Huis voor de soevereine mens_Maarten Vermeulen by Amsterdam Academy of Architecture

Huis voor de soevereine mens.

Afstudeerproject: Maarten Vermeulen Commissie: Marlies Boterman Wouter Kroeze Jarrik Ouburg

00 Inhoud

01 Introductie 02 Opgave 03 Ruimtelijk onderzoek 04 Case study 05 Analyse 06 Concept 07 Ontwerp 08 PrivĂŠ ruimtes 09 Collectieve ruimtes

01 Introductie

Het Huis voor de soevereine mens is een ruimtelijke manifest om uit te nodigen tot een collectief en onvoorspelbaar leven. In het plan zijn verschillende woonactiviteiten ondergebracht in een vijftal thema’s. Deze thema’s vormen de collectieve ruimtes van het gebouw die met elkaar worden verbonden door privé-ruimtes; ruimtes met minimale afmetingen die in de meest basale woonbehoeftes voorziet. Vandaag de dag is goed zichtbaar hoezeer ons maatschappelijk systeem gestoeld is op het vergaren van kapitaal en privébezit, met een oneindige accumulatie als doel op zich. Dat wordt zichtbaar in de vorm van een sterk individualiserende samenleving en in een woningbouwpraktijk die gebaseerd is op particulier eigenaarschap. In lijn met deze waarden zien we een grote toename van beveiligingscamera’s in de openbare ruimte, controles, hekken en poortjes: Deze ‘middelen van wantrouwen’ ondersteunen ons in het beveiligen en in stand houden van ons bezit. Het huis voor de soevereine mens is een collectief woonhuis voor 150 mensen. De soevereine mens ziet zichzelf als dissident uit dit individualistische bestaan en rebelleert. Zij organiseren zich in een gebouw waarin ze verlost zijn van overtollige bezittingen en waarin zij met elkaar een gemeenschap kunnen vormen die gebaseerd is op vertrouwen. Een horizontaal georganiseerde samenleving vertegenwoordigd in vijf kerngroepen met een wisselende samenstelling. De locatie van deze case study is een gesloten bouwblok in de Amsterdamse Scheldebuurt. Een archetypisch model voor het wonen in deze stad en tevens de plek waar ik zelf woon. Het bestaande gebouw worden ontleed in losse onderdelen en activiteiten, welke het uitgangspunt vormen voor een nieuw collectief woonmodel. Aan het basis van dit project staan verschillende onderzoeken naar materialiteit en ruimtelijkheid. Ze vormen de basis voor het plan ten einde met dit ruimtelijke experiment ook uit te nodigen tot een sociaal experiment. Een gebouw waarin mensen kunnen ronddwalen, gebruik kunnen maken van collectieve voorzieningen en zich kunnen terugtrekken in een privéruimte. De inwoners leiden een leven in contact en confrontatie met anderen en haar omgeving. Door de veranderlijkheid van het gebouw en de programmering is het Huis in voortdurende actie en kent het geen eindproduct of eindstadium.

02 Opgave

Vanuit mijn eigen ervaring zie ik hoezeer

Deze film en het activisme van Picoli heeft

wonen en woningbouw gebaseerd is op eigenaarschap en privĂŠbezit en daarmee ook individualisme. In het beeld van kunstenaar Pushwagner zie is een uiterste consequentie te zien van deze manier van het geprivatiseerde leven. Het leidt vooral tot een ingekaderd leven van uniformiteit en opstopping. De hoop lijkt vooral op het weekend gevestigd te zijn, dan kan het goede leven weer beginnen.

aan de basis gestaan van hoe ik met deze opgave omgegaan ben. Het wonen zoals ik dat ken moest opengebroken worden, om te ontleden en als startpunt gebruiken voor mij opgave:

Een gelijkenis is te zien in de Film Themroc van Claude Feraldo uit 1976, waarin Picoli de hoofdrol speelt. Hij is zijn saaie leven en de sleur als loonslaaf beu. Hij rebelleert, vertrekt met veel kabaal van zijn werk metselt zijn voordeur dicht en sloopt de gevel van zijn woning eruit. Zijn vorm van activisme werk aanstekelijk op zijn buurtgenoten. Ook zij beginnen hun woningen open te breken om aan de tragiek van het voorbestemde, voorspelbare leven te ontvluchten.

Het onwerpen van een collectief woonhuis waarin ruimtes voor sociaal contact en confrontatie de basis vormen. De soevereine mens hierin is de mens die zich los wil maken van het voorbestemde en voorspelbare leven en een leven wil leiden in contact en confrontatie met anderen en zijn of haar omgeving.

aanleiding Hariton Pushwagner. Soft City. 1969-1976.

film still uit Themroc. Claude Feraldo 1976.

03 Ruimtelijk onderzoek

Model. Gips en gaas. Bij dit model is op een aluminium grid gegoten. Om te zien hoe ze op elkaar reageren. Na het drogen van het gips is het grid ervaf gehaald, wat overblijft zijn twee losse elementen waar nog herinneringen aan elkaar inzitten. De methode heeft een ongecontroleerde variabele waardoor van de vorige niet precies de uitkomst duidelijk is.

gieten Model. XPS foam en gips. Onderzoek naar massa en leegte.

Model. Gips. Om te zien wat zich in het model bevind heb ik het doorgezaagd. Door iets te maken en het â&#x20AC;&#x2DC;kapotâ&#x20AC;&#x2122; te maken of een volgende bewerking te doen ontstaan er nieuwe relaties in het model. In dit geval tussen de verschillende bestaande onderdelen van het model.

gieten / zagen

gieten / solderen

inkt / tape / papier

solderen

ruimtes / meubels Living-room

Bathroom

Bedroom

Toilets

De zoektocht gaat uit naar een open structuur waarin enkele lijnen of objecten vastliggen en andere vrij en veranderlijk zijn. Bovenstaand model is een structuur waarin telkens dingen kunnen veranderen of opnieuw opgezet kunnen worden. De basis structuur is opgezet met wit tape. Vervolgens is met zwarte vlakken een invulling gemaakt. door het weghalen en toevoegen van vlakken blijft het in beweging. De reeks laat een een begin- en eindpunt zien, de fases ertussenin vind ik het meest interessant, ze zijn in opbouw of in afbraak. Dit is wat ik met mijn project ook wil bereiken, waarin het gebouw zelf een in voortdurende actie is en geen eindproduct of eindstadium kent.

inkt / tape / papier

04 Case study Amsterdam Zuid (Scheldebuurt)

Volkerakstraat

Eendrachtstraat

Roompotstraat

Grevelingenstraat

situatie bestaand Nu Scheldestraat Scheldeplein

De locatie is een gesloten bouwblok in Amsterdam Zuid, een archetypisch woonmodel voor het wonen in deze stad en de plek waarin ik zelf woon. Het bouwblok bestaat uit vier delen, ontworpen door vier architecten. Een noordelijk deel, twee tussen stukken en een zuidelijk bouwdeel. Het gebouw is voltooid in 1929.

View from Roompotstraat to Grevelingenstraat

straten Nu View from Eendrachtstraat to Grevelingenstraat

bouwblok

Het bouwblok is opgebouwd uit drie bouwlagen een zolder en een vliering.

om met Frank van Klingeren te spreken, een reepje beton op de derde.

Een mooie kwaliteit van dit gebouw is het dubbelzijdige contact van de woning met de straat en de stilte van de binnenruimte. Deze tuinen zijn alleen begaanbaar voor de grondgebonden woningen. De begaanbare buitenruimte voor de andere bewoners is

De woning heeft een beukmaat van 7,5 meter en een lengte van 11 meter. In deze breedte is het al vrij lastig om naast een eetkamer ook nog een ruimte slaapkamer en keuken te maken.

begena grond Nq keuken

slaapkamer

eetkamer

badkamer hal

slaapkamer

zitkamer

woning

hal

Representatief

eetkamer

Reproductief

keuken

slaapkamer

hal

badkamer

slaapkamer

woonkamer

hal

In de plattegrond is een scheiding gemaakt tussen wat ik omschrijf als het reproductie-

ten verricht die betrekking op persoonlijke hygiene, verzorging, slaap en seks. Het re-

ve en het representatieve deel. Tot de eerste groep, reproductie, behoren de vertrekken die minimaal nodig zijn om het huishouden te kunnen laten voortbestaan. Dit zijn vertrekken die het meest privĂŠ zijn. Daarin worden meestal ook de meest private activitei-

presentatieve deel wordt gebruikt voor persoonlijke representatie en expressie. Ze zijn meer collectief en theatraler van karakter. Dit zijn vaak de vertrekken waarin we ook onze bekenden uitnodigen. Er staan spullen en bezittingen in die iets over ons vertellen.

woning & domeinen

Type Outside Space Kitchen Bathroom Hall Bedroom Dining-room Living-room Toilet Entrance

collectie woningen & domeinen Het bouwblok is opgebouwd uit 88 woningen met een gemiddelde grootte van 75 m2. In dit beeld zijn de verschillende woning afgebeeld uit welke vertrekken ze bestaan en tot welk domein ze behoren. Rood is privĂŠ of reproductief en groen is collectief of representatief.

05 Analyse van het huishouden

In het bouwblok wonen 150 mensen. Dit is het vermeende nummer volgens antropo-

Er zijn mensen die alleen wonen op 75 meter, maar ook huishoudens waarbij 5 mensen op

loog Dunbar waar een mens stabiele, sociale relatie mee kan onderhouden. Deze 150 mensen maken deel uit van 88 huishoudens. En wat opvalt is dat ze nagenoeg allemaal in dezelfde ruimte/woning wonen.

hetzelfde oppervlak wonen. Mijn conclusie is dat de werkelijkheid van het huishouden is weerbarstiger dan de architectuur waarin ze huizen.

150 mensen

19x Family Household (38 parents/23 children)

20x 2-Persons Household (40 persons)

49x 1-Person Household (49 persons)

88 huishoudens

inboedel WM

Exercise & Yoga

Dining

Cleaning

Work & Study

Cooking

Dressing

Sleeping

Personal Hygiene

activiteiten

Laundry & Ironing

Private Equipment

privĂŠ / collectief Collective Facility

06 Concept

privé

collectief

privé-collectief

Het privédomein bestaat uit een slaapkamer met een badkamer. De dingen die je minimaal nodig hebt om in het leven te kunnen voorzien. Daarin zijn de volgende zaken opgenomen: Een toilet, douche, wastafel, ruimte voor een bed, kasten een stoel en een kleine tafel. Alle andere zaken worden collectief georganiseerd.

privĂŠ / collectief

productief ve

minimaal privĂŠbezit

06 Concept

Sport

Natuur

Utiliteit

Contemplatie

Kennis

Wat we kennen als de privĂŠwoning is in dit plan gereduceerd tot de slaapkamer, en de badkamer. Ik heb het beschouwd als de administratie van het wonen. Als zodanig heb zijn de slaapkamers als muren, ordenende elementen, over de locatie verdeeld. De tussenruimtes die ze maken vormen de collectieve ruimtes in het plan.

Collectieve Ruimtes

PrivĂŠ ruimtes

studiemodel

Montage van Cad-tekening en papier-inktcollage. In dit beeld komen de twee onderzoekstalen samen. Het vormonderzoek naar een intuitieve, open structuur en het rationele onder-

zoek dat voortkomt uit de analyse van de woning.

studiemodel

07 Ontwerp

Volkerakstraat

Eendrachtstraat

Roompotstraat

Grevelingenstraat

Scheldeplein Scheldestraat

situatie nieuw Nu

begane grond

eerste verdieping

doorsnede

08 PrivĂŠ ruimtes

privĂŠ blok / slaapkamertypes

09 Collectieve ruimtes

In het thema sport staat het lichaam centraal, de oefening. In de kakofonie van bewegende mensen. Grote overspanningen met vakwerken beelden kracht en kinetische energie uit. De kracht die nodig is om te kunnen bewegen. De behandeling van het frame met spiegels en translucente elementen maakt dat er een theatrale ruimte ontstaat met lange zichtlijnen en connecties tussen verschillende verdiepingen.

kleine sportzaal

grote sportzaal

Lange sportzaal zwembad fitness

open speelveld

glijbaan en tr

rap

sport fitness

Park

Het thema natuur is een verwijzing gemaakt naar de tuin. In de â&#x20AC;&#x2DC;collectieve schaalâ&#x20AC;&#x2122; van het plan vormt het zich als een park in het gebouw. Dit park is een grote buitenruimte met loofbomen waartussen verschillende terrassen hangen van verschillende formaat. Om alleen of in klein gezelschap een krantje te lezen of in groter gezelschap te dineren tussen de boomtoppen.

terras paden & bomen

natuur

Werkplaats

Dit is de werkplaats van het gebouw, de garage. Hier werken mensen aan projecten. Dit is het domein van de klusser. De werkplaats is een netwerk van stalen kolommen en balken die naar wens aangepast kunnen worden. Hier worden elementen van het gebouw zelf gemaakt of gerepareerd. Op de begane grond is een fietsenmaker gevestigd en er is een ruimte om aan autoâ&#x20AC;&#x2122;s te sleutelen en er plaats voor staalbewerking. Op hoger gelegen verdiepingen is ruimte voor houtbewerking, kleine reparaties en wassen, drogen en strijken.

strijken & wassen klusruimte & reparaties

Laden & Lossen

houtbe

metaalbewerking

Fiets

ewerking

senwerkplaats

utiliteit

Labyrinth

Deze ruimte werkt als een labyrint, het is de tegenhanger van het thema natuur, waar ook gedwaald kan worden. Hier wordt gedwaald tussen zwaardere elementen van beton en staal. In deze ruimte zijn ook een aantal meer besloten ruimtes te vinden. Zo is er een ruimte om veel lawaai te maken en te schreeuwen. Er zijn verschillende baden, een groter bad voor meerdere personen en voor mensen die alleen in bad willen.

Koud bad Stiltekamer

Dark Room

Light Room Warm bad

contemplatie

Bibliotheek

Deze ruimte is de bibliotheek van het gebouw. Hierin stellen mensen hun collecties op die door het collectief gebruikt en bekeken kunnen worden. Boeken, schilderijen, beelden, platen, cdâ&#x20AC;&#x2122;s en andere objecten en media. Ook zijn er verschillende studieruimtes, ateliers, een bioscoop en een muziekruimte.

Dakterras

Muziekkamer Raadzaal

Studieruimte

Bioscoop

Boekenkasten

contemplatie Schilderatelier

Studieruimte

Dank! Commissieleden: Marlies Boterman Wouter Kroeze (mentor) Jarrik Ouburg

Mijn vrienden, kamaraden en familie. Frank Botman Meintje Delisse Anna Fink David Habets Ashkan Hashemkani Michelle Hendrickx Onno Kamer Paul Kuipers Cap Labeur Patrick Roegiers Luuc Sonke Michiel Zegers Hans, Lydie, Nienke, David. Livia en Noam.