Aanleiding

Overblijfselen van turfwinning in het Nieuwkoops Plassengebied

Als kind groeide ik op in de veronderstelling dat mijn achtertuin, het Nieuwkoops Plassengebied, het meest onaangetaste stukje natuur van Nederland was. Naarmate de tijd verstreek en ik meer te weten kwam over mijn woonplaats begon ik te begrijpen dat dit landschap is gevormd door één van de meest ingrijpende industriële processen in Nederland: de turfwinning. Mijn achtertuin was het decor van grootschalige veenontginning en transformeerde het natte veenmoeras tot een lappendeken van legakkers en petgaten. Na het vetrekken van de turfindustrie deed de natuur een herintrede in een, op het eerste gezicht, verwoest landschap. De afgelopen decennia heeft het Nieuwkoops Plassengebied zich ontwikkeld tot hoogwaardig natuurgebied dat een grote betekenis en waarde heeft voor omringend stedelijk gebied. Deze drastisch getransformeerde landschappen, waar de natuur zich ontwikkeld naar de condities die de mens heeft achtergelaten, hebben mij altijd gefascineerd. Grote delen van West-Europa kennen een soortgelijk cultivatieproces waardoor grootschalige dynamische landschappen zijn verdwenen. De oorspronkelijk woeste wildernis heeft plaats gemaakt voor landbouw, stedelijk netwerk of industrie. Eén van deze getransformeerde landschappen bevindt zich op de breuklijn van het Brabants en het Ardens massief in Wallonië: dit kennen wij nu als het dal van de Sambre en de Maas. Deze twee rivieren en hun omgeving zijn sterk geïndustrialiseerd en transformeerde het oorspronkelijk natte valleilandschap tot een statisch industriegebied. Langs deze lineaire structuur bevindt zich de stad Charleroi. De vallei is hier door toedoen van de grootschalige mijn- en staalindustrie getransformeerd van een dynamisch valleilandschap tot ‘het Zwarte Land.’