www.gazetazacisze.blogspot.com
Nr 10/197 - (XXI) - GRUDZIEÑ 2010
e-mail gazeta@poczesny.naszezacisze.pl
Z okazji najbardziej rodzinnych Œwi¹t Bo¿ego Narodzenia, jak równie¿ z okazji Nowego Roku 2011, ¿yczê wszystkim Mieszkañcom Zacisza, jak równie¿ dla Waszych rodzin i znajomych, wiele szczêœcia, radoœci i b³ogos³awieñstwa Bo¿ej Dzieciny. Redaktor gazety Zacisze Zbigniew Poczesny
Boska tajemnica Œnie¿ynki
Kenneth Libbrecht, szef fizyki na s³ynnej kalifornijskiej politechnice Caltech, zakocha³ siê w p³atkach œniegu. Fotografuje je i stara siê dociec, sk¹d siê bior¹ ich unikalne wzory. Za swe piêkne zdjêcia zosta³ w³aœnie nagrodzony. Libbrecht zosta³ tegorocznym lauratem Nagrody Nilssona przyznawanej od 1998r. Tym, którzy za pomoc¹ aparatu fotograficznego odkrywaj¹ piêkno w nauce, technice i medycynie.
Œnieg jak miód Patron nagrody Lennart Nilsson to nestor szwedzkich fotoreporterów. W tym roku koñczy 88 lat, ale wci¹¿ krz¹ta siê po pracowni w piwnicach Instytutu Karolinska (jednego z najwiêkszych oœrodków biomedycznych w Szwecji, siedzibie Komitetu Noblowskiego). Od lat fascynuje go polowanie z kamer¹ na to, co niewidzialne go³ym okiem. Na celowniku ma teraz mikroby – jako jeden z pierwszych sfotografowa³ wirusa HIV, potem SARS, a ostatnio ptasiej grypy.
nia, ¿e kruche i krótkie ¿ycie œnie¿ynek kryje wiele tajemnic. -Podobno opowiada Libbrecht – kiedy Einstein trafi³ do nieba, Bóg wyjawi³ mu teoriê wszystkiego, nad któr¹ uczony pracowa³ ca³e ¿ycie. „Jakie to proste, szkoda ¿e sam na to nie wpad³em” mia³ krzykn¹æ Einstein. Zaraz potem spyta³ o prawid³a wzrostu kryszta³ów, ale od Boga us³ysza³ tylko: „Nie wiem, jeszcze nad tym pracujê”. Dzisiaj ju¿ dobrze rozumiemy szcz¹tkow¹ symetriê p³atków œniegu, nad wyjaœnieniem której g³owili siê m.in. Kartezjusz, Hooke, Kepler. Cz¹steczki wody uk³adaj¹ siê w strukturê plastrów miodu. Ale dlaczego raz rosn¹ w cienkie igie³ki, kolumny lub p³ytki, a innym razem przypominaj¹ rozga³êzion¹ paproæ lub gwiazdê? Co kieruje moleku³ami wody, ¿e do³¹czaj¹ do rosn¹cego kryszta³u akurat w tym, a nie innym miejscu, nie zaburzaj¹c przy tym jego szeœciok¹tnej symetrii? To wci¹¿ zagadka. Powsta³y klasyfikacje p³atków œniegu (sam Libbrecht dzieli je na 35 gatunków) oraz diagram ich kszta³tu w zale¿noœci od temperatury i wilgotnoœci powietrza, ale sk¹d bierze siê ta zale¿noœæ, nie wiadomo.
Œnieg pod pr¹dem.
S³awê przynios³o mu jednak zdjêcie 18-tygodniowego p³odu w brzuchu matki, które w 1965r. wydrukowa³ na ok³adce magazyn Life”. A tak¿e wydany w tym samym roku album „Rodzi siê dziecko” ilustruj¹cy rozwój ¿ycia od poczêcia po narodziny. Wyró¿niony w tym roku Libbrecht w pewnym sensie pasjonuje siê czymœ podobnym – œledzi dojrzewanie kryszta³ów lodu, czyli p³atków œniegu. –Staram siê zrozumieæ, jak to, co dzieje siê na poziomie moleku³ wody, przek³ada siê na wzrost piêknej lodowej struktury. To równie skomplikowane jak rozwój drzewa z nasiona, albo cz³owieka z zarodka – mówi Amerykanin. Zapew-
I raczej siê szybko tego nie dowiemy, bo badaczy mikroskopowej dynamiki œniegu jest jak na lekarstwo, a w³aœciwie wcale ich nie ma.......Mo¿e wiedza na temat œnie¿ynek nie jest nikomu potrzebna?.....Libbrecht przypomina pioniera badañ œnie¿ynek –Ukichiro Nakayê, japoñskiego fizyka j¹drowego....., który przez ponad 30 lat hodowa³ i porównywa³ kryszta³ki lodu tworz¹c do dziœ diagram ich kryszta³ków. ¯eby w laboratorium wyhodowaæ œnie¿ny p³atek, trzeba mieæ komorê z kontrolowan¹ temperatur¹, wilgopowodu tkwi¹cego w niej ziarna zanieczyszczenia), staje siê zarodkiem kryszta³u, który szybko zaczyna rosn¹æ. Przy³¹czaj¹ siê do niego cz¹steczki wody, które paruj¹ z s¹siednich kropelek. Du¿y p³atek œniegu - rozmiaru kilku milimetrów – mo¿e powstaæ nawet kosztem miliona kropel. W czasie wzrostu p³atek nie tkwi w jednym miejscu, wokó³ zmienia siê temperatura i wilgotnoœæ. Wystarczy niewielka ich zmiana, by rozwija³ siê w ca³kiem innym kierunku. Dlatego jak mówi Libbrecht, w ca³ych dziejach Ziemi, nie spad³y dwa jednakowe p³atki œniegu z nieba. Przedruk (skrót) - Gazeta Wyborcza 29.X.2010 Piotr Cieœliñski