De architectuur van mijn herinneringen Verbeeldingen voor de transformatie van een lege boerderij in Amstelveen
Annabel Rodriguez Arrebato
Annabel Rodriguez Arrebato De architectuur van mijn herinneringen
2
Annabel Rodriguez Arrebato
De architectuur van mijn herinneringen
3
De architectuur van mijn herinneringen
4
De Architectuur van mijn herinneringen Verbeeldingen voor de transformatie van een lege boerderij in Amstelveen Annabel Rodriguez Arrebato
Annabel Rodriguez Arrebato
Master architectuur Academie van Bouwkunst Amsterdam Commissieleden: Henri Borduin (mentor) Hanneke Kijne Paul van Dijk Toegevoegde leden t.b.v. examen: Ira Koers Jolijn Valk September 2019
De architectuur van mijn herinneringen Verbeeldingen voor de transformatie van een lege boerderij in Amstelveen
Als herinneringen sterk verbonden zijn met onze emoties, hoe maak je dan ruimte voor herinneringen? Met dit plan zoek ik naar het verband tussen verbeelding en architectuur. De zoektocht koppel ik aan een urgente opgave: het wonen op het platteland door herbestemming van leegstaande boerderijen in Nederland. In deze transformatie wil ik de rol onderzoeken die herinneringen uit mijn Cubaanse kindertijd kunnen spelen.
De architectuur van mijn herinneringen
5
Het verleden roept nog steeds emotionele reacties in ons op, die ons vormgeven. Daardoor is herinneren heel persoonlijk en uniek. Mijn herinneringen vinden hun plaats in het ontwerpproces, waar ze elkaar nog eens beïnvloeden. De vertaling doe ik met de bestaande materialen van drie grote schuren in Amstelveen. De vergeten boerderij wordt getransformeerd met zijn eigen geschiedenis tot een nieuwe circulaire woonomgeving.
samenleven dat ik uit mijn prille jeugd ken. Diverse verbeeldingen verbinden onlosmakelijk de nieuwe ruimtes en de omgeving met elkaar. Het individu, in een fluïde van samen- én alleen-zijn, wordt steeds geleid, door routing, vormtaal en lichtinval naar een continu beleven van ruimtelijke rijkdom.
Annabel Rodriguez Arrebato
Annabel Rodriguez Arrebato
De resulterende gemeenschap is, door zijn sterke sociale samenhang, een manifest voor werkelijk
De architectuur van mijn herinneringen
6
Annabel Rodriguez Arrebato
‘…omdat iets wat in de jeugd gebeurd is, dikwijls het gevolg is van een voorval op oudere lee ijd.’ Marten Toonder
Inhoud 1. Het verlangen naar het verleden A L G E M E N E FA S E
10
2. De schatten van het landschap O N D E R Z O E K S FA S E
20
De architectuur van mijn herinneringen
7
3. Verbeelding voor de transformatie 38
3.1 In harmonie met het landschap Relatie met de omgeving
39
3.2 Gemeenschappelijke ruimtes in de schuren Openbare, semi-openbare, semi-private en private ruimtes
56
4. De Metamorfose VERANTWOORDING
58
Annabel Rodriguez Arrebato
O N T W E R P FA S E
Annabel Rodriguez Arrebato De architectuur van mijn herinneringen
8
Annabel Rodriguez Arrebato
De architectuur van mijn herinneringen
9
De architectuur van mijn herinneringen
10
Wat begon met het beschrijven van de herinneringen aan mijn kindertijd op het Cubaanse platteland is een herkenningstocht geworden naar details en gebeurtenissen van toen, door het tekenen van beelden die ik nu, na vele jaren, nog in mijn hoofd heb.
1. Het verlangen naar het verleden
Annabel Rodriguez Arrebato
ALGEMENE FASE
De reconstructie-beelden van mijn herinneringen vormen de basis van de opgave, en ze leiden het hele proces. In deze onderzoeksfase maakte ik schetsen, verhalen en tekeningen vanuit mijn herinneringen van de manier waarop ik het landschap bekijk met de gevoelens, zintuiglijke ervaringen en associaties die daarbij horen.
De architectuur van mijn herinneringen
11
2.
3.
4.
5. 6. 7. 8. Mijn herinneringen heb ik voor mijzelf tastbaar gemaakt door een serie schilderijen: 1.Vertrouwd pad 2.Eetbare tuin 3.Cocuyos in de nacht 4.Cubaanse bohĂo 5.Gemeenschapsleven 6.Felgekleurd veld 7.Spleten 8.Opgegraven ziel
Annabel Rodriguez Arrebato
1.
Annabel Rodriguez Arrebato De architectuur van mijn herinneringen
12
Essentie van de schilderijen.
De essentie van die tekeningen heb ik in een nieuwe serie abstractere schilderijen vertaald.
Annabel Rodriguez Arrebato
De architectuur van mijn herinneringen
13
Annabel Rodriguez Arrebato De architectuur van mijn herinneringen
14
Annabel Rodriguez Arrebato
De architectuur van mijn herinneringen
15
Annabel Rodriguez Arrebato De architectuur van mijn herinneringen
16
Deze heb ik vervolgens in conceptuele maquettes omgezet.
In elk van die maquettes heeft één van onze zintuigen de overhand, zonder de andere volledig weg te duwen. ledere ontwerpkeuze is op de één of andere manier hierop terug te voeren.
Annabel Rodriguez Arrebato
De architectuur van mijn herinneringen
17
Annabel Rodriguez Arrebato De architectuur van mijn herinneringen
18
Annabel Rodriguez Arrebato
De architectuur van mijn herinneringen
19
De architectuur van mijn herinneringen
20
Mijn herinnering gaat naar wandelingen met mijn grootmoeder, op het platteland. Een groot veld dat steeds groeit, net als de heldere blauwe lucht.
2. De schatten van het landschap
Annabel Rodriguez Arrebato
ONDERZOEKSFASE
In deze tweede fase verzamel ik informatie over de locatie, het erf en de drie grote schuren. In mijn zoektocht naar een locatie speelt het landschap een essentiĂŤle rol. De Bovenkerkerpolder en de lege boerenschuren refereerden aan het eenvoudige landelijke leven op het Cubaanse platteland.
Middenweg 6, bestaande situatie.
Annabel Rodriguez Arrebato
De architectuur van mijn herinneringen
21
Annabel Rodriguez Arrebato De architectuur van mijn herinneringen
22
Bestaande situatie
Het landschap
Bovenkerkerpolder
Boven kerke
Annabel Rodriguez Arrebato
De architectuur van mijn herinneringen
23
rpolde r
Annabel Rodriguez Arrebato
De architectuur van mijn herinneringen
24
Taco-Taco heette het dorpje waarin de familie van mijn moederskant woonde. Hier zijn zoveel planten en bomen. Er zijn ook verschillende plantages doorsneden door smalle voetpadden. Na een kleine wandeling zijn we in ons natuur zwembad. In het dorp zijn nauwelijks auto's, we kunnen letterlijk op een onverhard pad zonder stoepen de hele dag spelen.
De fraaie Bovenkerkerpolder ligt in Noord-Holland dichtbij Amsterdam, tussen Amstelveen en Uithoorn, aan de rivier de Amstel. Het agrarische gebied uit de 18de eeuw wordt gekenmerkt door een breed, weids landschap met enkele boerderijen aan de rand en door de historische verkaveling van de polder met zijn lange, strak geometrische slotenpatroon. In de Bovenkerkerpolder zijn nergens horeca of andere faciliteiten te vinden en er zijn geen verbindingen met andere gebieden in de omgeving. In het zuiden, vanaf snelweg N 201, waar een verlaten boerenerf ligt, kunnen auto’s enkele meters de polder binnenrijden. Maar voor ďŹ etsers en wandelaars is er geen duidelijk entree.
De architectuur van mijn herinneringen
25
Amsterdam
Amsterdam Zuid
Schiphol
A9
Ouder Amstel Sint Urbanuskerk N
Waterstructuur
NK VE BO
Paardenstalling Middenweg 1
Uithoorn N
N
Annabel Rodriguez Arrebato
Ronde Hoep
ER
KE
RP
OL
DE
R
Westeinderplassen
Annabel Rodriguez Arrebato De architectuur van mijn herinneringen
26
Bestaande situatie
Het erf
Middenweg 6
Annabel Rodriguez Arrebato
De architectuur van mijn herinneringen
27
Annabel Rodriguez Arrebato
De architectuur van mijn herinneringen
28
Aan het eind van de smalle tussenstraat kom je in een open centrale patio. Vanaf hier zie je kolonies, of groepen van kleine huizen tussen de bomen. Dieren en mensen leefden dicht op elkaar. In de zomer was de stank van de varkens heel erg. Maar buiten rook de lucht naar vers gemaaid gras, kruiden en marpacifico-bloemen. Overal zijn mensen aan het werken. Vrouwen onderhouden de moestuin op het erf en mannen met ossen werken op de akkers.
Het erf bestaat uit drie karakteristieke agrarische gebouwen en een woonboerderij. De gebouwen zijn leeg, en ook groot. Maar ik weet al meteen dat ik ze niet ga slopen. Ze zijn perfect om mijn herinneringen nog krachtiger naar boven te brengen. De kavel heeft een trapezoĂŻde-vorm en ligt aan de snelweg tussen water en grasland. Vanaf het erf heb je uitzicht over de hele blauwgroene polder. Zelfs de toren van de Sint Urbanus kerk in Nes aan de Amstel is te zien. Het boerenerf is herkenbaar aan de grote bomen..
2000-heden Lege boerderij
1965-1993 Schaalvergroting
1905 Woonboerderij
N
Annabel Rodriguez Arrebato
Middenweg 6
De architectuur van mijn herinneringen
29
Annabel Rodriguez Arrebato De architectuur van mijn herinneringen
30
Bestaande situatie
Het gebouw
De grote schuren
Annabel Rodriguez Arrebato
De architectuur van mijn herinneringen
31
Annabel Rodriguez Arrebato
De architectuur van mijn herinneringen
32
Als je goed kijkt, kan je de huizen van de bijgebouwen onderscheiden. Ze zijn wat groter dan de bijgebouwen. De meeste hebben een schuin dak, wat grotere luiken en felle kleuren. De diversiteit aan materialen komt vooral door wat er op het moment van de bouw toevallig beschikbaar was en door de verschillende momenten waarop de gebouwen neergezet of verbouwd zijn.. Van binnen zijn ze koel en licht, dankzij de lemen vloer.
De drie grote agrarische gebouwen: A, B en C stammen uit het tijdperk van de schaalvergroting, waarin duurzaamheid en schoonheid niet belangrijk gevonden werden. De schuren hebben verschillende maten, oppervlakten en materialisaties. De vloeren van B en C liggen anderhalve meter onder het maaiveld.
A 1978 en 1990 540m2 +0.0m
C 2000 800m2 -1.5m
N
De architectuur van mijn herinneringen
B 1986 640m2 -1.5m
Annabel Rodriguez Arrebato
33
Annabel Rodriguez Arrebato De architectuur van mijn herinneringen
34
Programma
?
Sloop? Of een uitdagende transformatie?
Annabel Rodriguez Arrebato
De architectuur van mijn herinneringen
35
Annabel Rodriguez Arrebato
De architectuur van mijn herinneringen
36
herinneringen
privĂŠ - publiek
oriĂŤntatie en uitzichten
andere inrichting
relatie met de omgeving
materialen
Als opgave wil ik de programmatische mogelijkheden koppelen aan de belevenis van wonen in de Bovenkerkerpolder. Op alle drie de schalen: het landschap, het erf en de oude schuren, zijn gemeenschappelijke ruimtes ontworpen waarin mijn herinneringen tot leven komen.
Annabel Rodriguez Arrebato
Altijd waren er kinderen met wie ik kon spelen. Het was als ĂŠĂŠn groot park.
De architectuur van mijn herinneringen
37
De architectuur van mijn herinneringen
38
Mijn herinnering geeft mij verspreide beelden, waarbij de waarde van de werkelijkheid wordt verhoogd door de aantrekkelijkheid van de omgeving en door de herinneringen aan alle huizen waarin ik gewoond heb, vermengd met die waarin ik droom te leven.
3. Verbeelding voor de transformatie
Annabel Rodriguez Arrebato
ONTWERP ONDERDE LEN
De verbeelding voor de transformatie komt voort uit de inspiratie die ik bij het ontwerpen ontving door de constante wisselwerking tussen de polder-omgeving met de schuren en mijn herinneringen. Iedere ontwerpkeuze voor routing, vormtaal en lichtinval is op één of andere manier hierdoor beïnvloed.
In het eerste deel van de opgave richt ik me op ďŹ etsers en wandelaars in het landschap, en op bezoekers en gebruikers van het erf. Ik maak een masterplan voor de Bovenkerkerpolder, waarin geen gebrek is aan horeca of andere faciliteiten. Het ontwerpen op deze grote schaal zorgt ook voor de ruimtelijke verbinding tussen de omgeving en de oude schuren. Mijn herinneringen verbind en veranker ik hier via ruimtelijke assen..
Annabel Rodriguez Arrebato
3.1 In harmonie met het landschap Relatie met de omgeving
De architectuur van mijn herinneringen
39
Annabel Rodriguez Arrebato De architectuur van mijn herinneringen
40
Nieuwe situatie
Het landschap
Bovenkerkerpolder
Annabel Rodriguez Arrebato
De architectuur van mijn herinneringen
41
Annabel Rodriguez Arrebato
De architectuur van mijn herinneringen
42
El trillo QuĂŠ claros permanecen en mi consciencia los trillos de aquellos caminos! Hoe duidelijk zijn de paden van die heuvel in mijn bewustzijn gebleven!
Het pad uit mijn herinneringen is meer dan puur connectie. Het is een symbool van een gevarieerd leven. Een plek voor sociale interactie en bewustwording van de omgeving. Bijzondere punten uit het landschap, die een relatie hebben met mijn herinneringen, heb ik geĂŻnventariseerd en door middel van zichtlijnen met elkaar verbonden. Hier wordt het historische bestaande slotenpatroon genegeerd door nieuwe wandelpadden en assen.
Annabel Rodriguez Arrebato
Het pad naar het dorpje van mijn herinneringen zie ik nog zo voor me. Ik passeer een weggetje waar kinderen aan het spelen zijn. Het lange pad heeft geurige klimplanten. Voorzichtig steek ik een paar modderige plassen over. Het pad buigt soepel naar een groep bomen. Daar is de entree van een enorme weide, waar kleine huizen zich verbergen.
De architectuur van mijn herinneringen
43
Annabel Rodriguez Arrebato De architectuur van mijn herinneringen
44
Annabel Rodriguez Arrebato
De architectuur van mijn herinneringen
45
Annabel Rodriguez Arrebato De architectuur van mijn herinneringen
46
Annabel Rodriguez Arrebato
De architectuur van mijn herinneringen
47
Annabel Rodriguez Arrebato De architectuur van mijn herinneringen
48
Annabel Rodriguez Arrebato
De architectuur van mijn herinneringen
49
Annabel Rodriguez Arrebato De architectuur van mijn herinneringen
50
Nieuwe situatie Het erf De eigen tuin
Annabel Rodriguez Arrebato
De architectuur van mijn herinneringen
51
Annabel Rodriguez Arrebato
De architectuur van mijn herinneringen
52
Eten uit eigen tuin En mis recuerdos, huelo el dulce contagioso olor a mango que entra por la ventana. In mijn herinneringen ruik ik de heerlijk zoete mangogeur die door het raam naar binnen komt.
De buitenruimte van mijn gemeenschap is het centrum van activiteit en cultuur waarin een intensieve sociale interactie plaatsvindt. De assen van de polder convergeren op de binnenplaats, een groen paradijs dat wat lager ligt dan de omgeving. Deze buitenruimte is niet alleen bedoeld als plek om zelf verbouwd groent en fruit te consumeren, maar ook als overgang tussen het open landschap en de semi-openbare ruimte op het erf.
Annabel Rodriguez Arrebato
Het pad eindigt bij een grote patio. Overal staan fruitbomen: guanabana, guave en mango, die schaduw geven aan de hangmatten en de zelfgemaakte stoelen. Op het kolenvuur staat een grote zwarte stoofpot. Vooral hier zijn vrouwen met van alles bezig. Op hun verzoek plukken kinderen tomaten, groenten en kruiden voor het eten.
De architectuur van mijn herinneringen
53
Annabel Rodriguez Arrebato De architectuur van mijn herinneringen
54
A B
C
Annabel Rodriguez Arrebato
De architectuur van mijn herinneringen
55
De architectuur van mijn herinneringen
56
Annabel Rodriguez Arrebato
3.2 Gemeenschappelijke ruimtes in de schuren Openbare, semi-openbare, semi-private en private ruimtes
In het tweede deel van de opgave maak ik Ăn elke schuur groepen van vier huizen met informele ruimtes ertussen, waardoor de gemeenschap uit mijn herinneringen opnieuw tot leven komt. De constante afwisseling van ervaringen door de sequentie van openbare, semi-openbare, semi-private en private ruimtes vraagt een doelgroep die niet alleen zich identiďŹ ceert met het landschap, maar ook een sterke voorkeur voor een informele en collectieve woonvorm heeft.
Voor meer information visit: www.annabelrodriguezarrebato.com
Annabel Rodriguez Arrebato
Er zijn veel huizen, maar het lijkt net of de andere kinderen en buren bij mijn familie horen. Zo open is het contact met elkaar.
De architectuur van mijn herinneringen
57
De architectuur van mijn herinneringen
58
4. De Metamorfose
Annabel Rodriguez Arrebato
VERANTWOORDING
Mijn herinneringen zijn mijn gereedschap geweest, die ik bij het ontwerpen gebruikt heb om de gemeenschap van mijn herinnering tot leven te brengen: bij de connectie met het landschap, bij de relaties binnen de gemeenschap en bij het materiaalgebruik die een nieuwe werkelijkheid vormt.
Mijn herinneringen zijn vast verbonden met de zintuiglijke ervaringen die wandelaars en ďŹ etsers beleven. Wanneer ze nieuwsgierig worden om de gemeenschap binnen te komen, wanneer de geometrische schaduwlijnen van de bestaande spanten langs muren en vloer verschuiven, wanneer gebruikers een plek zowel voor henzelf als voor sociale interactie vinden, wanneer het daglicht door de gekleurde glaswanden binnen valt, worden mijn herinneringen opgeroepen.
Annabel Rodriguez Arrebato
De architectuur van mijn herinneringen
59
Annabel Rodriguez Arrebato De architectuur van mijn herinneringen
60
Annabel Rodriguez Arrebato
De architectuur van mijn herinneringen
61
Annabel Rodriguez Arrebato De architectuur van mijn herinneringen
62
Annabel Rodriguez Arrebato
De architectuur van mijn herinneringen
63
Annabel Rodriguez Arrebato De architectuur van mijn herinneringen
64
Wat ben ik trots op “De architectuur van mijn herinneringen�! Alle doorzettingsvermogen om de master te voltooien was het waard. Godzijdank! Ik wil in het bijzonder mijn tutor Henri Borduin en mijn mentoren Hanneke Kijne en Paul van Dijk bedanken voor het stimuleren en zelfs tot leven brengen van mijn creatieve vaardigheden. Er zijn er nog veel meer die me op de een of andere manier hebben geholpen. Ik wil vooral Jan Paul Smit, Marjan & Henk Hoonings en Anna Costello bedanken voor al het vertrouwen dat ze in mij en in dit project hebben gesteld. Ik ben mijn lieve dochter, mijn familie en mijn vrienden in Nederland dankbaar. En natuurlijk bedank ik ook mijn familie en vrienden uit Cuba voor alle mooie herinneringen...
Annabel Rodriguez Arrebato a.rodriguez.cu@gmail.com www.annabelrodriguezarrebato.com