Mirte van Laarhoven Stromende Kracht Een visie voor de rivierdelta als ĂŠĂŠn aaneengesloten natuurgebied Willemsstraat 67 1015 HX Amsterdam +31 6 50 53 70 29 mirtevanlaarhoven@gmail.com www.linkedin.com/in/mirte-van-laarhoven-57bb9343/ Landschapsarchitect
Amsterdam Academy of Architecture Graduation Projects 2016-2017
Landscape Architecture
Mirte van Laarhoven Stromende Kracht Een visie voor de rivierdelta als één aaneengesloten natuurgebied De Nederlandse rivierdelta speelt een grote rol in onze nationale identiteit en onze economie. We hebben het vormgegeven zodat we veilig kunnen leven, efficiënt onze schepen er doorheen kunnen varen, en erlangs kunnen fietsen wanneer we dat willen. Maar na decennia van bouwen, zijn we uit het oog verloren welk prachtig natuurgebied recht door ons land trekt. Functionaliteit voert de boventoon, de recreatieve waarde bereikt niet zijn potentie, de natuurlijke dynamiek is laag, en de onderhoudsgevoelige waterwegen krijgen door klimaatverandering alleen maar meer uitdagingen. Wat als we de rivierdelta kunnen omvormen naar een meer duurzaam, zelfvoorzienend systeem waarin alle belangrijke functies samenwerken? Een systeem waar we gebruik maken van de natuurlijke krachten om het landschap opnieuw vorm te geven. En waar we met behulp van stroming, erosie en sedimentatie een dynamisch rivierensysteem kunnen creëren dat niet alleen veilig en economisch is, maar ook prachtig is om te bezoeken en de biodiversiteit verhoogt. Stromende Kracht is een ‘cultureel ontwerp’ voor de Dutch Delta, dat stakeholders wil laten ‘omdenken’ in hun benadering van opgaves in dit gebied. Het project doet niet direct uitvoeringsgerichte ontwerpvoorstellen maar beschouwt de Delta als één aaneengesloten natuurgebied waar water het landschap schildert en waar mens en natuur samen in kunnen bestaan. De visie kijkt naar het DNA van de Delta en laat de verschillende riviertakken hun eigen karakter vergroten. De impact van de visie wordt gedemonstreerd in drie deelgebieden, die gezamenlijk een dwarsdoorsnede van het deltalandschap schetsen en waarmee drie typen ontbrekende schakels in het natuurnetwerk worden teruggebracht. Met behulp van strategische systeemingrepen op cruciale schakelpunten worden opgaves rondom waterveiligheid, biodiversiteit, recreatie, infrastructuur, het veiligstellen van zoetwater, rehabiliteren van vis en vogel migratieroutes en de invulling van ambitieuze Europese natuurdoelstellingen op een positieve manier benaderd. In plaats van deze opgaves te beschouwen als conflicterend, laat Stromende Kracht ze juist elkaar versterken. Een voorbeeld is de hoogwatergeul bij Varik, oorspronkelijk ontworpen om alleen bij hoogwater veel water af te voeren. Door deze stroomgeul permanent in te zetten voor zowel waterafvoer als scheepsvaart, komt er ruimte om de nu aanzandende en onderhoudsgevoelige waterweg in te richten als laagwatergeul; een natuurgebied waar de rivier het landschap vormt en bewoners en bezoekers van stromende kracht profiteren. Een onderzoek naar landschapsontwerp met behulp van natuurlijke processen leidde tot een toolbox van 15 ‘landschapsvormers’ die uitgaan van het principe van building with nature. Deze tools vormen niet alleen het landschap, maar leveren ook een meerwaarde voor biodiversiteit en recreatie. Denk aan stuifduinen aangelegd door de wind, die geschikt zijn als mountainbikeparcour. Naast de systeemingrepen en landschapsvormers is als laatste nagedacht over de ontsluiting van het landschap. Het gebied is vandaag moeilijk te bereiken met de auto, eenvormig voor de fietser, en onduidelijk voor de wandelaar. Door een paar hotspots goed te ontsluiten, kunnen mensen van buiten het gebied makkelijker kennismaken met het rivierenlandschap zonder de rust te verstoren. Ik ben ervan overtuigd dat door op een andere manier naar het ontwerp van specifieke plekken te kijken er uiteindelijk een heel ander denkbeeld van de Nederlandse rivierdelta kan ontstaan; een die vergelijkbaar is met de grootsheid en natuurlijke kracht van nationale parken als de Grand Canyon, terwijl het landschap toch zijn huidige functies behoudt. De Nederlandse Delta kan daarbij uitblinken in haar eigen stromende kracht en een rijk en dynamisch landschap als bestemming op de kaart zetten. Eén aaneengesloten natuurgebied, met één sterk merk: een dynamisch nationaal park dat zich uitstrekt van de Oost- tot Westgrens van Nederland, waar nieuwe generaties Nederlanders van kunnen genieten en wat ons ook beschermt tegen hoogwater. Een landschap dat fundamenteel verandert, doordat onze mindset verandert. Graduation date 20 06 2017
Commission members Bruno Vermeersch (mentor) Eric-Jan Pleijster Eric Frijters
Additional members for the examination Hank van Tilborg Jana Crepon
Mirte van Laarhoven
GetijdegradiĂŤnten op de Ventjagersplaten
Rivierduinen bij de Bocht van Sint Andries
Meanderbochten en moeras in de Rijnstrangen
Landscape Architecture
watterbufferend
Plan Ooievaar
2000
Stroomexperiment Ventjagersplaten: landschapsvorming door getijde
Stroomexperiment Bocht van Sint Andries: landschapsvorming door sedimentatie
dynamisch
2050 Dynamische delta Stromende Kracht
genormaliseerd
1800
Natuurambitie grote wateren
begeleid meanderend
1000
voortzetting Deltaprogramma
meanderend
Heden; huidige waterlopen tonen de impact van menselijke ingrepen op ons landschap.
Ruimte voor de Rivier
Verleden; voormalige waterlopen door de tijd tonen de impact van de rivieren op ons landschap
Stroomexperiment Rijnstrangen: landschapsvorming door meandering
DNA van de Rijn-Maastakken: elk stroomgebied heeft zijn eigen identiteit waarbij ingrepen zouden moeten worden afgestemd op de betreffende natuurlijke eigenschappen. bron: Smart Rivers
locatieanalyse Ventjagersplaten: oeververharding versus eroderende oevers
locatieanalyse Bocht van Sint Andries: kribben versus aanzandende vaargeul
locatieanalyse Rijnstrangen: agrarisch peilbeheer versus verlandend rietmoeras
Mirte van Laarhoven
Demonstratie Ventjagersplaten: van oeverobstakels naar geleidelijke land-water overgangen met getijdegradiĂŤnten
Demonstratie Bocht van Sint Andries: van aanzandende geulen naar scheepsvaargeul en laagwatergeul met rivierduinen
Demonstratie Rijnstrangen: van een afgesloten rivierarm met agrarisch peilbeheer naar meestromende strangen met meanderbochten en moeras
Uitlichting demonstratie Rijnstrangen: drie typen ingrepen ‘landschapsvormers’
Systeemingrepen
Ontsluiting
Landscape Architecture
De riverdelta als één aaneengesloten natuurgebied: Door een integrale benadering en met met hulp van ‘landschapsvormers’, systeemingrepen en een verbeterde ontsluiting worden drie sterke schakels aan het deltanetwerk toegevoegd.
Uitwerking toolbox van ‘landschapsvormers’ 15 kleine ingrepen, gebaseerd op het principe building with nature, leiden tot grootse resultaten natuur, voor biodiversiteit én recreatie door gebruik te maken van stromende kracht.
Kruiser
functie: landschapsprocessen ‘kammen’
Raster
functie: opvolgende fase begeleiden
Stokje
functie: pionierfase starten
Hoogtepunt
functie: landschapsproces en gebruik articuleren
Dwarsligger
functie: vergrotende trap accentueren
Waaier
functie: gradienten stimuleren
functie: landschapsprocessen ‘kammen’
Raster
Kruiser
Actief zand functie: opvolgende fase begeleiden
Stokje
functie: pionierfase starten
Getijdegradiënten
Waaier
functie: landschapsproces en gebruik articuleren
Hoogtepunt
functie: vergrotende trap accentueren
Dwarsligger
functie: gradienten stimuleren
Waaier
functie: landschapsprocessen ‘kammen’
Kruiser
functie: opvolgende fase begeleiden
Raster
functie: pionierfase starten
Stokje
functie: landschapsproces en gebruik articuleren
Hoogtepunt
functie: vergrotende trap accentueren
Dwarsligger
functie: gradienten stimuleren
Mirte van Laarhoven
Meanders en moeras
Architect, Master of Science Urbanist, Master of Science Landscape Architect, Master of Science Architects, urbanists and landscape architects learn the profession at the Amsterdam Academy of Architecture through an intensive combination of work and study. They work in small, partly interdisciplinary groups and are supervised by a select group of practising fellow professionals. There is a wide range of options within the programme so that students can put together their own trajectory and specialisation. With the inclusion of the course in Urbanism in 1957 and Landscape Architecture in 1972, the Academy is the only architecture school in the Netherlands to bring together the three spatial design disciplines under one roof. Some 350 guest tutors are involved in teaching every year. Each of them is a practising designer or a specific expert in his or her particular subject. The three heads of department also have design practices of their own in addition to their work for the Academy. This structure yields an enormous dynamism and energy and ensures that the courses remain closely linked to the current state of the discipline. The courses consist of projects, exercises and lectures. First-year and second-year students also engage in morphological studies. Students work on their own or in small groups. The design
projects form the backbone of the syllabus. On the basis of a specific design assignment, students develop knowledge, insight and skills. The exercises are focused on training in those skills that are essential for recognising and solving design problems, such as analytical techniques, knowledge of the repertoire, the use of materials, text analysis, and writing. Many of the exercises are linked to the design projects. The morphological studies concentrate on the making of spatial objects, with the emphasis on creative process and implementation. Students experiment with materials and media forms and gain experience in converting an idea into a creation. During the periods between the terms there are workshops, study trips in the Netherlands and abroad, and other activities. This is also the preferred moment for international exchange projects. The Academy regularly invites foreign students for the workshops and recruits wellknown designers from the Netherlands and further afield as tutors. Graduates from the Academy of Architecture are entitled to the following titles: Architect, Master of Science; Urbanist, Master of Science and Landscape Architect, Master of Science.
Landscape Architecture
Amsterdam Academy of Architecture