bookpresss by Book Press

ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ

Μηνιαίο έντυπο για το βιβλίο και τον πολιτισµό ΤΙΡΑΖ

30.000 φύλλα ∆ΙΑΝΟΜΗ

Σε βιβλιοπωλεία, καφέ, πολιτιστικούς χώρους σε όλη τη χώρα ΣΧΕ∆ΙΑΣΜΟΣ

Σπύρος Πολυκανδριώτης ΣΚΙΤΣΟΓΡΑΦΟΣ

Έφη Ξένου ΓΡΑΦΟΥΝ

Σ. Βανδώρος, Χ. Βλαβιανός, Α. Καµβύση, Α. Μιχαλοπούλου, Γ.-Ί. Μπαµπασάκης, Ε. Πασαµιχάλη, Σ. Σερέφας, Σ. Τριανταφύλλου, Xρ. Χρυσόπουλος κ.ά.

07/08.10

#10 www.bookpress.gr

Ένας χρόνος ΒοοK Press

ΜΗΝΙΑΙΟ ΕΝΤΥΠΟ ΓΙΑ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ - ∆ΙΑΝΕΜΕΤΑΙ ∆ΩΡΕΑΝ

BOOKPRESS03

ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ2010

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ07-08/10

BOOKPRESS

ΜΟΝΙΜΑ 4 6 8 32 36 46 46

TIBOOKTU ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟΝ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ Κική ∆ηµουλά ΘΕΩΡΕΙΟ Του Γιώργου Π. Πεφάνη Ε∆Ω ΒΙΒΛΙΟΥΠΟΛΗ PILLOW BOOK Της Σώτης Τριανταφύλλου 90’’ Του Σάκη Σερέφα

Τ.Κ. 2010 ∆ια βάσ τε τη ν

Βoo Pre k ss

ακρ τυπ ιβώς ό ww ώνε π w.b ται ως ook στο pres s.gr

ΘΕΜΑΤΑ 10 14 15 18 20 22 26 28 30 32 35

EΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ Κώστας Ακρίβος ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ Κωνσταντίνος Τζούµας ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ∆ηµήτρης Μαρωνίτης ΚΛΑΣΙΚΟ, ΑΛΛΑ ∆ΕΝ Μ' ΑΡΕΣΕΙ Ο Βασίλης Αµανατίδης για τον Τζόις ΞΕΝΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΑΣΤΥΝΟΜΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΒΙΟΓΡΑΦΙΕΣ ΤΑΞΙ∆ΙΩΤΙΚΑ ∆ΟΚΙΜΙΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗ

MULTIPRESS 42 43 44 44 45

ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ Ο Κ. Σταφυλάκης σχολιάζει ΣΙΝΕΜΑ Η Σώτη Τριανταφύλλου για τον «Κυνόδοντα» ΣΠΙΤΙ ΑΠΟ ΦΥΛΛΑ Γράφει η Αµάντα Μιχαλοπούλου TEMPO Του Φοίβου Καρζή ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΟ ΛΕΥΚΩΜΑ Των Χ. Βλαβιανού και Χρ. Χρυσόπουλου

20 36

ΕΠΙΜ. Γ. ΤΣΑΚΝΙΑΣ

Κύριε ∆ιευθυντά, επιτρέψτε µου να προτείνω µερικά βιβλία των εκδόσεών µας για το καλοκαίρι −αλλά και για το κακοκαίρι− στους αναγνώστες σας: ● «Το νησί των θ' σαυρών»: Ένα καπρίτσιο της µοίρας θα φέρει τον νεαρό Τζιµ Χόκινς στο νησί µε τις εννέα σαύρες, στα βάθη του Ειρηνικού. Ο ήρωας εκεί δεν έχει τίποτα να κάνει, εκτός από το να συζητά µε τις σαύρες για τον καιρό (που είναι διαρκώς ζεστός). Τις ενδιαφέρουσες αυτές συζητήσεις θα διακόψει η εµφάνιση του µυστηριώδους καπετάνιου Λονγκ Τζον Σίλβερ... (για τον οποίον ο Γ. Σεφέρης έγραψε το «Ένας Έλληνας – Ο Μακρυγιάννης»). Του Στιβ Ένσον. ● «Αν µια νύχτα του χειµώνα ένας ταξίιδιώτης»: Οι περιπέτειες ενός πειρατικού ταξί στους δρόµους της Ρώµης. Του Ίταλο Αλµπίνο. ● «Ανεµοδαρµένη σήψη»: Ένα πτώµα σαπίζει άταφο στην κορυφή του Καρακορούµ. Η ηρωίδα, η Κάθριν, καταφθάνει στην περιοχή και νοικιάζει δωµάτιο στο πανδοχείο «Καρακορούµς του λετ». Εκεί θα γνωρίσει τον Χίθκλιφ... Η µεταφορά του µύθου της Αντιγόνης στην Κεντρική Ασία του 19ου αιώνα. Της Έµι Λι ντε Μπρον. ● «Η δανεική µέρα για µπανανόψαρα»: Η Σάλι, ηρωίδα του βιβλίου, δανείζεται µια µέρα προκειµένου να τη χρησιµοποιήσει για µπανανόψαρα, υποσχόµενη να την επιστρέψει ολόκληρη όταν θα ευκαιρεί... Ένα αδικηµένο βιβλίο, που κακώς στην εποχή του κατηγορήθηκε από την κοντόφθαλµη κριτική ότι «δεν βγάζει νόηµα». Ένα αριστούργηµα της Σάλι Τζερ. ● «Το βιβλίο της Σάµου»: Σε αυτό το συγκλονιστικό ιστορικό µυθιστόρηµα, ο Τούρκος διοικητής του νησιού διαπιστώνει ότι κολλάνε οι σελίδες του τεφτεριού στο οποίο καταγράφει τα έσοδα από τα χαράτσι, επειδή χύθηκε πάνω του καφές. Του Σεπτοµπόρ Χες. Γ. Καραµητσόπουλος, εκδότης

04BOOKPRESS

tiBOOKtu //////////////////////////////////////////////////////////////////////////// ΑΝΤΖΗ ΣΑΛΤΑΜΠΑΣΗ

ΠΑΡΑΜΥΘΙΑ ΤΗΣ ΧΑΛΙΜΑΣ Μια φορά κι έναν καιρό ζούσε ένας βασιλιάς σε µια χώρα άνυ-

Για του λόγου το αληθές, τα στοιχεία έχουν ως εξής: Ο βασιλιάς Αµπντουλάχ µπιν Αµπντούλ Αζίζ του οίκου των Σαούντ, µονάρχης της Σαουδικής Αραβίας και Φύλακας των δύο Ιερών Τόπων, δηλαδή της Μέκκας και της Μεδίνας, όπως αυτοαποκαλείται, είναι ο θεσµοθέτης του ∆ιεθνούς Βραβείου Μετάφρασης από και προς τα αραβικά. Οι νικητές, εκτός από τη διάκριση, θα λάβουν και το ποσό των 100.000 ευρώ. Τελική ηµεροµηνία για τις υποψηφιότητες του 2010 έχει οριστεί η 20ή Αυγούστου. Η στήλη αναζητεί καθηγητή για ταχύρυθµα µαθήµατα αραβικής γλώσσας.

πιθανότερο είναι να φιλοξενούν στις βιβλιοθήκες τους παρόµοιους τίτλους. Τον «Φύλακα στη σίκαλη» ο ένας, τον «Φύλακα στη σίκαλη» ο άλλος. Με µια µικρή, αλλά... ακριβούτσικη διαφορά. Ο κοινός θνητός έχει ένα κοινό αντίτυπο, ο ζάπλουτος έχει ένα από τα πρώτα –υπογεγραµµένα από τον ίδιο τον Σάλιντζερ– αντίτυπα, το οποίο είναι σπανιότατο και κοστο-

ΒΙΒΛΙΑ ΓΙΑ ΠΛΟΥΣΙΟΥΣ Και µια και µιλάµε για χρήµα, το σάιτ abebooks.com θέτει το ερώτηµα: Ποια είναι η διαφορά ανάµεσα στη βιβλιοθήκη ενός κοινού

δρη και καυτή. Το υπέδαφός της ξεχείλιζε πετρέλαιο και ο επισκέπτης αντίκριζε καµήλες δίπλα σε Ρολς Ρόις, χαλίφηδες δίπλα σε ζητιάνους, πολυτελή εµπορικά κέντρα πάνω σε γιγάντιους αµµόλοφους. Εκεί, στη µέση του πουθενά, µέσα σε δισεκατοµµύρια κόκκους άµµου, ξεφύτρωσε ένα βραβείο µετάφρασης. Με έπαθλο 100.000 ευρώ! Ωραίο παραµύθι; Και όµως, ακόµα και αν στα αυτιά των Ελλήνων µεταφραστών ακούγεται σαν όνειρο θερινής νυκτός, αποτελεί γεγονός.

θνητού και σε αυτή ενός διάσηµου ζάπλουτου; Ευφυές σε πρώτη ανάγνωση, αφού το διάβασµα διακρίσεις δεν κοιτά. Όσο και αν διαφέρουν τα πορτοφόλια των προσώπων του ερωτήµατος, το

λογείται στα 55.000 δολάρια. Το σάιτ, στο οποίο µπορεί κανείς να αγοράσει σπάνιες εκδόσεις, έχει και άλλα παραδείγµατα. Μια δερµατόδετη συλλογή των έργων του Τζέιµς Τζόις, η οποία περιλαµβάνει την πρώτη έκδοση των «∆ουβλινέζων» και του «Πορτρέτου του καλλιτέχνη», δύο εκδόσεις του «Οδυσσέα» (η µία υπογεγραµµένη από τον Τζόις) και, τέλος, µία –επίσης υπογεγραµµένη– έκδοση του «Finnegans Wake», πωλείται προς 234.000 δολάρια. Λόγω

ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ2010 ∆ΝΤ και µόνο, ας προτιµήσουµε τον «Οδυσσέα» σε µετάφραση Σ. Καψάσκη και επιµέλεια Ηλία Χ. Παπαδηµητρακόπουλου, από τις εκδόσεις Κέδρος, στην τιµή των 33 ευρώ. ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΦΤΩΧΟΥΣ ΑΝΘΡΩΠΟΥΣ Κι επειδή η λέξη «πλούσιος» στη χώρα και στην εποχή που ζούµε δεν είναι καθόλου της µόδας, ας επιστρέψουµε στα καθ’ ηµάς και στη φτώχεια µας, η οποία σιγά-σιγά θα αρχίσει να εµφανίζεται και στα λογοτεχνικά µας αναγνώσµατα. Το «Κάτι θα γίνει, θα δεις» του Χρήστου Οικονόµου (εκδόσεις Πόλις), ένα βιβλίο µε διηγήµατα για τους «φτωχούς ανθρώπους», είναι ήδη γνωστό, πηγαίνει καλά σε πωλήσεις, έχει πάρει εγκωµιαστικές κριτικές. «∆ιαβάστε το, θα γίνετε καλύτεροι άνθρωποι», άκουσα τις προάλλες έναν συγγραφέα να προτρέπει την παρέα του. Ένα άλλο ανάγνωσµα, που θα µπορούσε να διαβαστεί και ως συµπληρωµατι-

κή βιβλιογραφία στα διηγήµατα του Οικονόµου, είναι το «Poor People» του Ουίλιαµ Τ. Βόλµαν (εκδόσεις Eco/Harper Collins). Ο Βόλµαν ταξιδεύει από τη µια άκρη του πλανήτη στην άλλη, ρωτώντας τους φτωχούς ανθρώπους: «Γιατί νοµίζετε ότι είστε φτωχοί; Γιατί άλλοι είναι πλούσιοι και άλλοι φτωχοί;». Αναζητήστε την κριτική της Τ. ∆ηµητρούλια στην «Καθηµερινή» (08/03/2009), από όπου αντιγράφει και η στήλη: «Πάρα πολλοί φτωχοί […] επιρρίπτουν τις ευθύνες για τη φτώχεια τους στη µοίρα, στο κάρµα, στον όποιο Θεό […]. Άλλοι κατανοούν ότι η φτώχεια τους συνδέεται µε την έλλειψη δουλειάς και παιδείας ή µε την απουσία κάποιων απροσδιόριστων δεξιοτήτων που διαθέτουν οι πλούσιοι. Κάποιοι λένε ότι φταίνε οι ίδιοι για τη µοίρα τους, γιατί είναι τεµπέληδες. Ενώ άλλοι, σαφώς λιγότεροι, θεωρούν ότι οι πλούσιοι έχουν µερίδιο ευθύνης για τις ανισότητες και την κακή τους τύχη». Ως νεόπτωχοι Έλληνες, µήπως πρέπει να αρχίσουµε να απαντάµε στα ερωτήµατα του Βόλµαν;

/////////////////Φράση του µήνα//////////////////// /////////////////

«Θεµελιώδης πεποίθησή µας είναι ότι Αριστερά και Οικολογία µπορούν να πάνε µαζί, να συνθέσουν ένα καινούργιο όραµα για τον κόσµο και τις σύγχρονες κοινωνίες». Φώτης Κουβέλης (από συγκέντρωση του κόµµατος «∆ηµοκρατική Αριστερά»)

ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟΝ

ιουλιοΣ-αυγουΣτοΣ2010 Εκδότης Ελένη Κορόβηλα Διευθυντής Κώστας Κατσουλάρης Σύμβουλος έκδοσης Σώτη Τριανταφύλλου Σχεδιασμός Σπύρος Πολυκανδριώτης Διευθυντής Σύνταξης Σωτήρης Βανδώρος Αρχισυντάκτρια Δήμητρα Μαυρίδου Σκιτσογράφος Έφη Ξένου Art director Ντίνος Δημολάς

07-08/2010 bookpress

06bookpress

Συντακτική ομάδα Αναστασία Καμβύση, Άντζη Σαλταμπάση, Σάκης Σερέφας, Αμάντα Μιχαλοπούλου, Φοίβος Καρζής, Νίκος Κουνενής, Κωστής Σταφυλάκης, Σταμάτης Δαγδελένης, Θάνος Σιόντορος, Άντζελα Δημητρακάκη, Δημήτρης Αθηνάκης,Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης, Κωστής Αρβανίτης, Αργυρώ Πιπίνη, Δανάη Χριστοπούλου, Eλπίδα Πασαμιχάλη, Πάρις Κωνσταντινίδης, Χίλντα Παπαδημητρίου, Κώστας Αγοραστός, Γιώργος Π. Πεφάνης, Μαρία Τζαμπούρα, Γιώργος Χ. Θεοχάρης, Γιώργος Χαντζής, Χρήστος Χρυσόπουλος, Χάρης Βλαβιανός, Γιώργος Τσακνιάς

Έναςχρόνοςμαζί

Φωτογράφος Καμίλο Νόλλας Επεξεργασία εικόνας Μιχάλης Mίαρης Διόρθωση κειμένων Σοφία Κροκίδη

άνω από ένας χρόνος έχει περάσει απ’ όταν –περίπου τέτοια εποχή– κυκλοφόρησε το πρώτο μας φύλλο, με τη Μέριλιν στο εξώφυλλο να διαβάζει Τζόις φορώντας το μαγιό της. Οι συνδηλώσεις εκείνου του πρώτου εξωφύλλου ήταν ο καταστατικός μας χάρτης: Οι αντιθέσεις δεν μας φοβίζουν, δεν θα ασχοληθούμε με τη γραφή και την ανάγνωση αφ’ υψηλού. «Ελάτε να παίξουμε» ήταν –θυμάστε;– ο τίτλος του πρώτου μας Συντακτικού.

Ατελιέ SP.COM Διεύθυνση διαφήμισης Κωνσταντίνα Ευθυμίου Τ+F 210 3227950 ads@bookpress.gr Σχεδιασμός site Γιάννης Καρκανέβατος

Έτσι: Επιχειρήσαμε μια παρέμβαση στον χώρου του βιβλίου. Θελήσαμε να (απο)δείξουμε ότι μπορείς να είσαι ταυτόχρονα σοβαρός, στιβαρός, αλαφρύς, βαρύς, σέξι, καυστικός, γενναιόδωρος, ξεπερνώντας επιφανειακές αντιφάσεις που χρόνια τώρα ταλανίζουν έντυπα και νοοτροπίες στον χώρο μας. Απώτερος σκοπός: Η διεύρυνση του αναγνωστικού κοινού, ειδικά μεταξύ εκείνων των νέων που μας κοιτάζουν με δυσπιστία. Μπείτε στα βιβλιοπωλεία, τους είπαμε με τον τρόπο μας, και θα ανακαλύψετε έναν κόσμο πλούσιο και γοητευτικό… Η ανάγνωση είναι μαγκιά. Τέλος: Δεν επενδύσαμε στην «κακία»: Ακόμη κι αν γράφτηκαν αρνητικά σχόλια για κάποια βιβλία από στήλες μας, ποτέ δεν είχαν χαρακτήρα εμπρηστικό, προσωπικό, τοξικό. Επενδύσαμε στο καλό, στη θετική αντιμετώπιση των βιβλίων και των συγγραφέων, κάνοντας προτάσεις, επισημάνσεις, διαβαθμίσεις· παράλληλα, ο κριτικός λόγος, σε διάφορες εκφάνσεις του, δεν έλειψε από τις σελίδες μας. Αισθανόμαστε δικαιωμένοι; Αδικημένοι; Νικητές ή ηττημένοι; Τίποτε απ’ όλα αυτά δεν ταιριάζει στη φιλοσοφία μας, το παιχνίδι μας είναι πιο φευγαλέο, πιο σκανδαλιάρικο. Υπάρχουν σίγουρα μερικά πράγματα για τα οποία αισθανόμαστε περήφανοι. Ένα από αυτά είναι τα αφιερώματά μας. Ενδεικτικά, θα θυμίσω μερικά: Για παράδειγμα, το αφιέρωμα, τον Νοέμβριο, στην Beat Generation, με αφορμή τα 40 χρόνια από τον θάνατο του Κέρουακ, πήρε ένα «κουρασμένο» θέμα και το ανέδειξε με φρέσκο τρόπο. Το αφιέρωμά μας στην Πολιτική Οικολογία τον Μάρτιο ήταν τολμηρό με σαφές πολιτικό και πολιτισμικό στίγμα – όχι «αγάπες και λουλούδια» για τον πλανήτη, αλλαγή νοοτροπίας εδώ και τώρα. Επίσης: Τεχνολογία και Ανάγνωση τον Απρίλιο, Έρωτας και Σεξουαλικότητα τον Μάιο. Χωρίς φοβικά σύνδρομα για το διαφορετικό, το ξένο, το καινούργιο που έρχεται. Ούτε όμως υιοθετήσαμε άκριτα κάθε καινοτομία. Κριτική επαγρύπνηση, αυτό προτείνουμε. Ακόμη: Δεν κάτσαμε στ’ αυγά μας. Εγκαινιάσαμε συνεργασίες: Poetry Slam στην Αθήνα και σε όλη την Ελλάδα, χορηγίες θεατρικών παραστάσεων κι εκθέσεων φωτογραφίας, φεστιβάλ λογοτεχνίας στο «Dasein» τον Απρίλιο και τέλη του Ιουλίου στην Τήνο. Σινεμά, εικαστικά και θέατρο (λιγότερο) δεν μας άφησαν αδιάφορους (θα δώσουμε ακόμη περισσότερο βάρος, στην πορεία). Επενδύσαμε στα νέα μέσα, με τρόπο που κανένα άλλο έντυπο για το βιβλίο δεν το έχει κάνει μέχρι σήμερα. Ο ιστότοπός μας, παρακολούθημα του εντύπου, από τη μία, αλλά και αυτόνομος δικτυακός κόμβος που ανανεώνεται διαρκώς, από την άλλη, έχει βρει ένα σταθερό κοινό, που μας παρακολουθεί και από το διαδίκτυο. Facebook και Twitter λειτουργούν παράλληλα, προσφέροντας δεύτερες ευκαιρίες ανάγνωσης, αλλά και νέες δυνατότητες διαλόγου και επικοινωνίας. Ραντεβού τον Σεπτέμβρη. Το παιχνίδι συνεχίζεται… Κώστας Κατσουλάρης Η Book Press διαθέτει ήδη ευρύτατο δίκτυο διανομής, στην Αττική, στη Θεσσαλονίκη και στην περιφέρεια. Ωστόσο, και παρά το μεγάλο τιράζ μας, ορισμένοι ίσως δεν μας βρείτε έγκαιρα. Προτείνουμε: Γραφτείτε συνδρομητές, με ένα συμβολικό ποσό ετησίως, για να έχετε κάθε μήνα «ένα παράθυρο στον κόσμο» στην πόρτα σας.

Υπεύθυνος διανομής Άλκης Κορόβηλας, Τ 6942 930 332 Εκτύπωση - Βιβλιοδεσία ΙRIS ΑΕBE Ιδιοκτησία Π.Κ. Book Press Εκδοτικές Επιχειρήσεις Ε.Π.Ε Σταδίου 43, 105 59 Αθήνα Τ+F 210 3227950 info@bookpress.gr www.bookpress.gr

Θέλετε να έρχεται η Book Press στο σπίτι σας; Γραφτείτε συνδρομητές, στέλνοντας ταχυδρομική επιταγή 22 ευρώ για λογαριασμό της Book Press και θα τη λαμβάνετε στον χώρο σας για έναν χρόνο. H αναπαραγωγή κειμένων της BP επιτρέπεται μόνο με ρητή αναφορά στην πηγή.

# 10

08bookpress

ιουλιοΣ-αυγουΣτοΣ2010

συνεντευξη

«Ποίηση, αόρατη κάμερα στην οροφή των γεγονότων» H Κική Δημουλά μιλάει στον Κώστα Κατσουλάρη για την Ελλάδα και τη σχέση της με τα «βαριά» ονόματα της εγχώριας ποίησης. Το 2010 είναι για εσάς χρονιά βραβεύσεων στο εξωτερικό σημαντικών μεταφράσεων του έργου σας. Αισθάνεστε ότι, με κάποιον τρόπο, «εκπροσωπείτε» την Ελλάδα ή βλέπετε την ποιητική σας δουλειά ως μια υπόθεση πιο ατομική; Όχι, δεν αισθάνθηκα τίποτε τόσο μεγάλο, αν και η στιγμή θα το συγχωρούσε. Μπορώ να πω μάλιστα ότι με προέτρεπε να αντιπαρατεθώ σθεναρά με αυτή τη βράβευση στους μύδρους και στην άγρια δυσφήμιση που εκμηδένιζαν την Ελλάδα. Αν, τώρα, από τη μεγάλη προσωπική ευχαρίστηση –που σαφώς μου έδωσε αυτή η απροσδόκητη αναγνώριση– πήρε αυτόματα το ποσοστό της και η χώρα μου, το εύχομαι· είθε να ήταν και μεγάλο το ποσοστό, και να δρούσε σαν μερική έστω εξάλειψη της ταπεινωτικής βοής που την αμαύρωσε. Αλλά η ποίηση δεν εξαλείφει. Λειτουργεί απλώς σαν μια αόρατη κάμερα, κρυμμένη κάπου στην οροφή των γεγονότων, ώστε να καταγράφει και να συλλαμβάνει τα ασύλληπτα. Πλην του δράστη. Όπως και να ’ναι, ομολογώ ότι κατά τη στιγμή της βράβευσης και της αιτιολόγησής της, ακούγοντας τους ξένους ομιλητές να προτάσσουν την υποστηρικτική υπενθύμιση ότι η Ελλάδα είναι η πρώτη, παμπάλαια πατρίδα του φωτός και του πολιτισμού, κι από αυτήν ηλεκτροφωτίστηκε και είδε ο σκοτεινός κόσμος, ναι μεν συγκρατήθηκα και δεν φώναξα: «Για την Ελλάδα, βρε… παιδί μου», όμως το πατριωτικό μου φίλτρο κάπως το ένιωσα να σκιρτά εντός μου. Γι’ αυτό και παρασύρθηκα στην όχι ασυνήθιστη και χωρίς κόστος γενναιοδωρία να αφιερώσω το βραβείο στην Ελλάδα και στον ενάρετο Παρθενώνα της,

αυτό τον αιώνιο συνήγορό της και καθημερινό μάρτυρα υπεράσπισής της. Όταν ξεκινήσατε να γράφετε, μεσουρανούσαν οι Σεφέρης και Ελύτης. Αισθανθήκατε ποτέ τη σκιά τους να βαραίνει πάνω σας, την ανάγκη να διαχωρίσετε τη θέση σας από αυτή την –ας την ονομάσουμε– «μεγάλης πνοής» ποίηση; Όχι, μάλλον ως προστατευτική απολάμβανα τη σκιά τους, καθώς υπήρξα ευρύτατα ευσεβής άνθρωπος, με την έννοια ότι γράφοντας δεν απέβλεπα να εκτοπίσω Θεό ή Θεούς. Εξ ου και ποτέ δεν λάθεψα να με ονομάσω δημιουργό. Ούτε τις αγωνιώδεις προσπάθειές μου να ξεπεράσω, γράφοντας, τερατώδεις δυσκολίες ούτε το αποτέλεσμα των προσπαθειών μου ονόμασα ποτέ δημιουργία. Ό,τι μπόρεσα, κι όσο ήταν, μου δόθηκε μισοτελειωμένο, μισοέτοιμο, σαν περίσσευμα από κάποια άλλη, ξένη, άφθονη, ανώτερη δημιουργία. Θα πάω αρκετά πίσω, στα παιδικά μου χρόνια, στα παιχνίδια που παίζαμε τα γειτονόπουλα, γύρω από τα σπίτια μας, στους ωραίους δικούς μας χωματόδρομους. Ένα από τα παιχνίδια αυτά ήταν το «κουτσό»: Σχηματίζαμε στο έδαφος με κιμωλία μεγάλα τετράγωνα ενωμένα μεταξύ τους, και με το ένα πόδι μας έπρεπε να πηδάμε από το ένα τετράγωνο, στο κενό του, μέσα στο επόμενο, χωρίς να πατήσουμε τη διαχωριστική τους γραμμή. Αν την πάταγες, «καιγόσουν», έβγαινες από το παιχνίδι. Μιμούμενη λοιπόν εκείνη την παλιά ισορροπία μου στο ένα πόδι, ας πούμε ότι ένα παράταιρο παιχνίδι έπαιζα, και παίζω, γράφοντας. Αλλά με ανάποδο κανόνα: προσπαθώ δηλαδή να πετύχω να πατήσω επάνω στη διαχωριστική γραμμή,

για να μην πέφτω στο κενό… Με λίγο πιο ώριμα λόγια, διαφύλαξα και εμπιστεύτηκα τη θαρραλέα, φιλόδοξη εκείνη… μικρότητά μου. Αισθάνεστε μέρος μιας παράδοσης; Επιγόνους έχετε ήδη κάμποσους επίδοξους, ποιους λογίζετε ως «προγόνους» σας – αν υπάρχουν; Μα είναι δυνατόν να υπάρξουμε χωρίς προγόνους; Γεννηθήκαμε απ’ όλους. Από επιφανείς και αφανείς. Άλλο θέμα σε ποιους μοιάζουμε. Δεν φαίνεται, επειδή αυτά τα κληρονομημένα χαρακτηριστικά υπόκεινται σε αέναους μετασχηματισμούς. Έτσι, ποιος μού κρατάει το χέρι όταν γράφω και μου υπαγορεύει, δεν αναγνωρίζεται. Ένας πάντως δεν είναι. Όπως καλά γνωρίζετε, κάνουν βάρδιες, εναλλάσσονται οι επιρροές, ανάλογα με το σημείο που βρίσκεται το σώμα του γράφοντος, σε σχέση με τη θέση και το μέγεθος του ήλιου, επάνω στο στερέωμα του χρόνου… Όσο για τους επιγόνους, τέτοιο θέμα δεν ταιριάζει να απασχολεί τη… μικρότητά μου. Πέρα όμως απ’ αυτό, αργεί τόσο να φυτρώσουν και να καρπίσουν οι επίγονοι, που δεν έχει τη χαρά να το πληροφορηθεί ο γεωργός-σπορέας. Πώς αισθάνεστε όταν διαβάζετε νέες ποιήτριες ή νέους ποιητές που «δημουλίζουν» – το ύφος τους δηλαδή θυμίζει έντονα το δικό σας; Τι θα τους συμβουλεύατε; Μου λένε ότι συμβαίνει. Εγώ η ίδια δεν το αντιλαμβάνομαι. Μειδιώ όταν το ακούω. Στο κάτω-κάτω, όλοι μας λίγο-πολύ στην αρχή, έτσι, όλο… ίζοντας, πότε Καβαφίζοντας, πότε Παλαμίζοντας, έτσι, μέσα από τους ανοιγμένους δρόμους ψάχναμε να διανοίξουμε τον δικό μας δρόμο. Το περίεργο

είναι ότι αυτή η μίμηση δεν μας είναι συνειδητή. Ούτε μας περνάει από τον νου ότι υποβασταζόμαστε από τη φωνή κάποιου άλλου. Μια ακόμα άγνοια, που ίσως κι αυτή να υποκρύπτει, σαν τις άλλες, τις απώτερες ωφέλειές της ή τις τιμωρίες της – ποιος ξέρει; Με ρωτάτε τι συμβουλεύω τους νέους ποιητές. Θα χρησιμοποιήσω ως απάντηση τη ρήση του Νικηφόρου Βρεττάκου που την αγνοούσα. Η Ιωάννα Καρυστιάνη μού την ανέφερε, σε μια συζήτηση που είχαμε πρόσφατα περί του πού οδηγείται το ήθος. Είπε λοιπόν ο Βρεττάκος: «Αρνούμαι να γίνω οδηγός έστω κι ενός ανθρώπου, όταν δεν ξέρω πού πάω…». Μια συμβουλή μόνο τόλμησα να δώσω στους νέους: να μη ζητάνε τη γνώμη των φτασμένων. Φτασμένοι δεν υπάρχουν. Όλα τα στάδια μια αρχή είναι. Αν αγαπάνε την ποίηση, οφείλουν να πέσουν χωρίς να ξέρουν κολύμπι στα άπατα. Αν ξαναβγούν στην επιφάνεια, αυτό ίσως να είναι ο μόνος αντικειμενι-

Μέσα στα πολλά που αμφισβητώ φρόντισα πρώτη και καλύτερη να περιέχομαι κός κριτής, πιθανώς και ευοίωνος. Εντάσσετε την ποιητική σας δουλειά σε ένα «πρόγραμμα», έχετε κάποιο ποιητικό όραμα ή δουλεύετε τη μια συλλογή μετά την άλλη σαν μια ξεχωριστή κι αυτοτελή δουλειά; Κανένα πρόγραμμα και ένα καθόλου ηχηρό, ήσυχο, ειλικρινές όραμα: Μέσα απ’ αυτά που γράφω, να βρουν τη λυτρωτική λαλιά τους οι σιωπηλές ανάγκες και οι τυραννίες και κάποιων άλλων ψυχών, όχι μόνο η δική μου. Όχι τόσο διότι «αγαπάτε αλλήλους», αλλά επειδή το χάρισμα ή το ταλέντο, όπως θέλετε πείτε το, δεν μπαίνει στην περιπέτεια να υπάρξει, ούτε στον τρόμο τού να εκδηλωθεί, αν δεν έχει την υποστήριξη του οράματος ότι θα υπάρξει αναγνώστης, φίλος ή και εχθρός ακόμα. Τον διάλογο επιζητούμε γράφοντας, αποφεύγοντας όμως έτσι να έχουμε το εμπόδιο της παρουσίας του συνομιλητή, που εκθέτει σε μόλυνση την ιερότητα και του νοερού. Όσο για το αν δου-

λεύω με κάποιο πρόγραμμα, όχι. Δεν έχω δεδομένη την ικανότητα να προετοιμάζω τι θα με ενδιαφέρει αύριο και τι θα μου ανατρέψει τις θέσεις μου. Αυτό το πολύ δύσκολο που λέγεται «σύνθεση», ή μάλλον «ενότητα θεμάτων», δεν το ξέρω. Παρατηρώ τις στενές σχέσεις των πραγμάτων, πάντα μέσω εκείνης της ασύλληπτης στιγμής που έρχεται και που απλώς, αγγίζοντάς τα, τα κάνει άσχετα μεταξύ τους. Το μόνο που προγραμματίζω εντατικά είναι να αγωνιώ αν θα ξαναγράψω και να φοβάμαι μήπως, απρόσεκτα ή σκόπιμα, προσπεράσω τη δική μου αυστηρή προειδοποίηση –όχι των άλλων– ότι ήρθε η στιγμή να σωπάσω. Μήπως την προσπεράσω και συνεχίσω να γράφω, παρακούοντας τη σκληρή συνειδητοποίηση – δεν αντέχεται εύκολα. Μια μερίδα της κριτικής σάς αντιμετωπίζει ακόμη με κάποια επιφύλαξη. Θα συνδέατε αυτή την επιφυλακτικότητα με το γεγονός ότι είστε γυναίκα ή άλλες εξωλογοτεχνικές σας ιδιότητες (π.χ. εμφανίζεστε στην κουζίνα σας, ως γιαγιά, κάπως «συμβατική» στην εμφάνιση για ποιήτρια μεγάλου μεγέθους); Θα προτάξω εδώ δύο στίχους που έγραψα κάποτε και που θα μπορούσαν να αποτελέσουν πληρέστατη απάντηση σε όλες τις ερωτήσεις σας: «Ερασιτέχνης άνθρωπος είμαι / πόσο καλύτερα παράπονα να φτιάξω;». Επομένως, αφού αποδέχομαι τον διάχυτο ερασιτεχνισμό μου, καθόλου δεν μου χρειάζεται να δώσω εξωραϊστικές ή παρήγορες ερμηνείες, ούτε στην επιφυλακτικότητα των αρμοδίων ούτε καν στην απόρριψη. Εγώ η ίδια αυτο-τίθεμαι υπό τον έλεγχο μιας ανελέητης αυστηρότητας για ό,τι παράγω. Γιατί όχι οι επαΐοντες; Στη μαλθακότητα της σιγουριάς δεν έχω περιπέσει. Μέσα στα πολλά που αμφισβητώ φρόντισα πρώτη και καλύτερη να περιέχομαι. Θωρακίζομαι έτσι. Άλλο θέμα αν η αχίλλειος πτέρνα μου ανησυχεί, έως και θλίβεται. Δεν με μειώνει που δεν ήμουν ποιήτρια-ψώνιο. Ήμουν χρόνια υπάλληλος στην Τράπεζα της Ελλάδος και δεν ήταν τίποτε τόσο διαφορετικό από το ότι παραμένω κατώτερη υπάλληλος του εαυτού μου, του χαρακτήρα μου και των προθεσμιών. Έγινα μάνα και γιαγιά με τη θέλησή μου, αλλά και ως υπάλληλος της φύσης και του σώματός μου. Κι έχω, έτσι, σε ποιους φυσικούς δικαιούχους να κληροδοτήσω το πέρασμα, από τη

bookpress09

ιουλιοσ-αυγουστοσ2010

ι ε χ Έ 'Ε ει γραάψ

Τα εύρετρα ΊκΑρος 2010 ςΕΛ. 76., ΤΊΜΗ €14,80

Μεταφερθήκαμε παραπλεύρως ΊκΑρος 2007 ςΕΛ. 85., ΤΊΜΗ €14

Εκτός σχεδίου ΊκΑρος 2007 ςΕΛ. 161., ΤΊΜΗ €17

ζωή, της ξέχειλης αγάπης μου για τη ζωή τους και τη ζωή. Βεβαίως και έπλενα καμιά φορά πιάτα και ευγνωμονώ την ανάμνηση ότι μέσα από τις λίγδες αναδύθηκαν κάποιοι πολύ αγαπημένοι σε μένα στίχοι. ο Άθως Δημουλάς, εξάλλου, με ήθελε ποιήτρια. κι αυτό έπλενε και λαμπικάριζε κάθε αντιποιητική ασχολία μου και εικόνα. Αλλά δεν καταλαβαίνω γιατί είναι τόσο αταίριαστη σε μια γυναίκα ποιήτρια αυτή η ασχολία. Το να πλένεις πιάτα είναι ένα απλό συμπέρασμα: ότι έφαγες. Είναι ντροπή αυτό; Μα η πείνα γενικά είναι το βασικό ερέθισμα

των ροπών μας, όλων. Για ένα χόρτασμα αγωνίζεται το μεγαλύτερο μέρος της ανθρωπότητας, η αδικία, η τέχνη και η ποίηση. Όσο για την εμφάνισή μου, διαλέχτηκε να είναι συμβατική, σύμφωνη με την κατασκευή μου και το αντι-επιδεικτικό της γούστο. ςύμφωνο κι αυτό με το χαμηλό μπόι της καμιάς επάρσεως και με το καθημερινό φθαρτό ανάστημα των εκπλήξεων. Τις σύμφωνες με την ποίησή μου, γέννημα κι αυτή της κάθε μέρα δύσκολης πραγματικότητας, της ασουλούπωτης, που όπως κι εγώ, δεν ξέρει κι αυτή πώς να ντυθεί:

ξεφωνίζοντας ή πνίγοντας με λέξεις τις χιλιάδες αλήθειες, τις εκατομμύρια αλήθειες: έκαστος κι η αλήθεια του… Α, ιστορίες γι’ αγρίους, καθημερινούς… Πώς αισθάνεστε που η σημερινή Ελλάδα εμφανίζεται ως χώρα χρεοκοπημένη, αποτυχημένη, λίκνο απατεώνων και τεμπέληδων; Μας αδικεί αυτή η εικόνα ή μήπως θα ήταν ωφέλιμο ένα ναρκισσιστικό σοκ για να «πάμε μπροστά»; Πώς να αισθάνομαι; ςαν όλους εκείνους που ναυάγησαν στην ύστατη, συνταξιούχο ξηρά της

εντιμότητά τους…. Ας σοβαρευτώ. Απάνθρωποι οι χαρακτηρισμοί που μας λιθοβολούν, ως ακραίοι. Η δε γενίκευσή τους όχι απλώς είναι άδικη και βάρβαρη, αλλά εμπαθώς και επιμελώς, θα έλεγα, απερίσκεπτη. Δεν φτάνει δηλαδή που κοντά στα «ξερά» κάηκαν και τα «χλωρά», πρέπει κι από πάνω να τιμωρούνται τα χλωρά που κάηκαν… Με τι να «πάμε μπροστά»; Το επίδομα των ψευδαισθήσεων, όπως ξέρετε, κόπηκε κι αυτό. Εκτός πια αν μας δώσει κανένα δάνειο η ελπίδα. Αλλά κι αυτή έχει κατακλέψει την αλήθεια…

Χλόη Θερμοκηπίου ΊκΑρος 2005 ςΕΛ. 74., ΤΊΜΗ €14,07

Bio TOΠΟΣ ΓΕΝΝΗΣΗΣ: Αθήνα ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΝΗΣΗΣ: 1931 ΠΡΩΤΟ ΒΙΒΛΙΟ: «Έρεβος» (1951) ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: Πλήθος βραβευμένων ποιητικών συλλογών. Μέλος της Ακαδημίας Αθηνών από το 2002. Ευρωπαϊκό Βραβείο Λογοτεχνίας το 2010.

10BOOKPRESS

ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ2010

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

Βιβλία για ανάγνωση υπό σκιάν

Προτάσεις ελληνικής πεζογραφίας που δεν πρέπει να αγνοήσετε (ελαφρά τη καρδία).

πως παρατηρήσαµε και σε προηγούµενα σηµειώµατα, το 2010 διαφαίνεται χρονιά ιδιαίτερα παραγωγική για την ελληνική πεζογραφία, ενδεχοµένως και «χρυσή». Οι παλιότεροι δίνουν

Το ξυπόλητο σύννεφο

Τάκης Θεοδωρόπουλος ΩΚΕΑΝΙ∆Α 2010 ΣΕΛ. 396, ΤΙΜΗ €18,00

Ο Τάκης Θεοδωρόπουλος έδωσε φέτος το πλέον ολοκληρωµένο βιβλίο του στη µέχρι τώρα –ήδη σηµαντική– συγγραφική του πορεία. Το «Ξυπόλητο σύννεφο» είναι κάτι περισσότερο από τη βιογραφία του Σωκράτη ή του Αριστοφάνη: Τον λόγο παίρνει το σωκρατικό δαιµόνιο και η αφηγηµατική τάξη ανατρέπεται. Τι κάνει τον Αριστοφάνη να σατιρίσει τον Σωκράτη µέσα από τις «Νεφέλες» του, παρότι κι εκείνος ελάχιστα γνωρίζει για τον άγνωστο ακόµη στους περισσότερους Αθηναίους φιλόσοφο; Πώς επηρεάζεται ο υπό εκκόλαψη µεγάλος φιλόσοφος από τη βίαιη επαφή του µε τη δηµοσιότητα; Τι συµβαίνει στην αθηναϊκή δηµοκρατία µετά τον θάνατο του Περικλή και πώς θα διαχειριστεί τη µετά θάνατον φήµη του η γυναίκα του Ασπασία;

το καλύτερό τους βιβλίο, ενώ οι νεότεροι θέτουν επίσης τον πήχη ασυνήθιστα ψηλά. Ήδη µετράµε µία ντουζίνα καλά έως πολύ καλά βιβλία. Και είµαστε στα µέσα της χρονιάς.

Απόψε δεν έχουµε φίλους

Ένα πεινασµένο στόµα

Ήλιος µε δόντια

ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ 2010

ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ 2010

ΕΣΤΙΑ 2010

ΣΕΛ. 280, ΤΙΜΗ €19,00

ΣΕΛ. 349, ΤΙΜΗ €17,00

ΣΕΛ. 396, ΤΙΜΗ €18,00

Τρεις κοµβικές στιγµές της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας επιχειρεί να ενώσει η Σοφία Νικολαΐδου σε αυτό το τολµηρό και γραµµένο µε µπρίο µυθιστόρηµα, µε το οποίο φέρνει στο φως σκοτεινές πλευρές του εθνικού µας βίου, όπως ο δωσιλογισµός. Εντούτοις, η Νικολαΐδου πηγαίνει την υπόθεσή της ακόµη µακρύτερα, συνδέοντας τις εθνικές µας αποσιωπήσεις µε την ευρύτερη παθολογία του δηµόσιου βίου µας, έως και τα νεολαιίστικα ξεσπάσµατα, όπως εκείνο του ∆εκέµβρη του 2008. Τα προτερήµατα του µυθιστορήµατός της, έναντι άλλων µε παρόµοια θεµατολογία, είναι η σταθερά υψηλή λογοτεχνική ένταση και η ανεπιτήδευτα φρέσκια µατιά.

Σε µεγάλη «συγγραφική» φόρµα βρίσκεται η Λένα ∆ιβάνη, η οποία υπογράφει ένα από τα πιο καλογραµµένα και στέρεα ψυχολογικά θρίλερ που έχουµε διαβάσει στην ελληνική γλώσσα. Η εισβολή ενός νεαρού εκπαιδευτή σκύλων, και πρώην φοιτητή της Νοµικής, στη ζωή και στο µυαλό ενός φτασµένου καθηγητή της Νοµικής οδηγεί τους δύο άντρες στα έσχατα όριά τους και τη ζωή τους σε πλήρη ανατροπή. Η µεγάλη επιτυχία του µυθιστορήµατος έγκειται στις ιδιαίτερες πτυχές του χαρακτήρα του «διαβολικού» νεαρού, ο οποίος, αντίθετα µε ό,τι συµβαίνει σε παρόµοιες χολιγουντιανές ιστορίες, κάθε άλλο παρά «τέρας» αποδεικνύεται – κι ας έχει την κατάληξη που επιφυλάσσεται στα «τέρατα».

Νεότερος, ο Μακριδάκης υπογράφει το τρίτο του µυθιστόρηµα µέσα σε µία τριετία, µε τον τίτλο «Ήλιος µε δόντια». Στο κέντρο της εξιστόρησης βρίσκεται και πάλι η Χίος, αλλά η ιδιαιτερότητα του βιβλίου ακουµπάει εν πολλοίς στην «ιδιαιτερότητα» του κεντρικού ήρωα, ενός «γυναικωτού» που προσπαθεί να επιβιώσει από τα δύσκολα χρόνια του Μεσοπολέµου µέχρι τις µέρες µας. Κοµβικό σηµείο της αφήγησης είναι ένα ιστορικό γεγονός, ο βοµβαρδισµός του σουηδικού πλοίου «Wiryl» στο λιµάνι της Χίου από βρετανικά βοµβαρδιστικά. Το πλοίο, το οποίο ανήκε στον Ερυθρό Σταυρό, µετέφερε προµήθειες για τον δοκιµασµένο από τον λιµό λαό του νησιού.

Σοφία Νικολαΐδου

Λένα ∆ιβάνη

Γιάννης Μακριδάκης

BOOKPRESS 11

ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ2010

Ο καιρός του καθενός ∆ηµήτρης Νόλλας ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ 2010 ΣΕΛ. 105, ΤΙΜΗ €10,00

Με ένα µικρό στο µέγεθος αλλά µεγάλης πυκνότητας πεζογράφηµα «αναµετριέται» ο ∆ηµήτρης Νόλλας µε το ελληνικό αντάρτικο πόλεως, επεκτείνοντας τους προβληµατισµούς του σε συνολικότερα ζητήµατα, που σχετίζονται µε τις σχέσεις εξουσίας και την καταφυγή στη βία σε «ανώµαλες» περιόδους. Ο σκοτωµός ενός από τα µέλη της Οργάνωσης σε ατύχηµα κατά τη διάρκεια «επιχείρησης» θα λειτουργήσει καταλυτικά στις σχέσεις των εναποµείναντων µελών της. Τον λόγο παίρνουν όλοι τους κυκλικά, ενώ την αφήγηση «σπάει» η ένθεση φαινοµενικά άσχετων ειδήσεων από το αστυνοµικό δελτίο της εποχής.

θιστορήµατα που της χάρισαν την οµόθυµη αναγνώριση από την ελληνική λογοτεχνική κοινότητα, η Ελένη Γιαννακάκη καταπιάνεται µε το φαινόµενο της βίας σε καθεστώς επικράτησης της Εικόνας. Κεντρικό εύρηµα είναι η χρήση των σναφ ταινιών, όπως ονοµάζονται οι ταινίες που περιλαµβάνουν πραγµατικά περιστατικά βίας – από αυτοκινητικά δυστυχήµατα µέχρι την τέλεση φόνων και βιασµών. Η ύπαρξη των σναφ, αν και υποθετική, έχει δώσει λαβή για πλήθος αναφορών στη σύγχρονη µυθοπλασία. Όλα τα προτερήµατα της γραφής της Γιαννακάκη είναι εδώ, κι ωστόσο τίποτε δεν µοιάζει να λειτουργεί: Το βιβλίο φαντάζει προσχηµατικό, αναµενόµενο, ο µονόλογος του κεντρικού ήρωα φλύαρος και σχοινοτενής. Ωστόσο, µια και το εγχείρηµα είναι υψηλής στόχευσης και διά χειρός µιας καλής, κατά τεκµήριο, συγγραφέως, το θέτουµε στην κρίση σας…

Η κυρία Κούλα

Μένης Κουµανταρέας ΚΕ∆ΡΟΣ 2010 (ΑΝΑΤΥΠΩΣΗ) ΣΕΛ. 90, ΤΙΜΗ €12,00

δ ό ν «φυσικά», και ολοκληρώνεται παροµοίως.

Οι γάτες της Rue D’Hauteville

Βασίλης Βασιλικός ΠΑΤΑΚΗΣ 2010 ΣΕΛ. 216, ΤΙΜΗ €14,00

Η αυλακιά του Ρεµπώ Φώτης Τερζάκης

ΠΑΝΟΠΤΙΚΟΝ 2010 ΣΕΛ. 146, ΤΙΜΗ €10,55

Σναφ

Ελένη Γιαννακάκη ΕΣΤΙΑ 2010 ΣΕΛ. 361, ΤΙΜΗ €16,00

Έπειτα από δύο επιτυχηµένα µυ-

α κολουθεί «νοερά» την πορεία του Ρε µπώ σ την Αφρική, µα κυρίως την πνευµατική περιπέτεια του µεγάλου ροµαντικού ποιητή που έκανε τη φυγή πράξη ζωής και φιλοσοφίας. «Η συντροφιά του ταξιδιώτη είναι ο θάνατος» µας λέει ήδη από την πρώτη αράδα, ώστε να µην έχουµε καµία αµφιβολία ότι τα ταξίδια για τα οποία θα µας µιλήσει ο Τερζάκης δεν αναφέρονται στους σχετικούς οδηγούς…

Στο σπάνιο είδος της αληθινής ταξιδιωτικής λογοτεχνίας ανήκει το µικρό τούτο βιβλίο του στοχαστή και ποιητή Φώτη Τερζάκη, παθιασµένου ταξιδευτή σε χώρες του Τρίτου Κόσµου, στην Αφρική και στην Ασία. Στο ανά χείρας βιβλίο, ο Τερζάκης

Ανατύπωση µίας από τις πιο ωραίες νουβέλες του Μένη Κουµανταρέα, είδος το οποίο υπηρέτησε µε συνέπεια ο γνωστός συγγραφέας κατά τη διάρκεια της συγγραφικής του πορείας. Η «Κυρία Κούλα» κυκλοφόρησε για πρώτη φορά το 1978 και µεταφέρθηκε στην τηλεόραση µε πρωταγωνίστρια τη Βέρα Ζαβιτσιάνου. Θέµα της, η συνάντηση στον ηλεκτρικό της Αθήνας µιας ώριµης, συντηρητικής στην όψη γυναίκας κι ενός νεαρού. Μια ερωτική σχέση που ξεκινάει αναπάντεχα και σχε-

Αυτοβιογραφικό υτοβιογραφικό αφήγηµα του Βασίλη Βασιλικού, γραµµένο µέσα σε έναν µήνα, το φθινόπωρο του 1993. Το ζευγάρι Βασίλης Βασιλικός-Βάσω Βάσω Παπαντωνίου ετοιµάζεται να επιστρέψει στην Ελλάδα για µόνιµη εγκατάσταση, καιι η σκέψη αυτή γεννά αµφιβολίες και φόβους για τη ζωή που έρχεται. Την ίδια στιγµή, το Παρίσι γύρω τους έχει

πάψει να είναι πια η πόλη που αγάπησαν, φαντάζει κι αυτό ξένο, θυµίζει «το Παρίσι της αυτοεξορίας. Γκρίζο, αδιάφορο». Τούτο το βιβλίο είναι το ηµερολόγιο µιας καµπής στη ζωή του συγγραφέα – εποχή που τα όνειρα είχαν αρχίσει να ξεθωριάζουν. κ.κ

bookpress13

ιουλιοσ-αυγουστοσ2010

«Η γραφή μ’ εξουθενώνει» Ο Αλέξανδρος Ίσαρης μιλάει στον Κ. Αγοραστό

Βίνκελμαν ή το πεπρωμένο Κίχλη 2010 ΣΕλ. 312, ΤίΜη €18,00

ι περισσότεροι τον γνωρίζουν ως μεταφραστή σπουδαίων κειμένων (όπως το «Μπετόν» του Thomas Bernhard), όμως ο Αλέξανδρος Ίσαρης συγκεντρώνει αρκετές ακόμα ιδιότητες. Ο ποιητής, ζωγράφος και φωτογράφος Ίσαρης έχει κάνει κατά καιρούς αισθητή την παρουσία του στις τέχνες και στα γράμματα με

εξίσου επιτυχημένες εργασίες. Μόλις κυκλοφόρησε η νέα συλλογή διηγημάτων του με τίτλο «Βίνκελμαν ή το πεπρωμένο».

άλλοτε ως ποιητής, άλλοτε ως εικαστικός καλλιτέχνης και άλλοτε ως μεταφραστής. Στο πρώτο διήγημα αναγκαστικά επιστράτευσα τις γνώ-

Καταξιωμένος μεταφραστής, ζωγράφος και ποιητής. Πόσο συνέβαλαν όλες αυτές σας οι ιδιότητες στη συγγραφή του τελευταίου σας βιβλίου; Όταν καταπιάνομαι με ένα λογοτεχνικό κείμενο, ποιητικό ή πεζό, ενεργοποιούνται μνήμες και λειτουργίες που σχετίζονται με όλες μου τις ιδιότητες. Αυτό είναι αναπόφευκτο, αφού ο ποιητής, ο μεταφραστής, ο ζωγράφος και ο φωτογράφος συγκατοικούν στο ίδιο πρόσωπο. Ειδικά σε αυτό το βιβλίο, όπου υπάρχουν πέντε διηγήματα εν μέρει αυτοβιογραφικού χαρακτήρα, είναι εμφανές ότι ο δημιουργός τους κινείται σε πολλά επίπεδα –

Ξεκινώ από το γνώριμο, για να μεταβώ στο επινοημένο σεις που διαθέτω ως αρχιτέκτονας. Για ένα μεγάλο διάστημα συνεργάστηκα επίσης με πολλούς αρχαιολόγους, και αυτό με βοήθησε στο να ολοκληρώσω το συγκεκριμένο κείμενο που αναφέρεται στον Βίνκελμαν, τον «πατέρα της σύγχρονης αρχαιολογίας και της ιστορίας της τέχνης». Στα περισσότερα διηγήματα της τελευταίας σας

συλλογής ξεκινάτε με έναυσμα ένα υπαρκτό πρόσωπο και ξεδιπλώνετε την ιστορία σας γύρω από αυτό. Πόσο σημαντικό είναι για εσάς να είστε γειωμένος στην αντικειμενική πραγματικότητα; Για να προχωρήσω στην ανάπτυξη ενός θέματος που με απασχολεί, χρειάζομαι ένα πλέγμα σταθερών σημείων, κάποιο ευκρινές προσχέδιο. Και τα σταθερά σημεία είναι τα δικά μου βιώματα, καθώς και τα βιώματα των ανθρώπων που γνωρίζω. Αυτά μού προσφέρουν τη δυνατότητα να προσθέσω και άλλα πρόσωπα, άλλες ατμόσφαιρες, καινούργιους φωτισμούς, φανταστικές λεπτομέρειες και αποχρώσεις, που συνειρμικά θα με οδηγήσουν σιγά-σιγά στο τέρμα της αφήγησης. Το γεγονός ότι, ξεκινώντας από το γνώριμο, μεταβαίνω στο επινοημένο μού προσφέρει ένα είδος ασφάλειας, που μειώνει την ένταση της αγωνίας μου για το αποτέλεσμα. Γενικά, δυσκολεύομαι να ολοκληρώσω μια ιστορία απόλυτα φανταστική. Πότε αισθάνεστε ψυχική

πληρότητα; Όταν γράφετε, όταν μεταφράζετε ή όταν ζωγραφίζετε; η ενασχόληση με τον λόγο με κουράζει αφάνταστα, γιατί οι λέξεις διαθέτουν τεράστια δύναμη. Όταν γράφω ή όταν μεταφράζω ένα κείμενο, νιώθω εξουθενωμένος, άδειος, τα νεύρα μου βρίσκονται σε οριακό σημείο και η διάθεσή μου είναι άθλια – φυσικά, όταν έχει εκδοθεί αυτό που γράφω,

νιώθω μεγάλη χαρά. Αντίθετα, όταν ζωγραφίζω, απογειώνομαι, νιώθω δυνατός, αυτάρκης, βυθίζομαι στα σχήματα, στους χρωματικούς συνδυασμούς και στους όγκους που δημιουργώ. Τις ατελείωτες αυτές ώρες, κατά τη διάρκεια των οποίων ακούω θεσπέσιες μουσικές, νιώθω απερίγραπτη γαλήνη και ηδονή. η ζωγραφική αποτελεί μια λυτρωτική διαδικασία.

bookpress13

ιουλιοσ-αυγουστοσ2010

«Η γραφή μ’ εξουθενώνει» Ο Αλέξανδρος Ίσαρης μιλάει στον Κ. Αγοραστό

Βίνκελμαν ή το πεπρωμένο Κίχλη 2010 ΣΕλ. 312, ΤίΜη €18,00

14bookpress

ιουλιοΣ-αυγουΣτοΣ2010

συνεντευξεισ

Ο Κώστας Ακρίβος μάς προτρέπει να δούμε κριτικά τον συλλογικό μας εαυτό, πέρα από τα στερεότυπα του φιλέλληνα και του ανθέλληνα. Της Ελπίδας Πασαμιχάλη

Ποιος θυμάται τον Αλφόνς ΜΕΤΑίΧΜίΟ 2010 ΣΕΛ. 309, ΤίΜΗ €17,00 ΚυΚΛΟφΟρΕί ΚΑί ΣΕ audio book

οιος ήταν λοιπόν ο Αλφόνς Χοχάουζερ; Σε ποιον «θεό» πίστευε αυτός ο μυστηριώδης Αυστριακός που το 1926, και σε ηλικία 20 ετών, έφτασε στο Πήλιο, έχοντας κάνει ήδη τον γύρο της Μεσογείου; Σε αυτή την ιδιαίτερη προσωπικότητα, που έφυγε από το σπίτι του στα δεκάξι και έζησε ως βοσκός, ψαράς, αλλά και ως πρωτοπόρος του εναλλακτικού τουρισμού στο Τρίκερι, είναι αφιερωμένο το νέο μυθιστόρημα του Κώστα Ακρίβου. Ο Αλφόνς υπήρξε ένας άνθρωπος με μυθιστορηματική ζωή, από αυτούς που ξεχωρίζουν μέσα στο πλήθος και μοιραία προκαλούν την περιέργεια, την καχυποψία και τη… Μοίρα! Ποιος ήταν ο Αλφόνς; Ένας πρωτοπόρος οικολόγος ή ένας ναζί; Ήταν

φιλέλληνας ή αρχαιοκάπηλος; Ήταν οραματιστής ή τυχοδιώκτης; Αυτά τα ερωτήματαδιλήμματα παιδεύουν τον αφηγητή, καθώς βασανίζεται να βρει απάντηση γύρω από την πολυσύνθετη προσωπικότητα του Αλφόνς. Σε κάποιο σημείο, μάλιστα, της έρευνας καταλήγει στο συμπέρασμα ότι συνδύαζε τα πιο αντιφατικά στοιχεία, ήταν σαν «χρυσόσκονη και λάσπη μες στον ίδιο τενεκέ». Βέβαια, στο τέλος τα νέφη αραιώνουν και φαίνεται καθαρά ότι πρόκειται για μια εντελώς ξεχωριστή προσωπικότητα, που, παρά τα κάποια λάθη και τις αμαρτίες στα νεανικά του χρόνια, ήταν ιδιαίτερα σπάνια: οικολόγος, φιλέλληνας, οραματιστής και βαθιά ουμανιστής. Αποτελεί ιστορική μαρτυρία ή μυθοπλασία η συμμετοχή του στην ανακάλυψη του Δία ή του Ποσειδώνα του Αρτεμισίου; Το 1928 ανακαλύπτεται στον θαλάσσιο δίαυλο ανάμεσα στο Τρίκερι και στο Αρτεμίσιο ο μπρούντζινος θεός, που κοσμεί το Αρχαιολογικό Μουσείο της Αθήνας και για τον οποίο ακόμα και σήμερα οι αρχαιολόγοι ερίζουν αν είναι ο Δίας ή ο Ποσειδώνας. Η έκπληξή μου ήταν μεγάλη

«Ο Αλφόνς είναι ο πιο Έλληνας που έχω γνωρίσει».

Σήμερα πληρώνουμε την υπεροψία μας όταν ανακάλυψα, μέσα από μαρτυρίες και κείμενα, ότι ένας από το πλήρωμα του καϊκιού που βρήκε το άγαλμα ήταν και ο Αλφόνς. Σαν να μην έφταναν δηλαδή οι τόσες «ηρωικές» του δράσεις, ερχόταν τώρα να προστεθεί και μια τέτοια εμπλοκή. Είχα λοιπόν ως βάση την κατά λέξη αναφορά-μαρτυρία του συντρόφου του Αλφόνς, που πήρε μέρος και αυτός στην ανέλκυση του αγάλματος. Ο πειρασμός ωστόσο ήταν μεγάλος, με αποτέλεσμα να βάλει και η μυθοπλασία λίγο το χεράκι της.

Τι ήταν εκείνο που σας προσέλκυσε στην προσωπικότητα, στον βίο και την πολιτεία του Αλφόνς; Ήταν η πολυκύμαντη και ανήσυχη ζωή του ή η αξιοπρέπεια και η αρχοντιά του θανάτου του; Ήταν σαν να αντίκρισα στον καθρέφτη της ζωής του το είδωλο της δικής μου ζωής, ανεστραμμένο όμως. Όλα όσα κατόρθωσε αυτός και που εγώ τα είχα επιθυμήσει, μα ποτέ δεν τα κατόρθωσα: θαυμαστά ταξίδια, περιπέτειες, ξεχωριστά βιώματα, δυνατές συγκινήσεις. Με λίγα λόγια, μια ζωή συναρπαστική και ιδιαίτερη. Να φανταστείτε ότι και αυτός ο θάνατος του Αλφόνς είναι, κατά έναν περίεργο τρόπο, αξιοζήλευτος και ελκυστικός. Προσωπικότητες σαν τον Αλφόνς, που αγάπησαν την Ελλάδα και συνέδε-

σαν τη μοίρα τους μαζί της, θα μπορούσαν να παρουσιαστούν και σήμερα; Δυστυχώς, σήμερα, ακόμη ψάχνουμε ανά την υφήλιο να ανακαλύψουμε φιλέλληνες και ανθέλληνες. Εκείνο που χρειαζόμαστε είναι η καθαρή ματιά, ιδίως του άλλου, του «ξένου», πάνω στις αρχές που οικοδομούν τον πολιτισμό μας. Γιατί, σήμερα πληρώνουμε την υπεροψία των τελευταίων χρόνων: Πόσο δεν νοιαστήκαμε για τον απάτριδα, για εκείνον που άπλωσε το χέρι του στη γενναιοδωρία μας και εμείς τον αρνηθήκαμε, βουτηγμένοι καθώς ήμαστε στην ευωχία του λάιφ στάιλ και της νάιλον ζωής! Ο Αλφόνς –και το λέω με πόνο ψυχής– είναι ο πιο Έλληνας που έχω γνωρίσει. Μακάρι να έχει αφήσει επιγόνους… Τι θα μπορούσε να αγα-

πήσει ένας ξένος στην Ελλάδα σήμερα, που οι μύθοι έχουν γκρεμιστεί και οι πολιτιστικές αξίες πωλούνται στο χρηματιστήριο του μαζικού τουρισμού; Θα μπορούσε κανείς να λατρέψει την ομορφιά κάποιων απλών ανθρώπων που δεν έχουν συνείδηση του κάλλους τους, τις ελάχιστες απείραχτες γωνιές της ελληνικής φύσης, παλαιότερα και σημερινά έργα του πολιτισμού που επιμένουν στην ποιότητα, κάνοντας πέρα την όποια δόξα της εμπορικότητας. Τώρα νομίζω πως είναι και η χρυσή ευκαιρία της ελληνικής πεζογραφίας. Δηλαδή, να καταγράψει με τόλμη τον βόθρο όπου έχουμε πέσει και να προτείνει, με τον τρόπο της, σωσίβιο για να σωθούμε.

bookpress15

ιουλιοσ-αυγουστοσ2010

«Είμαι ένας καλόγουστος κλέφτης»

Ο Κωνσταντίνος Τζούμας μιλάει στον Κώστα Κατσουλάρη με αφορμή το τελευταίο του βιβλίο.

ΚΑΣΤΑΝιώΤηΣ 2010 ΣΕΛ. 621, ΤιΜη €23,21

αυτοβιογραφική τριλογία των 1.600 σελίδων, από τον Πειραιά στη Νέα Υόρκη, κι από εκεί στον Λυκαβηττό, ολοκληρώθηκε πρόσφατα με την έκδοση του τελευταίου βιβλίου του με τον τίτλο «Πανωλεθρίαμβος». Εικόνες της Αθήνας, αλλά και της ελληνικής επαρχίας, από το 1975 μέχρι και το 2004. Πολλά ονόματα, σχεδόν καθόλου διάθεση μυθοποίησης ανθρώπων και καταστάσεων. Όλα συμβαίνουν τώρα, σε ένα αέναο παρόν, μπροστά στα μάτια μας. Γιατί επέλεξες να διηγηθείς όσα έζησες σε πρώτο πρόσωπο και δεν έφτιαξες, ας πούμε, ένα μυθιστόρημα, με χαρακτήρες κ.λπ. Ήθελα να εκτεθώ. Ήθελα να εξομολογηθώ κάτι. Συνέπεσε

Προσπαθώ να απαλλαγώ από το στυλ Εσύ όμως απέφυγες τα σκάνδαλα, πέρασες από δίπλα… Δεν ετέθη θέμα. Όλα γίνονταν σε ένα κλίμα τόσο απενοχοποιημένο, κάναμε ό,τι θέλαμε, όπως οι αρχαίοι θεοί που μεταμορφώνονταν σε ό,τι τους έκανε κέφι – αρσενικό, θηλυκό, βροχή, κύκνος. Αυτές τις υπέροχες δυνατότητες σ’ τις χαρίζει μόνο η ανωνυμία, που μονάχα στις μητροπόλεις μπορείς να βρεις. Κάπου λες μια φράση η οποία, ειδικά από το δι-

Σπύρος Κατωπόδης

Πανωλεθρίαμβος

με κάτι που διάβασα και συγκινήθηκα: Μέχρι τα χρόνια του Ναμπόκοφ, οι ευγενείς και οι καλλιτέχνες, όταν συναντούσαν πρόσωπα που τα αγαπούσαν ιδιαίτερα, τους έκαναν δώρο, υπό τύπον βιογραφίας, το προσωπικό τους ημερολόγιο. Για να ξέρουν τι καπνό φουμάρουν. Τα μυστικά αποπροσανατολίζουν, φτιάχνουν «ηρωικά τέρατα», τα οποία, όταν κοιτάξεις την προσωπική τους ζωή, απομυθοποιούνται… Ο Μπέργκμαν, πάλι, έλεγε ότι δεν φτάνει το ταλέντο για να κάνεις καριέρα, πρέπει να κάνεις και σκάνδαλο. κό σου στόμα, μου έκανε μεγάλη εντύπωση. Λες: «Προσπαθώ να απαλλαγώ από το στυλ». Ανακάλυψα κι εγώ κάποια στιγμή ότι η αισθητική τελικά γίνεται ηθική, κι εκεί είναι η ουσία της. Από την άλλη, πάνω και από την αισθητική, εκτιμώ το θάρρος της άποψης. Βλέπω καμιά φορά στον δρόμο κοπέλες ντυμένες με απίθανο τρόπο, σαν σούργελα, κι αυτό το εκτιμάω: Έχουν το θάρρος της γνώμης τους. Το θέμα του γούστου είναι κάτι πάρα πολύ προσωπικό. Κι αυτό είναι κάτι που μου έμαθε επίσης η Νέα Υόρκη. Ότι υπάρχει και ζωή πέρα από συγκεκριμένους κανό-

νες, που, αν τους «σπάσεις», μπορεί να σου προκύψει μια ζωή που ούτε καν την υποψιαζόσουν. «Σπάει» και ο ναρκισσισμός; Βέβαια. Όταν πάω σε μια οντισιόν και βλέπω χίλια πεντακόσια άτομα, ψηλά, αδύνατα, με τη δική μου «κοψιά», κι ενώ εγώ νόμιζα ότι ήμουν ο μοναδικός που ταίριαζα για τον ρόλο… Αυτό είναι το υπέροχο με τις μητροπόλεις… Άλλοι θέλουν να είναι βασιλιάδες στην πλατεία του χωριού τους. Εγώ θέλω να ζω σε μια πόλη που να έχει τα πάντα και να είμαι κανένας. Πήρες το ρίσκο και τελικά γύρισες στην Αθή-

να τη δεκαετία του ’70… Είχε τελειώσει η φάση στο Μανχάταν. Ήταν η στιγμή που θα έπρεπε να μπω σε αυτό το σύστημα με τις απανωτές οντισιόν, μια εντατικοποίηση της ζωής… Ήρθα κάποια στιγμή το ’75 στην Ελλάδα, κι ήταν καλοκαίρι –και η Ελλάδα το καλοκαίρι είναι απατηλή, κοσμοπολίτικη, τα νησιά, τα κορμιά–, και λέω «ωραία είναι κι εδώ, δεν έχει μεγάλη διαφορά». Κι έρχεται, βέβαια, ο χειμώνας και διαπιστώνω ότι έχω πέσει έξω. Στο μεταξύ, όμως, μου έχει προκύψει συνεργασία με τον Μάνο Χατζιδάκι, τον Παντελή τον Βούλγαρη στο «Χάπι ντέι», τον Πανουσόπουλο, τον Νικο-

λαΐδη στα «Κουρέλια»… Είναι, πάντως, εντυπωσιακό πόσο γρήγορα και χαλαρά σου ανοίχτηκαν τότε μεγάλες πόρτες. Πού το αποδίδεις; Στο ότι είμαι καλός για παρέα. Δεν το αποδίδω πουθενά αλλού, ούτε σε κανένα μεγαλειώδες ταλέντο ούτε σε καμιά βαθυστόχαστη ματιά. Μάλλον είμαι ένας καλόγουστος κλέφτης. Και τα βιβλία μου το ίδιο: Δεν θέλω να αποδείξω τίποτε, να κάνω τέχνη, θέλω διαβάζοντάς τα να γίνεται πιο υποφερτή η ζωή. Ζω στον αφρό των ημερών, κι ενώ έχω αισθανθεί την «αβάσταχτη ελαφρότητα του είναι», μ’ αρέσει να κολυμπάω μέσα σ’ αυτή.

16BOOKPRESS

ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ2010

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

Νέες φωνές

Επιλογές από µη καθιερωµένους –ακόµη;– συγγραφείς.

ελευταία, τουλάχιστον οι πιο µεγάλοι εκδοτικοί οίκοι, εκείνοι που έριχναν κάθε χρόνο στην αγορά κατά δεκάδες τους νέους συγγραφείς, έχουν εκλογικεύσει την εκδοτική τους πολιτική. Οι επιλογές είναι πιο προσεκτικές, σε ορισµένες περιπτώσεις έχει αρχίσει να γίνεται µια σοβαρή δουλειά editing, η λατρεία της νεότητας δεν είναι άκριτη και βουλιµική. Επιλέξαµε επτά βιβλία µη καθιερωµένων συγγραφέων –ορισµένοι είναι και ηλικιακά νέοι, άλλοι µονάχα συγγραφικά–, τρεις εκ των οποίων είναι και πρωτοεµφανιζόµενοι.

Κάτι θα γίνει, θα δεις Χρήστος Οικονόµου ΠΟΛΙΣ 2010 ΣΕΛ. 264, ΤΙΜΗ €15,00

∆εν υπάρχει αµφιβολία ότι, µεταξύ τουλάχιστον των νεότερων συγγραφέων, ο 40χρονος Χρήστος Οικονόµου είναι το πρόσωπο της χρονιάς – κι ας βρισκόµαστε ακόµη στο µέσο της. Έχουµε κι εµείς γράψει αναλυτικά την άποψή µας στο προηγούµενο φύλλο (µπορείτε να την αναζητήσετε και στον ιστότοπό µας), αλλά, αν θέλετε περισσότερα, στο διαδίκτυο θα συναντήσετε ουκ ολίγες εγκωµιαστικές κριτικές. Υπάρχει βέβαια και πιο ρηξικέλευθη λύση: Αγοράστε το και διαβάστε εκ των υστέρων τις κριτικές…

Ο Νίκος Α. Μάντης ανήκει σε αυτή την ισχνή µειονότητα νέων συγγραφέων που δεν βάζουν την ηµεροµηνία γέννησής τους στο «αυτί». Έχοντας εικόνα του ανθρώπου, θα λέγαµε ότι ηλικιακά πρέπει να βρίσκεται κάπου ανάµεσα στα 35 και στα 40, ενώ τούτο είναι το δεύτερο βιβλίο του µετά τη συλλογή διηγηµάτων «Ψευδώνυµο» (2006) – η οποία είχε αφήσει από καλές έως πολύ καλές εντυπώσεις. Από το «αυτί» και πάλι αλιεύουµε τη διφορούµενη έκφραση «στο παρελθόν ασχολήθηκε µε το διήγηµα». Μια «ασχολία» ήταν άραγε και πέρασε; Θα δείξει. Πάντως, το διφορούµενο παίζει καθοριστικό ρόλο σε τούτο το πρώτο του µεγάλου µήκους αφήγηµα, ένα ατµοσφαιρικό µυθιστόρηµα διάπλασης, µε µπόλικο µυστήριο, πολλές αποσιωπήσεις, κι αυτή την αδιόρατα απειλητική ατµόσφαιρα µιας ανήσυχης και πρόωρα υποψιασµένης παιδικής ηλικίας, που µας έφερε έντονα στον νου την ταινία «Απαλό δέρµα».

ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ 2010 ΣΕΛ. 376, ΤΙΜΗ €19,00

Φίδια στο Σκορπιό

Κώστας Μουζουράκης ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ 2010 ΣΕΛ. 307, ΤΙΜΗ €17,00

Shoebox

Λουκάς Μέξης ΤΕΤΡΑΓΩΝΟ 2010 ΣΕΛ. 432, ΤΙΜΗ €20,00

Ο νεότατος Λουκάς Μέξης (γενν. 1983) στήνει µια σύγχρονη φαρσοκωµωδία, µε αρκετή δόση νεοελληνικού αχταρµά, έξυπνες µετατοπίσεις της πλοκής, φρέσκια µατιά. Η χύµα προφορική γλώσσα ενίοτε ξεχειλώνει εντελώς, δηµιουργώντας κόπωση (αντί της επιδιωκόµενης χαλαρότητας) στον αναγνώστη, ενώ το ένα τρίτο του µυθιστορήµατος θα µπορούσε και να λείπει (χρειάζεται µια φειδώ και στα αστεία, αλλιώς το πολύ το Κυρ ελέησον…). Κι όµως, κάπου, κάπως, αυτή η «τρέλα» διαθέτει ορµή και σχέδιο, γίνεται συµπαθητική. Ίδωµεν. Εύα Στάµου

ΜΕΛΑΝΙ 2009 ΣΕΛ. 145, ΤΙΜΗ €13,00

Γιώργος Γλυκοφρύδης ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ 2010 ΣΕΛ. 415, ΤΙΜΗ €18,51

Για τον 46χρονο Γιώργο Γλυκοφρύδη ο κινηµατογράφος αποτελεί κάτι περισσότερο από αναφορά, εί-

Πρωτοεµφανιζόµενος, ο Κώστας Μουζουράκης (γενν. 1974) γράφει ένα µυθιστόρηµα µε επιρροές από τον σύγχρονο κινηµατογράφο και τα κόµικς, µε ισχυρή πλοκή, πολλούς διαλόγους και καλούς ρυθµούς. Όλα τα κλισέ του είδους, µαζί κι η προγραµµατικά «βρόµικη» µατιά είναι εδώ παρόντα, ωστόσο υπάρχουν ρυθµός, νεύρο και κάποιου τύπου µαγκιά, που µας αναγκάζουν να σταθούµε.

ύπαρξη, εκθέτει το σώµα της στους αγνώστους, συνάπτοντας ευκαιριακές σχέσεις, όµως µε κάποιον από τους εραστές της αναπτύσσει µια µορφή αγάπης. Το οµώνυµο διήγηµα διακρίνεται για το παράλληλο µοντάζ του και το αναπάντεχο τέλος του, ενώ στο «Μ’ αυτό περνούν όλοι οι πόνοι» παραλληλίζονται έξυπνα η πιπίλα και το κάπνισµα. Γενικότερα, οι ηρωίδες και τα πρόσωπα της Στάµου είναι κυρίως πάσχουσες γυναίκες, που ψάχνουν να βρουν διέξοδο σε µια ούτως ή άλλως σκληρή, µα ακόµη σκληρότερη γι’ αυτές, πραγµατικότητα.

Εκ των υστέρων Γράµµατα σ’ έναν ξένο Γιούλα Ράπτη

ΓΑΒΡΙΗΛΙ∆ΗΣ 2010 ΣΕΛ. 91, ΤΙΜΗ €10,55

Μεσηµβρινές συνευρέσεις

∆έκα ώρες δυτικά

Το χιόνι του καλοκαιριού Νίκος Α. Μάντης

ναι εργαλείο έκφρασης. Σε τούτο το δεύτερο µυθιστόρηµά του, µετά το «Ο επιβάτης» (Νεφέλη 2006), καταπιάνεται, όπως και άλλοι πεζογράφοι τα τελευταία χρόνια, µε τα «άπλυτα» της Θεσσαλονίκης κατά τη διάρκεια της Γερµανικής Κατοχής: Ήτοι, δωσιλογισµός, καιροσκοπισµός, µα κυρίως µαζική µεταφορά από τους Γερµανούς της µεγάλης εβραϊκής κοινότητας της πόλης στα στρατόπεδα εξόντωσης και στη συνέχεια οικειοποίηση των περιουσιών τους από τους ντόπιους σε συνθήκες πλήρους συνενοχής και συγκάλυψης. Οι σκηνές της Πλατείας Ελευθερίας, µε όλους τους άρρενες Εβραίους της πόλης συγκεντρωµένους να ταπεινώνονται υπό τον ήλιο, καθώς και η σκηνή της καταστροφής του εβραϊκού νεκροταφείου (ένα από τα µεγαλύτερα στον κόσµο, τότε), δικαιολογούν από µόνες τους την ύπαρξη του βιβλίου του Γλυκοφρύδη, µια κι είναι γραµµένες µε πειστικότητα, έρευνα, εστιακό βάθος και παραστατικότητα.

Τρίτο βιβλίο της Εύας Στάµου, οι «Μεσηµβρινές συνευρέσεις» είναι µια συλλογή διηγηµάτων στα οποία κυριαρχεί ο έκδηλος ή άδηλος ερωτισµός, µα κυρίως η πανταχού παρούσα στοχαστικότητα της αφήγησης. Σε ένα από τα καλύτερα της συλλογής, «Ο χάρτης», η πρωταγωνίστρια, µια απόβλητη και σηµαδεµένη

Η δηµοσιογράφος Γιούλα Ράπτη κάνει την έκπληξη: Το «λιπόσαρκο» βιβλίο της αποτελείται από δεκατέσσερις ολιγοσέλιδες επιστολές προς διάφορες εκδοχές του αρσενικού – από τον ψυχαναλυτή µέχρι τον σύζυγο, τον γκόµενο, το αφεντικό, τον πρώην κ.α. Σωστές δόσεις µνησικακίας, συγχώρεσης, κατανόησης και απελπισίας συνθέτουν µια πυκνή προσωπική µαρτυρία για τις προσπάθειες µιας γυναίκας να διασωθεί σε έναν σκληρό και έντονα ανδροκρατούµενο κόσµο. «Στρατηγέ µου, καθ’ οδόν έχασα άντρες, όπλα, πολλές φορές το κουράγιο µου. Πέρασα πείνα, φόβο, δίψα. Κυρίως φόβο. Ξέρετε βέβαια πόσο γενναία υπήρξα – εκ των υστέρων φυσικά…». Αναµένουµε τη συνέχεια… κ.κ.

BOOKPRESS 17

ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ2010 ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

«Οι Έλληνες διαβάζουν, το ζήτηµα είναι τι διαβάζουν» Η Πέρσα Κουµούτση ισορροπεί µεταξύ συγγραφικής δηµιουργίας και µετάφρασης. Της Ελπίδας Πασαµιχάλη Καφέ Κλεµέντε ΨΥΧΟΓΙΟΣ 2009 ΣΕΛ. 336, ΤΙΜΗ €16,76

ορυφαία µεταφράστρια της αραβικής λογοτεχνίας στην Ελλάδα, έχοντας µεταφράσει το µεγαλύτερο µέρος από το έργο του Αιγύπτιου νοµπελίστα συγγραφέα Ναγκίµπ Μαχφούζ, αλλά και το Κοράνι, η Πέρσα Κουµούτση έχει στο ενεργητικό της και τέσσερα πρωτότυπα συγγραφικά έργα. Έχοντας τιµηθεί µε το διεθνές βραβείο «Κ.Π. Καβάφη», µας µιλά –µε αφορµή το µυθιστόρηµα «Καφέ Κλεµέντε»– για τον ψυχαναλυτικό ρόλο της συγγραφικής δηµιουργίας και για την επίδραση του µεταφραστικού της έργου στο λογοτεχνικό, ενώ σχολιάζει την άποψη ότι οι Έλληνες δεν διαβάζουν. Γιατί γράφετε; Ποιο είναι το στοιχείο που υποκινεί τη συγγραφική σας δηµιουργία; Στην αρχή ήταν µια επίµονη ανάγκη να εκτονώσω συναισθήµατα και ερωτηµατικά που µε βασάνιζαν καιρό, όπως η νοσταλγία, για παράδειγµα, ή προς τα πού έγερνε

περισσότερο η ζυγαριά της πολιτισµικής µου ταυτότητας. Τώρα πια είναι µια ανάγκη να εξωτερικεύσω σκέψεις, συναισθήµατα και αποκρυσταλλωµένες ιδέες που έχουν σωρευτεί µέσα µου ως απόρροια της διαδικασίας ωρίµανσής µου. Σκέψεις και ιδέες που άλλοτε µε βαραίνουν ως συνείδηση και άλλοτε µε προβληµατίζουν. Η λογοτεχνία συχνά λειτουργεί ψυχαναλυτικά για τον δηµιουργό. Πώς εµπνευστήκατε την Ελισάβετ, την κεντρική ηρωίδα στο «Καφέ Κλεµέντε»; Πάντα ήθελα να γράψω ένα βιβλίο στο οποίο η τέχνη θα έπαιζε κυρίαρχο ρόλο στη ζωή και στην πορεία των ηρώων. Έτσι, επινόησα την ηρωίδα του βιβλίου: µια εξαιρετικά ταλαντούχα ηθοποιό του Μεσοπολέµου που συγχέει τον κόσµο του θεάτρου µε εκείνον της πραγµατικότητας, µια γυναίκα που είναι δοσµένη µε πάθος στο υπερεγώ της, αλλά και στον δικό της ωραιοποιηµένο κόσµο, επιλέγοντας να µένει ανέπαφη από τις πικρές αλήθειες της ζωής. Σφετερίζεται την τέχνη προς όφελός της, προκειµένου να ικανοποιήσει τις προσωπικές της επιδιώξεις, και η τέχνη την εκδικείται, την καθιστά έρµαιο του ίδιου του ταλέντου της. Γιατί επιλέξατε την εποχή του

Ο Ναγκίµπ Μαχφούζ υπήρξε µεγάλο σχολείο για µένα Μεσοπολέµου ως χρόνο δράσης για το µυθιστόρηµα; Τι σηµαίνει για εσάς εκείνη η εποχή; Ο Μεσοπόλεµος ανέκαθεν µε γοήτευε ως εποχή, καθότι οι µεγαλύτερες κοινωνικοπολιτικές αλλαγές, αλλά και οι avant-garde τάσεις στην τέχνη, διενεργήθηκαν τότε. Έπειτα, είναι ο προποµπός ενός από τους χειρότερους πολέµους που έγιναν ποτέ. Άρα, ενέχει δύο σηµαντικά στοιχεία: γοητεία και σκληρότητα. Το επέλεξα ως χρονικό πλαίσιο δράσης της ιστορίας µου, γιατί ταιριάζει στην ψυχοσύνθεση των ηρώων µου, ειδικά της κεντρικής ηρωίδας, που διαθέτει αυτά τα δύο κυρίαρχα

στοιχεία. Η οµορφιά υποχωρεί µπροστά στη σκληρότητα, το ίδιο και η τέχνη µπροστά στον πόλεµο. Συµφωνείτε µε την εκτίµηση ότι οι Έλληνες δεν διαβάζουν; Αν ναι, πού το αποδίδετε; Όχι, διαφωνώ. Οι Έλληνες διαβάζουν, αλλά το ζήτηµα είναι τι διαβάζουν. Τα τελευταία χρόνια έχει διαµορφωθεί ένα αναγνωστικό κοινό το οποίο είναι απαίδευτο ή, για να ακριβολογήσω, έχει εκπαιδευτεί να αναγνωρίζει µόνο ένα είδος «λογοτεχνίας»· και αυτό γιατί του προσφέρεται αφειδώς, και µάλιστα σε ωραιοποιηµένο πακέτο. Οτιδήποτε ξεφεύγει από το «πακέτο» αυτό, από την πεπατηµένη δηλαδή, του ξενίζει, δεν το επιλέγει. Την τάση αυτή συχνά ενθαρρύνουν οι εκδότες που βλέπουν το βιβλίο αποκλειστικά ως εµπορεύσιµο προϊόν. Έτσι, το προωθούν µε όσα µέσα διαθέτουν, επισκιάζοντας τα άλλα.

Η µεταφραστική σας εµπειρία στο έργο του νοµπελίστα Ναγκίµπ Μαχφούζ έχει επηρεάσει τις συγγραφικές και εκφραστικές σας επιλογές; Έχω µεταφράσει πάνω από 100 βιβλία, τα περισσότερα σηµαντικών ή βραβευµένων δηµιουργών. Ο Ναγκίµπ Μαχφούζ είναι η κορωνίδα όλων αυτών. ∆εν θα µπορούσα λοιπόν να µην επηρεαστώ από τη γραφή του, τα θέµατά του, αλλά και από τον τρόπο που τα πραγµατεύεται. Σίγουρα, είναι ένα µεγάλο σχολείο για µένα. Έχοντας ασχοληθεί µε το έργο του για 20 περίπου συναπτά έτη, µπορώ να πω ότι µε έχει επηρεάσει όχι µόνο ως συγγραφέα, αλλά και ως συνείδηση. Σε γενικές γραµµές, η µεταφραστική µου δουλειά ήλθε ως συνέπεια και συνέχιση των σπουδών µου στη λογοτεχνία, και η συγγραφική ως συνέχεια της µεταφραστικής µου δραστηριότητας.

18bookpress

ιουλιοΣ-αυγουΣτοΣ2010

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

«Μας έχει λείψει ένας στοχαστικότερος λόγος» Ο Δημήτρης Ν. Μαρωνίτης μιλάει στον Κώστα Κατσουλάρη για τον γόνιμο διάλογο της σύγχρονης ποίησης με την αρχαιοελληνική, αλλά και για τη μετάφραση της «Ιλιάδας».

κδόθηκε πρόσφατα ο τόμος «Επέτειος: Κρίση και σχόλια για το έργο του Δ.Ν. Μαρωνίτη 2008-2009» (εκδ. Μικρή Αρκτος), στον οποίο γνωστοί φιλόλογοι, κριτικοί και δημοσιογράφοι καταθέτουν την άποψή τους για όψεις του φιλολογικού και του κριτικού έργου του Δημήτρη Μαρωνίτη. Την επιμέλεια του τόμου έχει ο Νάσος Βαγενάς, ενώ αφορμή για την έκδοση ήταν τα 80χρονα (γεννήθηκε το 1929) του γνωστού φιλολόγου, πανεπιστημιακού και επιφυλλιδογράφου. Πώς νιώθετε που υποδέχεστε έναν τόμο αφιερωμένο στο έργο σας; Είναι ενδεχομένως λίγο μακάβριο, αλλά ομολογώ ότι μου προκαλεί συγκίνηση και κολακεία. Φαντάζει ίσως «παράδοξο» το γεγονός ότι κείμενα δοκιμιακά – αφού η ενασχόλησή μου με τη νεοελληνική λογοτεχνία είναι δοκιμιακού τύπου– σχολιάζονται με άλλα δοκιμιακά κείμενα. Είναι όμως ευτύχημα, γιατί ο δοκιμιακός λόγος, δείκτης του επιπέδου στοχαστικότητας μιας κοινωνίας, βρίσκεται τα τελευταία χρόνια σε υποχώρηση. Θα έλεγε κανείς ότι παίζετε σε δύο «γήπεδα»: Σε αυτό της αρχαιοελληνικής λογοτεχνίας και ποίησης και σε αυτό της νεοελληνικής... Αυτό που κυρίως με ενδια-

φέρει είναι να δείξω τον ιδιαίτερα γόνιμο διάλογο της νεοελληνικής ποίησης με την αρχαιοελληνική. Θα νόμιζε κανείς ότι και εδώ θα είχαμε να κάνουμε με τη γνωστή μυθοποιητική στάση των Ελλήνων, τη μίζερη και κομπλεξική στάση μας απέναντι στους Αρχαίους. Ωστόσο, μια πιο προσεκτική ανάγνωση δείχνει ότι τουλάχιστον οι μείζονες ποιητές αντικρίζουν θαρραλέα, και κάποτε με μια τόλμη ιδιαίτερης οξύτητας την αρχαιοελληνική γραμματεία. Το σημαντικότερο παράδειγμα; Αναμφίβολα ο Καβάφης, ο οποίος έχει γράψει πολλά ποιήματα με αφορμές από τον Όμηρο, ή και από τον Αισχύλο. Η αναφορά που γίνεται στο αρχαιοελληνικό πρότυπο είναι κριτική, και η κριτική αυτή φτάνει συχνά σε μεγάλο βάθος. Παρόμοια πράγματα κάνει και ο Σεφέρης, κυρίως σε ποιήματα από το «Μυθιστόρημα». Το ίδιο και με πολύ τολμηρό τρόπο κάνει και ο Ρίτσος, τόσο στα μεγάλα συνθέματα της «Τέταρτης Διάστασης» όσο και σε διάσπαρτα μικρότερα ποιήματα, τα οποία ονομάζω «Μικρά Ομηρικά». Αυτή η γόνιμη συνομιλία τελειώνει με τον Ρίτσο; Συνεχίζεται, αποκτά όμως διαφορετικά ποιοτικά χαρακτηριστικά. Στην πρώτη μεταπολεμική γενιά, για παράδειγμα, υπάρχει η «Πύλη των

Λεόντων» του Πατρίκιου, αλλά και ο Σαχτούρης έχει ποιήματα με αρχαιόθεμα. Ακόμη και νεότεροι, π.χ. ο Ντίνος ο Χριστιανόπουλος έχει ποίημα που το λένε «Αντιγόνης υπέρ Οιδίποδος». Στην πεζογραφία; Επίσης. Για παράδειγμα, αρχαιοελληνικά θέματα πραγματεύεται σε πολλά πεζά του ο Γιώργος Χειμωνάς. Σε καίρια κείμενά του, όπως είναι ο «Αδελφός» ή ο «Γάμος», οι αναφορές του στον μύθο των Ατρειδών είναι πολύ σημαντικές και, θα έλεγα, παραβατικές. Χωρίς την υποτέλεια και τη μιζέρια με την οποία έχουμε συνηθίσει να αντιμετωπίζουμε τα κείμενα αυτά...

Να μην κλειστούμε ξανά στο καβούκι μας Αλλάζω θέμα: Λέτε ότι ο Σεφέρης δεν δέχτηκε να αναλάβει τον ρόλο του «εθνικού ποιητή», ενώ αντίθετα ο Ελύτης τον υποδέχθηκε πιο θερμά... Υπάρχουν διάφοροι τύποι «εθνικού ποιητή» από τον Διονύσιο Σολωμό έως τις μέρες μας. Και, πράγματι, υπάρχει ένα πολύ ενδιαφέρον τόξο από κάπως ρητορικότερες εφαρμογές ποίησης αυτής της κατεύθυνσης,

λιγότερο στον Σολωμό, αλλά σίγουρα στον Βαλαωρίτη, ή πιο ενθουσιαστικές, όπως στην περίπτωση του Σικελιανού και του Ελύτη. Από αυτή την άποψη, προσωπικά, συντάσσομαι περισσότερο με τη στάση του Σεφέρη και λιγότερο με τη στάση του Ελύτη, στον οποίο ενίοτε τα πράγματα παίρνουν έναν χαρακτήρα όχι ολισθηρό, αλλά εν πάση περιπτώσει ρητορικότερο απ’ όσο μου ταιριάζει εμένα ως μελετητή. Χρόνια τώρα γίνεται στον Σεφέρη μια κριτική –η οποία επανέρχεται με διάφορες αφορμές–, που τον τοποθετεί από την πλευρά ενός άδηλου ελληνοκεντρισμού... Μόνο ελληνοκεντρικός και συντηρητικός και κλεισμένος μέσα στον εθνογεωγραφικό μας χώρο δεν είναι ο Σεφέρης. Πρόκειται για εσκεμμένη παρεξήγηση, για στρέβλωση... Γιατί «εσκεμμένη»; Ίσως είναι απλώς μια άλλη άποψη... Διακρίνει κανείς έναν εύκολο επαναστατικό οίστρο να χωρίσουμε τους ποιητές και τους συγγραφείς σε τολμηρότερους και ρηξικέλευθους και φρονιμότερους και συντηρητικούς. Έχω την εντύπωση ότι ο Σεφέρης –και τελειώνω, γιατί εγώ είμαι σεφερικός, και το λέω ευθαρσώς και το δείχνω και με τα έργα μου– και με την ποίησή του, κι ως ένα σημείο και με τη στάση του την ανθρώπινη

και την πολιτική, κινήθηκε πάντοτε σ’ ένα βαθύτερο επίπεδο, όπου λαμβάνονται περισσότερο υπόψη τα καίρια ανθρωπολογικά προβλήματα, και όχι τόσο τα επίκαιρα ζητήματα – αν και η ποίησή του έχει και αιχμές που αναφέρονται σε σύγχρονα πολιτικά προβλήματα, με εμβληματικότερα αυτά για τον κυπριακό αγώνα. Πώς κρίνετε την άποψη ότι η «γενιά του ’30» επινόησε μια Ελλάδα με ένα βάθος ιστορικό, μια προβολή στο μέλλον, με μια λυρική υπόσταση, η οποία στην πορεία χάθηκε, κατέρρευσε; Είναι ένα πολύ μεγάλο θέμα, που ίσως θέλει σήμερα –με

τα νέα δεδομένα που έχουν προκύψει– μια πιο ανανεωμένη αντιμετώπιση. Η περίφημη «γενιά του ’30, πέρα από τον νεωτερικό της χαρακτήρα και τον ευρωπαϊκό της προσανατολισμό, στήνει και ένα μοντέλο εξευρωπαϊσμού για τον νεοελληνικό χώρο. Από μια άποψη, ήταν μια αισιόδοξη προοπτική: Εμβάθυνση, διεύρυνση του νεοελληνικού χώρου, ανανέωση με τάση ένταξης στο ευρωπαϊκό τοπίο. Εγώ συντάσσομαι με την άποψη ότι ήταν μια πολύ γόνιμη γενιά, που χάραξε βαθιές γραμμές τόσο στο πολιτιστικό όσο και στο πολιτικό επίπεδο, με μεγέθη πολύ σημαντικά... Συνδέονται, κατά τη

ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ2010

γνώµη σας, αυτοί οι προβληµατισµοί µε τη σηµερινή πολύπλευρη κρίση; Η παγκοσµιοποιηµένη σηµερινή κρίση µοιάζει να έχει διχάσει τις στάσεις και τις επιλογές µέσα στον ελληνικό χώρο. Ορισµένοι γίνονται ξανά οπαδοί µιας κλειστότερης και συντηρητικής στροφής µε ασαφείς αναφορές. Τέλος πάντων, ας το πούµε απλά και συµπαθητικά: Ή κλεινόµαστε ξανά στο καβούκι µας ή λέµε ότι είµαστε υποχρεωµένοι εκ των πραγµάτων να κινηθούµε µέσα σε έναν ευρύτερο χώρο, και οπωσδήποτε στον ευρωπαϊκό χώρο, ο οποίος αυτή τη στιγµή είναι ο πλέον χειµαζόµενος. Αυτή η στάση είναι η οδυνηρότερη και η δυσκολότερη. Οι καιροί επιβάλλουν, σε οικονοµικό και πολιτικό επίπεδο, έναν στοχαστικότερο λόγο, έναν λόγο που µας έχει λείψει. Ας πάµε στην «Ιλιάδα». ∆ιαβάζοντας τις τελευταίες επιφυλλίδες σας, φαίνεται ότι η µετάφρασή της βαίνει προς ολοκλήρωση...

Αυτή τη στιγµή ολοκλήρωσα και την 22η ραψωδία. Αν δεν εξοντωθώ, γιατί η ένταση που χρειάζεται είναι τεράστια, ελπίζω να ολοκληρωθεί και να κυκλοφορήσει και ο δεύτερος τόµος πριν από τα Χριστούγεννα. Στο µεταξύ, ένα ιδιαίτερα ευχάριστο «πείραµα» πρόκειται να συµβεί: Έχει ήδη παρθεί η απόφαση από τον Γιάννη Χουβαρδά, ώστε κάθε Πέµπτη, σε 24 εκδηλώσεις που θα αρχίσουν από τις 14 Οκτωβρίου, να διαβαστούν, µονάχα από γυναίκες, οι ραψωδίες της «Ιλιάδας». Ήδη η προσφορά είναι καταπληκτική: η Φωτοπούλου, η Κοταµανίδου, η Κονιόρδου, η Πατεράκη και άλλες σηµαντικές ηθοποιοί έχουν δεχτεί την πρόκληση. Έχοντας πια µελετήσει τον Όµηρο όσο λίγοι, διακρίνετε πίσω από τα δύο έπη τη φωνή ενός και µόνου δηµιουργού; Είναι ευτύχηµα που οι βιογραφικές µας πληροφορίες για τον Όµηρο είναι ελάχιστες. Έτσι, περνάει όλο το βάρος από το πρόσωπο του

ποιητή, του παραγωγού, στο ίδιο το έργο. Για τη φωνή του Οµήρου ισχύει αυτό που έχω βάλει ως µότο στη µετάφραση της «Οδύσσειας»: «Είναι πολλών ανθρώπων παιδιά τα λόγια µας». Έχετε κάποια προτίµηση ανάµεσα στα δύο έπη; Η «Ιλιάδα», αν και γράφτηκε πρώτα (µε µία διαφορά περίπου τριάντα µε σαράντα χρόνια), είναι ένα έργο πολύ πιο σύγχρονο από την «Οδύσσεια». Η «Οδύσσεια» είναι αγαπησιάρικο έπος, παρελθοντολογικό κατά βάση, πράγµατα τα οποία πέρασαν και τα αναδιηγείται ο ήρωας και τα ακούµε κι εµείς από κάποιου είδους απόσταση ασφαλείας. Η «Ιλιάδα» είναι ένα έπος απολύτως παροντικό, που τελειώνει σαν τραγωδία. Χωρίς νικητές και ηττηµένους. Με αµοιβαίο πένθος ανάµεσα στα δύο στρατόπεδα. Η παραβατικότητα αυτού του έπους δεν είναι απλώς σύγχρονη, θα έλεγα ότι µοιάζει να είναι προδροµική για τις µέρες που ζούµε.

20bookpress

ιουλιοΣ-αυγουΣτοΣ2010

ΚΛΑΣΙΚΟ, ΑΛΛΑ… ΔΕΝ Μ’ ΑΡΕΣΕΙ

Η προδοσία του Τζόις O Βασίλης Αμανατίδης συνομιλεί με τον άλλο του εαυτό για τα κείμενα που εγκατέλειψε. Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Ακόμη και αν καταφέρεις και ξεφύγεις από τα κλασικά, αναγνωρισμένα και καθιερωμένα αναγνώσματα, σκοντάφτεις στις προσωπικές σου εμμονές. Σε αυτά που σε καθόρισαν και σε αυτά που σε άφησαν αδιάφορο. Γιατί άραγε σε άφησαν αδιάφορο; Τι έφταιξε και η συγκίνηση δεν σε άγγιξε; Δεν άντεξες; Γιατί θα θυμάσαι για πάντα το πρώτο βιβλίο που διάβασες; Αυτό τον μήνα ο Βασίλης Αμανατίδης αποπειράται να απαντήσει σε όλα τα παραπάνω ερωτήματα, ενώ ο άλλος του εαυτός τον προβοκάρει ασύστολα…

δύνατον να είσαι συγγραφέας και να μην κατατρύχεσαι από πάσης φύσεως εμμονές. Για τον συγγραφέα οι εμμονές είναι καλό πράγμα. Κι αν κάποτε σου γίνονται στενός κορσές, απλά χαλαρώνεις τις μπανέλες ή ανανεώνεις το στοκ (όσο πιο αργά στη ζωή σου, τόσο πιο δύσκολα) με δυο-τρεις καινούργιες. Όμως, με πόσα κείμενα άλλων μπορεί να έχει πραγματική εμμονή ένας συγγραφέας στη ζωή του; Από ποιον αριθμό κι ύστερα διατρέχει τον κίνδυνο να θρυμματιστεί ο ίδιος και η γραφή του; «Ε, είναι θέμα ικανότητας» μου ψιθυρίζει επιτιμητικά ο άλλος μου εαυτός. «Ένας συγγραφέας μπορεί κάλλιστα να αντέχει να λατρεύει και διακόσια κείμενα, δικαίωμά του. Και, εννοείται, έργα κλασικά, έργασταθμούς, και κυρίως όλα διαβασμένα». Του απαντώ: Χαρά στο κουράγιο του, εγώ, αδύνατον, μία εικοσάδα πολυαγαπημένων έχω, και

πολύ είναι. Να, κάπως έτσι: «Το τέλος του παιχνιδιού» – Μπέκετ, «Μέσα στον καθρέφτη και τι βρήκε η Αλίκη εκεί» – Κάρολ, «Η δίκη» – Κάφκα, «Ανεμοδαρμένα ύψη» – Μπροντέ, «Ο μετρ και η Μαργαρίτα» – Μπουλγκάκοφ, «Η Κασσάνδρα και ο λύκος» – Καραπάνου, «Ποιήματα» – Κάμμινγκς, «Πορνογραφία» – Γκομπρόβιτς, «Ποιήματα» – Καβάφης, «Ποιήματα» – Ντίκινσον, «Μήδεια» – Ευριπίδης, «Η Φόνισσα» – Παπαδιαμάντης, «Διηγήματα» – Βιζυηνός, «Ο παλαιός των ημερών» – Μάτεσις, «Τοπίο ζωγραφισμένο με τσάι» – Πάβιτς, «Μάγισσες» – Νταλ, «Πεζογραφήματα» – Χειμωνάς, «Το στρίψιμο της βίδας» – Τζέιμς, «Μικροί κύριοι» – Άλκοτ και «Καινή Διαθήκη». Αλλά, μετά τις βεβαιότητες, πάντα αρχίζουν οι πα-

Γιατί δεν προχωράς πέρα απ’ την εικοστή σελίδα του Προυστ; λινδρομήσεις. «Κομμάτι ελλιπής και μπερδεμένη η λιστούλα σου» ξαναπετάγεται ο άλλος μου εαυτός. «Πού είναι οι: Δάντης, Μπαλζάκ, Μακρυγιάννης, Τολστόι, Μαν, Σταντάλ, Γκαίτε, Οβίδιος, Σαντ, Φρόυντ, Νίτσε, Θερβάντες, Έλιοτ, Σεφέρης, Τζόις, Γιουρσενάρ, Πεσόα, Τσίρκας, Ροΐδης; Και λίγους λέω. Κάποιους τους έχεις κουτσοδιαβάσει, σου αρέσουν. Γιατί δεν αναφέρεις

βιβλία τους, αφού διέπρεψαν και συμπεριλαμβάνονται στα κλασικά αναγνωρισμένα; Τι δουλειά έχουν οι παιδικοί και ασήμαντοι ‘‘Μικροί κύριοι’’ σε μια λίστα που παρακάμπτει τον Όμηρο;». Σπεύδω να απολογηθώ: Το βιβλιαράκι εκείνο το ’βαλα γιατί είναι το πρώτο που διάβασα ποτέ, και την ανάμνηση της ηδονής απ’ την ανάγνωσή του ποτέ δεν ξεπέρασα, σαν τον αιώνια ερωτευμένο. «Θου Κύριε! Και γιατί, παρακαλώ, έχεις διαβάσει μόνο δύο βιβλία του Ντοστογιέφσκι; Γιατί δεν προχωράς πέρα απ’ την εικοστή σελίδα του πρώτου τόμου του πολύτομου Προυστ; Γιατί έχεις προδώσει, σαν τον Θωμά, τον Τζόις τρεις φορές, ισχυριζόμενος πως ολοκλήρωσες τον ‘‘Οδυσσέα’’ του; Γιατί, ενώ λατρεύεις τον θεατρικό Μπέκετ σαν Θεό, δεν επιδεικνύεις σπουδαία υπομονή με τα μυθιστορήματά του; Γιατί όλο μας λες για Πόε και Φόκνερ, μα προτίμησες τον Ρόαλντ Νταλ; Και γιατί, ενώ τόσο αγαπάς τον ‘‘Άμλετ’’, δεν βρήκε θέση, κοτζάμ πρίγκιπας, μέσα στο άθλιο Top-20 σου; Κάτσε, μη, έχω κι άλλες ερωτήσεις να σου κάνω». Θα είμαι ανίατη περίπτωση. Αποφάσισα να βάλω σιγαστήρα στον άλλο εαυτό μου και κάθισα να ανιχνεύσω μερικές σκόρπιες αιτίες της πάθησης, μήπως παρ’ ελπίδα γιατρευτώ: Θα μου λείπουν η εξυπνάδα, η καλλιέργεια και η ευαισθησία. Κυρίως η υπομονή. Είμαι τεμπέλης ολκής. Είμαι αυτιστικός, αγαπώ μόνο ό,τι μου μοιάζει. Έχω ελπίδα, γιατρέ μου, να καταφέρω κάποτε

να τους διαβάσω όλους ή να μου αρέσουνε κι αυτοί που δεν μου πάνε; Θα με κάνει αυτό καλύτερο άνθρωπο; Καλύτερο συγγραφέα θα με κάνει; Τώρα αφαιρώ τον σιγαστήρα, θέλω να δώσω στον άλλο μου εαυτό μια τελευταία ευκαιρία. Μου λέει: «Δεν άκουγα τι έλεγες. Ήμουν απασχολημένος με τις ερωτήσεις μου, που όμως δεν άκουγες εσύ». Κλασική αντίδραση… Αποφάσισα: Από δω και στο εξής, για αποτοξίνωση, θα διαβάζω κάθε μέρα μία μόνο σελίδα, την ίδια πάντα, από το «Έγκλημα και τιμωρία» μέχρι να πεθάνω. Τίποτα άλλο. Κάτι που ασφαλώς μας επαναφέρει στο καίριο αρχικό ζήτημα των εμμονών.

bookpress21

ιουλιοσ-αυγουστοσ2010 ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

«Ωραίος και διαβολικός ο έρωτας για τον Μπάιρον» Η συγγραφέας Έντνα Ο’ Μπράιεν μιλάει για τη βιογραφία του φιλέλληνα Λόρδου. Της Ελπίδας Πασαμιχάλη

Λόρδος Μπάιρον. Οι έρωτές του ΕνΤνα Ο’ ΜΠραιΕν ΜΤφρ. ΣΟφΙΑ ΣΚΟυΛΙΚΑρΗ ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ 2010 ΣΕΛ. 192, ΤΙΜΗ €16,00

ζωή του υπήρξε θρυλική και σκανδαλώδης, και ο ίδιος κραυγαλέα και ίσως οδυνηρή περίπτωση ποιητή, για τον οποίο η φήμη προηγείται των ιδεών και του έργου του. Ο Τζορτζ Γκόρντον Μπάιρον, ένας αυθεντικός σούπερ σταρ σε

μια εποχή που δεν υπήρχαν τα σύγχρονα media, υπήρξε μια προσωπικότητα που δεν θα απογοητεύσει ποτέ τους βιογράφους. Πάντα κάτι καινούργιο θα έχει να αποκαλύψει. Η Ιρλανδή μυθιστοριογράφος Έντνα Ο’ Μπράιεν σκιαγραφεί στο βιβλίο της «Λόρδος Μπάιρον. Οι έρωτές του» το εκρηκτικό πορτρέτο του ρομαντικού ποιητή και ιδανικού εραστή, που γεννήθηκε με χωλό το δεξί πόδι, αλλά πρόσφερε με το γοητευτικό του πρόσωπο το ιδεώδες μοντέλο για πλήθος ζωγράφων της εποχής του. Έχοντας στο ενεργητικό σας τη βιογραφία του Τζέιμς Τζόις, πώς αποφασίσατε, δέκα χρόνια μετά, να γράψετε τη βιογραφία του Μπάιρον; Μετά τη βιογραφία του Τζόις, είχα γράψει τέσσερα μυθιστορήματα. Πίστεψα λοιπόν,

εσφαλμένα όπως αποδείχθηκε εκ των υστέρων, ότι το να γράψω για τον Λόρδο Μπάιρον δεν θα ήταν τόσο κοπιαστικό και χρονοβόρο όσο ένα μυθιστόρημα. Τελικά, χρειάστηκε να αφιερώσω τρία χρόνια για την έρευνα και για να ξεπεράσω τις δυσκολίες που παρουσιάστηκαν. Ποιες ήταν οι πηγές της έμπνευσης γι’ αυτό το βιβλίο; Υπήρξατε θαυμάστρια της χαρισματικής προσωπικότητας του Μπάιρον και του ρομαντισμού που τον περιβάλλει; Η πηγή της έμπνευσής μου ήταν η εντυπωσιακή συλλογή άγνωστου υλικού στο βιβλίο «Byron’s Letters and Journals» της Leslie A. Marchand. Κανένας λογοτέχνης δεν υπήρξε τόσο σπουδαίος, τόσο απρόβλεπτος, τόσο πνευματώδης και τόσο ευφυής.

Ποια ήταν τα συναισθήματά σας για τον Μπάιρον πριν ξεκινήσετε να γράφετε το βιβλίο και πώς διαμορφώθηκαν όταν το ολοκληρώσατε; Πριν ξεκινήσω να γράφω το βιβλίο, και έχοντας διαβάσει και απομνημονεύσει μεγάλο αριθμό ποιημάτων του, τον θεωρούσα έναν ρομαντικό ποιητή που έχτισε γύρω από τον εαυτό του έναν απόρθητο μύθο. Όταν όμως άρχισα να γράφω, άλλαξα αρκετές φορές γνώμη γι’ αυτόν. Η πρόωρη ωριμότητα στην παιδική του ηλικία ήταν συγκινητική, ο σνομπισμός του ως φοιτητή ήταν ανόητος, οι σπατάλες του αξιολάτρευτες και η συνεχής ανάγκη του να τον αγαπούν ήταν ένα γνώρισμα που μπορούσα να κατανοήσω. Και η συμπεριφορά του προς τις γυναίκες; Η συμπεριφορά του προς τις γυναίκες, και ειδικά προς την Αναμπέλα Μπίλμπανκ, τη γυναίκα του, υπήρξε σκληρή, για να μην πω παρανοϊκή. Χειρότερη από όλες υπήρξε η μοίρα της κόρης του από την Κλερ Κλερμοντ, της Αλέ-

Πίστευε ότι, χαράσσοντας το όνομά του σε κίονα των Δελφών, θα έπαιρνε το βάφτισμα του ποιητή γκρα. Αφού έδωσε μάχη να την υιοθετήσει, στη συνέχεια, στην ηλικία των τριών ετών, την έστειλε σε μοναστήρι στην Ιταλία, ισχυριζόμενος ότι είχε καταληφθεί «από το πνεύμα του διαβόλου». Πρέπει όμως να επισημάνουμε ότι ο Μπάιρον είχε την τάση να «αυτομαστιγώνεται» ανελέητα και, όπως είχε πει στον ποιητή Τομ Μουρ, έτρεμε στην ιδέα ότι μάζευε πολλούς λογαριασμούς για τον θάνατό του. Ο έρωτας ήταν γι’ αυτόν ένας συνδυασμός του ωραίου και του διαβολικού, και βρισκόταν διχασμένος ανάμεσα στα δύο. Όταν το βιβλίο ολοκληρώθηκε, λαμβάνοντας υπόψη μου και τον πρόωρο θάνατό του στην Ελλάδα, δεν μπορούσα να μη νιώσω μια τρομερή συμπάθεια για έναν σπουδαίο και παραπλανημένο άνθρωπο. Το βιβλίο σας αφηγείται τη

ζωή του Λόρδου Μπάιρον μέσα από τις ερωτικές του σχέσεις με αναρίθμητους συντρόφους και των δύο φύλων. Ποιος ήταν ο ρόλος του έρωτα στη ζωή του; Ο ίδιος είχε εξομολογηθεί ότι δεν μπορούσε να υπάρξει χωρίς κάποιο αντικείμενο πόθου. Στην πραγματικότητα, ερωτευόταν με το ταμπεραμέντο μιας γυναίκας και εγκατέλειπε τα αντικείμενα του έρωτά του με την απονιά ενός άντρα. Πώς κρίνετε την άποψη του Μπάιρον ότι η Ελλάδα ήταν η χώρα που τον έκανε ποιητή; Ο ίδιος πίστευε ότι η Ελλάδα ήταν η μήτρα της μεγάλης Ποίησης και ότι, αν πήγαινε εκεί και χάρασσε το όνομά του σε έναν κίονα των Δελφών, αυτομάτως θα έπαιρνε το βάφτισμα του ποιητή.

22bookpress

ιουλιοΣ-αυγουΣτοΣ2010

ξενη λογοτεχνια

Πλανήτης Fiction

Ιστορίες για την ανθρώπινη ψυχή, που αναζητά τη λύτρωση στον έρωτα, στη φιλία, στη δικαιοσύνη και, φυσικά, στην τέχνη. Της Ελπίδας Πασαμιχάλη

α έργα των ξένων μυθιστοριογράφων που κυκλοφορούν αυτή την εποχή στη χώρα μας εστιάζουν στη σύγχρονη κοινωνία, με όλη την πολυπλοκότητα, αντιφατικότητα, παθογένεια, αλλά και ιδιαιτερότητα που τη χαρακτηρίζουν. Υψηλού επιπέδου κριτική, αλλά και αυτοκριτική, λεπτές απο-

Πρέπει να μιλήσουμε για τον Κέβιν Λάιονελ Σράιβερ

Μτφρ. ΓώΓώ ΑρΒΑνιτη ΜΕτΑιΧΜιο 2010 ςΕΛ. 584, τιΜη €22,00

Ένα βιβλίο που «στάζει αίμα». Πώς νιώθει η μητέρα ενός ανήλικου δολοφόνου; Ποιος όπλισε το χέρι ενός δεκαεξάχρονου μαθητή που δολοφόνησε εν ψυχρώ εφτά συμμαθητές του, έναν υπάλληλο της σχολικής καντίνας και τη δημοφιλή του καθηγήτρια; Ποιος έχει την ευθύνη; Ευ-

χρώσεις σκέψεων και συναισθημάτων, σε συνδυασμό με ασυνήθιστες και μερικές φορές αιρετικές ιστορίες, ανεβάζουν το επίπεδο της ψυχικής και πνευματικής απόλαυσης που προσφέρει ένα βιβλίο. Ανάμεσά τους κάποια ξεχωρίζουν για την ευρηματικότητα, τη φαντασία, τη δύναμη, αλλά και για τη μαστοριά στον χειρισμό της γλώσσας.

θύνεται η οικογένεια, η κοινωνία ή η ίδια η προσωπικότητα του ατόμου; δολοφόνος γεννιέσαι ή γίνεσαι; και αυτοί που επιζούν πώς συνεχίζουν; η συγγραφέας συνδέει την τραγωδία με την καθημερινότητα, ανασηκώνει το περιτύλιγμα και κοιτάζει κάτω από την επιφάνεια – στα συναισθήματα, στις σκέψεις, στις φοβίες, στις ανασφάλειες και στα κίνητρα των ανθρώπων. οδηγεί την υπόθεση στα οριακά ερωτήματα που τίθενται όταν τα γεγονότα ξεπεράσουν την ανθρώπινη λογική και οι άνθρωποι μετατρέπονται σε δικαστές και κατηγόρους ακόμη και του ίδιου τους του εαυτού. Όταν η τραγωδία ανοίγει τον δρόμο για να ξεχυθεί το ποτάμι των ενοχών. την ίδια στιγμή χαρτογραφείται με έξοχο τρόπο η σύγχρονη αμερικανική κοινωνία. οι πέ-

ραν του καλού και του κακού νόμοι στο χρηματιστήριο της ελεύθερης αγοράς. Ένα βιβλίο αφοπλιστικό, οδυνηρό και ειλικρινές, γραμμένο σε ασθματικούς ρυθμούς, που σόκαρε τους αναγνώστες του και προκάλεσε θύελλα συζητήσεων. τιμήθηκε μάλιστα με το Βραβείο Orange 2005 και θα γίνει ταινία από τον σκηνοθέτη Lynne Ramsay.

Μτφρ. ΓιΑννης ςτριΓκος κΑςτΑνιώτης 2010 ςΕΛ. 368, τιΜη €18,00

Μυστήριο σε επτά πράξεις

Έλιοτ Πέρλμαν Μτφρ. Αντώνης κΑΛοκυρης κΕδρος 2010 ςΕΛ. 784, τιΜη €35,00

ςύμφωνα με τους αναγνώστες και τους ξένους κριτικούς, το βιβλίο αυτό θεωρήθηκε «πέρα από κάθε αμφιβολία αριστούργημα». Πρόκειται πράγματι για ένα

εξαιρετικά φιλόδοξο μυθιστόρημα, ένα ψυχολογικό θρίλερ με βαθιές πτυχές κοινωνικής κριτικής. To βιβλίο ιχνογραφεί τον έρωτα σε μια εποχή απόλυτου υλισμού. Επτά διαφορετικοί χαρακτήρες παρουσιάζουν τη δική τους εκδοχή για την απαγωγή ενός παιδιού. Ανάμεσά τους ένας άνεργος δάσκαλος, που λατρεύει την ποίηση, ένας κυνικός χρηματιστής και ο βοηθός του, μια ερωτευμένη πόρνη, μια γυναίκα που προσπαθεί να ξεφύγει από το παρελθόν της, ένας χαρισματικός ψυχαναλυτής. Ένα μυθιστόρημα που σχολιάζει όλες σχεδόν τις μορφές παθογένειας της σύγχρονης ζωής – τα ισχυρά πάθη, οι άνευ νοήματος γάμοι, η πορνεία, η ψυχιατρική και η δικαιοσύνη.

Αυτό που η μέρα οφείλει στη νύχτα Γιασμίνα Χάντρα

στην αγάπη για τη δεύτερη πατρίδα του, τη Γαλλία, τη χώρα που του πρόσφερε καταφύγιο και λογοτεχνική αναγνώριση, είναι εμφανής. η κλάση του σπουδαίου συγγραφέα αποδεικνύεται σε κάθε σελίδα του ποιητικού αυτού βιβλίου.

Η όψη του σκότους Μάικλ Γκρεγκόριο η συνύπαρξη διαφορετικών πολιτισμών, τόσο επίκαιρη στις μέρες μας, εξετάζεται σε πρώιμα στάδια από την ευαίσθητη και οξυδερκή ματιά του Γιασμίνα Χάντρα. Με αφορμή την οικονομική καταστροφή μιας οικογένειας Αλγερινών και με κεντρικό ήρωα το μικρό της αγόρι Γιουνές, ο αλγερινής καταγωγής συγγραφέας, που ζει στη Γαλλία, επιστρέφει στις ρίζες του με τον πιο σπαρακτικό τρόπο. ςτο νέο του μυθιστόρημα εστιάζει στον ξεσηκωμό της Αλγερίας για ανεξαρτησία από τη γαλλική κατοχή και γίνεται φανερό ότι τα συνταρακτικά διλήμματα που συγκλονίζουν τον κεντρικό ήρωα συγκλονίζουν και τον ίδιο. η πάλη ανάμεσα στην αγάπη για τον τόπο του, την Αλγερία, και

Μτφρ. ΜΑρΓΑριτΑ ΖΑΧΑριΑδου ΕΛΛηνικΑ ΓρΑΜΜΑτΑ 2010 ςΕΛ. 562, τιΜη €22,89

Ακόμη ένα περιπετειώδες και χορταστικό ιστορικό θρίλερ από το ζεύγος Μάικλ Γκρεγκόριο, το τρίτο κατά σειρά με πρωταγωνιστή τον εισαγγελέα Χάνο ςτιφένιις. ςτις ακτές της Βαλτικής, εν έτει 1808, ο στρατηγός ναπολέων λεηλατεί το πολύτιμο κεχριμπάρι της Πρωσίας. Ξαφνικά, οι γυναίκες που μαζεύουν τον θησαυρό –η μία μετά την

bookpress23

ιουλιοσ-αυγουστοσ2010

άλλη– βρίσκονται δολοφονημένες. Ο μυστικός κόσμος του κεχριμπαριού, που θρυλείται ότι κρύβει μέσα του πανάρχαιες μορφές ζωής, σκορπίζει σαγήνη και… φαντάσματα στην αναζήτηση του ενόχου. Οι Γάλλοι κατηγορούν τους πρώσους εθνικιστές για τις δολοφονίες, και το αντίστροφο. Ο εισαγγελέας καταδιώκει έναν παράφρονα επιστήμονα που επιθυμεί να δημιουργήσει το «τέλειο έμβρυο» και καταλήγει να γίνει από κυνηγός θήραμα. Οι σκοτεινές δυνάμεις της ανθρώπινης φύσης και η σαγήνη του κεχριμπαριού συνθέτουν ένα περιπετειώδες θρίλερ, σε μια εποχή που στην Έυρώπη κυριαρχεί η αστάθεια.

Ρίγος

Maggie Stiefvater Μτφρ. πΈριΚΛηΣ ΜπΟζιναΚηΣ παταΚηΣ 2010 ΣΈΛ. 440, τιΜη €16,50

η ρομαντική υπόθεση και η υποβλητική γραφή του μυθιστορήματος της Μάγκι Στιφβάτερ, που έχει μεταφραστεί σε 26 γλώσσες, συναρπάζουν τον αναγνώστη. Βασισμένη στον μύθο του λυκανθρώπου, η συγγραφέας σκιαγραφεί με ευαισθησία την πάλη ανάμεσα στη ζωώδη και στην ευγενική πλευρά του ανθρώπου, αλλά και τα συναισθήματα έλξης και φόβου που χαρακτηρίζουν τον έρωτα. Ο Σαμ ζει δύο ζωές, μία ως λύκος και μία ως άνθρωπος. η Γκρέις παρακολουθεί επί χρόνια τους λύκους στο δάσος πίσω από το σπίτι της και ξέρει ότι ένας από αυτούς είναι ο «δικός της». Όταν οι κυνηγοί πληγώσουν τον Σαμ, αυτός θα βρει καταφύγιο στο σπίτι της Γκρέις και θα πάρει την ανθρώπινη μορφή του. η πάλη του Σαμ με το μοναχικό παρελθόν του και ο αγώνας της Γκρέις να τον κρατήσει κοντά της δημιουργούν αδιαμφισβήτητους συνειρμούς.

Έτσι ισχυρίζεται ο Περέιρα

Antonio Tabucchi Μτφρ. ανταιΟΣ ΧρυΣΟΣτΟΜιδηΣ αΓρα 2010 ΣΈΛ. 224, τιΜη €16,00

υψηλού επιπέδου κριτική και πικρή σάτιρα για τους μύθους και τις αλήθειες της δημοσιογραφίας. Ένα προσφιλές λογοτεχνικό και κινηματογραφικό θέμα των τελευταίων χρόνων, που συνήθως οδηγεί στην εύκολη και πλήρη αποκαθήλωση, το οποίο ο ταμπούκι διαχειρίζεται με ιδιαίτερη λεπτότητα, ευαισθησία και σεβασμό προς τον κεντρικό του ήρωα. πρώην αστυνομικός συντάκτης, ο ηλικιωμένος περέιρα εμπλέκεται ξαφνικά με τα πολιτιστικά. η απλοϊκή του αντίληψη περί πολιτισμού δοκιμάζεται, αποδεικνύεται ανεπαρκής, ενώ μπαίνουν σε δοκιμασία οι μέχρι εκείνη τη στιγμή επιλογές και απόψεις του. η υπόθεση διαδραματίζεται στη Λισαβόνα του 1938, επί δικτατορίας Σαλαζάρ και λίγο πριν από το ξέσπασμα του ισπανικού εμφυλίου. η έκδοση αυτή περιέχει επίμετρο με συζήτηση του συγγραφέα για το μυθιστόρημα και τη λογοτεχνία.

Αν σου άρεσε το σχολείο, θα λατρέψεις τη δουλειά Irvine Welsh Μτφρ. AΛΈξηΣ ΚαΛΟφώΛιαΣ Οξυ 2010 ΣΈΛ. 368, τιΜη €19,90

το ύφος και το στυλ του «Trainspotting» δεν εγκαταλείπονται από τον Irvine Welsh ακόμη και στα διηγήματά του. Έίκοσι πέντε και πλέον χρόνια μετά την έκδοση του ανατρεπτικού μυθιστορήματος και την πετυχημένη ταινία, ο αναγνώστης αισθάνεται ότι σε αρκετά από τα βιβλία του Σκοτσέζου συγγραφέα πρωταγωνιστεί η ίδια εκείνη «παλιοπαρέα» του

«Trainspotting», που επιβιώνει στον χρόνο και στον χώρο σαν τους… Χάιλαντερ! Σαρδόνιο χιούμορ, ακραίες και εκκεντρικές καταστάσεις, στα όρια της παραβατικότητας, ή και πέρα από αυτά, πρόσωπα ύποπτα και περιθωριακά συγκροτούν το περιβάλλον αυτού του βιβλίου, που κινείται στα όρια του απίθανου, του παράλογου, του υπερβολικού και του σουρεαλιστικού. Σε μια εποχή που χαρακτηρίζεται από τάσεις politically correct, όχι μόνο στη ζωή αλλά και στη λογοτεχνία, οι ήρωες του Welsh και ο κόσμος τους θυμίζουν εθελοντές σε extreme sport, που κινούνται παράνομα και με ανύπαρκτες προδιαγραφές ασφαλείας.

Ανήκουστος βλάβη David Lodge

Μτφρ. Έφη τΣιρώνη Bell 2010 ΣΈΛ. 352, τιΜη €17,00

Με τον πρωτότυπο τίτλο «Deaf Sentence» («Καταδίκη σε κώφωση»), που παραπέμπει ευθέως στη δικαστική

Το τραγούδι της φάλαινας

Ντάγκλας Κάρλτον Έιμπραμς Μτφρ. ΓιώρΓΟΣ ΜπαρΟυξηΣ ΨυΧΟΓιΟΣ 2010 ΣΈΛ. 488, τιΜη €19,80

ετυμηγορία Death Sentence (Kαταδίκη σε θάνατο), το μυθιστόρημα αυτό κάνει μια εύστοχη, έξυπνη, χιουμοριστική και ανθρώπινη προσέγγιση της αναπηρίας και της ανθρώπινης φθοράς. Ο συγγραφέας μετατρέπει την προσωπική του εμπειρία, αφού αντιμετωπίζει και ο ίδιος προβλήματα ακοής, σε μια συγκινητική ιστορία για την ομορφιά, αλλά και την τραγικότητα της ζωής. η αναγκαστική απομόνωση του κεντρικού ήρωα, καθώς σταδιακά χάνει την ακοή του, τα αδιέξοδα που εμφανίζονται στην προσωπική του ζωή και οι άφθονες παρεξηγήσεις όχι λόγω παρανόησης, αλλά… παρακοής, δίνουν υλικό στον συγγραφέα για ένα φιλοσοφημένο, αλλά και χαριτωμένο βιβλίο.

Σήμερα, που τα οικολογικά ζητήματα αναδεικνύονται κυρίαρχα για την επιβίωσή μας στον πλανήτη και οι σωστές επιλογές που υπάρχουν έρχονται σε αντίθεση με τους ισχυρούς, το θρίλερ του ντάγκλας Κάρλτον Έιμπραμς δεν φαίνεται καθόλου υπερβολικό. αντιθέτως, είναι ένα μυθιστόρημα που αξιοποιεί τις τελευταίες ανακαλύψεις των σημαντικότερων περιβαλλοντολόγων και επιστημόνων του κόσμου. Σύμφωνα με την υπόθεση, μια βιολόγος ▶

24bookpress

ιουλιοΣ-αυγουΣτοΣ2010

ξενη λογοτεχνια προσπαθεί επί μία δεκαετία να αποκωδικοποιήσει τον τρόπο επικοινωνίας των φαλαινών. Πιστεύει ότι το «τραγούδι της φάλαινας» μπορεί να αποκαλύψει πολλά άγνωστα μυστικά για τον ζωικό κόσμο. Όμως, τα συμπεράσματα από τις έρευνές της προσελκύουν τα διεθνή μέσα ενημέρωσης και μαζί κάποιες ισχυρές προσωπικότητες της παγκόσμιας βιομηχανίας, οι οποίες προσπαθούν να την εμποδίσουν με κάθε θεμιτό και –κυρίως– αθέμιτο τρόπο.

Τελευταίο έρχεται το κοράκι

Έργα καθιερωμένων και νεότερων συγγραφέων. Της Ελένης Κορόβηλα

Ίταλο Καλβίνο

Η γη των θαυμάτων

ΜΤΦΡ. ΑΝΤΑΙΟΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΙΔΗΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ 2010

ΜΠΑΡΡΥ ΑΝΣΓΟΥΟΡΘ ΜΤΦΡ. ΕΛΕΝΗ ΗΛΙΟΠΟΥΛΟΥ ΠΑΤΑΚΗΣ 2010

ΣΕΛ. 288, ΤΙΜΗ €15,00

ΣΕΛ. 356, ΤΙΜΗ €16,70

Στην πρώτη δημιουργική φάση του Ιταλού συγγραφέα ανήκει αυτή η συλλογή διηγημάτων, τα οποία παρουσιάζουν όλες τις συγγραφικές αρετές για τις οποίες έγινε στη συνέχεια αγαπητός σε ολόκληρο τον κόσμο. Ανάμεσά τους είναι η ζωηρή φαντασία, η πολυδιάστατη αντίληψη για την πραγματικότητα και το πλούσιο λογοτεχνικό υπόβαθρο. Τριάντα διηγήματα, που άλλοτε προβάλλουν πτυχές της αγροτικής ζωής, άλλοτε «προδίδουν» την πολιτική ματιά του συγγραφέα, ενώ άλλοτε διατρέχουν τις πόλεις – όλα όμως έχουν μια ξεχωριστή ιστορία να αφηγηθούν. Γραμμένα στη μεταπολεμική περίοδο, τα διηγήματα φέρνουν εικόνες από έναν τρόπο ζωής που δεν υπάρχει πια. Όμως, ο λόγος του Ίταλο Καλβίνο –απαλλαγμένος από τα αισθητικά στερεότυπα της εποχής– διαβάζεται με ενδιαφέρον και νοσταλγία. Ο μεταφραστής του βιβλίου Ανταίος Χρυσοστομίδης στον εύστοχο πρόλογο επισημαίνει: «Τα περισσότερα διηγήματα αυτού του τόμου λάμπουν σαν να γράφτηκαν μόλις χθες».

Η Μεσοποταμία ως πεδίο δολοπλοκιών και διεκδικήσεων κατά τη διάρκεια των τελευταίων ημερών της παρηκμασμένης Οθωμανικής Αυτοκρατορίας είναι το σκηνικό που επιλέγει ο Άνσγουορθ γι’ αυτό το ταξίδι στον χρόνο. Το 1914, όταν η βρετανική αρχαιολογική σκαπάνη φέρνει στο φως ένα ασσυριακό παλάτι εκεί όπου πρόκειται να περάσει η σιδηροδρομική γραμμή της Βαγδάτης, ενώ στο υπέδαφος κυλούν τα πλούσια πετρελαïκά κοιτάσματα μίας εκ των πλέον διαφιλονικούμενων περιοχών του κόσμου. Εκεί όπου η πάλη για την επικράτηση δύο κόσμων, Δύσης και Ανατολής, συνεχίζεται με οδυνηρά αποτελέσματα.

Ο 70χρονος Έντμουντ Ουάιτ στήνει μια ενδιαφέρουσα παράλληλη αφήγηση, εντάσσοντας στη μυθιστορηματική βιογραφία των τελευταίων ημερών του συγγραφέα Στίβεν Κρέιν ένα μυθιστόρημα για τον έρωτα ενός νεαρού με έναν οικογενειάρχη τραπεζίτη. Η εξιστόρηση της πορείας προς τον θάνατο από φυματίωση σε ηλικία μόλις 28 ετών του σημαντικού Αμερικανού, που έζησε στα τέλη του 19ου αιώνα, εναλλάσσεται με το έργο που ο ίδιος ποτέ δεν ολοκλήρωσε και αποτελεί φόρο τιμής στους ανθρώπους του υποκόσμου, της πορνείας και των βασανισμένων ψυχών, που ο Κρέιν γνώρισε κατά τη θητεία του ως δημοσιογράφος.

Η έκπληξη

ΝΤΑΒΙΝΤ ΦΕΝΚΙΝΟΣ ΜΤΦΡ. ΓΙΩΡΓΟΣ ΞΕΝΑΡΙΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ 2010 ΣΕΛ. 246, ΤΙΜΗ €14,57

Hotel de Dream

ΕDMUND WHITE ΜΤΦΡ. ΑΧΙΛΛΕΑΣ ΚΥΡΙΑΚΙΔΗΣ ΠΑΤΑΚΗΣ 2010 ΣΕΛ. 292, ΤΙΜΗ €16,58

Τι χρειάζεται μια γυναίκα για να είναι ευτυχισμένη; Να είναι όμορφη; Να είναι επιτυχημένη; Να είναι παντρεμένη με τον έρωτα της ζωής της; Ίσως, ακόμη και αν τα έχει όλα αυτά, να χρειάζεται κάτι άλλο. Ο Νταβίντ Φενκινός αφηγείται μια απρόβλεπτη ερωτική ιστορία, αποδεικνύνοντας ότι η ευτυχία δεν βρίσκεται απαραίτητα στις βεβαιότητες. Με χιού-

bookpress25

ιουλιοσ-αυγουστοσ2010

μορ και λεπτή ειρωνεία, ο 36χρονος βραβευμένος Γάλλος συγγραφέας χειρίζεται το αγαπημένο θέμα του: την αδυναμία των ανδρών και των γυναικών να χειριστούν τις ερωτικές τους σχέσεις.

Η κλέφτρα των βιβλίων ΜΑΡΚΟΥΣ ΖΟΥΣΑΚ

ΜΤΦΡ. ΚΩΣΤΙΑ ΚΟΝΤΟΛΕΩΝ ΨΥΧΟΓΙΟΣ 2008 ΣΕΛ. 612, ΤΙΜΗ €20,10

των ανδρείων και ορκισμένων να πέσουν ακόμη και στη φωτιά γενιτσάρων. Το ιδιότυπο σώμα, που αποτελούνταν κυρίως από παιδιά χριστιανών, δίνει στον ιστορικό Ρεχά Τσαμούρογλου, βουλευτή και μέχρι πρότινος σύμβουλο του Ερντογάν, την αφορμή να μιλήσει για την πολυμορφία της πατρίδας του, μέσα από την ελευθερία που προσφέρει η μυθοπλασία.

Δελφοί

ΣΑΝΤΡΟ ΝΤΕΛ’ ΟΡΚΟ ΜΤΦΡ. ΚΟΥΛΑ ΚΑΦΕΤΖΗ ΜΕΛΑΝΙ 2010 ΣΕΛ. 320, ΤΙΜΗ €17,00

τα πάντα και να τα βάζουμε να συνυπάρχουν υπό το καθαρό φως της λογικής». Η ωραία και χρήσιμη πρόταση ανήκει στον Έγκον Χιαράφτερ, παγκοσμίου φήμης ιδιωτικό αστυνομικό, ο οποίος καταφθάνει στην Ελλάδα προκειμένου να εξιχνιάσει πώς επιτυγχάνονται η μυστηριώδης εισβολή δύο εραστών στον αρχαιολογικό χώρο των Δελφών και η ερωτική τους συνεύρεση στον ναό του Απόλλωνα. Σας περνά κάτι από το μυαλό; Ο Ιταλός συγγραφέας υπογράφει, πάντως, ένα μυθιστόρημα όπου το μυστήριο διαρκώς διευρύνεται.

Αίσθημα ιλίγγου W.G. SEBALD Με ηρωίδα τη Λίζελ Μέμινγκερ, η οποία αντιλαμβάνεται νωρίς τη σημασία τού «να μη φεύγεις», και με υλικά το δυσαναπλήρωτο κενό που αφήνει η απώλεια, τον παραλογισμό του ναζισμού, την ανάγκη να προστατεύσουμε κάτι πολύτιμο, ο 35χρονος Ζούσακ συνέθεσε το πολυσέλιδο και πολυμεταφρασμένο, επίσης, μυθιστόρημά του. Το βιβλίο απευθύνεται και σε εφήβους, αλλά θα το αδικούσε ο περιορισμός του κάτω από την ταμπέλα του «εφηβικού βιβλίου». Ζοφερό και ζωντανό, δυνατό και ελπιδοφόρο, περιγράφει τη δύσκολη πορεία ενηλικίωσης ενός κοριτσιού που βρίσκει καταφύγιο στα βιβλία.

Ο τελευταίος γενίτσαρος ΡΕΧΑ ΤΣΑΜΟΥΡΟΓΛΟΥ

ΜΤΦΡ. ΘΑΝΟΣ ΖΑΡΑΓΚΑΛΗΣ ΟΛΚΟΣ 2010 ΣΕΛ. 362, ΤΙΜΗ €23,61

Ένα σημαντικό και τολμηρό βιβλίο, που έρχεται να φωτίσει και να αναδείξει όψεις και τάσεις που ενυπάρχουν και στη σημερινή Τουρκία. Με όχημα την αφήγηση της πτώσης, του εκφυλισμού και του τελικού αφανισμού του επίλεκτου σώματος του σουλτάνου,

ΜΤΦΡ. ΙΩΑΝΝΑ ΜΕΪΝΤΑΝΗ ΑΓΡΑ 2010 ΣΕΛ. 232, ΤΙΜΗ €16,07

«Να μην αχρηστεύουμε τίποτε, έλεγαν ανέκαθεν στην Ελλάδα, να κρατάμε

«Καθόμουν σ' ένα τραπέζι κοντά στην ανοιχτή μπαλκονόπορτα, είχα απλώσει γύρω μου τα χαρτιά και τις σημειώσεις μου, και συνέδεα γεγονότα που απείχαν

πολύ μεταξύ τους, αλλά μου φαίνονταν της ίδιας τάξης». Παρορμήσεις, όνειρα, αναμνήσεις, αυτοβιογραφικά στοιχεία και το ακατάπαυστο αίσθημα ιλίγγου, που στοιχειώνει τις ζωές των ηρώων του ξεχωριστού και πολυμεταφρασμένου Γερμανού W.G. Sebald, θα συναντήσουμε στα τέσσερα διηγήματα του τόμου. Με γλώσσα πυκνή και κρυστάλλινα καθαρή, ο Σταντάλ, ο Κάφκα, ο Καζανόβα, οι ευρωπαϊκές διαδρομές τους και το πραγματολογικό υλικό συνδέονται χάρη στη συγγραφική ευφυΐα του Ζέμπαλντ. Πρόκειται για το έκτο βιβλίο του που κυκλοφορεί στα ελληνικά, ενώ ετοιμάζεται το «Campo Santo», πάντα από την Άγρα.

26BOOKPRESS

ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ2010

ΑΣΤΥΝΟΜΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

O Γιώργος-Ίκαρος Μπαµπασάκης έχει λόγους να γοητεύεται, αλλά και να απογοητεύεται από ιστορίες µε ντετέκτιβ και φονικά.

Κρυφός κήπος

Είσαι ο Παπαδόπουλος!

NΑΪΤΖΕΛ ΜΑΚΚΡΕΡΙ ΜΤΦΡ. ΕΡΡΙΚΟΣ ΜΠΑΡΤΖΙΝΟΠΟΥΛΟΣ ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ 2010

ΑΝ∆ΡΕΑΣ ΑΠΟΣΤΟΛΙ∆ΗΣ ΑΓΡΑ 2009 ΣΕΛ. 208, ΤΙΜΗ €12,00

ΣΕΛ. 389, ΤΙΜΗ €18,00

Τα πολλά πρόσωπα του αστυνοµικού µυθιστορήµατος ΑΝ∆ΡΕΑΣ ΑΠΟΣΤΟΛΙ∆ΗΣ ΑΓΡΑ 2009 ΣΕΛ. 379, ΤΙΜΗ €21,00

∆ιπλό παιχνίδι YAIR LAPID ΜΤΦΡ. ΣΤΕΡΓΙΑ ΚΑΒΒΑΛΟΥ ΠΟΛΙΣ 2009 ΣΕΛ. 280, ΤΙΜΗ €16,00

BOOKPRESS29

ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ2010

υτό, το ότι ο εγκληµατίας δεν επιστρέφει µονάχα στον τόπο αλλά και στον τρόπο του εγκλήµατος, θα µπορούσε να είναι η φράση-κλειδί για τα όσα διαδραµατίζονται στο καθηλωτικό µυθιστόρηµα «Κρυφός κήπος» του Nάιτζελ ΜακΚρέρι (µτφρ. Ερρίκος Μπαρτζινόπουλος, εκδόσεις Μεταίχµιο). Τα εγκλήµατα, εν προκειµένω φόνοι ηλικιωµένων κυριών, διαπράττονται βάσει ενός σχεδίου που σε γενικές γραµµές παραµένει το ίδιο. Ο εξαιρετικός κύριος McCrery, ο οποίος για πρώτη φορά µεταφράζεται στη γλώσσα µας, γεννήθηκε στις 30 Οκτωβρίου του 1960, εργάστηκε στην αστυνοµία, τα παράτησε, σπούδασε, και διαπρέπει πια ως σεναριογράφος για τη βρετανική τηλεόραση και ως συγγραφέας αστυνοµικών αφηγηµάτων. Ήρωάς του είναι ο ιδιόρρυθµος αστυνόµος-ντετέκτιβ (όπως σχεδόν όλοι, καλά δε λέω;) Μαρκ Λάπσλι, του οποίου η ζωή και η σταδιοδροµία τείνουν να ξεχαρβαλωθούν εντελώς, λόγω της σπάνιας διαταραχής (η οποία είναι ευλογία για καλλιτέχνες όπως ο Βλαντιµίρ Ναµπόκοφ, αλλά όλεθρος για ανθρώπους όπως ο Λάπσλι) που λέγεται «συναισθησία» και που την έχει τραγουδήσει, µεταξύ άλλων, ο Σαρλ Μποντλέρ.

Λάπσλι αναλαµβάνει να εξιχνιάσει την υπόθεση της τυχαίας εύρεσης ενός σχεδόν αποσυντεθειµένου πτώµατος. Στο πλευρό του, η υπαστυνόµος Έµµα Μπράντµπουρι και η ιατροδικαστής δρ Τζέιν Κάθεραλ. Όσο οι τρεις τους, συνεργαζόµενοι µέσα σε ένα πνεύµα ανταλλαγής αβροτήτων και χιούµορ, µοχθούν για τη διαύγαση του προβλήµατος, τόσο ο αναγνώστης, µε όχηµα την αφηγηµατική µαεστρία του ΜακΚρέρι, περιπλανιέται σε έναν αχανή λαβύρινθο εγκληµάτων και, συνάµα, στην άβυσσο της ψυχής και του νου αυτού που εγκληµατεί. Το δηλητήριο, καµωµένο από, κατά τα άλλα, εντελώς αθώα και καρπερά φυτά που όλα ανθίζουν ακριβώς στον κρυφό κήπο του τίτλου, είναι το όπλο. Τα θύµατα –όλα ηλικιωµένες και µοναχικές κυρίες– δεν έχουν κανέναν εχθρό, αλλά ούτε και ζηλευτή περιουσία προς λεηλασία. Τι

άραγε κινεί το χέρι του ανθρώπου που διαπράττει τους φόνους; Ο αναγνώστης έχει 389 περιπετειώδεις σελίδες να απολαύσει, ώσπου να του δοθεί η απάντηση στις ολοένα συσσωρευόµενες απορίες του. 389 σελίδες πλούσιες σε δράση, αλλά και σε ποίηση (παρελαύνουν οι ποιητές: Μποντλέρ, Ουίλιαµ Μπάτλερ Γιέιτς, Τόµας Στερνς Έλιοτ, Ουίλιαµ Μπλέικ και Ρόµπερτ Μπράουνινγκ), σε ζωγραφική (Τζάσπερ Τζόουνς, Τζάκσον Πόλοκ και Χουάν Μιρό), σε µουσική (ανάµεσα στα άλλα «ακούγονται» το «Ticket to Ride» των Beatles και Αλεξάντερ Σκριάµπιν). Εύγε στον συγγραφέα ΜακΚρέρι, στον µεταφραστή Μπαρτζινόπουλο και στη λίαν ενδιαφέρουσα µαυροκίτρινη σειρά αστυνοµικών των εκδόσεων Μεταίχµιο. Πάµε από τη Γηραιά Αλβιόνα του ΜακΚρέρι στην Ελλάδα του Αποστολίδη. Μετρ του είδους, δεινός µεταφραστής άλλων µετρ, όπως οι Ρέιµοντ Τσάντλερ, Τζέιµς Ελρόι, Πατρίτσια Χάισµιθ, µεταξύ πολλών άλλων, ο Ανδρέας Αποστολίδης κερνάει δώδεκα αστυνοµικές, λίαν ζουµερές, ιστορίες που αποτελούν παράλληλα και µια κοινωνική-ανθρωπολογική και κοινωνιολογική µατιά στην τελευταία ελλαδική τριακονταετία. Στον τόµο «Είσαι ο Παπαδόπουλος!» (εκδόσεις Άγρα) συναντάµε ξανά, αλλά κάτω από «αποστολιδιακές» συνθήκες, παλαιούς µας γνώριµους που έγραψαν λερή και βρόµικη ιστορία στις ελεεινές σελίδες του ντόπιου κουλουβάχατου: νονούς της νύχτας, ρασοφόρους µε ταλέντο golden-boy, δικηγόρους µε ύποπτες διασυνδέσεις, Ζορό της µεταµοντέρνας επαναστατικής τροµοκρατίας, λαµόγια και άλλα αγγελούδια! Επίσης, συναντάµε και χώρους που αγαπάµε, χώρους που ξέρουν πολύ καλά να ζωντανεύουν στην τυπωµένη σελίδα οι συγγραφείς αστυνοµικών, ιδίως οι προερχόµενοι από τη ροµαντική Αριστερά (ας θυµηθούµε πρόχειρα τη Μασσαλία του Iζό και τ ο Παρίσι του Mανσέτ), συναντάµε το ζαχαροπλαστείο «Χαρά» στα Άνω Πατήσια, συναντάµε και τα Εξάρχεια. Γράφει ο Αποστολίδης: «Τα γραφεία της Μεγαλόχαρης

ήταν σε ένα στενάκι της οδού Γραβιάς, µεταξύ Σόλωνος και Ακαδηµίας, σε ένα από τα εκατοντάδες κτίρια γραφείων στο ιστορικό κέντρο της Αθήνας, όπου στοιβάζονται σύλλογοι, σωµατεία, δικηγορικά γραφεία, συµβολαιογραφεία, ιδιωτικοί ντετέκτιβ, παραγωγοί ταινιών, βίντεο, πορνό και DVD γενικά, εµπορικοί αντιπρόσωποι, εισαγωγείς, νταβατζήδες, ηλεκτρολόγοι, ηλεκτρονικοί, ξυλουργοί, λογιστές, µπούκµεηκερ, έµποροι τέχνης και λαθρέµποροι τσιγάρων».

αρέα µε το «Είσαι ο Παπαδόπουλος!» πηγαίνει αβάδιστα και ο 379 σελίδων, υψηλής θερµοκρασίας, γερής κράσης και οπάλινης αγάπης για το είδος, τόµος «Τα πολλά πρόσωπα του αστυνοµικού µυθιστορήµατος – ∆οκίµια για την ιστορία και τις σύγχρονες τάσεις», όπου στο πρώτο µέρος του ο Αποστολίδης µιλάει για κορυφαίους ρέκτες, όπως η Χάισµιθ, o Ντάσιελ Χάµετ, ο Ουίλιαµ Ρ. Μπαρνέτ και ο Τζερόµ Τσάριν, µεταξύ άλλων, ενώ στο δεύτερο προβαίνει σε µιαν ιστορική αναδροµή και µιαν ανατοµία του αστυνοµικού αφηγήµατος, όπως αυτό αρχίζει να µπουσουλάει µε τον Edgar Allan Poe και εν συνεχεία «έτσι προχωρεί και αναπτύσσεται», σύµφωνα µε τη

Τίποτα πιο θλιβερό από ένα άδειο ψυγείο φράση του Ανδρέα Εµπειρίκου. Την εισαγωγή υπογράφει ο καθηγητής στη Σορβόννη Henri Tonnet, ο οποίος τονίζει πόσο σηµαντική είναι η προσφορά του Αποστολίδη, τριπλή µάλιστα: ως συγγραφέα, ως µεταφραστή και ως δοκιµιογράφου. «Τίποτα πιο άδειο από µιαν άδεια πισίνα» είχαµε διαβάσει σε κάποιο αστυνοµικό µυθιστόρηµα. Άλλοι διατείνονται: «Τίποτα πιο θλιβερό από ένα άδειο ψυγείο». Τέλος, κάποιοι επιµένουν: «Τίποτα πιο απογοητευτικό από ένα νουάρ που δεν καταφέρνει ν’

απογειωθεί και να σε απογειώσει». Yair Lapid ο συγγραφέας. «∆ιπλό παιχνίδι» το µυθιστόρηµα (µτφρ. Στέργια Κάββαλου, εκδόσεις Πόλις). Το σκηνικό είναι τα σοκάκια και οι πλατείες του Τελ Αβίβ, όπου άλλωστε γεννήθηκε ο Lapid το 1963. Άριστες οι προθέσεις, πολύ πράµα το υλικό, γερή επινοητικότητα, άνεση στο γράψιµο, ευπρόσδεκτες οι µουσικές αναφορές –κλασικό πια ίδιον του νεονουάρ–, εν προκειµένω: Ότις Ρέντινγκ, Μπίλι Χόλιντεϊ, Ρέι Τσαρλς, Τζίµι Χέντριξ, Τζον Λένον, Γιαν Γκαρµπάρεκ, Εγκµπέρτο Γκισµόντι (αν δεν κάνω τρελό λάθος, πρώτη φορά «παίζει» ο µέγας Γκισµόντι σε νουάρ µυθιστόρηµα). Και επιπροσθέτως: φίνα περάσµατα του Έρνεστ Χέµινγουεϊ, του Άλφρεντ Χίτσκοκ, του ΑνρίΚαρτιέ Μπρεσόν, ακόµα και του θρυλικού Τζέιµς Φέρνιµορ Κούπερ. Επίσης, καλοχτισµένος ο κεντρικός ήρωας, ο ντετέκτιβ Τζος Σίρµαν, ο οποίος, παρακαλώ, πίνει ελληνικότατο ουζάκι, καπνίζει σιγαρέτα Νέλσον και οδηγεί µε πείσµα αυτό το ανόλεθρο αριστούργηµα που λεγόταν Ford Capri, µοντέλο του 1971!

λα αυτά θα µπορούσαν κάλλιστα να συνθέσουν ένα συγκλονιστικό νουάρ. Αλλά όχι, δεν συµβαίνει το ευκταίο – και αναµενόµενο, άλλωστε. Απεναντίας, ο εξυπνακισµός υπερτερεί, το αψυχολόγητο δεσπόζει, η αληθοφάνεια απουσιάζει, ο συγγραφικός ναρκισσισµός καλπάζει. Ενώ είναι page turner, το «∆ιπλό παιχνίδι» στο τέλος αφήνει ελάχιστες καλές αναµνήσεις στο µυαλό του αναγνώστη. Κρίµα! Σώζεται πάντως η αγάπη του Lapid για το χάος του Τελ Αβίβ, το οποίο καταγράφεται µε ακρίβεια. Υποψιάζοµαι ότι φταίει ενδεχοµένως το νεαρόν της ηλικίας του συγγραφέα, που ήταν µόλις είκοσι πέντε ετών όταν έγραφε το «∆ιπλό παιχνίδι», και φαντάζοµαι ότι ωρίµασε δεόντως από το 1989. Τέλος, είµαι βέβαιος ότι θα αποζηµιωθώ σπεύδοντας ν’ αρχίσω το διάβασµα του πολυσέλιδου νουάρ «Ο καιρός της µάγισσας» του γεννηµένου το 1950 Ισλανδού Árni Thórarinsson (Τι όνοµα! Άρνι Θοράρινσον!), που κυκλοφόρησε σχεδόν ταυτόχρονα µε το «∆ιπλό παιχνίδι» από τον ίδιο εκδοτικό οίκο και που θα παρουσιάσω σε προσεχές τεύχος.

28BOOKPRESS

ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ2010

ΑΥΤΟ-ΒΙΟΓΡΑΦΙΕΣ

Ξεχωριστές ζωές Καλλιτέχνες, πολιτικοί, στοχαστές που άφησαν το σηµάδι τους. Του Αργύρη Παρρά

Στρατηγός Πεταίν. Ο εθνικός ήρωας της Γαλλίας που έγινε µαριονέτα των ναζί CHARLES WILLIAMS MΤΦΡ. ΛΕΩΝΙ∆ΑΣ ΚΑΡΑΤΖΑΣ ΜΟΝΤΕΡΝΟΙ ΚΑΙΡΟΙ 2010 ΣΕΛ. 472, ΤΙΜΗ €24,90

Η ζωή µιας τραγικής προσωπικότητας, του Ανρί Φιλίπ Πεταίν, του αγροτόπαιδου που έγινε στρατάρχης και ήρωας του Α' Παγκοσµίου Πολέµου, αλλά κατέληξε να καταδικαστεί σε θάνατα για εσχάτη προδοσία –ποινή που µετατράπηκε σε ισόβια–, εξαιτίας της συνθηκολόγησής του µε τους ναζί στον Β' Παγκόσµιο Πόλεµο. Ο Πεταίν υπερασπίστηκε ηρωικά το Βερντέν στον Μεγάλο Πόλεµο, όπου σηµείωσε µεγάλη νίκη ενάντια στους Γερµανούς. Αργότερα, κατά τον Μεσοπόλεµο, υπηρέτησε στο Μαρόκο, όπου για άλλη µία φορά οδήγησε τη Γαλλία στη νίκη. Όταν ξεσπά ο Β΄ Παγκόσµιος Πόλεµος, ο Πεταίν βρίσκεται στη φασιστική Ισπανία του Φράνκο ως Γάλλος πρέσβης. Το 1940 τον ανακαλούν στα καθήκοντα του στη Γαλλία, όπου γίνεται αρχηγός του κράτους και, όταν πλέον συνειδητοποιεί ότι η Γαλλία έχει ηττηθεί από τη Γερµανία, ζητά ανακωχή. Την περίοδο αυτή, ο Πεταίν ακροβατεί ανάµεσα στους ναζί, στους Συµµάχους και στους πολιτικούς του Βισύ, ώσπου το 1944 συλλαµβάνεται από τους Γερµανούς. Στο τέλος του Πολέµου θα επιστρέψει οικειοθελώς στη Γαλλία για να δικαστεί. Σαίξπηρ. Όλη η αλήθεια για τη ζωή του ΜΠΙΛ ΜΠΡΑΪΣΟΝ ΜΤΦΡ. ΕΛΕΝΗ ΒΑΧΛΙΩΤΗ ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ 2010 ΣΕΛ. 176, ΤΙΜΗ €16,00

Είναι ο εµβληµατικότερος δηµιουργός της Βρετανίας, κι όµως λίγα είναι γνωστά για τη ζωή του. Ο άνθρωπος Σαίξπηρ εξακολουθεί να παραµένει µυστήριο. Ο επιδέξιος, χιουµορίστας συγγραφέας Μπιλ Μπράισον επιχειρεί µε αφετηρία ορισµένα επιβεβαιωµένα γεγονότα να ξεδιαλύνει την αλήθεια και να βγάλει άκρη, διερχόµενος µέσα από ένα κουβάρι από εικασίες και θρύλους. Με οδηγό προγενέστερες έρευνες, στήνει τη δική του µελέτη, η οποία –αν µη τι άλλο – ανασυσταίνει λαµπρά το πολιτισµικό κλίµα και την κοινωνική ατµόσφαιρα της εποχής.

ταρτος, έγινε παγκόσµιας φήµης πιανίστας (χρησιµοποιώντας µόνο το αριστερό του χέρι), ενώ ο Λούντβιχ, ο νεότερος γιος του, θεωρείται σήµερα ένας από τους σπουδαιότερους φιλοσόφους του εικοστού αιώνα. Ο Αλεξάντερ Γουό καταγράφει τους θριάµβους και τα σκαµπανεβάσµατα της ζωής µιας οικογένειας που την κρατούσε ενωµένη η λατρεία της για τη µουσική, όµως τη χώρισαν τα χρήµατα, η παράνοια, οι συγκρούσεις και οι κοσµογονικές αλλαγές που επέφεραν οι δύο παγκόσµιοι πόλεµοι. H ατίθαση. Η Κοκό πριν τη Σανέλ

Σαίξπηρ

Α. Μίλερ & Μ. Μονρόε

EDMONDE CHARLES-ROUX ΜΤΦΡ. ΜΑΡΙΑ ΤΣΕΚΟΥΡΑ

Βιτγκενστάιν. Μια οικογένεια σε πόλεµο ΑΛΕΞΑΝΤΕΡ ΓΟΥΟ ΜΤΦΡ. ΒΑΣΙΛΗΣ ΜΑΝΟΥΣΑΚΗΣ ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ 2010

ΠΑΠΥΡΟΣ 2010

ΣΕΛ. 376, ΤΙΜΗ €20,00

ΣΕΛ. 528, ΤΙΜΗ €20,10

Ο Καρλ Βιτγκενστάιν, ο οποίος εγκατέλειψε µικρός την πατρική εστία ως άστατος νέος, επέστρεψε στη γενέτειρά του Βιέννη για να δηµιουργήσει µια περιουσία στη βιοµηχανία σιδήρου και ατσαλιού. Κατέφερε να αποκτήσει εργοστάσια, έργα τέχνης και παλάτια, αλλά η δεσποτική επιρροή που ασκούσε στα οχτώ παιδιά του κατέληξε στη διαµόρφωση µιας γενιάς αδελφών που µαστίζονταν από εσωτερικούς ανταγωνισµούς και νευρικές εντάσεις. Τρεις από τους γιους του αυτοκτόνησαν· ο Πάουλ, ο τέ-

Η Εντµόντ ΣαρλΡου, πρόεδρος σήµερα της ΑκαδηΛ. Βιτγκενστάιν µίας Γκονκούρ και προσωπική φίλη της Σανέλ, συνέταξε τη βιογραφία της µερικά χρόνια µετά τον θάνατό της, όταν µπορούσε πια να γράψει τα πάντα χωρίς εξωραϊσµούς και αποσιωπήσεις. Η έρευνα της βιογράφου ξεκινά από τα βάθη της γαλλικής επαρχίας, από τη Σεβέν, τον τόπο καταγωγής µιας οικογένειας γυρολόγων αποφασισµένης να επιβιώσει µέσα στις χειρότερες συνθήκες. Η Σανέλ εµπνεόταν από τις εργατικές στολές για να δηµιουργήσει ρούχα που φορέθηκαν στα µεγαλοαστικά σαλόνια, αλλά δεν αποδέχτηκε ποτέ τη δική της λαϊκή καταγωγή, απελευθέρωσε τις γυναίκες από τα –κυριολεκτικά– δεσµά του

Ανρί Φ. Πεταίν

Λ. Κύρκος Ι. Μπέργκµαν

BOOKPRESS29

ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ2010

παρελθόντος (ασφυκτικοί κορσέδες, ογκώδη καπέλα, βαριά υφάσµατα), αλλά φερόταν δεσποτικά στις υπαλλήλους της, ήταν πρωτοπόρα και ανατρεπτική, αλλά ταυτόχρονα βαθιά συντηρητική, ήταν «αδέσµευτη» και «ατίθαση», αλλά κρυφά επιθυµούσε να «νοµιµοποιηθεί» στο πλευρό ενός άντρα. Συναναστράφηκε πολιτικούς, επιχειρηµατίες, έκπτωτους τσάρους, γόνους της αγγλικής αριστοκρατίας, παραγωγούς του Χόλιγουντ, αρχηγούς των Ες-Ες, άλλα οι πραγµατικοί της φίλοι ήταν πάντα οι καλλιτέχνες. Ανάµεσά τους ο Ζαν Κοκτό, η Κολέτ, ο Μαξ Ζακόµπ, ο Πολ Μοράν, ο Ιγκόρ Στραβίνσκι, ο Σερζ Ντιαγκίλεφ, ο Πάµπλο Πικάσο. Λεωνίδας Κύρκος. Εκ Βαθέων ΕΠΙΜ. ΠΕΤΡΟΣ ΠΑΠΑΣΑΡΑΝΤΟΠΟΥΛΟΣ ΕΠΙΚΕΝΤΡΟ 2009

Κοκό Σανέλ ΣΕΛ. 444, ΤΙΜΗ €22,00

Βολταίρος

Σωκράτης

∆ώδεκα «εκ βαθέων» συνοµιλίες του Λεωνίδα Κύρκου µε τον Πέτρο Παπασαραντόπουλο, από το 1989 έως το 2009. Ο ιστορικής ηγέτης της ελληνικής Αριστεράς διατυπώνει τις θέσεις και τις απόψεις του για τους πρωταγωνιστές της Μεταπολίτευσης: τον Κωνσταντίνο Καραµανλή, τον Ανδρέα Παπανδρέου, τον Κώστα Μητσοτάκη, τον Κώστα Σηµίτη, τον Κώστα Καραµανλή, τον Γιώργο Παπανδρέου. Επίσης γ για τους επικεφαλής του Συνασπισµού, το τον Νίκο Κωνσταντόπουλο, τον Αλέκο Αλαβάνο και τον Αλέξη Τσίπρα. Μέσα από τις συζητήσεις ξεδιπλώνεται η πολιτική σκέψη του Κύρκου. Παράλληλα αναβλύζει ττο γνωστό προσωπικό και πολιτικό του ήθος. Η σύγκριση των απόψεών του µε εκείνες άλλων συνο συνοµιλητών που υποστηρίζουν αντίθετες θέσεις είναι διαφωτιστική. Ακόµ Ακόµη, δεν διστάζει να αναθεωρήσει απόψεις και αν να παραδεχθεί σφάλµατα κα και παραλείψεις του.

Ο διανοούµενος και η θεά. Άρθουρ Μίλερ και Μέρλιν Μονρό ΤΖΕΦΡΙ ΜΕΓΕΡΣ ΜΤΦΡ. ΣΕΒΗ ΣΠΥΡΙ∆ΟΓΙΑΝΝΑΚΗ ΨΥΧΟΓΙΟΣ 2010 ΣΕΛ. 463, ΤΙΜΗ €19,90

ρισε τη µανιβέλα, η κοπέλα ξύπνησε. Και κινήθηκε. Εκείνη τη στιγµή ξύπνησε µέσα του ένας ακατανίκητος έρωτας για τη µαγεία των κινούµενων εικόνων. Και ένας από τους µεγαλύτερους καλλιτέχνες της εποχής µας είχε δεχτεί το πρώτο και ισχυρότατο ερέθισµα να ασχοληθεί κι αυτός µε την ίδια µαγεία. Σωκράτης. Η ζωή του, ο θάνατός του

Ο µεγαλύτερος Αµερικανός θεατρικός συγγραφέας του εικοστού αιώνα και η πιο δηµοφιλής Αµερικανίδα ηθοποιός συµπλήρωναν ο ένας τον άλλον. Αλλά η σχέση τους ήταν καθ’ όλα µοιραία. Η Μέριλιν Μονρόε ήταν µια καταδικασµένη προσωπικότητα µε αναπόφευκτο το τραγικό τέλος. Ο Άρθουρ Μίλερ βίωσε στο πλευρό της µια δηµιουργική αγωνία. Ο γάµος τους, που κράτησε από το 1956 µέχρι το 1961, συνέπεσε µε την εκτίναξη της καριέρας της, αλλά οι ιδιωτικές και οι δηµόσιες συγκρούσεις τους τους πλήγωσαν ανεπανόρθωτα. Το βιβλίο εξηγεί γιατί παντρεύτηκαν, τι τους κράτησε µαζί για πέντε χρόνια και τι τους κατέστρεψε, καθώς και την επιρροή της Μέριλιν στη ζωή και στην τέχνη του Μίλερ. Ο µαγικός φανός ΙΝΓΚΜΑΡ ΜΠΕΡΓΚΜΑΝ ΜΤΦΡ. ΓΡΗΓΟΡΗΣ Ν. ΚΟΝ∆ΥΛΗΣ ΠΟΤΑΜΟΣ 2010 ΣΕΛ. 395, ΤΙΜΗ €22,00

Όταν ο Ίνγκµαρ Μπέργκµαν ήταν ακόµη παιδί, στη δεκαετία του 1920, αντάλλαξε τα δώρα του µε έναν απλό προβολέα, έναν κινηµατόγραφο (cinematographe), τον οποίο είχαν δώσει στον αδελφό του για χριστουγεννιάτικο δώρο. Το άλλο πρωί κλείστηκε στην γκαρνταρόµπα του παιδικού δωµατίου, έβαλε φιλµ στο µηχάνηµα και άναψε τη λάµπα πετρελαίου. Είδε ένα λιβάδι όπου είχε πλαγιάσει και λαγοκοιµόταν µια κοπέλα. Όταν γύ-

ROBIN WATERFIELD ΜΤΦΡ. ΘΕΟ∆ΩΡΑ ∆ΑΡΒΙΡΗ ΨΥΧΟΓΙΟΣ 2010 ΣΕΛ. 386, ΤΙΜΗ €20,00

Η δίκη και ο θάνατος του Σωκράτη αποτελούν συµβολικές στιγµές στην ιστορία του δυτικού πολιτισµού. Η αντίληψή µας αναφορικά

µε τα γεγονότα εκείνα –η οποία διαµορφώθηκε από τους οπαδούς του και αποτυπώθηκε σε αναρίθµητα έργα λόγου και τέχνης– είναι ότι σε µια έξαρση αφροσύνης η αρχαία αθηναϊκή δηµοκρατία καταδίκασε σε θάνατο έναν αριστοκράτη. Μόνο που η κρατούσα αντίληψη δεν είναι απαραίτητα και η αληθινή. Η κατηγορία που διατυπώθηκε εναντίον του για ασέβεια προς τους θεούς και διαφθορά των νέων ήταν από µόνη της δυνητικά ολέθρια. Ωστόσο, οι διώκτες του ισχυρίστηκαν ή υπονόησαν επιπροσθέτως ότι ο Σωκράτης ήταν ένας ελιτιστής, ο οποίος περιβαλλόταν από πολιτικά ανεπιθύµητους ανθρώπους. Επιπλέον, δε, όπως καταδεικνύει ο Ρόµπιν Γουότερφιλντ, οι εν λόγω µοµφές εµπεριείχαν µεγάλο ποσοστό αλήθειας. Τα τελευταία χρόνια του Βολταίρου ΙΑΝ ΝΤΕΪΒΙΝΤΣΟΝ ΜΤΦΡ. ΝΙΚΗ ΠΡΟ∆ΡΟΜΙ∆ΟΥ ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ 2009 ΣΕΛ. 296, ΤΙΜΗ €18,00

Το 1753 ο Βολταίρος (16941778) –µία από τις πιο δοξασµένες φυσιογνωµίες στην Ευρώπη– εξορίστηκε από τον Λουδοβίκο ΙΕ΄ και παρέµεινε στην εξορία τα τελευταία είκοσι πέντε χρόνια της ζωής του. Τα χρόνια αυτά ο Βολταίρος έκανε ένα νέο ξεκίνηµα στη ζωή του, έγινε επιτυχηµένος επιχειρηµατίας και έγραψε το αριστούργηµά του «Καντίντ». Ο Ίαν Ντέιβιντσον, έγκριτος µελετητής του Βολταίρου και ακαδηµαϊκός, άντλησε το υλικό του από την πλούσια αλληλογραφία του Βολταίρου µε την οικογένειά του, µε τα µέλη της Αυλής των Βερσαλλιών και τη γαλλική πνευµατική ελίτ, και σκιαγράφησε ένα λαµπρό πορτρέτο.

30BOOKPRESS

ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ2010

ΤΑΞΙ∆ΙΩΤΙΚΑ (ΚΟΜΙΚ)

Ο γύρος του κόσµου σε ογδόντα σελίδες! Ατοµικά ή οργανωµένα, δίκλινα ή τρίκλινα, κόµικς για όλους! Της Μαρίας Τζαµπούρα

άθε χρόνο, µε το που µπαίνει ο Ιούλιος, αρχίζουν για τους περισσότερους από εµάς τα υπαρξιακά δράµατα. Ποιος είµαι, πού πάω, γιατί δουλεύω υπερωρίες αφού δεν τις πληρώνοµαι, υπάρχει ζωή µετά τις διακοπές και, κυρίως, είχα καθόλου ζωή πριν από τις διακοπές; ∆εν ήµουν ποτέ άνθρωπος των διακοπών. Είµαι υπέρ των ταξιδιών, της µετακίνησης. ∆εν εννοώ τη ζωή µου ως διάλειµµα, αλλά ως συνέχεια. Ο χρόνος είναι πάντα δικός µας. Το ότι τον

Αβάνα. Ένα ταξίδι στην Κούβα REINHARD KLEIST ΜΤΦΡ. ΑΝΤΩΝΗΣ ΜΠΙΚΟΣ ΓΝΩΣΗ 2009 ΣΕΛ. 110, ΤΙΜΗ €9,95

εκχωρούµε ως «εργασία» σε άλλους δεν τον κάνει λιγότερο δικό µας. Εξάλλου, είναι και η µοναδική περιουσία που έχουµε. Φέτος, για πρώτη φορά η Ελλάδα παρακολουθεί τις διεθνείς εξελίξεις, έστω και µε οδυνηρό τρόπο. Ασφαλιστικό, εργασιακές αλλαγές, µειώσεις µισθών, απολύσεις. Πολλοί από εµάς, σύντοµα, θα γίνουµε ακόµη πλουσιότεροι – σε χρόνο. Ας τον αξιοποιήσουµε και ας µετακινηθούµε επιτέλους. Λίγο πιο πέρα και σε όλα. Είµαι υπέρ της µετακίνησης, από µία θέση σε άλλη, της οπτι-

κής µας στα πράγµατα, της στάσης µας, των απόψεων, των τόπων. Αυτό τον Ιούλιο κάτι µού λέει ότι τόσο το Φεγγάρι όσο και Κόλαση θα είναι εξίσου δηµοφιλείς προορισµοί. Εγώ έχω για εσάς µοναδικά πακέτα από 6,17 ευρώ, για όλο τον κόσµο, σε κόµικς! ∆εν έχει σηµασία αν είναι φρέσκα ή παλιά. Οι ήρωές τους είναι σαν τους φίλους που συναντάς κάθε χρόνο στο εξοχικό, στο νησί, στην ιδιαίτερη πατρίδα. Μπορεί να έχεις να τους δεις έναν χρόνο, αλλά, όταν τους συναντήσεις, είναι σαν να µην πέρασε µία

µέρα. Τελικά, ο χρόνος είναι µια πολύ περίεργη υπόθεση ακόµη και στα κόµικς. Στο τοπ των προσφορών του ταξιδιωτικού γραφείου της Βοοk Press είναι οι εξωτικοί προορισµοί που καλύπτουν και τους πιο απαιτητικούς της δράσης και του καυτού καλοκαιρινού ήλιου το αποµεσήµερο. Πείτε «αντίο» στις άνυδρες Κυκλάδες, στα υπερτιµηµένα δωµάτια µε το σουηδικό κρεβάτι φοιτητικού τύπου, και απολαύστε τη σκιά του βιβλίου του Reinhard Kleist «Αβάνα. Ένα ταξίδι στην Κούβα». Μακριά από στε-

ρεότυπα πολιτικού ή τουριστικού τύπου, τα σκίτσα του δηµιουργού αποτελούν σηµειώσεις και πρώτες σκέψεις πάνω σε θέµατα που κατά καιρούς έχουν απασχολήσει πολύ περισσότερο κόσµο, εκτός από τους Κουβανούς. Η Αβάνα ξεδιπλώνεται µέσα από την καθηµερινότητα της ζωής στους δρόµους, στις πλατείες, στα µνηµεία και στο εσωτερικό των σπιτιών της. Οι γήινες αποχρώσεις, που κυριαρχούν σε όλο το άλµπουµ, δίνουν τον τόνο µιας πόλης σε παρακµή, παραδoµένης στο φως, στη µουσική και

Fable de Venice HUGO PRATT MAGNARD 2009 ΣΕΛ. 127, ΤΙΜΗ €6,17

Palestine JOE SACCO ΜΤΦΡ. ΓΙΟΛΑΝΤΑ ΤΣΙΑΜΠΟΚΑΛΟΥ ΚΨΜ 2009 ΣΕΛ. 312, ΤΙΜΗ €30,00

Ραντεβού στο Παρίσι ENKI BILAL ΜΤΦΡ. ΓΚΟΥΪΝΤΟ ΤΣΙΟΦΦΙ ΜΑΜΟΥΘΚΟΜΙΞ 2006 ΣΕΛ. 26, ΤΙΜΗ €12,62

New York. Life in the big city WILL EISNER W.W. NORTON 2006 ΣΕΛ. 448, ΤΙΜΗ €18,50

BOOKPRESS31

ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ2010

στους λαϊκούς της ήρωες. Το υλικό αυτού του βιβλίου αποτέλεσε αναγνωριστική έρευνα για τη βιογραφία του Φιντέλ Κάστρο, που ο Reinhard Kleist εξέδωσε πρόσφατα. Επόµενος προορισµός η Παλαιστίνη. Όσοι ονειρευόσασταν προσκύνηµα στο Πατριαρχείο και αναµνηστικά θυµιάµατα από την Καιόµενη Βάτο καλύτερα να ζητήσετε τα λεφτά σας πίσω, και όχι το οµώνυµο πολυβραβευµένο βιβλίο του Joe Sacco «Palestine». Πρόκειται για ανταποκρίσεις από την παλαιστινιακή Ιντιφάντα, που συνδυάζουν την τεχνική του επιτόπιου ρεπορτάζ µε την αφηγηµατικότητα του σκίτσου. ∆εν πρόκειται για µια επιτόπια και αυτόµατη καταγραφή γεγονότων και καταστάσεων, αλλά για ένα οργανωµένο και δοµηµένο βιβλίο, που έγραψε ο καλλιτέχνης αφού επέστρεψε στις Ηνωµένες Πολιτείες. Τραγικά επίκαιρο για ένα πρόβληµα που ακόµη και σήµερα

παραµένει τραγικά άλυτο. Λογικά θα πρέπει να το έχετε ήδη καταλάβει ότι τα βιβλία αυτά δεν είναι ταξιδιωτικοί, εικονογραφηµένοι οδηγοί, µε την κλασική έννοια του όρου. Οι πόλεις που αυτά σκιαγραφούν µε τόση λεπτοµέρεια δεν είναι παρά το σκηνικό για τις ιστορίες που περιγράφουν. Ή, ακόµη καλύτερα, οι ίδιες οι ιστορίες είναι µια καλή ευκαιρία για να ανακαλύψουµε εκ νέου, και από διαφορετική οπτική, τον τόπο που τις περικλείουν. Τι άλλο είναι ένας τόπος όµως παρά οι άνθρωποι και οι ιστορίες τους; Καµία άλλη πόλη στον κόσµο δεν έχει ταυτιστεί τόσο πολύ µε έναν και µόνο άνθρωπο όσο η Βενετία µε τον Κόρτο Μαλτέζε. Καµία άλλη πόλη δεν έχει επίσης ταυτιστεί τόσο πολύ –στη συλλογική συνείδηση– µε το όνειρο, κι έτσι µοιάζει απόλυτα φυσικό που ο πιο χαρακτηριστικός της εκπρόσωπος είναι εξίσου ονειρικός και… χάρτινος, αποκύηµα της φαντασίας του

Ιταλού Hugo Pratt. Ιταλοί φασίστες, θεοσοφιστές και µασόνοι περπατούν µε την πλάτη στον τοίχο στο –κατά τον Ναπολέοντα– «ωραιότερο σαλόνι της Ευρώπης», που δεν είναι άλλο από την πλατεία του Αγίου Μάρκου. Τον µίτο για την έξοδο τόσο από τα σκοτεινά, στενά σοκάκια της Γαληνοτάτης, όσο και από το µυστήριο

Μοναδικά πακέτα από 6,17 ευρώ για όλους τους προορισµούς του «Fable de Venise», κρατά ο αινιγµατικά εσωστρεφής Κόρτο. Κυκλοφορεί στα αγγλικά, στα γαλλικά, στα ιταλικά και στα ελληνικά ως «Βενετσιάνικο παραµύθι», από τη Μαµούθκοµιξ. Όποια έκδοση και αν προτιµήσετε, θα «µιλήσει» στη γλώσσα σας! Αν δεν καταφέρει να σας… ταξιδέψει ένας τυχοδιώκτης ναυτικός,

τότε µάλλον κανείς άλλος δεν θα µπορέσει! Η Ντίσνεϊλαντ των απανταχού κοµιξόφιλων είναι το «Ραντεβού στο Παρίσι» και –πιστέψτε µε–, όταν σε περιµένει ένα βιβλίο του Enki Bilal, είναι αγένεια να το κάνεις να περιµένει! Τελευταίο άλµπουµ της τριλογίας του γεννηµένου στην πρώην Γιουγκοσλαβία δηµιουργού, που ξεχωρίζει µε το πολύ προσωπικό στυλ γραφής του. Σε αυτό το κόµικ τίποτε δεν θυµίζει το Παρίσι όπως το ξέρουµε. Ποταµόπλοια στον Σηκουάνα, σακούλες από ονοµαστά πολυκαταστήµατα, ακόµη και αυτός ο πύργος του Άιφελ, έχουνε πεταχτεί στον κάδο της λήθης και οι σελίδες του άλµπουµ έχουν καλυφθεί από το παγωµένο µπλε ενός ουρανού που ξηµερώνει στις παρυφές της φαντασίας του Bilal. Η Ευρώπη µπορεί να είναι κλασική, αλλά είναι και η µόνη ήπειρος που µπορεί να επανεφεύρει τον εαυτό της, αν και όποτε θέλει. Τέλος, ο µόνος τρόπος για

να περάσω από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού χωρίς να µπω σε αεροπλάνο είναι µέσα από τις σελίδες του «New York. Life in the big city» του Will Eisner. Οι αναµνήσεις του επαναπροσδιορίζουν τον τόπο, τον χρόνο και, κυρίως, το γιατί και από πότε η πόλη αυτή έγινε µύθος. Ποιος, πού ή πότε είναι ερωτήµατα που έχουν ήδη απαντηθεί από πολύ πιο ειδικούς συγκριτικά µε το µέγεθος και την ταυτότητα του Αµερικανού δηµιουργού και του έργου του. Θα µπορούσα να συνεχίσω επ’ άπειρον, αλλά κινδυνεύουµε να χαρακτηριστούµε «υπέρβαροι» από τον αρχισυντάκτη! Μη µε πιέζετε, τα χέρια µου είναι δεµένα. Κι εγώ, απλή υπάλληλος είµαι, τη δουλειά µου κάνω, σε πόσα βιβλία νοµίζετε ότι µπορώ ταυτόχρονα να σας κλείσω θέσεις aller-retour; Αυτό το καλοκαίρι Ίντερνετ, βιβλιοπωλεία, βιβλιοθήκες και bookcrossing υπόσχονται να µη σας στείλουν αδιάβαστους, πουθενά!

32BOOKPRESS Ι∆ΕΕΣ

Θεωρείο

ΓΙΩΡΓΟΣ Π. ΠΕΦΑΝΗΣ

Η γαλλική σκέψη

πό µία άποψη, πρόκειται για µία συναγωγή επικήδειων λόγων που εκφώνησε ο Alain Badiou σε διαφορετικές περιστάσεις από το 1981 έως το 2007, προς τιµήν δεκατεσσάρων στοχαστών που συγκρότησαν από τη δεκαετία του ’60 –αν όχι νωρίτερα– τη γαλλική φιλοσοφική σκηνή, και πιο ειδικά ό,τι οι Αγγλοσάξονες σχολιαστές ονοµάζουν «French Thought». Από µία άλλη άποψη, ίσως πιο κατατοπιστική, πρόκειται για ισάριθµες αφορµές του Γάλλου φιλοσόφου να συνοµιλήσει εκ του µακρόθεν µε ανθρώπους που αγάπησε ως δασκάλους και εκτίµησε ως αντιπάλους ήδη από τα χρόνια της µαθητείας του στη φιλοσοφική περιπέτεια – αφορµές που όλες έχουν, θα έλεγα, ως κοινή συνισταµένη την απουσία των συνοµιλητών και τη µοναξιά που γεννά αυτή η απουσία. Αφορµώµενος από την αντίθεσή του προς το πρόσταγµα του σύγχρονου καταναλωτικού υλισµού και της µαζικής δηµοκρατίας να ζήσουµε «χωρίς Ιδέα», στο «Μικρό φορητό πάνθεον» (εκδόσεις Άγρα) ο Badiou προβαίνει σε σύντοµες, αλλά περιεκτικές, κατά το σύνηθες, εστιάσεις στη σκέψη των µεγάλων συναδέλφων του, εντοπίζοντας κάθε φορά το προσίδιο χαρακτηριστικό της διανοητικής τους φυσιογνωµίας, αλλά και το κέντρο της θεωρητικής πορείας τους. Οι εστιάσεις αυτές δεν θυσιάζουν το κριτικό πνεύµα στην τιµητική περίσταση, αλλά αντιθέτως: ενεργοποιούν την κριτική τοποθέτηση ως απότιση φόρου τιµής. Ο Έλληνας αναγνώστης έχει να ωφεληθεί πολύ από την απλότητα και την πυκνότητα, τη διεισδυτικότητα και την καθαρότητα, τη συν-τοµία και την ευθυβολία στη γλώσσα του Badiou. Ενδεικτικά παραδείγµατα: τα κεφάλαια για τον όψιµο Sartre της «Critique de la raison dialectique» ή για τον Derrida. Στη µία περίπτωση, έχουµε έναν ευκρινή δρόµο για το πλέον στρυφνό έργο της σαρτρικής φιλοσοφίας, στη δεύτερη, µία προσεκτική περιήγηση στην πολύβουη αποδοµητική θεωρία.

ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ2010 ∆ΟΚΙΜΙΑ ΚΑΙ ΜΕΛΕΤΕΣ

Η δύναµη του στοχασµού

Βιβλία που αναφέρονται από τις έµφυλες σχέσεις µέχρι τη διεθνή πολιτική και αξίζουν της προσοχής µας. Του Σωτήρη Βανδώρου

Το στρατηγικό βάθος. Η διεθνής θέση της Τουρκίας AΧΜΕΤ ΝΤΑΒΟΥΤΟΓΛΟΥ ΕΠΙΜ. ΝΕΟΚΛΗΣ ΣΑΡΡΗΣ ΜΤΦΡ. ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΡΑΠΤΟΠΟΥΛΟΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑ 2010 ΣΕΛ. 845, ΤΙΜΗ €30,14

Μεγάλη κουβέντα έχει γίνει για το βιβλίο του Αχµέτ Νταβούτογλου, η οποία έχει συνοδευτεί και από υψηλές πωλήσεις. Κι αυτό όχι απλώς επειδή ο συγγραφέας του είναι εδώ και κάτι περισσότερο από έναν χρόνο ο υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας. Αλλά επειδή η επιρροή του στη διαµόρφωση της διεθνούς πολιτικής της γειτονικής χώρας έχει… βάθος. Ο Νταβούτογλου έγραψε αυτό το βιβλίο σχεδόν µία δεκαετία νωρίτερα, όντας ακόµη καθηγητής διεθνών σχέσεων. Ακολούθησε η εισδοχή του στο διπλωµατικό σώµα, ενώ την τελευταία πενταετία χρηµάτισε σύµβουλος του πρωθυπουργού Ερντογάν. Το βιβλίο του είναι σηµαντικό, διότι αποτελεί µια συστηµατική θεώρηση της θέσης της Τουρκίας στον κόσµο, και κατά προέκταση συγκροτεί ένα συνεκτικό στρατηγικό δόγµα το οποίο πλέον τυγχάνει εφαρµογής από τον ίδιο τον εµπνευστή του. Η αφετηριακή ιδέα είναι ότι η Τουρκία διαθέτει µια ιδιαίτερη γεωστρατηγική θέση, ενώ ταυτόχρονα είναι ο «κληρονόµος» της Οθωµανικής Αυτοκρατο-

ρίας, που σηµαίνει ότι µπορεί, αλλά και οφείλει να καλλιεργήσει τους ιστορικούς και πολιτισµικούς δεσµούς που απορρέουν από αυτές τις συνθήκες, και να αναλάβει ρόλο περιφερειακής δύναµης στα Βαλκάνια, στη Μέση Ανατολή και στην Κεντρική Ασία. Η Τουρκία εποµένως, δεν πρέπει να «εγκλωβιστεί» στον προσανατολισµό της προς τη ∆ύση, ως εάν να είναι το ανατολικό της σύνορο κι ο φτωχός συγγενής της. Χωρίς να εγκαταλείπει την προοπτική ένταξής της στην ευρωπαϊκή

Ένωση και την επιδίωξη διατήρησης «στρατηγικής» σχέσης µε τις ΗΠΑ, τις αντισταθµίζει µε µια εξωστρεφή και πολυµερή δι-

πλωµατία, στο πλαίσιο της οποίας χωρά η αναβάθµιση των σχέσεων µε κράτη όπως η Ρωσία, ακόµη και το Ιράν. Από πολλούς αυτή η φιλόδοξη θέαση των πραγµάτων –που συνοδεύεται από ανάληψη πρωτοβουλιών κι όχι από παθητική αντίδραση σε ενέργειες τρίτων– έχει, συχνά ειρωνικά, χαρακτηριστεί ως νεο-οθωµανική. Το ενδιαφέρον είναι, ωστόσο, τι συνέπειες παράγει. Έτσι, η επίσηµη θέση της Τουρκίας για «µηδενικά προβλήµατα»

µε τα γειτονικά κράτη –φράση που επαναλήφθηκε από τον Ερντογάν κατά την πρόσφατη επίσκεψή του στην Αθήνα– ίσως δεν πρέπει να αντιµετωπίζεται τόσο επιπόλαια όσο την αντιµετώπισαν οι περισσότεροι Έλληνες συντάκτες του διπλωµατικού ρεπορτάζ και, κυρίως, δεν πρέπει να «διαβάζεται» µε παρωχηµένους όρους διµερών σχέσεων.

Το δεύτερο φύλο ΣΙΜΟΝ ΝΤΕ ΜΠΟΒΟΥΑΡ ΜΤΦΡ. ΤΖΕΝΗ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ 2010 ΣΕΛ. 989, ΤΙΜΗ €44,42

«∆εν γεννιόµαστε γυναίκες, γινόµαστε. Καµία βιολογική, ψυχική ή οικονοµική µοίρα δεν καθορίζει τη µορφή που παίρνει στους κόλπους της κοι-

ιουλιοσ-αυγουστοσ2010

νωνίας το θηλυκού γένους ανθρώπινο ον». Σε αυτή τη φράση –με την οποία αρχίζει το δεύτερο βιβλίο της ογκώδους μελέτης της Σιμόν ντε Μποβουάρ– συμπυκνώνεται η θέση της ότι το φύλο δεν μπορεί να αναχθεί σε βιολογικά δεδομένα, αλλά συνιστά κοινωνική ταυτότητα, κι ως τέτοια δεν είναι προκαθορισμένη ή «φυσική», αλλά αποκτάται μέσα από κοινωνικές διεργασίες, επιδέχεται μεταβολή κ.ο.κ. Αυτό είναι πια κοινός τόπος –για τους κοινωνικούς επιστήμονες τουλάχιστον–, αλλά δεν ήταν διόλου αυτονόητο όταν το 1949 εκδόθηκε το «Δεύτερο φύλο», το οποίο αποτέλεσε σημείο αναφοράς για το λεγόμενο «δεύτερο κύμα» του φεμινισμού που εμφανίστηκε τη δεκαετία του ’60. Η Μποβουάρ αναρωτιέται γιατί οι γυναίκες βρίσκονται σε θέση υποτελή ως προς τους άντρες, ακόμη κι όταν έχουν κατακτήσει τη νομικοπολιτική ισότητα και, κυρίως, γιατί αποδέχονται οι ίδιες αυτή την υποτέλεια. Και, προκειμένου να απαντήσει σε αυτό το ερώτημα, καταπιάνεται με έναν τεράστιο όγκο βιβλιογραφίας, η οποία εκτείνεται από τη βιολογία και την ψυχανάλυση μέχρι την ιστορία και τη λογοτεχνία κι από τη μυθολογία μέχρι την ανθρωπολογία και τη φιλοσοφία. Θεωρία της συνωμοσίας και κουλτούρα της διχοτόμησης Γιάννης η. ιωάννου ΠΑΠΑζΗΣΗΣ 2009 ΣΕΛ. 254,ΤΙΜΗ €16,96

Ο συγγραφέας δεν είναι ειδικός στο θέμα, καθότι καθηγητής λογοτεχνίας. Ωστόσο, ως ενεργός πολίτης που παρακολουθεί εκ του σύνεγγυς τις περιπέτειες του Κυπριακού επί δεκαετίες, γράφει συγκροτημένα και τεκμηριωμένα. Κι επιχειρεί να δείξει πώς μια παρωχημένη πολιτική κουλτούρα, που αποδίδει στους Ελληνοκύπριους τον ρόλο του θύματος (και μόνον), αυτού που έχει εξ ορισμού όλο το δίκιο με το μέρος του κι όλη η υφήλιος του χρωστάει, οδηγεί σε συστηματική

παρανόηση της διεθνούς πολιτικής και διπλωματίας, και στην αναπόφευκτη αδυναμία επίτευξης ουσιαστικών πολιτικών στόχων. Ακόμη χειρότερα, δείχνει πώς ένα πολιτικό προσωπικό –που πότε προσχηματικά, πότε ειλικρινά παρουσιάζει τις πλέον ανεδαφικές διεκδικήσεις ως αυτονόητες– εγκλωβίζει μια ολόκληρη κοινωνία σε αντιλήψεις συνωμοσιολογικού χαρακτήρα, με τις χειρότερες δυνατές συνέπειες. Αλλά και η κοινωνία δεν είναι άμοιρη ευθυνών, στο μέτρο που κατά βάθος δεν επιθυμεί συμβίωση με την τουρκοκυπριακή κοινότητα υπό οποιουσδήποτε όρους, έχοντας ένα αίσθημα υπεροψίας απέναντί της. Εξουσία και Κοινωνία. Δωρήματα στον Κωνσταντίνο Τσουκαλά ΕΠΙΜ. Σ. ΚΟνΙΟρΔΟΣ, Μ. ΚΟύΣΗ, Μ. ΣΑΜΑΤΑΣ ΚΑΣΤΑνΙΩΤΗΣ 2010 ΣΕΛ. 470, ΤΙΜΗ €35,00

λιστικές σχέσεις παραγωγής, στον εθνικισμό, στη μεταλλαγή του σύγχρονου πολέμου. Ο Τσουκαλάς ήδη από τα πρώτα του επιστημονικά βήματα δεν αντιμετωπίζει το ερευνητικό του έργο ως κάτι που περιορίζεται στα κλειστά τείχη της ακαδημαϊκής κοινότητας, αλλά ως κάτι που συνομιλεί με την κοινωνία και παρεμβαίνει στη ζώσα πραγματικότητα – θυμίζω την «Ελληνική Τραγωδία», μια εν θερμώ ερμηνευτική προσέγγιση της νεότερης ελληνικής ιστορίας, με αφορμή την επιβολή της χούντας των Συνταγματαρχών. Έκτοτε συμμετέχει συστηματικά στην ευρύτερη δημοσιότητα με ποικίλους τρόπους, περιλαμβανομένων των επιφυλλιδογραφιών του, ενώ αναλαμβάνει και θεσμικούς ρόλους, όπως π.χ. η συμμετοχή του στην Εθνική Επιτροπή Βιοηθικής. Ποτό για παρέα. ςεξουαλική διασκέδαση στην Ελλάδα ΛιοΠη άμΠάΤζη ΚΕΔρΟΣ 2009 ΣΕΛ. 239, ΤΙΜΗ €18,00

Έχουμε πια βαρεθεί να ακούμε για τη «σιωπή των διανοουμένων», την «απουσία των πνευματικών ανθρώπων» κ.ο.κ. Κι όμως. Αν κλείσουμε τους τηλεοπτικούς δέκτες κι αναζητήσουμε τον στοχασμό και την κριτική εκεί όπου έχουν πρόσβαση –σε τόπους παραδοσιακής δημοσιότητας και βέβαια στα βιβλία–, θα τα βρούμε. Ένα χαρακτηριστικό δείγμα είναι ο τόμος που είναι αφιερωμένος στον ομότιμο καθηγητή κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών Κωνσταντίνο Τσουκαλά, ο οποίος έχει βέβαια πανηγυρικό χαρακτήρα, αλλά είναι και πολύ ουσιαστικός. Κι αυτό διότι οι μελέτες κοινωνικών επιστημόνων που περιλαμβάνει –συναδέλφων και «μαθητών» του τιμωμένου– δεν αναλίσκονται σε επαίνους, αλλά καταπιάνονται δημιουργικά με πτυχές του έργου του. Και το έργο αυτό είναι πολυσχιδές, εκτενές και πρωτότυπο. Αφορά, μεταξύ άλλων, τις κοινωνικές σχέσεις στην Ελλάδα, με έμφαση στην εργασία, στους εκπαιδευτικούς θεσμούς και στο κράτος, αλλά και στην παγκοσμιοποίηση, στις καπιτα-

Η κοινωνική ανθρωπολόγος Λιόπη Αμπατζή παρουσιάζει στο βιβλίο της την επιστημονική έρευνα την οποία εκπόνησε για τα νυχτερινά κέντρα που απευθύνονται σε άντρες και προσφέρουν ποτό και γυναικεία παρέα – «κονσομασιόν». Πέραν από το θεωρητικό σκέλος και την αξιοποίηση της σχετικής βιβλιογραφίας, η Αμπατζή υποδύθηκε η ίδια την εργαζόμενη σε τέτοια μπαρ, για να αποκτήσει μια από πρώτο χέρι αντίληψη των τεκταινομένων σε αυτά. Είναι ενδιαφέρον ότι οι αναπαραστάσεις περί σεξουαλικών, αλλά και γενικότερα περί έμφυλων σχέσεων που εμφανίζονται σε αυτό τον χώρο δεν αποτελούν κάτι το «περιθωριακό», αλλά αντικατοπτρίζουν τις αναπαραστάσεις που εκδηλώνονται στην ευρύτερη ελληνική κοινωνία. Άλλωστε, οι άντρες που συχνάζουν εκεί δεν αποτελούν μια ξεχωριστή κατηγορία, ενώ στην πλειονότητά τους είναι παντρεμένοι 35-50 ετών.

34BOOKPRESS

ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ2010

ΓΡΑΦΗ Το διπλό όνειρο της γραφής

2.1.2.

(Α) Τοποθέτηση στο πεδίο της Αισθητικής Φιλοσοφίας, (Κ) Κριτική προέκταση, (Π) Απόκριση µε ποίηση! (Από τη συλλογή: Γιώργος Χαντζής, «Μπέλλα Μπουµ», Μελάνι, φθινόπωρο 2010)

[...] Η εµβέλεια της γλώσσας (ή µάλλον της λογοτεχνίας) συνεπάγεται απαραιτήτως την απόδοση κάποιου νοήµατος, ακόµα και αν αυτό ανάγεται σ’ ένα σόφισµα.

(Π) «Για να ’χει κάτι νόηµα, κάτι άλλο δεν πρέπει να έχει καθόλου / και γι’ αυτό δεν είµαστε καθόλου σίγουροι, µα σερί! // Εκτός αν η γάτα είναι και ζωντανή και νεκρή».

Η ρήση του Ντεριντά [«∆εν ήθελα να πω αυτό»] µοιάζει να υποδηλώνει ότι ο συγγραφέας επινοεί κάθε φορά την πραγµατικότητα εκείνη που επικυρώνει τους ισχυρισµούς του.

(Α) Το ζήτηµα ευρύτερα είναι ποιος νοµιµοποιείται να έχει τα ηνία του νοήµατος. Σύµφωνα µε τους στοχαστές της πραγµατιστικής αισθητικής, αυτοί µπορεί να είναι: α. η κοινότητα των κριτικών (Στάνλεϊ Φις), β. ο συγγραφέας (Κναπ & Μίκαελ) ή γ. ο αναγνώστης (Ρόρτι, Σούστερµαν).

20.2.2.

(Α) Όποιος αποδέχεται αυτή την κρίσιµη ρήση µπορεί να αποδεχθεί και τη «µόνη ελπίδα που µας έχει αποµείνει», την Ποίηση, ως γλώσσα της µεταφοράς της δηµιουργίας, έναντι της Επιστήµης και της Φιλοσοφίας, ως γλωσσών των µεταφορών της ανακάλυψης. Όµως, πάλι τι είναι ποίηση και τι είναι µεταφορά;

«Η αλήθεια δεν ανακαλύπτεται, αλλά επινοείται». (Νίτσε)

20.2.3.

Τα µονοπάτια της λογοτεχνίας

Μια πρωτότυπη ανάγνωση ενός πρωτότυπου βιβλίου. Του Γιώργου Χαντζή

Μ Το διπλό όνειρο της γραφής ΧΑΡΗΣ ΒΛΑΒΙΑΝΟΣ, ΧΡΗΣΤΟΣ ΧΡΥΣΟΠΟΥΛΟΣ ΠΑΤΑΚΗΣ 2010 ΣΕΛ. 207, ΤΙΜΗ €10,50

ια καινοτόµος εκδοχή διαλόγου που καταλήγει σε µονοφωνικό λόγο εγκαινιάζεται στο βιβλίο των Χάρη Βλαβιανού και Χρήστου Χρυσόπουλου «Το διπλό όνειρο της γραφής». Το σύνθετο αλλά δοµηµένο οικοδόµηµα (στο πρότυπο της αριθµητικής διάκρισης και εµβάθυνσης των ζητηµάτων κατά το «Tractatus» του Wittgenstein) δηµιουργεί τη συνθήκη των πολλαπλών αλλά, ίσως, όχι άπειρων αναγνώσεών του. Το

θέµα του είναι η ίδια η λογοτεχνία και τα διασταυρούµενα µονοπάτια που τη διατρέχουν: η φαινοµενολογία της γραφής, οι λειτουργίες της λογοτεχνικής γλώσσας, οι συνθήκες του νοήµατος, οι βλέψεις των συγγραφέων, η σχέση πραγµατικότητας και κειµένου. Με άλλα λόγια, η συγκίνηση, η µεγαλοφυΐα, οι ιστορίες, τα επιτεύγµατα και οι απάτες, αλλά και οι αλήθειες της γραφής. Οι χρήσεις τις οποίες το ίδιο το βιβλίο ενθαρρύνει τον κάθε αναγνώστη να υιοθετήσει είναι πολλές. Να µερικές!

(A) Στο πεδίο της πραγµατιστικής αισθητικής ο Σούστερµαν προβαίνει σε διάκριση της σχέσης «βάθους-επιφανείας» για την οντολογία του κειµένου και για την πρόσληψή του. Είναι άλλο αν το κείµενο per se διαθέτει βάθος και άλλο αν διακρίνουµε βάθος κατά την πρόσληψή του. Εκεί ο Σούστερµαν διακρίνει µια αρχική αδιαµεσολά[...] Αν οφείλει κάτι [ο συγγραφέας] είναι να φέρει βητη (εντούτοις, ευφυή και σκόπιµη) φάση και µια ύστερη ερµηνευτική, συνειδητή επεστο φως ό,τι βρίσκεται θαµµένο κάτω από στρώµατα λέξεων. Να φέρει στην επιφάνεια ξεργασία των δεδοµένων του: µάλλον δεν ισχύει ότι «όλα είναι ερµηνεία», αλλά ούτε το βάθος. ότι «όλα είναι όπως τα πρωτονιώσεις». Εποµένως, δεν υπάρχει σταθερή σχέση «βάθους-επιφανείας», η οποία επιτρέπει στον κρυµµένο «πυρήνα» της αλήθειας ν' αποκαλυφθεί αρχαιολογικά, µέσω των κατάλληλων εργαλείων ανασκαφής.

24.2.

20.2.9.

[...] Μόνο αν τεντώσουµε στα άκρα τα γλωσσικά παιχνίδια και σεβαστούµε την ετερογένειά τους, θα διασώσουµε τη δυνατότητα της σκέψης. [...]

25.1. 25.1.1.

(Κ) Αυτή µοιάζει η πραγµατιστική διάσταση (ή µοίρα;) της λογοτεχίας. Ένα είδος µαστίγιου στον πισινό µας καθώς τρέχουµε πίσω από τα καρότα-νοήµατα, µε τα σάλια µας να παραβγαίνουν µαζί τους. Προσπαθώ να ακούσω οποιοδήποτε/οποιονδήποτε λέει ότι έτσι είναι ο κόσµος (µου), τρέφοντας βαθιά την ανάγκη να το/τον πιστέψω.

∆ιαβάζουµε: «Αν η ποίηση (Π) «Η αλήθεια: µια λέξη µε νόηµα µησπάσει το συµβόλαιό της µε νόηµα για όσους την καθοδηγούν». την Αλήθεια, έχει αποτύχει». Η άποψη αυτή είναι µάλλον προβληµατική, διότι η «αλήθεια» δεν είναι κάτι απόλυτο ως προς το οποίο συµφωνούν όλα τα µέλη της λογοτεχνικής κοινότητας.

(Α) Τα περισσότερα µέλη της λογοτεχνικής κοινότητας θα µπορούσαν να αποδεχθούν ότι η αλήθεια δεν είναι πράγµα ή ορθή πρόταση. Βρίσκεται πλησίον µίας «αίσθησης». Η αλήθεια κάποτε µετατρέπεται σε πάθος, από το οποίο ελάχιστοι καταφέρνουν να ξεφύγουν.

Πέρα από τα κουτάκια, κάποιος αναγιγνώσκει ένα απολαυστικό (ενιαίο) υβριδικό έργο, αρκεί να ρυθµίσει την εστίαση του βλέµµατός του.

bookpress35

ιουλιοσ-αυγουστοσ2010 ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ

Οι περιπέτειες του πνεύματος

Τη γνώση ανακαλύπτουν λίγοι, αλλά γίνεται κοινό κτήμα της ανθρωπότητας. Της Ελπίδας Πασαμιχάλη Φερμά − Πασκάλ. Το τελευταίο παιχνίδι Keith Delvin

Μτφρ. Νίκος Αποςτολοπουλος Επίςτ. ΕπίΜ. ΘΕοφΑΝης ΓρΑΜΜΕΝος τρΑυλος 2010 ςΕλ. 256, τίΜη €17,00

πώς δημιουργήθηκε η θεωρία των πιθανοτήτων; πώς γεννήθηκε η επιστήμη που έχει φέρει επανάσταση στην εποχή μας και η οποία καθορίζει τις στρατηγικές των σφυγμομετρήσεων, των ασφαλιστικών εταιρειών, των υπηρεσιών πρόγνωσης και μια σειρά από άλλους τομείς; τη συναρπαστική αυτή ιστορία αφηγείται αυτό το

βιβλίο. και βέβαια, εν αρχή ην ο… τζόγος! Διότι ήταν ένας φημισμένος τζογαδόρος του 17ου αιώνα που πλησίασε τον διάσημο μαθηματικό Μπλεζ πασκάλ, ζητώντας του τα μαθηματικά μυστικά για να κερδίζει μονίμως στα τυχερά παιχνίδια! ο πασκάλ άρχισε να ερευνά μόνος του το θέμα, ύστερα όμως ζήτησε τη συνεργασία του συμπατριώτη του ερασιτέχνη μαθηματικού πιερ ντε φερμά. Ανάμεσα στους δύο επιστήμονες ακολούθησε αλληλογραφία, που γέννησε έναν νέο τομέα των μαθηματικών και οδήγησε σε μια πραγματική επανάσταση: την πρόβλεψη του μέλλοντος!

Το ζωντανό Σύμπαν Κρις Ίμπι

Μτφρ. ΔηΜητρίος Ε. ΘΕοΔώρου ΨυχοΓίος 2009 ςΕλ. 568, τίΜη €22,21

τα επιτεύγματα μιας νέας επιστήμης, που έχει αλλάξει την αντίλη-

ευχάριστο, συγκροτημένο και ουσιαστικό χρονικό για την πορεία της αστρονομίας μέχρι σήμερα, ενώ προχωρεί και σε τολμηρές προτάσεις για το μέλλον.

Μαθηματικά μυστήρια Calvin C. Clawson ψη στη μελέτη του Διαστήματος. ο λόγος για την αστροβιολογία, που ερευνά τη ζωή στο Διάστημα, σε συνδυασμό με τη δημιουργία της ζωής στη Γη, στις διάφορες μορφές της. παραστατικός αφηγητής, ο Chris Impey −καθηγητής στο πανεπιστήμιο της Αριζόνα, που έχει διατελέσει αντιπρόεδρος της Αμερικανικής Αστρονομικής Εταιρείας− ξεκινά από τα πρώτα βήματα της αστρονομίας και φτάνει μέχρι σήμερα. Από τους αρχαίους Έλληνες, την Αναγέννηση και τον κοπέρνικο μέχρι τις σύγχρονες διαστημικές αποστολές στον Άρη και τις προσδοκίες που τις συνοδεύουν. το βιβλίο είναι ένα

Μτφρ.-Επίςτ. ΕπίΜ. πΑΝΑΓίώτης πΑπΑχρηςτου κΕΔρος 2010 ςΕλ. 456, τίΜη €20,00

Ένα πραγματικά πολύτιμο βιβλίο, μια συνοπτική και σφιχτοδεμένη ιστορία των μαθηματικών από την εμφάνισή τους μέχρι σήμερα. Από τους φυσικούς αριθμούς, τους «αριθμούς καταμέτρησης»,

τους οποίους ο συγγραφέας θεωρεί −όχι άδικα− τη μεγαλύτερη ανακάλυψη της ανθρωπότητας, μέχρι τα σύνθετα μαθηματικά προβλήματα και αδιέξοδα της σύγχρονης μαθηματικής επιστήμης. ςτις σελίδες του θα βρείτε από τα θεωρήματα του Θαλή, του πυθαγόρα και του Ευκλείδη μέχρι τις ανακαλύψεις του Γκαόιζ, του Όιλερ, του ραμάνουτζαν, του χάρντι, του χίλμπερτ και του Γκέντελ. Από την ανακάλυψη του αριθμού π και του λόγου φ μέχρι την περίφημη ακολουθία φιμπονάτσι, την εικασία Γκόλντμπαχ και την υπόθεση ρίμαν. το πιο σημαντικό στοιχείο όμως όλου του έργου είναι η αντίληψη που το διατρέχει για τη γοητεία και την ομορφιά των μαθηματικών. ο Clawson την ορίζει εύστοχα ως «εσωτερική διασύνδεση» και «αποδεικνύει» ότι τα μαθηματικά προσφέρουν αισθητική απόλαυση, όπως η μουσική, η ζωγραφική και η λογοτεχνία.

36bookpress

ιουλιοΣ-αυγουΣτοΣ2010

εδω βιβλιουπολη

Προτάσεις για καλοκαιρινές αναγνώσεις. Της Αναστασίας Καμβύση πρωταγωνιστές ενός πολύχρωμου κόμικ για τη διαφορετικότητα.

κινδύνους που µπορεί να κρύβει η θάλασσα. Ιδανικό και για παιδιά προσχολικής ηλικίας.

Ακόμα και οι μπαμπάδες…

Φίλιππος Μανδηλαράς Εικον. ΓιώρΓος ναζλής Πατακής 2010 ςΕλ. 51, τιΜή €5,93

τι γίνεται όταν ένα αγόρι που αγαπά τα ζώα, και ειδικά τα σκυλιά, όπως ο Μανόλης, έχει µπαµπά κυνηγό, ο οποίος πιστεύει στη σκληραγώγησή τους και τα χρησιµοποιεί για να πιάνει πουλιά; Είναι η σκληρότητα δείγµα… ανδρισµού; Δύο κόσµοι σε σύγκρουση, η οποία αποκορυφώνεται την κυνηγετική περίοδο. Μία από τις λιγότερο φωτισμένες σχέσεις στην παιδική λογοτεχνία, η σχέση πατέρα-γιου, μέσα από το πρίσμα της φιλοζωίας.

Η εξέγερση των ρομπότ

Μάικ Γκόλντσμιθ ΕρΕυνήτΕς 2010 ςΕλ. 176, τιΜή €7,00

Πρωταγωνιστούν συχνά σε ταινίες θέλοντας να καταστρέψουν την ανθρωπότητα. Είναι όµως στα αλήθεια τόσο κακά αυτά τα ροµπότ; και πώς είναι δυνατόν µια µηχανή να θέλει το κακό µας; Πώς είναι δυνατόν να «θέλει» οτιδήποτε, ενώ είναι απλώς ένα κατασκεύασµα που δηµιουργήθηκε για να κάνει τη ζωή µας πιο εύκολη; Γραμμένο με χιούμορ και πλούσιο σε πληροφορίες, το βιβλίο είναι ένας αληθινός θησαυρός για τους φίλους των ρομπότ!

Παιχνίδια και στις διακοπές Άννα ΠολένταΑποστολάκη

Εικον. κατΕρινα ΒΕρουτςου Ελλήνικα ΓραΜΜατα 2010 τιΜή €8,00

ο τίµος και η τέτη, δύο έξυπνα ποντικάκια που λύνουν απλές σπαζοκεφαλιές και παίζουν µε σχήµατα και χρώµατα, µαθαίνουν ταυτόχρονα για την τέχνη. Το βιβλίο απευθύνεται σε παιδιά 4+ ετών, περιέχει αυτοκόλλητα και είναι μέρος μιας σειράς που περιλαμβάνει βιβλία για παιδιά διαφόρων ηλικιών.

Εικον. Βαςιλής ρΕΒΕζικας οtherwise 2010 ςΕλ. 20, τιΜή €9,00

Όταν δύο παιδιά συναντιούνται για πρώτη φορά, οι διαφορές τους µοιάζουν µεγαλύτερες από τις οµοιότητες και πιο σηµαντικές από τα πράγµατα που τα φέρνουν κοντά. κι όµως, όλα µπορούν να αλλάξουν πολύ εύκολα, πάνω από ένα κοµµάτι σάντουιτς ή έναν χυµό πορτοκάλι. Η κακομαθημένη Kidy και ο απλοϊκός Φανούρης είναι οι

3 p To

Διακοπές στο σπίτι με τον Ισίδωρο

Kidy κ’ Φανούρης Κωνσταντίνα Τασσοπούλου

Εικονογράφηση της Ρεμπέκα Ντοτρεμέρ από τον «Χτυποκάρδη».

Ο ναυαγοσώστης

Θεολόγος Τερζιάδης, Χρυσή Πίκουλα ΨυχοΓιος 2010 ςΕλ. 56, τιΜή €6,60

Ένας από τους µεγάλους ήρωες του καλοκαιριού είναι ο ναυαγοσώστης. Βασιλιάς της παραλίας, βρίσκεται εκεί µε σκοπό να µάθει στα παιδιά κανόνες για τη σωστή συµπεριφορά µέσα στη θάλασσα. Είναι εκεί και για τα παιδιά που φοβούνται υπερβολικά το νερό, αλλά και για όσα αψηφούν τους

Αμάντα Μιχαλοπούλου

Το μυστήριο του ξενοδοχείου Μάρτιν Βίντμαρκ

Εικον. ΕλΕνα Βιλις Μτφρ. αννα ΠαΠαφιΓκου κΕΔρος 2010 ςΕλ. 80, τιΜή €6,50

Δύο δεκάχρονα παιδιά, ο Μαξ και η Μάγια, φίλοι και συµµαθητές, περνούν τον ελεύθερο χρόνο τους παρατηρώντας τα πάντα γύρω τους. Για παιδιά από 8 ετών με ροπή στις αστυνομικές περιπέτειες.

Εικον. ςοφια τουλιατου Πατακής 2010 ςΕλ. 54, τιΜή €4,50

Μια αληθινή βουτιά στα βαθιά είναι η ιστορία του 9χρονου ισίδωρου, που µαθαίνει από τους γονείς του ότι φέτος δεν θα πάει διακοπές. Πολύ λυπηµένος, αποφασίζει να γράψει στον µυστικό του φίλο, έναν ναυαγό. Εξαιρετικός τρόπος για να μιλήσει κανείς στα παιδιά για αληθινά προβλήματα, αλλά και για να ενεργοποιήσει τη φαντασία τους.

Αληθινοί και φανταστικοί ήρωες, τρυφερές εικονογραφήσεις και μια μικρή θλίψη κρυμμένη σε μια γωνίτσα. Το τέλος αισιόδοξο, όπως πρέπει σε παραμύθι.

Η κόκκινη πινέζα

Ο Χτυποκάρδης

Εικον. Μαρια ΠΕτρουτςου ιΠταΜΕνο καςτρο 2010

Εικον. ρΕΜΠΕκα ντοτρΕΜΕρ Μτφρ. Μαριζα ντΕκαςτρο ΜΕταιχΜιο 2010

Στέργια Κάββαλου ςΕλ. 32, τιΜή €10,00

Όσο µικροσκοπικές είναι οι πινέζες, τόσο µεγάλες είναι οι ιστορίες τους. Όπως η κόκκινη πινέζα, η βαµµένη µε το χρώµα της αγάπης, που έχει χαθεί από την οικογένειά της εξαιτίας µιας πυρκαγιάς. Μινιμαλιστικό σκίτσο και λιγοστά χρώματα, όπως ταιριάζει σε αυτή τη λίγο στενάχωρη ιστορία, που απογειώνεται στο τέλος με μια έκρηξη αγάπης.

Καρλ Νοράκ

ςΕλ. 42, τιΜή €11,00

ο κύριος Πετράν φτιάχνει µαριονέτες, αλλά µία από αυτές δεν αντέχει τη µοναξιά και τη µονοτονία. Έτσι, µια µέρα αρχίζει να περιπλανιέται στους δρόµους λυπηµένη, αναζητώντας όνοµα και µια ζωή αληθινή. Κολυμπήστε άφοβα στα χρώματα της Ντοτρεμέρ. Ακόμη κι αν αγαπούν τη μελαγχολία, θα βρείτε ζεστασιά να σας περιμένει στο τέλος.

ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ2010

Στην ντουλάπα µε τις αναµνήσεις Κάθε µήνα ένας άνθρωπος του βιβλίου θυµάται τα αγαπηµένα του παιδικά αναγνώσµατα. Αυτό τον µήνα ο εικονογράφος Πέτρος Μπουλούµπασης. Της Αναστασίας Καµβύση

Πέτρος Μπουλούµπασης αποφοίτησε από το Τµήµα Γραφιστικής του ΤΕΙ Αθήνας. Θεωρεί τον εαυτό του πολύ τυχερό, γιατί στην «εύπλαστη» ηλικία του ο δρόµος του συναντήθηκε µε αυτόν του ζωγράφου Γιάννη Αδαµάκη, στον οποίο µαθήτευσε για χρόνια. Με γεµάτες αποσκευές από εκείνη την περίοδο και µε µια τάση άρνησης ως προς τη δήλωση ιδιότητας, έχει εστιάσει το ενδιαφέρον του στο να παιδεύει και να παιδεύεται µε εικόνες. Έχει τιµηθεί µε έπαινο εικονογράφησης στα βραβεία ΕΒΓΕ το 2007 για το βιβλίο «Πριγκιποδουλειές» (εκδόσεις Οξύ) και το 2010 για το βιβλίο «Καλικάντζαρος είσαι και φαίνεσαι» (εκδόσεις Πατάκη), καθώς και µε το κρατικό βραβείο εικονογράφησης το 2008 για το βιβλίο «Ο Άγιος Βασίλης και το διαβολάκι» (εκδόσεις Καστανιώτη). Εικονογραφήσεις του έχουν εκτεθεί σε Ελλάδα, Ιράν και Ιαπωνία. Τα τελευταία χρόνια ζει και δουλεύει στα Εξάρχεια, όπου εδρεύει και το στούντιο που έχει συνδηµιουργήσει µε τη Σοφία Τουλιάτου και φέρει

Από την εικονογράφηση του βιβλίου «Πριγκιποδουλειές» (Γιάννης Αντάµης, εκδόσεις Οξύ).

τον… συνωµοτικό κωδικό «Μagikpencil». Φήµες (ανυπόστατες) µάλιστα λένε ότι, σχεδόν όποιο βράδυ βγεις βόλτα στην περιοχή, όλο και σε κάποιο µπαρ θα τον πετύχεις! Το πρώτο βιβλίο που διάβασα… ∆ύσκολο να θυµηθώ. Τα παραµύθια, στις µνήµες που έχω από τα παιδικά µου χρόνια, έχουν άρωµα από τις διηγήσεις της γιαγιάς µου. Μαγικές στιγµές. Ο αγαπηµένος µου ήρωας παραµυθιού; Εκτός κάποιων εξαιρέσεων, τα χαρακτηριστικά από τα οποία διέπονται οι περισσότεροι ήρωες παραµυθιών τούς καθιστούν για µένα προβλέψιµους και βαρετούς. Προτιµώ τους αντιήρωες…, όπου αυτοί υπάρχουν. Τα αγαπηµένα µου παιδικά βιβλία; Νοµίζω ότι η λέξη παιδικά ίσως θα έπρεπε να µπει σε εισαγωγικά. Η ουσιαστική αξία ενός παιδικού βιβλίου γίνεται αντιλη-

Προτιµώ τους αντιήρωες πτή µετά την παιδική ηλικία. Όπως και να ’χει, είναι αρκετά. Θα πω όµως ένα που έπεσε στα χέρια µου σχετικά τελευταία. Είναι το «Opas Engel», σε κείµενο και εικονογράφηση Jutta Bauer. Υπάρχουν πολλές εικονογραφήσεις που θεωρώ εξαιρετικές. Αρκετές εκ των οποίων και εντός συνόρων. Θα αναφερθώ όµως σε τρεις-τέσσερις δουλειές που πραγµατικά µε έχουν κάνει να τις ζηλέψω: Sara Fanelli, «Mythological Monsters of Ancient Greece», Wolf Erlbruch, «Das Neue ABCBuch», Paula Adamo, «Τhe Sanchez Familia», και φυσικά ο µεγάλος Peter Blake µε το «Through the looking glass». Ποιος θεωρείται σπου-

δαίος εικονογράφος; Οι τεχνικές αρετές έχουν για µένα ελάχιστη σηµασία. Μου µοιάζουν σαν ακροβατικά σε τσίρκο. Το ζήτηµα είναι πώς µπορεί µια εικόνα να δηµιουργήσει ένα γεγονός, µια κατάσταση, τόσο στον δηµιουργό όσο βέβαια (και κυρίως) στον αποδέκτη. Υπ’ αυτή την έννοια, δεν υπάρχει µια συνταγή που να κάνει µια δουλειά σπουδαία ή έναν εικονογράφο σηµαντικό. Η απάντηση στο ερώτηµα λοιπόν είναι: «∆εν έχω ιδέα». Ο ψίθυρος του «γεγονότος» είναι η γλυκόπικρη αγωνία και πόθος αυτού που πλάθει εικόνες. Θα ήθελα να εικονογραφήσω τις ιστορίες που µάλλον ποτέ δεν θα γράψω. (Εναλλακτική απάντηση: την «Αλίκη στη χώρα των θαυµάτων».) Το επόµενο βιβλίο µου είναι «Του σχοινιού τα µανταλάκια» του Αντώνη Παπαθεοδούλου (εκδόσεις Πατάκη).

38BOOKPRESS

ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ2010

ISBN

«Όποιος σκέφτεται πολύ σφάλλει και πολύ» Μάρτιν Χάιντεγκερ

Επιµέλεια: Αλίκη Σωφρονιάδου

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Το χάρισµα της Βέρθας

Αµαρτωλά θαύµατα

Μπονζάι

ΦΩΤΕΙΝΗ ΤΣΑΛΙΚΟΓΛΟΥ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ 2010

∆ΗΜΗΤΡΗΣ Σ. ΑΛΕΞΙΟΥ ∆ΙΟΠΤΡΑ 2010

ΚΛΑΙΤΗ ΣΩΤΗΡΙΑ∆ΟΥ ΚΕ∆ΡΟΣ 2010

ΣΕΛ. 255, ΤΙΜΗ €16,88

ΣΕΛ. 336, ΤΙΜΗ €17,08

Η Βέρθα είναι µια κοπέλα η οποία συµβιώνει µαζί µε το φάντασµα του µικρού αδερφού της. Οι δυο τους «ζουν» αρµονικά, χωρίς να το ξέρει κανείς. Παράλληλα, τα χέρια της γεµίζουν κάθε µέρα µε κάποια κόκκινα αστεράκια. Έχει ένα χάρισµα, να µαντεύει γεγονότα που θα συµβούν και να θυµάται πράγµατα ξεχασµένα από καιρό. Βρίσκει διέξοδο στη ζωγραφική και µεταµορφώνει τον κόσµο της.

Οι ιστορίες και οι ζωές κάποιων ανθρώπων θα πλεχθούν γύρω από το µοναστήρι της Παναγιάς της Χορταρούς, και όλοι µαζί θα ψιθυρίσουν ότι ένα θαύµα µπορεί να είναι η αµαρτία στη ζωή κάποιου, και το αντίθετο. Ένα βιβλίο, όχι για τον Θεό των ανθρώπων, αλλά για τον µικρό θεό που κάθε άνθρωπος κουβαλά µέσα του και για τα θαύµατα τα οποία χρειάζεται, αλλά και χαρίζει.

Μετά τον θάνατο της Ελένης, ο γιος της ανακαλύπτει τα γραπτά της και προσπαθεί µέσα από αυτά να εξηγήσει τα αναπάντητα της ζωής της: την αιτία που την ώθησε να αφήσει πίσω πατρίδα και οικογένεια, και να ξενιτευτεί στη Νότια Αµερική, αλλά και την, άγνωστη σ’ εκείνον, φοβερή γνωριµία της µε την τροµοκρατία και, τέλος, την αποδοχή της αποτυχίας και της απώλειας.

Ποιήµατα και πεζά

Κλειστόν λόγω µελαγχολίας

Άσπρο σκοτάδι

Κ.Γ. ΚΑΡΥΩΤΑΚΗΣ ΠΑΤΑΚΗΣ 2010

ΚΩΣΤΑΣ ΜΟΥΡΣΕΛΑΣ ΕΠΙΜ. ΕΛΕΝΗ ΚΕΧΑΓΙΟΓΛΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ 2010

ΛΟΥΙΖΑ ΣΠΗΛΙΩΤΟΠΟΥΛΟΥ ΠΑΤΑΚΗΣ 2010

ΣΕΛ. 240, ΤΙΜΗ €14,57

ΣΕΛ. 192, ΤΙΜΗ €11,55

ΣΕΛ. 367, ΤΙΜΗ €17,00

Παιδικής ανεµελιάς υπεράσπιση

Το παιχνίδι είναι κερδισµένος χρόνος, όχι χαµένος

Το µανιφέστο της χαρούµενης παιδικής ηλικίας CARL HONORÉ ΜΤΦΡ. ΑΛΚΗΣΤΗ ΚΕΛΕΣΙ∆Η ΑΕΡΟΣΤΑΤΟ 2010

ΣΕΛ. 448, ΤΙΜΗ €18,89

ο µανιφέστο της χαρούµενης παιδικής ηλικίας, του δηµοσιογράφου και συγγραφέα Καρλ Ονορέ, πραγµατεύεται τις δυσκολίες που αντιµετωπίζει ένα παιδί στις µέρες µας. Όπως αναφέρει, «µεγαλώνουµε µια γενιά από κουρασµένα παιδιά – φορτωµένα υποχρεώσεις και στόχους». Μέχρι πριν από κάποια χρόνια, οι ασχολίες ενός ανθρώπου στην παιδική του ηλικία περιστρέφο-

νταν γύρω από το σχολείο του, τα µαθήµατά του και τον άπλετο ελεύθερο χρόνο που είχε. Στις µέρες µας όλα αυτά για ένα παιδί είναι άπιαστο όνειρο, καθώς το φορτωµένο του πρόγραµµα, από την εκµάθηση δύο ξένων γλωσσών και κάποιου µουσικού οργάνου, δεν του επιτρέπει να χαρεί την ηλικία του, όπως θα έπρεπε. Ο Καρλ Ονορέ, λοιπόν, µετά από σχετική έρευνα, προσπαθεί να µας δείξει ότι η ανατροφή ενός παιδιού δεν είναι µόνο συγκοµιδή γνώσεων και εφοδίων για τη µελλοντική επαγγελµατική του ζωή. Είναι και χαρά και διασκέδαση. Το βιβλίο είναι γραµµένο µε άµεσο, χιουµοριστικό και εύληπτο τρόπο. Απευθύνεται κυρίως στους γονείς, αλλά και σε όσους έχουν άµεση σχέση µε παιδιά. Το µανιφέστο της χαρούµενης παιδικής ηλικίας είναι το µέσο που θα βοηθήσει τους γονείς και όσους ασχολούνται µε παιδιά να κατανοήσουν ότι το µέγεθος των υποχρεώσεων του καθενός πρέπει να αντιστοιχεί στην ηλικία του.

Η έκδοση περιλαµβάνει ποιήµατα από τις τρεις συλλογές του Καρυωτάκη, καθώς και τις µεταφράσεις που πρόσθεσε ο ίδιος στις τελευταίες συλλογές του. Περιέχονται επίσης τα τρία ποιήµατα που έγραψε τους τελευταίους µήνες της ζωής του, τα οποία δεν υπάρχουν σε καµία άλλη συλλογή του. Επίσης, περιλαµβάνονται πεζά κείµενά του, εκ των οποίων το ένα το είχε εκδώσει όσο ζούσε.

Το νησί κάτω από την οµίχλη

Το βιβλίο αυτό πρωτοκυκλοφόρησε το 1999 από τον Κέδρο και είχεεξαντληθεί. Επανεκδίδεται τώρα από τα Ελληνικά Γράµµατα µε καινούργια επιµέλεια. Οι ήρωες του βιβλίου είναι µελαγχολικοί και ανικανοποίητοι, για συντροφιά έχουν την πλήξη και τη µιζέρια. Κάποια στιγµή κουράζονται από τον τρόπο ζωής τους και αποφασίζουν να τον αλλάξουν. Αλλά το µόνο που καταφέρνουν είναι να κλειστούν, ανικανοποίητοι, στον εαυτό τους.

ΑΛΕΞΑΝ∆ΡΟΣ ΝΤΕΡΠΟΥΛΗΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ 2010

Οδηγός επιβίωσης

Η Λουίζα Σπηλιωτοπούλου σ τ ην πρώτη συλ λογ ή διηγηµάτων της συγκεντρώνει 17 ιστορίες, στις οποίες καταγράφει έναν µικρόκοσµο. ∆εν καταγράφει βιώµατά της. Μας µεταφέρει τα γεγονότα χωρίς να µας δίνει τη χρονολογική τους σειρά. Οι πρωταγωνιστές των ιστοριών είναι απλοί άνθρωποι, που µοιράστηκαν µαζί της το πρόβληµά τους και εκείνη µε εµάς, χωρίς όµως να αποκαλύπτει τις ταυτότητές τους.

Κρασί και νύµφες Μικρά κείµενα επί παντός

ΣΕΛ. 589, ΤΙΜΗ €21,10

ΓΙΩΡΓΟΣ ΖΑΡΚΑ∆ΑΚΗΣ ΚΕ∆ΡΟΣ 2009

Είµαστε στο 1927, στη Σαντορίνη, εν µέσω του πολέµου µεταξύ των παλαιοηµερολογιτών και των νεοηµερολογιτών. Εκεί καταφθάνει, ως απεσταλµένος του αρχιεπισκόπου, ο αρχιµανδρίτης ∆ανιήλ, για να ερευνήσει κάποιες καταγγελίες κατά της Μητρόπολης. Οι θρύλοι για την επιστροφή των ζωντανών νεκρών γίνονται πραγµατικότητα, και τότε ξεκινά η προαιώνια διαπάλη µεταξύ της έρευνας και της πίστης, µεταξύ της αλήθειας και της οµίχλης που συχνά την περιβάλλει.

ΣΕΛ. 330, ΤΙΜΗ €17,08

ΕΣΤΙΑ 2009

Ο Αλέξανδρος χάνει τη γη κάτω από τα πόδια του, όταν τον εγκαταλείπει ο έρωτας της ζωής του, η Μίνα. Τρία χρόνια µετά υποβάλλεται σε µια σοβαρή επέµβαση και τότε η Μίνα εµφανίζεται ξανά. Εκείνος θα ανακαλύψει ένα φοβερό οικογενειακό µυστικό, καλά κρυµµένο µέχρι τότε. Το µυστήριο θα ξεκαθαριστεί όταν θα βρει ένα βιβλίο µε τον τίτλο «Οδηγός επιβίωσης». Άραγε θα καταφέρει εκείνος να επιβιώσει;

ΣΕΛ. 335, ΤΙΜΗ €18,09 «Τελικά, είτε ως επιλογή είτε ως επιβεβληµένη κατάσταση, ο µονήρης βίος δεν είναι παρά µια διηνεκής άσκηση ελευθερίας. Και φυσικά, µόνο αν είναι, ή επειδή ακριβώς είναι, κάποιος ποιητής, αποφασίζει να διασχίσει αυτή την έρηµο. Φτιαγµένος δηλαδή από ευγενές ανθεκτικό µέταλλο. Πρόκειται για την ίδια πάντα αρχή των ταγµένων και των υπολοίπων. Τους πρώτους να µην τους χαίρεται κανένας, αλλά και να µην τους κλαίει». Συλλογή µικρών κειµένων.

ΘΑΝΑΣΗΣ ΒΑΛΤΙΝΟΣ

BOOKPRESS 39

ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ2010 Συνάντηση

µε υ ο ν ί Προτε

ΜΙΛΑΝ ΚΟΥΝΤΕΡΑ ΜΤΦΡ. ΓΙΑΝΝΗΣ Η. ΧΑΡΗΣ ΕΣΤΙΑ 2010 ΣΕΛ. 218, ΤΙΜΗ €17,00

Ο Μίλαν Κούντερα, σε αυτό το βιβλίο του, κάνει µια διαδροµή σε διάφορους σταθµούς της καλλιτεχνικής, πνευµατικής και πολιτικής πλευράς της Ευρώπης του 20ού αιώνα. Είναι ένα δοκίµιο, γραµµένο σαν µυθιστόρηµα, όπου συναντιούνται, όπως σηµειώνει ο ίδιος, οι σκέψεις και οι αναµνήσεις του, τα παλιά υπαρξιακά και αισθητικά θέµατά του και οι παλιοί του έρωτες.

ΞΕΝΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ∆ράκουλας ο Απέθαντος

Ο χάρτης των χαµένων εραστών

Βενετία

Έγκληµα στο χρηµατιστήριο

Το έβδοµο πηγάδι

DACRE STOKER, IAN HOLT ΒELL 2010

ΝΑΝΤΙΜ ΑΣΛΑΜ ΜΤΦΡ. ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΤΣΙΡΟΥΝΗ ΕΠΙΜ. ΑΡΗΣ ΜΑΡΑΓΚΟΠΟΥΛΟΣ ΤΟΠΟΣ 2010

JAN MORRIS ΜΤΦΡ. ΑΡΗΣ ΜΠΕΡΛΗΣ ΠΑΠΥΡΟΣ 2010

ΤΖΕΛΙΛ ΟΚΕΡ ΜΤΦΡ. ΣΤΕΛΛΑ ΧΡΗΣΤΙ∆ΟΥ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ 2010

ΦΡΕΝΤ ΒΑΝΤΕΡ ΜΤΦΡ. ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΑΛΙΦΑΤΙ∆ΗΣ SCRIPTA 2010

ΣΕΛ. 457, ΤΙΜΗ €18,09

ΣΕΛ.211, ΤIMH €12,66

ΣΕΛ.176, ΤΙΜΗ €12,00

Η «Βενετία» είναι µια ιδιότυπη µονογραφία της πόλης, µεταξύ ταξιδιωτικής λογοτεχνίας και ελεύθερου αυτοβιογραφικού δοκιµίου, της Τζαν Μόρις. ∆εν πρόκειται για κάποιον ταξιδιωτικό οδηγό, αν και περιέχει αρκετές χρήσιµες πληροφορίες για τη σύγχρονη Βενετία. Είναι µια εισαγωγή στην ιστορία της πόλης, η οποία συνδυάζει την ανθρωπολογία, την τέχνη, την αρχιτεκτονική και τη γεωγραφία της πόλης.

Ένας αποτυχηµένος ιδιωτικός ντεντέκτιβ, ο Ρεµζί Ουνάλ, αποφασίζει να εισχωρήσει µετά τον κόσµο της µόδας και του ποδοσφαίρου και στον κόσµο του χρηµατιστηρίου. Τότε γίνεται µάρτυρας της εν ψυχρώ δολοφονίας µιας χρηµατίστριας που παρακολουθεί. Καθώς αρχίζει να αναζητά τα αίτια του θανάτου της, ανακαλύπτει τις σκευωρίες που στήνονται στη χρηµατιστηριακή εταιρεία όπου δούλευε παλιότερα.

Είναι ένα βιβλίο που έχει ως θέµα τον Β' Παγκόσµιο Πόλεµο, ένα τόσο µακρινό αλλά χαραγµένο στη µνήµη όλων µας γεγονός. Όπως και όλα τα βιβλία που διαπραγµατεύονται το ίδιο θέµα, έχει ως προσόν του τη χρήση του προσωπικού στοιχείου του. Ο συγγραφέας αφηγείται γεγονότα, µε κυρίαρχο χαρακτηριστικό την πείνα και τον αγώνα για την καταπολέµησή της, καθώς κρατήθηκε σε µια σειρά από στρατόπεδα συγκέντρωσης.

ΣΕΛ. 524, ΤΙΜΗ €8,50

ΣΕΛ. 479, ΤΙΜΗ €21,00

Η Μίνα και ο Τζόναθαν Χάρκερ ανήκουν στην ηρωική συντροφιά που κατατρόπωσε τον ∆ράκουλα, αλλά προτιµούν να µείνει κρυφό, κυρίως από το παιδί τους. Το µυστικό τους έρχεται στην επιφάνεια, όταν ο γιoς τους αποφασίζει να ασχοληθεί µε την ηθοποιία και να συµµετάσχει σε µια παράσταση µε τίτλο «∆ράκουλας». Ξαφνικά όλα τα µέλη της ηρωικής συντροφιάς αρχίζουν να βρίσκουν φρικτό θάνατο. Τι συνέβη άραγε;

Ένα ζευγάρι πακιστανικής καταγωγής, η Τσάντα και ο Τζούγκνου, ζουν τον έρωτά τους στην Αγγλία. Όλα βαίνουν καλώς µέχρι που αποφασίζουν να συζήσουν και να έρθουν αντιµέτωποι µε την αυστηρότητα της µουσουλµανικής κοινότητας. Μετά από ένα ταξίδι τους στο Πακιστάν, εξαφανίζονται, ενώ οι αδελφοί της Τσάντα συλλαµβάνονται µε την κατηγορία του φόνου. Τότε αρχίζει και η αναζήτηση της αλήθειας.

40BOOKPRESS

ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ2010

ISBN ∆ΟΚΙΜΙΑ KAI ΑΛΛΑ Η Ελλάδα στη δεκαετία του ’80. Κοινωνικό, πολιτικό και πολιτισµικό λεξικό ΕΠIM. ΒΑΣΙΛΗΣ ΒΑΜΒΑΚΑΣ, ΠΑΝΑΓΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΣ ΤΟ ΠΕΡΑΣΜΑ 2010 ΕΛ. 727, ΤΙΜΗ €50,24

Στη δεκαετία του ’80 εκδηλώθηκαν, ή καταστάλαξαν και µορφοποιήθηκαν, πράγµατα, τάσεις, συµπεριφορές και µεταβολές – στην κοινωνία, στην οικονοµία, στην επικοινωνία, στα µικρά και στα µεγάλα, παντού–, που ήδη προκύπτει ότι επικαθόρισαν τη συνέχεια βαθύτερα απ’ ό,τι τα γεγονότα άλλων, θεωρούµενων σηµαντικότερων, εποχών. Στη δεκαετία του ’80 βρίσκονται, σαν σε θολό καθρέφτη, πολλά ίχνη του σήµερα. Προσωρινώς διαµένοντες... Έλληνες πολιτικοί πρόσφυγες στη Λαϊκή ∆ηµοκρατία της Βουλγαρίας (1948-1982) ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΤΣΕΚΟΥ ΕΠΙΚΕΝΤΡΟ 2010 ΣΕΛ. 587, ΤΙΜΗ €28,13

Πρόκειται για µια εµπεριστατωµένη επιστηµονική έρευνα για τους πολιτικούς πρόσφυγες στη Βουλγαρία: για τις συνθήκες διαβίωσης, την εγκατάσταση, την πολιτική ζωή των προσφύγων και την αντιµετώπισή τους από τους υπόλοιπους Έλληνες. Παρά τις δυσκολίες, κατάφεραν να χτίσουν µια «σοσιαλιστική κοινωνία» πέρα από τα σύνορα της Ελλάδας και να διατηρήσουν την ελληνική τους ταυτότητα ανέπαφη. Από τον Μπους στον Οµπάµα. Η διεθνής πολιτική σε έναν κόσµο που αλλάζει ΕΠΙΜ. ΣΩΤΗΡΗΣ ΝΤΑΛΗΣ ΠΑΠΑΖΗΣΗΣ 2010 ΣΕΛ. 770, ΤΙΜΗ €47,71

Εκτενής συλλογή µελετών Ελλήνων και ξένων διεθνολόγων και κοινωνικών επιστηµόνων, που εξετάζουν την κατάσταση του κόσµου σήµερα, µε

αιχµή τη µετάβαση από την εποχή Μπους στην εποχή Οµπάµα. Τι αλλάζει και τι παραµένει ίδιο στις σχέσεις Ευρωπαϊκής Ένωσης και ΗΠΑ; Πώς επηρεάζονται οι διεθνείς σχέσεις από την οικονοµική κρίση; Περιλαµβάνεται παράρτηµα µε δηµόσιες οµιλίες του Οµπάµα. Το θηρίο στο παιδικό δωµάτιο PHILLIPS ADAM ΜΤΦΡ. ΗΛΙΑ∆ΗΣ ΝΙΚΟΣ ΟΚΤΩ 2010 ΣΕΛ. 15,07, ΤΙΜΗ €13,57

Ο συγγραφέας και παιδοψυχολόγοςψυχοθεραπευτής ρίχνει άπλετο φώς στην ανατροφή ενός παιδιού. Εξετάζει την παιδική περιέργεια και όρεξη. Υπάρχει ο µύθος ότι αυτή η χρονική περίοδος της ζωής µας σηµαίνει και το τέλος της ζωντάνιας της παιδικής µας ηλικίας. Μας δείχνει γιατί το αποδεχόµαστε αυτό και διερωτάται εάν οι ορέξεις µας µπορούν να παραµείνουν και όταν θα αρχίσουµε να καταλαβαίνουµε ότι ο κόσµος δεν είναι όπως τον θέλουµε.

Η µηχανή Κέιτ Μος CHRISTIAN SALMON ΜΤΦΡ. ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΑΡΑΜΠΕΛΑΣ ΝΟΒΟΛΙ 2010

λουµε το χιούµορ και στη διδασκαλία, θα την κάνουµε πιο ελκυστική για τους µαθητές. Είναι το πρώτο ελληνικό βιβλίο που ασχολείται µε τη σύµπραξη της διδασκαλίας και του

ΣΕΛ. 146, ΤΙΜΗ €14,00

Η Κέιτ Μος είναι ο χαµαιλέων της µόδας, κι αυτό γιατί είναι ικανή να προσαρµόζεται σε όλες τις περιστάσεις, σε ό,τι της ζητηθεί. Τι µας λέει το «µοσιανό» ιδεώδες; Ότι δεν υπάρχει άλλη σχέση µε τον εαυτό µας παρά αυτή της εργασίας αξιοποίησης. Ότι δεν έχουµε πια να επιλέξουµε παρά ανάµεσα σε µια ανταλλάξιµη ζωή και µια ζωή χωρίς στιλιζάρισµα, η οποία όµως δεν αξίζει τίποτα... Το χιούµορ στη διδασκαλία ΝΙΚΟΣ Ι. ΧΑΝΙΩΤΑΚΗΣ ΕΠΙΜ. ΙΩΑΝΝΗΣ Ε. ΠΥΡΓΙΩΤΑΚΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ 2010 ΣΕΛ. 256, ΤΙΜΗ €19,59

Σε αυτό το βιβλίο εξετάζονται η έννοια του χιούµορ και η σηµασία του για τη ζωή µας. Στη συνέχεια ο συγγραφέας προσπαθεί να µας αποδείξει ότι, αν βά-

χιούµορ. 2010 Κρίση ευρωζώνης. Φτώχεια του δυνατού, πτώχευση του αδύνατου ΕΠΙΜ. ΛΑΠΑΒΙΤΣΑΣ ΚΩΣΤΑΣ ΝΟΒΟΛΙ 2010 Μελέτη οικονοµολόγων της Σχολής Ανατολικών και Αφρικανικών Μελετών του Πανεπιστηµίου του Λονδίνου, που καταλήγει στο συµπέρασµα ότι η λύση του δηµοσίου χρέους της Ελλάδας πρέπει να περιλαµβάνει είτε δοµική µεταρρύθµιση της ευρωζώνης είτε την έξοδό µας από το ευρώ. Ακόµη, οι εσφαλµένες κινήσεις της Ευρωπαϊκής Νοµισµατικής Ένωσης επέτρεψαν στη Γερµανία να αναπτύξει

BOOKPRESS41

ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ2010 ΠΟΙΗΣΗ ένα αίσθηµα ανταγωνιστικότητας προς τις υπόλοιπες χώρες. CIA. H ιστορία των αµερικανικών µυστικών υπηρεσιών ΜΤΦΡ. ΝΤΙΝΑ ΣΙ∆ΕΡΗ ΕΠΙΜ. ΘΑΝΑΣΗΣ Α. ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΚΕ∆ΡΟΣ 2010 ΣΕΛ. 168, ΤΙΜΗ €15,00

Ο Mario Del Pero, καθηγητής της Αµερικανικής Ιστορίας στο Πανεπιστήµιο της Μπολόνια, καταγράφει, στην κατατοπιστική αυτή µελέτη, την πολυτάραχη πορεία της CIA από τα πρώτα χρόνια λειτουργίας της έως σήµερα. Περιγράφει συγκαλυµµένες υποθέσεις και τον ανταγωνισµό που είχε µε άλλες οργανώσεις, και σηµειώνει τις σφοδρές επικρίσεις που δέχτηκε από τα ΜΜΕ για τις ενέργειές της. Συλλογική δράση και αντιπροσώπευση συµφερόντων πριν και µετά τη Μεταπολίτευση στην Ελλάδα ΣΤΕΛΙΟΣ ΕΛ. ΑΛΕΞΑΝ∆ΡΟΠΟΥΛΟΣ ΚΡΙΤΙΚΗ 2010 ΣΕΛ. 376, ΤΙΜΗ €30,14

Στόχος του Στέλιου Ελ. Αλεξανδρόπουλου είναι να διερευνήσει θεωρητικά τη δοµή της συλλογικής δράσης στη σύγχρονη ελληνική κοινωνία και να αναλύσει την ιδιαίτερη λογική που διέπει τις ιστορικά συγκεκριµένες µορφές της. Φύλο και κοινωνικές επιστήµες στη σύγχρονη Ελλάδα ΕΠΜ. Β. ΚΑΝΤΣΑ, Β. ΜΟΥΤΑΦΗ, Ε. ΠΑΠΑΤΑΞΙΑΡΧΗΣ ΑΛΕΞΑΝ∆ΡΕΙΑ 2010

Στη νήσο των Μακάρων ΝΑΣΟΣ ΒΑΓΕΝΑΣ ΚΕ∆ΡΟΣ 2010 ΣΕΛ. 48, ΤΙΜΗ €10,50

Το ενδέκατο ποιητικό βιβλίο του Νάσου Βαγενά αποτελείται από ποιήµατα για ποιητές, Έλληνες και ξένους, των οποίων η ζωή και η ποίησή τους αποτέλεσαν για τον ποιητή πηγή έµπνευσης. Το βιβλίο περιέχει 25 σονέτα και ένα ποίηµα σε ελεύθερο στίχο για τον Σεφέρη.

ΣΕΛ. 273, ΤΙΜΗ €26,38

Η φεµινιστική σκέψη δεν περιορίζεται στην κριτική για την υποτελή θέση των γυναικών στις σύγχρονες κοινωνίες και την ιδεολογική της νοµιµοποίηση. Ο συλλογικός αυτός τόµος συνιστά έναν απολογισµό της επίδρασης της φεµινιστικής σκέψης στις ελληνικές κοινωνικές επιστήµες τη µεταπολιτευτική περίοδο.

Οµηρικά ΦΟΙΒΗ ΓΙΑΝΝΙΣΗ ΚΕ∆ΡΟΣ 2010 ΣΕΛ. 84, ΤΙΜΗ €16,00

«Έχει πάθος µε την πισίνα / κάθε µέρα στην πισίνα πάνωκάτω / την ίδια διαδροµή ξανά και ξανά / η πισίνα την κρατά στη ζωή / το κολύµπι στην πισίνα τη συντηρεί / το

συνεχές πηγαινέλα / η ρυθµική αναπνοή...». H συλλογή χρησιµοποιεί ως διαφορετικές περσόνες µιας αφήγησης µυθικά πρόσωπα που προέρχονται από τα οµηρικά έργα, καθώς και επεισόδια ή τόπους από την «Οδύσσεια». ∆ηµιουργείται έτσι ένα σπασµένο πολλαπλό εγώ, που υποδύεται ανάλογα µε τη στιγµή της ιστορίας έναν διαφορετικό ρόλο. Μιας σταγόνας χρόνος ΒΑΣΙΛΗΣ ΜΑΝΟΥΣΑΚΗΣ ΠΛΑΝΟ∆ΙΟΝ 2010 ΣΕΛ. 48, ΤΙΜΗ €7,00

Πρώτη ποιητική συλλογή του Βασίλη Μανουσάκη: «Είναι κάτι µέρες σαν αυτή / που το σώµα κολλάει στη γη / µε µια βαρύτητα / που µου παρασέρνει / σκέψεις κι αναµνήσεις / και τις σκορπά να αιωρούνται ράθυµες στον αέρα». «Είναι µια αίσθηση / που σου δίνει ο ουρανός / ∆ιάχυτο το φως / µπλε το χρώµα // Θαρρείς πως στήνεται / ένα θέατρο σκιών / µε πρωταγωνιστές τα σύννεφα / Βουβό είναι το έργο / που παίζεται / και το όνοµα αυτού "Γαλήνη"».

Θεός ή αγάπη ΘΕΩΝΗ ΚΟΤΙΝΗ ΓΑΒΡΙΗΛΙ∆ΗΣ 2010 ΣΕΛ. 62, ΤΙΜΗ €7,40

Τέταρτη ποιητική συλλογή της βραβευµένης ποιήτριας: «Μια τέτοια µέρα γίνεται / στ’ αλήθεια να προλάβεις τη ζωή σου / µια τέτοια µέρα γίνεται / να περισσέψει κέρδος». Πώς αυτοκτονούν οι Ασσύριοι ∆ΗΜΗΤΡΑ ΧΡΙΣΤΟ∆ΟΥΛΟΥ ΠΑΤΑΚΗΣ 2010 ΣΕΛ. 104, ΤΙΜΗ €10,55

Ασσύριοι, Χαλδαίοι, Φοίνικες, Έλληνες... Λαοί και τα φαντάσµατά τους, πεποιθήσεις και οι τρόµοι τους, άνθρωποι και οι ίσκιοι τους, νεκροί και η τρυφερή τους αναπόληση. Εξήντα έξι ολιγόστιχα ποιήµατα ακολουθούµενα από δέκα ελάχιστα πλατύτερες ποιητικές «αφηγήσεις».

σινεµά • gadgets • εικαστικά • news • απόψεις • culture clubbing /////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

Τυχαίο; ∆εν νοµίζω!

press

42BOOKPRESS

πό τα τέλη της δεκαετίας του ’90 υπάρχει ένα ανανεωµένο ενδιαφέρον για καλλιτεχνικές πρακτικές που επεξεργάζονται συνειδητά τα όρια µεταξύ του «κόσµου της τέχνης» και της κοινωνικής πραγµατικότητας – πρακτικές που επεµβαίνουν στις δηµόσιες και µαζικές ταυτότητες, φέρνοντας συχνά τους «θεατές» σε δύσκολη θέση. Ο καλλιτεχνικός ακτιβισµός των Yes Men µε την αντιποίηση αρχών όπως ο Παγκόσµιος Οργανισµός Εµπορίου, οι Critical Art Ensemble µε την αντιποίηση εταιρειών βιοτεχνολογικών υπηρεσιών, η αποµίµηση reality show µε τη συµµετοχή πολιτικών προσφύγων από τον Christoph Schlingensief, η αντιδιαφήµιση του περιοδικού «Αdbusters» και πλήθος άλλων παραδειγµάτων παραπέµπουν σε µια συνεχή αναζήτηση του κριτικού ρόλου της σύγχρονης τέχνης στα όρια του κοινωνικά συµβατικού και του απρόσµενου. Οι προσπάθειες αυτές µε ενδιαφέρουν, γιατί δεν εφορµούν από µια ιδεολογικά «καθαρή», αυτόνοµη, ουσιωδώς επαναστατική θέση, αλλά δέχονται να ερευνήσουν την εµπλοκή τους –τη σχέση τους µε τις µαζικές ταυτότητες και τις κυρίαρχες ιδεολογίες–, για να εντοπίσουν τους τρόπους µε τους οποίους τα κοινωνικά υποκείµενα συµµετέχουν σε αυτές. Τέτοιες απόπειρες αναλαµβάνουν ορισµένα ρίσκα. Ορισµένες φορές προσιδιάζουν ανησυχητικά στους κυρίαρχους λόγους, όπως σε αυτόν της διαφήµισης. Τα πράγµατα είναι πιο πολύπλοκα αν σκεφτεί κανείς ότι η ίδια η διαφήµιση βασίζεται συχνά στην ανατροπή των αναµενόµενων στερεοτύπων για να προκαλέσει την προσοχή του καταναλωτικού κοινού. Σκέφτηκα να αναφερθώ σε όλα αυτά όταν είδα τη γνωστή διαφήµιση του αριθµολόγου (11888 – τυχαίο, δε νοµίζω!!) – δηµιούργηµα του διαφηµιστή και πρωταγωνιστή Θοδωρή Τσεκούρα. Συνειδητοποίησα µε έκπληξη ότι γνωρίζω τον Θοδωρή. Συχνάζαµε κάποτε µαζί σε κάποια σεµινάρια πολιτικής ψυχολογίας στο Πάντειο. Έκτοτε οργανώνω καλλιτεχνικά δρώµενα, στα οποία παριστάνω τον new age θεραπευτή που προσπαθεί να θεραπεύσει σκληρά εργαζόµενους µάνατζερ (και άλλα παρόµοια). ΚΩΣΤΗΣ ΣΤΑΦΥΛΑΚΗΣ Η αφετηρία και ο προορισµός µου είναι µάλλον διαφορετικά από του διαφηµιστή Τσεκούρα. Όµως, ο τελευταίος κατασκεύασε µια φιγούρα που δεν µε αφήνει αδιάφορο – µια φιγούρα που, αν και παρουσιάζεται ως κοινωνικό απόρριµµα, αποκαλύπτει ορισµένες καίριες διαστάσεις της επισφαλούς ελληνικής πραγµατικότητας: την εκτεταµένη ροπή προς τη µυστική, συνωµοσιολογική εξήγηση των όσων συµβαίνουν σε αυτή την παρατεταµένη περίοδο κρίσης. Τυχαίο; ∆ε νοµίζω!!

εικαστικά

Γιώργος Λάνθιµος και ο «Κυνόδοντας» αξίζουν ειλικρινέστερη υποδοχή από την ψεύτικη επιείκεια του «bon pour l’Orient», από τη συγκαταβατική στάση που διατηρεί τις φιλικές σχέσεις και τη µετριότητα της ελληνικής καλλιτεχνικής παραγωγής. Το ζήτηµα της κριτικής δεν είναι η συγχρονική σύγκριση (η ανάδειξη του «µονόφθαλµου»), ούτε η εύθυµη αποδοχή της καθυστέρησης: παρότι ο «Κυνόδοντας» περιγράφει µια ιδέα για τον πολιτισµό του ελέγχου και της εξουσίας, καθώς κι έναν επαναλαµβανόµενο, προσωπικό εφιάλτη (που έχει κάποια σηµασία στην πρόσληψη της ταινίας) (*), έχω την εντύπωση ότι άργησε σαράντα χρόνια. Ότι, αν πριν από σαράντα χρόνια µια τέτοια ταινία θα µπορούσε να διακριθεί για κάτι που ήταν –καινοφανής στις αισθητικές της επιλογές–, σήµερα ξεχωρίζει για κάτι που δεν είναι: δεν είναι «φολκλορική», δεν είναι «ελληνοπρεπής»· φοβάµαι µάλιστα ότι η διεθνής της απήχηση οφείλεται, εν µέρει, στην αιφνιδιαστική µη-εντοπιότητα. Παρακολουθώντας την καθηµερινότητα µιας αστικής οικογένειας –την εξωπραγ-

µατική, όχι απλώς «δυσλειτουργική»–, ο Γιώργος Λάνθιµος συνθέτει µια µεταφορά για την καταπίεση, τη µονοµανία της ασφάλειας, τους µηχανισµούς της εξουσίας και τα αδιέξοδα της ατοµικής ελευθερίας. Οι δραστηριότητες αυτής της µεταφορικής/ συµβολικής οικογένειας είναι παράδοξες, µάταιες και κενές νοήµατος· το ύφος παραµένει σκοτεινό· από την ταινία λείπουν η χιουµοριστική διάθεση, η ειρωνεία, η φιλοσοφία του παραλόγου. Η αφήγηση συντίθεται από σκόρπιες εικόνες, κοµµένα πλάνα (συχνά δεν φαίνονται τα κεφάλια των ηθοποιών), κακοφωτισµένες σεκάνς, ελαφρά κουνηµένες εξαιτίας της κάµερας στο χέρι, µε αλλόκοτο ήχο σαν να πρόκειται για ερασιτεχνικό ντουµπλάρισµα, µε ηθοποιία ξύλινη, «µαριονέτας». Η δράση (και η απουσία της) τοποθετείται σε µια αποµονωµένη έπαυλη: αναπόφευκτα, το σκηνικό (που καθορίζει το θέµα) θυµίζει τους «Τεµπέληδες της εύφορης κοιλάδας», το «Θεώρηµα», τον «Εξολοθρευτή άγγελο» (κυρίως εξαιτίας της αβουλίας των προσώπων), τους «Επιζήσαντες» (του Γκουτιέρες Αλέα)· προπάντων, θυµίζει, επειδή δεν θυµίζει, το «Singapore Sling» του Νίκου Νικολαΐδη, όπου η στιλπνή φωτογραφία του Άρη Σταύρου αναδείκνυε το νοσηρό κλίµα. Εδώ δεν υπάρχει τίποτα στιλπνό, τίποτα φωτογενές. Ο πατέρας (Χρήστος Στεργιόγλου) κρατάει το κλειδί της πύλης και είναι ο µόνος που βγαίνει από το τείχος· µαθαίνουµε ότι είναι βιοµήχανος κι ότι θεωρεί

OurLifeasDogs

Ο «Κυνόδοντας» ξυπνάει έναν προσωπικό εφιάλτη στη Σώτη Τριανταφύλλου

τον εαυτό του ιδανικό εργοδότη, σύζυγο και πατέρα· τα κίνητρα όμως και η ψυχολογία του παραμένουν ανεξήγητα. Το ίδιο συμβαίνει με τη γυναίκα του (Μichelle Valley), που φαίνεται απολύτως συμφιλιωμένη με το σύστημα του εγκλεισμού, έχοντας αναθέσει τις ευθύνες στον δεσμοφύλακα-σύζυγο· (πόσο εύκολο να παραδοθείς σε κάποιον που παίρνει αποφάσεις και που, προπάντων, κατασκευάζει έναν κόσμο για λογαριασμό σου!): ο «Κυνόδοντας» προβάλλει μια εύλογη, «μετα-φεμινιστική» θέση· οι γυναίκες δεν επιθυμούν την ισοτιμία· η ελευθερία είναι επικίνδυνη. Όσο για τα «παιδιά» της οικογένειας, δεν είναι «παιδιά», αλλά ενήλικες που δεν ξέρουν τίποτα για τον κόσμο, πέρα από το ότι είναι «κακός»· δεν ξέρουν καν την κοινή γλώσσα· στην ιδιόλεκτό τους οι λέξεις έχουν διαφορετική σημασία. Όπως συμβαίνει στις κλειστές κοινωνίες και στους θεσμούς (στο χωριό, στη μαφία, στην οικογένεια, στο σχολείο), το «μέσα» θεωρείται οικείο και προστατευτικό, ενώ το «έξω» εκλαμβάνεται ως εχθρικό, υπό την έννοια ότι μπορεί να σε κάνει να ξεχάσεις την αφοσίωσή σου για το «μέσα». Η παρανοϊκή αντίληψη/φοβία για την εχθρότητα του έξω κόσμου χαρακτηρίζει τη συμπεριφορά των πέντε μελών της οικογένειας. Τα «παιδιά» επιδίδονται σε

διεστραμμένα παιχνίδια –κρατούν την αναπνοή τους κάτω από το νερό της πισίνας, βυθίζουν τα δάχτυλά τους σε καυτό νερό· κι όπως συμβαίνει σε τέτοιες περιστάσεις, παίζουν τυφλόμυγα–, σε μια ατμόσφαιρα σαδομαζοχισμού και ψυχικής αναισθησίας. Συμβαίνουν όλα (σχεδόν όλα) όσα μπορούν

Το «μέσα» θεωρείται οικείο και προστατευτικό, ενώ το «έξω» εκλαμβάνεται ως εχθρικό να απωθήσουν τον θεατή: «άσχημα» σεξουαλικά στιγμιότυπα (ο γιος δέχεται παθητικά τις σεξουαλικές υπηρεσίες της επισκέπτριας Χριστίνας, ενώ αργότερα γλιστράει στο κρεβάτι των γονιών του αγκαλιάζοντας τον πατέρα του)· κακοποίηση ζώων· αιμομειξία· παλινδρόμηση στην παιδική ηλικία· αποκτήνωση με την κυριολεκτική έννοια (η οικογένεια πέφτει στα τέσσερα και γαβγίζει). Λείπουν ο κανιβαλισμός και η νεκροφιλία· ο εμετός και τα σάπια αποφάγια, όπως το

κουνέλι στην «Αποστροφή» του Πολάνσκι. Ο σωματικός και ψυχικός πόνος, εξηγεί ο εκπαιδευτής σκύλων, που ντρεσάρει το σκυλί της οικογένειας, είναι απαραίτητος για να επιτευχθεί η οριστική υποταγή στον αφέντη. Τα «παιδιά» εκπαιδεύονται με τον ίδιο τρόπο μέχρι να «χάσουν» τον κυνόδοντά τους, σημάδι ότι μπορούν πια να αντιμετωπίσουν τον εξωτερικό κόσμο· στο μεταξύ, ο θεατής περιμένει μια κορύφωση· μια εξέγερση ίσως· αλλά όχι: η ζωή στην έπαυλη συνεχίζεται με διάσπαρτα επεισόδια παράνοιας και ζόφου. Ώσπου, η μεγαλύτερη κόρη (Αγγελική Παπούλια) βγάζει μόνη της τον κυνόδοντά της (σε μια προσφυώς αιματηρή σκηνή) και καταφεύγει στο πορτμπαγκάζ του αυτοκινήτου του πατέρα για να αποδράσει. Δεν υπάρχει σωτηρία: η ταινία τελειώνει όταν ο πατέρας φτάνει στο κέντρο εκπαίδευσης σκύλων με το αυτοκίνητο, στο πορτ-μπαγκάζ του οποίου είναι κλειδωμένη η κόρη του. Ως θεατές βρισκόμαστε σε σύγχυση: η ταινία τοποθετεί μια σειρά ζητήματα που παραμένουν μετέωρα – η γλώσσα ως μέσο εξουσίας· η «κυνική» μεταφορά· η ιδέα της οικουμενικότητας της βίας (ο Γιώργος Λάνθιμος επιλέγει την κοινωνική «ανωνυμία», δεν αναφέρεται σε συγκεκριμένο κοινωνικό περιβάλλον)· η δυστοπική θέαση του κόσμου. Ο «Κυνόδοντας» φαίνεται σαν μια ταινία με κραυγαλέο «μήνυμα»· ένα παιχνίδι εξουσίας με τον θεατή (όπως στην περίπτωση που ο Μπέκετ βρίζει τον αναγνώστη), ένα παιχνίδι αντοχής. Προπάντων, ανεξαρτήτως των προθέσεων του σκηνοθέτη, φαίνεται σαν την εικονογράφηση μιας «κυνικής» κοσμοθεωρίας –που μοιράζονται κι άλλοι νέοι και ταλαντούχοι

κινηματογραφιστές (όπως ο Γιάννης Οικονομίδης)–, κατά την οποίαν η ανθρώπινη κοινωνία παρομοιάζεται μ’ ένα λυσσασμένο σκυλί. (*) «Βρίσκομαι στο οικογενειακό σπίτι: μισοσκόταδο· τα παράθυρα είναι κλειστά (σφαλισμένα με σανίδες; χτισμένα; μήπως οι τοίχοι είναι τυφλοί;)· προσπαθώ να βρω την έξοδο· από το βάθος ακούγεται μια πνιχτή φωνή, ένας αναστεναγμός, ήχοι ανεπαίσθητοι σαν το έλυτρο ενός σκαθαριού που έρπει: είμαι φυλακισμένη, ο πατέρας μου, η μάνα μου σέρνουν τα πόδια τους στην άκρη του διαδρόμου. Μια αδύναμη, γέρικη φωνή –“Είσαι εδώ; Πού είσαι;”– σκορπίζεται στο πνιγηρό δωμάτιο. Ξυπνάω τυλιγμένη σε υγρά σεντόνια, στριμμένα γύρω απ’ το σώμα μου (σαν σάβανο;)· στο μυαλό μου ακούγεται, μαζί με παράσιτα, το “TB Sheets” του Βαν Μόρισον· οι πρώτες νότες, οι τελευταίοι στίχοι: Άνοιξε το παράθυρο… ν’ αναπνεύσω… άφησέ με ν’ αναπνεύσω… μυρίζω τα φυματικά σου σεντόνια…· ήμουν συχνά άρρωστη· έβηχα, για χρόνια δεν ήξεραν τι είχα, ο βήχας και ο πυρετός με κρατούσαν ξάγρυπνη τις νύχτες: ξερός, σπαστικός βήχας· δέκατα. Όχι· τώρα, ήταν όνειρο ο συνηθισμένος εφιάλτης του εγκλεισμού. Ανακούφιση: είναι όλοι νεκροί». Από το «Ο χρόνος πάλι», 2009.

ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ2010 press//////////////////////////////////////////// • Ανακάλυψα το τρέξιµο. Μυστήριο

tempo

ΦΟΙΒΟΣ ΚΑΡΖΗΣ

πράγµα: όταν κάτι δεν σε ενδιαφέρει, δεν υπάρχει καν. ∆εν είχα παρατηρήσει πώς προετοιµαζόταν ο άντρας µου κάθε µέρα για το πρωινό του τρέξιµο, ούτε είχα ξεφυλλίσει ποτέ κάποιο από τα περιοδικά για δροµείς που κυκλοφορούν στο σπίτι. • Πριν από µερικές εβδοµάδες βρήκα

Μια φιλοσοφία της καθηµερινής πράξης

τρέχουσα κρίση έχει συζητηθεί κατά κόρον στην οικονοµική και την πολιτική της διάσταση. Εύλογο, αφού αυτά είναι τα πρώτα πεδία εκδήλωσής της και εκεί εστιάζονται οι ανακλαστικές, πυροσβεστικές αντιδράσεις. Πώς θα αποφύγουµε τη διπλή ύφεση, πώς θα επιστρέψουµε στην ανάπτυξη, πώς θα επιβιώσει το µοντέλο πολιτικής διαχείρισης ή πώς θα αντικατασταθεί χωρίς να χρειαστεί πρώτα µια σεισµική κατακρήµνισή του, µε ό,τι αυτή θα συνεπαγόταν… Στην πορεία αρχίζει να αναπτύσσεται µια «κοινωνιολογία της κρίσης» – όχι µόνο η καταµέτρηση των κοινωνικών της επιπτώσεων, αλλά και οι αλλοιώσεις της στάσης της κοινωνίας και των συνιστωσών της. Η τρέχουσα συγκυρία, κατεξοχήν στην Ελλάδα, είναι κρίση του καταναλωτικού µοντέλου – εισαγόµενου και αυτού σε προηγούµενες δεκαετίες, σύµφωνα µε την εύστοχη παλιότερη επισήµανση του Νίκου Μουζέλη ότι η Ελλάδα, απροετοίµαστη και απρόθυµη για ένα άνοιγµα στον κόσµο, το έκανε όχι µέσα από την αποδοχή του κοσµοπολιτισµού, αλλά µε την πιο εύκολη, εύπεπτη και χυδαία έκφρασή του, που είναι ο καταναλωτισµός. Ενόψει µιας τέτοιας προβληµατικής, και καθώς η κρίση δεν δείχνει διάθεση να µας απαλλάξει από την παρουσία της γρήγορα, είναι εξαιρετικά επίκαιρη η έκδοση στα ελληνικά µιας εµβληµατικής κριτικής του καταναλωτικού µοντέλου ως προτύπου κοινωνικής οργάνωσης. Πρόκειται για ένα ιδιόρρυθµο κείµενο, που όµως είχε εξαιρετική επιρροή και αποδείχθηκε το κορυφαίο του συγγραφέα του: του Μισέλ ντε Σερτώ, ιστορικού, φιλοσόφου, στοχαστή και διανοούµενου µε τον ιδιαίτερο τρόπο της γαλλικής σκέψης. Το «Επινοώντας την καθηµερινή πρακτική» (µτφρ. Κική Καψαµπέλη, Σµίλη 2010) είναι το αναπάντεχο προϊόν ενός ερευνητικού προγράµµατος πάνω στον λαϊκό πολιτισµό, στα µέσα της δεκαετίας του ’70, µε νωπή ακόµη την εµπειρία του Μάη του ’68. Ο ντε Σερτώ συγκροτεί ένα κείµενο αφ’ εαυτού δια-κειµενικό, περιδιαβαίνοντας και ξαναδιαβάζοντας αναφορές του Φουκώ, του Μπουρντιέ, του Βιτγκενστάιν και πολλών άλλων, ξανακοιτάζοντας συµπεριφορές της καθηµερινότητας, όπως η γλώσσα και η κουλτούρα, ή το περιβάλλον, ο «χώρος» ως σκηνή πάνω στην οποία εκτυλίσσεται η πράξη του βίου. Ένα παράδοξο κείµενο, που γλιστράει από τον ακριβή προσδιορισµό του, όπως άλλωστε και ο συγγραφέας του, αλλά διατηρεί και µιαν αναπάντεχη αναγνωστική φρεσκάδα, 30 χρόνια µετά την πρώτη του έκδοση.

στο υπνοδωµάτιο, µισοκρυµµένο κάτω απ’ το κρεβάτι, το βιβλίο του Χαρούκι Μουρακάµι «What I Τalk Αbout When I Τalk Αbout Running» και το άνοιξα τυχαία σε µια σελίδα. Έπεσα στη φράση: «Το τρέξιµο δεν είναι µόνο άσκηση, αλλά και σχήµα µεταφοράς». Και αλλού διάβασα: «Το γράψιµο µυθιστορηµάτων είναι χειρωνακτική εργασία. Οι περισσότεροι άνθρωποι βλέπουν την επιφανειακή πραγµατικότητα της γραφής και πιστεύουν ότι οι συγγραφείς ασχολούνται µε µια ήσυχη διανοητική εργασία». • Μου φάνηκε ενδιαφέ-

ρουσα η σύνδεση της ζωής του συγγραφέα µε τη ζωή του δροµέα –η πειθαρχία, η εξάσκηση, το µυθιστόρηµα ως κάλυψη µεγάλων αποστάσεων–, κι έτσι συνέχισα την ανάγνωση. ∆ιάβασα πώς ξεκίνησε ο Μουρακάµι από την Αθήνα ένα πρωί, χαράµατα, πώς έφτασε στον Μαραθώνα τρέχοντας στη λεωφόρο, πλάι σε φορτηγά, σ’ έναν ατοµικό, φορτισµένο µε µεταφορές µαραθώνιο. Ή πώς αποφάσισε να συµµετάσχει στον υπερµαραθώνιο της λίµνης Σαρόµα, στο Χοκάιντο της Ιαπωνίας – εξήντα δύο µίλια υπέρβασης της ανθρώπινης κατάστασης, έντεκα και κάτι ώρες αντιµετώπισης του σώµατος ως µηχανής. • «Πέρασα από την άλλη µεριά» λέει ο

Μουρακάµι, κάπου στο 47ο µίλι. «Λες και το σώµα µου διαπέρασε έναν πέτρινο τοίχο». Κατάλαβα καλύτερα από ποτέ το συγγραφικό του σύµπαν. Τους ήρωες που αποµονώνονται σ’ ένα βαθύ πηγάδι ή ανεβαίνουν µε το ασανσέρ σ’ έναν όροφο που δεν υπάρχει. Η περιέργεια για το τρέξιµο άρχισε να µε κατατρώει. • Την πρώτη µέρα έτρεξα µισή ώρα µε

τη γλώσσα έξω, σαν σκυλί. Την εποµένη πέρασα το απόγευµα στο κρεβάτι, µε πόνους στις γάµπες, διαβάζοντας ένα συναρπαστικό βιβλίο, τον «∆ρόµο αντοχής» του Ζαν Εσνόζ (µτφρ. Α. Κυριακίδης, εκδόσεις Πόλις). Είναι η ιστορία του Τσέχου δροµέα µεγάλων αποστάσεων Εµίλ Ζάτοπεκ, ένα είδος επινοηµένης βιογραφίας του ανθρώπου που ονοµάστηκε «τσέχικη ατµοµηχανή». Ο Εσνόζ αντιµετωπίζει

τον ήρωά του ως φαινόµενο του υπαρκτού σοσιαλισµού. Γράφει ένα ειρωνικό πολιτικό µυθιστόρηµα γύρω από τα τεχνάσµατα που µετέρχεται ένα απολυταρχικό σύστηµα για να εκµεταλλευτεί τους αθλητές και τα χρυσά τους µετάλλια. • Κορυφαία στιγµή στις περιγραφές

των αγώνων: όταν ο Ζάτοπεκ, στην αρχή της καριέρας του, καταφθάνει στο στάδιο του Βερολίνου για τους αγώνες αξύριστος και θεονήστικος. Κανείς δεν του δίνει σηµασία. Στην τελετή έναρξης παρελαύνει πίσω από έναν Αµερικανό στρατιώτη που υψώνει τη σηµαία της Τσεχοσλοβακίας. Ντροπιασµένος που εκπροσωπεί µια χώρα την οποία δεν ξέρει κι έναν αθλητή µε αξιοθρήνητη εµφάνιση, ο στρατιώτης θα νιώσει περήφανος όταν ο Εµίλ, µε το αλλοπρόσαλλο στυλ του, τερµατίσει πρώτος σ’ ένα στάδιο που τον αποθεώνει. «Αυτός ο τύπος κάνει όλα όσα δεν πρέπει να κάνει και κερδίζει».

Σπίτι από φύλλα AΜAΝΤΑ ΜΙΧΑΛΟΠΟΥΛΟΥ

• Το επιµύθιο είναι αρκετό για να µε ξαναστείλει πίσω, στον δρόµο. ∆εν είµαι Ζάποτεκ, δεν είµαι Μουρακάµι, είµαι µια αρχάρια δροµέας. Μειώνω τις φιλοδοξίες µου. ∆εκαπέντε λεπτά, την επόµενη εβδοµάδα δεκαοχτώ, την τρίτη είκοσι. Αρχίζω να αναγνωρίζω το αίσθηµα συνενοχής µεταξύ δροµέων που διασταυρώνονται. «Τις βροχερές µέρες» γράφει ο Μουρακάµι «ανταλλάσσαµε χαµόγελα. Το είδος χαµόγελου που λέει σήµερατην-πατήσαµε-κιοι-δύο».

• Με τη µονοµανία

που µε διακρίνει όταν µια καινούργια αγάπη εµφανίζεται στο προσκήνιο, άφησα τα βιβλία που διαβάζω και ξεκίνησα τον «Ληστή µαραθωνοδρόµο» του Αυστριακού Μάρτιν Πριντς (µτφρ. Σ. Γεωργοπούλου, εκδόσεις Τόπος). Ο ήρωάς του, ο Ρέτενµπεργκερ, τρέχει σαν «άγγελος που αιωρείται στον αέρα». Τρέχει «µε προτεταµένο στήθος, ώστε η ώθηση να ξεκινάει από τη µέση του». Ο Πριντς έχει κάνει την ιδανική επιτόπια έρευνα. Στο βιογραφικό του διάβασα ότι άρχισε να τρέχει σε µαραθώνιους το 1999.

/////////////////////////////////////////////////////////////////

BOOKPRESS45

ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ2010

ΟΝταλίκαιτοµειδίαµατουΛακάν Μια δίωρη συζήτηση για την παράνοια, η οποία δεν ήταν ακριβώς «φυσιολογική». από την ακρίβεια των επιστηµονικών µου γνώσεων, ζήτησε να µε δει για να κουβεντιάσουµε αυτό το θέµα. Συµφωνήσαµε να συναντηθούµε το ίδιο απόγευµα στο ατελιέ µου, της οδού Γκωγκέ στο Παρίσι. [...] Περιµένοντας κολακευµένος την άφιξη του νεαρού ψυχίατρου, συνέχισα να δουλεύω από µνήµης το πορτραίτο της υποκόµισσας Ντε Νοάιγ. Η ζωγραφιά αυτή, που γινόταν σε χαλκό, ήταν ιδιαίτερα δύσκολη και παρατήρησα ότι µπορούσα να διακρίνω καλύτερα τις γραµµές πάνω στη γυαλιστερή επιφάνεια του µετάλλου, στα σηµεία όπου οι αντανακλάσεις ήταν πιο λαµπερές. Έτσι, λοιπόν, δούλευα µε ένα τετράγωνο κοµµάτι άσπρο χαρτί διαστάσεων τριών εκατοστών κολληµένο στην άκρη της µύτης µου. Η ανταύγεια αυτού του άσπρου χαρ-

οικογενειακό λεύκωµα XΑΡΗΣ BΛΑΒΙΑΝΟΣ XΡΗΣΤΟΣ ΧΡΥΣΟΠΟΥΛΟΣ

Σαλβαντόρ Νταλί αναφέρει την παρακάτω ιστορία από τα χρόνια του στο Παρίσι: «[...] Τότε µου τηλεφώνησε ένας από τους πιο έξυπνους νέους ψυχίατρους. Είχε διαβάσει στο ‘‘Minautor’’ ένα άρθρο µου πάνω στους ‘‘εσώτερους µηχανισµούς της παρανοϊκής δραστηριότητας’’. Μου έδωσε συγχαρητήρια και, παραξενεµένος

τιού έκανε τέλεια ορατό το σχέδιο. Στις 6 ακριβώς χτύπησε η πόρτα. Μάζεψα το έργο και άνοιξα. Μπήκε ο Ζακ Λακάν και αρχίσαµε αµέσως µια πολύ πυκνή συζήτηση. Συνεχίσαµε για δύο ώρες µε πραγµατική διαλεκτική ορµή και ο Λακάν έφυγε µε την υπόσχεση να διατηρήσουµε τακτική επαφή. Μετά την αναχώρησή του, περπατούσα πάνωκάτω στο ατελιέ αναστατωµένος από την ανήσυχη όψη του επισκέπτη µου. Θα µπορούσε να πει κανείς ότι ένα αλλόκοτο χαµόγελο πήγαινε να ανθίσει στα χείλη του κι ότι µε το ζόρι προσπαθούσε να µην εκδηλώσει την κατάπληξή του. [...] Πήρα την απάντηση που

ζητούσα όταν αργότερα θέλησα να πλύνω τα χέρια µου. Είχα ξεχάσει να βγάλω από τη µύτη µου το άσπρο χαρτί και, για δύο ώρες, µιλούσα µε τη µεγαλύτερη σοβαρότητα, χωρίς καν να υποψιάζοµαι τη γελοιότητα της µύτης µου».

Με το ζόρι προσπαθούσε να µην εκδηλώσει την κατάπληξή του Η ιστορία αυτή αφορά βεβαίως όχι τον αφηρηµένο Νταλί, αλλά τον Ζακ Λακάν, ο οποίος συνέχισε τη δίωρη συζήτηση, επιλέγοντας να αγνοήσει το ανεξήγητο γεγονός ότι ο συνοµιλητής του είχε ένα χαρτί κολληµένο στη µύτη. Θα µπορούσαµε εδώ να υποθέσουµε κάποια διακριτική αίσθηση ευγένειας, ή ακόµα και αµηχανία, ή µια βαθύτερη αποδοχή της εκκεντρικότητας. Ίσως, πάλι, η εµφάνιση του Νταλί να θεωρήθηκε από τον νεαρό ψυχίατρο προσήκουσα του θέµατος της κουβέντας τους πάνω στους «εσώτερους µηχανισµούς της παρανοϊκής δραστηριότητας». Εντούτοις, η αναφορά του Νταλί στο διαρκές µειδίαµα του Λακάν µάς κάνει να αµφιβάλλουµε. Εδώ µάλλον υποκρύπτεται κάποια παιγνιώδης αισθητική απόλαυση.

46BOOKPRESS

ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ2010

ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΓΡΑΦΗ

pillow book(s) ΣΩΤΗ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΥ

Ε Το σφαγείο του καθρέφτη Κοίταξε το πρόσωπό σου στον καθρέφτη. Το µισό έµεινε.

Τα προκαταρκτικά

Είναι µια πράξη µε την οποία εκκινείς και τερµατίζεις τον ηµερήσιο βίο σου. Είναι µια ενέργεια την οποία πράττεις επειδή θέλεις να πάρεις την πιο κρίσιµη απάντηση που θέτεις στον εαυτό σου καθηµερινά: Πώς δείχνω σήµερα; Είναι ένα απονενοηµένο διάβηµα αυτογνωσίας: Ποιος είµαι; Είναι ο καθρέφτης.

Και τώρα, δράση 90''

Κοιτάξου στον καθρέφτη επί ενενήντα δευτερόλεπτα και στοχάσου τα παρακάτω. Ο άνθρωπος είναι ένα κατεξοχήν οπτικό ζώο. Περίπου οι µισές από τις αισθητηριακές πληροφορίες που έχει να διαχειριστεί καθηµερινά ο εγκέφαλός του είναι οπτικές. Βλέπουµε διαρκώς, ασταµάτητα, εντατικά. Βλέπουµε υπερκινητικά, διότι, εάν το είδωλο µιας εικόνας παραµείνει ακίνητο στον αµφιβληστροειδή, τότε σε λίγα δευτερόλεπτα ο εγκέφαλος παύει να το αντιλαµβάνεται. Οπότε, για να µη συµβεί αυτό, τα µάτια κινούνται ασυνείδητα διαρκώς, µετακινώντας το είδωλο στον αµφιβληστροειδή. Αυτές οι ταχύτατες σακκαδικές κινήσεις επιτρέπουν στο οπτικό σύ-

στηµα να ελαχιστοποιεί την αντιληπτική του αβεβαιότητα, αλλά και να εστιάζει ασυνείδητα το ενδιαφέρον του σε συγκεκριµένες περιοχές της εικόνας, όπως π.χ. στα µάτια ή στα χείλη ενός προσώπου. Με λίγα λόγια, όταν κοιτάζουµε, δεν παθαίνουµε ατύχηµα, αλλά επιλέγουµε αυτό που βλέπουµε. Σχεδιάζουµε το αντικείµενο της εικόνας µε τις κινήσεις των µατιών µας. Βλέπουµε αυτό που θέλουµε, και το βλέπουµε όπως µας αρέσει να είναι. Βλέπουµε επιλεκτικά, για να δώσουµε το ιδανικό νόηµα σε έναν κόσµο σκόρπιων ειδώλων. Βέβαια, όλα αυτά συµβαίνουν εν αγνοία µας. Όλοι πιστεύουµε τα µάτια µας περισσότερο από τα µάτια οποιουδήποτε άλλου. ∆ηλαδή πιστεύουµε σε µια εικονική πραγµατικότητα. Οπότε, δηµιουργήσαµε και την πιο τέλεια συσκευή δηµιουργίας και προβολής της. Τον καθρέφτη, φυσικά. Έχει εξακριβωθεί επιστηµονικά ότι, όταν κοιταζόµαστε στον καθρέφτη, κατά κανόνα βλέπουµε το είδωλό µας διαφορετικό απ’ ό,τι είναι στην πραγµατικότητα, επειδή ο εγκέφαλός µας επηρεάζεται από την αντίληψη που έχουµε για τον εαυτό µας. Έχουµε διαµορφώσει

από πριν µια ιδανική εικόνα του εαυτού µας, και αυτή µάς συµφέρει να αντικρίζουµε στον καθρέφτη. Κατά κανόνα, βλέπουµε τον εαυτό µας πιο όµορφο απ’ όσο είναι, ακόµα και τις µέρες που έχουµε τις µαύρες µας. Τον βλέπουµε όχι µόνο πιο όµορφο, αλλά και πιο µικρό. Κάντε το εξής πείραµα. Κοιτάξτε το πρόσωπό σας στον καθρέφτη και µε ένα κραγιόν αποτυπώστε το περίγραµµά του πάνω στο γυαλί. Μετρήστε αυτό το περίγραµµα µε µια µεζούρα. Στη συνέχεια, µετρήστε το περίγραµµα του σάρκινου προσώπου σας. Θα διαπιστώσετε ότι είναι

90 δευτερόλεπτα ΣΑΚΗΣ ΣΕΡΕΦΑΣ

περίπου το διπλάσιο. Ναι, στον καθρέφτη δείχνεις ο µισός. Και ίσως όχι µονάχα στην όψη µισός. Τέλος χρόνου.

Αµέσως µετά

«Θα ’χουµε σε παλιό καθρέφτη γνωριστεί / κι έµεινε αυτό το ράγισµα στα µάτια» (Μιχάλης Γκανάς).

ίδα το «Race» του Ντέιβιντ Μάµετ στο Μπρόντγουεϊ, όχι τόσο για τον Μάµετ (έχω δει σχεδόν όλα του τα έργα, αισθάνοµαι ότι έχουµε παραγνωριστεί), αλλά για τον James Spader: έναν απολαυστικό και αβίαστο ηθοποιό που δεν παίρνει τον εαυτό του και τόσο στα σοβαρά. Ύστερα, αγόρασα το βιβλίο από το λόµπι του θεάτρου «Barrymore» (δεν έχει κυκλοφορήσει ακόµα στα βιβλιοπωλεία) και το τοποθέτησα στο κοµοδίνο του µοτέλ, παραµερίζοντας το «The Secret Life of France», που εξηγεί γιατί αποτυγχάνω να συνεννοηθώ µε τους Γάλλους. (Οι Γάλλοι µπορούν να περιµένουν, τώρα ασχολούµαι µε τους Αµερικανούς...) Το «Race» διαβάζεται σαν νουβέλα: του λείπει η θεατρικότητα· τέσσερα πρόσωπα συνοµιλούν, µε ευκαιρία την επικείµενη δίκη του ενός από αυτά –ενός λευκού µεσοαστού–, ο οποίος κατηγορείται ότι βίασε µια µαύρη κοπέλα. ∆ύο δικηγόροι (ένας λευκός κι ένας µαύρος), καθώς και η µαύρη βοηθός τους στο δικηγορικό γραφείο, αντιµετωπίζουν την υπόθεση· ο καθένας µε τον τρόπο του: φυλετικό και ταξικό µίσος, δυσπιστία, εκδίκηση, φθόνος, απληστία. Ο Μάµετ ειρωνεύεται την πολιτική ορθότητα: τους ενοχικούς και γλυκανάλατους λευκούς που επιζητούν, όπως ισχυρίζεται στο «Race», την τιµωρία –τη λύτρωση– για τις δοκιµασίες στις οποίες υπέβαλαν τους µαύρους επί τέσσερις αιώνες· ειρωνεύεται εκείνους που χαϊδεύουν την αφροαµερικανική κοινότητα µε aﬃrmative action και χριστιανικά κηρύγµατα συναδέλφωσης («είµαστε αδέρφια κάτω απ’ το δέρµα»). Και την ίδια στιγµή σατιρίζει τα συµπλέγµατα των µαύρων, το δικό τους µίσος, τον δικό τους ρατσισµό, τα στερεότυπα και τις φαντασιώσεις τους. Ο Μάµετ πιστεύει ότι όλοι οι άνθρωποι είναι ηλίθιοι –λευκοί, µαύροι, κίτρινοι– και ότι οι ιδεολογίες συναντιούνται στο σηµείο φυγής· την ανθρώπινη βλακεία.

ι διάλογοι του «Race» αποκαλύπτουν τη σηµερινή κατάσταση στις ΗΠΑ: ένας µαύρος πρόεδρος που έχει θορυβήσει τη λευκή κοινότητα περισσότερο µε το χρώµα του παρά µε την πολιτική του· η δηµογραφική αλλαγή που περιορίζει τους λευκούς σε µια οριακή πλειοψηφία· η άνοδος της µαύρης µεσαίας τάξης που δεν συµπαρασύρει τις µεγάλες µάζες των µαύρων, αλλά, αντιθέτως, υπογραµµίζει τη γενικευµένη αθλιότητα. Ο Μάµετ δεν θέλει να αρέσει σε κανέναν, βρίσκεται µακριά από όλες τις προκαταλήψεις· δεν είναι ανθρωπιστής, ούτε πιστεύει ότι θα κάνει τον κόσµο καλύτερο. Όπως και στην «Ολεάννα», που αφορούσε τη σεξουαλική παρενόχληση (ένα ζήτηµα πολύ πιο σύνθετο και την ίδια στιγµή πολύ πιο απλό απ’ όσο νοµίζουν οι υπερευαίσθητοι, στην πραγµατικότητα οι «συντηρητικοί» κάθε απόχρωσης), επιτίθεται σε όλους όσοι συµµετέχουν σ’ αυτό το συνονθύλευµα µελοδραµατισµού και σκληρότητας που είναι οι Ηνωµένες Πολιτείες.

ς χρόνο ress ΒοοK P

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Ελληνική πεζογραφία, ξένη πεζογραφία, βιογραφίες, επιστήµη για όλους, ποίηση, παιδικά ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

∆ηµήτρης Ν. Μαρωνίτης, Κώστας Ακρίβος, Κωνσταντίνος Τζούµας κ.ά. ΚΟΜΙΚ

Η Μαρία Τζαµπούρα σάς «ταξιδεύει» από την Παλαιστίνη στη Νέα Υόρκη ΚΛΑΣΙΚΟ, ΑΛΛΑ…

Ο Βασίλης Αµανατίδης εµπιστεύεται τις εµµονές του

07/08.10

#10 www.bookpress.gr

Η ποιήτρια Κική ∆ηµουλά

ΜΗΝΙΑΙΟ ΕΝΤΥΠΟ ΓΙΑ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ - ∆ΙΑΝΕΜΕΤΑΙ ∆ΩΡΕΑΝ

µιλάει στον Κώστα Κατσουλάρη