Industrieel erfgoed

Het architectonisch industrieel erfgoed vormt, naast het nieuw landschappelijk reliëf, een belangrijke identiteitsdrager van het landschapspark. Door het erfgoed in te zetten als beeldbepalende objecten onderscheidt het landschapspark zich van andere natuurparken in België en trekt het een nieuw recreatief publiek. Elk relict kent haar eigen aanpak door de huidige staat, de positie in het netwerk of de iconische waarde. Het grootste deel van het erfgoed gaat als ruïne op in de stadswildernis en zal in de loop der tijd overwoekerd worden door het proces van successie toe te laten. Een aantal iconische objecten die goed verknoopt liggen in het primaire padennetwerk, en daardoor in verbinding staan met de leeflijnen van de stad, worden geprogrammeerd. Op dit moment bevindt zich al succesvol programma in een aantal van deze objecten, dit wordt verder uitgebreid en voegt een extra gebruikerslaag toe aan het landschapspark. Functies als concertzalen, evenementenlo-

Ruïnes en relicten Programma Verbrijzelde fundering Hergebruik bruggen Beeldbepalende topografie Voormalige treinrails caties en horeca vinden hun plaats in een leegstaande koeltoren, controletorens of leegstaande loodsen. Door de nabijheid van bestaande metrohaltes te benutten en nieuwe toegangswegen te introduceren ligt het geprogrammeerd erfgoed centraal in de stad. De bestaande topografie bestaande uit spoordijken en spoorconstructies begeleiden het fietsnetwerk. De voormalige spoorbruggen transformeren tot entrees van het landschapspark. Een deel van de bestaande loodsen bestaat uit enkel niet-duurzame materialen zoals golfplaten. Na het verwijderen van deze niet duurzame materialen blijft enkel de fundering over. Deze wordt verbrijzeld binnen haar huidige contouren en vormt een open ruimte dat herinnert aan de omvang van de huidige bebouwing. Het erfgoed is door het afwisselend landschap van open en besloten ruimtes en door het diverse reliëf op verschillende manieren beleefbaar.

Zichtbaar vanaf retentiebekken

Een aantal iconische objecten en een deel van de verbrijzelde funderingen bevindt zich in het overloopgebied. Het open karakter van deze landschappen maakt het erfgoed tot zichtbaar onderdeel van het park. Uitgestrekte watervlaktes weerspiegelen de immense relicten en benadrukken de grootsheid van het erfgoed.

Een groot deel van het erfgoed ligt verscholen in de besloten wildernis van het eiken-berkenbos of het valleibos. Dit mysterieuze erfgoed is duidelijk zichtbaar wanneer de recreant zich op de hoger gelegen terrils of spoordijken bevindt. Het is vervolgens aan de recreant om zich een weg te banen door de wildernis om het relict te bereiken.

Zichtbaar vanaf terril

Zichtbaar door vista

Het primaire padennetwerk met bomenlanen is opgespannen tussen iconisch erfgoed. De vista’s die door de lanen benadrukt worden maken het erfgoed actief onderdeel van de beleving van het park en zijn tegelijkertijd oriëntatiepunten voor de recreant.

De meest iconische objecten die nog in goede staat zijn worden geprogrammeerd en zijn duidelijk zichtbaar en bereikbaar doordat ze zich altijd nabij de primaire paden of het openbaar vervoer- of wegennetwerk bevinden.

Zichtbaar door verbindingswegen

Impressie koeltoren als concertzaal

Geprogrammeerd erfgoed

De groene prettige verblijfsomgeving van het landschapspark staat in sterk contrast met het grauwe omringende stedelijk netwerk. Door de landschappelijke en historische kwaliteiten in te zetten als identiteitsdragers ontstaat een nieuwe recreatieve economie van eco- en urbextoerisme dat gebruik maakt van de landschapsidentiteit. Dit brengt niet alleen levendigheid en bezoekers in de vallei maar heeft ook een weerslag op omringend stedelijk gebied. Denk hierbij bijvoorbeeld aan horeca voor toeristen die Charleroi gebruiken als tussenstop tijdens hun tocht door het dal of als uitvalsbasis voor een wandeling door het landschapspark. Tegelijkertijd voegt een deel van het toegevoegde programma een kleinschalige recreatieve economie toe aan de stad, iets wat op dit moment nagenoeg ontbreekt. De bewoners krijgen de kans om zich eigenaar te maken van deze recreatieve functies door het erfgoed voor een symbolisch bedrag over te kopen. Zij worden nieuwe ondernemers die bijdragen aan het economisch succes van de stad en het landschapspark. In het verleden heeft ditzelfde proces kleinschalig plaatsgevonden en deze locaties zijn nu de hotspots van Charleroi voor zowel bewoners als bezoekers.

Functies en programma gekoppeld aan primair padennetwerk

Niet alleen de nieuwe doorgaande routes activeren de vallei, ook het toevoegen van sport- en spelfuncties maakt de vallei onderdeel van het dagelijks leven van de stedeling. Gekoppeld aan de primaire padenstructuur, de nieuwe autowegen en het openbaar vervoernetwerk liggen verschillende recreatieve functies. Deze toevoegingen aan het landschapspark maken bepaalde zones tot een intensief gebruikt landschap en staat in sterk contrast met de luwe en besloten wildernis in de omgeving. Dit nieuw toegevoegde programma maakt de vallei tot een bestemming voor de stedeling en de bezoeker. Voor de stedeling ligt de nadruk op het toevoegen van sport- en spelfuncties. Verschillende sportvelden ontvouwen zich langs functionele verbindingen: voetbalvelden middenin het bos, een squashbaan in voormalige loodsen en een skeelerparcours tussen de verbrijzelde funderingen. In geprogrammeerd industrieel erfgoed bevinden zich culturele functies zoals concertzalen en evenementenlocaties en deze bereiken een groter publiek. Nieuwe ondernemingen profiteren van de context van het natuurlijk landschapspark maar zijn wel goed bereikbaar door de aanwezige infrastructuur en nabijheid van het stadscentrum van Charleroi.

Doorsnede Carsidterrein, schaal 1:250

Bovenaanzicht Carsidterrein, schaal 1:250

Ruïnes

Het grootste gedeelte van het erfgoed zal als ruïne opgaan in de stadswildernis. Om dit proces te versnellen worden de niet duurzame materialen, bijvoorbeeld golfplaten en glas, verwijderd. Deze ingreep maakt extra openingen in het erfgoed waardoor vocht en verschillende plantzaden hun intrede doen in de bebouwing. Het successieproces doet haar intrede in de bebouwing en het proces van verval vormt een aantrekkingskracht op eco- en urbextoerisme. Het grootste gedeelte van de ruïnes ligt geïsoleerd in de besloten bossen. Toch wordt de recreant gestimuleerd om van de paden af te wijken en de wildernis te betreden om de ruïnes te bezoeken door het zichtbaar te maken vanaf terrils of door het gebruik van vista’s. Het meest centraal gelegen en iconische erfgoedcluster, het Carsidterrein, vormt een uitzondering op deze ontoegankelijkheid. Hier maakt een verhoogd pad van stalen roosters het mogelijk om de ruïnes te betreden en het verval van de immense bouwwerken te aanschouwen. De donkere ruimtes binnen de relicten vormen een unieke biotoop voor vleermuizen en verbrokkelde stenen wanden bieden nestgelegenheid aan bijvoorbeeld de zwaluw.

Verwijderen niet-duurzame materialen Successieproces transformeert erfgoed tot landschap

Impressie voormalige fabriekshal tijdens vroeg successiestadium

Doorsnede: schaal 1:200

Bovenaanzicht, schaal 1:200

Vertaling verwijderd erfgoed

Een groot deel van de immense bestaande loodsen ten zuiden van de Sambre bestaan uit staalconstructies, betonnen funderingen en golfplaten. Deze bouwwerken zijn immens en goed zichtbaar vanuit de omgeving. Echter, de loodsen hebben door hun materiaalgebruik geen potentie om te transformeren tot ruïne en een deel van de loodsen bevindt zich in delen van de vallei waar veel potentie is om overloopgebied te realiseren. Om het successieproces te stimuleren worden de niet-duurzame materialen verwijderd en blijft enkel de fundering van de loodsen over. Deze wordt verbrijzeld om ruimte te bieden aan het bergen van het zoete water. De lengterichting van deze bouwwerken wordt benadrukt door de fundering niet te verbrijzelen ter plaatse van de bestaande dak- en muurlijnen. Een landschap van schotsen en lange lijnen blijft over en is een herinnering aan de immense bestaande loodsen. Dit verbrijzelde landschap wordt onderdeel van de padenstructuur en biedt tal van speelaanleidingen. In het schotsenlandschap zal zich, afhankelijk van de hoogteligging, een wetland, valleibos of berkenbos ontwikkelen. Daarnaast vormt het landschap van schotsen een schuilplaats en nestgelegenheid voor diverse diersoorten.

Benadrukken van lengterichting in verbrijzelingsontwerp