BAJES
BONJO bulletin Uitgave van Bonjo, jaargang 22, nr.2/04/2011. Molukkenstraat 200, 1098 TW Amsterdam. Tel. 020 6659420
Effect van detentie op werk, gezondheid, gezin in kaart gebracht
Wat zijn de bijwerkingen van het ‘medicijn’ gevangenisstraf? 2000 Versgedetineerden in langlopend ‘Prison Project’ Wat zijn de effecten van gevangenisstraf? Naast straf, boete en vergelding moet het doel toch zijn dat mensen ‘beter’ terugkeren in de samenleving. Gevangenisstraf toegediend als medicijn. Hoort daar een bijsluiter bij? Wat zijn de bijwerkingen? Wat voor invloed heeft detentie op zaken als werk, gezondheid, sociaal netwerk, inkomen? Wat zijn de gevolgen voor gezin, partners en kinderen? Om dit in kaart te brengen, voeren de Universiteiten Leiden en Utrecht en het Nederlands Studiecentrum Criminaliteit en Rechtshandhaving het onderzoek Prison Project uit. Om de effecten goed te onderzoeken streven de onderzoekers naar een deelnemergroep van 2000 gedetineerden. Sinds oktober 2010 worden gedetineerden in de HvB’s, binnen twee weken na het begin van detentie, benaderd om mee te doen. De bereidheid om mee te doen blijkt groot en hoger dan verwacht, de gedetineerden vinden het leuk om mee te doen, zegt universitair docent strafrecht en criminologie Dr. Joni Reef van de Universiteit Leiden. Zij begeleidt mede het onderzoek en heeft ook veldwerk gedaan. In alle huizen van bewaring in Nederland worden de versgedetineerden bezocht door 52 speciaal getrainde interviewers. De deelnemers moeten man zijn, Nederlands begrijpen, en minimaal 18 jaar zijn. Nadat de interviewer heeft geïnformeerd naar de bereidheid, krijgt een deelnemer een vragenlijst. Na een week is er een vraaggesprek met de interviewer in een advocatenkamertje. Na deze eerste meting volgt
na ongeveer 2 maanden de tweede vragenlijst. Die kan in de gevangenis zijn of daarbuiten, als de detentie voorbij is of tijdelijk onderbroken. Bij toestemming van de deelnemer zullen ook partners en het gezin in het onderzoek betrokken worden. Om ook lange termijn effecten van detentie te meten worden gedetineerden daarna weer na een half jaar, en vervolgens na een jaar weer gevraagd worden om mee te doen. De deelnemers willen niet alleen graag meedoen maar zijn ook behoorlijk open over hun delict. “Maar dat is voor ons niet het meest belangrijke”, aldus Joni Reef. Het spreekt voor zich dat de onderzoekers zeer benieuwd zijn naar
de mogelijke uitkomsten van de effecten van opsluiting. Er worden veel factoren onderzocht om in kaart te brengen wat er tijdens en na detentie gebeurt en hoe men detentie beleeft: de onderzoeksgroep is breed. Jaarlijks worden meer dan 34.000 mensen opgesloten in Nederland. Wat is daarvan het resultaat? Werkt detentie voor een bepaalde groep? En voor een bepaalde groep niet? Alhoewel het onderzoek vertrouwelijk is en onafhankelijk van justitie plaatsvindt, en de gegevens dus door niemand anders dan de onderzoe-
kers gebruikt zullen worden, zijn de onderzoekers bijzonder blij met de toestemming van DJI om in gevangenissen onderzoek te mogen doen. De laatste ziet het belang van het onderzoek in. De uitkomsten kunnen uitwijzen of de inspanningen die nu gedaan (gaan) worden om resocialisatie van gedetineerden beter te laten verlopen, effect hebben. Of terugval richting justitiabele kringen vermeden kan worden, en wat de praktische problemen zijn die ex-gedetineerden en hun gezinnen tegenkomen.
Stuur in die cartoons, tekeningen en verhalen Bonjo Bajes Bulletin zit te springen om cartoons, tekeningen en andere creatieve uitingen van gedetineerden. We willen die op veel manieren gebruiken o.a. door ze af te drukken. Stuur je crea-uitingen op naar Bonjo, Molukkenstraat 200, 1098 TW Amsterdam.
DOOR
Zeeuwse deur naar ander leven dan dat in de bajes
p 12/13
Bonjo Bajes Songbook
p 14
Wil je bezoek? Bel Bonjo
Bij voorwaardelijk méér zitten! Getrouw aan wat eens was. Sinds een juli 2008 geldt een nieuwe VI-regeling, zo meldden veel advocaten na lezing. Artikel 15, lid 3 SR bepaalt echter dat VI achterwege blijft, indien de rechter heeft bepaald “dat een gedeelte van de vrijheidsstraf niet ten uitvoer zal worden gelegd”. Dan wordt dus drie jaar bruto, drie jaar netto. Heb je vier jaar bruto en ben je een zoet jongetje of meisje geweest dan krijg je VI en dus aftrek van 16 maanden en resteren dus 32 maanden. Protesteer dus voortaan heftig als de rechter je als aanmoediging een stuk voorwaardelijk
p 4 t/m 8
Nico Epskamp
Rectificatie:
Je houdt het eigenlijk niet voor mogelijk, maar het is toch waar! Krijg je vier jaar celstraf opgelegd waarvan eentje voorwaardelijk, dan moet je vier maanden méér zitten dan bij vier jaar onvoorwaardelijk. Dat werd duidelijk nadat in een Helpdesk-stukje in het bulletin van februari de vraag “ Wanneer kan mijn vriend naar het half open? ” werd behandeld. Vriend had vier jaar gekregen, waarvan één voorwaardelijk. Laten wij toch denken dat voorwaardelijk werd inbegrepen bij het berekenen van VI (vervroegde invrijheidstelling)!
Op dit moment zitten ergens tussen zes- en zevenhonderd mannen en vrouwen opgesloten in Nederlandse gevangenissen in de ‘ maatregel Inrichting Stelselmatige Daders’ oftewel ISD. ISD werd in 2004 de opvolger van de maatregel Strafrechterlijke Opvang Verslaafden en bedoeld om veelplegers intensief aan te pakken. Veelplegers krijgen twee jaar gevangenisstraf inclusief geplande behandeling met nazorg. Met veelplegers wordt gedoeld op veelal verslaafde delinquenten die in hun dagelijkse portie voorzien door diefstallen uit winkels en woningen, door tasjesroof, auto-inbraken, kantineroof en dergelijke. Veroorzaken veel maatschappelijke onvrede, boosheids, gevoel van onveiligheid. Van de straat halen, dus en lang opsluiten. Hoe staat het er mee? Een overzicht van de ISD-maatregel, verhalen van veelplegers, resultaten, frustraties van behandelaars (bij eerste verlof niet meer terugkeren vanwege druggebruik), beschouwingen van advocaten vindt u op de speciale ISD-binnenpagina’s.
oplegt. Dat is een slechte sigaar uit eigen doos. (Hartelijk dank aan alle alerte advocaten die gereageerd hebben). NE Lees voor alle info het prachtige stukje van advocate Anique Slijters in dit Bulletin
Vrijwilligers komen bij je langs door heel Nederland om je verhaal te horen, voor een luisterend oor, een steuntje in de rug.
BEREIKBAARHEID ADVOCATEN Vindt u het ook zo vervelend als u uw advocaat niet kunt bereiken? Advocaten die geen tijd voor u hebben of die nooit terugbellen? Een secretaresse die zegt dat uw advocaat in bespreking zit, kost u wel beltegoed. Wij vinden dat dat anders moet. Wij begrijpen dat u niet naar de telefoon kunt grijpen als het u uitkomt. Ons kantoorbeleid is daarom dat wij een bespreking onderbreken als er een gedetineerde cliënt belt. Het kan echter voorkomen dat een advocaat niet binnen kantoor is, omdat hij bijvoorbeeld bij een zitting aan-
wezig is. In dat geval probeert onze telefoniste hem toch mobiel te bereiken. In het uiterste geval noteert zij uw naam en bellen wij u terug in de inrichting. En omdat wij niet willen dat u uw karige arbeidsloon verdoet aan contact met uw advocaat, hebben wij een gratis nummer waarop u ons kunt bereiken. We begrijpen ook dat u niet wilt wachten tot u weer een nieuwe telefoonkaart heeft. Daarom kunt u ons gratis bellen op 0800-933 64 64 (0800-WEENING).
Wij streven er niet alleen naar om de beste advocaat te zijn binnen de rechtzaal, wij bieden ook graag service erbuiten
2
Bonjobajesbulletin april 2011
Uitspraak van de maand:‘Geen geld’ is geen reden voor afwijzing studiegeld
Uitspraak gedaan op 24 december 2010 met kenmerk KC2011/013. De klacht is gericht tegen de beslissing van de directeur om
klagers aanvraag voor vergoeding van zijn studiekosten af te wijzen. Klager voldoet aan alle eisen voor het aanvragen van de schriftelijke
opleiding. Op eigen initiatief is klager financiële steun toegekend. Klager verklaart dat hem is toegezegd dat hij de studie kon aanvragen. Hij heeft een studieovereenkomst getekend. De directie heeft de aanvraag afgewezen wegens onvoldoende financiële middelen. De beklagrechter stelt vast dat klager voldoet aan alle vereisten die gesteld worden door de Circulaire betreffende schriftelijke studies van gedetineerden. Onvoldoende financiële middelen kunnen nimmer een gegronde reden zijn om een verzoek als dat van klager af te wijzen. De directeur dient naar een andere oplossing te zoeken. De beklagrechter verklaart
de klacht gegrond en bepaalt dat klager in aanmerking komt voor de verzochte tegemoetkoming voor zijn studiekosten. Standpunt klager Klager is het niet eens met de beslissing van de directeur om zijn aanvraag voor financiële tegemoetkoming ten behoeve van de HBO opleiding Technische Informatica bij de LOI af te wijzen. Klager geeft aan dat hij voldoet aan alle eisen voor het aanvragen van deze schriftelijke studie. Daarnaast heeft klager op eigen initiatief financiële steun toegekend gekregen van de [...]Vereniging [...]. Klager heeft inmiddels een toezegging ontvangen
Het onrecht van de nieuwe VI-regeling
voorwaardelijk deel bij een straf. Het lijkt alsof je beter af bent met een voorwaardelijk deel, maar dat is dus vaak maar schijn. Soms ben je beter af met een volledig onvoorwaardelijke gevangenisstraf. Dat geldt overigens niet voor straffen tot 12 maanden, want die moeten altijd volledig worden uitgezeten. Bij straffen tot 12 maanden wordt geen VI verleend. Als je dan een deel voorwaardelijk krijgt, ben je wel beter af dan met een geheel onvoorwaardelijke straf.
door Anique Slijters
Sinds 1 juli 2008 is een nieuwe Voorwaardelijke Invrijheidstellingregeling (VI) in werking getreden. Waar VI voorheen stond voor vervroegde invrijheidstelling staat de letter ‘V’ nu voor voorwaardelijk. Een kleine wijziging van een woord, maar met grote betekenis voor mensen die een gevangenisstraf moeten uitzitten. Waar voorheen voor straffen van meer dan zes maanden automatisch korting werd verleend, gelden nu voorwaarden voor de invrijheidstelling. Naast algemene voorwaarden (zoals niet opnieuw een strafbaar feit plegen) kunnen door het Openbaar Ministerie bijzondere voorwaarden worden opgelegd. Als die voorwaarden worden overtreden, kan de VI worden herroepen. De betrokkene kan direct opnieuw worden aangehouden en de verleende ‘korting’ kan worden
teruggedraaid. Dat terugdraaien kan overigens alleen door de rechter worden gedaan; niet door de officier van justitie. Waarom is de nieuwe regeling onrecht? Vooral omdat de wetgever heeft gevonden dat een voorwaardelijke straf niet samengaat met voorwaardelijke invrijheidstelling. Bij een deels voorwaardelijke straf wordt daarom geen VI verleend over het (onvoorwaardelijke) deel dat moet worden uitgezeten. Eigenlijk is de ‘korting’ van de VI al een soort voorwaardelijke straf; een deel van de straf wordt niet ten uitvoer gelegd onder bepaalde voorwaarden. VI bij een voorwaardelijk straf wordt dan gezien als dubbele korting. Maar dat is de theorie. Wat is de praktijk? Als een deels voorwaardelijke straf wordt opgelegd, is bruto netto. 36
dat hij kan rekenen op financiële steun ter hoogte van € 1000,-. Desgevraagd geeft klager aan dat de door hem gewenste opleiding een schriftelijk opleiding is. Klager hoeft voor het volgen van de opleiding de inrichting niet te verlaten. In het laatste jaar zal klager een stage moeten volgen, maar tegen die tijd zal klager in een half open inrichting verblijven. Dit hoeft derhalve geen problemen op te leveren. Klager geeft aan dat hij zeer gemotiveerd is en dat hij over de juiste vooropleiding(en) beschikt om aan de HBO opleiding te beginnen.
maanden gevangenisstraf waarvan 6 maanden voorwaardelijk, betekent netto 30 maanden zitten in plaats van (een derde van 30 maanden:) 20 maanden. Een voorbeeld: een verdachte krijgt - vanwege een gering aandeel bij een strafbaar feit en een blanco strafblad - 30 maanden waarvan 6 maanden voorwaardelijk. De hoofdverdachte krijgt 4 jaar onvoorwaardelijk. Voorheen betekende dat, dat de ‘kleine vis’ (twee derde van 24 maanden) 16 maanden moest zitten
en de grote vis (twee derde van 48 maanden) 32 maanden; het dubbele dus. In de nieuwe situatie zit de grote vis nog steeds 32 maanden, maar nu zit de kleine 24 maanden. Dat is een veel kleiner verschil. Het kan nog erger: de kleine krijgt 48 waarvan 8 maanden voorwaardelijk. De grote vis krijgt 5 jaar onvoorwaardelijk. Het resultaat? Allebei 40 maanden zitten! Laat je dus niet zonder meer blij maken met de dode mus van een
Ervaring leert dat rechters niet altijd weten dat er bij een voorwaardelijk deel geen VI wordt verleend. De kans bestaat dat ze daardoor effectief een langere straf opleggen dan eigenlijk de bedoeling was. Het is daarom belangrijk om de rechter op zitting even voor te rekenen wat de eis van het OM in de praktijk precies betekent. Misschien is dat overbodig en vertel je de rechter iets wat hij al weet. Maar beter een keer teveel op gewezen dan te weinig!
Anique Slijters, advocaat
Medewerker Maatschappelijke Dienstverlening
De hoofdtaak van de Medewerker Maatschappelijke Dienstverlening is om de gedetineerde bij binnenkomst te screenen op de vijf basisgebieden: identiteitspapieren, inkomen, huisvesting, schulden en zorg. Daarnaast moet hij de status van de gedetineerde op deze onderdelen bij het ontslag op tijd en zorgvuldig aan de gemeente
overdragen (en eventueel met de gemeente bespreken). Daarbij wordt ook aandacht besteed aan het vervolgtraject en aan een eventuele doorverwijzing naar andere ketenpartners, zoals de reclassering. Sinds januari 2006 zijn er 183 Medewerkers Maatschappelijke Dienstverlening werkzaam binnen de penitentiaire inrichtingen.
3
Bonjobajesbulletin april 2011
Wakes voor Pasen bij detentiecentra Wakes bij Detentiecentrum Schiphol Oost voor Pasen, tot en met 24 apr 14.00 u
Wake bij het detentiecentrum Rotterdam, Op elke 1e zondag van de maand is er van 19-20 uur een wake voor het hek van Detentiecentrum Rotterdam aan de Portelabaan 7 (RET-bus 33). Informatie via Connie vd Broek: 06-25383472 of 010 - 4116085
Wake Detentiecentrum Zeist, Er is momenteel veel gaande rond
asielzoekers. Bijna elke dag lezen we berichten in de krant over rechtszaken, petities en debatten. Ieder bericht gaat over mensen. Daarom waken wij. Breng bloemen mee! Die blijven in de hekken gestoken tot wij hen een maand later vervangen door verse... Breng licht. De mensen binnen weten dat wij er zijn en voelen zich erdoor bemoe-
Cruijffiaans voor advocaten Er lag een hele plas bloed. Het deed de technische rechercheurs, die het café in bezit hadden genomen, ogenschijnlijk niets. De vloer lag bezaaid met de resten van een zware vechtpartij en van de ambulante hulpverlening daarna. Omgevallen tafels en barkrukken, een steek- en een vuurwapen, een paar smerige handdoeken, medisch verpakkingsmateriaal en her en der wat rode schoenafdrukken. Alles werd nauwkeurig gefotografeerd. Sommige zaken werden daarna verpakt, gelabeld en meegenomen. Zoals verwacht leverde het onderzoek op de ‘plaats delict’ maar een beperkt inzicht op van wat er was gebeurd. Van het lichamelijke resultaat was meer bekend. De eigenaar van het café en een bezoeker waren allebei in een been gestoken. Door adequaat ingrijpen van de medici waren de slagaderlijke verwondingen niet fataal geweest. De verdachte kwam
digd. Plaats: Detentiecentrum Kamp van Zeist, Richelleweg 13, Soesterberg Per auto: Afslag Soesterberg, richting Militair Luchtvaartmuseum OV: bus 56, halte Kampweg Soesterberg, 10 min. lopen via Kampweg Raden van kerken Zeist en Soest/ Soesterberg. Informatie: 06 29025008 / 06-38795678
er met een lichte hersenschudding en wat schrammen en bulten vanaf. Hij werd vervolgd voor poging tot zware mishandeling. De rechtbank filterde uit de diverse getuigen-verklaringen een scenario van wat zich waarschijnlijk had afgespeeld. Er was een vrouw in het spel geweest. De ex-vriendin van de verdachte werkte in het café en was het middelpunt van een in enkele weken tijd snel oplopend conflict. In de dagen voorafgaand aan de gewelddadige climax was er herhaaldelijk telefonisch contact geweest tussen alle betrokkenen. De communicatie was bepaald niet fijngevoelig geweest. De verwijten, beledigingen, provocaties en bedreigingen over en weer hadden de opgefokte verdachte ertoe gebracht om zijn opponenten op te zoeken, onzichtbaar gewapend met een fors mes. Er was geschreeuwd, gescholden, geduwd en getrokken tussen de verdachte, de barman en de cafébezoeker. De verdachte was uiteindelijk gevallen. Hij was geschopt door de twee anderen en was geslagen met een barkruk en met de kolf
In de lijdenstijd voor Pasen staan wij stil bij wat er in deze gevangenis met mensen gebeurt. Wij geven een teken van solidariteit aan de grensgevangenen. Tevens maken wij duidelijk dat wij grote vragen hebben bij het opsluiten van mensen die niets misdaan hebben. Dit doen we door middel van wakes bij het Cellencomplex Schiphol Oost. DEZE WAKES worden telkens vanuit de traditie en het gedachtegoed van een andere geloofsgemeenschap gehouden: 3 april: Oecumenische wake: Kerken uit Hoofddorp 10 april: Luthers - Doperse wake 17 april: Palm Pasen Oecumenische wake: Kerken uit Amsterdam Oost 22 april: Goede vrijdag Franciscaanse Vredeswacht 24 april: Pasen Oecumenisch Vuur Locatie: Cellencomplex Schiphol Oost (Ten Pol 64, 1438 AJ Oude Meer). Omdat dit Cellencomplex per openbaar vervoer moeilijk bereikbaar is, rijden we met auto’s naar het cellencomplex. Vertrek om 13.30 uur vanaf NS Station Amsterdam
van een vuurwapen. Daarop had hij zijn mes getrokken en had de twee in de benen gestoken. De verdediging had zich op ‘noodweer’ beroepen. Noodweer, de verdediging tegen een “ogenblikkelijke en wederrechtelijke aanranding”, is een schulduitsluitingsgrond. Men is niet schuldig en dus niet strafbaar als men een delict pleegt dat een passende verdedigingshandeling inhoudt. Een ‘passende’ ‘verdediging: de reactie moet niet alleen in verhouding staan tot de directe dreiging, maar er mag op dat moment ook geen alternatief zijn voor het delict (bijvoorbeeld weglopen). Het O.M. bestreed het verweer. De verdachte had de gevaarlijke situatie zelf mede veroorzaakt door telefonische bedreigingen te uiten, door zelf naar het café toe te gaan en door welbewust een mes mee te nemen. Wie zelf een gevaarlijke situatie creëert en zich daarin begeeft, kan zich niet op een verdedigingsbelang beroepen, vond de Officier van Justitie. De rechtbank onderschreef noodweer . Het feitelijke overwicht van de uiteindelijke slachtoffers, het
Zuid (naast restaurant Wagamama, Zuidplein 12). Info: www.schipholwakes.nl of bel 06 - 3029 5461 en 06 - 5162 6529
VWN: Verlengde Grensdetentie, noodzakelijk en effectief? Asielzoekers die via Schiphol naar Nederland komen en geen geldig paspoort of visum hebben, worden gevangen gezet in een gesloten opvangcentrum. Deze Gesloten Opvang Centrum procedure (GOCprocedure)* wordt gebruikt als de IND denkt meer dan de acht dagen van de algemene asielprocedure, maar korter dan zes weken nodig te hebben. In 2008 en 2009 kwamen jaarlijks gemiddeld 85 mensen in deze procedure terecht. De zes weken termijn werd nogal eens overschreden. De personen die dit overkwam zaten in totaal 184 dagen (2008) en 120 dagen (2009) vast. ‘Onschuldige mensen die Nederland om bescherming vragen, komen onacceptabel lang terecht in de cel’, vat Dorine Manson, directeur VluchtelingenWerk Nederland de problematiek samen
Door Ron Booij
door hen uitgeoefende geweld (met barkruk en vuurwapen) en het moment waarop de verdachte het mes had gepakt (hij lag gewond op de grond), maakte het steken een proportionele verdedigingshandeling. Dat de verdachte in de dagen, uren en minuten daaraan voorafgaand een escalerende bijdrage had geleverd, deed aan de noodzaak tot reactie op het cruciale moment niet af. Wie goed verdedigt, kan nooit verliezen.
Strafadvocaat mr Regter is nieuw gevestigd in Heerlen. Mr Regter is gespecialiseerd in het strafrecht en strafprocesrecht. Mr Regter is lid van de Nederlandse Vereniging van Strafrechtadvocaten en heeft zo’n 15 jaar ervaring als advocaat. Mr Regter verdedigt uw rechten en belangen in heel Nederland in strafprocedures en in beklagzaken! Een goede verdediging moet meteen vanaf het eerste begin gevoerd worden. Neem daarom zo vroeg mogelijk een specialist in de arm. Dossier- en wetskennis zijn van doorslaggevend belang. In elke zaak, groot of klein. U wordt door mij steeds op de hoogte gehouden van de ontwikkelingen in het dossier. U weet waar u aan toe bent en u kunt beslissingen nemen. Hebt u twijfels over uw huidige advocaat of zijn aanpak? Neem contact op met mij. Goede raad hoeft niet duur te zijn, ik werk op basis van toevoeging. Als gedetineerde komt u bijna altijd voor toevoeging in aanmerking. Neem vrijblijvend contact op met mr Regter op 045-560 22 08 of op 06-30622592 om uw probleem voor te leggen. Mailen kunt u mij op mr.regter.strafadvocaat@gmail.com. Meer informatie vindt u op www.advocaatregter.nl.
Strafadvocaat
mr Regter
4
Bonjobajesbulletin april 2011
Veiligheidsredenen voorop bij uitschakelen draaideurcrimineel ISD’er komt slechter terug De maatregel voor strafrechtelijke opvang van verslaafden (SOV) ging in 2004 op in de nieuwe ISD. Veel stelselmatige daders zijn dan ook drugsgebruikers. De ISD lijkt nauwelijks een echte verruiming te betekenen van de SOV. De doelen van de ISD zijn beveiliging van de maatschappij en beëindiging van de recidive van de verdachte, maar het eerste punt krijgt de hoogste prioriteit. Kale detentie zonder behandeling is het uitgangspunt. Het devies van het huidige beleid is: bij twijfel veroordelen. Ook wel risicojustitie genaamd.
Uitschakelen is doel Bij risicojustitie is er geen ruimte meer iets goeds te realiseren door bijvoorbeeld hulpverlening en resocialisatie. Beheersing van het kwaad staat voorop. De daders moeten worden uitgeschakeld. Het strafrecht wordt zo instrument om delicten te voorkomen. Zo ook de ISD. De dader en zijn criminele achtergrond staan centraal, niet zijn sociale omstandigheden en niet het delict. Niet de ernst van de daad bepaalt nog de straf, maar het criminele verleden van de dader.
Groep Risicotaxaties van groepen bepalen het optreden van politie en justitie. Het individu is ontwikkeld naar categorie, naar groep. De dader wordt niet alleen veroordeeld omdat hij tot een bepaalde categorie behoort, maar hij krijgt de overlast van de hele groep mede in de schoenen geschoven. De categorie is bovendien heel verscheiden: verschillende
De maatregel tot plaatsing in een inrichting voor stelselmatige daders (ISD) is ingevoerd vanwege de vele door draaideurcriminelen gepleegde delicten, de grote overlast en maatschappelijke schade en de daardoor toenemende onveiligheidsgevoelens. Om de vicieuze cirkel van opsluiten-vrijlaten-veroordelen-opsluiten te doorbreken, maakt de ISD sinds 2004 opsluiting tot maximaal twee jaar mogelijk. Veel langer dan in verhouding staat tot de ernst van de delicten zelf. Op dit moment zitten meer dan zevenhonderd mensen vast met een ISD-maatregel.
Winkeldiefstallen om de acute gebruikersnood te lenigen. Soms moet een aanstaande ISD’er wel vijf maal per dag toeslaan om de hoeveelheid te kunnen bekostigen.
gradaties van verslaving, psychische problemen (ruim de helft), persoonlijkheidsstoornissen, of een verstandelijke handicap (15%). Gezien de problemen (verslaving, psychisch, maatschappelijk) van de veelplegers is het bestrijden van recidive met tweejarige ISD-celstraf niet realistisch. Voor een preventieve werking zijn hulpverlening en behandeling een absoluut vereiste.
Overheid zit klem Veiligheidsredenen, niet de ernst
van de delicten, zijn de grondslag voor de ISD-vrijheidsbeneming. De overheid zit klem tussen enerzijds de toenemende roep om veiligheid, anderzijds de mogelijkheid om honderd procent veiligheid te bieden. Het aanpakken van de problemen die veelplegers veroorzaken, is gerechtvaardigd. De manier waarop dit gebeurt, is ondoordacht. Het strafrecht moet het laatste redmiddel zijn; de strafmaat in verhouding tot het delict. Er moet worden gewerkt aan de factoren die tot de
misdaden hebben geleid, met behandeling, training en opleiding.
Gebrekkige regeling ISD De huidige ISD-regeling bereikt haar doel niet, eerder het tegendeel: veroordeelden komen slechter terug in de samenleving, waardoor het aantal recidivisten toeneemt en de overlast stijgt. Rechters hebben de ISD anders toegepast dan de wetgever bedoelde, namelijk door toch resocialisatie als uitgangspunt te kiezen voor psychisch gestoorden
en drugsverslaafden. Daardoor nam in 2007 83% van de ISD-ers deel aan een re-integratieprogramma. Doordat de ISD-maatregel te haastig is ingevoerd, was het personeel onvoldoende voorbereid. Ook was de SOVmaatregel nog niet geëvalueerd, waardoor bij de ISD veel dezelfde problemen ontstonden. Bovendien blijken de veelplegers meer zorg nodig te hebben dan wordt geboden. Ook ontbreekt een juiste rapportage aan de rechter, zodat ook hiervoor ongeschikte daders de ISD-maatregel krijgen opgelegd. De doorstroming naar de juiste zorgvoorzieningen verloopt slecht. De dagprogramma’s zijn onvoldoende. Bij de nazorg moet ISD-ers voldoende mogelijkheden van werk en woonruimte worden geboden. Wanneer dit niet gebeurt, is de kans groot dat zij oude vrienden weer zullen opzoeken en terugvallen in criminaliteit. Zoek de oplossingen voor het recidiveprobleem breder dan alleen binnen de ISD. Grijp in een eerder stadium in, met een voorwaardelijke veroordeling. Of speel meer in op het feit dat veelplegers vaak op jonge leeftijd hun eerste delict plegen en voor hun 18e jaar veel drugs gebruiken. En zorg voor een betere informatievoorziening aan de rechter. Kijk tenslotte naar het maatschappelijke drugsprobleem, oorzaak van veel recidivisme.
( Dit artikel is een bewerking van een artikel van Marene van Zwet in Misdaad en Straf no 6 2010.)
Vrijheid van advocaatkeuze is een belangrijk recht. U bent niet verplicht zich bij te laten staan door de advocaat die u op het politiebureau bezocht heeft. Deze ‘piketadvocaat’ hoeft helaas geen deskundige te zijn op het gebied van strafrecht. Sommige advocaten doen maar een paar strafzaken per jaar. Natuurlijk volstrekt onvoldoende om deskundig te worden en te blijven op strafrechtelijk gebied. Zo kan het gebeuren dat de advocaat die u bijstaat in uw strafzaak zich voornamelijk bezighoudt met familierecht. Wij vinden dit een onwenselijke situatie. Regelmatig nemen wij zaken over van andere advocaten. Vaak zijn wij daarbij geconfronteerd met dossiers waarin men steken had laten vallen. Ons kantoor behandelt uitsluitend strafzaken. Uw dossier wordt bij ons niet door één advocaat, maar door een team van specialisten zorgvuldig onder de loep genomen. Wij verdiepen ons voortdurend in de laatste ontwikkelingen op strafrecht gebied. Wij beseffen dat onze gedetineerde cliënten regelmatig bezocht willen worden om de voortgang van hun zaak te bespreken. Wij voldoen aan die behoefte! Ons kantoor is betrokken bij grote strafzaken, maar of u nu verdacht wordt van fietsendiefstal of van moord; wij zien in elke zaak het belang van een goede verdediging.
Zit u helemaal vast, of komt u er even niet meer uit?
Wij treden op in het hele land en doen dat ook op basis van toevoeging (pro deo). Goede rechtsbijstand hoeft dus niet duur te zijn! Neem vrijblijvend contact met ons op: Weening strafrechtadvocaten, telefoon 043 - 3 500 262. Wilhelminasingel 97, Maastricht, Postbus 3084, 6202 NB Maastricht
w w w. s t r a f re c h t a d v o c a t e n . n l
5
Bonjobajesbulletin april 2011
Minder diefstal door langdurig opsluiten van actieve veelplegers Door het voor langere tijd opsluiten van enkele honderden zeer actieve veelplegers is het aantal auto- en woninginbraken in de grote steden in de periode 20012007 met 30 procent gedaald. De baten van deze daling in de criminaliteit zijn tenminste twee keer zo hoog als de extra kosten die gemoeid zijn met het langer opsluiten en tegelijkertijd behandelen van veelplegers. Dat blijkt uit een onderzoek van Ben Vollaard van de Universiteit van Tilburg in opdracht van het Programma Politie en Wetenschap. Rechters hebben sinds 2001 de mogelijkheid om daders die voortdurend de fout in gaan voor twee jaar vast te zetten. Inclusief voorarrest gaat het vaak om een verblijf in de gevangenis van drie jaar. Zonder deze mogelijkheid zitten de meeste veelplegers elke keer dat ze worden gepakt voor korte tijd vast – tot wel een paar keer per jaar. Voor deze ‘draaideurcriminelen’ is de maatregel tot langdurige plaatsing in een Inrichting voor Stelselmatige Daders (ISD) bedacht – een maatregel waar de in 2001 geïntroduceerde Strafrechtelijke Opvang Verslaafden (SOV) aan vooraf ging. Voor het eerst is nu het effect van deze veelplegeraanpak op de
Met buitenlander in ISD wordt niets gedaan, gewoon kleine vergrijpen twee jaar uitzitten Beste lezers van Bonjo,
maatschappelijke veiligheid bepaald. Daarvoor zijn twaalf stedelijke gebieden verspreid over heel Nederland met elkaar vergeleken. Hoewel maar een kleine groep veelplegers de maatregel kreeg opgelegd, blijkt de aanpak toch een groot effect te hebben op de criminaliteit in deze steden. De aanpak blijkt succesvol in het selecteren en vervolgens opsluiten van de meest actieve veelplegers. Dankzij de aanpak zijn duidelijk minder veelplegers actief. Het aantal bij de politie bekende zeer actieve veelplegers van 25 jaar en ouder lag eind 2007 naar schatting een kwart lager dan het zou zijn geweest zonder het opsluitingeffect van deze veelplegeraanpak. Bij het selecteren van veelplegers blijken de meest notoire daders het eerst te zijn aangepakt. Daardoor neemt de extra bijdrage aan de daling van de lokale criminaliteit af bij het opsluiten van steeds meer veelplegers. De baten van criminaliteit die daarmee is voorkomen, blijven echter de kosten van langer opsluiten en be-
handelen van veelplegers overtreffen. Uit eerder onderzoek blijkt dat de verbetering van de maatschappelijke veiligheid door de veelplegeraanpak samen kan gaan met een beter leven voor de betrokken veelplegers. De langere tijd in de gevangenis biedt de mogelijkheid voor langdurige, intensievere behandeling, waaronder aanpak van drugsverslaving. Veelplegers blijken daar baat bij te hebben – al is de behandeling voor verbetering vatbaar(….)
(Hetonderzoeksrapportisuitgegevenin dereeksPolitiewetenschapvanhetOnderzoeksprogrammaPolitieenWetenschap, eenzelfstandigonderdeelvanhetkenniscentrum van de Politieacademie. Politie en Wetenschap is in mei 1999 ingesteld om het wetenschappelijk onderzoek en dekennisontwikkelingophetgebiedvan politie en veiligheid te stimuleren. De uitvoeringvanditprogrammageschiedt onder leiding van de directeur van het programmabureau, G.C.K. Vlek.)
Mijn naam is Oliver S., en ik zit in de ISD-maatregel. Ik kom uit Duitsland, heb geen Nederlandse papieren, maar woon nu ruim tien jaar in Nederland. Hier is mijn leven niet goed verlopen, zodat ik een straf verdiend heb. Maar voor wat ik heb gedaan, staat maximaal drie tot zes maanden gevangenis op. Maar de regering in Den Haag heeft de wet veranderd in september 2009, waarna ook buitenlanders ISD krijgen. Ik heb mijn ISD in oktober 2009 gekregen in Amsterdam, voor de duur van twee jaar. De bedoeling van de rechtbank was, dat ik een Woon-werk-traject volgen moet om na deze twee jaar ik een goed leven voeren kan. Maar als ik naar de PI Tafelbergweg (ISD) kom, zeiden ze tegen mij dat ze mij niet helpen en dat ik gewoon twee jaar uitzitten moet, zonder iets. Dat ik geen traject heb, geen woning krijg na de twee jaar, dat ik niet buiten werken mag en dat ik ook geen verlof krijg. En dat is niet het doel van de ISD maatregel, want de wet zegt, dat de ISD’er in de maatregel geholpen moet worden. Hier weten ze niets met mij te doen. Dat zegt directeur
Jan Vonk en ook trajectmanager Hans Oud. Ze zeggen dat ik uitzetting moet aanvragen, wat ik ook gedaan heb. Na acht maanden heb ik dan de uitzetting aangevraagd. Het was juli 2010. Heb deze toch verloren. De rechter zegt: ze moeten iets doen met mij. Ik zit nu totaal dertien maanden in mijn maatregel en er gebeurt niets. Heb hoger beroep gedaan tegen deze uitspraak. Maar tot het zo ver is, gaan vier tot acht maanden voorbij. Heb nu ook een aanklacht bij het Hof van de Rechten van de Mens in Straatsburg geschreven. Heb nu ook een nieuwe advocaat genomen. Deze is gespecialiseerd op ISD en TBS; hij heet Pijnenburg advocaten te Amsterdam. Deze advocaat is echt goed. Hij gaat nu ook een kort geding tegen justitie doen, omdat het niet zo kan wat er is gebeurd. Als men niets met mij kan doen, mij niet wil uitzetten, waarom laat men mij niet vrij? Voor het gepleegde feit staat drie tot zes maanden. Toch laat men mij niet vrij. WAAROM…….Ik kan niet meer.
Beste groeten van Oliver S. , ISD-Amsterdam
6
Bonjobajesbulletin april 2011
DE ISD-MAATREGEL: Hoe gaat u ermee om? Door Reinier Feiner, advocaat Als u dit leest, verblijft u in de bajes of in een speciaal aangewezen inrichting voor stelselmatige daders. Als u de Inrichting Stelselmatige Daders-maatregel (ISD) opgelegd heeft gekregen dan zit u nu: • in afwachting van de uitkomst van het hoger beroep in voorlopige hechtenis; • (na het onherroepelijk worden van de uitspraak en nadat u eventuele vrijheidsstraffen eerst heeft uitgezeten) in afwachting van een behandelplek in detentie; • of, indien u nergens aan mee wil werken, bent u een kale detentie van twee jaren aan het uitzitten; • of, als u daartoe gemotiveerd bent èn mazzel heeft, wordt u volgens een op maat geleverd programma (vastgesteld namens de directeur) de juiste hulp geboden. gel willen vorderen, dan krijgt u een uitnodiging voor de meervoudige kamer, ook al gaat het om het stelen van een pakje kauwgom. Op deze zitting zal de rechter niet alleen bekijken of aan de formele criteria is voldaan, maar ook bezien of de oplegging van een ISD-maatregel passend is en geboden. Het uitgangspunt is dat de ISD-maatregel een laatste redmiddel is als alle andere mogelijkheden zijn uitgeput. De rechter mag de maatregel namelijk slechts opleggen indien hij een daartoe strekkend advies over de wenselijkheid van de maatregel heeft ontvangen. Deze eis geldt niet onverkort als de verdachte niet wenst mee te werken aan een adviesrapport. Niet meewerken aan een advies kan averechts werken en is vaak een slecht advies. U heeft dan geen mogelijkheid de uitkomsten van het advies te beïnvloeden.
In de artikelen 38m tot en met 38u WvSr is het wettelijk kader van de ISD-maatregel vastgelegd. De rechter kan niet ambtshalve, maar uitsluitend op grond van een vordering van het openbaar ministerie besluiten een ISDmaatregel op te leggen. De Officier van Justitie is in de overweging of die een vordering zal indienen, gebonden aan de richtlijn voor strafvordering bij meerderjarige veelplegers (14 juli 2009). In artikel 38m WvSr is te lezen dat altijd moet zijn voldaan aan de vereisten dat iemand verdacht wordt van een misdrijf waarvoor voorlopige hechtenis is toegelaten en ten tweede dat in de vijf jaren voorafgaand aan het door hem begane feit, ten minste driemaal wegens een misdrijf, een vrijheidsbenemende straf of maatregel, een vrijheidsbeperkende maatregel of een taakstraf, is opgelegd. En ten derde, dat het feit is begaan na de tenuitvoerlegging van deze straffen of maatregelen. Ten vierde moet er ernstig rekening mee worden gehouden dat de verdachte wederom een misdrijf zal begaan. Voorts moet de veiligheid van personen of goederen het opleggen van de maatregel vereisen.
De rechter kan de ISD-maatregel voor ten hoogste twee jaren opleggen en bij zijn beslissing bepalen dat hij tussentijds, bijvoorbeeld na een half jaar of een jaar, wenst te beoordelen of de voortzetting van de tenuitvoerlegging van de maatregel nog noodzakelijk is. De verdachte kan zes maanden nadat met de tenuitvoerlegging is begonnen, ook zelfstandig verzoeken om een tussentijdse beoordeling.
Voor 2009 maakte de richtlijn nog een onderscheid bij de beoordeling of een ISD-maatregel moest worden gevorderd tussen veelplegers die nog meer dan vier maanden gevangenisstraf hebben openstaan en veelplegers die minder dan vier maanden hadden openstaan. Helaas is die eis in de huidige richtlijn komen te vervallen. Ook kan de ISD-maatregel nu ook aan illegaal in Nederland verblijvende ‘stelselmatige daders’ worden opgelegd. Volgens de richtlijn wordt er slechts een ISD-maatregel gevorderd als er aantoonbaar capaciteit is voor de tenuitvoerlegging (landelijk zouden 1000 plaatsen beschikbaar zijn). Daarnaast kan de ISD-maatregel niet worden opgelegd als iemand volledig ontoerekeningsvatbaar is in de zin van artikel 39 Wetboek van Strafrecht. Mocht de officier van justitie een ISD-maatre-
Belangrijk is nog de bepaling dat de termijn van de maatregel niet loopt gedurende de tijd dat de verdachte uit andere hoofde zijn vrijheid is ontnomen en gedurende de tijd dat hij ongeoorloofd afwezig is. De ISD-maatregel kan ten slotte ook voorwaardelijk worden opgelegd, met een proeftijd van ten hoogste drie jaren. Hierbij kunnen dan ook weer voorwaarden worden gesteld, waaronder een intramuraal verblijf in een behandelinrichting, waaraan de veroordeelde zich moet houden, omdat anders alsnog de ISD-maatregel wordt gevorderd.
De advocaat van een verdachte die geen ISD-maatregel wil krijgen beziet of: • er wettig en overtuigend bewijs is van hetgeen ten laste is gelegd; • aan alle formele criteria is voldaan voor toepassing van de ISD-maatregel; • er een gedegen advies ligt met een conclusie waaruit blijkt dat bijvoorbeeld een voorwaardelijke straf met bijzondere voorwaarden of andere minder vergaande straffen en bijzondere voorwaarden waarmee hulp kan worden geboden geen soelaas meer bieden; • de officier heeft aangetoond, dat een plaats beschikbaar is; • de ISD-maatregel wel geboden en passend is? Vb. de verdachte heeft psychiatrische problematiek en heel vaak pakjes kauwgom gestolen. 24 x een pakje kauwgom stelen, waarvoor de dader al 23 x is bestraft, staat niet in verhouding tot het opleggen van twee jaren ISD. Ook als iemand op zich aan de formele criteria
op de recidive-grond. Op www.rechtspraak.nl is een uitspraak te vinden waarin een advocaat in cassatie klaagde dat er hierdoor eigenlijk geen sprake meer is van een reële mogelijkheid om de zaak in hoger beroep nog eens voor te leggen vanwege de risico’s. In die zaak had de verdachte 1 jaar en zeven maanden in voorlopige hechtenis doorgebracht, waarna alsnog de ISD-maatregel voor twee jaren werd opgelegd. Hoe de cliënt invloed kan uitoefenen op het programma dat hij kan volgen. Belangrijk is dat ingevolge de Penitentiaire Beginselenwet bezwaar en beroep mogelijk is indien er te lang wordt gewacht met het vaststellen van een zorgplan (deze moet in principe binnen een maand worden opgesteld) waarin een inhoudelijk programma wordt vastgelegd. Een gegronde klacht levert een kleine schadevergoeding op en alsnog een verbeterd programma. Ook als het vastgestelde zorgplan vervolgens om budgettaire redenen niet wordt uitgevoerd kan met succes worden geklaagd. Toch zijn klachten over het weinig voortvarend uitvoeren van de behandeling in beginsel niet klachtwaardig (zie: www.commisievantoezicht.nl) voldoet wegens vele vermogensdelicten, maar wordt berecht op verdenking van een eenvoudig geweldsdelict, dan kan de rechtbank van mening zijn dat de ISD-maatregel niet passend is, omdat de verdachte niet recidiveert ter zake van vermogensdelicten. Belangrijk is dat de advocaat de rechtbank weet te overtuigen met kracht van argumenten. De rechtbank overweegt dan ook of de ISD-maatregel wel in redelijkheid moet worden opgelegd. De rechters zijn hier redelijk vrij in en zijn niet verplicht de maatregel op te leggen als aan alle voorwaarden is voldaan.
De mogelijkheid en de wijze waarop (nadat minimaal zes maanden zijn verstreken) de cliënt om tussentijdse toetsing kan vragen bij de rechtbank. Helaas blijkt de rechtbank bij een goede ontwikkeling van de verdachte hierin argumenten te vinden om een verzoek tot beëindiging of verkorting af te wijzen (het werkt immers goed!). Aan de andere kant is het uitblijven van adequate behandeling aan veroordeelde buiten zijn schuld om een sterk argument om de rechtbank te overtuigen tot een alternatief, waarbij veroordeelde en samenleving baat hebben.
De advocaat van een veroordeelde beziet en adviseert zijn cliënt over:
Het is dus zaak in het hele traject de mogelijkheden op een juiste wijze te benutten. Mocht u vragen hebben over uw zaak dan kunt u schrijven naar:
Voor- en nadelen van een hoger beroep. Helaas is een hoger beroep vaak erg nadelig, omdat de hele procedure zo maar een jaar kan duren en de termijn van de ISD-maatregel pas gaat lopen als de uitspraak onherroepelijk is. Vaak zit de cliënt al die tijd in voorlopige hechtenis
mr.drs. Reinier Feiner advocaat bij het Advokatenkollektief Rotterdam
Gespecialiseerd in bescherming van burgers tegen de overheid. Of het nu om strafrecht gaat, problemen met de verhuurder, of problemen met uw uitkering: veertien vakkundige advocaten staan voor u klaar. Ieder met een eigen specialisme, allen hebben hart voor de zaak, uw zaak. Crooswijksesingel 34 3034 cj Rotterdam telefoon 010 465 09 66 www.advokatenkollektief.com info@advokatenkollektief.com
Advokatenkollektief Rotterdam
Het ministerie van Justitie heeft zijn naam veranderd in het ministerie van Veiligheid en Justitie. Deze naamsverandering sluit mooi aan bij de hoofddoelstelling van de zogenaamde ISD-maatregel. De maatregel strekt in de eerste plaats tot beveiliging van de maatschappij en de beëindiging van de recidive van de verdachte. Dat is echter minder mooi voor de veelpleger die is bestempeld tot stelselmatige dader (in Rotterdam ontvangt de advocaat het strafdossier met een stempel PGA erop). Als u dat stempel hebt en blijft recidiveren dan wordt u vroeger of later besproken in een overleg van justitiële ketenpartners onder voorzitterschap van de Officier van Justitie. De uitkomst van het overleg kan aanleiding zijn de procedure tot het vorderen van een ISDmaatregel in te zetten.
7
Bonjobajesbulletin april 2011
ISD-Jurisprudentie van de beklagcommissie 5 januari 2010 KC2010/001 Aan klager is een ISD-traject opgelegd en zijn klacht richt zich tegen de late totstandkoming van het zorgplan en de onzorgvuldige wijze waarop deze tot stand is gekomen. De directie stelt zich op het standpunt dat zij heeft voldaan aan de wettelijke termijn nu het zorgplan binnen 28 dagen is opgesteld. Het traject kan nog niet worden gestart in afwachting van de uitslagen van het RISc-onderzoek. De beklagrechter stelt vast dat het binnen 28 dagen opgestelde zorgplan geen inhoudelijk plan bevat. Het heeft echter vier maanden geduurd voordat er een inhoudelijk plan is opgesteld en er gestart kon worden met het traject. De beklagrechter is van oordeel dat de directie verantwoordelijk is voor dit tijdsverloop en verklaart de klacht dan ook gegrond. Toegekende compensatie ter hoogte van € 50,00.
Jurisprudentie beroepscommissie 9 april 2009 08/3069/GA Gedetineerde in ISD-inrichting heeft recht op volledig ISD-programma. Indien onvolledig programma, dan beklagwaardig. In casu erkent directeur onvolledig programma en voert hiervoor budgettaire redenen aan. Die mogen evenwel niet op gedeti-
neerden worden afgewenteld. Beklag alsnog ontvankelijk en gegrond. Tegemoetkoming 150 euro.
6 april 2009 08/3092/GA De directeur is verantwoordelijk voor de tenuitvoerlegging van de laatste fase van de ISD-maatregel. Gelet daarop was hij bevoegd de onderhavige ordemaatregel op te leggen. Nu evenwel onvoldoende blijkt van de gronden voor het opleggen van die maatregel, is het beklag tegen die beslissing gegrond. Tegemoetkoming € 140,=
27 januari 2009 08/2985/GA Indien betrokkene niet meer voldoet aan de aan het programma van de laatste fase buiten de inrichting verbonden voorwaarden, kan de selectiefunctionaris hem op de grondslag van een advies van de directeur terugplaatsen in (het basisregime van) de inrichting. Klager heeft zich -tegen de voorwaarden in- gedurende de nachtelijke uren op straat begeven. Dat uiteindelijk niet is komen vast te staan dat sprake is geweest van het plegen van een strafbaar feit kan daaraan niet afdoen.
23 oktober 2008 08/1143/GA Voor klachten over voortgang van ISD-traject bestaat een afzonderlijke
Remy: van nazorg is nooit wat gekomen Ik heb van 2005 tot 2007 in de ISD gezeten. Totaal 28 maanden. Ze wilden me van de straat hebben. Ik was geen draaideurcrimineel. Ik had wel eens wat bolletjes bij me, maar die slikte ik door als dat nodig was. Omdat ze me zo moeilijk konden pakken, ben ik via de officier van justitie toch opgepakt. Ik keek tegen de ISD op. Ik was er niet op uit om gedwongen af te kicken. Ik had er dan ook in het begin moeite mee. Later dacht ik: als ik er toch zit, kan ik er maar beter het beste van maken. Ik keek wat ze voor me konden doen. Dat kon het beste door mee te werken aan het programma.
Uiteraard wordt er volop in beklag gegaan door ISD’ ers. Hieronder een selectie van jurisprudentie van de beklagcommissie. Ter leringhe ende vermaeck, zogezegd maar weer.
procedure gebaseerd op art. 38m e.v. WvSr. Rechter toetst noodzaak voortzetting ISD. Geen sprake van beklagwaardige beslissing directeur. Klacht over wijze waarop gesprekken met trajectbegeleider worden gevoerd betreft feitelijk handelen en derhalve geen beklagwaardige beslissing directeur. Klager alsnog niet-ontvankelijk in beklag.
9 juli 2008 08/0913/GA ISD-traject. De selectiefunctionaris kan een gedetineerde - op grondslag van een advies van de directeur terugplaatsen in het basisregime. Deze beslissing wordt schriftelijk aan klager meegedeeld. I.c. was dat niet gebeurd en was klager evenmin gewezen op zijn rechtsmiddelen. Beklag op formele gronden gegrond. Materieel was de beslissing tot terugplaatsing terecht niet onredelijk of onbillijk.
6 juni 2007 07/0723/GA Plaatsing in ISD-inrichting Vught. Klager is tot ISD veroordeeld door rechtbank Maastricht. Veroordelingen tot ISD van deze rechtbank plegen in Vught ten uitvoer te worden gelegd. In casu niet gebleken van omstandigheden die tot andere beslissing zouden moeten leiden. Beroep ongegrond.
19 april 2007 07/0139/GA Nu voortzetting van de ISD-maatregel recentelijk door de rechter is getoetst, is er ruimte voor de toetsing van de beslissingen tot uitvoering van dit rechterlijk oordeel. Klagers trajectbegeleiding heeft stilgestaan omdat er te weinig trajectbegeleiders waren. Inrichting heeft onvoldoende inspanning betracht om zorg te dragen voor klagers extramurale fase. Beroep klager gegrond. Tegemoetkoming € 50,=.
10 april 2007 07/0243/GA Klacht over gebrek aan voortvarendheid van behandeling in een ISD-inrichting in beginsel niet beklagwaardig.
22 januari 2007 06/1887/GA Een klacht over de voortvarend-
Dat betekende dat ik de eerste 18 maanden aan de gespreksgroep deelnam. Ik draaide mee met het systeem, een beetje werken, wat sporten. Je bent in de ISD veel vrijer dan in de gewone gevangenis. De bewakers/begeleiders waren jonge jongetjes die meer geïnteresseerd waren in Nike-schoenen en diamanten oorbellen dan in het werken met de ISD’ers. Ik was dus niet van plan met drugs te stoppen en begon mijn draai te vinden, ook al doordat er binnen tegen betaling coke en alcohol te krijgen was. De urinecontroles,die één keer per week plaatsvonden, kun je door trucjes ontlopen. We planden hoe we daarmee omgingen. We planden dus ook het gebruik. Nadat ik me bij begeleid bezoek aan de GGD en aan mijn kinderen goed gedragen had, mocht ik de laatste negen maanden
heid van de behandeling in een inrichting voor stelselmatige daders betreft geen beslissing als bedoeld in art. 60 Pbw. Ten aanzien van dergelijke klachten is voorzien in een afzonderlijke procedure. Klager niet-ontvankelijk.
13 juli 2005 05/1068/GA en 05/1069/GA Verblijfsplan voldoet niet aan sedert oktober 2004 gewijzigde wettelijke eisen i.v.m. plaatsing in ISD. Het door omstandigheden ontbreken van een inrichtingspsycholoog komt voor rekening en risico van de directeur. Beroep van directeur ongegrond. Aangezien de wet geen uitgestelde tegemoetkoming onder voorwaarden kent, beroep van klager gegrond en tegemoetkoming van 50 euro.
buiten werken. Ik moest kaarsen maken. Uiteindelijk kwam ik wegens goed gedrag vervroegd vrij. Als huisvesting werd ik ondergebracht in het HVO, in De Veste. Daar heb ik het twee dagen volgehouden. Ik wilde niet weer tussen daklozen, gebruikers en alcoholisten wonen. Ik wilde een echte woning. Na mijn vertrek uit De Veste kwam ik weer in het bekende circuit terecht. Op straat. Ik meldde me niet meer en werd na twee weken op de telex gezet en weer opgepakt. Terug naar de ISD. De bedoeling was dat ik daar weer zeven maanden zou blijven. Maar ik was al snel weer buiten. Zonder nazorg. Mijn spullen zette ik in een kluisje op het station. Daar is alles verdwenen. De nazorg is er nooit van gekomen. Geen sociale dienst, geen GGD, geen huisvesting. Voor mij is ISD dat je 28 maanden van de straat af ben en er dan weer gewoon op terecht komt.
8
Bonjobajesbulletin april 2011
ISD in de praktijk René: ik heb twee jaar in de ISD gezeten
Door Mr Marielle van Essen
Je komt in de ISD als je in een korte periode een aantal keren bent opgepakt of op een andere manier met justitie in aanraking bent geweest. Je bent dan twee jaar onder de pannen.
De ISD maatregel is een bijzondere maatregel in het strafrecht nu deze maatregel niet slechts resocialisatie als doel heeft maar tevens het ‘van de straat houden’ van veelplegers. In dat opzicht lijkt ISD soms meer op een straf dan een maatregel. Maar ISD als (dwang)middel voor resocialisatie: nuttig of nutteloos? Enkele voorbeelden uit mijn praktijk:
Verstikkend Meneer A is al verschillende keren volledig afgekickt. Iedere keer volledig clean, mooie baan en vriendin, maar ook steeds weer terug bij af. Vervolgens in een ISD traject: weer helemaal clean, goede baan, vriendin, woont bij haar in, maar toch gaat het na een tijdje weer mis. Cliënt levert iedere dag een gevecht tegen de trek en tegen het voorkomen van een terugval. Kan hier niet met collega’s noch met zijn vriendin over praten omdat zij niet weten hoe dit voelt. Vriendin houdt de teugels, gezien de eerdere terugvallen, erg kort. Cliënt ervaart zijn ‘ nieuwe’ leven als verstikkend en gaat wederom in de fout.
Gefrustreerd Meneer B, ruim 30 jaar harddrugsverslaafde, persoonlijkheidsproblematiek, laag verstandelijk vermogen en inmiddels al op leeftijd. Gaat ene opvang in en de andere weer uit. Nadat ISD door de rechtbank is opgelegd werkt hij enthousiast mee aan het ISD traject in de hoop na het traject een huisje en (vrijwilligers)werk te hebben. Hij doorloopt het traject op zich prima en het lijkt de goede kant op te gaan. Totdat het einde van het traject in zicht komt en blijkt dat cliënt nergens terecht kan. Een woonvorm zonder enige begeleiding behoort gezien de problematiek van cliënt niet tot de mogelijkheden. Maar een woonvorm met begeleiding blijkt er gezien zijn specifieke problematiek simpelweg niet te zijn: althans de instellingen die er zijn willen hem niet aannemen. Volkomen ontredderd en gefrustreerd beland hij na het ISD traject linea recta in de dagopvang, clean tussen de verslaafden, oftewel de uitkomst laat zich raden.
Als je er zit heb je twee mogelijkheden. Je gaat gewoon twee jaar zitten en ziet dan weer verder of je werkt mee aan resocialisatie. Als je voor resocialisatie kiest, blijf je één jaar binnen. Je tweede jaar ben je extramuraal – zoals dat heet. Je doet dan een woon-/
werktraject waardoor je het gewone leven weer op poten kan zetten. Ik heb daarvoor gekozen. Ik ben naar een begeleidwonenproject gegaan en heb dat goed doorlopen. Daardoor woon ik nu zelfstandig in Amsterdam. Ik was in het begin tegen ISD. Maar nu ik aan het einde van mijn straf ben, heb ik structuur gekregen. Ik kwam er beter uit dan ik erin ging. Ik heb baat gehad bij ISD. Dat geldt niet voor iedereen. Het is je eigen keus of je er beter van wordt.
colofon Bonjo Bajes Bulletin Is een uitgave van Bonjo en verschijnt zes maal per jaar. Oplage: 11.000 exemplaren Abonnementen € 22,50 per jaar Losse nummers € 4,50 ISSN 2210-4860 Contactadres: Molukkenstraat 200, 1098 TW Amsterdam Tel. 020 665 9420 info@bonjo.nl www.bonjo.nl
colofon
Advertenties: Tien Königs 06 516 87 502/ 034 554 9236
Bestuur Bonjo Jaap Brandligt, voorzitter Hendrik Kaptein, penningmeester Ruud Klein, secretaris Willemijn Los Jeroen Pols Pieter Vleeming
Ad Houtzager Erik van der Maal Wim Wal Nico Epskamp Mariellle van Essen Bas Martens Geertjan van Oosten
Redactie Jaap Brandligt Paul Grijpma Nico Epskamp
Druk: Rodi Media, Langedijk Handling&verspreiding: Weinmann, Almere
Aan dit bulletin werkten mee: Reinier Feiner Anique Slijters Richard van der Weide Ron Booij Julia Pompe Jaap Brandligt
Het volgende BonjoBajesBulletin verschijnt op 1 juni 2011
Erg eenzaam Meneer C, ruim 20 jaar harddrugsverslaafde. Heeft enkele geleden al jaren het ISD traject doorlopen, valt terug en 2 jaar later probeert het OM hem opnieuw in de ISD te krijgen. Het lukt cliënt om dit te voorkomen, door hangende de ISD zitting in detentie zelfstandig af te kicken en voor opvang en begeleiding te zorgen bij HvO Querido, Discus. Nu twee jaar en, weliswaar, enkele terugvallen en wat strafbare feiten verder gaat het eigenlijk best goed. Cliënt heeft nog steeds begeleiding vanuit Discus, maar het leven als ex harddrugsverslaafde blijkt iedere dag weer moeilijk in de ‘gewone’ mensenwereld. In 20 jaar tijd is niet of nauwelijks enig sociaal contact onder niet verslaafden opgebouwd en het ‘normale’ leven kan dan erg eenzaam zijn wat maakt dat een terugval steeds weer op de loer ligt. Dus: ISD nuttig of nutteloos? Soms is iemand kort na het traject weer terug bij af, ondanks alle positieve vooruitzichten, zoals bij meneer A, soms (mede) door het falen van het traject zoals bij meneer B. Maar soms kan kennelijk alleen de dreiging van een ISD maatregel al nut hebben zoals bij meneer C. Meneer B kwam ik overigens drie weken geleden ’s avonds tegen in de stad: ‘fiets kopen’? mr. M.J. van Essen, advocaat
036 5471060 SPECIALIST IN (FINANCIEEL)STRAFRECHT: DRUGS, GEWELD, DIEFSTAL, FRAUDE, DETENTIERECHT, KLACHTEN, GIJZELING, ONTNEMINGSVORDERING, WAPENBEZIT, MOORD & DOODSLAG, ZEDENMISDRIJVEN EN VERKEERSOVERTREDINGEN • KENNISMAKINGSAANBOD: EERSTE ZAAK ALTIJD KOSTELOOS! • ADVOCATEN DOOR HEEL NEDERLAND VOOR PERSOONLIJKE AANDACHT • NOODGEVALLEN 24 UUR/7 DAGEN PER WEEK MR ROOS 06 24895550
WWW.ALPHA-ADVOCATEN.NL Flevostraat 6 - 1315 CC Almere
62
9
Bonjobajesbulletin april 2011
Dringend advies aan alle ex-gedetineerden: Betaal je zorgverzekeringspremie!
In de afgelopen periode zijn wij (sociaaljuridisch adviesbureau van de Stichting K+S) meerdere malen benaderd door mensen die zwaar in de problemen waren geraakt als gevolg van het feit dat ze hun zorgverzekeringspremie niet of niet volledig of te laat hadden betaald. Hoe zit dat nu precies? We hebben dit uitgezocht. Op grond van de Zorgverzekeringswet is iedere Nederlander verplicht verzekerd tegen ziektekosten. Je bent dus verplicht om een zorgverzekering af te sluiten; je kunt je er niet meer aan onttrekken. Je bent verplicht om die premies te betalen. Veel mensen waren niet in staat om die – volgens sommigen belachelijk - hoge premies te betalen of wilden dat niet. En dientengevolge ook onverzekerd waren. Het aantal wanbetalers beloopt op dit moment vele honderdduizenden. Dat dreigde het hele systeem te ontwrichten. Onze overheid wist daar wel raad op: er werd een aparte wettelijke regeling ingevoerd die de wanbetalers moest aanpakken (Wet Structurele Maatregelen Wanbetalers Zorgverzekering). Die aanpak had inderdaad succes: het aantal wanbetalers nam af, en de onverbeterlijke wanbetalers worden met sancties alsnog gedwongen om aan hun verplichtingen te voldoen. De huidige situatie kan als volgt worden samengevat: Als je als verplicht verzekerde (en dat is dus iedere Nederlander) je premie niet betaalt, dan: 1* Stuurt de Zorgverzekeraar betalingsherinnering(en) en aanmaning(en);
2* Wordt je recht om naar een andere zorgverzekeraar over te stappen geblokkeerd zolang de betalingsachterstand niet aangezuiverd is; 3* Bij twee maanden achterstand biedt de Zorgverzekeraar je een betalingsregeling aan, maar wel onder de voorwaarde dat je akkoord gaat met automatische incasso. Ook wordt er gewezen op de mogelijkheden van schuldhulpverlening; 4* Bij vier maanden achterstand waarschuwt de Zorgverzekeraar je dat, als je niet direct betaalt of een betalingsregeling treft, de vordering ter incasso in handen zal worden gesteld van het College voor Zorgverzekeringen (CVZ), waardoor de premie met 30% wordt verhoogd en er ook alle bijkomende kosten (rente, administratiekosten, incassokosten, kosten van juridische procedures) in rekening zullen worden gebracht. N.B.! In deze fase zal je zien dat een in beginsel vrij kleine betalingsachterstand plotseling grote proporties kan aannemen! Je schrikt je wezenloos van het bedrag dat je schuldig blijkt te zijn. En het vervelende is: je zit er aan vast, je kan er niet onderuit. Kortom: je bent de pineut; 5* Het is wel zo dat, als je het niet eens bent met de oorspronkelijke vordering van je Zorgverzekeraar, je de zaak kan voorleggen aan een geschillencommissie (de SKGZ); 6* Bij zes maanden achterstand wordt de vordering definitief in handen van de CVZ gegeven en vanaf dat moment moet je dus 130% van je oorspronkelijke premie betalen, plus de niet geringe bijkomende kosten; 7* Als je dan nog niet betaalt, wordt de zaak voorgelegd aan de kantonrechter, die in een zeer summiere procedure de schuldeiser (dus de
CVZ) in het gelijk stelt (tenzij jij kan aantonen dat de CVZ geen gelijk heeft). Het gevolg is dat het vonnis van de kantonrechter als een ‘executoriale titel’ geldt, dat wil zeggen dat de CVZ hiermee een deurwaarder opdracht kan geven om, desnoods door middel van beslaglegging, de vordering te incasseren. De totale vordering is inmiddels vermeerderd met o.a. de kosten van de kantonrechterprocedure, de deurwaarderskosten, de wettelijke rente en natuurlijk de 30% boetepremie; 8* De deurwaarder bericht jou via een deurwaardersexploot dat je het verschuldigde bedrag binnen een bepaalde periode moet betalen en dat hij anders beslag legt op jouw inkomen en vermogen; 9* Als de deurwaarder constateert dat je geen noemenswaardig vermogen hebt en ook geen looninkomsten, dan zal hij de uitkeringsinstantie (UWV, of gemeente in geval bijstandsuitkering) informeren dat er beslag is gelegd. Vanaf dat moment is de uitkeringsinstantie verplicht om mee te werken aan het beslag, maar er is wèl een van jouw persoonlijke omstandigheden afhankelijke ‘beslagvrije voet’ die buiten schot blijft; 10* In deze fase doe je er goed aan om, ook ter vermijding van het verder oplopen van de vordering, zo spoedig mogelijk contact op te nemen met de deurwaarder om een betalingsregeling te treffen. Neem ook contact op met de instelling die in jouw gemeente verantwoordelijk is voor de schuldhulpverlening. Het slechtste wat je kan doen is: helemaal niet reageren; 11* Houdt er rekening mee dat in bepaalde gevallen de vordering in handen kan worden gegeven van het Centraal Justitieel Incassobureau (CJIB) te Leeuwarden. En een CJIBregistratie kan weer andere ongewenste gevolgen hebben; 12* Houdt ook rekening met een (mogelijk) nog ernstiger gevolg: de Zorgverzekeraar kan in bepaalde gevallen ‘de dekking opschorten’, dat wil zeggen dat je betalingsverplichting wèl doorloopt, terwijl je niet verzekerd bent. Je zou dan later rekeningen kunnen ontvangen van allerlei medische voorzieningen waarvan je gebruik hebt gemaakt, maar die niet (meer) onder de dekking vielen. En daar kunnen ook weer hoge schulden uit ontstaan; 13* Ook kan je een terugvordering krijgen van de aan jou uitbetaalde zorgtoeslag gedurende de periode dat de premiebetalingsachterstand heeft geduurd. 14* Om al deze bovengenoemde problemen en extra kosten te voorkomen, is ons enige advies: betaal je premie op tijd; In hoeverre is dit onderwerp ook belangrijk voor gedetineerden? In twee opzichten: A* Zolang je gedetineerd bent, hoef je geen premie te betalen aan de Zorgverzekeraar, omdat het Minis-
terie van Justitie verantwoordelijk is voor je medische zorg. Wèl moet je, vanaf het begin van je detentie, dit melden aan je zorgverzekeraar, die dan jouw premiebetalingsverplichtingen opschort voor de duur van je detentie. Vraag de MMD dit voor je te regelen. B* Wat minstens even belangrijk is: zorg ervoor dat zodra de datum bekend is dat je op vrije voeten komt (bijvoorbeeld je v.i.-datum of je PPdatum), je laat regelen dat jouw
Zorgverzekering hiervan in kennis wordt gesteld. Dit kan allerlei bovengenoemde problemen voorkomen. Voor meer informatie: bel het sociaaljuridisch adviesbureau van de Stichting Voorlichtingsproject “Kriminaliteit en Strafrecht” : tel. 035-5417902 (woensdag t/m vrijdag tussen 11.00 en 17.00 uur; vraag naar Erik van der Maal).
Lastpoint.nl: “Verzekeren is een ding; schade uitkeren, dat is waar het om gaat” Detentie en daarna. Je straf is voorbij en dan begint de ellende eigenlijk pas goed. Niet alleen wordt voor een job een verklaring omtrent gedrag vereist; kun je niet inschrijven voor een corporatie woning omdat je geen formulier IB 60 kunt overleggen en hebben velen nog steeds problemen met het openen van een bankrekening. Verzekeren na detentie is ook een onderwerp waar bijna elke ex-gedetineerde ‘doodziek’ van wordt. Door zijn/haar strafblad vangt hij bot en is in alle gevallen een stuk duurder uit. Voor een WA-, inboedel- of reisverzekering; je hebt de hoofdprijs. Wie surft op het World Wide Web die ontdekt nu en dan een aanbieder die nog niet zo stringent de onderlinge afspraken hanteert van verzekeraars die maximaal geld willen slaan uit de grote groep mensen die in problemen zijn geraakt. Dat geven we telefonisch braaf door en dan hopen we maar dat het ontdekte gat niet snel gedicht wordt. Ook heeft Bonjo een Prive Pakket samengesteld in samenwerking met Lippmann Verzekeringen. Maar ook daar worden mensen geweigerd en auto’s komen sowieso ‘nicht im Frage’. Bonjo Bajes Bulletin is er niet om specifieke bedrijven commercieel te belichten. Doen we niet. Toch willen we hier melding maken van Lastpoint.nl. Vier jaar geleden
gestart in Twente om een “eerlijke verzekeringsoplossing te zoeken als het ergens anders niet lukt”. Er is een grote groep mensen (naast gedetineerden) die buiten de verzekeringsboot vallen. Er zijn bijv. problemen rond overlijdenrisico verzekeringen; rond BKRhypotheken; rond drankrijders; psychiatrische patiënten en ga maar zo even door. Lastpoint.nl heeft zich ontwikkeld tot een ‘local hero’ waar mensen terug komen en de mogelijkheid doorgeven. Verzekeringsvragen worden beantwoord door de binnendienstmedewerkers die NIET op provisie werken maar er zijn om een goede mogelijkheid te vinden voor het probleem. Vaste tarieven zijn er niet maar worden per vraag vastgesteld. Wel eerlijk de zaken vertellen. “Anders verdubbel ik de premie”, zegt Lastpoint-eigenaar Jeroen Oversteegen met een dreigende knipoog. “We proberen mensen met problemen te helpen met verzekeren. Niemand hoeft te accepteren en hogere premies zijn er voor een bepaalde periode. Het houdt ook weer een keertje op. “Wij verzekeren u ook als u elders geweigerd bent ,” is een motto. Tweede: “ verzekeren is een ding, schade uitkeren, dat is daarna niet makkelijk. Wij garanderen een goede afhandeling.” Zie toch maar de advertentie van lastpoint.nl in dit bulletin. NE
10
Bonjobajesbulletin april 2011
PI Zwolle Zuid doorgelicht in ISt-rapport
De site Commissievantoezicht.nl is een geweldige bron van informatie. Niet alleen vind je daar uitspraken van beklagzaken, info over allerlei ontwikkelingen binnen het gevangeniswezen, maar ook bijv. Inspectierapporten over penitentiaire inrichtingen door de Inpectie voor de Sanctietoepassing (ISt). Deze ‘ doorlichting’ resulteerde in een uitvoerig rapport over PI Zwolle Zuid 1 en 2 . PI Zwolle heeft in totaal 238 plaatsen: 117 mannen en 121 vrouwen, waaronder 30 ISDvrouwen. De IST betrok Zwolle in de themaonderzoeken: beheersing geweld tussen gedetineerden in hvb’s (2006); informatieoverdracht in de executieketen (2007); verantwoorde zorg voor delinquenten met psychiatrische of ernstige psychologische problemen (2009), in het vervolgonderzoek (brand)veiligheid en heeft een audit gezondheidszorg laten verrichten in 2007 en 2009. Nu dan het doorlichtingrapport en, zo schrijft hoofdinspecteur Wouter van Meurs:” De ISt trof PI Zwolle als een inrichting met een goede sfeer om in te werken en te verblijven. Sommige zaken gaan gewoon goed, andere minder goed.” Hieronder volgen de aanbevelingen van het ISt: 1. Draag zorg dat alle gedetineerden bij binnenkomst goed geïnformeerd worden over de huisregels. 2. Actualiseer de buitenlandse versies van de huisregels
3. Maak inzichtelijk of de totale duur van het dagprogramma en het aantal netto uren voor regimeactiviteiten per gedetineerde voldoen aan de norm. 4. Monitor de uitval van activiteiten, compenseer activiteiten die uitvallen en sluit gedetineerden bij uitval niet in. 5. Bied vrouwelijke gedetineerden die in afzondering geplaatst zijn de gelegenheid te luchten in de open lucht. 6. Bied schoolgaande kinderen de mogelijkheid om regelmatig hun gedetineerde ouders te bezoeken. 7. Voorzie in een evaluatie van de gewijzigde bezoekregeling en pas deze zonodig aan. 8. Draag op zeer korte termijn zorg voor een duidelijke verantwoordelijkheidstoebedeling en regiefunctie voor gedetineerden in afzondering. 9. Verkort de drie-wekentermijn voor de directie om met een verweerschrift te komen. 10. Plaats gedetineerden die roken niet samen met andere gedetineerden die niet roken op een cel. 11. Realiseer een goed functionerend stelsel van mentoren.
12. Zorg dat de PIW’ers op de afdelingen regelmatig rapporteren over gedetineerden en dat de kwaliteit van rapportages constant is. 13.Realiseer personeelssport voor medewerkers zodat fysieke weerbaarheid voldoende aandacht krijgt. 14. Realiseer, zoals voorgenomen, een beter zicht op de effecten van het drugsontmoedigingsbeleid. 15. Realiseer een overzichtelijke luchtplaats waardoor de veiligheid van gedetineerden, personeel en maatschappij beter geborgd is. 16. Bereid het vrijhedenbeleid voor gedetineerden ‘ multidisciplinair’ voor. 17. Realiseer een verlofschema voor alle gedetineerden die in aanmerking komen voor algemeen verlof. 18. Zorg dat de MMD daadwerkelijk uitvoering kan geven aan haar taken, zodat gedetineerden beter ondersteund kunnen worden bij de voorbereiding op terugkeer in de samenleving. 19. Breid de mogelijkheden om aan onderwijs deel te nemen, uit. 20. Evalueer de re-integratiedoelstellingen en -activiteiten met de regionale reclasseringsorganisaties. 21. Zet nieuw geworven personeel zo in dat uitval van activiteiten voor gedetineerden en personeel zoveel mogelijk voorkomen worden. 24. Onderzoek de mogelijkheden om de effectiviteit van interne communicatie te verbeteren. En tenslotte: zorg voor het opstellen van een jaarverslag van de commissie van toezicht van de PI Zwolle.
Het volgende artikelen BonjoBajesBulletin verschijnt op 1 juni 2011 Boordevol interessante
mr. M.F.M. Geeratz
ELKE DAG VAST IS ER 1 TEVEEL… U ZOEKT EEN STRAFRECHT ADVOCAAT? Tegen wil en dank bent u in aanraking gekomen met Justitie. U heeft NU iemand nodig die u kan bijstaan, die voor u opkomt.
BETROKKEN EN DESKUNDIG
Als betrokken, ervaren en deskundige strafpleiter staat mr. Misja Geeratz van VALUAS Advocaten u graag bij. Daarvoor komt hij natuurlijk bij u langs om samen uw dossier door te nemen, een strategie te bepalen en de zittingen voor te bereiden. Grote zaken of kleine zaken, uw zaak verdient alle aandacht.
A D V O C AT E N
U HEEFT AL EEN TOEGEVOEGDE ADVOCAAT? U TWIJFELT? NEEM CONTACT OP
Overtoom 296
Voor advies of het overnemen van uw zaak kunt u altijd contact opnemen.
1054 JC Amsterdam
Bel voor informatie naar ons kantoor 077 310 11 59 (ook collect call) of rechtstreeks naar mr. Misja Geeratz 06 39 57 35 25.
bij spoed, buiten kantooruren
020 60 60 680
Toonaangevende specialisten met een persoonlijke benadering
06 53 56 24 78 fax 020 60 60 681
Mgr. Boermansstraat 1a, 5911 BA Venlo T: 077 310 11 59 WWW.VALUASADVOCATEN.NL
email info@vanooostenadvocaten.nl
w w w.va noos tena dvocaten.nl
11
Bonjobajesbulletin april 2011
Huisbewaring vele malen goedkoper en effectiever dan herhuisvesting
HEB IK WEL Bonjo Huisbewaring: een eigen EEN GOEDE huis, een plek onder de zon ADVOCAAT? Dit is een vraag die in de bajes uiteraard vaak de ronde doet. Een vraag die, zeker als je voor de eerste keer zit, lastig is te beantwoorden. Het is gelukkig niet zo dat je een goede advocaat altijd moet betalen. Ook is het niet zo dat de piketadvocaat per definitie slecht is. Dat zijn, met alle respect, gewoon bajespraatjes. Er zijn slechte advocaten die betaald willen worden, maar er zijn ook goede advocaten die een zaak graag - en goed - voor je op toevoeging (pro deo) willen doen. Nederland kent gelukkig nog steeds een heel behoorlijk systeem van gefinancierde rechtsbijstand. Iedere gedetineerde heeft de vrijheid om zelf zijn advocaat te kiezen. Dat betekent natuurlijk niet dat een advocaat verplicht is een zaak op zich te nemen. Maar als hij de zaak op zich heeft genomen, dan krijgt hij daar altijd een vergoeding voor.
Bonjo vraagt aandacht voor de problemen waar (ex-)gedetineerden tegen aanlopen; waaronder huisvesting. Het Oranje fonds besloot voor drie jaar het project huisbewaring van Bonjo financieel te ondersteunen. Doel: aandacht te krijgen voor nut en noodzaak van het hebben van huisvesting in het algemeen en in het behoud van het dak boven het hoofd in het bijzonder. In alle media (radio/teevee/pers) kregen we aandacht voor deze problematiek: door detentie is er verlies van inkomen; de huur kan niet meer betaald worden; oplopende schulden; deurwaarder; ontruiming; na detentie een schuld van 8000 euro en geen kans op resocialisatie zijn het gevolg. Waardoor recidive heel nabij is. Bij de gemeenten hebben we aangedrongen om soepel bijzondere bijstand te verlenen opdat de huur kan worden doorbetaald tot eerste vonnis. Dat heeft bijna maximaal resultaat gehad. Mede omdat de gemeenten sinds 2006 de nazorg voor gedetineerden op zich hebben genomen. Is er een reststraf dan is het raadzaam dat er mogelijkheid bestaat dat de woning gedurende een bepaalde periode LEGAAL kan worden onderverhuurd; in volkshuisvestings-termen huisbewaring geheten. In een voortdurende campagne in ons blad Bonjo Bajes Bulletin, door
voortdurende informatie richting MMD (Medewerkers Maatschappelijke Dienstverlening) is de bekendheid onder gedetineerden zeer groot. Het merendeel zit kort dus daar is bijzondere bijstand op zijn plaats. Voor het overige proberen we huisbewaring zoveel mogelijk via zelfredzaamheid te organiseren. Dus dat de gedetineerde of hun familie het direct regelen met de corporaties. Die hebben we uitvoerig geïnformeerd over het hoe en waarom van huisbewaring; en dat herhalen we regelmatig. In 2010 hebben we veertig woningen in beheer gehad , met een gemiddelde van twintig a vijfentwintig. Daarmee is de limiet van wat Bonjo daadwerkelijk zelf aan kan, ook bereikt. Ons werkplan voor 2011 is divers: we bezoeken de grote steden, spreken met de verantwoordelijke personen voor nazorg (ex)-gedetineerden, praten over de problematiek rond de kerntaken wonen, werk/inkomen/ onderwijs, aansluitende zorg, schuldhulpverlening. Dat resulteert in een verhaal in het Bonjo Bajes Bulletin maar (bijna) overal is ons doel: inspanningen om huisvesting geregeld te krijgen voor ex-gedetineerden al – in principegerealiseerd. Dat is wat OF-directeur Ronald van der Giessen beoogde toen we met hem spraken over het project huisbewaring.
Subsidie Amsterdam! Bonjo heeft de ambitie om na 2011 (als de opstartsubsidie ophoudt) het project huisbewaring voort te zetten. En dat wordt mogelijk doordat de gemeenteraad van Amsterdam bij motie in de begrotingsbehandeling 2011 aan Bonjo een subsidie van 25.000 euro heeft verleend. Om het belang van het werk te onderstrepen. Verder gaat gesproken worden met de Amsterdamse Woningcorporaties om voor elke bemiddelde woning een bedrag van 1000 euro te ontvangen. De argumentatie is dat de corporaties gerechtelijke kosten, kosten van ontruiming en de hele nasleep bespaard blijft. We denken dat dit voor alle partijen een goed plan is. Andere ontwikkelingen binnen Bonjo leveren geld op dat in projecten als huisbewaring gestoken zal worden. Huisvesting en vooral het behoud daarvan zal blijvend de aandacht hebben. NE
Handleiding voor de MMD De MMD weet Bonjo meer en meer te vinden voor aanvragen voor huisbewaring. De zog. Handleiding voor de MMD is te vinden op Dpan, het interne IT-systeem. Ook via de site www.aansluitendenazorg.nl kan gegoogled worden naar huisbewaring. Wil de MMD de info hebben: stuur een mailtje naar nico@bonjo. nl of Wanda@bonjo.nl en u krijgt alle formulieren gestuurd.
Maar is die advocaat wel goed? Net zo min of je weet of de chirurg die jouw operatie zal uitvoeren aan de drank is of zijn handen heeft gewassen, weet je als gedetineerde ook niet of jouw advocaat wel op de hoogte is van de wet en alle relevante ontwikkelingen. Toch zijn er dingen die je wel zelf kunt checken. Het belangrijkste is dat jouw raadsman jouw vertrouwen verdient. Dat begint ermee dat hij goed op de hoogte is van de inhoud van het dossier. Een goede advocaat zal ervoor zorgen dat ook jij een kopie van het dossier krijgt. Een goede advocaat zal verder niet alleen maar alle positieve punten met je bespreken en je naar de mond praten. Hij zal vooral aandacht moeten besteden aan de negatieve dingen die in het dossier voorkomen. Hij komt immers niet voor de gezelligheid! Een rechter of een officier op de zitting zal je immers ook lastig vallen met de belastende omstandigheden dus daar moet je je weerwoord goed op voorbereiden. Een goede advocaat bepaalt vanaf het allereerste begin een goede strategie met je. Moet ik mij op mijn zwijgrecht beroepen of moet ik juist verklaren omdat ik bijvoorbeeld uit noodweer heb gehandeld of een alibi heb? Moet ik getuigen gaan horen en zo ja welke? Moet ik stukken inbrengen? Het verloop van een strafzaak wordt meestal al in de korte, maar cruciale periode direct na de aanhouding bepaald. Een goede advocaat is meestal ook iemand die niet meteen grote ruzie maakt met de officier van justitie, hoe opluchtend en prettig dat op eerste gezicht ook kan zijn. Een goede advocaat zal ook niet doelloos het strafproces frustreren met bijvoorbeeld zinloze wrakingsverzoeken. Dat is namelijk meestal niet in jouw belang, wekt irritatie en houdt het verdere verloop van de zaak alleen maar op. Een goede advocaat is iemand waarvan jij na afloop denkt dat jouw kant van het verhaal niet beter naar voren had kunnen worden gebracht. Stel je gewoon de vraag of je jezelf bij iemand echt in goede handen voelt. Als je daaraan twijfelt, bespreek dat dan gewoon eens met je advocaat en vraag hem uit te leggen waarom hij iets doet of juist niet doet. Als daarna de twijfel blijft kun je altijd eens een second opinion vragen aan een andere advocaat. De meeste strafpleiters zijn daartoe best bereid. Straf krijgen is al vervelend genoeg. Nog vervelender is het als je het gevoel hebt dat het niet nodig was geweest. Geertjan van Oosten , Advocaat
Se habla Español / Ta papia Papiamentu www.mandersadvocaten.nl Tel. 010 - 476 30 60
12
Bonjobajesbulletin april 2011
Door Opvang en Ontmoeting Realiseerbaar
Zeeuwse Deur naar ander Na een periode van detentie wil je waarschijnlijk niets liever dan het gewone leven weer oppakken. Het begint met onderdak vinden, een baan zoeken of een uitkering regelen, en misschien heb je kinderen waar je voor moet zorgen. Meestal gemakkelijker gezegd dan gedaan. Je hebt als ex-gedetineerde een stempel opgedrukt: je hebt ‘gezeten’. Bonjo-lidorganisatie Stichting DOOR in Zeeland vindt dat iedereen een nieuwe kans verdient. Johan Swart is directeur van Stichting DOOR, de belangrijkste organisatie in Zeeland voor nazorg aan ex-gedetineerden. Hij vat het werk van de stichting samen: “Wij willen ex-gedetineerden laten zien dat er een ander leven dan het leven in de bajes. Met de cliënt zoeken we naar wat waardevol is. Dat doen we in samenwerking met de reclassering, De Waag, het Veiligheidshuis. Wij vormen de schakel tussen justitie en samenleving.” Stichting DOOR zet zich sinds 2001 in voor de opvang en begeleiding van gedetineerde en ex-gedetineerde vrouwen en mannen in Zeeland. DOOR is een afkorting van Door Opvang en Ontmoeting Resocialisatie. Doel van de stichting is om (ex-) gedetineerden weer een plek te geven in de Zeeuwse samenleving. De Stichting biedt begeleiding bij wonen, werken, financiën, relaties en zingeving. DOOR heeft twee opvanghuizen in Zeeland, één in Middelburg en één in Vlissingen. Daarnaast heeft de stichting een eigen Arbeid- en Trainingscentrum (ATC) in Vlissingen.
Coördinatie Sinds 2010 coördineert Stichting DOOR de nazorg aan ex-gedetineerden in heel Zeeland in opdracht van de provincie. Vanuit het veiligheidshuis in Vlissingen bereidt de stichting de terugkeer van gedetineerden in de samenleving voor. Swart is blij dat zijn stichting de verantwoordelijkheid voor de coördinatie heeft gekregen: “Het geeft aan hoe belangrijk goede nazorg voor ex-gedetineerden is. Het is een grote uitdaging voor de Stichting om dit op een goede manier vorm te geven.”
Doordokteren Gedetineerden uit het hele land kunnen bij Stichting DOOR terecht voor
een pakket hulp dat als een maatpak op de persoon is toegesneden. Dat te kunnen bieden is wat Stichting DOOR bijzonder maakt. “Een kwestie van doordokteren” noemt directeur Swart dat. “Wij hebben een model voor een persoonsgerichte aanpak voor zorg en praktische zaken. Dus niet alleen huisje-boompje-beestje, maar ook kijken wat er nog meer is dat aandacht behoeft. En hoe kunnen we dat samen aanpakken? Want het is wel een weg die je sámen opgaat.” Het maatschappelijk belang speelt ook een grote rol bij de uitvoering van de trajecten van Stichting DOOR. Johan Swart, zelfverzekerd: “Wij bieden een aanpak die zowel aansluit bij de behoeften van de individuele gedetineerde als bij de wens van Justitie om het recidivecijfer na dertig jaar weer eens wat omlaag te krijgen. Wij hebben aanbod daarvoor. Aanbod dat werkt.” Swart heeft makkelijk praten. Behalve de erkenning die zijn stichting kreeg in de vorm van de verantwoordelijkheid voor de provinciale coördinatie, weet hij zich gesterkt door de uitkomsten van divers onderzoek.
Onderzoek De interventies die Stichting DOOR aanbiedt liggen in het verlengde van het programma ‘Terugdringen Recidive’ van het Ministerie van Justitie. Dat was in 2009 reden voor het ministerie om de Inspectie voor de Sanctietoepassing (ISt) langs te sturen voor een doorlichting. De ISt was positief. Citaat uit het onderzoeksrapport: “Op veel criteria waaraan de ISt toetst voldoet de stichting overwegend of geheel aan de verwachtingen. […] Een dergelijk positief beeld treft de ISt niet vaak aan bij een doorlichting.”
Ook de wetenschap is enthousiast over de organisatie. Ex-gedetineerden recidiveren bijna 10% minder dan verwacht als ze begeleid worden door Stichting DOOR. De recidive daalt zelfs met 27,5% wanneer de deelname aan het nazorgprogramma langer duurt, volgens onderzoek van prof. dr. mr. Martin Moerings. Deze hoogleraar was tot voor kort verbonden aan de universiteit Leiden als hoogleraar penologie, de wetenschap die zich bezighoudt met het onderzoeken van de effectiviteit van formele straffen.
Bedankbrief Dat de aanpak van Stichting DOOR werkt blijkt misschien nog wel het beste uit de bedankbrief van een oud-bewoonster. Het verblijf bij Stichting DOOR heeft haar het zelfvertrouwen gegeven om de toekomst positief tegemoet te kunnen treden: “Jullie hebben me de ruimte, tijd en hulp gegeven die ik nodig had om een begin te kunnen maken met het herrichten van mijn leven. DOOR is een solide basis voor mij gebleken. Van mijn grote mond en arrogantie van vóór mijn detentie was weinig over toen ik bij DOOR kwam. Maar stukje bij beetje raakte ik de schaamte over mijn verleden kwijt en bouwde ik weer wat zelfvertrouwen op. Dat komt omdat ik me altijd door jullie gesteund wist.” Ook in puur praktische zin was DOOR voor deze vrouw een zegen. “De regeling om mijn nog openstaande boetes af te kunnen betalen of het op afstand houden van schuldeisers tot een redelijk tijdstip, zijn dingen die ik alleen nooit zo goed had kunnen regelen en die voor veel stress zou hebben gezorgd.”
Directeur Johan Swart begeleidt ex-gedetineerden bij het vinden van de weg terug in de samenleving. “Het is een weg die je samen opgaat.”
Stichting DOOR voor hulp bij Wonen Een dak boven je hoofd is de eerste prioriteit als je vrijkomt. Stichting DOOR helpt je bij het zoeken naar een betaalbare woning en zorgt voor onderdak tot je iets gevonden hebt. Als je in de laatste fase van de begeleiding zit, kun je de laatste fase in een huurwoning van een woningcorporatie wonen, die op naam staat van Stichting DOOR. Wanneer dit goed gaat wordt de woning op jou naam geschreven.
Werken Een baan zorgt voor ritme in je leven. Op het arbeids- en trainingscentrum leer je je dagen in te delen en een zinvolle invulling te geven. Een belangrijke stap op weg naar een leven zonder criminaliteit.
Financiën Geen cent te makken, dat leidt vaak tot grote kopzorgen. Stichting DOOR beheert samen met jou je geld en leer je bovendien hoe je verstandig kunt omgaan met je budget. Indien nodig start Stichting DOOR een traject om je schuld(en) af te lossen of te saneren.
Relaties Door ‘foute’ vrienden kun je (weer) op het verkeerde pad terechtkomen. Stichting DOOR helpt je bij het herstellen van oude, positieve relaties en het opbouwen van een nieuwe vrienden- en kennissenkring.
Zingeving Hoe ziet jouw toekomst eruit? In individuele gesprekken met begeleiders komt aan bod hoe jij je leven wilt invullen en hoe je dat wilt bereiken. Het is één van de onderwerpen van het begeleidingsprogramma van Stichting DOOR.
Bijstand van een vakman nodig?
Mr. Sunil V. Ramdihal en Mr. Niels Velthorst zijn gespecialiseerd in strafrecht en voorzien u in alle stadia van uw strafzaak van professionele en gedreven rechtsbijstand. Wij spreken duidelijke gewone mensentaal en gaan in pro deo zaken even ver als in betalende zaken.
Rhijnspoorplein 30 | Amsterdam T. 020 694 04 66 | E. info@ramdihal.nl
www.ramdihal.nl
• • • • •
13
Bonjobajesbulletin april 2011
door Job Joris Arnold
leven dan dat in de bajes
Eerst zagen en dan timmeren aan je nieuwe toekomst.
Hoe kun je je aanmelden? Denk je dat Stichting DOOR iets voor jou kan doen? Meld je dan aan door het aanmeldingsformulier in te vullen. Dit kun je halen bij je reclasseringswerker, de BSD (Bureau Selectie en Detentie), de MMD-er (Medewerker Maatschappelijke Dienstverlening) of de TR-functionaris (Terugdringen Recidive). Downloaden kan via www.stichtingdoor.nl.
Wie in aanmerking komt Je komt in aanmerking voor een verblijf bij Stichting DOOR: - wanneer je in de laatste fase van je detentie zit. Om de overgang van gevangenis naar het gewone leven minder groot te maken, volg je een justitieel traject. Die trajecten kunnen verschillende titels hebben. Je moet verplicht het hele programma volgen en contact onderhouden met Stichting Reclassering Nederland (SRN). - wanneer je detentie erop zit. Je krijgt dan begeleiding in het kader van maatschappelijke opvang. Dit programma is in principe vrijwillig, maar je moet wel een deelnamecontract tekenen. Om in aanmerking te komen moet je bovendien: - een geldig legitimatiebewijs hebben; - minimaal 18 jaar oud zijn; - bereid zijn om mee te werken aan een toekomst zonder criminaliteit;
- gemotiveerd zijn om aan het programma deel te nemen.
Ben je gemotiveerd voor een leven zonder criminaliteit, neem dan contact op met Stichting DOOR.
Vertrouwen hebben in uw advocaat… Zeker weten dat de beste resultaten worden behaald... Niet opgesloten blijven, omdat uw advocaat te weinig kennis van strafrecht heeft… U niet moeten afvragen of uw advocaat u niet vergeten is... Heeft u een advocaat, maar twijfelt u of de behandeling van uw zaak wel optimaal is? U kunt altijd voor een andere advocaat kiezen. Ook dan kost een goede verdediging u geen geld! Ik ben ruim 20 jaar advocaat, ben gespecialiseerd in strafrecht en behandel alleen strafzaken. Ik werk alleen. Op die manier weet u zeker dat maar één advocaat uw zaak behandelt, dat u de kwaliteit krijgt waar u recht op heeft en heeft u maar één aanspreekpunt. Ik behandel megazaken, maar ook met veel plezier kleinere strafzaken. Ook als u bezwaar wilt maken tegen een maatregel, disciplinaire straf of overplaatsing wilt vragen heeft u recht op een advocaat. Uw zaak is voor u het belangrijkste. Dat begrijp ik. Ik bezoek u regelmatig om uw zaak met u te bespreken. Het maakt niet uit waar u gedetineerd bent. Ik behandel zaken in het hele land. U bent zeker van een goede verdediging!
strafrechtspecialist
Contactadressen: Secretariaat Stichting DOOR Stationsstraat 14 4331 JB Middelburg Postbus 5076 4380 KB Vlissingen Telefoon: 0118-635627 Fax: 0118-616010 E-mail: info@stichtingdoor.nl
N.B. Op deze contra-indicaties zijn uitzonderingen mogelijk. Bijvoorbeeld wanneer je onder behandeling staat voor je problematiek, en er een plan van aanpak met de reclassering is opgesteld.
Uw tijd is te belangrijk om niets te doen!
Havenstraat 8 4531 EK Terneuzen Telefoon 0115 689568 Mobiel 06 51337643 Telefax 0115 689560
Als je de papieren hebt ingeleverd, worden ze bekeken door de intakecommissie. Wanneer de commissie jou een geschikte kandidaat vindt, word je uitgenodigd voor een gesprek. Pas daarna wordt besloten of je daadwerkelijk cliënt van Stichting DOOR wordt. Die beslissing wordt per brief aan jou duidelijk gemaakt.
Je komt niet in aanmerking voor Stichting DOOR als je: - niet gemotiveerd bent. - kampt met ernstige verslavings- en/of psychiatrische problematiek - je veroordeelt bent voor een ernstig zedendelinquent.
Neem vrijblijvend contact met mij op. U kunt mij ook buiten kantooruren bellen.
Mr. A.J. Sol, advocaat
Stichting DOOR Opvanghuis Vlissingen Singel 2 4382 LA Vlissingen Arbeids Training Centrum Glacisstraat 47 4381 RG Vlissingen www.stichtingdoor.nl
Stichting DOOR DOOR staat voor Door Opvang en Ontmoeting Resocialisatie. Dit betekent dat Stichting DOOR (ex-) gedetineerden ondersteunt bij hun terugkeer in de maatschappij. Stichting DOOR begeleidt je op het gebied van huisvesting, werk, financiën, relaties en zingeving. Die begeleiding vindt plaats in en vanuit de opvanghuizen in Middelburg en Vlissingen, in huurwoningen en vanuit het arbeids- en trainingscentrum in Vlissingen. 24 uur per dag.
Advocatenkantoor Groenendijk strafrechtadv ocaten
specialisme is een eis voor een strafzaak, dat bieden wij u aan •
•
•
•
• •
Wij houden ons alleen bezig met strafrecht! Ruim 15 jaar ervaring in het strafrecht! Alle strafzaken op TOPniveau en Pro deo! Regelmatig bezoek van onze advocaat aan u! Wij zijn door het hele land actief ! Alle acties in overleg met u! wij nemen graag uw Strafzaak over! bel ons: 070 - 427 93 13 en vraag naar Mr. I.A. Groenendijk
waar kent u ons van? •
•
•
•
•
•
• •
Haagse Metselmoorden: vrijspraak Grootste cocaïnevangst ooit in Nederland: vrijspraak Interpol valse bankbiljetten: vrijspraak Verduistering geld bij Waardetransport: vrijspraak 1 Overval + 2x voorbereiding in Westland: taakstraf Coldcase, mensenhandel/smokkel, moord Rotterdam, Cocaine in lattenbodem, Enzovoorts.
14
Bonjobajesbulletin april 2011
Componeer je eigen bajessong voor het:
Bonjo Bajes Songbook
Hoe gaat HET zo’n beetje? Bel ons als je iets kwijt wilt op 020 665 94 20 Heb je als gedetineerde een helpende hand nodig voor na je detentie? Gemeentelijke Contactpersonen Nazorg en MMD/BSD moeten je de weg kunnen wijzen. Wacht hier niet mee! Je staat er niet alleen voor. Leg als je nog binnen bent al contact met het UWV-werkbedrijf in de gemeente waar je voor je detentie woonde. Laat weten wanneer je vrij komt. Dan kan er vast inkomen of een uitkering en huisvesting voorbereid worden en heb je een betere start.
Bonjo Bajes Band Het – op één na - oudste beroep van de wereld is dat van gevangenencipier. Wat zoveel wil zeggen als dat de mensheid vanaf het begin mensen opsloot. Leed, lief, lach en een traan. Het gevangenenleven is in vele versies bezongen. Nu en dan zal Bonjo Bajes Bulletin een tekst afdrukken van zo’n bajeslied. Om te beginnen een lied dat is gezongen door The Amazing Stroopwafels, Amsterdammer-pur-sang Willy Alberti en Arie Passchier: De Dievenwagen. Stuur ook suggesties in voor het uiteindelijk te vervaardigen Bonjo Bajes Songbook, te zingen door de Bonjo Bajes Band. Hierbij ter oefening de tekst. (lach dus niet als je voortaan de wagen ziet staan!) Nogmaals: componeer je eigen bajeslied en stuur dat op naar Bonjo, Molukkenstraat 200, 1098 TW Amsterdam.
Die stil in een hoekje staan grienen
Denk maar alleen wat hij heeft gedaan Kan morgen mijn ook gebeuren
Lach nooit als je die wagen ziet staan Je kunt hem gerust wel betreuren Denk maar alleen wat hij heeft gedaan Kan morgen mijn ook gebeuren
Lach nooit als je die wagen ziet staat Je kun hem gerust wel betreuren Denk maar alleen wat hij heeft gedaan Kan morgen mijn ook gebeuren
Want is het niet wreed als je loopt langs de straat En overal zie je die weelde Dan denk je hoe mooi is het toch rijk te zijn Want arm zijn wij dan toch misdeelden En als dan je kinderen vragen om brood En je kunt ze ook dat niet eens geven Nauw dan steel je maar want het is voor je kind Die heeft toch het recht om te leven
`t is niet altijd een dief die de wagen in gaat en das natuurlijk weer het mooie het zijn soms die jongens die geen dienst willen doen en die ze de nor maar in gooien maar hij die vermoord en die geld is op geloerd en wordt steeds die schande verweten hij wordt heus niet in die wagen vervoerd maar in zijn eigen tatra weg gereden
Lach nooit als je die wagen ziet staan Je kun hem gerust wel betreuren
The Amazing Stroopwafels de dievenwagen
Lach nooit als je die wagen ziet staat Je kun hem gerust wel betreuren Denk maar alleen wat hij heeft gedaan Kan morgen mijn ook gebeuren Lach nooit als je die wagen ziet staat Je kun hem gerust wel betreuren Denk maar alleen wat hij heeft gedaan Kan morgen mijn ook gebeuren
Jongens kom kijken de wagen staat voor De dieven worden weggereden Dan zie je die jongens hun handen geboeid Die heus niet het ergste deden Vaak is het een jongetje lang werkeloos Die het deed daar hij niets kon verdienen Nauw dan zie de moeders staan aan het station
Denk maar alleen wat hij heeft gedaan Kan morgen mijn ook gebeuren
Wil je bezoek? Bel Bonjo! Vrijwilligers komen bij je langs door heel Nederland
Specialisten in
strafzaken, overleverings-, uitleverings-, cassatiezaken 077-351 10 42
Adv_Bonjo_131x95.indd 1
info@lina-advocaten.nl
We informeren u graag over de mogelijkheden! Bel Tien Königs 06 51687502 of mail tien@bonjo.nl
020 6659420
Lina Advocaten
Ve n l o
adver teren in het bonjo bajes bulle tin?
w w w. l i n a - a d v o c a t e n . n l
08-09-2010 15:01:00
Blijf niet vastzitten aan uw toegewezen advocaat! Wilt u worden bijgestaan door een strafrechtspecialist? Neem contact op met mr. Mathieu van Linde en informeer vrijblijvend naar de mogelijkheden: 050-3113001.
Blokzijl Advocaten Lopende Diep NZ 1 9712 NV Groningen
Volgens true crime magazine Koud Bloed één van de 10 beste jonge topadvocaten.
www.strafrechtadvocaatgroningen.nl
15
Bonjobajesbulletin april 2011
Privatiseren gevangenis Meer imams in gevangenis levert weinig op
Staatssecretaris Fred Teeven van Justitie. © anp
PETERBOROUGH - Het privatiseren van gevangenissen en het werk dat daar moet worden verricht, is niets iets wat erg snel veel voordelen oplevert. Daarvan is staatssecretaris Fred Teeven (Veiligheid en Justitie) volgens zijn woordvoerder nog meer doordrongen geraakt tijdens zijn bezoek aan Groot-Brittannië In Groot-Brittannië is 10 procent van de gevangenissen geprivatiseerd en Teeven kijkt daar nu rond. De voordelen zijn kostenbesparing en verbetering in kwaliteit alom door concurrentie. Volgens de zegsman zijn ook de publieke gevangenissen in Groot-Brittannië beter gaan presteren toen ze concurrentie kregen van de private. Kostenbesparing wordt echter pas na een zeer lange periode bereikt, als gevolg van enorme reorganisaties op het gebied van gebouwen en personeel. Daarbij zou privatisering het beste en gemakkelijkste werken in geheel nieuwe gevangenissen, zo lijkt het. Maar die zijn in ons land weer niet zo nodig, want we hebben te maken met een dalende behoefte. In het regeerakkoord staat dat de mogelijkheid van privatisering moet worden onderzocht. Het onderzoeks- en documentatiecentrum van het ministerie doet onderzoek naar de kansen in Nederland en de ervaringen ermee in andere landen. Pas als de conclusies, die na de zomer worden verwacht, zijn bestudeerd, wil Teeven eventuele nadere stappen zetten. (ANP)
BAKKEN UIT DE BAK Gedetineerde: “Mijn vrouw is er vandoor met mijn beste vriend…..Ik mis ‘m nou al!” * Vrouw tegen psycholoog: “Mijn man wil dat ik uit stelen ga. Moet ik dit pikken?” * Pietje moet voorkomen. Bewaarder vraagt: “Heb je alles bij je?” Antwoord: “Lood in m’nschoenen, stuk in m’n kraag en zweet in m’n handen!” * Rechter aan verslaafde: “Hoeveel heb je nu zo’n beetje gebruikt in je leven?”. Antwoord: “Kilo of vier, edelachtbare. Maar ik ben geen gram aangekomen!”
AMSTERDAM - Omdat het aanbod afwijkt van de vraag van gedetineerden, wil Justitie meer imams inzetten in gevangenissen. De vraag naar de islamitische geestelijken stijgt, terwijl er minder roomskatholieke, protestantse en humanistische verzorgers worden gevraagd. Trouw. Gevangenen vinden dat er te veel humanistische raadslieden zijn en te weinig imams. Van de 160 beschikbare fte’s stijgt het aantal islamitische geestelijk verzorgers met 8,5 naar
Justitie wil daar verandering inbrengen door het aantal arbeidsplaatsen bij de Dienst Geestelijke Verzorging anders te verdelen. Dat heeft het ministerie van Veiligheid en Justitie bepaald, meldt dagblad
Advocaat moet BH uittrekken bij bezoek cliënt
43,5 fte. De humanisten leveren bijna de helft van hun fte’s in: zij dalen van twintig naar twaalf. (bron: Telegraaf van 26 jan.2011)
Onderscheid De Rotterdamse Orde van Advocaten acht de nieuwe maatregel onacceptabel. Het Hoofd Beveiliging van een gevangenis in Krimpen aan den IJssel zegt dat detectiepoortjes hoger zijn afgesteld en dat hiervan niet wordt afgeweken, meldt het magazine voor juristen ‘Mr’. Hierdoor gaan de poorten af door de beugels in bh’s. De Rotterdamse Orde wil, als er niets verandert, de zaak voorleggen aan de Commissie Gelijke Behandeling. Theda Boersma, lid van de Raad van Toezicht van Rotterdam, meent dat er met de maatregel onderscheid wordt gemaakt tussen mannen en vrouwen.
Merkwaardig
Vrouwelijke advocaten uit Rotterdam die cliënten in de gevangenis willen bezoeken, moeten voor zij worden binnengelaten hun bustehouder uittrekken. Beugel-bh’s worden vanwege veiligheidsredenen onder een scan gelegd.
Advocaat mr. L.W. Plantenga “Do you think a zebra is a white animal with black stripes, or a black animal with white stripes?”
Bron: Elsevier, 26 januari 2011
- Peter Greenaway -
Of een zebra een wit dier is met zwarte strepen of een zwart dier met witte strepen? Dat ligt er maar aan hoe je er naar kijkt. Net als een zebra is een strafzaak vaak niet zo zwart-wit als deze op het eerste gezicht lijkt. Elke zebra heeft een uniek strepenpatroon, zoals de mens een vingerafdruk heeft. Ieder mens is uniek, iedere zaak dus ook. Daarom vergt elke strafzaak een eigen aanpak.
lid van de NVSA Van Bijnkershoeklaan 391 3527 XK Utrecht M 06 41 18 64 93 T 030 26 26 660 F 030 26 25 834
info@advocaatplantenga.nl www.advocaatplantenga.nl
Iedereen die door een detectiepoortje gaat moet ‘piepvrij’ zijn Advocaten moeten hun bh uittrekken, deze op een band leggen en aan de andere kant in een hokje weer aantrekken. ‘Dit alles ten overstaan van publiek, personeelsleden en camera’s,’ zegt de Rotterdamse strafpleiter Inez Weski.
Bovendien hoeven vrouwelijke medewerkers van gevangenissen hun bh bij binnenkomst niet uit te trekken. De Orde vindt het merkwaardig dat dit onderscheid wordt gemaakt. ‘Het is onterecht dat gevangenissen het personeel niet aan de ontkledingseis onderwerpt,’ zo luidt het standpunt . Een woordvoerder van het ministerie van Veiligheid en Justitie laat weten dat iedereen die een gevangenis binnenkomt ‘piepvrij’ moet zijn.
WORD VRIEND VAN BONJO Word vriend van Bonjo voor slechts 25 euro per jaar en ontvang het BonjoBajesBulletin gratis! Bovendien heb je toegang tot de Bonjo-ledenvergaderingen en interessante themabijeenkomsten.
Schrijf, mail of bel nu! BonjoBajesBulletin, Molukkenstraat 200 1098 TW Amsterdam. info@bonjo.nl 020 6659420
16
Bonjobajesbulletin april 2011
De lijdensweg van ‘afwijkende’ gedetineerde
Geen opzet: vrijspraak, mevrouw de officier! Alweer enige tijd terug behandelde ik de zaak die landelijke bekendheid kreeg als de “rolschaatsmoord”. Cliënt, die een coffeeshop in het midden des lands dreef en erboven woonde, was in het vliegtuig naar Brazilië gestapt om zijn familie te bezoeken. Hij was aan rust toe na jarenlang -met van overheidswege verstrekte vergunningen- succesvol zijn eigen zaak te hebben opgezet en gerund. Daarnaast was hij diverse keren bedreigd en afgeperst vanwege de wietvoorraad. Door de stress die dit met zich meebracht, ging cliënt zelf wiet roken en raakte hij “van het padje af ”: hij werd plotseling psychotisch. In die psychotische toestand kwam cliënt na een lange en verwarrende vliegreis aan in Brazilië. Daar sloeg hij vrijwel direct na aankomst met een rolschaats een willekeurige voorbijganger, die hij voor de duivel aanzag, dood. Cliënt werd gearresteerd en verbleef enkele maanden ter observatie onder barre omstandigheden in een psychiatrische inrichting. Aansluitend werd zijn strafzaak aan Nederland overgedragen. Cliënt werd hier ten lande door het OM moord/doodslag ten laste gelegd. Ter zitting van de Meervoudige Kamer van de rechtbank betoogde de officier van justitie uitvoerig dat cliënt had moeten weten wat de invloed van wietgebruik was op zijn gedrag: culpa in causa heet dat in het strafrecht. In gewoon Nederlands: eigen schuld, dikke bult, aldus de officier, die stelde dat cliënt zichzelf verwijtbaar in een ernstige psychose had gebracht of in ieder geval de kans daarop bewust had aanvaard door wiet te gaan roken. Hij kon, zo stelde het OM, geen beroep doen op zijn gebrekkige geestesgesteldheid ten tijde van het begaan van dit levensdelict. Zitten dus! Door middel van twee op verzoek van de verdediging benoemde deskundigen toonde ik aan dat cliënt juist niet kon weten dat het roken van wiet tot een psychose kon leiden, laat staan dat die geestestoestand in geweld zou uitmonden. Kennelijk, zo rapporteerden de psychiater en psycholoog, had deze cliënt een kwetsbare persoonlijkheid die, bij gebruik van cannabis, een psychose teweeg kon brengen. Dat wist cliënt echter niet en kon hij ook niet weten. Nooit eerder had hij klachten op dat vlak gehad. Integendeel, cliënt was de positiviteit en levenslustigheid zelve! De rechtbank veegde het ‘eigen schuld’-verhaal van de officier van tafel, nu voldoende duidelijk was dat cliënt er niets aan kon doen dat hij de voorbijganger had gedood. Hij wist absoluut niet wat hij deed op dat moment, had geen enkele controle over zijn gedrag, zodat de rechtbank hem vrijsprak wegens gebrek aan bewijs voor opzet op de levensberoving. Ook de voorbedachte rade werd uiteraard niet bewezen geacht. Aangezien cliënt ten tijde van de zitting genezen was verklaard, verliet hij als vrij man de rechtszaal. Voor de maatregel van TBS was geen plaats.
Richard van der Weide, strafpleiter
Mensen met ‘afwijkingen’ in de ogen van ‘normale’ gevangenen hebben het niet gemakkelijk ‘binnen’. Wil je iemand een loer draaien, zeg dan snel dat hij voor ‘zeden’ zit: resultaat verzekerd. De bewuste persoon heeft het daarna niet gemakkelijk en moet ogen in de rug hebben. Houdt iemand de celdeur maximaal op slot: hij is homo en vreest voor ‘uit de kast’ komen. Blauwe ogen duiden op behoorlijk in elkaar geslagen. Zulk groepsgedrag is van alle tijden, in iedere groep van klas tot bedrijf. In de gevangenis zit je op elkaar in een afdeling en heb je weinig keuze of uitwijkmogelijkheden. Nu is er ook een aantal gedetineerde mensen die transsexueel zijn. Je kunt je hierbij iets voorstellen. Extra bijzonderheid is het als je hermafrodiet bent, oftewel tweeslachtig. Met een hermafrodiete vrouw gebeurde het navolgende, zoals opgetekend door een Bonjo-hulporganisatie: ‘Ik schrijf u deze mail op verzoek van een van onze bezoekers, mevrouw X. Zij is door een medegedetineerde tijdens haar detentie ernstig mishandeld en vroeg zich af of u haar kunt bijstaan in haar streven de gevangenisdirectie voor het gebeuren aansprakelijk te stellen en om een schadevergoeding te krijgen. In het kort de casus: X is een in Marokko geboren hermafrodiet die zich als vrouw manifesteert. Ze leeft nu al vele
jaren in Amsterdam, heeft geen vast onderdak, geniet een uitkering en is druggebruikster. Ze moet regelmatig boetes uitzitten. In haar Marokkaanse paspoort staat dat ze een man is, dus mag ze niet in een vrouwengevangenis zitten, hoewel ze dat wel graag zou willen. Haar laatste detentie was in PI Lelystad. Om problemen met haar mannelijke medegedetineerden te voorkomen blijft X altijd op cel tijdens haar detenties en ze geeft ook altijd door aan de bewaking dat haar deur niet geopend hoeft te worden. Maar in Lelystad hing er een pasje met haar foto naast haar celdeur, ook al had X met klem gevraagd geen foto van haar zichtbaar voor andere gedetineerden op te hangen. Tijdens de luchtperiode lag X te slapen en plots kwam er een gedetineerde haar cel binnen die haar met een bezemstok te lijf ging tot ze bewusteloos raakte. Haar jukbeen is nu gebroken en ze moet plastisch chirurgie ondergaan. De gevangenisdirectie heeft voor het gebeuren, na haar beklag, twee maanden later excuses aangeboden.’ Na veel overleg heeft de ex-gedetineerde een schadevergoeding ontvangen voor chirurgische ingrepen en heeft vervolging van de dader maar laten zitten. Gaarne enig mededogen en begrip voor de situatie van andere, medegedetineerden…
Niet voor niets het grootste strafrechtkantoor van Nederland Wist u dat een deel van de advocaten het strafrecht
bij Cleerdin & Hamer Advocaten zijn echte specialisten
Afhankelijk van de zaak werken wij zowel op betalende
er bij doet? En dat zij niet gespecialiseerd zijn in de
die zich alleen maar met het strafrecht bezighouden.
basis als op toevoeging. Belt u voor vrijblijvende
behandeling van strafzaken?
Zij specialiseren zich zelfs binnen het strafrecht in
inlichtingen over onze rechtsbijstand mr. P.P.J. van der
bijvoorbeeld jeugdzaken, beklagzaken, cassaties,
Meij op telefoonnummer 020 - 6750 756.
Wetgeving verandert steeds sneller, er wordt eerder tot
internationaal strafrecht, TBS-zaken, enzovoorts.
vervolging overgegaan en de straffen worden steeds zwaarder. De inzet van een strafrechtspecialist kan
Het heeft ons gemaakt tot het grootste strafrechtkantoor
het verschil betekenen tussen een veroordeling of een
van Nederland. Niet voor niets.
vrijspraak en een hoge of een lage straf. De strafpleiters
17
Bonjobajesbulletin april 2011
breken van het medisch beroepsgeheim zie ik als bespreekbaar als er aan twee voorwaarden wordt voldaan. Het kan alleen als de zaak zwaar genoeg is; het moet gaan om tbs-waardige delicten. Bovendien vind ik niet dat een rechter zelf inzage mag krijgen in de medische dossiers. Deze zouden eerst moeten worden gewogen door een onafhankelijke psychiater, die kan vaststellen welke gegevens relevant zijn.”
Deskundigen overwegend kritisch over dwang op observatieonderzoek Verdachten die weigeren mee te werken aan psychiatrisch onderzoek om zo tbs te ontlopen, worden harder aangepakt. Staatssecretaris Fred Teeven van Justitie en Veiligheid wil dat de rechtbank in zulke gevallen inzage krijgt in oude psychiatrische gegevens van de verdachte om te beoordelen of er sprake is van een psychische stoornis. Deskundigen uit het veld reageren overwegend kritisch.
Koen Voskuil Jaarlijks weigeren
ongeveer zeventig verdachten van zware delicten als verkrachting of moord medewerking aan een zogeheten observatieonderzoek, waardoor elk jaar tientallen verdachten een tbs-maatregel ontlopen. Staatssecretaris Teeven wil het daarom wettelijk mogelijk maken dat psychiatrische gegevens uit het verleden kunnen worden gebruikt voor onderzoek naar de geestesgesteldheid van verdachten. Wim Brunenberg, directeur Zorg en Innovatie Landelijk Platform GGZ: ,,Wat wil de staatssecretaris met informatie uit oude dossiers? Geeft
deze een reële weergave van de psychische toestand van de patiënt als de rechtszaak dient? Diagnoses zijn niet in beton gegoten. Het openbreken van het beroepsgeheim geeft enorme moeilijkheden rond dossiervorming en privacybescherming. Het oorspronkelijke probleem draait om verdachten die weigeren mee te werken aan een psychiatrisch onderzoek. Het lijkt mij zinvoller dat onderzoek verplicht te stellen dan in te breken in het beroepsgeheim van de reguliere geneeskunde.” Hjalmar van Marle, hoogleraar Forensische Psychiatrie: ,, Het door-
Pieter van der Kruijs, voorzitter vereniging van strafrechtadvocaten: ‘Het is voor rechters nu ook al mogelijk om verdachten tot een tbsbehandeling te veroordelen zonder observatieonderzoek. Ze doen het alleen niet vaak. Als rechters geen deskundige oordelen hebben, vinden ze het in de praktijk lastig om tbs op te leggen. Dan veroordelen ze liever tot een langere gevangenisstraf. Of de brief van de staatssecretaris het makkelijker voor rechters maakt om nu toch tbs op te leggen, betwijfel ik.’ Willem Albert Wagenaar, rechtspsycholoog: ,,Ik zie een juridisch bezwaar als verdachten verplicht worden gesteld vertrouwelijke gegevens op tafel te leggen. Bovendien is er medewerking uit de medische sector voor nodig, wat ik niet gauw zie gebeuren. Bovendien ben ik niet voor een verruiming van de tbsmogelijkheden, omdat het huidige systeem zwak is. Als Teeven pleit voor meer mensen in de tbs, moet hij ook met voorstellen komen hoe hij het systeem wil verbeteren.”
Job Joris Arnold, gedetineerdenorganisatie Bonjo: ,,Wij begrijpen dat steeds meer verdachten niet meer vrijwillig meewerken. De problemen hebben zich de laatste jaren opgestapeld. Dankzij de wachtlijsten had de tbs al een slechte naam. Onder druk van de publieke opinie is het systeem steeds verder uitgehold. Verlofmogelijkheden zijn teruggedraaid, het gemiddelde verblijf duurt nu acht jaar, tegen vierenhalf niet zo heel lang geleden. Maar het grootste risico is dat je er nooit meer uitkomt, de tbs-maatregel kan eindeloos worden verlengd.” Joost Eerdmans, Burgercomité tegen onrecht: ,, Het kan niet zo zijn dat zwijgende verdachten onder tbs uit kunnen komen. Tegelijkertijd ben ik kritisch over het tbs-systeem. De longstay van een tbs-kliniek lijkt meer op een kinderdagverblijf. Het is geen straf, het is een maatregel. Sommige categorieën delictplegers, zoals pedoseksuele moordenaars, zijn niet te behandelen. Zulke mensen kun je beter in een psychiatrische gevangenis stoppen en de sleutel weggooien.” (Koen Voskuil –zoon van Bert – werkte jaren voor Nieuwe Revu, sinds een aantal maanden misdaadverslaggever bij het Algemeen Dagblad en ‘de enige verslaggever met 18 dagen zitervaring’. Hij weigerde bronnen vrij te geven en werd daarop gegijzeld.)
Agressie vroeg opsporen bij tbs’ers vermindert gebruik isoleercel Vroege signalering van agressie bij tbs-patiënten verlaagt het aantal gevallen van agressie en vermindert het gebruik van de isoleercel. Verplegingswetenschapper Frans Fluttert van Forensisch Psychiatrisch Centrum (FPC) Dr. S. Van Mesdag (tbskliniek) in Groningen promoveert dinsdag op dit onderzoek aan de Universiteit Utrecht. In het FPC Dr. S. van Mesdag onderzocht Fluttert de ‘Methode Vroegsignalering’. De methode draait om het herkennen van signalen van individuele patiënten die agressief gedrag aankondigen. Een signaal kan bijvoorbeeld zijn dat een patiënt meer aan drugs denkt, slechter slaapt of steeds meer achterdochtig
is. In wekelijkse gesprekken met de patiënt identificeert en benoemt de behandelaar deze signalen. Mochten de signalen optreden dan kan de patiënt overgaan tot stabiliserende maatregelen, zoals bijvoorbeeld rust en afleiding zoeken op zijn kamer. Fluttert trainde de sociotherapeuten van alle zestien units van de tbs-kliniek in Groningen om de methode te gebruiken. Gedurende een periode van dertig maanden kwamen in totaal 168 patiënten met de aanpak in aanraking. En dat bleek effectief. Ten tijde van de standaardbehandeling moest er 219 keer een patiënt gesepareerd worden, in de isoleercel geplaatst, meestal omdat hij agressief en onhandelbaar was. Dankzij de Methode Vroegsignale-
Strafrecht • Tbs-zaken • Penitentiair recht
ring verminderde het aantal separaties naar 104. Een halvering van het aantal incidenten. De methode is dus geen crisismanagement of agressie-vermindering, het gaat om het voorkómen van agressie. Agressie varieert van schelden en bedreigingen tot fysiek geweld. Agressie verslechtert het leefklimaat voor de patiënten en heeft natuurlijk een negatieve invloed op de werksfeer. De Methode Vroegsignalering is opgeknipt in vier stappen. Achtereenvolgens het informeren van de patiënt, het identificeren van waarschuwingssignalen, het gedrag monitoren en eventueel preventieve maatregelen nemen.
De Methode Vroegsignalering is in Nederland en daarbuiten een succes. In Nederland gebruiken inmiddels vijf van de negen fpc’s de methode. In België, Duitsland, Zweden en Noorwegen werken diverse forensische instellingen met de methode. Patiënten in de Mesdag waar Fluttert werkt lijden vaak aan psychotische en/of (antisociale) persoonlijkheidsstoornissen. Ze zijn veroordeeld voor zware misdrijven met drugs, seksueel geweld, geweld of doodslag. In aanvulling op een gevangenisstraf heeft de rechter de maatregel ‘terbeschikkingstelling’ (tbs) opgelegd. Alleen mensen die verminderd toerekeningsvatbaar zijn komen daarvoor in aanmerking.
Problemen met politie en justitie? Laat u adviseren door een gespecialiseerd strafrechtadvocaat. Ons gerenommeerde kantoor heeft een landelijke strafrechtpraktijk. Wij zijn 24/7 te bereiken. Wij werken op betaling en, in voorkomend geval, tevens op basis van een toevoeging.
Frans Fluttert werkt als onderzoeker bij hetForensischPsychiatrischCentrumDr. S. van Mesdag in Groningen. Hij promoveerde op 11 januari aan de Universiteit Utrecht.
Köse Advocaten Law Office
Agir ceza davasinda tutukluysaniz ve uzman avukata ihtiyaciniz varsa;
Uzman ceza davasi avukatimiz: av. Havva Yilmaz-Altindag büro 010-215.13.11 cep 06-24.22.77.60
www.degoeijadvocaat.nl • www.tbsadvocaat.nl
Europaplein 42 (‘De Mare’) 1825 tl Alkmaar telefoon 072-56 25 251 – 06-55 30 56 36 fax 072-56 22 644; email info@degoeijadvocaat.nl + extra 06-14 33 95 33 (24 uurs lijn)
Van Dam: 0624676183 Jansen: 0610808610 Van Eeuwijk: 0629409800 http://www.ikwilgeenstraf.nl
Bree 35a 3074 BB Rotterdam www.koselaw.nl
18
Bonjobajesbulletin april 2011
De Mens achter het fenomeen TBS :
Leven na de TBS-kliniek
Door Julia Pompe
Ik las op diverse nieuwssites berichten over agressie, onder ander ‘Agressie vroeg opsporen bij tbs’ers vermindert gebruik isoleercel’ en dan het verhaal in Vrij Nederland ‘praten met de pers, hup de isoleer in’. Dat gaat over de tbs-er John van T. die begin februari de isoleer in ging en daarna werd overgeplaatst. Omdat hij praat met de media. Ik moest denken aan een druilerige middag een paar weken geleden, een van de momenten dat ik een gesprek had met tbs-er Geert. Hij zit in de laatste fase van zijn tbs- behandeling en woont sinds ruim een half jaar geheel zelfstandig. Uit mijn verslag: donderdag, 13 januari 2011 ‘Ik had om 15 uur een afspraak met Geert. Geert is sinds driekwart jaar voorwaardelijk vrij uit de tbs. Hij staat onder intensieve begeleiding van de reclassering. Ik praat regelmatig met hem via de telefoon en mail en zie hem af en toe in zijn woonomgeving. Dergelijke gesprekken voer ik ook met enkele andere mensen met een soortgelijke achtergrond. Dit doe ik, omdat ik de mens achter het ‘fenomeen’ tbs wil leren kennen. Ze zijn immers (bijna) tbs af, maar hun sticker ‘tbs-er’ hebben ze voor het leven. Ik ben van mening dat het tijd wordt voor een positieve kijk op de tbs-behandeling, dit om te voorkomen dat ons hele tbs-stelsel naar de knoppen gaat en mensen niet meer de noodzakelijke behandelingen krijgen. Over tbs wordt vrijwel alleen gesproken in negatieve situaties. Voor Geert is tbs behandeling zijn redding geweest. Als ik Geert onderweg bel, klinkt hij vrolijk. Hij is bij de voedselbank en mijn voorstel om iets later af te spreken, vindt hij prima: Geert is flexibel. We spreken af bij een eet-
tentje in het centrum. Rond half vier arriveer ik en Geert heeft vandaag een vriend meegenomen. Dat hij niet meer zo vrolijk is als aan de telefoon vanmiddag zie en voel ik gelijk. Zijn ogen schieten vuur, hij is zeer geïrriteerd en erg onrustig. Ik geef hem ruimte te acclimatiseren doch als ik doorvraag op een antwoord op een van mijn vragen, kat hij me af en zegt hij dat ik hem niet moet onderbreken. “Als je me onderbreekt kan ik mijn verhaal niet vertellen”, zegt hij zeer geïrriteerd, terwijl zijn ogen bijna vuur spuwen. Zijn vriend valt ons tijdens het gesprek af en toe in de rede en wordt ook een paar keer door Geert op zijn plaats gezet. Als de vriend even later naar buiten is om een sigaretje te roken, vraag ik Geert zonder omwegen waarom hij zo geïrriteerd en vervelend reageert. Dan barst hij los. Hij vertelt dat hij een uur geleden in de auto werd aangehouden door een politieagent. Dit omdat zijn hond met zijn kop uit het autoraam hing. De agent wilde hem daarvoor bekeuren maar Geert ging verbaal in verzet. Hij kent de regels als geen ander stelt hij en een hondenkop uit het autoraam is geen overtreding en hondengordeltjes bestaan nog niet of zijn in ieder geval niet verplicht. Hij kijkt heel boos: “En dan nog eens wat, de agent hield zich niet aan de fatsoensnormen, hij sprak me aan met jij en jou en daar ben ik niet van gediend en dat heb ik duidelijk kenbaar gemaakt. Hij heeft me aan te spreken met ‘u’ en meneer, dat is het eerste wat hij heeft geleerd op de apepakjesacademie.” Geert is dan ook weggelopen tijdens het incident en vervolgens weggereden. “Je hebt mijn naam en kenteken en je bekijkt het maar, ik nok af”, riep hij de agent nog toe. Zo gezegd, zo gedaan. Nog geen kwartier later werd hij gebeld door de wijkagent die hem goed kent; deze geeft hem een uitbrander. Laaiend is hij, “Dit soort stomme akkefietjes kunnen ertoe leiden dat ik in de problemen kom, maar ik werd ten onrechte aange-
houden. Weet je wel dat ik nog nooit fysiek agressief ben geweest? En dan maar zeggen dat tbs-ers agressief zijn, mensen lullen maar wat, ik heb nog nooit een klap uitgedeeld.” Zijn vriend knikt en vult gretig aan “Geert is nooit agressief”. Ik probeer met hem te praten en de aandacht te richten op ons doel van het gesprek, praten over de positieve kant van zijn tbs-behandeling. Mijn interview leidt vanmiddag nergens toe, Geert is opgefokt en kan zich niet concentreren op ons gesprek. Uiteindelijk besluiten we het gesprek af te breken en een andere keer voort te zetten. “Zonder vriend erbij dan wel?”, vraag ik, “ik wil je volle aandacht”. Daar stemt hij mee in. Fatsoen heeft hij, Geert; hij wil de serveerster roepen om de drankjes te betalen. Uiteraard vind ik dat niet goed, hij heeft geen cent te makken en de koffie betaal ik. Als hij opstaat en zijn jas aantrekt, geef ik hem een paar euro voor een pakje sigaretten. “Geen boek voor je dit keer Geert, ik bedacht dat je misschien liever een pakje shag wil kopen.” Even zie ik hem twijfelen. “Ik ben geen rijke vrouw maar het komt uit een goed hart”, zeg ik lachend. Dankbaar neemt hij het aan. Buiten zwaaien Geert en zijn vriend nog op me en ik blijf een tijdje zitten om het kleine uurtje met Geert te overdenken. Geen antwoord vandaag op de vragen die ik hem al had gemaild. Maar wel zoveel mens achter een
Kuijpers en van der Biezen Advocaten is het advocatenkantoor van mr. Arthur van der Biezen en mr. Jan-Hein Kuijpers, gespecialiseerd in strafrecht. Het naar hen vernoemde advocatenkantoor werd opgericht in 2001, waar vanuit zij diverse bekende strafrechtzaken behandelen waaronder de zaak Holleeder en onlangs die van de weduwe van de omgekomen schilder bij de Catshuisbrand, de A73-moorden, de gevechten tijdens oud en nieuw in Culemborg en vele andere spraakmakende zaken. Mr. Arthur van der Biezen en mr. Jan-Hein Kuijpers komen beiden uit de school van oud strafpleiter Piet Doedens, waar zij de kneepjes van het vak leerden en zich door ontwikkelden tot strafrechtspecialisten, ieder in een eigen stijl.
tbs-er. De oude mensjes aan het tafeltje naast me lachen me een paar keer vriendelijk toe, de opwinding van het gesprek is hen niet ontgaan. Geen alledaags tafereeltje voor hen denk ik en dat in een Limburgs boerengat op een troosteloze donderdagmiddag. Als ik even later buiten in de regen loop, besluit ik Geert nog even te bellen. Hij neemt na een paar tellen op. “Hoe gaat het Geert”, vraag ik “is je irritatie een beetje gezakt?”. “Ja”, zegt hij. “Sorry voor het gesprek en mijn gedrag. Ik zei net al tegen mijn maat die vrouw is de hele reis voor noppes gekomen, ze moet een paar uur reizen om mij te zien”. “Ik vind het niet erg”, zeg ik, “ik heb meer Geert gezien dan ik zou zien als we niet echt zouden ontmoeten”. “Dit is niet de echte Geert”, zegt hij. Ik bevestig dat dit ook een stuk ‘Geert’ is en dat ik het zo goed van hem vind hoe hij met de situatie omging. “Ik was nodig toe aan een sigaret, die heb ik nu kunnen kopen en net gehad, dankjewel nog. Zullen we volgende week na 19 uur een keer bellen. Dan zorg ik dat ik alleen ben en gaat de tv uit, kunnen we rustig praten?” Ik stem in, “lijkt me een goed plan, we zouden een column samen kunnen starten”, opper ik luchtig. “Ik vind het best”, zegt hij, “Je mag hier rustig over schrijven en mensen laten weten hoe onze gesprekken verlopen. En nog iets, ik heb gebeld naar het politiebureau en mijn excuses aangeboden. Ik kan niet tegen onrecht en daarom was
Prinsengracht 706hs 1017 la Amsterdam telefoon +31 (0) 20 420 20 42 fax +31 (0) 20 623 68 36 amsterdam@kuijpersvanderbiezen.nl
Havensingel 8 5211 tx ’s-Hertogenbosch telefoon +31 (0) 73 614 86 64 fax +31 (0) 73 614 64 56 denbosch@kuijpersvanderbiezen.nl
www.kuijpersvanderbiezen.nl Al 10 jaar topkwaliteit, ook pro deo!
ik zo pissig. Maar ik was beslist niet agressief en vind dat ik in mijn recht stond”. “Ik weet het Geert, ik ben dat ook soms met mensen en gezagsdragers, maar jij zult je extra moeten inhouden en gedragen. Stoom afblazen bij je maten of desnoods schrijf je het mij.” Hij bedankt me wederom en we sluiten het gesprek af. Een dag later stuurt hij me per mail een document met de naam ‘biografie’. Een bijzonder gebaar: Geert vertrouwt me…. Terugdringen van agressie en geweld onder tbs-ers, ik moet glimlachen. Is het niet zo dat elke vorm van irritatie bij een tbs-er wordt uitgelegd als agressie? Welk aandeel hebben we zelf in het veroorzaken of versterken van agressie bij de ander? Wat doen we eraan om te luisteren naar de ander en in hoeverre zijn we verantwoordelijk voor hetgeen we bij de ander veroorzaken? Waar een wil is, is een weg, dat hield Geert me voor in ons gesprek vandaag, Daarom valt hij tot nu toe niet terug in zijn oude gedrag. Geert heeft het prima gedaan. Hij nam afstand van de prikkels die hem dreigden te verleiden tot minder relaxed gedrag. Dat heeft hij immers geleerd. Ik vond hem een kei en hij was vandaag mijn held en dat heb ik hem laten weten! Julia Pompe
19
Bonjobajesbulletin april 2011
The Big Switch
Tussen wal en schip Hoe door arrestatie het leven van een persoon drastisch en vaak dramatisch verandert, dat zal het merendeel van onze lezers uit ervaring bekend zijn. Ook heeft de gedetineerde weet van de effecten die detentie heeft op het leven van vrouw en kinderen, partners en familieleden. Sociale netwerken veranderen door het verblijf in de gevangenis, kinderen worden op school onderwerp van gekonkel. Hebben gedetineerden IN de bajes rust en weinig problemen, BUITEN lopen de achterblijvers tegen enorme problemen aan. Een voorbeeld: Een Almeers echtpaar met drie kinderen tot achttien jaar komt lokaal stevig in het nieuws wegens vermeende oplichting. Het besluit de woning te verkopen en naar Amsterdam te verhuizen. In Almere heeft het twintig jaar gewoond, in Amsterdam daarvoor – in jeugd en kort na huwelijk- dertig jaar. Medio november vorig jaar betrekt het bemiddelde paar een mooie woning in Amsterdam met een kale huur van 1500 euro. Dat kon gemakkelijk betaald worden. De gebeurtenissen volgen elkaar daarna snel op: eind november wordt het faillissement van meneer aangevraagd en uitgesproken
waarna alle bankrekeningen van het echtpaar geblokkeerd worden door de curator. Zes december wordt het 26-jarige huwelijksfeest sober gevierd; zeven december wordt echtgenoot gearresteerd als verdachte van fraude/ oplichting. Mevrouw is doortastend: die hoge huur is dodelijk. Er moet snel een andere woning gevonden worden. Met een historie van 30 jaar in het Amsterdamse moet dat toch lukken. De urgentievraag bij Dienst Wonen loopt onmiddellijk vast vanwege haar zeer korte verblijf in de gemeente. Ze krijgt het advies van de begrijpende ambtenaar om urgentie aan te vragen in Almere, woningruil en een woonkostentoeslag aan te vragen bij DWI. In Almere heeft het gezin geen relatie met een woningcorporatie en welke gemeente ziet een bijstandsgezin in wording graag komen? Eind januari kreeg het gezin voor het eerst een uitkering. Daarvoor is van de kinderbijslag geleefd en is de huur niet betaald. Geluk is dat de man op dezelfde dag uit detentie wordt geschorst. Hij kan weer zaken gaan regelen. Onder de indruk van de problemen die hij in de gevangenis aantrof, zal hij zich na oplossen van zijn eigen sores, zich gaan bekommeren om de problemen van andere gedetineerden.
Van ‘vader-kind-dagen’ tot onderwijs en van brood tot spelen: Bonjo wil het graag weten! Vertel ons wat jullie dagelijkse praktijk inhoudt in de penitentiaire inrichtng waar je zit.
Schrijf of bel naar: Bonjo Molukkenstraat 200 1098 TW Amsterdam 020 6659420
Hendriksen Advocatuur Bent u op zoek naar een strafrechtadvocaat die bereikbaarheid, doortastendheid en juridische kennis hoog in het vaandel heeft staan? Neemt u dan contact op met Hendriksen Advocatuur! Bereikbaar op telefoonnummer 020-3300362 of 06-42125202 Gevestigd in het centrum van Amsterdam. www.hendriksenadvocatuur.nl
Ik wist al een tijdje dat Hendrik door de politie gezocht werd. Er was al twee keer een inval geweest om 7 uur ’s ochtends. Maar hij was telkens niet thuis. Het werd maar niet duidelijk waar hij van verdacht werd. Mogelijk werd zijn betrokkenheid bij een reeks van inbraken aangenomen. In die zaken zaten er al verdachten vast. Hun advocaten konden bevestigen noch ontkennen dat Hendrik in de dossiers voorkwam als dader. De politie wilde ook niets zeggen. Hendrik moest zich gewoon komen melden. Indringende gesprekken met hem brachten mij niet verder. Hij bezwoer niets op zijn kerfstof te hebben. ‘Wat zou het dan kunnen zijn, Hendrik?’ ‘ Ik wwweet het egt niet, Meester’ was zijn antwoord. ‘Ga je dan toch melden, man’ adviseerde ik. ‘ Als je niets misdaan hebt zul je nooit lang vast zitten en zo’n leven als voortvluchtige is toch ook geen pretje?’. Dit advies was helaas tegen dovemansoren gericht. Als hij zich al zou melden, dan na de zomer, want nu kwam het mooie weer er aan en dan wilde hij niet vast zitten. Een alleszins begrijpelijke motivering, vond ik wel. Hendrik nam voorzorgsmaatregelen op een manier die mijn bewondering kreeg. De broer van Hendrik heet Johan. Hij is een paar jaar jonger, maar ze lijken sprekend op elkaar. Ze trekken vaak met elkaar op. Johan werd niet gezocht. Op een goed moment reden ze samen in de auto gezeten tegen een verkeerscontrole op. Hendrik trok uit zijn achterzak het IDbewijs van Johan. En omgekeerd. De politie checkte niet goed, want aan de hand van de geboortedata had men wel kunnen zien welke de jongere van de twee was. De beide broers misdroegen zich nogal en werden gearresteerd wegens wederspannigheid door, zoals de rechtspraak het mooi verwoordt: te duwen en te trekken in een andere richting dan die verbalisanten hem trachten te bewegen. De broers werden verhoord, kregen een boete en zouden worden vrijgelaten. De laatste check is dat er nog even wordt gekeken of er straffen open staan of dat er een opsporingsbevel is. ‘Kip, ik heb je!’, moet de politie hebben gedacht. ‘ Hendrik, jij mag blijven!’ . Johan werd vrijgelaten. Mijn kantoorgenote Mr. van Vliet spoedde zich derwaarts om Hendrik te bezoeken maar trof…. Johan. De gezochte Hendrik was inmiddels vrijgelaten. Mr. van Vliet vroeg de wachtcommandant indringend om Johan vrij te laten nu er geen enkele basis was om hem vast te houden. Hetgeen geschiedde. Johan vertelde mij later wel dat ze hem nog een paar uur hebben laten rotten. De rechercheur die de deur open deed gaf hem ook nog een klap met de vlakke hand, uit frustratie. Dat vond Johan niet leuk, maar hij had het graag voor zijn broer over. Ik heb kostelijk om deze geniale ‘switch’ gelachen. Bas Martens, advocaat
B RI E V E N
20
Bonjobajesbulletin april 2011
Van huishoudelijke aard Mijn naam is Pascal van der H., ben 31 jaar oud en zit nu 8 jaar in detentie. (Ik moet nog 5,5 jaar). Van de 8 jaar zit ik nu 6 jaar lang op een bgg-regime (beperkt gemeenschap geschikt): Vught 3,5 jaar, De Schie 2,5 jaar en nu 3 maand in Zoetermeer. Ik ben net naar de bieb geweest en weer genoten van jullie krant. Op de laatste bladzijde staat: hoe gaat het zo’n beetje? Ik voelde me aangesproken om jullie te schrijven, want wat ik hier meemaak heb ik nog nooit meegemaakt op een bgg. Ik heb veel klachten en ben ook voor veel dingen in beklag gegaan. Maar zoals jullie weten, kun je niet voor alles in beklag gaan. Hier een aantal punten: 1) We krijgen geen bestek. We hebben alleen 1 lepel op cel. Ook tijdens het middageten krijgen we geen mes en vork; 2) We mogen geen nagelknipper hebben en op de afdeling zijn ze niet. Lange nagels!; 3) Geen vriezer op de afdeling. Heb een mini op cel waar 1 kip in past. Vriest matig; 4) Er is geen O&O (Ontspanning en Onderwijs). Ze zeggen dat dat 1 jaar geleden is afgeschaft. Vreemd , laatst in De Schie nog 50 ct per week betaald; 5) G een reiniger op de afdeling. Mag niet, omdat men niet in contact met andere kant mag komen. Er zijn zes cellen aan elke kant en het is er gewoon vies; 6) Geen schaamschot/douchegordijn in de cel. Ieder die door het luikje kijkt, ziet me naakt staan; 7) Alleen een grote TL-balk aan plafond en geen lamp op bureau. Gezellig dat licht!; 8) K uisheidsregime! Mogen geen pornoboekjes van buiten naar binnen. Heb 3 abo’s op dat soort boekjes. 9) G een drank of snoepautomaten in bezoekzaal. Niet teveel praten tijdens bezoek, want dan krijg je een droge strot. Verleden week bzt gehad en mocht ook niets meenemen; 10) Na twee maanden nog steeds mijn spullen niet vanuit Rotterdam. Geld ook heel traag; 11) Keuken heel matig ingericht met vieze oude pannen, spatels en garde. Alleen op woensdag is er recreatie en dan willen 6 man koken op 1 4-pitter. Dus stress en ruzie. Iedereen heeft honger en je moet het gelijk opeten, want er is geen ruimte om het later op te warmen. En zo kan ik wel doorgaan. Maar ik blijf lachen. Want wat moet je anders? Ga zo door met jullie blad, Bonjo!
Maaltijdgenot Woensdag 5 januari was ik getuige van een voedselkwaliteitscontrole van de door justitie verstrekte warme maaltijd. Op deze dag stond, zoals één keer in de twee weken gebruikelijk, de overheerlijke smaakvolle aromatische maaltijd van zalmmedaillon met doperwten en aardappelblokjes op het menu. De gemiddelde gedetineerde weet dan waar we het over hebben en in de gesloten afdeling worden deze maaltijden alleen in hoogste nood genuttigd. Laat een directielid nu net met het afdelingshoofd deze onaangeroerde bakjes zien staan. “Waarom worden ze niet gegeten?”, was de vraag. Nieuwsgierig geworden warmden beide heren de maaltijden op en begonnen te eten. Zo zag ik hoe ze hun walging probeerden te verbergen en het na enkele hapjes voor gezien hielden. “Het valt uiteen als je het aanraakt” en “ik heb net gegeten…”, waren te horen. Enigszins bezorgd werd geïnformeerd naar de kwaliteit van de overige dertien maaltijddagen. Bezorgd dropen ze af. Ze wisten nu wat bewoners al heel lang weten: niet te vreten! Piet van der Wal, Scheveningen
Pascal van der H.
Een nieuwe toekomst zonder criminaliteit... ... begint bij Stichting DOOR
Dé DOORstart voor (ex-) gedetineerden
Stichting DOOR biedt al tien jaar deskundige opvang en nazorg aan (ex-)gedetineerden in vrijwillig en justitieel kader. Stichting DOOR trekt zich het lot aan van gedetineerden en ex-gedetineerden. Wat doen wij Stichting DOOR verleent begeleiding op het gebied van wonen, werken, financiën, relaties en zingeving. Een mooie kans voor (ex-)gedetineerden op een toekomst zonder criminaliteit. Aanmelden Gedetineerden kunnen onder de volgende justitiële titels bij Stichting DOOR aanmelden: penitentiair Programma, schorsing Preventieve Hechtenis onder bijzondere voorwaarden, inrichting voor Stelselmatige Daders (ISD), artikel 43 lid 3 PBW, bijzondere Voorwaarde. Informatie Wilt u meer informatie over onze stichting? Kijk op onze website www.stichtingdoor.nl of neem tijdens kantooruren contact met ons secretariaat op, via telefoonnummer: (0118) 63 56 27. Wij staan u graag te woord.
Waarom smaken die maaltijden zo krom? Bereiding volgens aanwijzing helpt al veel! Waarom de justitiële maaltijden zo uniform en afschuwelijk smaken is heel gemakkelijk te verklaren. De prefab maaltijden zijn best met ‘grote zorg’ bereid en bevatten ongetwijfeld alle noodzakelijke voeding- en bouwstoffen en vitamines. Volgens bereidingsadvies moeten de maaltijden vlak voor gebruik worden opgewarmd en dat gedurende vijf minuten. Enkele gaatjes prikken in de folie en zo, we weten het allemaal ‘van buiten’. Wat gebeurt er in de praktijk? De warmhoudwagens worden gebruikt als opwarmwagens en de maaltijden worden daar om een uur of negen ’s ochtends ingezet. Te heet, te lang en zo vergaat alle smaak en structuur. De inrichtingen moeten extra zorg besteden aan de juiste bereidingswijze VOLGENS VOORSCHRIFT van de leverancier. Deze levert volgens contract de maaltijden koelvers aan. Volgens info uit de bajes wordt ook hier de hand mee gelicht. Diepgevroren dus. NE
Welke brieven wel, en welke niet Verhalen over detentie, over detentieomstandigheden, over de oorzaken en gevolgen van gevangenisstraf, de problemen die je ondervindt; daarover wordt Bonjo Bajes Bulletin graag geïnformeerd. Maar we krijgen ook brieven waarin bijv. politieoptredens in algemene zin aan de kaak wordt gesteld; scheldpartijen die alle kanten uitgaan. Ze worden bekeken en beoordeeld, maar concentreer je op je eigen (detentie) omstandigheden. Een persoonlijk verhaal over het optreden van bijv. een arrestatieteam, dat dan wel. Maar algemene beschouwingen hierover, dat dan weer niet. Redactie
21
Bonjobajesbulletin april 2011
B RI E V E N
Al weer het CJIB: licht de politieke partijen in
Het verschil De nieuwe bezoekzaal was bijna klaar, inclusief de slangentafel. Niemand die daar blij mee was. “Maar het kan erger,” zei de bewaarder met wie ik over de nieuwe bezoekzaal in gesprek was. Hij vertelde dat hij weleens naar die programma’s over het gevangeniswezen in Amerika op National Geographic keek. “In Amerika zitten gedetineerden achter glas tijdens het bezoek,” zei hij. Maar niet in elke gevangenis, kon ik hem vertellen. Ik was net weer terug van een bezoek aan een van mijn correspondentievrienden in een Amerikaanse gevangenis. Afdeling death row, de dodencellen dus. En in deze gevangenis is een ‘gewone’ bezoekzaal. Met tafeltjes en krukjes van staal die weliswaar aan de vloer zijn gelast maar er komt geen glas of tussenschot aan te pas. Alleen als strafmaatregel of als de bezoekzaal vol is, dan is er ook bezoek achter glas. Maar er is dus geen slangentafel. Voor de rest is een bezoek aan die Amerikaanse gevangenis en een bezoek aan een gevangenis in ons eigen land eigenlijk niet te vergelijken. De bezoekdagen zijn daar in het weekend en op feestdagen en aangezien de bezoekzaal van death row maar plaatst biedt aan 26 gevangenen en hun bezoek is het zaak om op drukke feestdagen zo vroeg mogelijk in de rij te staan. Het bezoek begint om negen uur ’s ochtends. Maar het parkeerterrein van de gevangenis is pas toegankelijk vanaf zeven uur. Langs de kant van de weg staan mag ook niet. Dus bij de dichtstbijzijnde benzinepomp vormt zich een rij auto’s. Op drukke dagen betekent dat al ruim voor zessen. Zeven uur zijn we dan op het parkeerterrein van de gevangenis, tegen achten in de rij, inchecken, controle, het duurt uren voor we eindelijk binnen zijn. De bezoektijden zijn zoals gezegd van negen uur ’s ochtends en duren tot drie uur ’s middags, je kunt dus zes uren op bezoek als je dat wilt. De mensen die elke week bezoeken doen dat niet altijd, mensen die van ver komen vaak wel. Er zijn veel mensen die van ver komen. Amerika is een groot land; bezoekers komen uit verschillende staten. Men kan in de zaal maaltijden en snacks kopen, en er staan magnetrons geschonken door de vrouw van een gevangene) waarin je die maaltijden kunt opwarmen. Vooral mannen die lange tijd geen bezoek hebben gehad, eten
zich het schompes en hebben daardoor aan het eind van het bezoek vaak last van hun ingewanden. Tochgebeurt het de volgende dag, tijdens het extra bezoek weer, want lekker eten is een unicum. Er wordt niet alleen flink gegeten. Gevangenen enbezoekers wandelen ook door de zaal, ze kaarten, scrabbelen, schaken, dammen, en kinderen spelen Mens-erger-je niet. Nee, er is helaas geen televisie voor de kleintjes, zover zijn ze daar nog niet. Gevangenen en bezoek krijgen wel de gelegenheid om op de foto te komen. Er wordt ook veel in de Bijbel, Koran of Thora gelezen. Maar wat iedereen vooral veel doet is praten. Niet alleen met elkaar, maar ook met anderen die daar rondlopen. Velen, ook de bezoekers, kennen elkaar al jaren. De sfeer in de zaal is bijna feestelijk te noemen en het is niet voor te stellen dat deze mannen al zolang in deze naargeestige omgeving leven. De meesten al tientallen jaren,met de dood op de hielen. “Als je naar die straffen kijkt die ze in Amerika opleggen,” zei de man die ik, weer terug in Nederland, in mijn eigen bajes bezocht, “dan hebben we hier toch weinig te klagen.” We zaten in de oude bezoekzaal, nog net niet aan de slangentafel. Ik had hem het verhaal van mijn bezoek in Amerika verteld. En ik was het wel met hem eens. In vergelijking met het gevangeniswezen in Amerika valt er hier weinig te klagen. Oké, die slangentafel is niet leuk. Maar gelukkig is het verblijf in een gevangenis niet voor eeuwig en ook die slangentafel is dus voor een gedetineerde en het bezoek een tijdelijke ergernis. Vergelijken heeft eigenlijk geen nut, maar toch… In die gevangenis in Amerika wachten de mannen òf op hun executie òf op omzetting van hun straf in levenslang en dat is ook echt levenslang. Gelukkig wonen wij in Nederland, in een beschaafd land zonder doodstraf. In een land waar bijna iedereen na een gevangenisstraf de kans krijgt een nieuwestart te maken, een toekomst op te bouwen. En dat is dus het grootste verschil met die mannen in zo’n Amerikaanse gevangenis: een toekomst.
Dini
Autospuiter en schadehersteller Maikel J. H. te Veenhuizen raakte in 2005 mede door gokverslaving alles kwijt en gedetineerd. Hij besloot tijdens detentie het roer om te gooien, rondde de opleiding CIOS in 2008 af, zette zijn eigen sportbedrijfje op met naschoolse sportactiviteiten, hardlooptrainingen en verhuur. Lukte niet zo best. Er kwam een faillissement en in mei 2010 een veroordeling voor verduistering en oplichting (er zitten honderden mensen hiervoor vast, meestal na aangeven van de curator. Die er zijn inkomen uit moet halen… red). Maikel moet schadevergoeding betalen. Heeft inmiddels een uitstelregeling met al zijn crediteuren uit faillissement georganiseerd en alles is bevroren tot einde detentie mei 2012. Echter, het Centraal Justitieel Incasso Bureau (CJIB) weet van geen uitstel: “ In december ontving ik de eerste acceptgiro waarna een verzoek voor een betalingsregeling werd afgewezen. Maar volgens mij is de gestelde termijn van 12 maanden met uitzondering van 36 maanden een regel van het CJIB zelf en staat dat niet wettelijk beschreven. Dan heb je ook nog de tweede verhoging. Die tweede verhoging brengt aanzienlijke extra kosten mee, waardoor je nog verder in de problemen komt. Ik roep elke gedetineerde in Nederland op om in protest te gaan hier tegen. Want iedereen heeft recht op een herkansing om zo goed mogelijk terug te keren in de maatschappij, ongeacht wat hun verleden ook is. Zo verliest iedereen: de gedetineerde, maar ook de benadeelde partij. Stuur een brief ook naar de politieke partijen in de Tweede Kamer. Zodat die weten wat er leeft. Maikel H., Veenhuizen
strafrechtadvocaten die doorbijten
Willemsparkweg 193 1071 HA Amsterdam Tel. 020 - 420 1475 info@teurlingsellens.nl www.teurlingsellens.nl
Tweede Boerhaavestaat 46 1091 AN Amsterdam telefoon 020 689 7910
www.rtpadvocaten.nl info@rtpadvocaten.nl
22
Bonjobajesbulletin april 2011
Cliëntenraad bij Reclassering Nederland dringend gewenst voor doelmatige belangenbehartiging Wekelijks komen bij Bonjo telefoontjes en brieven binnen van mensen die zich dolgedraaid voelen door procedures. Vooral richting forensische psychiatrie, al dan niet richting kliniek, dagbehandeling, rapporten hier en daar; in de Bonjo-oren klinkt het als Kafkaiaanse toestanden. En de betrokkene, de gedetineerde voelt zich machteloos, onbegrepen, gefrustreerd. Waar moet hij heen? Wie kan een gesprekspartner zijn? Onze Erik van der Maal kan ook niet alles af! Ad Houtzager en Hans Liebrand, beide uitermate betrokken bij gedetineerden en nazorg, hebben het plan om een Cliëntenraad op te richten. Zie hieronder het hoe en waarom. NE Bij Reclassering Nederland is geen enkele vorm van cliëntenparticipatie. Ook bij de rechtsvoorgangers was dat niet het geval. De invloed van de reclassering is de laatste jaren toegenomen, waarbij de belangen van cliënten nauwelijks worden meegewogen. De cliënt centraal. In de maatschappelijke dienstverlening en zorg is het uitgangspunt om de cliënt als gesprekspartner te betrekken bij de medezeggenschap, inspraak en belangenbehartiging. Hiervoor is in de negentiger jaren de basis gelegd in de Wet medezeggenschap cliënten zorginstellingen (WMCZ). In andere sectoren van dienst- en hulpverlening zijn de belangen van cliënten nadrukkelijk beschreven . Hierbij merken wij wel op dat de medezeggenschap in de wetgeving is verankerd. Bijvoorbeeld in de jeugdzorg is de cliëntenraad gebaseerd op de Wet op de jeugdzorg.
Verslavingszorg Instellingen voor de justitiële verslavingszorg zijn instellingen als bedoeld in de zin van de Wet Toelating Zorginstellingen (Wtzi). Op grond van de regelgeving zijn ze verplicht een cliëntenraad op te richten. Een duidelijk voorbeeld hiervan vinden we in de brochure van de verslavingszorg Noord- en MiddenLimburg. Dit betekent dat reclasseringscliënten van deze organisaties toegang hebben tot de cliëntenraad, daar zitting in kunnen nemen of zich kunnen laten vertegenwoordigen. Voor cliënten van de RN is deze mogelijkheid niet weggelegd.
Is een cliëntenraad verplicht? (informatie van website LOC) De Wet Medezeggenschap Cliënten Zorginstellingen (Wmcz) regelt de inspraak van cliënten in zorg- en welzijnsinstellingen. Hierbij gaat het bijvoorbeeld om een beschermde woonvorm, multifuntioneel centrum, thuiszorginstelling, ver-
pleeg- of verzorgingshuis. In al deze vormen van zorg moeten aanbieders een cliëntenraad instellen.
Waarom eigenlijk een cliëntenraad?
De wet geldt voor instellingen die hun geld krijgen uit de Algemene wet bijzondere ziektekosten (Awbz), Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) en Zorgverzekeringswet (ZvwW).
Een cliëntenraad is ervoor om inspraak aan cliënten te geven. Het is dus geen doel maar een middel. En met dit middel kunnen cliënten invloed hebben op de kwaliteit van de zorg en dienstverlening. De cliëntenraad kan vertellen wat cliënten nodig hebben om hun leven zo goed mogelijk te leven.
Wat is een instelling?
Meer informatie
De WMCZ zegt dat een zorgaanbieder in al zijn instellingen een cliëntenraad moet instellen. De wet geeft niet precies aan wat een instelling is. Algemeen stellen we dat het moet gaan om een zelfstandige eenheid. Vaak is dat een locatie, bijvoorbeeld een verzorgingshuis. Maar het kan ook zijn dat de instelling zorg op verschillende plekken biedt. Zoals bijvoorbeeld de thuiszorg of een circuit voor jeugdzorg. Veel aanbieders hebben meer dan één instelling. En dus meer dan één cliëntenraad.
Wilt u de medezeggenschap in uw instelling eens onder de loep nemen? Of bent u op zoek naar een nieuwe medezeggenschapsstructuur? Kijk dan in het dossier ‘Medezeggenschap in grote organisaties’ op deze site.
Voor wie geldt de Wmcz?
En als een instelling heel klein is? De rechter heeft gezegd dat een instelling met 44 cliënten een redelijk aantal is voor een cliëntenraad. Voor minder dan 9 cliënten hoeft geen cliëntenraad te komen. Maar het mag natuurlijk wel.
En wat als het niet lukt? De aanbieder moet ervoor zorgen dat er een cliëntenraad komt. Soms lukt dit niet. Dan moet hij het na twee jaar weer proberen.
Wettelijke basis Voor de RN ontbreekt de wettelijke basis van cliëntenparticipatie. In de Reclasseringsregeling 1995 is hieromtrent niets te vinden. Hiervoor moet de regeling aangepast worden. Een andere mogelijkheid is om de medezeggenschap in de statuten te laten vastleggen. Op dit moment is er een klachtenregeling. Cliënten die menen rechtstreeks in hun belang getroffen te zijn door gedragingen die in het kader van reclasseringswerkzaamheden zijn verricht en die niet direct of indirect voortvloeien uit vastgesteld beleid, kunnen klagen. Vreemd genoeg kunnen cliënten op het beleid geen enkele invloed uitoefenen, terwijl zij meestal gebruiker zijn van de producten hieruit voortkomend. Ad Houtzager en Hans Liebrand, januari 2010
Businessclass voor ex-gedetineerden:
Back on track met je eigen bedrijf Begin maart is een re-integratieproject voor ex-gedetineerden gestart, ontwikkeld door MIO Partners en SWAT4All. Deze twee organisaties hebben de handen ineen geslagen om ex-gedetineerden een zogenaamde businessclass aan te bieden, gericht op het starten van een eigen bedrijf. Het doel van dit project is om recidive te voorkomen en om ex-gedetineerden perspectief te bieden voor de toekomst. Zij worden door businesscoaches voorbereid op het kunnen starten van een eigen bedrijf. Ervaren mensen begeleiden de ex-gedetineerden bij het weer oppakken van hun leven. Mio Partners, Maatwerk in Ondernemerschap, is een Utrechtse organisatie die mensen begeleidt bij het verwezenlijken van hun eigen onderneming. Directeur Abdellatif Harchaoui: “Het klinkt cliché, maar wij denken echt mee en werken samen met iemand een plan uit. We proberen kwaliteiten en competenties aan te boren en daarmee de ondernemendheid van mensen te vergroten,vanuit het perspectief van kansen en mogelijkheden. Het ondernemerschap is voor iedereen bereikbaar.” SWAT4ALL is een stichting die mensen in een maatschappelijke achterstandspositie begeleidt ‘naar een zingevend en zelfvoorzienend bestaan, zodat zij volwaardig kunnen deelnemen aan de samenleving’.Uitgangspunt is dat niemand aan zijn of haar lot mag worden overgelaten, ook niet wanneer alle formele procedures bewandeld zijn. Het is erg lastig om als ex-gedetineerde weer aan de slag te gaan. Het vinden van een baan is niet gemakkelijk. “We zien dat veel van die jongens, zonder begeleiding, binnen de kortste tijd weer op de oude manier hun geld verdienen”, aldus Jan van der Does, directeur van stichting SWAT4ALL. Werk – ook en juist als zelfstandig ondernemer - speelt een significante rol bij de vermindering van recidive. En voor veel (ex)gedetineerden vormt het zelfstandig ondernemerschap een aanlokkelijk perspectief. Jan: “De meeste exgedetineerden zijn vrije jongens die niet voor een baas willen werken. Het hebben van een eigen bedrijf is voor hen een goede optie om op legale wijze een inkomen te verwerven”. Een eigen bedrijf, in combinatie met aandacht voor zingeving en normatief handelen. De businessclass is gericht op het starten van een eigen bedrijf. Of de exgedetineerden uiteindelijk wel of niet geschikt blijken voor het zelfstandig ondernemerschap, is volgens Adellatif niet eens het belangrijkste. “Veel belangrijker is de weg ernaar toe.” Het project wordt mogelijk gemaakt door financiële bijdrage van Stichting Instituut GAK.
Back on track
KIJK UIT! naar de volgende BonjoBajesBulletin Verschijnt op 1 juni 2011, boordevol informatieve artikelen
Ben jij (ex)gedetineerd en ervaar je hoe lastig het is om na je detentie weer aan de slag te gaan? Heb je ideeën of plannen voor het opzetten van een eigen bedrijf? Neem dan contact op met MIO Partner of SWAT4ALL: tel: 0302510480; 030-2626719
23
Bonjobajesbulletin april 2011
Bericht uit de bajes
SUDOKU’S Makkelijk
4
5
9
8
“Being born was my first big mistake”, zingt Gene Pitney – de kleine man van het grote verdriet- in “Looking through the eyes of love”. De tweede grote fout die 35% (!) van de gedetineerden in Nederlandse gevangenissen maakten, was niet af te kunnen blijven van andersmans lijf. In veel gevallen aan het eind van een avond “uit”, wanneer- meestal oiv koning alcohol – frustaties, onvrede over het eigen bestaan en de vooruitzichten daarvan, vermeend oneerbiedige houding van het slachtoffer, algemeen superioriteitsgevoel enz., een uitlaatklep vinden in het mateloos trappen en slaan van een meestal willekeurig slachtoffer. Vaak is men daarnaar op zoek. “Zomaar”.Ook zijn er die , al te graag, in de bres springen voor onrecht dat een familielid, vriend of kennis is aangedaan. Ze waren er niet bij maar rennen al de deur uit. “Mijn neefje mocht een dancing niet in en werd aangepakt door de portiers. Hij komt bij mij. Ik in de auto mee, portiers komen naar buiten met een pistool. Ik pak er ook een uit de auto en schiet op ze. Zij naar binnen. Wij weg. We worden aangehouden: neefje mocht naar huis, ik krijg 18 maanden. En zo ging die onzin maar door”,aldus een oprechte spijtoptant met in totaal 5 jaar en veel cursussen achter de kiezen. Wil opleiding voor jongeren-werker nu afmaken en pogen een jongere generatie te overtuigen af te zien van geweld aan de hand van zijn eigen voorbeeld. In het algemeen zijn er hordes jongeren die “niets pikken”, om wat voor reden dan ook. Leeftijdscategorie: tussen 16 en 26. De Staat pikt het ook niet, straft hard. De gevangenisdeur gaat open en voor lange tijd dicht. Het macho-gedrag wordt niet zelden doorgezet in de nor. Om het minste geringste gaat men op de vuist. Misschien hebben ze wel “geen gemakkelijke jeugd” gehad. De rechter legt ‘agressie-beheers’ begeleidingen op. Dat begint in de gevangenis en duurt tot twee en meer jaar na het einde van de straf. Intussen merken ze dat bijna alles hen door de vingers glipt. Als de partner bij hen blijft ( de meesten hebben vrouw of vriendin en kind), dan wil het moment van inkeer nog wel eens komen. Er is ook veel dwarshout. De categorie gewelds- en zedenmisdrijven, vooral in
“huiselijke kring”, is de laatste tien jaar in toenemende omvang present. Er zijn meer mogelijkheden voor vrouwen en meisjes om aangifte te doen en/of te vluchten. Het is toch nog maar het topje van de ijsberg. Een op de vijf huisjes schijnt zo zijn zeden-incest-gewelds-kruisje te hebben. Onverbeterlijk zijn in mijn ogen de narcistische typjes, zo vervult van hun eigen zelf en druk bezig met het eigen uiterlijk dat enig zelfkritisch vermogen niet aan de orde is .Ongelooflijk hoe die hun vriendinnen telefonisch intimideren. “Waarom was je er niet? Waar was je? Met wie? “Alsof zij wel thuis waren op de momenten die telden. De knallende ruzie klinkt ver door de zeker niet-geluid-arme telefoonhokjes heen. “Als je alles naar de kloten wilt helpen, dan moet je zo doorgaan”, krijgt het type desgevraagd te horen. Wil nog wel eens helpen. Elk bajes-verhaal is weer anders. Every picture tells a story. In de buitencategorie bizarre moorden viel toch wel de “ computerspel-moord”op. Welke types het duo – homofiele zoon , thuiswonend met zijn vriend bij alleenstaande vader- precies verbeeldden weet ik niet meer, maar ze gingen zo in het spel op dat vader op cyberspelidentieke wijze bizar het loodje legde. De dader in zwarte cape gehuld kreeg vier jaar plus TBS met verpleging. Ontoerekeningsvatbaar dus. Zoon kreeg drie jaar zónder. Hij ging in beroep omdat zijn vriend ook in beroep ging. Samen zaten ze in hetzelfde HvB en knuffelden innig met elkaar tijdens het ‘luchten’. Beroeps-resultaat: zoon óók TBS! Dat is overigens een trend die een drie jaar geleden is ingezet. Bijna iedereen ging in hoger beroep en het resultaat was dat men meestal weg kwam met een kortere straf. Zoals in Nederland meestal een ommezwaai nagenoeg 180 graden is, zo ook hier: de meesten krijgen een ‘klapje toe’. Nu hoeft men een Hoger Beroep niet meer in het Huis van Bewaring af te wachten. Een doorstroom naar ‘ half open’ en ‘ open’ wordt niet meer geblokkeerd. Toch ziet de verstandige af van het het instellen van beroep.
6
2
8
3 1
1
9
1
5
5
3
6
3 4
6
9
2 8
2
5
7 2
9
6
9
8
Redelijk
8
9
4
8
6
4
9
3
5
2
7 9
1
9
2
6
8
7
5
4
2
9
5
6
1
7
Moeilijk
3
5
Nico E.
Wij pleiten voor u! Vestiging Utrecht Vasco da Gamalaan 11 030 7074112 Vestiging Tilburg Verdiplein 96 013 5353885 www.bmbadvocaten.nl
7
9
4
6
3
5
8
4
2
5
6
3
8
6
1
5
2
4
4
6
9
24
Bonjobajesbulletin april 2011
Geregeld klachten over onderwijs en vorming
Wat is mijn VI-datum? De brave gedetineerde kan nog steeds rekenen op ‘VI’, voorwaardelijke invrijheidstelling. Je moet het sinds vorig jaar wel ‘verdienen’. En Nederland kent nauwelijks variatie. Dit in tegenstelling tot bijvoorbeeld België waar je als first offender, dus als je voor de eerste maal in de bak belandt, een derde van de opgelegde straf dient uit te zitten. Bijgaand een staatje van opgelegde straffen en minus VI.
Opgelegd Minus VI 12 maanden 12 maanden 13 maanden 12 maanden 14 maanden 12 maanden 15 maanden 13 maanden 16 maanden 13 maanden 17 maanden 13 maanden 18 maanden 14 maanden 19 maanden 14 maanden 20 maanden 14 maanden 21 maanden 15 maanden 22 maanden 15 maanden 23 maanden 15 maanden 24 maanden 16 maanden
en 10 dagen en 20 dagen en 10 dagen en 20 dagen en 10 dagen en 20 dagen en 10 dagen en 20 dagen
Praktische handleiding voor gedetineerde vrouwen
‘Op weg naar een zonnige toekomst’ Tenminste drie kwartier per week sport De gedetineerde heeft ingevolge artikel 48 lid 2 Pbw recht op lichamelijke oefening en het beoefenen van sport gedurende ten minste drie kwartier per week, voor zover zijn gezondheid zich daar niet tegen verzet. De directeur kan de gedetineerde aldus verbieden om deel te nemen aan de sport, wanneer de inrichtingsarts van oordeel is dat dit medisch onverantwoord is. Over het algemeen worden in het dagprogramma een aantal sportmomenten per week opgenomen. Het staat de gedetineerden vrij om hieraan mee te doen, maar bij niet-deelname krijgen de gedetineerden hiervoor geen vervangende activiteit. Dit is anders wanneer gedetineerden wegens hun gezondheidstoestand niet aan de sport kunnen deelnemen
De RSJ bepaalde eerder dat wanneer gedetineerden buiten eigen schuld fysiek niet in staat zijn deel te nemen aan één of meerdere sportmomenten, het aan de directeur van de inrichting is om naar alternatieven te zoeken voor die gemiste sportmomenten. Zo kan worden gedacht aan het aanbieden van een compensatie voor het gemiste moment door bijvoorbeeld het aanbieden van een ander (wel voor die persoon geschikt) sportmoment. Het gaat hier echter niet om een afdwingbaar recht op een andere vorm van sportbeoefening dan volgens het programma aan de gedetineerden van zijn afdeling wordt geboden. Het kan ook voorkomen dat een sportmoment onverhoopt niet door gaat. De RSJ heeft duidelijk gemaakt
dat wanneer een sportmoment slechts eenmalig is vervallen als gevolg van een tekort aan sportinstructeurs op het betreffende moment, dit de directeur niet kan worden aangerekend. Dit is echter anders wanneer het sportmoment gedurende een langere tijd (voor een substantieel deel) is komen te vervallen. De directeur dient in dat geval zo spoedig mogelijk zorg te dragen voor de oplossing van het probleem. Ten aanzien van het vervallen van de sportmomenten geldt dat de directeur moet voorzien in een vervangende activiteit. Dit is vooral van belang wanneer het aantal aan de gedetineerden aangeboden sporturen (door de wettelijke regimeversobering) tot een gering aantal uren is beperkt.
De top van de nieuwe generatie strafrechtadvocaten
adv o c a t e n k a ntoo r
van der weide
‘Op weg naar een zonnige toekomst’ is een kleurrijke, handzame, schitterend uitgevoerde gids met een schat aan praktische informatie. Achtereenvolgens komen aan de orde: huisvesting, geldzaken, kinderen, familie, werk en opleiding. De gids bevat handige extra’s zoals voorbeeldbrieven en een checklist. De Dienst justitële instellingen, ook de huisbaas van gedetineerde vrouwen, vond het boekje zo handig dat hij besloot om het gratis beschikbaar te stellen aan elke gedetineerde vrouw. Dames, vraag er dus naar in de inrichting. Zijn de boekjes op? Dan kunnen ze nabesteld worden bij Bonjo. Andere belangstellenden kunnen het bestellen via www.Bonjo.nl/ publikaties. Het boekje is ontwikkeld met steun van het Oranje Fonds kost daardoor maar 12,50 euro. Het is zeer handig, ja onmisbaar voor iedereen die direct of indirect te maken heeft met (ex-)gedetineerde vrouwen. Gedetineerde vrouwen vormen een kwetsbare groep. Per jaar komen in Nederland ongeveer 3.000 vrouwen uit detentie. Hun positie verschilt sterk van gedetineerde mannen. Veel vrouwen smokkelen drugs om de zorg voor hun kinderen te kunnen bekostigen of omdat ze in een afhankelijkheidspositie verkeren en eenvoudig onder druk te zetten zijn. De zorg voor de kinderen vormt tijdens en na de detentie een extra uitdaging, maar vooral last. Door vrouwen beter voor te bereiden op hun terugkeer in de samenleving, kan terugval worden voorkomen. Dit boekje helpt hierbij.
Johannes Verhulststraat 113 1071 MZ Amsterdam
telefoon 020 6727 838 fax 020 6727 839 gsm 06 460 239 69 e-mail info@advocatenkantoorvanderweide.nl website www.advocatenkantoorvanderweide.nl
mr Richard van der Weide, de pitbull onder de pleiters
DOORTASTENDE BIJSTAND VOOR ALLE SOORTEN STRAFZAKEN Advocaten: Rijswijkseplein 39 mr Y. Özdemir 2516 EB Den Haag mr M. van Stratum 070 3882000 mr drs. P. Kruik 06 24879551 mr R.P.M. Kocken y.ozdemir@ozdemirvanstratum.nl