμοποιούνται για την προαγωγή της ανεκτικότητας και της πολυσυλλεκτικότητας (...) Εφόσον η εμπειρία μπορεί να επηρεάσει δραματικά τις συμπεριφορές, τέτοιου είδους προγράμματα μπορούν να περιλαμβάνουν βασισμένες στην εμπειρία δραστηριότητες όπως, την κατ’ ιδίαν διδασκαλία, την παρεμβολή για την υποβοήθηση άλλων, καθώς επίσης και ικανότητες εκμάθησης και επίλυσης διαφορών.»1 Επιπλέον, το σώμα μας είναι ένα από τα πιο συνηθισμένα εργαλεία συγκρότησης της πρόσληψης του «άλλου». Κατά τη Viviane Laroy, το σώμα «είναι μια ένδειξη του πως νιώθουμε για τον άλλο και τι σκέφτονται οι άλλοι για εμάς». Σύμφωνα πάλι με την ίδια, «το σώμα, επιτρέπει στους μαθητευόμενους να αναδιοργανώσουν και να ανασυγκροτήσουν τον κόσμο.» Κατά τον ορισμό του Deleuze, οι άνθρωποι δεν είναι κύριοι του σώματος, αλλά σώματα που κουβαλούν την ένταση εντός τους». Σύμφωνα με αυτή την άποψη, «το σώμα είναι αυτό καθαυτό γνώση και όχι πλέον γνώση κάτι άλλου». Επομένως, η εκμάθηση, μπορεί να στοχεύει στη γνώση που το σώμα προσφέρει, και όχι μόνο στη διανοητική γνώση που είναι προσβάσιμη από το σώμα.2
1 Barry van Driel, Merike Darmody and Jennifer Kerzil, Education Policies and Practices to Foster Tolerance, Respect for Diversity and Civic Responsibility in Children and Young People in the EU, NESET II report, European Union, March, 2016. 2 Viviane Laroy, The Body in a Pedagogy of Being, in Humanising Language Teaching, November 2002.
Στόχος Τα Παιχνίδια Συμφιλίωσης στοχεύουν τη μεταλαμπαδέψουν τις αξίες των ίσων δικαιωμάτων και συμφιλίωσης σε παιδιά ηλικίας 7 με 13 ετών. Τα αθλήματα, όπως ορίζονται στην Αναφορά του «Αθλητικού Διεθνούς Οργανισμού για την Ανάπτυξη και την Ειρήνη» του ΟΗΕ: «συμφιλιώνουν τα άτομα και τις κοινωνίες, υπογραμμίζοντας τα ενοποιητικά χαρακτηριστικά τους, διαμεσολαβώντας ενάντια στις πολιτισμικές και εθνοτικές διαλυτικές τάσεις.» Τα αθλήματα στην πράξη, ως μέσο για την ειρήνη, εντοπίζονται σε χώρες όπως η Ρουάντα και η Νότια Αφρική όπου η διαίρεση των κοινωνιών από τη γέννηση του φυλετικού μίσους, προκάλεσε εθνοτικές συρράξεις με μεγάλες απώλειες. Και αυτό γιατί κατά τη διάρκεια του αθλήματος η σημαντικότερη ιδιαιτερότητα για τον «άλλο» είναι η φυσική απόδοση που εκπορεύεται από το σώμα. Στο παράδειγμα της Νότιας Αφρικής η ίδρυση των επιτροπών Αλήθειας και Συμφιλίωσης, βασιζόμενες στη φιλοσοφία «Ubuntu», άνοιξαν τον δρόμο για πολλές ευκαιρίες. Η χρήση της φιλοσοφίας «Ubuntu» από τον Νέλσον Μαντέλα, τον πρώτο Πρόεδρο της Δημοκρατίας στη μετά- Apartheıd Νότια Αφρική, προώθησε ένα ειρηνικό καθεστώς του οποίου τα άτομα-μέλη της κοινωνίας, οι κοινωνικές ελευθερίες και τα δικαώματα αποτελούσαν προτεραιότητα. Υπό αυτή την έννοια, τα άτομα είναι μέλη της κοινωνικής ολότητας. Κατά συνέπεια, όταν πληγώνει ο ένας τον άλλο, στην πραγματικότητα, είναι σαν να βλάπτουν και τον εαυτό τους όντας κομμάτι αυτής της κοινωνίας. Κατά τη διάρκεια της συμφιλίωσης δεν πρέπει να θεραπεύεται μόνο «το θύμα» αλλά και ο θύτης. Συν τοις άλλοις το δίπολο θύτης/θύμα δεν είναι πια το επίμαχο σημείο. Κατά αυτή την έννοια κατά την περίοδο επούλωσης και συμφιλίωσης οι ομάδες δεν διαιρούνται στα δύο όπως συνέβαινε κατά τη σύγκρουσή τους αλλα εκλαμβάνονται ως ολότητα. Επομένως, η συμφιλιωτική διαδικασία δεν στηρίζεται σε όρους συγχώρεσης ή απόδοσης δικαιοσύνης αλλά είναι η αναζήτηση της αλήθειας ορίζεται στην επανένωση θύτη/ θύματος και κατ’ επέκταση κοινωνίας. Το συμφιλιωτικό εργαλείο που παρουσιάζει το BoMoVu δεν αποσκοπεί στην καταδίκη ή στην αξιολόγηση των ατόμων. Αντιθέτως, επιδιώκει την πρόσληψη της κοινωνίας ως ολότητα σε μια διαδικασία καλυτέρευσής της. Η σωματοκεντρική προσέγγιση εκμάθησης του BoMoVu, στοχεύει να διδάξει στον άνθρωπο τις προαναφερθέισες αξίες στο πλαίσιο της θέσης του σώματος και των συναισθημάτων του αλλά και της θέσης του σώματος και των συναισθημάτων των άλλων στον κόσμο. Κατά τον Montaigne: «Το παιχνίδι είναι η ενασχόληση με την οποία τα παιδιά απασχολούνται με μεγάλη υπευθυνότητα». Η συνέπεια στο παιχνίδι έγκειται στους κοινά αποδεκτούς δεσμευτικούς κανόνες που είναι εκ των ων ουκ άνευ. Τα παιχνίδια είναι ο χώρος που δημιουργήθηκε και ανήκει στους μηχανισμούς αποφάσεων των παιδιών εντος των οποίων δεν νιώθουν δεσμευμένα. Εκτός της υπευθυνότητας με την οποία εγκύπτουν στο παιχνίδι τα παιδιά, ο θεμελιώδης
κανόνας είναι παράλληλα να μην το πάρουν στα σοβαρά. Η αντίληψη, ως απάντηση στον εκνευρισμό κάποιου παιδιού, πως «είναι απλά ένα παιχνίδι» βασίζεται στους αληθινούς κανόνες ενός πραγματικού κόσμου και όχι στη θέσμιση των κανόνων του κόσμου του παιχνιδιού. Συνεπώς, όταν προσεγγίζουμε το παιχνίδι με όρους πέραν του παιχνιδιού, όπως η διαμάχη και η εχθρότητα, μεταφέρουμε τα παιδιά σε μια διάσταση όπου η σοβαρότητα εκλείπει. Οι ενέργειες εναντίον κάποιου άλλου μέσα από το αστείο και το παιχνίδι σε μια κατασκευασμένη πραγματικότητα, δημιουργούν έναν χώρο ελεύθερης διαφυγής από τους κανόνες του κόσμου των μεγάλων. Εκ τούτου, με παιχνίδια που μιμούνται την «αλήθεια» και τον κόσμο των «μεγάλων», «οι μικροί» μπορούν και μεταφέρουν αυτόν τον κόσμο με τη δική τους πρόσληψη προς αντίθετη κατεύθυνση. Εκτός των παιχνιδιών που περιλαμβάνουν τον καυγά, τη βία, την υπακοή και τα συστήματα ιεραρχίας, υπάρχουν άλλα τόσα παιχνίδια που βασίζονται στον έρωτα και στην αλληλεγγύη, και μετατρέπουν το παιχνίδι σε χώρο απόδοσης αγάπης. Παρομοίως στα ομαδικά παιχνίδια, όπου η αλληλοϋποστήριξη καθίσταται αναγκαία, η επιτυχία ή η αποτυχία έγκειται στο σύνολο και όχι στο άτομο. Πέραν τούτου, το σώμα μας είναι ο χώρος που τα συναισθήματα γεννιουνται στο σήμερα και οι «άλλοι» ορίζονται ως «εχθροί» και «κακοί». Χάρις στο παιχνίδι, στο σώμα αναβιώνεται το συναίσθημα του κοινού παιχνιδιού που παίζαμε σε καιρούς ειρήνης. Η ιστορική έρευνα εξετάζει την κοινή συμβίωση των ανθρώπων ανά τους αιώνες μέσα από την ανάλυση των πολιτικών, κοινωνικοοικονομικών συνθηκών αλλά και των κοινωνικών δομών. Είναι άραγε εφικτό να αντιληφθούμε, επίσης, τι μπορεί να ένιωθαν οι άνθρωποι;
3- Η Ανδριανούπολη Παίζει Τον Δεκέμβριου του 2016 επισκεφτήκαμε την Ανδριανούπολη για μια προεργασία της έρευνας πεδίου και παράλληλα για να ανακαλύψουμε τα παραδοσιακά παιδικά παιχνίδια, στα οποία βασίζεται το πρόγραμμα Παιχνίδια Συμφιλίωσης. Στόχος μας να έρθουμε σε επαφή με διαφορετικές ομάδες ανθρώπων προχωρημένης ηλικίας, οι οποίοι πέρασαν την παιδική τους ηλικία στην Ανδριανούπολη. Θέλαμε να μάθουμε τα παιχνίδια που έπαιζαν και να γνωρίσουμε την Ανδριανούπολη και τις μνήμες τους μέσα από την παιδική τους ηλικία. Ακούσαμε τον κύριο Kerem να θυμάται τις μέρες που το σινάφι των Εβραίων αποτελούσε το ογδόντα τις εκατό του πληθυσμού. Ακούσαμε τις αναμνήσεις του κυρίου Can, του μοναδικού Εβραίου που συνεχίζει να ζει στην Ανδριανούπολη. Ακούσαμε τα παιδιά της γενιάς που ήρθαν με την ανταλλαγή, ακούσαμε την νοσταλγία για την πατρίδα αυτών που μετανάστευσαν από τη Βουλγαρία και την Ελλάδα κατά τη δεκαετία του 19601. Έτσι, ερευνήσαμε στις αφηγήσεις τα ίχνη των ανθρώπων που έφυγαν και τη σχέση των ανθρώπων που ήρθαν, με τις ρίζες τους. Στην περιορισμένης έκτασης έρευνά μας πραγματοποιήσαμε αυθόρμητες και όχι εκ των προτέρων σχεδιασμένες, συζητήσεις. Στην αγορά της πόλης, στην οδό Saraçlar, στα πάρκα, στη συναγωγή και στις εκκλησίες συναντήσαμε ανθρώπους και αφού αναφερθήκαμε στις προθέσεις μας, ακούσαμε τις ιστορίες που είχαν να μας πουν.
1 Δεν χρησιμοποιήθηκαν τα πραγματικά ονόματα για λόγους σεβασμού και ιδιωτικότητας.
Η πιο εντυπωσιακή πληροφορία που αντλήσαμε ήταν πως πριν τα Γεγονότα της Θράκης, το 1934, η εβραϊκή κοινότητα έφτανε τις τέσσερις χιλιάδες, ενώ τώρα μονάχα ένας Εβραίος ζει στην πόλη. Και το ακόμα πιο ενδιαφέρον στοιχείο ήταν πως όποιον και να ρωτήσαμε, ήταν ενήμερος. Αυτή την πληροφορία τη μάθαμε από τον κύριο Kemal, τον υπεύθυνο ενός εκ των πρώτων καταστημάτων με τα περίφημα αμυγδαλωτά. Καθώς διηγούταν στιγμές της παιδικής του ηλικίας στην Ανδριανούπολη, μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, ανέφερε ότι η μισή τάξη του σχολείου του ήταν Εβραίοι και η άλλη μισή Τούρκοι. Για την υποτιμητική χροιά της λέξης «Εβραίος», και τις συνθήκες της εποχής υπήρχε το εξής ίχνος: «Και υπάρχει και το εξής. Εγώ τώρα λέω Εβραίος κτλ και όντως ο καθένας περηφανεύεται για τη καταγωγή του. Εμείς για να μην παρεξηγηθούν δεν χρησιμοποιούσαμε τη λέξη Εβραίος. Για να μην πληγωθούν.» Όπως εξιστορεί η Ayşe Hür στο βιβλίο της Η Άλλη Ιστορία των Μη Μουσουλμάνων μαζί με την εφαρμογή του νόμου Περί Εγκατάστασης το 1934, ο οποίος προέβλεπε τον εποικισμό και την πληθυσμιακή πύκνωση του τουρκικού πληθυσμού, στην περιοχή της Θράκης, πολλές οικογένειες Εβραίων έμειναν έκθετοι σε επιθέσεις τοπικών φασιστών. Οι φασίστες, κάνοντας βάρδιες μπροστά στα μαγαζιά τους, παροτρύνανε σε οικονομικό μποϊκοτάζ και απειλούσαν τη ζωή τους σε περίπτωση που δεν εγκατέλειπαν τις οικίες τους και την πόλη.2 Οι Εβραίοι, όπως συνήθως συμβαίνει με όλες τις μειονότητες που έχουν υποστεί καταπίεση, άρχισαν να εγκαταλείπουν με τον καιρό την περιοχή. Την περίοδο που ακολούθησε περίπου τρεις χιλιάδες ευκατάστατοι Εβραίοι διέφυγαν από τη Θράκη στην Κωνσταντινούπολη, ενώ το πιο φτωχό κομμάτι της κοινότητας αναγκάστηκε να διασχίσει περπατώντας τα σύνορα με τη Βουλγαρία και την Ελλάδα. Μετά το 1934 ο εβραϊκός πληθυσμός συνέχισε να μειώνεται. Κατά τα λεγόμενα του κυρίου Kerem, υπάρχουν ακόμα οικογένειες αυτών που εγκατέλειψαν τα σπίτια τους που συνεχίζουν και επισκέπτονται την πόλη: «Ακόμη συνεχίζει να τηλεφωνεί από το Ισραηλ. Πέρασε τη ζωή του εδώ και δεν ξεχνάει. Θυμάμαι πως είχαν έρθει μερικοί ακόμα. Έκλαιγαν. Τώρα εκεί αντιμετωπίζονται ως πρόσφυγες [...] Τους λείπει η Ανδριανούπολη. Τη ζωή τους, εξάλλου, εδώ την είχαν περάσει.» Αφού ακούσαμε τις ιστορίες του κυρίου Kerem, επισκεφτήκαμε τον κύριο Can στο χώρο εργασίας του και ξεκινήσαμε την συζήτηση ρωτώντας για τις αναμνήσεις της παιδικής του ηλικίας. Στις απαντήσεις που έδωσε, αν και διαπιστώνει κανείς τη νοσταλγία για τον παλιό καιρό, υπήρχε η εντύπωση πως αυτό δεν συσχετίζεται με τη θέση του ως μειονοτικού. Για παράδειγμα, ενώ ένα μεγάλο μέρος της οικογένειας ζει στην Κωνσταντινούπολη, όταν τον ρωτήσαμε γιατί συνεχίζει να ζει στην Ανδριανούπολη μας απάντησε το εξής: Δεν ήθελα να φύγω. Είναι πολύ όμορφη η Ανδριανούπολη. Από την άλλη, δε δίστασε να μοιραστεί μαζί μας την πληροφορία πως οι πρόγονοί του του ήταν Εβραίοι της Ρουμανίας που έφτασαν στην πόλη το 1433. 2 Ayşe Hür, Gayri Müslümlerin Öteki Tarihi, Literatür Yayıncılık, 2016.
Την επόμενη επίσκεψη την πραγματοποιήσαμε στο Σύλλογο Νεολαίας Ρομά για να λάβουμε γνώση αναφορικά με έναν από τους αρχαιότερους λαούς της Ανδριανούπολης, τους Ρομά. Οι Ρομά στον κόσμο έχουν υποστεί σε πολύ μεγάλο βαθμό τον ρατσισμό και τη διάκριση , όντας από τις κοινότητες που μοιράζονται την ίδια μοίρα με τους Εβραίους κατά το Ολοκαύτωμα. Παρά την, κατά τα φαινόμενα, δυναμική δημογραφική παρουσία τους, αναμφίβολα βίωσαν παρόμοια προβλήματα στην Ανδριανούπολη. Για μια ακόμη φορά ο νόμος Περί Εγκατάστασης του 1934 εμφανίζεται ως ένας σημαντικός παράγοντας για την τύχη των Ρομά. Σε διάταξη του νόμου, μαζί με τους πράκτορες και τους αναρχικούς διατυπώνεται σαφώς πως «οι νομάδες τσιγγάνοι δεν θα γίνουν δεκτοί ως πρόσφυγες». Τελικά στην τροποποίηση προαναφερθέντος νόμου το 2006, στην σημερινή του εκδοχή δηλαδή, η ερμηνεία αυτής της διάκρισης καταργείται. Δεν είναι γνωστός ο ακριβής αριθμός των Ρομά που κατοικούν στην Ανδριανούπολη, όμως είναι γνωστό πως πρόκειται για την πολυπληθέστερη πόλη μετά το Kırklarelı (Σαράντα Εκκλησιές). Στην Ανδριανούπολη , λέγεται ότι έχουν ιδρύσει περίπου είκοσι πέντε συλλόγους. Παρά τις αναμεταξύ τους διαφωνίες, ο κοινός στόχος των συλλόγων είναι να συμβάλλουν στον πολιτισμό και στην στήριξη των Ρομά. Κατά την επίσκεψή μας στο γραφείο του συλλόγου, ήρθαμε σε επαφή με τους προέδρους τριών συλλόγων και με ορισμένα μέλη τους και συζητήσαμε για την κατάσταση των Ρομά, τα παιδιά τους και τα παιχνίδια τους. Έγινε μια ωραία κουβέντα με διαρκή χαμόγελα, πειράγματα με τους ομιλητές να διακόπτουν ή να συμπληρώνουν ο ένας τον άλλο. Για παράδειγμα, ενώ ένας εκ των ομιλητών μιλούσε με κομπορρημοσύνη για την κουλτούρα των Τσιγγάνων, κάποιος άλλος παρενέβη: «Μην μου κάνεις εμένα τον τσιγγάνο εθνικιστή» [γέλια] για να λάβει την απάντηση «ο δικός μας εθνικισμός είναι ο εθνικισμός των καταπιεσμένων». Ο κύριος Sercan ισχυρίζεται πως ο διάσημος βάρδος Neşet Ertaş είναι Ρομά,ωστόσο για να μην περιφρονηθεί, κρύβει την ταυτότητά του. Τέτοιου είδους άνθρωποι ευρείας αποδοχής, καλό θα ήταν να κάνουν ένα άνοιγμα προς το λαό και να καθιερωθούν με την ταυτότητά τους, συμπληρώνει ο κύριος Sercan, εκφράζοντας ένα διακριτικό παράπονο: «Επειδή το ποιητικό χάρισμα δε μας ταιριάζει μας λένε περιπλανώμενους δερβίσηδες, Αλεβί....» Όταν τους ρωτήσαμε για τα συναισθήματά τους σχετικά με την παλιά Ανδριανούπολη, λάβαμε την απάντηση που δίνει συνήθως ο περισσότερος κόσμος: [...] από οικονομικής άποψης είμαι πολύ άνετος, είμαι ελεύθερος, αλλά για να είμαι ειλικρινής αναπολώ εκείνες τις μέρες. Η κουλτούρα, η αλληλεγγύη, η αγάπη και ο σεβασμός ήταν κάτι εντελώς διαφορετικό.» Την επόμενη επίσκεψη στην Ανδριανούπολη την πραγματοποιήσαμε το Σάββατο στην αγορά της πόλης, εκεί όπου πωλούνται προϊόντα απο τα γύρω χωριά. Εδώ συναντήσαμε μια κυρία,μετανάστη από τη Βουλγαρία. Όταν τη ρωτήσαμε που είναι πιο καλά εδώ ή εκεί, χωρις δισταγμό μας απάντησε «Εκεί».
Γλωσσοδέτες Κατά τη διάρκεια των συζητήσεων, σε δεύτερο στάδιο, και ενώ συγκεντρώναμε πληροφορίες για τα παιδικά παιχνίδια, ρωτήσαμε αν θυμούνται τους γλωσσοδέτες των παιδιών. Ο Kerem, ο οποίος μεγάλωσε στο κέντρο της Ανδριανούπολης, αναφέρθηκε στο παρελθόν λέγοντας πως παλιά, η περιορισμένη επιρροή του ραδιοφώνου και της επικοινωνίας και συνάμα ο περιορισμένος αριθμός των [έτοιμων] παιχνιδιών, έκανε τα παιδιά πιο δημιουργικά στο παιχνίδι. Λόγου χάρη κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, ορισμένοι γλωσσοδέτες ήταν κάπως έτσι: Πες μου γρή-γο-ρα πό-σους βομ-βαρ-δισμούς θες από τις 10 κύ-ρι-ε βομ-βαρδι-στη; “Eni beni dosi dosi safrangosi saframbos saframbos Fransız dost İngiliz Germen dost iki tavuk bir kel horoz” Ο κύριος Ahmet από τους Ρομά συλλόγους δεν γνώριζε το νόημα και σε ποια γλώσσα ήταν ο γλωσσοδέτης και γι’αυτό έβαλε τη μητέρα του να τον πει: “İndon dini zalikatini zalikatikitom bom.” Οι γλωσσοδέτες που μάθαμε από την σύντομη επίσκεψη στην Ανδριανούπολη ήταν περιορισμένοι. Έτσι, καθώς ήταν πολύ δύσκολο να ανακαλέσουν στη μνήμη τους οι ηλικιωμένοι τους γλωσσοδέτες, συμφιλιωθήκαμε με την πραγματικότητα και αρκεστήκαμε στα παραπάνω.
4- Παιχνίδια και Προτάσεις Ερωτήσεων Το παιχνίδι Καρύδια (Από την περιοχή της Σύρτης, γνωστό ως KIBAB) Τα καρύδια μοιράζονται στους παίκτες των δυο ομάδων. Ο αριθμός των παικτών για κάθε ομάδα πρέπει να είναι ίσος. Σκάβουμε έναν λάκκο στο έδαφος σε μέγεθος γροθιάς και οι παίκτες παίρνουν θέση σε απόσταση ενάμισι μέτρου. Η μία ομάδα διαλέγει μονά και η άλλη ζυγά. Οι παίκτες κάθε ομάδας με τη σειρά πετάνε τα καρύδια στην τρύπα. Αν η ομάδα που επέλεξε ζυγό αριθμό, πετύχει τον ζυγό αριθμό καρυδιών στην τρύπα, τότε παίρνει από την αντίπαλη ομάδα τον αντιστοιχο αριθμό καρυδιών. Σε περίπτωση που ο αριθμός των καρυδιών στην τρύπα είναι μονός, τότε δίνει τον μονό αριθμό στην αντίπαλη ομάδα. Το ίδιο συμβαίνει και για την ομάδα που επέλεξε τα μονά. Το παιχνίδι τελειώνει όταν μια από τις ομάδες χάσει όλα τα καρύδια. Προτάσεις ερωτήσεων για συζήτηση
- Αυτό το παιχνίδι χρειάζεται ικανότητα; - Κερδίζουν μόνο οι ικανοί; - Τι είναι η τύχη; Η μοίρα; - Σε τι βαθμό μπορούνε οι άνθρωποι να ελέγχουν; - Τι σημαίνει ορίζω την τύχη μου; - Ένας άνθρωπος δεν μπορεί να επιλέξει τον τρόπο και τον τόπο γέννησης. Είναι και αυτό μοίρα; - Ποια είναι η μοίρα αυτών που μένουν πέρα από τα σύνορα; - Ποια μπορεί να είναι η μοίρα για τους ανθρώπους διαφορετικής καταγωγής που ζούνε εδώ;
Σχοινί Με ένα γερό σχοινί 6-7 μέτρων, δύο ομάδες με ισάριθμα μέλη παίρνουν θέση στις δύο άκρες του σκοινιού. Κάθε πλευρά τραβάει το σχοινί προς το μέρος της προσπαθώντας να ρίξει την αντίπαλη. Για να είναι επιτυχές το παιχνίδι πρέπει οι παίκτες των δύο ομάδων να συμφωνήσουν για την ταυτόχρονη εκκίνηση. Ιδιαίτερα αν αυτή η συμφωνία δεν επιτευχθή, ενδέχεται η ομάδα που θα τραβήξει ετερόχρονα το σχοινί να ξαφνιάσει τους αντιπάλους. Ο τρόπος που θα χωριστούν οι ομάδες πρέπει να είναι με βάση την κατανομή δύναμης των παικτών και όχι δυσανάλογος. Προτάσεις ερωτήσεων για συζήτηση
- Πώς συμφωνήσατε για το ταυτόχρονο τράβηγμα του σχοινιού; - Θεωρείτε πως η δύναμη συμβαδίζει με την πραγματικότητα; - Η δύναμη μπορεί να αυξηθεί για να επηρεάσει την απέναντι πλευρά; - Μπορούμε να επηρεάσουμε την άλλη πλευρά μόνο με τη φυσική μας δύναμη; Έχουμε άλλες δυνάμεις; - Στη ζωή υπάρχουν περιπτώσεις όπου προσπαθούμε να τραβήξουμε κάτι/ κάποιον προς το μέρος μας; (για παράδειγμα όταν συζητάμε πώς προσπαθούμε να αποδείξουμε ότι έχουμε δίκιο;) - Για να συνυπάρξουμε με κάποιον είναι απαραίτητο να τον τραβήξουμε
προς την πλευρά μας; - Μπορούνε τα δύο άκρα να ζήσουνε μαζί;
Πέντε Πέτρες (Στη Συρία αποκαλείται AMRA) Για αυτό το παιχνίδι χρειάζονται 5 πλακουτσωτές πέτρες, που στέκονται η μία πάνω στην άλλη, και μία μπάλα στο μέγεθος της μπάλας του τέννις. Το γκρουπ χωρίζεται σε δύο ομάδες. Σε απόσταση 10 βημάτων από τις τοποθετημένες πέτρες, τραβάμε από μία γραμμή. Πίσω από τις δύο γραμμές στέκονται σε σειρά οι δύο ομάδες. Πάλι σε απόσταση 10 βημάτων από τις πέτρες και σε ίση απόσταση με τις γραμμές των δύο ομάδων, σχεδιάζουμε έναν κύκλο ίσα ίσα έτσι ώστε να χωράει ένα άτομο. Από την πρώτη ομάδα μπαίνει στον κύκλο ένα άτομο και πετάει την μπάλα με σκοπό να ρίξει τις πέτρες. Η ομάδα έχει δικαίωμα για 3 προσπάθειες με 3 διαφορετικά άτομα. Αν δεν καταφέρει να ρίξει τις πέτρες, σειρά έχουν οι αντίπαλοι. Αν ο παίκτης ρίξει την στοίβα με τις πέτρες, η ομάδα σκορπίζεται και τρέχει να τις ξαναστήσει. Παράλληλα, οι παίκτες από την αντίπαλη ομάδα τρέχουν να πιάσουν την μπάλα και την πετάνε με στόχο να βγάλουν τους αντιπάλους εκτός παιχνιδιου και να μην τους επιτρέψουν να στήσουν τις πέτρες. Στην περίπτωση που η πρώτη ομάδα τα καταφέρει, χωρίς να χάσει όλους τους παίκτες, τότε οι ρόλοι αλλάζουν. Η δεύτερη ομάδα προσπαθεί να ρίξει τις πέτρες και οι εναπομείναντες παίκτες της πρώτης ομάδας προσπαθούν να τους εμποδίσουν. Όταν εξουδετερωθεί η μία ομάδα έχουμε νικητή. Προτάσεις ερωτήσεων για συζήτηση
- Αυτό το παιχνίδι ποιες ικανότητες προϋποθέτει; - Οι ομάδες χρησιμοποίησαν κάποια στρατηγική; Πώς; - Πώς γίνεται και σε ένα γκρουπ ατόμων ο καθένας έχει διαφορετική αρμοδιότητα; - Στην πραγματική ζωή είδατε να ασχολούνται με διαφορετικό τρόπο πολλά άτομα για την εκπλήρωση του ίδιου σκοπού; Πείτε ένα παράδειγμα. - Είναι εφικτό κάθε άτομο να συμβάλλει με διαφορετικό τρόπο; - Σε αυτή την περίπτωση υπάρχει κάποιος «ανώτερος»;
Τυφλόμυγα Οι παίκτες σχηματίζουν έναν κύκλο. Αποφασίζεται ποιος θα κάνει τη μάνα και δένεται γύρω από τα μάτια της ένα μαντήλι. Οι υπόλοιποι παίκτες περιμένουν σιωπηλά γύρω από την τυφλόμυγα. Η τυφλόμυγα στριφογυρίζει γύρω από τον εαυτό της μέχρι να ζαλιστεί. Αγγίζοντας το παιδί που πιάνει προσπαθεί να καταλάβει ποιος είναι. Η μάνα αλλάζει συνεχώς κατεύθυνση και το παιχνίδι γίνεται πιο διασκεδαστικό. Αν τα άτομα που συμμετέχουν στο παιχνίδι δεν γνωρίζονται καλά μεταξύ τους, μπορούν να παίξουν πριν το παιχνίδι γνωριμίας «όνομα-κίνηση». Σε αυτή την περίπτωση αρκεί η μάνα να θυμάται την κίνηση ή το όνομα του ατόμου. Προτάσεις ερωτήσεων για συζήτηση - Τι χρειάστηκε να κάνετε για να μην σας γνωρίσει η μάνα; ¨Ηταν δύσκολο να
παραμείνετε σιωπηλοί; Πώς ένας άνθρωπος μπορεί να κρύψει την αγωνία του; - Πώς αναγνώρισε η μάνα τα άτομα; - Γνωρίζετε κάποιον που έχει πρόβλημα όρασης; - Ένας άνθρωπος με μια λίγοτερη αίσθηση πώς δημιουργεί σχέσεις με τον περίγυρό του;
Χάρτης- Ένα Παιχνίδι από τη Συρία Το γκρουπ χωρίζεται σε δύο ομάδες. Επιλέγεται ένα αντικείμενο και οι παίκτες μιας ομάδας κλείνουν τα μάτια τους, ενώ η έτερη ομάδα κρύβει το αντικείμενο. Η ομάδα που κρύβει το αντικείμενο, χωρίς να μιλούν τα μέλη της, σκιαγράφει το σημείο που βρίσκεται το αντικείμενο (δηλαδή τον «χάρτη») κάτω στο έδαφος ή σε ένα χαρτί. Η άλλη ομάδα κοιτώντας από τον χάρτη προσπαθεί να το βρει. Δεν υπάρχει ανταγωνισμός, αν βρεθεί το αντικείμενο, όλοι κερδίζουν. Προτάσεις ερωτήσεων για συζήτηση
- Σ’ αυτό το παιχνίδι αν και υπάρχουν δύο ομάδες, πρέπει να δουλέψουν όλοι μαζί. Πώς επιδρά στο παιχνίδι το γεγονός ότι δεν υπάρχει νικητής και ηττημένος; - Στην αληθινή ζωή θεωρείτε ότι υπάρχουν νικητές και ηττημένοι; - Υπάρχουν μορφές σχέσεων που να μοιάζουν με το παιχνίδι; Μπορείτε να αναφέρετε κάποιο παράδειγμα; - Τι είναι η πολιτική; Σε τι ωφελεί; - Τι είναι ο πόλεμος; Σε τι ωφελεί; - Τα σύνορα που βρίσκονται γύρω σας φτιάχτηκαν από την πολιτική ή από τον πόλεμο; - Ξέρετε τι συμβαίνει στη Συρία; Κατά τη γνώμη σας τα παιδιά εκεί μπορούν να παίζουν ακόμα αυτό το παιχνίδι;
AYŞI [=Ζήτω] - Ένα Παιχνίδι από τη Συρία Επιλέγεται η μάνα. Όταν αγγίξει κάποιον, αυτός στέλνεται σε σημείο που έχει προκαθοριστεί ως «φυλακή» για τιμωρία. Η μάνα φυλάει τη φυλακή και τα άλλα παιδιά προσπαθούν με ένα άγγιγμα να απελευθερώσουν τους κρατούμενους.
Όταν αγγίξουν τον κρατούμενο φωνάζουν «Ayşı», δηλαδή «ζήτω» και τον απελευθερώνουν. Προτάσεις ερωτήσεων για ανάλυση
- Πώς νιώθει η μάνα; - Πώς νιώθουν οι φυλακισμένοι; - Πώς νιώθει αυτός που απελευθερώθηκε; - Όταν ένας άνθρωπος υποδύεται έναν ρόλο οφείλει να νιώθει ότι επιτελεί καθήκον; - Μπορεί ένα άτομο να ξεπεράσει τα όριά του και να χάσει τον έλεγχο; - Ποια επαγγέλματα δίνουν στον άνθρωπο αυξημένες ευθύνες; - Τι είναι η ευθύνη;
Το δίχτυ Επιλέγεται η μάνα. Όταν αγγίζει κάποιον από τους παίκτες, ενώνεται μαζί του και πιάνονται χέρι χέρι. Κινούνται μαζί χωρίς να αφήνει ο ένας το χέρι του άλλου. Τα άτομα που αγγίζουν συμπληρώνονται στο δίχτυ. Το παιχνίδι συνεχίζεται έως ότου πιάσουν και τον τελευταίο. (Όταν αποχωρίζονται τα χέρια, ακόμα και αν πιάσουν κάποιον,δε μετράει. Το δίχτυ πρέπει να κινείται μαζί.) Προτάσεις ερωτήσεων για συζήτηση
- Η μάνα επέλεξε κάποια στρατηγική; - Με βάση τί επιλέγει τον πρώτο στόχο; - Τι χρειάζεται για να μπορούνε όλοι να κινούνται μαζί; - Η συγχρονισμένη κίνηση των ανθρώπων τι συναισθήματα προκαλεί; - Πώς νιώθουν οι τελευταίοι που απέμειναν εκτός διχτυού; - Πώς είναι να στέκεσαι απέναντι στο πλήθος; - Ένα άτομο μπορεί να υπερασπιστεί τον εαυτό του απέναντι σε μια οργανωμένη κίνηση;
11.50 Τα παιδιά στέκονται σε σχήμα κύκλου και με τη φορά του ρολογιού τοποθετούν τη δεξιά παλάμη πάνω στην αριστερή. Ο κύκλος είναι σε σχήμα ρολογιού από τη 1 έως τις 11. Το παιχνίδι ξεκινάει με το άγγιγμα του δεξιού χεριού στον παίκτη που στέκεται στα αριστερά και επιλέγεται η μάνα. Η μάνα μετράει «1,2,3,4... 11, 11.20, 11.30, 11.40, 11.50». Η μάνα μετράει και πάλι από το 1 ως το 11 και έπειτα αρχίζει να κυνηγάει τους υπόλοιπους. Όταν κάποιος πιαστεί τότε η μάνα μετράει ως το 11 και σε αυτά τα δευτερόλεπτα δεν πρέπει να ξεφύγει το παιδί. Το παιχνίδι συνεχίζεται μέχρι να πιαστούν όλα τα παιδιά. Προτάσεις ερωτήσεων για συζήτηση
- Όλοι προσπαθούν να ξεφύγουν και κανένας δε γνωρίζει τη μάνα. Πώς καταλάβατε ποια είναι η μάνα; - Ποια είναι η διαφορά στη συμπεριφορά ανάμεσα σε αυτόν που κάνει τη μάνα και αυτόν που τρέχει να ξεφύγει; - Πώς αποτυπώνονται τα συναισθήματα ενός ήρεμου ανθρώπου όταν γίνεται αγχωμένος; - Στην αληθινή ζωή, συνέβη ποτέ να προσπαθείτε να ξεφύγετε από κάποιον; Τι συναισθήματα προκαλεί αυτό;
Λυκάνθρωπος Επιλέγονται δυο παιδιά που παίζουν το ρόλο της «μητέρας» και ένα παιδί που υποδύεται τον λυκάνθρωπο. Οι υπόλοιποι είναι τα «αυγά». Τα αυγά κάθονται το ένα δίπλα στο άλλο. Οι μητέρες διαλέγουν ένα χρώμα και το λένε στο αυτί των παιδιών που υποδύονται τα αυγά. Έρχεται ο λυκάνθρωπος: - Τακ τακ τακ - Ποιος είναι; - Ο λυκάνθρωπος! - Τι θέλεις; - Αυγά! - Τι χρώμα θέλεις; - Χχχ (λέει ένα χρώμα) - Τρέχα! /ή πάει έσπασε (Aν ο λυκάνθρωπος είχε πιάσει το παιδί πιο πριν τότε λέμε «πάει έσπασε» και το παιχνίδι συνεχίζεται με άλλο χρώμα.) Το παιδί-αυγό που ακούει το χρώμα του τρέχει και το κυνηγάει ο λυκάνθρωπος. Άν ο λυκάνθρωπος πιάσει το αυγό, τότε μετατρέπεται και αυτό σε λυκάνθρωπο. Αν δεν τα καταφέρει, τότε η μητέρα του φωνάζει «έλα στη μαμά». Το αυγό γυρνά στην αγκαλιά της μητέρας του. Κάθεται πάλι και συνεχίζει να υποδύεται με τα άλλα παιδιά το αυγό. Το παιχνίδι τελειώνει όταν ο λυκάνθρωπος έχει φάει όλα τα αυγά, πλην της «μητέρας». Προτάσεις ερωτήσεων για συζήτηση
- Ο χαρακτήρας της «μητέρας» σας θυμίζει κάποιον; - Υπάρχει ομοιότητα ανάμεσα στην «μητέρỨτου παιχνιδιού και στην μητέρα της πραγματικής ζωής; - Τι σημαίνει να είσαι μητέρα; (Τα παιδιά εδώ μπορεί να σκεφτούν στη πράξη τη «γέννηση» ή να προσεγγίσουν με πιο συναισθηματικό τρόπο τη μητέρα) - (ξεκινώντας από τα παιδιά που δίνουν συναισθηματικό τόνο) Θα μπορούσαν τον ίδιο ρόλο να επωμιστούν οι μπαμπάδες; - Ο χαρακτήρας του «λυκανθρώπου» σας θυμίζει κάποιον; - Γιατί λέμε λύκος-άνθρωπος; - Οι γυναίκες και οι άντρες στον κόσμο συμπεριφέρονται με τον ίδιο τρόπο; - Οι μητέρες και οι πατέρες στον κόσμο συμπεριφέρονται με τον ίδιο τρόπο; - Αν δεν είναι έτσι, οι συμπεριφορές των αντρών και των γυναικών καθορίζονται εκ γεννετής ή αυτό είναι κάτι που μαθαίνεται αργότερα;
Το παλιό στρώμα Το παιδί τα φυλάει και τα άλλα παιδιά χαϊδεύοντας την πλάτη, του λένε ένα τραγούδι: Παλιό στρώμα Δείξε μας το πρόσωπό σου Ή πόζαρε Ομορφιά; Ή ασχήμια; Ή σαν το άγαλμα δίπλα στην πισίνα; Ποιο απ’ό-λα εί-ναι; Το παλιό στρώμα λέει ένα από τα παραπάνω ή κάτι που του έρχεται στο μυαλό για πόζα (π.χ μανεκέν με μπαταρία ή μανεκέν χωρίς μπαταρία κτλ.) Τα παιδιά ποζάρουν και το παλιό στρώμα επιλέγει την πόζα που του άρεσε περισσότερο. Το παιδί που επιλέχθηκε γίνεται παλιό στρώμα. Προτάσεις ερωτήσεων για συζήτηση
- Ποια είναι τα κριτήρια για το ωραίο/άσχημο; - Σε όλους αρέσουν τα ίδια πράγματα; - Το γούστο των ανθρώπων είναι προς συζήτηση; - Αν εμείς αμφισβητούμε το γούστο των άλλων αυτοί μπορούν να αμφισβητήσουν αυτά που αγαπάμε;
5- Πρακτικές Πληροφορίες Οι ομάδες Οι ομάδες των 10 ατόμων είναι ένας ιδανικός αριθμός για να προλάβουν να παίξουν όλοι, είτε τα παιδιά που έχουν συγκεκριμένες αρμοδιότητες, είτε αυτά που πετούν τη μπάλα με τη σειρά. Επιπλέον, είναι ένας αριθμός κατάλληλος για τον συντονισμό του παιχνιδιού ,επιτρέποντας τα παιδιά να εκφράζονται αλλά και να ακούνε τους άλλους. Η πολυσυλλεκτικότητα των ομάδων ανά ηλικία, φύλο και εξωτερική εμφάνιση (ύψος, μέγεθος κτλ.), διευκολύνει τους όρους της συζήτησης για την εξουσία στις κοινωνικές σχέσεις, την κατανόηση, τον σεβασμό και την αγάπη. Υλικά Υλικά που χρειάζονται για να εκπληρώσουν τις ανάγκες όλων των παιχνιδιών: - Ένα φουλάρι για να κλείνουμε τα μάτια - Μια μπάλα σε σχήμα γκρέϊπφρουτ - Πλακουτσωτές πέτρες έτσι ώστε να στέκονται η μία πάνω στην άλλη - Ένα εμφανές, μακρύ σχοινί ή μια κιμωλία για τη σχεδίαση των δοκαριών και των σχεδίων - Μπίλιες σε μέγεθος καρυδιού ή καρύδια Χώρος Η επίπεδη επιφάνεια και το μαλακό έδαφος, όπως το γρασίδι, ως χώρος παιχνιδιού είναι μια ιδανική επιλογή, έτσι ώστε να αποφεύγονται οι τραυματισμοί των παιδιών σε περίπτωση πτώσης. Το σημαντικότερο στοιχείο ωστόσο, είναι η επιλογή του χώρου να κάνει τα παιδιά να νιώθουν άνετα και να εκφράζονται ελεύθερα. Αν μιλάμε για εσωτερικό χώρο, το βασικό είναι η ακουστική του να έχει συνυπολογιστεί κατά τέτοιο τρόπο, ώστε να ακούει ο ένας τον άλλο. Αν πρόκειται για εξωτερικό χώρο ενδείκνυται το ήσυχο περιβάλλον.
Προετοιμασία Υπευθύνων Υλοποίησης Για την εκπλήρωση των στόχων του προγράμματος Παιχνίδια Συμφιλίωσης , αυτοί που συντονίζουν τα παιχνίδια και τις ερωτήσεις- με εξαίρεση τις περιπτώσεις βίας και βωμολοχιών- οφείλουν να μην παρεμβαίνουν στις διαφωνίες αλλά και στις σχέσεις των παιδιών που αναπτύσσονται κατά τη διάρκεια. Η μη παρεμβολή των υπευθύνων, θα εξυπηρετήσει έτσι ώστε να αξιολογήσουν τα παιδιά, στο στάδιο των ερωτήσεων, τις καταστάσεις που βίωσαν. Επιπρόσθετα, πρέπει να ενθαρρυνθούν τα παιδιά στο να αναπτύξουν τις δικές τους ιδέες στο πλαίσιο των αξιών τους , αποφεύγοντας τις νουθεσίες του ηθικά σωστού ή λάθους. Με όχημα την ενσυναίσθηση και τα συναισθήματα, έχει βαρύνουσα σημασία να θέτουν τα ίδια τα παιδιά τις ανθρώπινες αξίες. Ο αυθορμητισμός, η δημιουργικότητα και η ευελιξία των οργανωτών θα στηρίξει τα στιγμιαία προβλήματα και τις προσπάθειες για «χαλάστρα» του παιχνιδιού. Από τους υπευθύνους καλό θα ήταν τουλάχιστον ο ένας εκ των δύο να είναι γυναίκα, η οποία θα ενθαρρύνει συστηματικά τα κορίτσια που νιώθουν αδύναμα δίνοντας το παράδειγμα και εμπνέοντάς τα. Υπό αυτή την άποψη, οι υπεύθυνοι οφείλουν να συμμετέχουν στο παιχνίδι, να τρέχουν και να ιδρώνουν μαζί με τα παιδιά.
Ευχαριστίες
Τα Παιχνίδια Συμφιλίωσης, αν και βασίστηκαν σε απλούς κανόνες, μας πρόσφεραν μια περίοδο μεγάλης συναισθηματική έντασης. Το πρόγραμμα στηρίχτηκε στη βάση μιας μικρής κουβέντας στο περιθώριο, από τις ματιές και τις φωνές. Πραγματώθηκε από την μελαγχολία και το φως στο βλέμμα των ηλικιωμένων ανθρώπων τη στιγμή που διηγούνταν την παιδική τους ηλικία. Θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε τον Erdinç Habib, γιατί μας άνοιξε τις πόρτες της Ανδριανούπολης, δείχνοντας εμπιστοσύνη στις καλές προθέσεις μας και με μια παιδική τρυφερότητα ενδιαφέρθηκε να μάθει τα παλιά και ξεχασμένα παιχνίδια του τόπου. Είμαστε ευγνώμονες στον εγκάρδιο Rıza Ürütürkçü, τον πρόεδρο του Αθλητικού Σωματείου AZ 81, ο οποίος μας έφερε σε επαφή με τα παιδιά διαφόρων γειτονιών και διευρύνει τους ορίζοντές τους μέσα από το άθλημα της πάλης με λάδι. Ευχαριστούμε τους ηλικιωμένους της Ανδριανούπολης για τη διήγηση του παρελθόντος τους τα νοσταλγική θλίψη αλλά και γέλια. Και τέλος χαιρετούμε με νοσταλγία τους συμπαίκτες μας στην άλλη πλευρά των συνόρων, καθώς επίσης και εκείνους που μετανάστευσαν σε άλλη γωνιά του κόσμου. Με την ελπίδα να παίξουμε πάλι μαζί σε έναν κόσμο...
Τα Παιχνίδια Συμφιλίωσης αναπτύχθηκαν έχοντας ως αφετηρία τα σεμινάρια τον Δεκέμβριο του 2015 στο Μουσείο της Άννας Φρανκ με θέμα «Προκατάληψεις, Διακρίσεις και Ίσα Δικαιώματα στην Εκπαίδευση» αλλά και των εμπειριών και της ατομικής προσπάθειας των μελών της ομάδας του BoMoVu στην κατεύθυνση της μετατροπής της άθλησης και της σωματικής κίνησης για κοινωνικό όφελος. Επωφελούμενοι από τον χώρο ελευθερίας που στεγάζουν τα παιχνίδια στη δομή τους, θέσαμε ως πρωταρχικό στόχο του προγράμματος τη βελτίωση της διασυνοριακής αντίληψης των παιδιών. Σε αυτή την προσπάθεια τα παραδοσιακά παιδικά παιχνίδια, ως ένα σημαντικό κομμάτι της πολιτισμικής κληρονομιάς, ήταν το όχημά μας. Προσπαθήσαμε να συμβάλλουμε με την ανάπτυξη ενός ειρηνικού περιβάλλοντος, στη βάση της κοινωνικής ένταξης στις σχέσεις που δημιουργούν τα παιδιά με τον περίγυρό τους, προβάλλοντας αξίες που εμπεριέχονται στη δομή του παιχνιδιού όπως: η ανεκτικότητα,η ενσωμάτωση , τα ίσα δικαιώματα, η αρετή, η τέρψη, η ευτυχία η αγάπη και ο σεβασμός. Σκοπεύουμε να βοηθήσουμε τα παιδιά να αναγνωρίσουν και να κατακρίνουν τις προκαταλήψεις τους σχετικά με όλες τις ταυτότητες που εκλαμβάνουν ως άλλες, πράγμα που προκύπτει από την περιοχή που ζούνε.