JAARVERSLAG 2007
Candida Hรถfer - The Brussels Series
I.
Grenzen oversteken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2
II.
Een waaier aan stijlen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
- BOZAR FESTIVAL . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
- BOZAR MUSIC . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
- BOZAR EXPO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
- BOZAR ARCHITECURE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25
- BOZAR THEATRE, DANCE, LITERATURE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28
- BOZAR CINEMA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34
- BOZAR STUDIOS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37
III. Vrienden van het huis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42 IV. BOZAR en zijn publiek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50 V.
De coulissen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62
VI. Beheer en beleid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74 VII. Cijfers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80
Foto’s : Danielle D’Haese Mikaël Falke Koenraad Impens Julien Lanoo Lydie Nesvadba Vinciane Pierart Olivier Rouxhet
I Grenzen oversteken
Grenzen oversteken
Met een selectie van exquise kunstvoorwerpen maakte de expo De wereld rond overigens duidelijk hoe de Portugezen als eersten de wereld bij elkaar probeerden te brengen.
Dialoog, uitwisseling, creatieve versmelting: het BOZAR-programma stond in 2007 in het teken van grenzen oversteken.
Met Balkan Trafik begaf het Paleis voor Schone Kunsten zich
Dat mag ook best letterlijk geïnterpreteerd worden. De wereld kwam
midden in een hype. Balkanritmes zijn een exportproduct geworden.
een stukje dichterbij. In zijn verbeelding kon de bezoeker van het Paleis
Gipsymuziek, met haar knetterende blazers en emoties die pendelen
voor Schone Kunsten duizenden kilometers afleggen en bijzondere
tussen melodrama en tristesse, wordt steeds vaker geremixt en
ontdekkingen doen vanop de eerste rij. Hij kon dit jaar een comfortabele
gesampled. Tijdens een propvol tweedaags festival stapten jonge
culturele excursie maken langs de oude en de nieuwe Europese lidstaten,
groepen quasi rechtstreeks vanuit de undergroundscène het grote
met de 16de-eeuwse Portugese avonturiers op ontdekkingstocht
podium op. Hoogtepunt was Forgive me, is this the way to the Future?,
trekken of de fijnzinnige symboliek van de traditionele Chinese kunst
een opdrachtwerk van enkele Europese concerthuizen aan de Servisch-
leren appreciëren.
Kroatische muzikant Goran Bregovic. Met zijn Europese première boorde hij vele inspiratiebronnen aan. Zijn muzikale brieven aan drie
De tentoonstelling Het Verboden Rijk was op velerlei vlakken
religieuze tradities werden onthaald als een feestlied van verzoening,
een hoogtepunt van het seizoen. Er gingen lange diplomatieke
over grenzen en muzikale smaken heen. Bregovic bracht een sfeervolle
onderhandelingen tussen China en verschillende Belgische overheden
lofzang op het universele.
aan vooraf. Luc Tuymans ontwikkelde het concept, samen met curator Yu Hui, vanuit een sensibiliteit en raffinement die je alleen bij raskunstenaars aantreft. Het werd geen radicale clash tussen twee tradities, maar een subtiel aftasten van verschillen en verbanden. Vijf eeuwen kunst uit China en uit de Zuidelijke Nederlanden stonden hier op een verrassende en verhelderende manier naast elkaar. Rond het thema Portugal was een rijk en gediversifieerd festival opgebouwd met kunst, literatuur, muziek, film, architectuur en dans. Het is een bewuste strategie van het Paleis voor Schone Kunsten om ook tussen de verschillende disciplines in huis de grenzen uit te gommen. De ontmoeting tussen diverse makers en artistieke stemmen werkt juist versterkend. Het festival werd een uitwisseling van kennis, kunst en ideeën van de 16de eeuw tot vandaag.
I. Grenzen oversteken
Lessen uit een jonge geschiedenis
De vier beleidslijnen die het nieuwe Paleis voor Schone Kunsten sinds de opening volgt, bleken in 2007 zelfs nog sterker dan in de eerste zes jaar. De facto is het Paleis voor Schone Kunsten een ‘ontmoetingsplek voor alle kunsten’ geworden. Dit door de voortdurende klemtoon op het interdisciplinaire en de ‘transversaliteit’, denk maar aan het
Étienne Davignon, Voorzitter van de Raad van Bestuur
Een nieuw statuut, een jonge maar ervaren directeur, een overkoepelend
Portugal Festival. De veelzijdigheid van de programmering ‘verlaagde de
cultureel project, een versterkte en gereorganiseerde ploeg, heldere
drempel voor het grote publiek’ door ook zonder verpinken zaken aan
opdrachten en krijtlijnen, een gebouwenpatrimonium dat moest
te bieden die toegankelijk zijn voor de massa. Het miljoen bezoekers
gerestaureerd en geherwaardeerd, een publiek dat moest opgebouwd
vormt daarvan het levende bewijs. Men ging ook ‘kwaliteitsvolle
en bediend worden, … Toen het nieuwe Paleis voor Schone Kunsten
samenwerkingsverbanden’ aan met een uitgebreide reeks spelers uit
op 1 januari 2002 zijn deuren opende, stond het voor een reeks niet te
het Belgische culturele veld, zoals de Koningin Elisabethwedstrijd,
onderschatten uitdagingen. Het moeilijkste was die allemaal tegelijk het
het KlaraFestival en de Hallen van Schaarbeek. Maar net zo goed
hoofd te bieden, want elke daad had gevolgen voor de rest.
met buitenlandse instellingen zoals de Smithsonian Institution en
Wie het traject de afgelopen zes jaar gevolgd heeft, kent het verhaal:
en Portugal, het Europalia Festival en de ‘architecturale visie voor de
avontuurlijk, vurig, niet zonder risico’s, maar finaal succesvol. Want in
hoofdstad van Europa’ bereidden we het culturele Europa van morgen
2007, aan het eind van het eerste mandaat van Directeur-generaal Paul
niet alleen voor, maar bouwden we er actief aan mee.
het Natural World Museum. Via de programmering rond Duitsland
Dujardin, werden de belangrijkste doelstellingen bereikt. Veeleer dan een eindpunt, is dit een halte op de weg, of nog een vertrekpunt voor de
Het jaar 2007 was een uitstekend jaar voor het verantwoorde beheer
toekomst. Die toekomst dient zich aan als een nieuw mandaat van zes
dat sinds 2002 van kracht is; de sociale vrede en het financiële
jaar, vanaf 1 januari 2008. We gaan voort op de ingeslagen weg.
evenwicht van de instelling getuigen ervan. Artistiek kenden we een
Zoals de voorbije jaren moeten de taken van het Paleis voor Schone
contacten, producties en coproducties in het buitenland kende ook
nieuw hoogtepunt wat het aantal activiteiten betreft. Door onze Kunsten ook nu weer begrepen worden binnen de context van een
de internationale uitstraling een gevoelige expansie. Denk maar aan
publieke dienstverlening die meegaat met haar tijd. De artistieke
Magritte en Het Verboden Rijk in Beijing, Encompassing the Globe in
ambities zijn internationaal. Aan het gebouw zijn aanpassingen nodig
Washington, Ingenium in Lissabon, Melting Ice in Oslo, of Views on
om het nog efficiënter, solider en gastvrijer te maken. Twee omvangrijke
Europe in München.
restauratiefasen werden tot een goed einde gebracht, namelijk het grote noordelijke tentoonstellingsparcours en de BOZARSHOP aan de
De resultatenrekeningen van 2007 en van het eerste mandaat van de
Ravensteinstraat. De uitgraving van de nieuwe zalen van het Koninklijk
Directeur-generaal en zijn ploeg wijzen in dezelfde richting. Samen
Filmarchief en de herdefiniëring van het Filmmuseum blijven aan de
vormen ze de ideale basis voor een nieuwe sprong voorwaarts van het
orde van de dag; de afwerking is gepland in de loop van 2008.
Paleis voor Schone Kunsten richting 2014.
I. Grenzen oversteken
Krachten bundelen
restauratie van het gebouw voort, waardoor we het erfgoed actief maar
De opdracht van een instelling als het Paleis voor Schone Kunsten,
De activiteiten in coproductie met de gebruikelijke culturele partners
met respect kunnen beheren.
namelijk een culturele uitstraling garanderen op nationaal en
of via samenwerkingsverbanden boden eenheid in verscheidenheid; ze
internationaal vlak, is een uitdaging die men niet alleen kan dragen.
betekenden een kwalitatieve troef die bijdroeg tot de grote diversiteit
Dat het Paleis voor Schone Kunsten vandaag zijn kruissnelheid bereikt
van ons culturele aanbod. Op alle vlakken konden we ook rekenen op
heeft, is alleen mogelijk doordat het steunt op een solide structuur en
culturele en financiĂŤle samenwerking vanuit het buitenland, dit met de
kan rekenen op de inbreng en medewerking van velen.
steun van de heer Karel De Gucht, minister van Buitenlandse Zaken, en de medewerking van instanties verantwoordelijk voor cultuur en
Foto : Julien Lanoo
Paul Dujardin, Directeur-generaal
Het vertrouwen en de steun van de Raad van Bestuur, onder het
internationale betrekkingen, meer bepaald in China, Duitsland en
voorzitterschap van burggraaf Davignon, stelden ons dit jaar in staat
Portugal. Ook naar hen gaat onze oprechte dank uit.
de juiste beslissingen te nemen en vooruitgang te boeken in het overkoepelende project. Ik wil hen hiervoor welgemeend danken.
Trouw aan haar internationale niveau, bevestigde onze programmering de belangrijke krijtlijnen met klassieke concerten, jazz, wereldmuziek
De investeringen en het volgehouden evenwicht op de begroting waren
en zelfs rock. Behalve de grote tentoonstellingen van oude en moderne
niet mogelijk geweest zonder de tussenkomst van de eerste minister,
kunst ging bijzondere aandacht uit naar Belgische kunstenaars. De
de heer Guy Verhofstadt, van mevrouw Laurette Onkelinx, vice-eerste
filmevenementen kenden een hoge vlucht, net zoals het architectuurluik
minister en minister van Justitie, van de heer Didier Reynders, vice-
en de literaire activiteiten. Tot slot kwamen ook de podiumkunsten
eerste minister en minister van FinanciĂŤn, van mevrouw Freya Van den
goed voor de dag, zowel afzonderlijk als binnen de context van festivals.
Bossche, vice-eerste minister en minister van Begroting, en zonder de
De volledige programmering omvatte 5.480 activiteiten.
inbreng van het Beliris-fonds (Federaal-regionale samenwerking) via de Brusselse Hoofdstedelijke Regering. Allen willen we hiervoor van harte danken.
De dynamiek die zo ontstaat, maakt een pad zichtbaar dat we met veel toewijding willen blijven bewandelen om zo de toekomst van het Paleis voor Schone Kunsten veilig te stellen.
Maar het welslagen danken wij ook aan onze ploeg, 365 medewerkers die intern zorg dragen voor de administratie, het gebouw en de culturele programmering van dit grote multidisciplinaire huis. Al deze taken worden volledig door de instelling verzorgd. Naast het culturele luik wil ik ook de nadruk leggen op het werk dat, in samenwerking met de Regie der Gebouwen, verricht wordt door de verantwoordelijken van de werven, architecten, beheerders en technici. Dankzij hen gaat de
Jan Lauwers en Needcompany, Deconstruction ŠNeedcompany/Luc Galle
II. Een waaier aan stijlen
II Een waaier aan stijlen
BO ZAR FES TI VAL!
Alle genres die samenkomen: transversaliteit is in het Paleis voor Schone Kunsten geen ijdel begrip. Het artistieke programma zoekt constant naar kruisbestuivingen die elk project in een bredere context plaatsen.
Soms vertrekt de verbreding vanuit de kunstenaars zelf, omdat ze zich vaak niet langer tot één medium beperken. In andere gevallen is een geografisch gegeven het uitgangspunt. In 2006 kon het Indiafestival een voltreffer worden genoemd, zowel qua opkomst van het publiek als appreciatie door de pers. Het festival eindigde in januari 2007 in schoonheid met enkele belangrijke evenementen. Een ‘Spiritual India’ weekend bracht een verkenningstocht door het spirituele erfgoed van India via muziek, dans en poëzie. Sharmila Roy, bekend van de muziek voor de film Mahabharata van Peter Brook, zong composities van Rabindranath Tagore. Navtej Johar danste op soefiteksten. De Baûls, zwervende muzikanten uit Bengalen (ook bekend als ‘de gekken van God’) schreeuwden de schoonheid uit. In het Paleis voor Schone Kunsten, én uitzonderlijk ook onder de sterrenhemel van het Brusselse Planetarium, weerklonk dhrupad, muziek gebaseerd op het reciteren van de veda’s. Orgelpunt van het Indiafestival was een concert met virtuoze percussionisten als Zakir Hussain, Viku Vinayakram en de Drums of Manipur. Het Duitse voorzitterschap van de Raad van de Europese Unie werd in het Paleis (én in het Cultuurcentrum ING op het Koningsplein) door niet minder dan twee belangrijke tentoonstellingen in de verf gezet.
10
II. Een waaier aan stijlen
In de marge daarvan bloeide een Duitse Lente in Brussel: muziek, poëzie,
brachten uit Kaap-Verdië hartverwarmende muziek mee die weigert te
literatuur, dans en theater legden een direct verband met de thema’s van
kiezen tussen Europa en Afrika.
de tentoonstellingen. BOZAR MUSIC exploreerde het romantische
Op uitnodiging van BOZAR LITERATURE kwamen auteurs uit
repertoire. Zo kwamen Lieder van Schubert, Schumann en Brahms,
Brazilië (João Ubaldo Ribeiro en Paulo Lins), Angola (José Eduardo
pianoconcerten van Beethoven, symfonische muziek van Brahms,
Agualusa) en Oost-Timor (Luis Cardoso) naar Brussel, in afwachting
Mahler en Bruckner aan bod. De hedendaagse Duitse cultuurscène was
van gastlezingen van auteurs uit het moederland waarmee het festival
dan weer present met voorstellingen van de choreografe/danseres Antje
in 2008 afsloot.
Pfundtner. Pfundtner combineert dans en gesproken woord. Ze spreekt
BOZAR THEATRE bracht met Banquete (regie en concept Patricia
mensen aan op hun ijdelheid en doet dit op een zeer herkenbare manier.
Portela) een mix van theater, gastronomie, wetenschap en concert.
An evening of dance bracht diverse dansers samen rond choreograaf
BOZAR DANCE confronteerde dan weer de studenten van de
Martin Nachbar.
dansschool PARTS met de elektronische jazz-improvisatie van het
BOZAR THEATRE nodigde een van Duitslands meest vooraanstaande
Portugese ensemble Granular.
gezelschappen, de Münchner Kammerspiele, uit voor de Belgische première van Die Zehn Gebote. Regisseur Johan Simons baseerde zich op de gelijknamige film van de Poolse cineast Krzysztof Kieslowski. BOZAR CINEMA inviteerde Werner Herzog voor de presentatie van een documentaire, Little Dieter learns to fly. De installatie Kristall van Matthias Müller en Christoph Girardet bracht een meditatie op het thema van spiegels in filmklassiekers. BOZAR LITERATURE tenslotte bracht zes lezingen in het kader van
Indiafestival
Literatuur op de Middag onder de gemeenschappelijke titel Duitslands grootse eeuw. Portugal and the world, een festival in het kader van het Portugese voorzitterschap van de Raad van de Europese Unie, verkende de culturele vermenging en confrontatie die het gevolg was van de Portugese ontdekkingsreizen. Ze laat tot vandaag toe sporen na. Eerst en vooral in de muziek: de grenzeloze weemoed van ‘overal en nergens thuis zijn’ klinkt door in de fado. BOZAR MUSIC bracht traditionele fado uit Coïmbra, maar ook hedendaagse sterren als Mariza, Mísia en Maria de Medeiros. Mafalda Arnauth liet een hedendaagse variant horen. Sarah Tavares en Tito Paris
11
BO ZAR MU SIC
Huelgas Ensemble o. l. v. Paul van Nevel © Huelgas Ensemble
Het project
Activiteiten
Het Paleis voor Schone Kunsten heeft een lange traditie in gevarieerde en kwaliteitsvolle concerten. Namen waar je niet omheen kan staan in het programma zij aan zij met jong en fris talent. BOZAR MUSIC wil de muziekliefhebbers laten genieten van hun favoriete repertoire en hun lievelingsartiesten, en hen daarnaast ook de weg wijzen naar het onbekende. Naast klassieke muziek komen ook andere genres in toenemende mate aan bod. De concerten – BOZAR MUSIC organiseert er ongeveer 250 per jaar - vinden plaats in het Paleis voor Schone Kunsten zelf, of op andere locaties zoals de Miniemenkerk en het Conservatorium. In het programma zit een duidelijke lijn en continuïteit. Thema’s en residenties bakenen het seizoen af en geven het diepgang. Het publiek apprecieert de waaier aan stijlen en de brede horizon, zo blijkt uit de nog steeds groeiende opkomst. De muziekprogrammering van Bozar MUSIC geniet daarnaast ook op Europees vlak een ruime erkenning.
Het aanbod van 2007 telde dertig abonnementenreeksen en tien vrije
12
reeksen. Symfonieorkesten De Belgische orkesten blijven als trouwe
partners nadrukkelijk aanwezig in het programma. Drie van deze orkesten verwelkomden een nieuwe artistieke directeur. Walter Weller vervangt sinds september 2007 Mikko Franck aan het hoofd van het Nationaal Orkest van België (NOB). Bij het Orchestre Philharmonique de Liège (OPL) heeft Pascal Rophé de plaats ingenomen van zijn landgenoot Louis Langrée. In de Munt komt Mark Wigglesworth in de plaats van Kazushi Ono; tijdens het seizoen 2007-2008 nemen de beide chefs nog de symfonische concerten voor hun rekening. De voortdurende inspanning van deze orkesten, en dat geldt evengoed voor deFilharmonie onder leiding van Philippe Herreweghe en Daniele Callegari, boekt resultaat en wordt door het publiek ten zeerste gewaardeerd. Een troef voor het publieke succes is de aanwezigheid van grote solisten: voormalige laureaten van de Koningin Elisabethwedstrijd zoals Yuzuko Horigome, Severin von Eckardstein, Abdel Rahman El Bacha, revelaties zoals de jonge violisten Arabella Steinbacher of Patricia Kopatchinskaja, naast gevestigde waarden als Boris Berezovsky, Elisabeth Leonskaya, of grote Belgische solisten als Bernard Lemmens. Met de regelmaat van een klok waren de meest prestigieuze buitenlandse orkesten te gast: de Wiener Philharmoniker onder leiding van Daniele Gatti, de Berliner met Simon Rattle, het Cleveland Orchestra, het Chamber Orchestra of Europe, het London Symphony Orchestra met zijn nieuwe vaste dirigent Valery Gergiev, de Philharmonie van SintPetersburg met Yuri Temirkanov, het Concertgebouw Amsterdam met Mariss Jansons.
II. Een waaier aan stijlen
1.
Recitals Pianisten, violisten, cellisten en zangers: het Paleis voor
gelegenheid van de driehonderdste verjaardag van zijn dood. Geen
Schone Kunsten ontving legendarische vertolkers zoals Alfred Brendel,
andere concertzaal in Europa heeft deze verjaardag zo uitvoerig gevierd.
Itzhak Perlman, Grigory Sokolov of Radu Lupu, voormalige laureaten
De orgelcyclus had het integrale oeuvre van Buxtehude in petto, met
van de Koningin Elisabethwedstrijd die intussen een schitterende
Bernard Foccroulle aan het orgel. Begin mei werden vier concerten
carrière uitgebouwd hebben zoals Gidon Kremer of Vadim Repin,
gegroepeerd in één weekend.
jonge sterren zoals Evgeny Kissin en Matthias Goerne.
In de Protestantse Kapel kwamen de klavecinisten Laurent Stewart,
Het publiek van het Conservatorium kon het onwaarschijnlijke talent
Nicolau de Figueiredo en het duo Skip Sempé en Olivier Fortin langs,
ontdekken van jonge artiesten als Patricia Kopatchinskaja, Leonidas
evenals de luitist Hopkinson Smith. In de cyclus oude muziek doken de
Kavakos of Laurent Korcia. Ook gevestigde waarden als Pieter
vertrouwde partners op: Paul Van Nevel en het Huelgas Ensemble (in
Wispelwey en Heinrich Schiff kwamen er langs.
coproductie met Flagey), Jos Van Immerseel en Anima Eterna, Philippe Pierlot en het Ricercar Consort, La Petite Bande en Sigiswald Kuijken.
2.
Kamermuziek Het Alban Berg Kwartet speelde zijn voorlaatste
Gespreid over twee seizoenen waren drie huisartiesten in 2007 in
concert in Brussel. Na de dood van de altviolist besliste het ensemble
residentie. Skip Sempé trad op als klavecinist en dirigent, met zijn
om zijn activiteiten in mei 2008 stop te zetten.
ensemble Capriccio Stravagante en het Belgische barokorkest B’rock.
In het Conservatorium passeerden altvioliste Tabea Zimmermann en
Het orgelpunt van deze residentie was de grote productie La Pellegrina,
haar Arcanto Kwartet voor een mini-festival van drie concerten, waarin
waarvan in de grote zaal Henry Le Boeuf een opname gemaakt werd.
ze de kwintessens van de kamermuziek brachten. In deze cyclus kwamen
Pierre Hantaï vonden we terug achter het klavecimel en te midden
nog meer ensembles van topniveau aan bod: het Hagen Kwartet,
van zijn ensemble Le Concert Français. Lorenzo Ghielmi bespeelde
Artemis Kwartet, Takacs Kwartet, Pavel Haas Kwartet (getalenteerde
het orgel en het klavecimbel en trad aan met zijn ensemble La Divina
Rising Stars). In november 2007 wijdden Andras Schiff en het Quatuor
Armonia. Ghielmi en Hantaï waren ook gasten van de Bach Academie,
Mikrokosmos (dat bestaat uit vier van de beste Hongaarse solisten) drie
een initiatief van Philippe Herreweghe in coproductie met BOZAR
avonden aan Bartók. Daarbij waren zijn zes strijkkwartetten te horen,
MUSIC, deSingel in Antwerpen en het Concertgebouw in Brugge.
de top in dit genre naast werken voor piano solo.
Herreweghe resideerde met zijn ensemble Collegium Vocale in het Conservatorium voor masterclasses, concerten en conferenties.
Oude muziek en barokmuziek In het intieme kader van de
Miniemenkerk kon het publiek aantrekkelijke programma’s van oude
3. 1. Philippe Herreweghe © Miel Pieters 2. Magdalena Kozena © Kasskara / DG 3. Vadim Repin © Kasskara / DG
Vocale muziek De grootste vocale meesterwerken, vooral barokke
muziek en barokmuziek meemaken, onder andere met het Ricercar
en klassieke muziek, lokten een groot publiek naar het Paleis voor
Consort, La Petite Bande, het Choeur de Chambre de Namur (met een
Schone Kunsten: Vivaldi (Tito Manlio), door de Accademia Bizantina,
concert voor de twintigste verjaardag van dit uitstekende ensemble),
Rossini (Tancredi) door René Jacobs en het Orchestre des Champs-
Stylus Phantasticus (in coproductie met de Barokke Lente van de Zavel),
Elysées, Händel (Jephta) door Opera Fuoco. We ontvingen ook William
het ensemble Daedalus.
Christie en zijn Arts Florissants, eerst met de jonge zangers van Le Jardin
BOZAR MUSIC wijdde verschillende concerten aan Buxtehude, ter
des Voix daarna met Die Schöpfung van Haydn. John Eliot Gardiner, het
13
Cecilia Bartoli
Orchestre Révolutionnaire et Romantique en het Monteverdi Choir waren te horen in mooie programma’s rond Bach en Brahms. Twee briljante stemmen doken op in de cyclus vocale muziek: Magdalena
Foto © Universal/Decca Music Group
De Italiaanse mezzosopraan Cecilia Bartoli is een vaste gast in het Paleis voor Schone Kunsten. In 2007 bracht ze een programma rond haar illustere voorgangster Maria Malibran.
‘Ik keer altijd graag terug naar het Paleis voor Schone Kunsten, maar dit keer had mijn concert iets extra ontroerends. Het thema was de hommage aan Maria Malibran, die in Brussel leefde en er begraven werd. Toen de aria die Mendelssohn voor Maria en Charles Bériot schreef, in december voor het eerst op deze plek weerklonk, was ik diep geraakt. Idem voor een beweging uit het Bériot-concerto dat misschien voor het eerst in meer dan 150 jaar op historische instrumenten uitgevoerd werd. Mijn dank ook voor de steun en interesse van het Belgische publiek dat een reprise van het concert mogelijk maakte! Een tweede, uitverkocht concert vond plaats in maart - amper een week voor de tweehonderdste verjaardag van Maria Malibran. Ziedaar wat het seizoen dat mij naar Brussel bracht, zo bijzonder en betekenisvol maakte. Ik hoop dat u dat ook zo voelde. Ik kijk er naar uit om snel terug te keren.’
14
Kozena en Cecilia Bartoli. Hedendaagse muziek Ars Musica blijft een belangrijke partner,
evenals de ensembles Ictus en Musiques Nouvelles. Pianist PierreLaurent Aimard bracht een programma rond componist George Benjamin in de Studio 4 van Flagey. Het samenwerkingsverband ECHO (European Concert Hall Organisation) bracht twee bijzondere producties naar Brussel: Forgive me, is this the way to the Future? van Goran Bregovic en zijn Wedding and Funeral Band, met Kristjan Järvi en het Absolute Ensemble. In december bracht Jan Fabre (tekst, choreografie en scenografie) de creatie van I am a mistake, waarvoor Wolfgang Rihm de muziek schreef en Chantal Akerman een film draaide. Evenementen Het Duitse voorzitterschap van de Europese Unie werd
officieel afgesloten door het Bayerisches Staatsorchester onder leiding van Kent Nagano. In maart, naar aanleiding van de vijftigste verjaardag van het Verdrag van Rome, bracht het Orchestre Philharmonique du Luxembourg onder leiding van Emmanuel Krivine de Negende Symfonie van Beethoven. Gewoontegetrouw begint het seizoen met het KlaraFestival: een gebald concertaanbod in samenwerking met het Festival van Vlaanderen en Klara. Bij de invités vonden we prestigieuze orkesten zoals het Philharmonisch Orkest van Israël met Zubin Mehta, het World Orchestra for Peace met Valery Gergiev, de pianist Boris Berezovsky in een Russisch programma en Rafal Blechac in een recital dat volledig aan Chopin gewijd was. Tijdens het Festival werd ook het eerste seizoen van Muntdirecteur Peter De Caluwe ingezet met de monumentale Gurrelieder, gedirigeerd door Mark Wigglesworth. Net als in augustus 2006 was het West-Eastern Divan Orchestra weer te
II. Een waaier aan stijlen
gast, een orkest met jonge muzikanten van joodse en Arabische afkomst
Ensemble), maar ook de hedendaagse muziek (met improvisaties van het
onder leiding van Daniel Barenboim. Het werd een betekenisvol
trio Min WuXu) en de klassieke Chinese muziek (drie oude meesters in
concert, in een afgeladen volle zaal.
een solovoorstelling). Jazz was goed vertegenwoordigd met Kris Defoort, Archie Shepp,
Kunstberg op Zondag De zondagochtendconcerten in het
Sonny Rollins en Woody Allen. Het Balkan Trafik! Festival bracht op
kader van Kunstberg op Zondag laten het publiek kennismaken met
twee dagen tijd meer dan drieduizend jongeren op de been die in een
talentvolle vertolkers uit binnen- en buitenland. Het is een serie waarin
feestelijke stemming genoten en dansten op fanfares en hedendaagse
grote kwaliteit in een laagdrempelige formule wordt aangeboden. In
muziek uit het zuiden van Oost-Europa.
samenwerking met ECHO (European Concert Hall Organisation)
Het najaar stond in het teken van de Portugeestalige muziek, met fado
krijgen Rising Stars een kans. De cellist Christian Poltera en de pianiste
uit Coïmbra, Sara Tavares in dubbelconcert met Tito Paris en Mariza
Polina Leschenko sloten eind juni het seizoen af. In september werd
voor een uitverkochte Henry Le Boeufzaal.
de tiende verjaardag van de zondagochtendconcerten gevierd met
Een Congodag met workshops, lezingen, documentaires, films,
voormalige Rising Stars Yossif Ivanov, Marie Hallynck en Ronald Van
animaties en concerten (Kasaï Allstars) werd als hoogtepunt beschouwd
Spaendonck.
van de Congolese herfst in het kader van het Yambiproject. Het Moussemfestival in november bracht zowel jonge en nieuwe
1.
Muziek en poëzie Deze cyclus voerde luisteraars mee op een reis
stromingen als gevestigde waarden als Sabah Fakhri uit de Arabischtalige
naar het Indië van Rabindranath Tagore (tijdens het weekend rond
wereld. Muziek werd er gecombineerd met documentaires, theater,
spiritualiteit waarmee het Indiafestival afsloot), naar het antieke
hedendaagse dans.
Griekenland van Sappho (een avond met Angélique Ionatos) en het romantische universum van Friedrich Hölderlin (in het kader van de tentoonstelling Kijk op Europa). Wereldmuziek De wereldmuziek heeft een stevige plaats gekregen in
het Paleis voor Schone Kunsten. Themareeksen, festivals en themadagen brachten meer dan 16.000 geïnteresseerden naar het Paleis. In januari 2007 was er het afsluitende weekend van het Indiafestival, waarbij de mystiek van de Bauls, de poëzie van Tagore en de meditatie van de dhrupad aan bod kwamen, dit laatste met een dubbelconcert en een filmprojectie in het Planetarium. De Henry Le Boeufzaal was het toneel voor een percussiefeest onder leiding van Zakir Hussain. 2. 1. Woody Allen © Sygma - 2. Kasaï All Stars
In de lente was er een reeks van drie concerten rond Chinese muziek. Daarin kwam de populaire muziek aan bod (met het Shanghaï Teahouse
15
BO ZAR EX PO
Het project
Het Verboden Rijk Wereldbeelden van Chinese en Vlaamse meesters Van 15 februari tot 6 mei
De veelzijdige programmering van het departement BOZAR EXPO is sterk op de actualiteit gericht. Historische, moderne en hedendaagse tentoonstellingen wisselen elkaar af. Ook video, film en digitale technieken komen aan bod. Projecten, installaties en tentoonstellingen staan broederlijk naast elkaar. Het gebouw van Victor Horta, voor velen een inspiratiebron, biedt een reeks ruimtes die zich kunnen aanpassen aan de multipele eisen van vandaag.
Twee continenten, vijf eeuwen schilder- en tekenkunst, twee manieren van omgaan met beelden. De Belgische kunstenaar Luc Tuymans en Yu Hui, curator van het Palace Museum in Beijing brachten een dialoog op gang tussen kunst uit de Zuidelijke Nederlanden en China. Tekeningen en schilderijen van de 15de tot begin 20ste eeuw van o.a. Van Eyck, Brueghel, Rubens, Van Dyck, Jordaens, Ensor, Mellery en Spilliaert gingen een verbond aan met werken op papier en zijde uit de Ming- en Qingdynastie en het begin van de Chinese Republiek. Luc Tuymans: “Via het visuele beeld proberen we de dialoog open te breken, zonder daarbij afbreuk te doen aan beide tradities. We werken met ‘interpuncties’: twee beeldengroepen van bijvoorbeeld Chinese kunst worden doorbroken door een westers werk.” De tentoonstelling Het Verboden Rijk blies de oude meesters nieuw leven in en sloeg een brug naar een volgend luik met hedendaagse kunst. Na het Paleis voor Schone Kunsten reisde de tentoonstelling naar het Palace Museum. Voor Europalia-China in 2009 bereidt Luc Tuymans het tweede luik van deze tentoonstelling, over hedendaagse kunst in China voor. Ook deze tentoonstelling reist daarna naar Beijing, in 2010.
Activiteiten
Commissarissen: Yu Hui en Luc Tuymans • Coördinator: Anne Judong • Productie: BOZAR EXPO en The Palace Museum, Beijing • Catalogus: Het
Ook 2007 kende een rijk gediversifieerde programmering met zeventien
Verboden Rijk. Wereldbeelden van Chinese en Vlaamse meesters, BOZAR
tentoonstellingen, waarvan twee extra muros. Vooral de samenwerking
BOOKS by fonds Mercator, Brussel, 2007, 207 p. • Steun/sponsoring: de
met China (Het Verboden Rijk en Magritte) verdient een bijzondere
Vlaamse en Belgische federale overheden en het Ministerie van Cultuur van
melding.
China • Plaats: Koningsstraatcircuit • Toegang: ¤ 7,00 • Bezoekers: 44.323
1. Installatie San Keller, Clever and Smart © Philippe De Gobert
16
II. Een waaier aan stijlen
Het archief van de verbeelding
af. Hysterie, het absurde, het onuitsprekelijke, de vrijheid en de
Het gezicht van de massa
ontreddering kunnen er samengaan en zelfs een eenheid vormen.
Van 17 februari tot 25 maart
Tijdens twee avonden nodigde hij - ‘just for Brussels’- associated artists
Het FotoMuseum Antwerpen bezit enkele duizenden glasnegatieven
uit die naast de grotere producties van Needcompany allerlei projecten
uit de late jaren 1940 en 1950. Ze zijn afkomstig uit het archief van de
opzetten. In diverse constellaties maakten deze ‘entrepreneurs in
Antwerpse krant Volksgazet.
entertainment’ films, installaties, performances en voorstellingen.
In vergelijking met de journalistieke meesterwerken uit die tijd van Henri Cartier-Bresson of David Seymour ogen de foto’s misschien
Commissaris: Jérôme Sans • Coördinator: Sophie Lauwers • Productie:
bescheiden. Maar deze ‘humanistische’ fotografie heeft oog voor de
BOZAR EXPO en Needcompany • Catalogus: Restlessness. Engelse editie
massa en boort daardoor de poëzie van het alledaagse aan.
(met Nederlandstalige katern van 11 pagina’s), BOZAR BOOKS by fonds Mercator, Brussel, 2007, 176 p. • Plaats: Antichambres • Toegang: gratis
Commissaris: Pool Andries • Coördinator: Frank Vanhaecke • Productie: BOZAR EXPO en FotoMuseum Provincie Antwerpen • Steun/sponsoring: FotoMuseum Provincie Antwerpen en de Nationale Loterij • Plaats:
Faire un effort
Ravensteincircuit • Toegang: gratis
San Keller. Clever and Smart Van 2 maart tot 15 april Het New International Cultural Centre (NICC) zet in samenspraak met
Jan Lauwers
het Paleis voor Schone Kunsten het programma Faire un effort op. Het is
Restlessness
een reeks waarin ritme en tijd de belangrijkste onderdelen vormen.
Van 2 maart tot 6 mei
Na Tris Vonna-Michell was San Keller (1971, Zwitserland) te gast.
Jan Lauwers (1957) is beeldend kunstenaar, theater- en filmmaker.
Stefan Keller studeerde aan de universiteit voor kunst en design in
Zijn theaterproducties met Needcompany zijn internationaal geroemd
Zürich. Actie vormt de basisvorm van zijn artistiek werk. Zijn artificieel
als baanbrekend. Met zijn beeldend werk kwam hij tot nu toe maar
alter ego San Keller leidt hem “weg uit de innerlijke beslotenheid van de
sporadisch naar buiten. Deze eerste solotentoonstelling opende zijn
gedachte naar het koninkrijk van het echte leven, de wereld”.
atelier voor het publiek.
De tentoonstelling Clever and Smart in het Paleis voor Schone Kunsten
De tentoonstelling Restlessness focuste op zijn beeldend werk van 1996
bracht uiteenlopende werken en interventies samen die de toeschouwer
tot 2006. Ze ging gepaard met evenementen die het multidisciplinaire
aanspoorden tot reflectie.
karakter van Lauwers’ werk en Needcompany in de verf zetten.
Coördinator: Anne Judong • Productie: BOZAR EXPO en NICC • Plaats:
Jan Lauwers is, zoals hij zelf zegt, ‘gewoon een kunstenaar’, actief in
Foyer I • Toegang: gratis
verschillende disciplines. In een wereld die zich heeft teruggeplooid Anoniem, De keizerlijke concubine van Keizer Hongli, ca. 1750, Palace Museum, Beijing.
op een ‘oppervlakkig realisme’ om te overleven en te bestaan, bakent Jan Lauwers met woorden en beelden een eigenzinnig territorium
17
Kijk op Europa
Angela Merkel, kanselier van de Bondsrepubliek Duitsland • Catalogus: Views
Europa en de Duitse schilderkunst in de 19e eeuw
on Europe. Europe and German Painting in the Nineteenth Century. Engelse
Van 8 maart tot 20 mei
editie (met een Nederlandstalige katern), Hatje Cantz, Ostfildern, 415 p.; Blicke
De Staatliche Museen zu Berlin, de Staatliche Kunstsammlungen
auf Europa. Europa und die deutsche Malerei des 19. Jahrhunderts. Duitse
Dresden en de Bayerische Staatsgemäldesammlungen München
uitgave(met een Nederlandstalige katern), Hatje Cantz, Ostfildern, 2007, 415 p.
sloegen, ter gelegenheid van het Duitse voorzitterschap van de Raad van
Scenografie: Scala, Günter Krüger, Berlijn • Steun/sponsoring: German
de Europese Unie, de handen in elkaar om de Duitse kunst uit de 19de
Federal Cultural Foundation en de Kulturstiftung des Bundes • Plaats:
eeuw vanuit diverse invalshoeken te bekijken.
Ravensteincircuit • Toegang: ¤ 9,00 • Bezoekers: 21.295
Belangrijke Europese landen en regio’s werden telkens gekoppeld aan specifieke thema’s. Talloze impulsen uit de Europese kunst, geschiedenis
Isa Genzken, Lamp, 1994 © Courtesy Galerie Daniel Buchholz, Köln
en actualiteit in de 19de eeuw weerspiegelden zich in de Duitse kunst.
Visit(e). Hedendaagse Kunst in Duitsland
De tentoonstelling maakte deze wisselwerkingen zichtbaar.
Selectie uit de verzameling hedendaagse kunst van de
De reis begon in Griekenland, bakermat van de Europese cultuur.
Bondsrepubliek Duitsland
Kunstenaars als Karl Friedrich Schinkel en Anselm Feuerbach
Van 23 maart tot 1 juli
idealiseerden de antieke plaatsen en mythen. Italië was de geliefkoosde
De Duitse Bondsrepubliek verzamelt sinds 1970 eigentijdse kunst. De
bestemming voor meesters als Joseph Anton Koch, Friedrich Overbeck
collectie bestaat inmiddels uit meer dan duizend kunstwerken die na
en Carl Blechen; de Academie van Kopenhagen inspireerde Philipp
1949 tot stand kwamen. Het verzamelbeleid vertrekt van een brede visie.
Otto Runge, Johan Christian Dahl en Caspar David Friedrich. Een
Het concentreert zich niet op afzonderlijke kunstenaars maar op een
sterke aantrekkingspool vormden de Oostenrijkse en Zwitserse Alpen,
brede waaier aan artistieke uitgangspunten. Daarmee biedt de collectie
vereeuwigd in adembenemende vergezichten van Friedrich en Ludwig
een boeiend overzicht van de artistieke creativiteit in Duitsland, zonder
Richter. Van Bohemen en Spanje ging de tentoonstelling langs de
te streven naar kunsthistorische volledigheid.
Engelse portretkunst.
De tentoonstelling Visit(e) was opgevat als een levendig beeldessay. De
België liet sporen na met zijn historieschilderkunst. Max Liebermann
nadruk lag op de artistieke productie van de laatste 20 jaar met onder
stileerde Hollandse genrestukken tot een sociale utopie. Carl Spitzweg en
meer werk van Isa Genzken, Andreas Gursky, Jonathan Meese, Neo
Wilhelm Leibl haalden hun hart op aan de Franse pleinair schilderkunst.
Rauch en Gregor Schneider.
De rondreis eindigde in Berlijn met een van de scherpzinnigste
Drie thema’s die in de hedendaagse kunst aan bod komen, stonden
waarnemers: Adolph Menzel, ster aan de Europese sterrenhemel.
centraal: de constructie van geschiedenis, het individuele en het collectieve leven en de diverse manieren om de ruimte voor te stellen. •
Er waren schilderijen te zien van Jonathan Meese en Daniel Richter,
Coördinator: Ann Flas • Productie: BOZAR EXPO en de Staatliche Museen
tekeningen van Joseph Beuys en Johannes Kahrs, sculpturen van
Commissarissen:
© Jacques Charlier
Bernhard
Maaz,
Joachim
Kaak,
Ulrich
Bischoff
zu Berlin, de Staatliche Kunstsammlungen Dresden en de Bayerische
Rebecca Horn en Nam June Paik, foto’s van Thomas Demand en
Staatsgemäldesammlungen München. Onder de hoge bescherming van Dr.
Wolfgang Tillmans en films en video’s van Tacita Dean en Omer Fast.
18
II. Een waaier aan stijlen
Willy Ronis, De vakbondsafgevaardigde, 1950
Commissarissen: Eugen Blume en Anette Hüsch • Coördinator: Ann Flas • Productie: BOZAR EXPO • Catalogus: Visit[e]. Werke aus der Sammlung zeitgenössicher Kunst der Bundesrepublik Deutschland. Tweetalige catalogus in het Engels en het Duits, DuMont, Keulen, 2007, 200 p. • Steun/sponsoring: de Gedelegeerde van de Bondsregering voor Cultuur en Media, in het kader van het Duitse voorzitterschap van de Raad van de Europese Unie • Plaats: ING, Cultuurcentrum ING, Brussel • Toegang: ¤ 5,00 • Bezoekers: 10.670
ikob Verzameling van het Museum für Zeitgenössische Kunst Eupen Van 29 maart tot 24 juni Het ikob, het Internationale Kunstzentrum Ostbelgien is gevestigd in een drukbezochte commerciële wijk in Eupen. Sedert een tiental jaar de vitrine voor hedendaagse kunst van de Duitstalige Gemeenschap. Het museum stelt sinds 2003 een verzameling samen met werk van internationaal bekende kunstenaars. Als aanzet schonken meer dan vijftig kunstenaars uit België, Nederland, Luxemburg en Duitsland werken of gaven ze in bruikleen. Aankopen en opdrachten vullen de verzameling aan. BOZAR EXPO toonde een weloverwogen keuze met oog voor diverse media: installaties, videokunst, schilderijen, sculpturen, tekeningen, foto’s en grafisch werk. De tentoonstelling bevatte werk van internationale kunstenaars, al bleef het accent op België liggen. Commissaris: Wolfgang Becker • Coördinator: Frank Vanhaecke • Productie: BOZAR EXPO en ikob, Museum für Zeitgenössische Kunst Eupen • Catalogus: Le Frac Oriental de Belgique. The ikob collection. Viertalige catalogus (Frans, Duits, Engels, Nederlands), ikob, Eupen, 128 p. • Steun/sponsoring: Deutschsprachige Gemeinschaft Belgien, Stadt Eupen, BRF, Grenz-Echo Verlag, Culturele Dienst Christian Gottlieb Schick (1776-1812), Bildnis der Heinrike Dannecker, 1802, Staatliche Museen zu Berlin – Nationalgalerie
Jan Lauwers, Restlessness
van de Provincie Luik en Ethias • Plaats: Foyer I • Toegang: gratis
19
A4
Amsterdam), Eva Gonzalez-Sancho (FRAC Bourgogne, Dijon), Stijn
Hell’O Monsters. Game on you
Huijts (Stedelijk Museum het Domein, Sittard), Jérôme Sans (BALTIC,
Van 27 april tot 16 september
Gateshead) en Nicolaus Schafhausen (Witte de With, Rotterdam).
A4, een initiatief van B.P.S.22 Project van Charleroi, geeft jonge
De zeven kandidaten kregen productiesteun om een werk te maken
kunstenaars een podium. Het keerde voor de tweede keer terug naar het
dat een van de volgende vier prijzen kon winnen: de Prijs Jonge
Paleis voor Schone Kunsten met Hell’O Monsters, een collectief van vier
Belgische Schilderkunst-Crowet (¤ 25.000), de Prijs Jonge Belgische
kunstenaars uit de graffiti-scène: Blastus, Desro, Ewing 33 en Tatone.
Schilderkunst-Émile en Stéphy Langui (¤ 12.500), de Prijs Paleis voor
Zoals sommige graffitikunstenaars bouwvallige muren in de stad
Schone Kunsten (¤ 12.500) en de Prijs ING (¤ 12.500).
opluisteren met hun creaties, zo willen Hell’O Monsters hun tekeningen verspreiden om een niet bepaald gelukkige wereld op te vrolijken.
Coördinator: Laurence Leunen • Productie: BOZAR EXPO en de Stichting
Intussen houden ze ons ook een spiegel voor: hun ironische karikaturen
Jonge Belgische Schilderkunst • Catalogus: Prix de la Jeune Peinture Belge.
vertonen maar al te menselijke trekken.
Prijs Jonge Belgische Schilderkunst. Young Belgian Painters Award, BOZAR
Tekenen doen ze met de pen, viltstift, spuitbus of verf.
BOOKS by fonds Mercator, Brussel, 2007, 96 p. • Steun/sponsoring: Brussels
In Brussel creëerden ze een hoogstpersoonlijk universum bewoond door
Hoofdstedelijk Gewest, ING, Swift, Fondation Magritte Stichting • Plaats:
bizarre monsters. Een fantastische wereld met denkbeeldige personages
Ravensteincircuit • Toegang: gratis • Bezoekers: 7.860
palmde de muren van het Paleis in. Een tweetalig A4-document lichtte het werk van de kunstenaars toe. Ingenium. De fotografie van het vernuft 1846-2006 Commissaris: Nancy Casielles • Coördinator: Anne Judong • Productie:
Van 6 juli tot 9 september
BOZAR EXPO en B.P.S.22 Project • Plaats: Ravensteincircuit • Toegang:
Ingenium toonde de technische en industriële vindingrijkheid van de
gratis
mens aan de hand van 345 historische en hedendaagse foto’s. Er werd werk getoond van in totaal 164 fotografen. De tentoonstelling bracht zowel de scheppende als de vernietigende krachten in beeld.
Prijs van de Jonge Belgische Schilderkunst 2007
De werken zoomden in op natuurkrachten en de betrachting van de
Van 22 juni tot 9 september
mens ze te beheersen en te gebruiken. Eerst werden de natuurkrachten
De Prijs Jonge Belgische Schilderkunst is voor België wat de Turner Prize
getoond:
betekent in Groot-Brittannië, de Prijs Marcel Duchamp in Frankrijk en
vulkaanuitbarstingen en bosbranden. Tegen al dit geweld brengt de
The Vincent in Nederland.
mens ingenieuze constructies in stelling.
aardbevingen,
overstromingen,
tsunami’s,
tornado’s,
Voormalige laureaten als Pierre Alechinsky, Ann Veronica Janssens, Hans
Ingenium omvatte de hele geschiedenis van de fotografie. Van pioniers
Op de Beeck en Christophe Terlinden wijzen op de scherpe keuzes van
als Robert Howlett over modernisten als Albert Renger-Patzsch, Life-
de jury en de impact van de prijs. Ook in 2007 stond een internationaal
fotografe Margaret Bourke-White en humanisten als W. Eugene Smith
samengestelde jury borg voor kwaliteit: Ann Demeester (De Appel,
en André Kertész tot hedendaagse kunstfotografen.
20
II. Een waaier aan stijlen
Commissaris: Jorge Calado • Coördinator: Frank Vanhaecke • Productie: BOZAR EXPO en Fundação Calouste Gulbenkian • Catalogus: Ingenuity. Photography and Engineering 1846 – 2006. Calouste Gulbenkian Foundation, Lissabon, 620 p. • Steun/sponsoring: Federale Overheidsdienst Buitenlandse Zaken, Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking, Calouste Gulbenkian Foundation 50 years • Plaats: Ravensteincircuit • Toegang: ¤ 7,00 • Bezoekers: 11.500
Candida Höfer Brussels Series Van 6 juli tot 9 september Het fotografische oeuvre dat Candida Höfer sinds begin jaren 1970 opbouwde, vormt een uitgebreide catalogus van publieke interieurs, bibliotheken, theaters, concertzalen, operafoyers en musea. Haar werk is meer dan een rondgang door al deze gebouwen. Het biedt een uitgelezen selectie van openbare interieurs. Voortaan behoren ruimtes als het Prentenkabinet van de Koninklijke Bibliotheek, het Muziekconservatorium, het Paleis voor Schone Kunsten, de Koninklijke Musea voor Schone Kunsten, de Muntschouwburg en het Omroepgebouw Flagey tot haar oeuvre. Ze vormen samen de Brussels Series. Uit de reeks van 22 architectuurfoto’s toonde het Paleis voor Schone Kunsten in première vijf foto’s. In de afgebeelde Brusselse concertzalen en tentoonstellingsruimtes, foyers en hallen, is geen mens te zien. Ze zijn ondergedompeld in een sprekende stilte, kenmerkend voor de stijl van Höfer. Coördinator: Frank Vanhaecke • Productie: BOZAR EXPO en Patrick De Brock Gallery • Catalogus: Candida Höfer. Brussels Series, Patrick De Brock Gallery, Thomas Weinberger, Cracker, Esso Raffinerie, 2003 © Nusser & Baumgart Contemporary
Knokke, 2006 • Steun/sponsoring: Léon Eeckman n.v. • Plaats: Raadzaal • Toegang: gratis
21
Luc Tuymans
René Magritte Van 30 april tot 5 juli National Art Museum of China, Beijing
De kunstenaar Luc Tuymans was in 2007 commissaris van de tentoonstelling Het Verboden Rijk.
‘De tentoonstelling Het Verboden Rijk was zowel voor mijzelf als voor het Paleis voor Schone Kunsten een avontuur in het onbekende. Het initiatief was onuitgegeven. Vooral de samenwerking tussen de twee landen en twee culturen heb ik ervaren als een succesverhaal. Ook al kon het originele concept wegens technische problemen in de Verboden Stad niet volledig uitgevoerd worden: wat blijft, is een goed gevoel over de onderlinge band. Het vervolgproject in 2009 kan vertrekken vanuit een stevige basis.’
In afwachting van een René Magritte Museum in de Koninklijke Musea voor Schone Kunsten, gehuisvest op de Kunstberg, reisde het werk van de grootmeester van het surrealisme naar het Nationaal Museum voor Schone Kunsten van China in Beijing. De tentoonstelling bracht alle facetten van Magrittes kunst in beeld: schilderijen, tekeningen, gouaches, litho’s, beschilderde objecten, foto’s… Een grootse première in China, gecoördineerd door het Paleis voor Schone Kunsten. Commissaris: Michel Draguet • Coördinators: Claude Lorent (PSK) en PierreYves Desaive (KMSKB) • Productie: BOZAR EXPO en Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België • Steun/sponsoring: Franse Gemeenschap van België • Plaats: National Art Museum of China, Beijing • Toegang: gratis
Het Verboden Rijk Wereldbeelden van Chinese en Vlaamse meesters The Palace Museum, Beijing Van 27 juni tot 5 september In het voorjaar 2007 ontmoetten Vlaamse en Chinese meesters elkaar in het Paleis voor Schone Kunsten. In de zomer reisde deze expositie naar de Verboden Stad in Beijing. Naar aanleiding van de tentoonstelling werd er ook een Chinese catalogus uitgegeven. Commissarissen: Yu Hui en Luc Tuymans • Coördinator: Anne Judong • Productie: BOZAR EXPO en The Palace Museum, Beijing • Catalogus: The Forbidden Empire, The Forbidden City Publishing House, Beijing, 2007, 421 p. • Steun/sponsoring: The Palace Museum, de Vlaamse Gemeenschap, Ministerie van Cultuur van China, Federale overheid, Brussels Hoofdstedelijk Gewest Plaats: The Palace Museum, Beijing • Toegang: gratis
22
II. Een waaier aan stijlen
1.
Het meesterlijke atelier
van onze polaire ecosystemen onder de aandacht. Veertig internationale
Europese kunstroutes 5e – 18e eeuw
kunstenaars bogen zich over het thema van de opwarming van de aarde.
Van 5 oktober 2007 tot 20 januari 2008
Hun antwoorden formuleerden ze aan de hand van schilderkunst,
De editie 2007 van Europalia, europalia.europa, was het grootste
beeldhouwwerk, fotografie, multimedia en conceptuele installaties.
festival gewijd aan Europa in het kader van de 50ste verjaardag van het
De tentoonstelling koesterde de ambitie om het bewustzijn over de
Verdrag van Rome. De Franse commissaris Roland Recht stelde de
opwarming van de aarde en klimaatsverandering te verhogen. Ze wilde
hoofdtentoonstelling Het meesterlijke atelier samen.
een positieve mentaliteitsverandering teweeg brengen bij individuen,
Van de 5de tot de 18de eeuw was Europa één gigantisch atelier dankzij de
samenlevingen en wereldleiders.
ontwikkeling van de handels- en waterwegen. Schilders, beeldhouwers, edelsmeden, prinsen en opdrachtgevers reisden rond en beïnvloedden
Commissaris: Randy Rosenberg • Coördinator: Axelle Ancion • Productie:
elkaar. Aan de hand van meer dan 330 stukken, afkomstig uit honderd
BOZAR EXPO, Natural World Museum en United Nations Environment
Europese musea, schetste de tentoonstelling het ontstaan van deze
Programme • Steun/sponsoring: Nobel Peace Center, Norwegian Ministry of
artistieke dialogen. Zij toonde de culturele wortels van het Europese
Environment, Autodesk • Plaats: Raadzaal, Wandelgangen Henry Le Boeufzaal
gedachtegoed en belichtte veertien typisch Europese fenomenen, die
Toegang: gratis • Bezoekers: 4.272
zich in Europa verspreidden als schokgolven. De bezoeker ontdekte hoe in de middeleeuwen Ierse monniken met hun schitterende
2.
3. 1. René Magritte, Le retour, 1940. Verzameling KMSKB © Charly Herscovici, 2007, per courtesy 2. Galerij van kardinaal Silvio Valenti Gonzaga © Musée des Beaux-Arts, Marseille, foto J. Bernard 3. Yoshiaki Kahaitsu, Japan, Social Services Project, Teahouse
manuscripten het Europese vasteland beïnvloedden, hoe grote en
De wereld rond
kleinere renaissancemeesters in dialoog traden of hoe metershoge
Portugal, een wereldrijk in de 16e en 17e eeuw
schetsen van gotische kathedralen circuleerden en bouwmeesters in
Van 26 oktober 2007 tot 3 februari 2008
heel Europa inspireerden.
Naar aanleiding van het Portugese voorzitterschap van de Raad van de Europese Unie, organiseerde het Paleis voor Schone Kunsten in
Commissarissen: Roland Recht, Catheline Périer-D’Ieteren, Pascal Griener
samenwerking met de Freer Gallery of Art and Arthur M. Sackler
Productie: BOZAR EXPO en Europalia International. Onder de hoge bescherming
Gallery, Smithsonian Institution, Washington DC, de tentoonstelling
van Z.M. koning Albert II • Catalogus: Het meesterlijke atelier. Europese
De wereld rond. Portugal, een wereldrijk in de 16e en 17e eeuw.
kunstroutes 5e -18e eeuw, Europalia International en Mercatorfonds, 335 p. •
De Portugese reizen in de zestiende en zeventiende eeuw brachten
Scenografie: Repérages Architecture, Parijs • Steun/sponsoring: Suez, Thalys,
mensen van over de hele wereld samen. Een nooit geziene uitwisseling
Total • Plaats: Ravensteincircuit • Toegang: ¤ 10,00 • Bezoekers: 78.274
van kennis, technieken, beelden en ideeën deed hoogst originele kunstwerken ontstaan.
Melting Ice
De ontdekkingsreizen van Portugal gingen zuidwaarts naar de westkust
Verandering in beeld gebracht
van Afrika, westwaarts naar Brazilië en in oostelijke richting over de
Van 5 oktober 2007 tot 6 januari 2008
Indische Oceaan naar Indië, Sri Lanka, Indonesië, China en Japan. De
Melting Ice bracht de effecten van klimaatsverandering en de fragiele staat
wereld rond toonde kunstschatten die de diversiteit illustreren van de
23
Tupinamba, Gevederde kroon, National Museum of Denmark
culturen die deel uitmaakten van het Portugese handelsrijk. Aan de hand
Als motto citeerde de tentoonstellingscommissaris Devrim Bayar de
van meer dan 160 kunstwerken, waaronder schilderijen, sculpturen,
Japanse dramaturg Monzaemon Chikamatsu: “Kunst situeert zich in
manuscripten, landkaarten en andere uitzonderlijke creaties, kwam aan
het interval, dun als de huid die de waarheid van de leugen scheidt”. Een
het licht hoe een moderne kijk op de wereld ontstond.
tweetalig A4-document lichtte het werk van de kunstenaars toe.
Commissaris: Jay A. Levenson • Coördinator: Ann Flas • Productie: BOZAR
Commissaris: Devrim Bayar • Coördinator: Alberta Sessa • Productie: BOZAR
EXPO, Freer Gallery of Art and Arthur M. Sackler Gallery, Smithsonian Institution,
EXPO en B.P.S. 22 Project • Steun/sponsoring: Levita Chemical International
Washington D.C. en
NV, Finres Group, l’Atelier de restauration de La Cambre, Lukas en Art Gallery
National Museum of African Art, Washington D.C. •
Catalogus: De wereld rond. Portugal, een wereldrijk in de 16e en 17e eeuw, BOZAR BOOKS by fonds Mercator en Paleis voor Schone Kunsten, Brussel, 2007, 368 p. • Scenografie: Lee Preedy, Antwerpen- Manchester U.K. • Steun/ sponsoring: Turismo de Portugal, Ministerie van Economie en Innovatie van Portugal, Ministerie van Cultuur van Portugal, Calouste Gulbenkian Foundation • Plaats: Koningsstraatcircuit • Toegang: ¤ 9,00 • Bezoekers : 39.229
A4 Kelly Schacht en Fabrice Samyn Intervallen Van 7 december 2007 tot 20 januari 2008 De nieuwe editie van A4, een initiatief van BPS 22 Project van Charleroi, bracht twee jonge Belgische kunstenaars samen. Ze deelden het thema van het ‘interval’. In zijn tijdsintervallen neemt Fabrice Samyn oude werken onder handen. Kelly Schacht onderzoekt in ruimtelijke intervallen de verborgen geschiedenis van tentoonstellingsruimten. De werken van beide kunstenaars verhouden zich tot elkaar als in een muzikale compositie, een beetje zoals het harmonische interval tussen twee gelijktijdige klanken of het melodische interval tussen twee opeenvolgende noten. De tentoonstelling richtte zich op de overeenkomsten en verschillen Fabrice Samyn, reeks The Mausoleum Shop, 2006
tussen opkomende kunstpraktijken. Ze maakte deel uit van de gevarieerde interdisciplinaire programmering van het Paleis voor Schone Kunsten.
24
Shop • Plaats: BN zalen • Toegang: gratis
II. Een waaier aan stijlen
BO ZAR ARCHI TEC TURE
Het project Voor tentoonstellingen, symposia, lezingen en debatten over architectuur werkt het Paleis voor Schone Kunsten samen met het tijdschrift A+ en de Orde van Architecten. Onder de noemer BOZAR ARCHITECTURE geven de drie partijen het brede architectuurdebat een vaste stek in het Paleis voor Schone Kunsten.
Activiteiten Tentoonstellingen A Vision for Brussels Imagining the Capital of Europe
Van 16 maart tot 16 september Een internationaal team van zestien architecten en stedenbouwkundigen verbonden aan het Berlage Instituut (Rotterdam) heeft drie jaar lang de stad Brussel onder de loep genomen. De tentoonstelling viel samen met de vijftigste verjaardag van de ondertekening van het Verdrag van Rome. Ze markeerde op die manier een vijftig jaar durende zoektocht naar een coherent Europees project voor Brussel. A Vision for Brussels stelde dat Brussel de best denkbare plaats is om de hoofdstad van Europa uit te bouwen. Met haar vele sociale, politieke en culturele lagen weerspiegelt de stad perfect de diversiteit van het huidige Europa. Het project doorbrak de vastgeroeste ideeën die Brussel als toevallige hoofdstad van Europa zien. De al te abstracte discussie over de toekomst van de hoofdstad van de Europese Unie werd concreet, tastbaar en toegankelijk gemaakt. A Vision for Brussels nam een polemische stelling in, die het actuele debat over de toekomst van Brussel en Europa voedde. Op 9 mei - de Europese feestdag - organiseerden A+, BOZAR ARCHITECTURE en het Berlage Instituut een colloquium met sprekers als Pier Vittorio Aureli, Joachim Declerck, Eric Corijn, Lieven De Cauter en Géry Leloutre. Commissarissen: Pier Vittorio Aureli en Joachim Declerck • Coördinator: Iwan Strauven • Productie: BOZAR ARCHITECTURE, Berlage Instituut Rotterdam en A+ Belgisch tijdschrift voor architectuur • Catalogus: Brussels - A Manifesto. Towards the Capital of Europe, NAi Publishers, Rotterdam / A+ Editions, Brussels, s.d., 240 p. Bezoekersgids: 32 p. • Scenografie: Office Kersten Geers David
Sines Arts Centre Manuel & Francisco Aires Mateus
25
Van Severen • Steun/sponsoring: Ministerie van Grootstedenbeleid, Brussels Hoofdstedelijk Gewest, Nationale Loterij, Stimuleringfonds voor Architectuur (NL), HGIS Cultuurmiddelen (NL), Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, Vlaams Bouwmeester, de Communauté française Wallonie-Bruxelles, Regie der Gebouwen en de Vertegenwoordiging van de Europese Commissie in België. • Plaats: Foyer 2 en 3, Klein Theater • Toegang: gratis
Gonçalo Byrne + Aires Mateus the void
Van 10 oktober tot 30 november Met een aantal reusachtige maquettes, talloze plannen en foto’s illustreerde de tentoonstelling the void elf projecten van de architecten Gonçalo Byrne en de gebroeders Aires Mateus. Het gemeenschappelijke thema in de aanpak van beide Portugese bureaus is de ‘negatieve ruimte’, die aan de oorsprong staat van hun architectuur. De leegte geeft structuur aan de architectuur en de stad. Het is in de lege ruimtes dat het samenleven mogelijk wordt en vorm krijgt. Op 9 oktober openden Manuel Aires Mateus en Gonçalo Byrne de tentoonstelling met een lezing. Commissaris: Gonçalo Byrne • Coördinator: Iwan Strauven • Productie: BOZAR ARCHITECTURE, Instituto Camões, A+ Belgisch tijdschrift voor architectuur en de Orde van Architecten • Bezoekersgids: 32 p. • Steun/ sponsoring: Léon Eeckman n.v., Federatie van de Belgische cementnijverheid (Febelcem), de Orde van Architecten en SigmaKalon Deco Belux nv • Plaats: Foyer 1, 2 en 3, Klein Theater • Toegang: gratis
Michel Desvigne
26
II. Een waaier aan stijlen
Lezingenreeks
Risky business
Juan Herreros (6 november) koppelt duurzame technologieën aan een Een regelmatig ritme van lezingen en een selectie van sprekers op basis
hedendaagse vormgeving. In Brussel kwam hij spreken over zijn recent
van scherpe thema’s, moeten de hedendaagse architectuur toegankelijk
werk: bioklimatische gebouwen, afvalrecyclage-units, veelkleurige
maken voor een breed publiek. De lezingen worden telkens gekoppeld
torens rond publieke ruimtes en een woning van 90m2 in Mallorca.
aan een uitvoerig dossier in A+.
Productie: BOZAR ARCHITECTURE, A+ Belgisch tijdschrift voor architectuur en de Orde van Architecten
Landscape Strategies
House in Alenquer Manuel & Francisco Aires Mateus A Vision for Brussels Imagining the Capital of Europe
De gerenommeerde Franse landschapsarchitect Michel Desvigne
Plaats: Henry Le Boeufzaal • Steun/sponsoring: Federatie van de Belgische
bood op 25 januari een geprivilegieerde blik op de werkwijze, motieven
cementnijverheid (Febelcem) • Toegang: ¤ 7,00
en strategieën van zijn uitgebreide oeuvre. Op dat ogenblik werkte Desvigne aan zeven projecten in België, waaronder de reconversie van het militair hospitaal in Antwerpen, de heraanleg van de oevers van de Oude Leiearm te Kortrijk en de Bavière-site in Luik. Hij won samen met Xaveer De Geyter de wedstrijd voor het Rogierplein in Brussel. Productie: BOZAR ARCHITECTURE, A+ Belgisch tijdschrift voor architectuur en de Orde van Architecten • Steun/sponsoring: Project2 en Ministerie van Mobiliteit en Openbare Werken van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest • Plaats: Henry Le Boeufzaal • Toegang: ¤ 7,00
After KM3
Met de verbouwing van de tentoonstellingsruimte van Argos, bracht
Juan Herreros
MVRDV de eerste opdracht in België tot een goed einde. Dit was de uitgelezen gelegenheid om bij Argos een overzichtstentoonstelling aan hun werk te wijden en in het Paleis voor Schone Kunsten een lezing van Winy Maas (6 maart) te organiseren. Hun nieuwste publicatie, KM3 vormde het uitgangspunt. Productie: BOZAR ARCHITECTURE, A+ Belgisch tijdschrift voor architectuur en Argos V.Z.W. • Steun/sponsoring: Regie der Gebouwen • Plaats: Kamermuziekzaal • Toegang: ¤ 7,00
27
BO ZAR THEA TRE DAN CE LITERA TURE
Het project
Activiteiten
De podiumkunsten haken zoveel mogelijk in op de thema’s van BOZAR EXPO en de festivals in huis. In 2007 lag de klemtoon op: - de dialoog tussen internationale makers en podiumkunstenaars van hier - het bespelen van ruimtes buiten de klassieke theaterzaal - transversaliteit - interculturaliteit - continuïteit en duurzame samenwerkingen - traditie: de reeks Theater op de Middag.
BOZAR DANCE en BOZAR THEATRE BOZAR DANCE en les Halles (in het kader van de Dimanches de la Danse) focusten op jonge dans uit Duitsland, naar aanleiding van het Duitse EU-voorzitterschap. De Duitse choreograaf Martin Nachbar (ex-PARTS en C de la B) maakte een ongewoon locatieproject op maat van de Terarkenzalen. Hij werkte er samen met de in Brussel wonende dansers Lilia Mestre, Carlos Pez en met de Duitse choreografe Antje Pfundtner. Publiek en dansers onderzochten samen de betekenis van het dansidioom: de toeschouwers namen actief deel aan de ‘dansconferentie’. Christian Vögel sloot de danszondag af met dissonante techno. Antje Pfundtner liet zich als danseres opmerken in projecten van Michèle Anne De Mey, Felix Ruckert en David Hernandez. In het Paleis voor Schone Kunsten danste ze haar solo EigenSinn gebaseerd op het sprookje van Grimm. Met La Place du singe stonden de Franse choreografe Mathilde Monnier en de Franse schrijfster Christine Angot als duo op de scène. Met hun tweetjes ontleedden ze de rituelen van de beschaving en stelden ze zich vragen bij de rol die de samenleving kan spelen in kunst. From Inside, een interactieve multimediale installatie van Thierry De Mey, stond opgesteld in de Hortahal. De installatie functioneerde als een soort jukebox die aan de bezoeker de keuze liet tussen drie verschillende choreografische (en geografische) werelden : de dansvoorstelling One Flat Thing van William Forsythe, wervelende dans van Manuela Rastaldi in de betonnen straten van de voormalige Siciliaanse stad Gibellina en Kinshasa met opwindende muziek en dans uit deze gelijknamige stad. BOZAR CINEMA toonde de film One Flat Thing Reproduced en organiseerde een ontmoeting met Thierry De Mey.
Jan Fabre, I am a mistake
28
Münchner Kammerspiele, Die Zehn Gebote ©Andreas Pohlmann
Pippo Delbono, Urlo © Jean-Louis Fernandez
II. Een waaier aan stijlen
De solotentoonstelling Restlessness van Jan Lauwers in het voorjaar
Naar aanleiding van het Duitse EU-voorzitterschap nodigde BOZAR
2007 ging gepaard met een reeks events die het multidisciplinaire
THEATRE de Münchner Kammerspiele uit met Die Zehn Gebote,
karakter van Lauwers’ werk en Needcompany in de verf zetten. Tijdens
een bewerking van de gelijknamige film van de Poolse cineast Krzysztof
BRXLBRAVO gaf Needcompany een andere kijk op haar twintigjarige
Kieslowski. De regie was van Johan Simons. Het befaamde Duitse
geschiedenis met een installatie in de Hortahal. Verschillende sideshows
gezelschap brengt eigentijds theater met een sterke betrokkenheid op
onder de noemer ‘Just for Brussels’, naast onbekend werk van de
de wereld. In Die Zehn Gebote switchen twaalf acteurs van de ene rol naar
Needcompany, waren te zien in de Terarkenzalen: het Porcelain Project
de andere. Ze kijken hun eigen zwakheid in de ogen en maken zich los
van Lemm & Barkey, Maison Dahl Bonnema en de Ohno Cooperation
van geboden die van op afstand zeggen hoe te leven. Scenograaf Bert
door de leden van de Needcompany samen met special guests als Davis
Neumann liet de scène van de Henry Le Boeuf baden in verblindend
Freeman en Paul Lemp. Ook de film C Song Variations werd in avant-
neonlicht. BOZAR CINEMA ondersteunde het project door de
première getoond.
integrale versie van de Dekaloog-films van Kieslowski te vertonen.
De beeldende kunstenaars Patrick Corillon, Dominique Roodthooft
Fraction was te gast met Beards I – daemonie het eerste deel van een
en Johanna Korthals brachten een voorstelling voor poppenspeler en
trilogie rond de Europese mythes : Blauwbaard, Faust en Hamlet. De
vertelster. Le Diable abandonné/De verwaarloosde Duivel onderzocht de
productie kwam tot stand dankzij een nauwe samenwerking tussen
wisselwerking tussen de klank, het beeld, de grafische vormgeving en
europalia.europa, Ars Musica, BOZAR THEATRE en Théâtre de la
de betekenis van woorden. Corillon maakte een hedendaagse versie van
Place van Luik. Dit muziekspektakel baseerde zich in grote lijnen op
het Théâtre de la Coquille, een marionettentheater dat tijdens de Eerste
de fabel Blauwbaard van Charles Perrault. Stefan Oertli wist een groep
Wereldoorlog werd opgericht in Sérinan, een stadje aan de oevers van de
artiesten rond zich te scharen uit de operawereld. Hijzelf was zowel
Maas. De voorstellingen werden zowel in het Nederlands als in het Frans
dirigent, regisseur, dramaturg en acteur en nam naast deze artistieke
gepresenteerd. Een samenwerking met Théâtre de la Place in Luik.
taken ook de productionele kant op zich.
Pippo Delbono is een van de meest ophefmakende Italiaanse
In het najaar van 2007 kregen jonge Portugese artiesten een podium.
theatermakers. In Théâtre de la Place in Luik stond zijn nieuwste
Het programma was samengesteld in nauw overleg met Alkantara en
creatie Questo buio feroce en in Brussel Urlo. Het theater van Pippo
werd financieel ondersteund door Instituto Camões. De Portugese
Delbono neemt het op voor de zwakken en de meest kwetsbaren
Patrícia Portela, die interactief theater maakte, stelde in de
in de maatschappij. Wat zijn onalledaagse en mindervalide acteurs
Hortahal tafels op in de vorm van een DNA. De toeschouwers konden
niet met woorden kunnen zeggen, drukken zij met hun lichaam
aanschuiven voor een uitgebreide maaltijd. Tussen de gangen van het
uit. Urlo was een groot opgezet spektakel dat het midden houdt
diner door kreeg het publiek filosofische verhalen voorgeschoteld
tussen volks cabaret en theater van de wreedheid. De muziek was
over thema’s als onsterfelijkheid, eindigheid, klonen en het toekomstige
van Giovanna Marini met liederen die op dorpsfeesten werden
mensbeeld. De voorstelling speelde zich af in een ijzige sfeer, als in een
gezongen. Een (Belgische) fanfare nam deel aan dit gebeuren en
laboratorium. De Belgische componist Christophe Deboeck schreef er
speelde processiemuziek uit Zuid-Italië. De voorstelling bereikte
science-fictionmuziek voor. In de Hortahal improviseerden studenten
900 toeschouwers.
van PARTS op elektronische jazz, live gebracht door de Portugese
29
Jan Lauwers
formatie Granular. Dans en muziek haakten wonderwel op elkaar in
‘ Het is verbluffend hoe een (te) grote instelling als het Paleis voor Schone Kunsten er in slaagt om een zeer radicale vrijheid te geven aan de artiesten die er uitgenodigd worden. De zeer openhartige aanpak van Paul Dujardin en enkele van zijn naaste medewerkers maakt van dit gigantische labyrint een transparante denk- en werkplek met Marcel Broodthaers en zijn kameel als waakzame portier. Tijdens de maanden van intense arbeid voelde ik me zeer deskundig omringd en is mijn werk erdoor verrijkt.’
Haring te gast met zijn gezelschap Liquid Loft. In de Terarkenzalen
onder impuls van coach David Zambrano. Tijdens europalia.europa was de Oostenrijkse choreograaf Chris
© Needcompany/Luc Galle
Theatermaker en beeldend kunstenaar Jan Lauwers was in 2007 te gast met een solotentoonstelling en een
stond Running Sushi, een intimistische en bijzonder poëtische voorstelling waarin alles draait om communicatie. Om dit te illustreren knipte Haring het scenario in twaalf scènes. Het publiek bepaalde zelf de volgorde waarin de delen van de voorstelling werden gespeeld. De twee dansers lieten zich verleiden tot een pas-de-deux vol humor. Ze haalden hun inspiratie uit de komische Japanse striptekeningen. Ook vorig seizoen was Chris Haring te gast in het Paleis voor Schone Kunsten; hij heeft intussen een publiek opgebouwd. Moussem, een festival dat inhaakt op de multiculturele realiteit, was een mooie aanleiding om Marokkaanse dans uit te nodigen. In Déserts, Désir een choreografie door Cie Anania, dansten een man (Taroufiq Izeddiou) en een vrouw (Bouchra Ouizguen) elk een solo. Ze deden dit simultaan op een en hetzelfde podium, maar ze waren wel van elkaar gescheiden door een gaasdoek. Ook het publiek werd opgesplitst in een mannelijke en een vrouwelijke helft. In Last Night, het tweede deel van
reeks evenementen die het
de avond, kwam Latefa Ahrrare op voor de rechten van de vrouw, in een
multidisciplinaire karakter van zijn
theatermonoloog van Mohammed Said Al Danahani. Ook Le Fou naar
werk in de verf zetten.
Khalil Gibran, door het Tunesische El Teatro, in een regie van Taoufik Jebali was een interessant gebeuren. BOZAR MUSIC, de motor achter dit Moussem Festival, organiseerde verschillende concerten. BOZAR DANCE en BOZAR MUSIC gaven samen een creatieopdracht aan Jan Fabre, Wolfgang Rihm en Chantal Akerman. I am a mistake werd gemaakt voor het samenwerkingsverband ECHO (European Concert Hall Organisation) met de steun van de Europese Commissie (Culture 2000). Ze was te zien in de acht Europese grootsteden : Athene, Wenen, Amsterdam, Birmingham, Luxemburg, Brussel, Keulen en Parijs. Uitgangspunt was een tekst van Jan Fabre over de vrijheid van het
Jan Lauwers en Needcompany, Deconstruction © Needcompany/Miel Verhasselt
30
Jan Lauwers end Needcompany, Just for Brussels © Needcompany/Luc Galle
II. Een waaier aan stijlen
individu en van de kunstenaar. Het genot van het roken diende Fabre daarbij als metafoor. Simultaan werd op de scène de zwart-witfilm van de Belgische cineaste Chantal Akerman geprojecteerd. Het Ensemble Recherche uit Freiburg, onder leiding van Lukas Vis, vertolkte de originele muziek van de Duitse componist Wolfgang Rihm. Hilde Van Mieghem declameerde de tekst, terwijl vier dansers op de voorscène de choreografie van Fabre uitvoerden. De reeks ‘Theater op de Middag’ werd verdergezet. Op de affiche stonden bekende acteurs en regisseurs naast complete nieuwkomers. Kamiel Vanhole deed Margaretha van Bourgondië herleven, Han Kerckhoffs kroop in de huid van Judas, Oom Wanja werd gespeeld door het collectief Mathilde, Eric De Volder bracht volkstoneel en het Bad van Marie zette de toeschouwer op het verkeerde been. De reeks lunchvoorstellingen speelt in op de theateractualiteit en is het Vlaamse platform bij uitstek in het Paleis voor Schone Kunsten. Ook binnen het podiumlandschap in Brussel heeft de reeks haar plaats veroverd. Veel van deze producties zijn nergens anders te zien
Jan Fabre, I am a Mistake
in de hoofdstad. Het publiek was ook in 2007 steeds trouw en talrijk aanwezig.
Patricia Portela
De Zus van ©Ben van Duin
EigenSinn © Iris Terzka
31
BOZAR LITERATURE
José Eduardo Agualusa © Jorge Simao
Cinema racista Tijdens het nieuwe vierdaagse Passa Porta Festival
zetten BOZAR LITERATURE, het Koninklijk Belgisch Filmarchief
Filosofenreeks In de loop van 2007 organiseerde de afdeling
en Het beschrijf het avondvullende literaire filmprogramma Cinema
literatuur een lezingenreeks met vier toonaangevende Franse filosofen
racista op het getouw. De schrijvers Tom Lanoye, Thomas Gunzig,
onder de noemer ‘Dans les plis du présent’ (In de plooien van het
Eugène Savitzkaya, Moses Isegawa, Shahrnush Parsipur en Frank
heden). Het ging om filosofen met een uitgesproken maatschappelijke
Westerman kozen elk een filmklassieker uit de verzameling van het
betrokkenheid, die ook in de wereld van kunst en cultuur thuis zijn.
Koninklijk Belgisch Filmarchief. Bij de selectie zat onder meer Broken
Alain Badiou stelde de vraag of ons heden net niet een gebrek aan heden
Blossoms or The Yellow Man and the Girl (1919), King Kong (1931) en
inhoudt. Hij hing zijn betoog op aan het theaterstuk Le balcon van Jean
Fort Apache (1948). Tijdens en tussen de projecties gaven de schrijvers
Genet. Natacha Michel had het over het Frankrijk van Nicolas Sarkozy
live commentaar op het beeld dat wordt getoond van ‘de zwarten’,
en koos als veelzeggende titel een zin uit een van haar romans: ‘Ik zag
‘het gele gevaar’ en ‘de roodhuiden’. Het werd een geletterde reis
een leeg Frankrijk, bevolkt door wijngaarden, korenvelden en fabrieken,
door de filmgeschiedenis, met aandacht voor clichés, vooroordelen en
waar honden en trucks waken’. Bernard Stiegler sprak op 26 september
misverstanden. Het programma werd in de drie hoofdstukken Rood,
op het podium van de Henry Le Boeufzaal over zorg (‘souci’) en betrok
Geel en Zwart (met telkens 2 schrijvers en evenveel filmfragmenten)
in zijn uiteenzetting o.a. de recente Franse wetswijziging in verband met
herhaald tijdens Feest in het Paleis.
jeugddelinquentie. Jacques Rancière sprak in een nokvolle Studio over de teloorgang van het kritische denken.
Res publica litterarum De meertalige literaire avond Res publica
Bij drie van de vier lezingen lazen acteurs (o.a. Jean-François Beukelaers
litterarum was een coproductie met de Stichting Ons Erfdeel, die in 2007
en Anny Czupper) vooraf tekstfragmenten van de filosofen. Deze
haar vijftigste verjaardag vierde. Aan de avond ging een colloquium vooraf
preludes boden niet alleen een introductie, ze beklemtoonden ook het
in het Egmontpaleis. Vijf schrijvers lazen elk een fragment voor over
theatrale, retorische aspect van de lezingen. Vooral Alain Badiou en
taal, grenzen en reizen: Abdelkader Benali (Nederlands en Berbers),
Jacques Rancière blijken de nieuwe ‘sterren’ van de Franse filosofie. Ze
Caroline Lamarche (Frans), Olga Tokarczuk (Pools), de dichter
lokten elk een 200-tal toehoorders. De reeks genoot de steun van de
Zoran Anchevski (Macedonisch) en Adriaan Van Dis (Nederlands).
Franse ambassade.
Vertalingen in het Frans en/of Nederlands werden geprojecteerd. Tussendoor speelde de groep Melike Turkse muziek. Aan het begin en
Literair salon met Christine Angot Aan de vooravond van
het slot wekte actrice Chris Lomme de prinses Europa tot leven. De
de dansvoorstelling La Place du singe met Mathilde Monnier kwam
meertalige voorstelling paste perfect in het profiel van het Paleis voor
Christine Angot (1959) aan bod. De controversiële schrijfster ging
Schone Kunsten en vormde de ideale opmaat tot europalia.europa.
in op haar œuvre en in het bijzonder haar jongste roman Rendez-vous, bekroond met de Prix de Flore 2006. Gilles Collard, hoofdredacteur Christine Angot ©John Foley/Opale
van het literaire en filosofische tijdschrift Pylône, leidde het gesprek in goede banen.
32
II. Een waaier aan stijlen
Portugal Naar aanleiding van de tentoonstelling De wereld rond.
Literatuur op de Middag ‘Literatuur op de Middag’ nodigt
Portugal, een wereldrijk in de 16de en 17de eeuw stonden schrijvers uit de
schrijvers uit om een boekje open te doen over klassiekers uit
Portugeestalige wereld op het podium.
de wereldliteratuur. De reeksen in 2007 sloten aan bij twee
De reeks begon op 30 oktober met een ontmoeting tussen twee
hoofdtentoonstellingen. De cyclus is een coproductie met De
Braziliaanse auteurs. João Ubaldo Ribeiro, een van de grootste en
Middagen van Poëzie en Proza.
meest gelezen schrijvers van Brazilië, heeft het in zijn magnum opus
In het voorjaar stond de reeks in het teken van de grote dichters uit
Brazilië Brazilië (Viva o povo brasileiro) over de Braziliaanse geschiedenis
de Duitse 19de en 20ste eeuw. Vlaamse dichters en één radiomaker
vanaf de Portugese ‘ontdekking’ tot midden 20ste eeuw. Samen
grasduinden in de Duitse literatuur van die tijd.
met Paulo Lins, auteur van de verfilmde roman Cidade de Deus over
In het najaar haakten we in op het Portugal-luik.
jeugdbendes in Rio, sprak Ribeiro over de Braziliaanse identiteit, taal en King Kong
rassenvermenging. Na de ontmoeting werd Cidade de Deus van Fernando
Geluidsdichter Henri Chopin De Franse geluidsdichter Henri
Meirelles geprojecteerd.
Chopin (1922-2008) is als uitvinder van de ‘poésie sonore’ een levende
De tweede avond begon in Angola, met José Eduardo Agualusa
legende. Voor hij met microfoon, taperecorder en mengpaneel
(Independent Foreign Fiction Prize 2007). Deze schrijver-globetrotter
aan de slag ging, werden twee films uit de jaren 1960, waaraan
en rijzende ster van de Portugeestalige literatuur belichaamt als geen
Chopin meewerkte, én een fragment uit een nieuwe documentaire
ander de Portugese expansie.
geprojecteerd.
De reis eindigde langs de Portugese ex-kolonies in Oost-Timor, met de Oost-Timorees Luís Cardoso en de Portugees Pedro Rosa Mendes te gast. Cardoso is sinds de Anjerrevolutie balling in Lissabon. Mendes is de auteur van het explosieve Tijgerbaai, over zijn reis van Angola naar Mozambique, en correspondent van het Portugese persagentschap Lusa in Oost-Timor. De groep Wordsong sloot de avond af met een multimediaal popconcert op poëzie van Pessoa en Al Berto. Beeldend kunstenaar Rita Sá maakte bij de songs video’s die tijdens het optreden werden geprojecteerd. De drie avonden vonden plaats in het Portugees en werden simultaan vertaald in het Frans en Nederlands. We werkten nauw samen met boek. be. Tijdens de Boekenbeurs in Antwerpen verzorgden zowel Ribeiro als Agualusa een signeersessie en een publiek gesprek.
33
BO ZAR CINE MA
Het project
1. Filmevenementen 11.01 L ittle Dieter needs to fly van Werner Herzog, in aanwezigheid
Het jonge departement, opgericht in 2004, introduceert film en video in het Paleis voor Schone Kunsten. Daarvoor werkt BOZAR CINEMA samen met de andere afdelingen en met het Koninklijk Belgisch Filmarchief. Evenementen die het grensgebied tussen film en andere kunstvormen verkennen, komen regelmatig aan bod.
van de cineast. (Partner: Goethe Institut) 16.02 Avant-première van Khadak van Peter Brosens en Jessica
Woodworth. In aanwezigheid van beide regisseurs. (Partners: Koninklijk Belgisch Filmarchief (KBF) en Cinéart) 01.03 T okyo Chorus van Yasujiro Ozu, begeleid door een Japanse
verteller (bensji) en het Kumonosu Quartet (Japan). (Partners: Maison de la culture du Japon à Paris en KBF) 09.03 H ommage aan Micheline Presle in haar aanwezigheid, met de
filmprojectie van Le Diable au corps van Claude Autant-Lara. (Partner: KBF) 20.03 A vant-première van Goodbye Bafana, in aanwezigheid van
cineast Bille August en hoofdrolspeler Joseph Fiennes. (Partners: KBF en Cinéart)
Activiteiten
23.04 Avant-première van Here After van choreograaf, danser
BOZAR CINEMA verkent de kunstvorm in al zijn facetten. Film
20.06 Avant-première van Copying Beethoven, in aanwezigheid van
voor een breed publiek hoort daarbij, maar ook het experiment.
de cineaste Agnieszka Holland. (Partners: KBF, Benelux Film
Filmklassiekers en gevestigde waarden staan naast gedurfd werk van cineasten die het goed doen bij de critici en op de grote festivals.
en cineast Wim Vandekeybus. In aanwezigheid van Wim Vandekeybus. (Partners : Ultima Vez en KBF)
Distributors. Belgacom evenement) 18.09 A vant-première van Gouden-Palmwinnaar 2007, 4 mois,
Kers op de taart zijn de avant-premières, maar er worden evengoed
3 semaines et 2 jours van Christian Mungiu. In aanwezigheid van
hommages gebracht aan tijdloze artiesten. Het exclusieve karakter en
producer Oleg Mutu. (Partners : KBF en Imagine)
de ontmoeting met cineasten of acteurs maken van deze filmavonden
08.10 A vant-première van de documentaire Retour en Normandie van
telkens een evenement. Het einddoel is film een forum bieden dat
Nicolas Philibert, in aanwezigheid van de cineast.
prestigieus, kwalitatief hoogstaand en visionair is, met nationale en
(Partners: KBF en Cinéart)
internationale uitstraling. Zowel het publiek als de professionele sector moeten zich aangesproken voelen.
05.11 A vant-première van Lions for Lambs van Robert Redford
(Partners : FOX. Belgacom evenement) 25.11 Avant-première van Cowboy van Benoît Mariage. In aanwezigheid
van de cineast en Benoît Poelvoorde. (Partners: KBF en Belga Films.)
Foto : Vinciane Pierart
34
II. Een waaier aan stijlen
30.11 A vant-première van de documentaire Wujong van Jia Zhang-ké,
openingsavond van ‘Panorama van de documentaire’ 20.12 A vant-première van Cassandra’s Dream van Woody Allen.
(Partners: Cinéart. Belgacom evenement)
15.06 - 17.06 Malcolm Le Grice, Guy Sherwin, William Raban - Live
Cinema. 28.09 Beste films uit het Festival Pocket Films (Parijs).
(Partner: AT Production) 13.10 Tony Conrad en gastmuzikanten: Forty-five years on the infinite
plain. (Partner: Argos)
2. Jonge Filmfans | Jeunes Fans de Ciné
14.10 Een middag met Tony Conrad (voordracht). (Partner: Argos)
In de Henry Le Boeufzaal waren telkens op zondag klassiekers uit de
21.10 Ken Jacobs en Aki Onda: Nervous Magic Lantern (live
filmgeschiedenis te zien voor jonge kijkers vanaf 6 jaar. Het ging om Willy Wonka & the chocolate factory, Peter Pan (Belgacom evenement), The Cameraman, Yellow Submarine, Jungle Book en The Gold Rush. De vertoning werd telkens voorafgegaan door een tweetalige inleiding, een
20.10 Ken Jacobs: Star Spangled to Death. (Partner: Argos)
performance). (Partner: Argos) 06.12 Invideo 2007 (Milan) festival opening. (Partners : Invideo en
Argos) 15.12 Henri Chopin: film en live performance.
initiatief van KBF en BOZAR STUDIOS. Micheline Presle
3. Expanding Cinema BOZAR CINEMA verkent ook de relatie tussen cinema, video en andere kunstvormen (beeldende kunst, muziek, literatuur). Het programma neemt de vorm aan van installaties of performances.
4. Andere projecten 01.06 - 03.06
Integrale projectie van Dekaloog van Krzysztof
Kieslowski. (Partners : KBF en Ambassade van Polen) 20.10 P rojectie van Congolese films in het kader van de Yambidag.
(Partners: Bureau de liaison de l’Espace francophone en Commissariat général aux Relations internationales)
26.01 Sandra Gibson en Luis Recoder: Perf.Form (A Double-Projection
Feature in Three Parts). Sandra Gibson en Luis Recoder toonden
11.11 Documentaire Mariza and the Story of Fado van Simon Broughton
(UK).
ook de installatie Atmos (27.01-25.02). (Partner: International
24.10 P ortret van Luc Ferrari. (Partner : Radiophonic festival)
Film Festival Rotterdam)
28.10 L es Grandes Répétitions. Vijf films van Luc Ferrari over
04.03 W erk uit de videotheek van de Prijs Jonge Belgische Schilderkunst:
Jacques-Louis Nyst, Peter Campus, Charlemagne Palestine, Bill Viola, Nam June Paik, Dara Birnbaum, Jacques Lizène, Ernest Gusella. (Partner: Jeunesse et Arts Plastiques) 05.03 Matthias Müller en Christoph Girardet, screening en installatie
componisten (Frankrijk, 1965-1966). (Partner: Radiophonic festival) 02.11 T ranses (Ahmed El Maanouni, 1981). Bellek en Sons of Osiris van
Bart Van Dijck, 2003 en 2004. In het kader van het Moussem festival.
Kristall (05.03-25.03). Yellow Submarine
35
09.11 A rchie Shepp and the 1st Panafrican festival. Film van Théo
Robichet over het eerste Panafrikaanse festival, in 1969 in Algiers. Gevolgd door een soloconcert van jazzmuzikant Archie Shepp en discussie met Archie Shepp, Théo Robichet en Philippe Carles. 29.11 A perghis : tempête sous un crâne van Catherine Maximoff. In
aanwezigheid van Georges Aperghis en de cineast. (Partners: Ars Musica en Les Films du Présent)
Matthias Müller en Christoph Girardet, Kristall
36
II. Een waaier aan stijlen
BO ZAR STU DIOS
Het project
Activiteiten
De afdeling kunsteducatie laat zich inspireren door de ongelooflijke verscheidenheid van de artistieke programmering. Bezoekers worden meegenomen op ontdekkingsreis doorheen het Paleis voor Schone Kunsten. Families en kinderen, scholen, leerkrachten, jongeren, medioren en senioren: voor elke bezoeker is er een activiteit op maat.
1. Families BOZARSUNDAYS GOOD MORNING Het Paleis voor Schone Kunsten
serveert families een lekkere en culturele zondagochtend. Eerst wordt er met z’n allen samen ontbeten. Kinderen (3 tot 10 jaar) trekken vervolgens naar de BOZAR STUDIOS om zelf muziek te maken, terwijl ouders naar het concert gaan. Tijdens enkele zondagen diepte het Koninklijk Filmarchief pareltjes op uit zijn collectie. Ze werden telkens ingeleid voor kinderen. Partners: Jeugd en Muziek Brussel, Jeunesses Musicales de Bruxelles, BOZAR CINEMA, Koninklijk Belgisch Filmarchief BOZARSUNDAYS
GOOD
AFTERNOON
Een
namiddagvullend
programma voor volwassenen en kinderen. Volwassenen volgen een gids naar twee tentoonstellingen. Kinderen trekken op actieve ontdekkingstocht doorheen één tentoonstelling met een ‘piloot’. Daarna gaan ze zelf aan de slag tijdens een workshop. Tijdens Kijk op Europa maakten kinderen een kijkdoos en ontdekten ze de technieken van het landschapsschilderen. In een reisatelier in de tentoonstelling De wereld rond maakten kinderen een eigen vloot, ontdekten ze nieuwe territoria en doorgrondden ze de geheimen van de cartografie. Tussendoor zit de hele familie samen aan tafel voor het vieruurtje. De allerkleinsten (2 tot 5 jaar) kunnen terecht in een creatieve crèche. Met de SUNDAYS-formule werden 7350 volwassenen en kinderen bereikt. INTERACTIEVE STUDIO’S Een STUDIO is een interactieve ruimte in
het tentoonstellingsparcours, toegankelijk voor iedereen vanaf 6 jaar. Feest in het Paleis
Ze bestaat uit verschillende activiteitenstations met diverse creatieve
37
doe-, denk- en knutselopdrachten. Een uitgebreide documentatiehoek
ZOMERSTAGES Hedendaagse kunst en fotografie vormden een
informeert bezoekers. De STUDIO is toegankelijk op woensdag (14:00
inspiratiebron om zelf aan de slag te gaan. De resultaten werden
> 18:00), zaterdag en zondag (10:00 > 18:00). In 2007 brachten 2500
tentoongesteld tijdens een vernissage voor ouders en kinderen, in de
kinderen (< 12 jaar) een bezoek aan de twee volgende tentoonstellingen,
ruimtes van BOZAR STUDIOS. In totaal namen 184 kinderen deel
waarvan de STUDIOS gemiddeld 1700 bezoekers ontvingen.
aan de stage. Partner: Jeunesse et Arts Plastiques
Studio China. In het kader van de tentoonstelling Het Verboden Rijk. Wereldbeelden van Chinese en Vlaamse meesters. Een speelse ontdekking van
VERJAARDAGSTOCHTEN In 2007 nodigden 50 kinderen hun vriendjes
het rijke Chinese universum. Kinderen creëerden hun eigen muzikale
uit (750 kinderen) om hun verjaardag op een originele manier te vieren
verhaal.
in het Paleis voor Schone Kunsten. Ze verkenden het gebouw van boven
Partner: Amadeo Productions
tot onder, tot in de verborgen hoeken en kantjes.
Studio Europa. In het kader van de tentoonstelling Het meesterlijke
3. Scholen
atelier. Europese kunstroutes 5e-18e eeuw. Een interactief parcours rond Europese identiteit en culturele uitwisseling. Kinderen konden op reis
BOZAR STUDIOS werkt een aanbod uit voor het basis- en secundair
gaan langs de verschillende Europese landen, snuisteren in reiskoffers en
onderwijs, en zoekt aansluiting bij de eindtermen en muzische
proeven van culturele diversiteit.
vorming.
Partner: Rasa vzw MUZIEK Tijdens een muzikaal dagprogramma ‘Orkest op zijn Best’ FAMILY KIT De Family Kit nodigde ouders en kinderen uit om de
wonen leerlingen uit het basisonderwijs een repetitie bij. Ze mogen
tentoonstelling Ingenium. De fotografie van het vernuft 1846-2006 op
plaatsnemen middenin het orkest. Al 10 scholen (300 leerlingen) namen
een ludieke manier te ontdekken en zo kennis te maken met de kracht
hieraan deel.
van het menselijke vernuft. Tijdens de zomer van 2007 werden 142
Partner: Nationaal Orkest van België
Family Kits verkocht en namen 122 kinderen deel aan de bijbehorende wedstrijd.
Het muzikale scholenproject ‘Klassiek met Klasse’ brengt leerlingen
2. Kinderen
inleiding bereidt hen voor op het avondconcert. Klassiek met Klasse
uit het secundair onderwijs naar de concertzalen. Een pedagogische
DAGSTAGES Kinderen (6 > 12 jaar) komen een hele dag naar het Paleis
bereikt jaarlijks 4500 leerlingen. Partners: Jeugd en Muziek Brussel, Jeunesses Musicales de Bruxelles
voor Schone Kunsten en brengen een bezoek aan de tentoonstelling en aan de STUDIO. Dagstages vonden plaats tijdens de herfst-, kerst-,
Leerlingen uit het secundair onderwijs (121) wonen tijdens
krokus- en paasvakantie. Er namen gemiddeld 140 kinderen aan deel.
‘Muziekparcours’ twee of drie concerten bij en maken zo nader kennis
38
II. Een waaier aan stijlen
met een muziekgenre of muzikant. Tijdens een dagworkshop aan de zijde van (orkest)muzikanten maken ze een eigen muziekstuk, geïnspireerd door de muziek die ze in de concertzaal hoorden.
4. Jongeren FINISSAGE Club India – 19.01
Elke grote tentoonstelling wordt afgesloten met een Finissage voor een Tijdens een dagprogramma brengen leerlingen uit het
jong publiek. De tentoonstelling Eeuwige Energie. 1500 jaar Indische kunst
basisonderwijs een hele dag door in een tentoonstelling en de STUDIO.
bleef open tot 1 uur ’s nachts. Jongeren kregen een gratis rondleiding
EXPO
Al spelenderwijs maken ze kennis met de kunstwerken. In totaal
aangeboden en konden deelnemen aan thematische workshops (yoga,
bezochten 3700 leerlingen de tentoonstellingen onder begeleiding van
massage). Dans en DJ in de Hortahal: Timaxx, DJ Shanu, PANJABI
een gids/piloot.
MC (2200 bezoekers).
ARCHITECTUUR De leerlingen trekken samen met een piloot op
START Jongeren kunnen aan een voordeeltarief de activiteiten bijwonen
avontuur, schetsboek en pen in de hand. Aan de hand van kijk-, luister-
in het Paleis voor Schone Kunsten. Met BOZARSTART betalen ze
en doemomenten ontdekken ze wie Victor Horta was. Ongeveer 1500
slechts ¤5,00 voor een tentoonstelling, concert of voorstelling (504
leerlingen brachten een bezoek aan het gebouw.
START-boekjes verkocht in 2007).
THEATER, DANS, LITERATUUR en CINEMA BOZAR STUDIOS pikt
STUDIO ICTUS Studio Modern – 18.03
uit het aanbod theater, dans, literatuur en cinema voorstellingen die een
Solisten van het Ictus Ensemble staan studenten uit de Muziekkapel
jong publiek aanspreken. Via inleidingen en ontmoetingen nemen zij een
Koningin Elisabeth en uit de Belgische conservatoria met raad en
kijkje achter de schermen. Een regisseur, acteur, danser of choreograaf
daad bij. Het resultaat was te horen tijdens drie miniconcerten (200
laat zien hoe een eerste aanzet van een creatie een voorstelling wordt.
concertbezoekers en 22 deelnemende muzikanten).
An Inconvenient Truth trok 460 leerlingen aan, de zevende kunst in
Partner: Ictus
zakformaat, de Pocket Film, 50 leerlingen en Theater op de Middag 450 leerlingen. LEERKRACHTEN
Telkens
tentoonstellingsperiode
Foto : Lydie Nesvadba
en
bij
het
begin
concertseizoen
van
een
organiseert
nieuwe
5. Medioren en Senioren
BOZAR
RONDLEIDINGEN EXPO en GEBOUW O.l.v. de gidsencoördinator
STUDIOS leerkrachtendagen (1500 deelnemers). Leerkrachten
leiden 55 freelance gidsen groepen rond zowel in de tentoonstellingen
genieten ook een voordeeltarief voor de tentoonstellingen. 1194
als in het gebouw. De gidsen zijn kunsthistorici. Ze worden opgeleid
leerkrachten maakten er gebruik van. Voor de grote tentoonstellingen
tijdens studiedagen en typerondleidingen. De studiedagen bestaan uit
en muziekevenementen worden er lesmappen voor het basis- en
lezingen door specialisten en rondleidingen in andere tentoonstellingen
secundair onderwijs opgemaakt.
of musea. De typerondleidingen worden gegeven door de curators van de tentoonstellingen. Elke zondag zijn er vaste rondleidingen voor een
39
individueel publiek (gebouw: 12:00 (ENG, NL en FR) – expo: 13:30
een omkaderd bezoek. Houders van een ‘Article 27’-ticket kunnen alle
(ENG), 15:00 (NL) en 15:30 (FR)).
tentoonstellingen en voorstellingen bijwonen aan een tarief van ¤ 1,25. Aan personen die betrokken zijn bij het sociale project van de Munt,
BOZARPLUSDAYS De seniorendagen zijn de geknipte manier om het
biedt BOZAR STUDIOS samen met de Koninklijke Muntschouwburg
Paleis voor Schone Kunsten en zijn culturele activiteiten te ontdekken.
tien gratis tickets aan.
Op een theatervoorstelling of concert, voorafgegaan door een inleiding, volgen een tentoonstellingsbezoek en een warme lunch (deelname van 750 senioren).
Organisatie BOZAR STUDIOS heeft een eigen ruimte in het Paleis
voor Schone Kunsten: een onthaalruimte, multifunctionele ateliers en een picknickplek voor scholen en families. De allerkleinsten kunnen terecht in de crèche. Een eigen keuken en kleine tuin maken van de
6. Events
STUDIOS een gezellige plek. Tijdens elke tentoonstellingsperiode
FEEST IN HET PALEIS - 22.04. Deze veelkleurige dag heeft activiteiten
tentoonstellingsparcours.
bouwt BOZAR STUDIOS ook een studio, een doe-ruimte in het
in petto voor het hele gezin. Voor een luttele ¤ 5,00 komt de bezoeker overal in, kinderen onder 12 jaar mogen gratis binnen. De rode draad
De samenwerking met talrijke partners wordt verdergezet: Jeugd en
was in 2007 China, met de tentoonstelling Het Verboden Rijk als
Muziek Brussel, Jeunesses Musicales de Bruxelles, Nationaal Orkest
blikvanger. Voorstellingen, tentoonstellingen, concerten, workshops
van België, Rideau de Bruxelles, BRONKS, ReMuA, ART BASICS for
muziek, kalligrafie, rondleidingen, animatie in de Hortahal, de Chinese
CHILDREN, Jeunesse et Arts Plastiques, Ictus, Recyclart, Rasa vzw,
leeuwendans: ze trokken meer dan 2700 bezoekers.
ea. Stuk voor stuk partners met de nodige expertise in hun werkdomein: muziek, theater, hedendaagse kunst, ...
FESTIVAL-WEEKENDS BOZAR STUDIOS organiseert workshops met
artiesten (dans, muziek, koken, vertellingen) en lezingen voor kinderen, families en volwassenen. Festival Balkan – 14.04 (304 deelnemers) Festival Congo – 20.10 (250 deelnemers) ANDERE Het Paleis voor Schone Kunsten neemt deel aan diverse
drempelverlagende initiatieven. Op initiatief van de federale minister van Maatschappelijke Integratie ontvangen de Belgische OCMW’s een extra subsidie voor de organisatie van culturele- en/of sportactiviteiten. Samen met de tien andere federale wetenschappelijke instellingen worden i.s.m. de sociale werkers speciale formules uitgewerkt voor
40
II. Een waaier aan stijlen
41
42
III Vrienden van het huis
43
BO ZAR FUN DING
Het project
Sponsoring Ongeveer 66 procent van de omzet van BOZAR FUNDING komt uit
Het Paleis voor Schone Kunsten haalt zijn middelen uit overheidssubsidies, ticketverkoop en voor een deel ook uit commerciële activiteiten. Voor dat laatste aspect is BOZAR FUNDING verantwoordelijk. Het departement ontwikkelt en onderhoudt de relaties met de bedrijfswereld. Het speelt daarbij alle troeven van het Paleis voor Schone Kunsten uit, en heeft oog voor de strategieën en wensen van de corporate partners. De commerciële activiteiten spelen zich af op volgende domeinen: • advertising • sponsoring • corporate events Advertising
sponsoring. Met een beperkt aantal bedrijven wordt een structureel partnership ontwikkeld (horizontale aanpak). Daarnaast worden er voor concerten en tentoonstellingen ook specifieke sponsors aangetrokken (verticale benadering). Ook de returns voor de Nationale Loterij, in ruil voor steun, worden beheerd door BOZAR FUNDING. - Structureel: het Paleis voor Schone Kunsten telt vijf grote sponsors. In 2007 trad er een wijziging op in de groep structurele partners. Akzo Nobel beëindigde zijn partnership. In de plaats kwam SIGMA Coatings. SONY werd een nieuwe partner naast Belgacom, BMW en SUEZ. - Gericht: het succesjaar 2006, met bedrijfssteun aan twee grote tentoonstellingen, vond geen voortzetting in 2007. Voor geen enkel tentoonstellingsproject werd een sponsor gevonden. Het heeft wellicht te maken met het sterke aanbod in de andere culturele instellingen; 2007 was ook een Europalia-jaar. Er werden wel privébezoeken georganiseerd voor de tentoonstellingen. Het aandeel van inkomsten uit tentoonstellingen bedraagt 6 procent. Voor de concertsponsoring was 2007 een prachtig jaar, met topconcerten zoals dat van Cecilia Bartoli. De concertsponsoring en de formule van business seats waren in 2007 goed voor 11 procent van de inkomsten. Een stijging van 30,8 procent ten opzichte van 2006.
In 2007 bedroeg de omzet van de publiciteit in de huispublicaties 4,2 procent van de totale omzet. In het pakket zitten het BOZARMAGAZINE (maandelijks magazine, verschijnt 10 keer per jaar), concertprogramma’s en jaarbrochures (BOZAR MUSIC,
Corporate events Steeds vaker ontvangt het Paleis voor Schone Kunsten aanvragen uit de
BOZAR EXPO, BOZAR STAGE AND SCREEN). In 2007 werd
bedrijfswereld voor de organisatie van evenementen. Naast de standaard
de publiciteit in BOZARMAGAZINE uitbesteed aan de regie Media
packages van nocturnes en concertavonden groeit de aanvraag voor het
Selling Space. Zij zorgden voor een stijging van 30 procent van de
huren van één of meer ruimtes van het Paleis voor Schone Kunsten voor
advertentie-inkomsten.
een privé-evenement. In 2007 verwelkomde het Paleis voor Schone
44
III. Vrienden van het huis
Kunsten een dertigtal bedrijven voor personeelsfeesten, conferenties,
leden die van deze formule gebruik kunnen maken. Kort na de jaarlijkse
recepties, privéconcerten, diners, prijsuitreikingen, enzovoort.
persconferentie komen de Patrons samen op een diner waar het nieuwe
Het was een belangrijk jaar voor de zaalverhuur. In 2006 trad een event
artistieke seizoen voorgesteld wordt. Op het einde van 2007 waren er
coördinator in dienst, in 2007 een catering manager. Het betekende
245 BOZAR PATRONS.
een grote stap voor de dienstverlening. Sinds 2007 kunnen bedrijven kiezen uit een cateringaanbod van tien verschillende traiteurs voor hun
BOZAR CORPORATE PATRONS Een nieuwe formule, die in september
recepties. Parameters zoals kwaliteit, prijs maar ook de tweetaligheid van
2007 werd ingevoerd. Ze is zowel bestemd voor de directie als voor de
het personeel speelden daarbij een rol. In 2008 komt er een evaluatie,
medewerkers van éénzelfde onderneming. De leden van de directie
op basis van efficiëntie en tevredenheid van de klanten.
(4 personen per lidmaatschap) genieten dezelfde voordelen als de
De corporate events bedragen 8,3 procent van de totale omzet van
BOZAR PATRONS. Ze krijgen ook de mogelijkheid een exclusieve
BOZAR FUNDING. Als de renovatiewerken afgerond zijn, zullen
rondleiding te volgen achter de schermen van het Paleis. Één maal per
er meer ruimtes ter beschikking komen. Het hoeft geen betoog dat
jaar krijgen ze 25 procent korting op de huur van de zalen. Ze worden
de organisatie ervan steeds gebeurt met respect voor de artistieke
uitgenodigd op een lunch met de directie waar het programma van het
programmering.
volgende seizoen in primeur onthuld wordt. Zo krijgen ze de gelegenheid hun naam te verbinden aan het artistieke project.
Membership De groep ‘patrons’ van het Paleis voor Schone Kunsten vormt een
De formule biedt de medewerkers van dezelfde onderneming de gelegenheid zich persoonlijk in te schrijven als BOZAR PATRON of YOUNG PATRON tegen een zeer voordelig tarief.
onmisbare steun voor de artistieke programmering. Sinds september 2007 bestaan er drie categorieën: de BOZAR PATRONS, de YOUNG
BOZAR YOUNG PATRONS Het jaar 2007 was het derde seizoen
PATRONS en de CORPORATE PATRONS. In september 2007
voor de BOZAR YOUNG PATRONS. Deze kring bestaat uit jonge
werd de bestaande formule BOZAR FRIENDS omgedoopt in MY
leidinggevende werknemers, ondernemers en ambtenaren uit België
BOZAR. De jaarlijkse bijdrage en de voordelen zijn ongeveer dezelfde
of het buitenland. De grote diversiteit maakt de contacten des te
gebleven, maar deze categorie leden wordt voortaan beheerd door de
boeiender. Per seizoen kunnen YOUNG PATRONS veertig gratis
dienst Communicatie.
tickets selecteren uit een maandelijkse lijst. Daarnaast worden ze ook
BOZAR PATRONS Zij kunnen alle concerten bijwonen, deelnemen
grote tentoonstellingen, avant-premières van films en op het jaarlijks
aan privénocturnes, vernissages, film- dans- en theatervoorstellingen.
diner waarop het volgende seizoen wordt voorgesteld.
regelmatig uitgenodigd op openingen en exclusieve rondleidingen in de
Een eigen onthaaldesk, een privévestiaire en een eigen bar staan
De grote flexibiliteit van het reserveringssysteem wordt zeer op
ter beschikking. Zij kunnen deelnemen aan exclusieve culturele
prijs gesteld door de leden, die vaak een drukke en onvoorspelbare
buitenlandse reizen (in 2007: Leipzig, Dresden, Washington en New
agenda hebben. Eind 2007 telden de BOZAR YOUNG PATRONS
York). De fiscale aftrekbaarheid is een belangrijke incentive voor de
44 leden.
45
Culturele partners
In België In de loop van 2007 werkte het Paleis voor Schone Kunsten samen met een groeiend aantal culturele partners. Het gaat om occasionele partnerships en om structurele samenwerkingen met een twintigtal instellingen. De culturele partners waarmee op regelmatige basis wordt samengewerkt, elk met hun eigen identiteit, zijn voor het grootste deel gevestigd in dezelfde administratieve ruimtes als het team van het Paleis voor Schone Kunsten. Op regelmatige basis brengen zij een gevarieerde programmering waarvoor het Paleis alleen niet volledig kan instaan. Hun activiteiten garanderen een beter evenwicht en trekken een gevarieerd publiek aan. De bestaande contracten, in het bijzonder met het Koninklijk Belgisch Filmarchief, Jeunesse et Arts plastiques, het Informatiecentrum voor Architectuur, Stedenbouw en Design (ICASD), het tijdschrift voor architectuur A+, Exploration du Monde en de Rideau de Bruxelles werden in 2007 naar ieders tevredenheid ingevuld. Het jaarlijks contract met de Jonge Belgische Schilderkunst werd hernieuwd. In afwachting van voltooiing van de vernieuwde ruimtes van het Koninklijk Belgisch Filmarchief vonden de meeste filmprojecties plaats in de vervangingsruimte, het auditorium Central Gate. Rideau de Bruxelles krijgt een voorlopig onderkomen op het terrein naast het Paleis voor Schone Kunsten, in de Villa Hermosastraat. De belangrijkste culturele partners zijn: Les Agrémens Amadeo Productions Amarant AmuseeVous Argos
46
Ars Musica ART BASICS for CHILDREN Artexis AT Production
Bari Barokke Lente van de Zavel Het beschrijf BITC
B.P.S.22 Project Le Botanique British Council Broodje Brussel/OPB BRONKS Jeugdtheater Brusselse Museumraad Centre international de formation en arts du spectacle/Bruxelles (CIFAS) Charleroi Danses Chœur de Chambre de Namur Conseil bruxellois des Musées Conservatoire royal de Musique de Bruxelles Cultuur en Toerisme, Sint-Michiels en Sint-Goedelekathedraal Cultuurcentrum ING Cultuurnet Vlaanderen Davidsfonds deFilharmonie Emigrative Art Exploration du Monde fABULEUS Festival van Vlaanderen Brussel – Europa Festival de Wallonie Flagey Fondation Europalia International Fondation Magritte Fonds Mercator FotoMuseum Provincie Antwerpen Gezinsbond Goethe Institut
Les Halles de Schaerbeek ICASD - CIAUD Ictus ikob (Museum für Zeitgenössische Kunst Eupen) Jeugd en Muziek Brussel Jeunesse et Arts Plastiques Jeunesses Musicales de Bruxelles Kaaitheater Klara KlaraFestival Klasse Koninklijk Belgisch Filmarchief Koninklijke Muntschouwburg Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van Brussel Koninklijk Muziekconservatorium van Brussel Kunstberg Kunstenplatform Ligue des familles MAC’s Middagen van Poëzie en Proza Moussem Musée de la Photographie à Charleroi Musiques Nouvelles Muziekkapel Koningin Elisabeth
Muziekwedstrijd Koningin Elisabeth Nationaal Orkest van Belgïe Needcompany NICC Antwerpen Office de Promotion du Tourisme Onthaal en Promotie Brussel Opéra de Wallonie Orfeus Instituut Orchestre Philharmonique de Liège Passa Porta Patrick De Brock Gallery Prijs Jonge Belgische Schilderkunst Promotion des Lettres belges de langue française Radiophonic Festival Rasa vzw ReMuA - Réseau de Musiciens intervenants en Ateliers Ricercar Consort Rideau de Bruxelles RTBF Musiq’3 Toerisme Vlaanderen Troubleyn/Jan Fabre vlaamsekunstcollectie Vlaamse Radio Orkest Vaartkapoen WCC Zuiderpershuis
III. Vrienden van het huis
In het buitenland
De leden van ECHO 2007 waren:
ECHO (European Concert Hall Organisation) is een vereniging
Het Concertgebouw Amsterdam
Barbican Centre London
van de directeurs van de meest prestigieuze concertzalen in Europa.
Athens Concert Hall Organization
South Bank Centre London
Deze organisatie streeft meer culturele uitwisseling na en wil werken
L’Auditori de Barcelona
Cité de la Musique Paris
Festspielhaus Baden-Baden
Théâtre des Champs-Elysées Paris
Symphony Hall Birmingham
Konserthuset Stockholm
Paleis voor Schone Kunsten Brussel
Gesellschaft der Musikfreunde in Wien
op verschillende podia brengen. In 2007 groepeerde ECHO zestien concertzalen, waaronder het Paleis voor Schone Kunsten. De vereniging steunt jonge artiesten door middel van de Rising Stars-
Elbphilharmonie & Laeiszhalle Hamburg
concerten die op zondagvoormiddag in het Paleis voor Schone Kunsten
Kölner Philharmonie
geprogrammeerd worden. ECHO geeft daarnaast ook opdrachten
Salle de Concerts Grande-Duchesse Joséphine-Charlotte de Luxembourg
aan componisten die interdisciplinair samenwerken met andere
Wiener Konzerthausgesellschaft
kunstenaars. I am a mistake, een opdrachtwerk van Wolfgang Rihm, Jan Fabre en Chantal Akerman, ging in december in première. Op het vlak van de beeldende kunsten werden tijdelijke samenwerkingscontracten
Andere internationale partners waarmee het Paleis voor Schone
afgesloten met buitenlandse musea of kunstencentra, die het Paleis voor
Kunsten coproducties realiseerde zijn onder meer:
Schone Kunsten in een Europees netwerk situeren. Bayerische Staatsgemäldesammlungen München
Ministry of Culture (India)
British Council
Natural World Museum San Francisco
BMEP - British Music Education Project Festival Temps d’Images / EU Fundação Calouste Gulbenkian German Federal Cultural Foundation
National Museum New Delhi
Opéra de Lille The Palace Museum Beijing Smithsonian Institution Washington D.C.
ICCR - Indian Council for Cultural Relations
Staatliche Museen zu Berlin
London Symphony Orchestra
Turismo de Portugal
Lille 3000 Ministerie van Cultuur van China
Staatliche Museen Dresden United Nations Environment Programme
Ministerie van Economie en Innovatie van Portugal Foto : Julien Lanoo
47
Internationale Het project opdracht Een van de opdrachten van het Paleis voor Schone Kunsten bestaat erin
Activiteiten Er werden contacten gelegd, onderhandelingen gevoerd en/of projecten
“een multidisciplinaire en geïntegreerde culturele programmering uit te
gerealiseerd met verschillende landen. In 2007 waren die contacten
werken en uit te voeren, die bijdraagt tot de Europese en internationale
er vooral met Duitsland en Portugal (telkens in het kader van het
uitstraling van het federale België, de Gemeenschappen en het Brussels
voorzitterschap van deze landen van de Raad van de Europese Unie).
Hoofdstedelijk Gewest”.
Intensieve onderhandelingen en werkzaamheden hadden plaats met IJslandse, Koreaanse, Franse en Zwitserse instellingen ter voorbereiding
Verder bepaalt de beheersovereenkomst: “Gelet op het statuut
van tentoonstellingsprojecten in 2008. Daarnaast werden verkennende
van Brussel als Europese hoofdstad, legt de Vennootschap de
gesprekken gevoerd voor projecten op langere termijn met de Palestijnse
Europese Commissie en het Europees Parlement projecten voor die
Gebieden, Turkije, Brazilië, Tsjechië en Spanje. Met landen als Qatar,
de basis vormen van een Europese culturele activiteit, waarbij de
Taiwan en Zuid-Afrika werden tevens contacten gelegd.
cultuurdiversiteit en de mobiliteit van de kunstenaars en kunstwerken worden aangemoedigd. In die context zoekt de Vennootschap naar
Samenwerkingen met het Europees Parlement en de Europese
een specifiek samenwerkingsverband en kan zij daartoe de passende
Commissie werden voortgezet in 2007. Het Paleis voor Schone Kunsten
overeenkomsten sluiten”.
wil een inspanning leveren om de burger dichter bij Europa te brengen.
Met dit engagement streeft het Paleis voor Schone Kunsten ernaar om een broedplaats te worden voor het culturele Europa van morgen.
In 2006 groeide een projectmatig samenwerkingsverband met de
Internationale initiatieven uitwerken hoort daarbij, net als het vitaliseren
Federale Overheidsdienst Buitenlandse Zaken, Buitenlandse Handel
van nieuwe artistieke stromingen in België.
en Ontwikkelingssamenwerking. Het loopt over verschillende jaren en werd in 2007 uitgebreid en geïmplementeerd.
Coproducties met het tweejaarlijkse Europaliafestival passen uitstekend in deze opdracht. Het Paleis voor Schone Kunsten heeft zich dus met veel enthousiasme ingezet voor het welslagen van de editie 2007, gewijd aan de 27 lidstaten van de Europese Unie (in het kader van de vijftigste verjaardag van het Verdrag van Rome). Daarnaast werkt het Paleis andere projecten uit, die binnen de internationale profilering passen. Zo groeide het Paleis voor Schone Kunsten uit tot hét referentiepunt voor internationale overheids- en andere instellingen om een samenwerkingsproject te realiseren in het hart van de hoofdstad van Europa.
48
III. Vrienden van het huis
Fotoâ&#x20AC;&#x2030;: Julien Lanoo
49
50
IV BOZAR en zijn publiek
51
Marketing Het project Communicatie Het departement Marketing en Communicatie Box office is verantwoordelijk voor de communicatie van het BOZAR-project, de productmarketing en promotie van alle publieksproducten (tickets, horeca, shop). Het departement draagt bij tot de positionering van de instelling als kunstenhuis, werkt het cultuurmerk BOZAR uit en neemt het onthaal van het publiek voor zijn rekening.
1. MYBOZAR Een nieuwe formule, ter vervanging van de BOZARCARD, BOZARCLUB en BOZARFRIENDS. Het is een combinatie van een lidmaatschap en een klantenkaart (met bijbehorende reductie op de ticketprijs). Kostprijs: ¤ 49,00 per jaar Voordelen: • 10 procent korting op individuele tickets • 10 procent korting op aankopen in de BOZARSHOP • 1 gratis entree voor Feest in het Paleis • 2 gratis entrees voor een of twee tentoonstellingen naar keuze • 2 gratis entrees voor een of twee voorstellingen van Jonge Filmfans • 1 gratis rondleiding Van Horta tot Horta op zondagnamiddag • 1 uitnodiging voor het nieuwjaarsconcert • Programma’s voor de concerten en de voorstellingen • Uitnodigingen voor de vernissages van BOZAR EXPO • Abonnement op BOZARMAGAZINE • Exclusieve voordelen die per e-mail meegedeeld worden
2. Persdienst Op de persdienst werken drie voltijdse Press Officers. Ze vertegenwoordigen de departementen EXPO, MUSIC en TDLC (THEATRE, DANCE, LITERATURE en CINEMA). De STUDIOS sluiten voor de communicatie aan bij de andere disciplines. Deze structuur maakt het mogelijk om in te spelen op de meest uiteenlopende vragen van de gespecialiseerde pers. De persdienst covert de nationale pers, zowel de geschreven als de audiovisuele media, volledig. Voor de internationale pers worden
52
IV. BOZAR en zijn publiek
specifieke inspanningen geleverd. Buitenlandse correspondenten in Brussel worden gecontacteerd voor de grote tentoonstellingen of voor
3.Audience development
specifieke evenementen – de Portugese pers voor het Portugalfestival
1. BOZAR MUSIC
bijvoorbeeld.
Het muziekpubliek informeren gebeurt met de beproefde middelen
Sinds januari 2007 werkt de persdienst samen met een persbureau in
zoals de jaarbrochure, het magazine, de website en de newsletter. Ook
Parijs dat over gepersonaliseerde contacten beschikt met de Franse pers
nieuwe doelgroepen worden aangeboord. Dat gebeurt via gerichte
op het gebied van cultuur, lifestyle of toerisme. Tijdens een persreis
mailings op (aangekochte) bestanden, gerichte verspreiding van
bezochten twintig Franse journalisten de tentoonstellingen Kijk op
drukwerk, acties bij sociaal-culturele partners (zoals het Davidsfonds,
Europa, Visit[e] en Het Verboden Rijk. France 2, Connaissance des Arts,
overheden, universiteiten). Ook met commerciële partners (Atos
L’oeil, Beaux Arts magazine, Arts Antiques Auctions en Art Actuel brachten
Worldline, Fortis, Fresh) worden acties uitgewerkt. Ambassades en
reportages.
culturele instituten in België krijgen ondersteuning bij de promotie van
In samenwerking met OPT (Office de promotion du tourisme Wallonie-
internationale artiesten die op onze podia staan.
Bruxelles) en Toerisme Vlaanderen werden persreizen georganiseerd
Om een breder publiek aan te trekken, worden de concerten wel eens aan
voor de Duitse, Franse en Spaanse pers. Voor het festival over Portugal
algemene thema’s gekoppeld. Dat is het geval met eindejaarsconcerten,
waren er vanuit Brussel perstrips naar Washington en Lissabon. Voor
een Closing concert, een Valentijnsconcert, of minifestivals met eigen
het festival over IJsland, dat in 2008 plaatsvindt, was er al in oktober
branding.
2007 een persreis met 17 journalisten van de belangrijkste Belgische
De ontdekkingsabonnementen werden dit jaar voor de tweede maal
media.
gelanceerd. Ondanks het beperkte communicatiebudget werden er
De persdienst speelt ook een rol in de positionering van het Paleis voor
opnieuw een 300-tal abonnementen verkocht.
Schone Kunsten en het management. De renovatiewerken, de opening
De Classicarte-formule (selectie van 7 concerten voor 75 euro) was
van de BOZARSHOP, de nieuwe uniformen van het onthaalpersoneel
ook in 2007 beschikbaar. Deze abonnementsformule wordt mede
en het tweede mandaat van Paul Dujardin als directeur-generaal: het
ondersteund en gepromoot door Musiq’3. Dit jaar werden er 333
waren sleutelmomenten om aan de diverse media te signaleren.
abonnementen verkocht, een daling ten opzichte van vorig seizoen. Bij
Er werden in totaal driehonderd persberichten verstuurd, dat is bijna
een actie naar de Franstalige muziekscholen werden meer dan 4000
één per dag. De pers kan de informatie terugvinden in een aparte sectie
tickets verkocht. Deze actie wordt gesubsidieerd door de Franstalige
op de website en ontvangt per e-mail persberichten met geïllustreerde
Gemeenschap.
templates.
Het aanbod wereldmuziek is in 2007 aanzienlijk gestegen. Er
De jaarlijkse persconferentie was in twee delen opgesplitst: de
waren 16.000 bezoekers te gast op meer dan twintig concerten. De
voorstelling van de muziekprogrammering op 19 maart en de presentatie
gemeenschap in België van het land van herkomst van de artiesten
van de algemene programmering op 22 mei. In totaal waren er in 2007
wordt daarbij expliciet als doelgroep benaderd. De communicatie
een dertigtal persconferenties, telkens op maat van een gloednieuw
gebeurt thematisch: ze wordt gekoppeld aan de tentoonstellingen of
project.
een festival.
53
2. BOZAR EXPO
3. BOZAR THEATRE, DANCE, LITERATURE, CINEMA
Het aanbod aan tentoonstellingen was sterk internationaal getint. Ook
De jaarbrochure Stage and Screen werd voor de derde keer
voor de promotie werd het buitenland opgezocht: voor workshops, de
geproduceerd. De nieuwe indeling zet het grensoverschrijdende aspect
Uitmarkt in Amsterdam en de Brussels Day in Parijs.
sterker in de verf. Onder andere om die reden werd voor 2007-2008 niet
De communicatie en promotie zijn complex en arbeidsintensief, gezien
geopteerd voor een abonnementsformule. Combi–tickets, per thema en
het sterk uiteenlopende karakter van de tentoonstellingen. Het potentieel
dus cross-disciplinair, werden echter wel gestimuleerd in de loop van het
is nog bijzonder groot: voor meer gerichte acties, voor het aanboren
seizoen. Ook groepen en verenigingen krijgen 10 procent korting.
van publiek dat al vertrouwd is met het Paleis, voor de uitwerking van
De brochure werd deze keer verspreid vóór de zomervakantie. Op dat
bestaande en nieuwe partnerships. Een beperkte bezetting maakte dat
moment kwamen ook de seizoensbrochures van de andere huizen uit en
veel van dit potentieel in 2007 onontgonnen bleef.
kon BOZAR Stage and Screen zich positioneren in het landschap van de
Structurele partners zijn Toerisme Vlaanderen, OPT en BITC (die
podiumkunsten. Via promotiecampagnes, onder andere in De Morgen
respectievelijk instaan voor de promotie van Vlaanderen, Brussel/
en De Tijd, konden geïnteresseerden de nieuwe brochure aanvragen.
Wallonië en Brussel als toeristische bestemming). Daarnaast groeiden
Het maakte ook een uitbreiding van het adressenbestand mogelijk. Via
er partnerships in functie van de gepresenteerde onderwerpen en
direct mailing kregen 7.500 mensen de brochure toegestuurd.
mogelijk geïnteresseerde doelpublieken. De samenwerking met de
De timing van de brochure heeft ook invloed op de voorverkoop. Daar
respectievelijke ambassades en toeristische diensten van Duitsland,
moet in de toekomst nog meer rekening mee gehouden worden. Ook
China en Portugal was in 2007 van cruciaal belang bij de promotie van de
het uitwerken van tarieven voor de podiumkunsten en cinema verdient
tentoonstellingen. Met Countdown, de Nederlandse Museumjaarkaart
in 2008 speciale aandacht.
en het kunsttijdschrift (H)ART ontstonden nieuwe samenwerkingen.
In 2007 werden ook voor het eerst enquêtes gelanceerd voor het
Het Paleis voor Schone Kunsten engageert zich daarnaast in wijkgebonden
publiek van de podiumkunsten en cinema. Een analyse is gepland voor
en/of Brusselse initiatieven zoals de MuseumNocturnes en de Nacht van de
de tweede helft van 2008.
Brusselse Musea ingericht door de Brusselse Museumraad, initiatieven
Voor Theater en Literatuur op de Middag werd de folder verspreid
voor de instellingen op de kunstberg door Mont des Arts/Kunstberg vzw,
op 12.000 exemplaren. Gezien het succes van de direct mailing, kwam
Brussels Day in Parijs door BITC, het project Cocon door BBOT/BNA
daar in oktober 2007 een extra oplage van 5.000 exemplaren bij. De
(Brussel behoort ons toe/Bruxelles nous appartient).
voorstellingen voor scholen zaten bijna meteen vol. Het trouwe
Onderzoek naar publieksprofiel en bezoekerstevredenheid moet
Middagpubliek werd, op het einde van het eerste semester, beloond met
de communicatie helpen optimaliseren. Daarnaast zijn er nieuwe
een gratis ticket voor de lopende tentoonstelling. De vaste partner van
initiatieven, zoals de uitgewerkte bezoekersgidsjes bij een aantal
de lunchformule, Onthaal en promotie Brussel (OPB), vernieuwde de
tentoonstellingen, finissages voor een jeugdig publiek en de
lay-out van haar maandelijkse folder Broodje Brussel en kan op die manier
nieuwe BOZARSTART-formule die massaal ingezet werd voor
meer tekst besteden aan voorstellingen. Ook Fed+ (federale overheid)
tentoonstellingen. De opening van de langverwachte BOZARSHOP
nam het aanbod opnieuw op in haar kalender.
is een extra trekpleister voor een bezoek aan de tentoonstellingen.
54
IV. BOZAR en zijn publiek
Cinema
Er was ook ruimte voor een experiment voor een jong publiek: het
Flagey, het Filmarchief en BOZAR CINEMA presenteerden opnieuw
allereerste Festival van de Pocketfilm op Belgisch grondgebied. Het
een gemeenschappelijke brochure. Het Paleis voor Schone Kunsten
kreeg veel aandacht in de Belgische pers. Hiervoor werd een flyer in de
opteerde in 2007 voor een seizoensfolder in plaats van voor flyers
vorm van een mobiele telefoon gemaakt. In samenwerking met partners
per voorstelling. Dit om het familiepubliek, na alle wijzigingen in de
AT-production en Cinepocket kwam er een wedstrijd.
formule Jonge Filmfans, opnieuw het overzicht op álle voorstellingen
Voor 2008 moet BOZAR CINEMA knopen doorhakken. De plaats in
te bieden.
het Brusselse landschap, de samenwerking met partners, coproducenten
De voorverkoop ging op deze manier vooruit. De folder werd op 10.000
en sponsors, de frequentie van de filmvoorstellingen en de tarieven zijn
exemplaren verspreid, niet enkel bij het familie -en cinemapubliek van
belangrijke factoren voor een nieuwe communicatiestrategie.
BOZAR, maar ook bij familie-evenementen. In de toekomst geldt er
Foto : Vinciane Pierart
voor Jonge Filmfans één tarief: dat van de BOZARSUNDAYS Good
Literatuur
Morning, ontbijt inbegrepen. De Jonge Filmfans zijn ook opgenomen
Voor Cinema Racista was de samenwerking met het Passa Porta-
in de spaarkaart BOZARPASSPORT. Voor 2008 wordt er gedacht aan
festival tot in de brochure voelbaar. Daarnaast waren er ook A3-affiches
gezamenlijke communicatie met andere cultuurhuizen die kinderfilms
gemaakt, e-mailings, radiospots en advertenties. De communicatie naar
programmeren en aan een Brussels kinderfilmfestival.
de scholen toe verliep in samenwerking met BOZAR STUDIOS.
Expanding Cinema had dit jaar opnieuw een zeer uiteenlopend
Voor het eerst werd een lezingenreeks met Franse filosofen
programma. Coproducties met gespecialiseerde huizen zoals Argos
georganiseerd, Dans les Plis du Présent | In de Plooien van het heden.
en Radiophonic betekenden dat een publiek zich vaak voor het eerst
Met de steun van partner Emigrative Art werd een universitair publiek
naar het Paleis verplaatste. In de toekomst zal de communicatie voor
aangesproken. Ondersteuning kwam er van een affiche-campagne,
dit onderdeel vaker via mails verlopen. In plaats van flyers komen
radiospots en advertenties en digitale nieuwsbrieven. Tijdens de reeks
er ook kleine affiches, formaat A3, voor de hogescholen in Brussel,
groeide een trouw publiek dat nog niet eerder in het Paleis was voor dit
mediatheken enz. Het uitbouwen van een vast publiek en de uitbreiding
type van activiteiten.
van de database blijft hier prioritair. De link met de communicatie
Ons Erfdeel organiseerde een literair evenement rond schrijvers uit
en perswerking rond de hedendaagse tentoonstellingen moet in 2008
Europa en nam BOZAR LITERATURE op in de uitnodiging naar haar
nog meer worden aangehaald. Om geluidsdichter Henri Chopin aan te
10.000 leden.
kondigen was er een ongewoon initiatief: op de website verscheen een
De lezingenreeks met bekende en minder bekende Portugese schrijvers
Youtube-filmpje.
Le tour du monde lusophone | De Portugeestalige wereld rond werd
Het aantal Avant-premières met grote namen nam in 2007 gevoelig
vermeld in de brochure Portugal Festival|EXPO. De Portugeestalige
toe. De communicatie gebeurde op een vrij klassieke manier: flyers in
gemeenschappen in België kregen een uitgebreide nieuwsbrief in de bus.
oplage variërend tussen 5.000 en 7.000 exemplaren, direct mailing en/of
Het literair programma werd naar het Portugees vertaald en verspreid via
papieren mailings naar het cinemapubliek, radiospots en advertenties,
o.a. de Portugese boekhandel Orfeu en het literaire parcours in Brussel.
e–mails, vermeldingen in BOZARMAGAZINE en op website.
Voor het eerst werd het publiek van de Boekenbeurs in Antwerpen
55
aangesproken, via signeersessies en flyers. In samenwerking met de vijf
BOZARCOM heeft in april met partner AmuseeVous de Soirée
uitgeverijen van de Portugese schrijvers kwamen de folders naast de
Armée opgezet: een museumparty met dans, theater, literatuur,
boeken terecht.
muziek en performance. Veel van de jongeren (16 tot 26 jaar) hadden het Paleis nog niet eerder bezocht. De formule BOZARSTART werd
Theater en Dans
op de avond zelf gepromoot. Tijdens de zomer nam BOZAR dankzij
Voor Antje Pfundtner en de samenwerking tussen Christine Angot
AmuseeVous deel aan de polsbandjesactie voor de festivalbezoekers van
en Mathilde Monnier werd nauw samengewerkt met de Hallen van
Werchter. Op vertoon van het bandje kreeg elke bezoeker gratis tickets
Schaarbeek, via grote affiches. De zes deelnemende cultuurhuizen
voor de lopende zomertentoonstellingen. Met stickertjes werden in
aan het project France Dance lanceerden een brochure via de Franse
de tentoonstellingen de Coup de Coeurs van de BOZAR-medewerkers
ambassade. Compagnia Pippo Delbono werd onthaald met een
aangegeven. Op de cd was de soundscape van Girls in Hawaï te horen,
grootscheepse affichecampagne, advertenties en radiospots en een
die speciaal werd gecomponeerd naar aanleiding van het werk van Sara
kleine flyer in samenwerking met Théâtre de la Place in Luik. Door
Vanagt in de tentoonstelling van de Jonge Belgische Schilderkunst.
de goede samenwerking met het Istituto Italiano di Cultura woonden
In samenwerking met Stichting Marketing werd op 5 en 6 november het
opnieuw heel wat Italianen de voorstelling bij. De interactieve installatie
Studentencongres georganiseerd waarop 2.400 studenten te gast waren.
From Inside van Thierry De Mey werd vooral aangekondigd bij een
Tijdens die tweedaagse werden maar liefst 500 nieuwe BOZARSTART-
danspubliek: in de brochure van Charleroi-Danses, via e-mails en een
adressen verzameld.
radiospot.
Samen met NOK werd het Poetry Hacking Project gepromoot via
Voor de Münchner Kammerspiele, in regie van Johan Simons, werd in
een banner op de website.
twee communicatiegolven gewerkt. BOZAR maakte een eerste flyer op 5.000 exemplaren, die mee werd verspreid door NT Gent. De tweede flyer bereikte vooral het cinemapubliek. Advertenties, radiospots
4. BOZAR STUDIOS
en digitale nieuwsbrieven vervolledigden de communicatie. Er werd
Kinderen, gezinnen, lagere en middelbare scholen, jongeren, volwassenen
samengewerkt met de Poolse ambassade, de Nederlandse Ambassade,
en senioren: BOZAR STUDIOS richt zich tot uiteenlopende
de Bayerische Staatskanzlei, het EFA (European Festivals Association),
doelgroepen. De activiteiten zijn nauw verbonden met die van andere
het ISPA (International Society for the Performing Arts) en het
departementen van het Paleis, dat in toenemende mate aandacht
Koninklijk Filmarchief.
besteedt aan deze vormen van transversaliteit. De fidelisering van de
Voor I am a mistake van Jan Fabre werd een flyer voorzien op
verschillende publieken, vooral dan de scholen en families, gebeurt via
10.000 exemplaren, een papieren mailing naar het muziek-,
vaste formules.
film-, en theaterpubliek. De acties werden ondersteund met een
Feest in het Paleis : Chinese muziek
affichecampagne, radiospots, advertenties en digitale nieuwsbrieven.
De activiteiten voor kinderen en gezinnen krijgen op de website een
Ook het publiek van Ars Musica werd aangesproken.
icoontje, wat hen een grotere visibiliteit bezorgt. Ook voor BOZARPASSPORT worden ze gebruikt. Deze formule
56
IV. BOZAR en zijn publiek
werd in 2007 gelanceerd tijdens Feest in het Paleis. Het is een gratis
Klasse, een overkoepelend tijdschrift dat voor het Franstalige onderwijs niet
ontdekkingspas voor kinderen tussen 6 en 12. Ze kunnen de pas
bestaat. Daar gebeuren de inschrijvingen via de website. Er werd ook een
personaliseren en meebrengen naar de verschillende activiteiten.
avond georganiseerd rond de formule Klassiek met Klasse. Het lerarentarief
Hebben ze vier stempeltjes verzameld, dan krijgen ze een cadeau. Ze
is het hele jaar door geldig voor tentoonstellingen. De Nederlandstalige
kunnen ook een stempeltje winnen door een tekening te maken van het
Brusselse basisscholen genieten een korting van 50 procent voor
icoontje van BOZAR STUDIOS. BOZARPASSPORT is een ludiek
exposities, dankzij de steun van de Vlaamse Gemeenschapscommissie.
communicatiemiddel, al is de distributie nog een pijnpunt. Voor Feest in het Paleis was er een aparte folder. Het publiek krijgt
De formule BOZARSTART voor jongeren onder de 26 kreeg een
een unieke kans om het Paleis voor Schone Kunsten in al zijn diversiteit
originele campagne. Thema: de reis en de toegang tot culturen. Een
te ontdekken. Een pas van 5 euro geeft toegang tot de activiteiten.
bagagelabel werd verspreid in het Student Pack voor hogescholen
Het evenement is vooral ook een middel om het departement BOZAR
en universiteiten (100.000 exemplaren) en in het College Pack voor
STUDIOS te ontdekken, dat zich tijdens Feest in het Paleis 2007 voor
laatstejaars (25.000 exemplaren). Er was een wedstrijd aan verbonden
het eerst concentreerde op een thema: China.
waarmee men een vliegtuigticket Brussel-Lissabon kon winnen. Bijna
De BOZARSUNDAYS, de familiezondagen, worden aangekondigd
500 jongeren deden mee. BOZARSTART werd ook gepromoot tijdens
in een folder die twee keer per jaar verschijnt. De samenwerking met
de zomerfestivals, op de Dag van de Student, tijdens evenementen in
La Ligue des Familles en De Gezinsbond, de belangrijkste landelijke
het Paleis. De verkoop schoot de hoogte in, de formule raakt bekend.
partners, werd nog versterkt. Leden genieten van een korting van 25
De Finissage Club India, het jongerenevenement van het jaar, trok meer
procent op verschillende activiteiten. De folder van BOZARSUNDAYS
dan duizend bezoekers aan.
werd via Le Ligueur verspreid op 78.000 exemplaren. BOZAR STUDIOS was ook present tijdens de Nationale Feestdag (een
De seniorendagen werden in 2007 herdoopt in BOZARPLUSDAYS.
gratis fotosessie en toegang tot de tentoonstelling Ingenium) en op de
De Nederlandstalige seniorenverenigingen zijn goed vertegenwoordigd.
Cultuurmarkt in Antwerpen. Naar aanleiding van het kerstconcert was
Aan Franstalige zijde wordt samengewerkt met de Carte S, die haar
er gratis animatie.
activiteiten weer opnam.
Voor scholen is er een jaarbrochure. Vanaf mei worden affiches verspreid in de scholen, zodat leerkrachten hun brochures kunnen aanvragen. Voor elk tentoonstellingsseizoen, in september en januari, gaan er
4. Mediaplanning
herinneringsmails de deur uit. Omdat het bijwerken van de database
De samenwerking met de structurele sponsors werd in 2007 verlengd :
en het direct contact uiterst belangrijk zijn, wordt er ook geregeld met
Roularta Media Group, RTBF, VRT, TV Brussel, De Morgen, Le Soir.
telemarketing gewerkt.
Het Paleis werkte ook samen met nieuwe partners:
Voor leerkrachten waren er drie ontmoetingsdagen rond de
• Aankondiging en wedstrijd in het magazine Pays du Nord (Rijsel en het
tentoonstellingen. Aan Nederlandstalige zijde gebeurde de werving via
noorden van Frankrijk) voor de tentoonstelling Kunstschatten van Wallonië.
57
• Jaarcontract met het magazine Afilyatis, verspreid bij euro-
Geografische oorsprong:
functionarissen in Brussel. • Jaarcontract, promotioneel en redactioneel, met het Belgische kunsttijdschrift (H)Art. • Jaarcontract met het personeelsblad van de Navo. Het partnership met Knack-Club is uitgebreid tot Club Vif. De korting
Top 10 gemeenten/steden in België:
77% België
Elsene
6,55% Nederland
Schaarbeek
4,42% Luxemburg
Brussel 1000
3,45% Frankrijk
Etterbeek
1,54% UK
Antwerpen
1,37% Duitsland
Gent
bedraagt 10 procent.
Jette
Voor het IJslandfestival On the Edge werd er samengewerkt met de jonge
Grimbergen
videokunstenaar Thom Vander Beken, voor een spot op de RTBF en
Leuven
TV Brussel. Ook voor de tentoonstellingen Het Verboden Rijk, Kijk op
Evere
Europa en De wereld rond waren er tv-spots. Met het Franse magazine Connaissance des Arts is er een overeenkomst
Gemiddelde verblijfsduur: 3 minuten
om de tentoonstellingsbrochure op te sturen naar hun abonnees uit de
Meest bezochte pagina’s :
Parijse regio.
1. activiteitenpagina (via search engines en links op ander sites)
Een adressenlijst van geïnteresseerden werd aangelegd door deel te
2. agenda-pagina (zoeken op kalender)
nemen aan de actie ‘Cultuurbrochures’ van De Morgen, De Standaard,
3. homepage per discipline
Zone, De Tijd, L’écho en de Publicarto-titels.
4. infopagina’s Aantal abonnees nieuwsbrief: 12.588 Verhouding FR/NL: 52/48%
5. Website
Verhouding man/vrouw: 52/48 %
2007 stond volledig in het teken van de analyse en ontwikkeling van MYBOZAR (site versie 2). Dat gebeurde in drie fasen: testontwikkeling, update van de interne structuur, implementatie. Geregeld kwamen
6. Totaal aantal bezoekers 2007
er aanpassingen. Er werd ook een galerij tool geïnstalleerd. Foto’s die
Producties van het Paleis voor Schone Kunsten
genomen werden tijdens activiteiten zijn daarmee in hoge resolutie
Producties van derden en evenementen
201.727
toegankelijk voor pers en publiek.
Fundingactiviteiten, filmmuseum, BOZARSHOP
100.000
Totaal Gemiddeld aantal bezoeken per dag : 2.800 Gemiddeld aantal unieke bezoekers per dag (unique IP’s): 1.700
58
744.506
1.046.233
IV. BOZAR en zijn publiek
Box office bozar tickets
BOZARTICKETS garandeert ook een bespreekbureau voor derden. De samenwerking met Flagey, Ars Musica, de Barokke Lente van de Zavel en het Charlemagne Orchestra werd op een vruchtbare manier verdergezet. Het Muziekconservatorium van Brussel en Théâtre du Vaudeville deden een beroep op het bespreekbureau op maat.
In 2007 verkocht het bespreekbureau van het Paleis voor Schone
De online verkoop gaat in stijgende lijn. In 2007 werden 29.000 tickets
Kunsten bijna 700.000 tickets. De helft was bestemd voor de
op deze manier verkocht (+ 25%). Een overeenkomst met Classictic,
tentoonstellingen.
gespecialiseerd in klassieke muziek en opera, maakt het mogelijk om de online verkoop op een internationale manier uit te werken.
De dienst BOZARTICKETS, maakte gebruik van vier verkooppunten: de winkel in de Ravensteingalerij en het call center (waar alle producten te koop zijn) en verder in de Hortahal en aan de ingang aan de Koningsstraat (voor de tentoonstellingen). Tijdens de zomermaanden kwam daar nog een plek bij: in het Cultuurcentrum ING werden tickets verkocht voor de tentoonstelling Visit(e). In het Paleis werden ook regelmatig extra desks geplaatst voor nocturnes, last minutes en speciale evenementen zoals Feest in het Paleis. Een nieuw systeem van barcodes maakt het mogelijk om de geldigheid van het ticket aan de ingang van de tentoonstelling te controleren. Het werd ingevoerd voor de herfsttentoonstellingen (europalia-europa en Portugal). Het call center blijft een (omgeleide) verkoops- en reserveringsdienst bieden vanuit Flagey. Ook de oproepen voor Rideau de Bruxelles komen er binnen, evenals de aanvragen voor rondleidingen georganiseerd door BOZAR EXPO en BOZAR STUDIOS. Voor BOZAR MUSIC ging een nieuw zaalplan met vier prijscategorieën in voege. Het is beter aangepast aan de akoestische realiteit van de Henry Le Boeufzaal. Het plan is ook geldig voor andere disciplines, wat rechtlijnigheid mogelijk maakt in de ticketprijzen. Nieuwe formules zoals de ontdekkingsabonnementen of BOZARGIFT kenden een grote bijval. MYBOZAR, een lidmaatschap met aanzienlijke financiële voordelen, werd met succes gelanceerd.
59
Het Paleis voor Schone Kunsten in de pers
Over de tentoonstelling ‘Het Verboden Rijk’ Over BOZARSHOP ‘A l’instar du Palais de Tokyo à Paris ou du MoMA à New York, le Palais des Beaux-Arts à Bruxelles se dote d’une boutique qui vaut le voyage. Sur près de 350 m², le tout nouveau Bozarshop proposera la crème du livre d’art, une offre pointue de CD et de DVD mais aussi du design bien de chez nous.’ (Le Vif/L’Express, 02.11.2007)
Over de tentoonstelling ‘Kijk op Europa’ ‘Kulturell präsentiert sich Deutschland in der Europa-Hauptstadt mit dieser Ausstellung einmal als grosse Nation und nicht als zankende Kleinstaaterei.’ (Eckard Fuhr in Die Welt, 08.03.2007) ‘Seit zwanzig Jahren hat es keine solche Gesamtschau mehr gegeben. Und überhaupt noch nie gab es eine Ausstellung, für die sich, wie jetzt in Brüssel, drei der grössten deutsche Kunstmuseen (...) zusammengetan haben.’ (Andreas Kilb in Frankfurter Allgemeine Zeitung, 09.03.2007)
‘The Forbidden Empire is the first exhibition anywhere to interleave Chinese and western paintings across five centuries, from about 1450 to 1950. It has just opened at Bozar, Brussels art deco people’s palace, before travelling in the summer to the Palace Museum in Beijing, and no one interested in east-west cultural dialogue will want to miss it. (Jackie Wullschlager in The Financial Times, 02.02.2007) ‘Breng vijfhonderd jaar Vlaamse en Chinese schilderkunst samen en je schept een wereld van verschil. Toch wekt de artistieke confrontatie in het Brusselse Paleis voor Schone Kunsten niet de indruk van een botsing tussen culturen, maar creëert ze interacties van voorstellingen en hun achterliggende visie op leven en wereld.’ (Sabine Alexander in Tertio, 07.03.2007) ‘Luc Tuymans en Yu Hui hebben een strakke expo gemaakt. Met veel wit en ademruimte. De kunst uit China is een ontdekking, en uit Vlaanderen haalde Tuymans veel verborgens. Het verboden rijk scherpt onze blik voor kunst uit oost en west. En voor de kloof daartussen.’ (Eric Rinckhout in De Morgen, 21.02.2007) ‘Aucune nécessité interne n’irrigue ce propos, pas le moindre fil rouge, aussi riche soit l’exposition en oeuvres de qualité. Aucun argument pour fonder cette confrontation. Un peu comme si on mettait en parallèle et sans autre forme de procès l’oiseau et le poisson, le chien et le chat, l’eau et le feu.’ (Danielle Gillemon in Le Soir, 21.02.2007)
60
Over de tentoonstelling ‘De wereld rond’ ‘Het is een boeiende, goed gedoseerde, ronduit schitterende expositie vol sprankelend raffinement.’ (Eric Rinckhout in De Morgen, 26.10.2007) ‘Le contenu de l’exposition, présentée au Bozar après avoir été créée à Washington, est d’une réelle densité. Il rappelle surtout l’importance et la diversité de l’Empire portugais à l’ère glorieuse des grands navigateurs partis à la découverte et à la conquête du monde, très motivés, entre autres, par le commerce des épices. D’où le parfum, émanant d’une oeuvre contemporaine, qui embaume l’exposition.’ (Laurence Bertels in Le Soir, 26.10.2007) ‘Een kleine, maritieme natie schonk Europa vijfhonderd jaar een enorme toevloed aan kennis over de wereld. Over het wereldwijde netwerk van versterkte handelsposten van de Portugezen loopt in Bozar de prachtige tentoonstelling De wereld rond.’ (Eric Bracke in De Tijd, 27.10.2007)
IV. BOZAR en zijn publiek
Over de tentoonstelling ‘Het meesterlijke atelier’
Over de installatie ‘From inside’ van Thierry De Mey
‘Few shows of recent years have had the scope and grandiose ambitions of this one.’ (Michael Glover in The Independent, 16.10.2007) ‘Les peintres n’ont pas attendu les fondateurs de la CEE pour bouger, ni les marchands pour faire circuler les œuvres. Pour preuve, la superbe mise en abyme de la dernière salle, reconstruction du cabinet d’amateur, figure le vertige d’un marché de l’art mondial à venir.’ (Sean James Rose, Libération, 08.01.2008) ‘Op het eerste gezicht biedt Het meesterlijke atelier een verwarrende hoeveelheid stijlen en vormen. Het onoverzichtelijke panorama is samengesteld uit 350 objecten. Maar de tentoonstelling heeft het onderwerp ook goed afgebakend. Veertien sleutelmomenten, bijeengebracht in evenveel ‘kamers’, bieden telkens een ander perspectief op de Europese kunstgeschiedenis. De scenografie is zonder meer vernuftig.’
Over het concert van Cecilia Bartoli ‘Bartoli sur scène, en chair et en os, c’est l’étonnante symbiose d’une perfection technique – à si peu de chose près – et d’une virtuosité inouïe, un abattage tout en générosité et de grande classe, l’alliage du plus minutieux travail au plus parfait naturel.’ (Michèle Friche in Le Soir, 19.12.2007) ‘Het concert van Bartoli draaide rond vocale glitter, maar bood spektakel van de bovenste plank.’ (Véronique Rubens in De Standaard, 19.12.2007)
‘Le visiteur peut entrer dans la danse, choisir son monde et sa musique. Une expérience d’interactivité au sein de trois univers de grande force.’ (Guy Duplat in La Libre Belgique, 03.04.2007)
Over ‘the void’, architectuurtentoonstelling van Gonçalo Byrne en Aires Mateus
’Leeg is more - Sterke architectuurexpo’s zijn veeleer uitzondering dan regel. Bozar toont stijlvolle stenen en bouwkunst die niet wil opvallen uit de Portugese hoofdstad.’ (Els Fiers in Focus Knack, 31.10.2007)
(Geert Van der Speeten in De Standaard, 10.10.2007) ‘Het meesterlijke atelier moet vooral een optimistische Europese boodschap uitdragen en aantonen dat er binnen de landen van de EU al eeuwenlang sprake is geweest van een bloeiende uitwisseling van cultuur. Aan bewijzen voor die stelling geen gebrek.’ (Erik Spaans in Het Financieele Dagblad, 27.10.2007)
61
62
V De coulissen
63
Human Resources
Cijfergegevens Op 31 december 2007 telde het Paleis voor Schone Kunsten 222
11%
voltijds equivalente werknemers, tijdelijk personeel inbegrepen. In het
Statuut
■ statutairen ■ contractuelen
50%
totaal zijn er echter 365 medewerkers tewerk gesteld. Van de vaste werknemers werd iets meer dan de helft sinds 2002 aangeworven door
50%
89%
de naamloze vennootschap.
M/V Vast personeel ■ man ■ vrouw
89 procent van het personeel werkt in contractueel, 11 procent in statutair dienstverband. 17 procent van de werknemers werkt deeltijds.
Arbeidsstelsel
In het Paleis voor Schone Kunsten is er een goed evenwicht tussen het 17%
aantal mannelijke en vrouwelijke werknemers: bij het vaste personeel zijn er 50 procent mannen en 50 procent vrouwen. Binnen het Management
■ deeltijds ■ voltijds
40%
Team verschilt de verhouding licht: 40 procent vrouwen en 60 procent
■ man ■ vrouw 60%
83%
mannen. Bij het tijdelijk personeel helt de balans in de andere richting
M/V Management Team
over: 59,2 procent vrouwen en 40,8 procent mannen. Het
Paleis
voor
Schone
Kunsten
voert
een
actief
non-
discriminatiebeleid. 93,5 procent van het personeel heeft de Belgische nationaliteit, 4,5 procent bestaat uit personen uit de rest van Europa
5%
2%
en 2 procent van niet-Europese landen. Wanneer de herkomst van de werknemers onder de loep wordt genomen ziet men volgende cijfers:
Nationaliteit
■ België ■ andere EU - landen ■ niet EU - landen
41%
59%
M/V Tijdelijk personeel ■ man ■ vrouw
93%
85,3 procent is geboren in België, 6,1 procent is afkomstig uit een ander Europees land en 8,6 procent is afkomstig van buiten Europa.
3%
In vergelijking met vorig jaar verschoven de leeftijdsgemiddelden enigszins: het aantal 35 tot 44–jarigen steeg in 2007 verder tot 31 procent. De groep 45 tot 65-jarigen zakte naar 37 procent. Het aandeel
9% 6%
van de 20 tot 29-jarigen nam af naar 14 procent, de groep 30 tot 34jarigen steeg naar 17 procent. Bij het tijdelijke personeel ligt de verhouding anders: de 18 tot 34– jarigen vertegenwoordigen 61 procent van het personeelsbestand. Het aantal 65-plussers nam aanzienlijk toe: 10 procent tegenover 4 procent in 2006. De stijging situeert zich vooral bij het tijdelijk personeel dat
64
Herkomst
■ België ■ andere EU-landen ■ niet EU-landen
5% 4%
48%
8% 8%
85%
Anciënniteit vast personeel
8%
16%
■ 0 > 4 j. ■ 5 > 9 j. ■ 10 > 14 j. ■ 15 > 19 j. ■ 20 > 24 j. ■ 25 > 29 j. ■ 30 > 34 j. ■ 35 > 39 j.
V. De coulissen
het onthaal van de avondactiviteiten verzorgt. 20 %
Leeftijdspiramide vast personeel
De cijfers met betrekking tot de anciënniteit van het vaste personeel volgden een gelijkaardige evolutie als de leeftijdspiramide. Aangezien de meerderheid van het huidige personeelsbestand aangeworven werd na 2002, is het percentage medewerkers met een anciënniteit van 0 tot
15 %
4 jaar relatief hoog: 48 procent. De mensen die tewerkgesteld waren vóór 2002 daarentegen hebben een hoge anciënniteit: 36 procent heeft 10 %
een anciënniteit van minstens 10 jaar. Zes werknemers hebben een anciënniteit tussen 35 en 40 jaar.
5%
Personeel en aanwervingen 0 -20 jaar
20-24 jaar
25-29 30-34 jaar jaar
35-39 jaar
40-44 jaar
45-49 jaar
50-54 jaar
55-59 jaar
+60 jaar
Selectie en rekrutering zijn en blijven de kerntaken van de dienst. Niet minder dan 3211 kandidaten solliciteerden spontaan of voor een openstaande functie. Er werden 462 sollicitatiegesprekken gehouden die leidden tot 180 nieuwe (vaste en tijdelijke) contracten. Een groot
25 %
Leeftijdspiramide tijdelijk personeel
aandeel hierin is voor rekening van de diensten onthaal en Box Office (ticketverkoop). Momenteel zijn er een 15-tal vrijwilligers actief in de organisatie,
20 %
voornamelijk in de afdelingen Archief en Marketing, Communication and Sales. In totaal liepen 37 studenten stage in het Paleis, waaronder ook 3
15 %
internationale stagiaires, uit Griekenland, Duitsland en Amerika. Om het vaste personeel te vervangen tijdens de vakantieperiodes werd een
10 %
beroep gedaan op 21 jobstudenten.
5%
0 -20 jaar
20-24 jaar
25-29 30-34 jaar jaar
35-39 jaar
40-44 jaar
45-49 jaar
50-54 jaar
55-59 jaar
+60 jaar
65
Een modern beheer van het menselijk kapitaal
Internal Communication Officer kreeg het interne communicatiebeleid in 2007 een nieuw elan. Via een jaarplan wordt systematisch de
De inspanningen om de nieuwe medewerkers te integreren, werden
doorstroming van informatie verbeterd, het gevoel van betrokkenheid
voortgezet. Er werden voor hen informatiesessies, intake-gesprekken
en de motivatie van het personeel verhoogd en de constructieve dialoog
en rondleidingen georganiseerd. Ze kregen bij hun start ook een
op gang gebracht tussen management en medewerkers.
BOZAR-onthaalpakket met een uitgebreide welkomstbrochure en een
Een greep uit de initiatieven: systematische verspreiding van informatie-
geschenkje.
en taakgerichte berichten en vacatures via mail, ad valvas en via het
Om de retentie te verhogen, kwam er een intern mobiliteitsbeleid.
intranet zodat een maximum aan publiek wordt bereikt. Nieuwsflitsen
Met succes: in de loop van het jaar waren er 15 personen die van
per mail met persoonlijke berichten (geboortes, huwelijken) en algemene
functie veranderden of een bevordering kregen. Op het vlak van de
nieuwtjes. Ombouw van het intranet tot een gebruiksvriendelijk en
opleidingen werd een behoeftestudie uitgevoerd in alle diensten. Twee
actueel werkinstrument. Een bureaukalender voor 2008 met elke maand
medewerkers van de dienst HR volgden een opleiding in het nieuwe
een foto van de personeelsleden van een van de BOZAR-afdelingen.
informaticasysteem van OFO, het opleidingsinstituut van de overheid.
Zowel voor de onthaalmedewerkers als voor de collega’s van Techniek
Het aantal inschrijvingen voor opleidingen werd aanzienlijk opgevoerd,
werd een nieuw uniform samengesteld. Bij de keuze waren visibiliteit,
maar gezien de wachtlijsten zal het merendeel daarvan plaatsvinden in
gebruiksgemak en comfort de cruciale criteria. Er werd zoveel mogelijk
2008. In 2007 waren er 262 opleidingsuren.
rekening gehouden met de wensen van het personeel.
Veel aandacht ging naar een grondige wijziging van het organigram.
In 2007 werd de personeelscafetaria grondig aangepakt. Het lokaal
De directeur van de afdeling Production nam in september ook de
werd heringericht en door het aantrekken van een nieuwe traiteur is er
afdeling Technics onder zijn hoede. Hij wordt sindsdien bijgestaan
nu een uitgebreide menukeuze. De Technische dienst verhuisde in 2007
door drie managers (Production, Exhibitions & Performing Arts en
als laatste naar de Ravensteingalerij, zodat iedereen opnieuw onder één
Cleaning/Maintenance & Stock). Binnen het departement werd ook
dak actief is.
een cel opgericht die zich concentreert op investeringen, veiligheid en beveiliging. De creatie van een cel Business Development onder leiding van de directeur-generaal moet het uitstippelen van de artistieke krachtlijnen op lange termijn mogelijk maken.
De sociale dialoog en het globale preventieplan Begin 2007 werd het akkoord uitgevoerd dat het Paritair Comité eind 2006 had gesloten. Personeelsleden met overuren kregen eenmalig de kans om tot maximaal 50 procent van deze uren uitbetaald te krijgen.
Interne communicatie en arbeidsomstandigheden
De veranderingen in het arbeidsreglement die eind 2007 werden goedgekeurd hadden vooral een invloed voor het personeel van de
In een steeds maar groeiende organisatie zoals het Paleis, is een degelijke
technische diensten. Er werd veel aandacht besteed aan een duidelijke
interne communicatie een noodzaak. Met de aanwerving van een nieuwe
communicatie over de wijzigingen: onder meer door een brief en een
66
V. De coulissen
collectieve mondelinge presentatie aan alle betrokkenen.
secretariaat in zee te gaan. Na een aanbestedingsprocedure werd in
Eind 2007 werd een eerste evaluatie van het nieuwe arbeidsreglement
overleg met de diensten Finance en IT gekozen voor Partena. Het
opgemaakt. Het effect op het totaal aantal overuren was nog moeilijk
nieuwe programma biedt uitgebreide mogelijkheden: een omvangrijke
in te schatten. Wel bleek dat er nog wat vragen bestonden rond
database van personeelsgegevens, een grote waaier aan statistieken
recuperatiemogelijkheden en vakantie. De dienst Human Resources
en
probeert dit op te lossen door nog duidelijker en frequenter te
automatisering van vakantie- en recuperatieaanvragen, een volledig
rapporteringsmogelijkheden,
gedetailleerdere
loonfiches,
de
communiceren. Verder kregen de diensthoofden een grotere
geautomatiseerde en gedetailleerde gegevensoverdracht naar de
verantwoordelijkheid in het verlenen van vakantie en recuperatieverlof.
boekhouding inzake salarisuitgaven, een diepgaande budgetcontrole. In
De overname van de activiteiten van de sociale dienst werd onderzocht.
2007 werd het voorbereidend werk gedaan, opdat op 1 januari 2008 het
De eerste resultaten hiervan werden op het Paritair Comité besproken.
nieuwe programma in gebruik kon worden genomen.
In 2008 zal de constructieve dialoog hierover worden voortgezet,
Het tijdsregistratiesysteem werd eveneens aangepast. Heel wat
evenals over het loonbeleid.
compensatieregels en vergoedingen werden in de programmering opgenomen, waardoor de manuele correcties aanzienlijk werden
Het subcomité voor Preventie en Bescherming op het Werk
beperkt. Verder kunnen de prestaties van het personeel beter worden
vergaderde 11 keer en legde zich toe op het actieplan 2007. Dit actieplan
opgevolgd door de invoering van een uitgebreide geautomatiseerde
maakt deel uit van het algemeen preventieplan ‘welzijn’ 2004-2008. Het
rapporteringsmodule.
stelt zich tot doel het aantal ongevallen te beperken en de veiligheid en het welzijn op het werk te verbeteren. Begin november werd een nieuwe preventieadviseur aangeworven op voltijdse basis. Hij nam de taken van de externe preventieadviseur
De toekomst
over en zal zich toeleggen op het verder bijstellen en uitvoeren van de
Er moet verder geïnvesteerd worden in de ontwikkeling van het
prioriteiten met betrekking tot de noodzakelijke investeringen inzake
personeel, vanuit een geïntegreerd systeem waarbij de functiebeschrijving
veiligheid en werkinstrumenten.
en het competentieprofiel het uitgangspunt vormen. Daarnaast zal de automatisering worden voortgezet onder meer door de invoering van eHRM en de ingebruikname van bijkomende modules voor rekrutering,
Een performante sociale administratie en loonadministratie
opleidingen en evaluaties. Een belangrijk project dat in 2008 concreet vorm zal krijgen is de nieuwe personeelsplanningsmodule.
Een efficiënt loonbeheer
Het verhogen van de retentie blijft een bekommernis. Een objectief
Om het hoofd te bieden aan de toenemende administratieve druk
loonbeleid, het invoeren van sociale maatregelen, het verbeteren van
binnen de personeelsdienst en om verder te professionaliseren door
de werkomgeving, het ontwikkelen van loopbaanperspectieven zijn
de invoering van e-HRM, werd beslist om met een nieuw sociaal
elementen die hierin een belangrijke rol spelen.
67
Organigram
P. Dujardin CEO - Artistic Director
BUSINESS DEVELOPMENT
GENERAL ADMINISTRATION
HUMAN RESOURCES
FUNDING
Administration & Office Supplies
Payroll Administration
Corporate Development
Archives
Internal Communication
Membership & Planned Giving
Legal Affairs
Legal-Social Affairs
HR Development
Subventions
COMMUNICATION, MARKETING & SALES
MUSIC
ARTISTIC COORDINATION
EXHIBITIONS
FINANCE
TECHNICS, PRODUCTION, INVESTMENTS/SAFETY/SECURITY
Investments, Safety & Security
Box Office
Studios
Accountancy
Audience Development
Cinema
Financial Control & Internal Audits
Press
Dance & Theatre
Publications
Literature Architecture
IT
Production Front of House Planning Technics
Horeca & Shop
Cleaning Maintenance & Repairs Stock Exhibitions & Performing Arts
68
V. De coulissen
69
Technische dienst
Het aantal activiteiten van de technische dienst bleef in 2007 stijgen. Daar waren drie redenen voor:
extern gespecialiseerd bedrijf. De verantwoordelijken kunnen dit bedrijf
1) het artistieke programma van BOZAR EXPO, met meestal drie à vier
oproepen via een hotlijn die zeven dagen op zeven en 365 dagen per jaar
gelijktijdige tentoonstellingen in verschillende circuits; 2) de diversificatie van de voorstellingen en activiteiten; 3) het groot aantal bouwwerkzaamheden in het Paleis voor Schone Kunsten, met een aantal werven die gelijktijdig beheerd moeten
de telefoons voor hun rekening namen. Sinds 2005 werd het beheer van de technische installaties zoals verwarming, airco, heftoestellen en hoogspanning, uitbesteed aan een
bereikbaar is. De dienst techniek voor de tentoonstellingen stond in voor de op- en afbouw van de tentoonstellingen. Hij werd bijgestaan door externe gespecialiseerde bedrijven.
worden. De dienst podiumtechniek stond in voor de op- en afbouw van eigen
Het ICT-Team
producties in de verschillende zalen. Dit ging van podiuminrichting
Tijdens het jaar 2007 zijn de ICT-projecten belangrijk geweest voor
en geluids- en lichtinstallaties tot het laden en lossen van materiaal.
de strategische ontwikkeling. Dankzij deze verwezenlijkingen werd
In een aantal gevallen werden gespecialiseerde externe bedrijven
er een stabiele en evolutieve basis gecreëerd voor de technologische
ingeschakeld. Het groeiend aantal evenementen vroeg ook in 2007 om
ontwikkeling in het Paleis voor Schone Kunsten, op middellange en
een nauwkeurige planning, zodat de kwaliteit gegarandeerd bleef en een
lange termijn.
evenwicht bereikt werd tussen de menselijke inzet en de timing van de
De verwezenlijkingen kunnen als volgt worden samengevat:
programmering. De groep theatertechnici begeleidde meer dan 500
• het hart van het informaticanetwerk onderging een belangrijke –
evenementen en voorstellingen. Het ging om theater, dans, literatuur,
materiële en softwarematige – migratie, zodat de informaticastructuur
film, maar vooral muziek.
kon evolueren en opengesteld worden voor de nieuwe informatica- en
De dienst economaat zorgde naast de schoonmaak van de diverse zalen in het Hortagebouw en het bureaucomplex met vergaderzalen in de
communicatietechnologieën; • er werd een centraal beheerssysteem in gebruik genomen dat het
Ravensteingalerij ook voor de aan- en afvoer van materiaal. De dienst
dagelijkse werk van het ICT-team vereenvoudigt en voor de gebruikers
stond ervoor in dat de bezoekers tijdens de bouwwerkzaamheden steeds
van de informaticasystemen een betere ondersteuning biedt;
in comfortabele omstandigheden de activiteiten konden bijwonen.
• de veiligheid van het informaticanetwerk werd aangepast aan de
De dienst onderhoud van het gebouw en van de installaties telt
grotere openstelling van het netwerk. Daarnaast biedt een eerste
verschillende medewerkers: schrijnwerker, loodgieter, monteur,
upgrade van de internetverbindingen een verhoogd werkcomfort aan
schilders en elektriciens. Ze zorgden voor kleine herstellingen, de
alle medewerkers.
montage van vitrines voor tentoonstellingen of het dagelijks onderhoud
Tijdens het jaar 2008 zullen de investeringen van het jaar 2007
van de technische installaties. De schildersequipe friste het gebouw op,
geconsolideerd worden. De projecten die al lange tijd geleden geïnitieerd
terwijl de elektriciens het onderhoud van de elektrische installaties en
werden, zullen concreet en zichtbaar uitgevoerd worden.
70
V. De coulissen
Horta herontdekken
Stap voor stap ondergaat het meesterwerk van Victor Horta een grondige
een internationale en multidisciplinaire kunstshop met een uitgebreide
restauratie. Het gebouw krijgt daardoor architecturaal eerherstel.
keuze. In het ruime aanbod vindt de bezoeker boeken, CD’s, DVD’s,
In 2003 trad een masterplan in werking, met de steun en de financiering
tijdschriften, affiches, prentkaarten en diverse geschenkideeën. De
van de Bernheim Stichting. Het document bevat een strategie op lange
selectie van de verkochte items zal deels geïnspireerd zijn op het BOZAR-
termijn voor de systematische renovatie van het Paleis voor Schone
programma en de affiche van het Koninklijk Belgisch Filmarchief. Het
Kunsten. De verschillende ingrepen zijn gespreid in de tijd, om te
uitzicht langs de straatkant bleef behouden, er kwam een rechtstreekse
voorkomen dat de artistieke activiteiten hinder zouden ondervinden
doorgang naar de vestibule van het Paleis voor Schone Kunsten.
van de werken. Een der duurste en meest ingrijpende fasen – ze kost afgerond 11 miljoen euro – is de renovatie van de daken van het noordelijke
De belangrijkste werken op een rijtje
tentoonstellingsparcours. Deze fase werd begin 2007 voltooid. Ze moet
1996: de Hortahal wordt in zijn oorspronkelijke staat hersteld.
het vlotte gebruik van de tentoonstellingsruimtes mogelijk maken.
1999: de Henry Le Boeufzaal vindt haar oorspronkelijke luister terug.
Bovendien werd de klimaat- en lichtregeling aangepakt. De zalen voldoen
2002-2003: vernieuwing van de tentoonstellingszalen. Kantoren en
intussen aan de strengste normen inzake veiligheid en conservering van
opslagruimtes verdwijnen, waardoor de originele, door Victor Horta
de kunstwerken (de zogenaamde ICOM-normen). De binnendaken,
ontworpen zalen en gangen, weer vrijgemaakt worden voor artistieke
met een totale oppervlakte van meer dan 1000 m², werden zorgvuldig
activiteiten. Achter de schotten blijken de ruimtes nog verrassend
gerestaureerd. Daarbovenop kwam een volledig nieuw aluminium
intact.
dak met lichtregeling. Zoals Horta het wilde, stroomt er overvloedig
2003: de passage tussen het hoge en het lage deel van het Paleis voor
daglicht in de tentoonstellingszalen, maar door de plaatsing van filters
Schone Kunsten wordt vereenvoudigd, met een gang doorheen de
en lamellen kan de intensiteit van het licht worden aangepast.
Foyers 2 en 3.
Hortaspecialiste Barbara Van der Wee en haar equipe verrichtten het
2005: ingebruikname van de drie nieuwe ondergrondse Terarkenzalen
studiewerk. Ze werden bijgestaan door het bureau Ney & Partners voor
en inrichting van een nieuwe ingang Terarken.
de stabiliteit, Ingenium voor de speciale technieken en Daidalos voor
2006: het Koninklijk Belgisch Filmarchief wordt grondig vernieuwd
de engineering. De ambitieuze werken verliepen in samenwerking met
met twee nieuwe bioscoopzalen die uitgegraven worden onder de
de Regie der Gebouwen. Architect Luc Dubrulle nam de technische en
oorspronkelijke ‘zalen voor sierkunst’. De aankleding van de ruimtes
budgettaire coördinatie voor zijn rekening.
wordt toevertrouwd aan het Filmarchief, de ruwbouw aan het Paleis voor Schone Kunsten. Het einde van de werken is voorzien voor het
De voormalige winkels naast de hoofdingang aan de Ravensteinstraat
laatste trimester van 2008.
werden in de loop van 2007 geïntegreerd in het Paleis voor Schone
2007: renovatie van de daken van het noordelijk tentoonstellings-
Kunsten. De scheidingswanden verdwenen, om plaats te maken voor
circuit.
één grote BOZARSHOP met een winkelruimte van 360 m². Het is
Inrichting van de BOZARSHOP.
71
Planning en zaalbezetting
Bezetting per zaal
In 2007 waren er in het Paleis voor Schone Kunsten in totaal 5.480 publieke activiteiten. Dat is 21 procent meer dan in 2006. Telt men er ook de activiteiten zonder publiek bij (repetities, op- en afbouw van
Henry Le Boeufzaal: de zaalbezetting nam toe, dankzij een druk
tentoonstellingen, opnames, stembeurten, audities en vergaderingen),
jaareinde. De publiekskomst lag ver boven die van de vorige jaren.
dan komt BOZAR uit op een totaal van 9.182 activiteiten zoals die
Kamermuziekzaal: lichte stijging, eveneens door een groot aantal
opgenomen zijn in de planningssoftware.
activiteiten in de herfst van 2007.
Onder publieke activiteiten verstaan we alle activiteiten waarbij publiek
Studio: de belangrijkste gebruiker van deze zaal is de Rideau de
aanwezig is en waarbij het onthaalpersoneel van het Paleis voor Schone
Bruxelles, die er zijn volledig theaterprogramma in voorstelt. De
Kunsten voor de omkadering zorgt. Het gaat daarbij om een opening
repetities zijn extra bezettingsdagen. Deze situatie laat niet meteen toe
van een tentoonstelling of een nocturne met privĂŠrondleiding, een
de zaalbezetting te verhogen.
artistieke activiteit (concert, theater, dans, literatuur, film, enz.), een receptie, een voordracht, ontmoeting, debat of inleiding tot een concert, een opendeurdag, een rondleiding in het gebouw of een vernissage. Bezetting per zaal (jaren 2005 tot 2007) 600
100 90
500 241 400 223
Repetities
80
Publieke activiteiten
70 60
220
300
50 66
200
100
258
244
62
94
55
67
86
40 30
319 191
221 188
206
206
215
20 10 0
0 2005
2006
2007
Henry Le Boeufzaal
72
2005 2006
2007
Kamermuziek
2005
2006 Studio
2007
J
V. De coulissen
Voorstellingen en bezetting per maand Tijdens het eerste trimester viel er een opmerkelijke daling van het aantal
In de zomermaanden zijn er haast uitsluitend workshops voor kinderen
activiteiten te noteren. Dat lag aan de sluiting (geheel of gedeeltelijk)
en theaterrepetities. In augustus kwamen daar in de Henry Le Boeufzaal
van de zalen om akoestische redenen tijdens de infrastructuurwerken,
nog een algemene vergadering van Fortis bij en een aanzienlijk
aan de sluiting en ontmanteling van het Klein Theater.
aantal repetities voor de Gurrelieder, de openingsproductie van het
De periodes waarin weinig activiteiten gepland zijn, vallen vooral samen
Muntseizoen.
met de schoolvakanties en het heropstarten van de activiteiten in september en januari.
Bezetting per zaal (jaren 2005 2007) Bezetting per maand (jaren 2005 tottot 2007)
300
600
Voorstellingen per maand (jaren 2005 tot 2007) 100
Studio
250
500
Henry Le Boeuf 241
200
400 223
150
Kamermuziek
Repetities
80
Henry Le Boeuf
Publieke activiteiten
70 60
220
300
100
50 66
200
50
100
Studio
90
Kamermuziek
258
244
94
62 55
67
86
40 30
319 191
221
206
188
206
215
20
0
- 2005 - 2006 - 2007 - 2005 - 2006 - 2007 - 2005 - 2006 - 2007 - 2005 - 2006 - 2007 - 2005 - 2006 - 2007 - 2005 - 2006 - 2007 - 2005 - 2006 - 2007 - 2005 - 2006 - 2007 - 2005 - 2006 - 2007 - 2005 - 2006 - 2007 - 2005 - 2006 - 2007 - 2005 - 2006 - 2007
0
2005
Januari
Februari
2006
2007
Henry Boeufzaal Maart Le April Mei
2005 2006
2007
2005
Kamermuziek Juni Juli Augustus
2006
Studio September Oktober
2007
November December
0
- 2005 - 2006 - 2007 - 2005 - 2006 - 2007 - 2005 - 2006 - 2007 - 2005 - 2006 - 2007 - 2005 - 2006 - 2007 - 2005 - 2006 - 2007 - 2005 - 2006 - 2007 - 2005 - 2006 - 2007 - 2005 - 2006 - 2007 - 2005 - 2006 - 2007 - 2005 - 2006 - 2007 - 2005 - 2006 - 2007
10
Januari
Februari
Maart
April
Mei
Juni
Juli
Augustus September Oktober
73
November December
74
VI Beheer en beleid
75
Wettelijke organisatie van het Paleis voor Schone Kunsten
Het juridisch statuut
17.500 aandelen zonder aanduiding van nominale waarde, in het bezit van de Federale Staat. Dit kapitaal vertegenwoordigde hoofdzakelijk
Het Paleis voor Schone Kunsten, dat op 4 april 1922 werd opgericht als
de nettowaarde van het vruchtgebruik van het gebouw en verschafte de
vereniging zonder winstoogmerk en in 1984 omgevormd tot instelling
vennootschap geen liquide middelen.
van openbaar nut, is sinds 1 januari 2002 een naamloze vennootschap
Aangezien in 2002 en 2003 een verlies van respectievelijk 1,8
van publiek recht met sociaal oogmerk .
miljoen ¤ en 3 miljoen ¤ werd geleden, kampte de vennootschap met
Het jaar 2007 is dus het zesde boekjaar van het nieuwe Paleis voor
geldgebrek. Om de groei van de vennootschap te bevorderen besloten
Schone Kunsten.
de voogdijoverheden een kapitaalverhoging door te voeren. Tijdens een
Ter gelegenheid van deze statutenwijziging is het maatschappelijk
buitengewone Algemene Vergadering van aandeelhouders op 11 april
doel van het Paleis voor Schone Kunsten aanzienlijk uitgebreid,
2003 tekende de Federale Participatie- en Investeringsmaatschappij
waardoor het een culturele hoofdrol speelt op het gebied van muziek
in op een kapitaalverhoging van 5 miljoen ¤, en kreeg in ruil daarvoor
en tentoonstellingen, maar ook op dat van dans, theater, literatuur, film
6.481 aandelen op naam zonder aanduiding van nominale waarde.
en architectuur.
Het kapitaal bedraagt nu 22.500.000,00 ¤, vertegenwoordigd door
In de loop van dit zesde boekjaar zette de vennootschap de uitvoering
23.981 aandelen.
verder van de twee belangrijkste opdrachten die haar door het beheerscontract zijn toegewezen (zie infra): het beheer van het gebouw van meer dan 30.000 m² - een uniek bouwwerk van Victor Horta
Het aandeelhouderschap
- en de uitwerking van een multidisciplinair cultureel beleid, dat een
Zoals hierboven aangegeven heeft het Paleis voor Schone Kunsten twee
onmiskenbare internationale uitstraling geeft aan Brussel en Europa.
aandeelhouders:
Naast het Nationaal Orkest van België en de Koninklijke
— de Federale Staat bezit 17.500 aandelen (73%). De Federale Staat
Muntschouwburg is het Paleis voor Schone Kunsten een van de drie
is vertegenwoordigd door de Minister die de voogdij heeft over de drie
federale culturele instellingen .
federale culturele instellingen; sinds 2003 en tot december 2007 was dit de Eerste Minister, krachtens het Koninklijk Besluit van 21 juli 2003.
Het maatschappelijk kapitaal
Sinds 21 december 2007 is dit de Minister van Binnenlandse zaken, krachtens het Koninklijk Besluit van 27 december 2007 .
Bij de oprichting van de naamloze vennootschap in 2002 werd het
— de Federale Participatie- en Investeringsmaatschappij bezit 6.481
maatschappelijk kapitaal vastgesteld op 17.500.000,00 ¤, verhoogd met
aandelen (27%).
een uitgiftepremie van 109.106,34 ¤. Het werd vertegenwoordigd door Wet van 7 mei 1999 houdende oprichting van het Paleis voor Schone Kunsten in de vorm van een naamloze vennootschap van publiek recht met sociale doeleinden en zijn uitvoeringsbesluiten van 19 december 2001. Artikel 150 van de programmawet van 8 april 2003 en artikel 1, 1° van het Koninklijk Besluit van 21 juli 2003.
76
Nieuwe benaming van de voormalige Federale Participatiemaatschappij, ontbonden (fusie door overneming) door de Federale Investeringsmaatschappij (wet 26 augustus 2006, B.S., 30 augustus 2006, inwerkingstreding 30 augustus 2006). Artikel 4 van het Koninklijk Besluit van 27 december 2007 over bepaalde ministeriële bevoegdheden, B.S. 31 december 2007
VI. Beheer en beleid
De Raad van Bestuur
Tevens zijn twee bestuurders aangeduid met raadgevende stem: de heer Marc-Yves Blanpain en mevrouw Marie-Paule Quix.
De Raad van Bestuur van het Paleis voor Schone Kunsten is samengesteld
Nemen ook deel aan de vergaderingen van de Raad van
uit een gelijk aantal Nederlandstalige en Franstalige leden. De
Bestuur: de directeur-generaal, de secretaris-generaal en de drie
bestuurders, de voorzitter en de vicevoorzitter van de Raad van Bestuur
regeringscommissarissen (zie infra). Het secretariaat van de Raad wordt
zijn benoemd door de Koning, bij in Ministerraad overlegd Koninklijk
door de juridische afdeling verzorgd.
Besluit. Hun mandaat is onbezoldigd.
In 2007 kwam de Raad van Bestuur zesmaal bijeen. De Raad
De eerste Raad van Bestuur van de vennootschap werd benoemd bij
beraadslaagde over de financiële situatie van de vennootschap
Koninklijk Besluit van 19 december 2001, de helft van de leden voor zes
(vastlegging van de jaarrekening 2006, budget 2007, driemaandelijkse en
jaar en de andere helft voor drie jaar. Sindsdien hebben twee bestuurders
semestriële staten), de culturele programmering zoals voorgesteld door
hun ontslag ingediend; zij zijn vervangen bij Koninklijk Besluit van 11
de directeur-generaal, de grote vastgoedinvesteringen (restauratie- en
juli 2003.
renovatiewerken), de juridische en financiële aspecten van de Shop- en
Bij Koninklijk Besluit van 27 december 2004 verlengde de Koning met
Horecaprojecten. De BOZARSHOP heeft zijn deuren op 6 december
zes jaar het mandaat van de zes bestuurders van wie het oorspronkelijke
2007 geopend.
mandaat afliep op 31 december 2004. Voortaan hebben alle bestuurders
De Raad heeft de voorzitter, de vicevoorzitter en twee bestuurders, de
een mandaat voor een termijn van zes jaar; voor de helft van hen loopt het
heren Courtin en de Bandt, belast met de eventuele voorbereiding van
af op 31 december 2007 en voor de andere helft op 31 december 2010.
de vergaderingen van de Raad. Een auditcomité samengesteld uit mevrouw Geertrui Windels, de
De Raad van Bestuur is samengesteld uit de 12 volgende stemgerechtigde
heren Blanpain, Courtin en Praet is belast met het controleren van alle
leden:
financiële documenten die door de directie worden voorgelegd.
Voorzitter :
De heer Étienne Davignon
Vicevoorzitter : De heer Michel Praet
De directeur-generaal en het directiecomité
Bestuurders :
De heer Eric Antonis
De heer Jean Courtin
De heer Paul Dujardin is bij Koninklijk Besluit van 19 december 2001
De heer Jean-Pierre de Bandt
benoemd tot directeur-generaal van het Paleis voor Schone Kunsten
De heer Jean-Pierre de Launoit
voor een termijn van zes jaar, van 1 januari 2002 tot 31 december 2007,
De heer Marc Didden
eenmalig hernieuwbaar. Zijn mandaat werd hernieuwd bij Koninklijk
De heer Henry Ingberg († 14.10.2007)
Besluit van 30 april 2007, voor een tweede termijn van zes jaar,
Mevrouw Anne Monseu
lopende van 1 januari 2008 tot 31 december 2013. Hij is belast met
Mevrouw Marleen Van Waeyenberge
het dagelijkse beheer van de vennootschap en wordt bijgestaan door een
Mevrouw Isabelle Verhaegen.
directiecomité, dat hij voorzit.
Mevrouw Geertrui Windels
77
Het directiecomité bestaat uit vier leden, waaronder de directeur-
programmawet van 8 april 2003 die de controle op de federale culturele
generaal. De drie andere leden zijn begin 2002 door de Raad van Bestuur
instellingen versterkt.
benoemd voor een termijn van zes jaar; één van de leden werd op het
De derde regeringscommissaris wordt benoemd op voordracht van de
einde van 2006 vervangen.
Minister van Begroting: het betreft mevrouw Rika Denduyver, benoemd
De secretaris-generaal staat in voor het secretariaat van het
bij Koninklijk Besluit van 4 april 2003 .
directiecomité. In 2007 kwam het directiecomité negenmaal bijeen.
De regeringscommissarissen worden uitgenodigd op alle vergaderingen
Het comité kan adviseurs of departementshoofden uitnodigen op de
van de Raad van Bestuur van het Paleis voor Schone Kunsten en hebben
vergaderingen. Het comité bespreekt culturele en artistieke projecten
er een raadgevende stem . Ze zijn benoemd voor de duur van de regering
en kwesties die verband houden met het dagelijks beheer.
en hun mandaat is hernieuwbaar .
Tot slot is er wekelijks een ‘Management Team Meeting’, samengesteld uit de verantwoordelijken van de verschillende departementen van het Paleis voor Schone Kunsten, teneinde hun activiteiten te coördineren.
Het college van commissarissen De controle op de financiële toestand, de jaarrekening en de regelmatigheid van de verrichtingen die in de jaarrekening weergegeven
De regeringscommissarissen
moeten worden, wordt aan een college van vier commissarissen
Het Paleis voor Schone Kunsten is onderworpen aan de controle van de
toevertrouwd.
twee volgende Ministers:
Twee commissarissen worden door de Algemene Vergadering benoemd
• de federaal Minister bevoegd voor de federale culturele instellingen;
onder de leden, natuurlijke personen of rechtspersonen, van het
tussen juli 2003 en december 2007 is dit de Eerste Minister geweest;
Instituut der Bedrijfsrevisoren. Op de statutaire Algemene Vergadering
sinds 1 januari 2008 ligt deze bevoegdheid bij de Minister van
van 25 april 2006 werden de mandaten van de volgende twee revisoren
Binnenlandse Zaken;
vernieuwd voor een termijn van 4 jaar:
• de Minister van Begroting.
• T.C.L.M.-Toelen,
Cats,
Morlie
&
Co
CVBA,
wettelijk
vertegenwoordigd door de heer Jean-François Cats; Het toezicht wordt uitgeoefend door bemiddeling van drie regeringscommissarissen, benoemd door de Koning. Twee
regeringscommissarissen,
een
Nederlandstalige
Aerde. en
een
Franstalige, zijn benoemd op voordracht van de Eerste Minister die de voogdij kreeg over de federale culturele instellingen : het betreft de heer Marc Boeykens en de heer Renaud Bellen, benoemd bij Koninklijk Besluit van 31 maart 2004, ten gevolge van het in voege treden van de Artikel 151 van de programmawet van 8 april 2003, in voege getreden op 19 april 2004 bij toepassing van het Koninklijk Besluit van 31 maart 2004.
78
• KPMG BCV, wettelijk vertegenwoordigd door de heer William Van Artikel 14, §1 van de wet van 7 mei 1999 houdende oprichting van het Paleis voor Schone Kunsten in de vorm van een naamloze vennootschap van publiek recht met sociale doeleinden (…), zoals gewijzigd door artikel 156, 1° van de programmawet van 8 april 2003. Artikel 14, §3 van de wet van 7 mei 1999 houdende oprichting van het Paleis voor Schone Kunsten in de vorm van een naamloze vennootschap van publiek recht met sociale doeleinden (…), zoals gewijzigd door artikel 156, 2° van de programmawet van 8 april 2003. Artikel 5 van het Koninklijk Besluit van 31 maart 2004 tot regeling van het statuut van de twee regeringscommissarissen bij de federale culturele instellingen.
VI. Beheer en beleid
Twee commissarissen werden benoemd door de Algemene Vergadering
• de samenwerkingsmodaliteiten met andere instellingen, in het
van het Rekenhof voor een termijn van 3 jaar vanaf 1 maart 2006.
bijzonder met de regelmatige gebruikers van het Paleis voor Schone
Bij schrijven van 20 maart 2007 deelde de heer W. Dumazy, eerste
Kunsten;
voorzitter van het Rekenhof, aan het Paleis voor Schone Kunsten de
• de modaliteiten met betrekking tot de dotatie van de Federale Staat;
benoeming mee van de volgende personen tot lid van het college
• de verplichtingen inzake intern en extern toezicht.
van commissarissen:
In dit contract verbindt het Paleis voor Schone Kunsten zich ertoe
• de heer Jan Debucquoy, adviseur;
een coherente culturele programmering uit te werken, een actief
• de heer Franz Wascotte, adviseur (sinds 22 november 2007).
cultureel democratiseringsbeleid te voeren en een culturele, artistieke, professionele en technische referentie te zijn. Het contract voorziet
De commissarissen worden benoemd voor een hernieuwbare termijn
echter dat deze verbintenissen rechtstreeks verbonden blijven aan de
van vier jaar.
financiële middelen waarover het Paleis beschikt en in het bijzonder aan de dotaties die het toegewezen krijgt om zijn opdrachten te vervullen.
Het beheerscontract Het beheerscontract van het Paleis voor Schone Kunsten is met de
Het paritair comité
Belgische Staat afgesloten op 18 november 2002 en goedgekeurd bij
Het paritair comité is opgericht bij Koninklijk Besluit van 19 december
Koninklijk Besluit van 2 december 2002. Het is in voege getreden op 21
2001. Naast de voorzitter, de heer Étienne Davignon, is het samengesteld
december 2002, de dag van de publicatie in het Belgisch Staatsblad, en
uit twaalf effectieve leden: zes ter vertegenwoordiging van de directie en
is afgesloten voor een periode van vijf jaar, en van rechtswege verlengd
zes die het personeel vertegenwoordigen (met zes plaatsvervangers).
tot inwerktreding van het nieuwe beheerscontract.
In 2007 kwam het paritair comité zesmaal bijeen. Tijdens deze
Dit beheerscontract regelt onder andere volgende wettelijk opgelegde
vergaderingen behandelde het onder meer volgende punten:
aangelegenheden:
• het ontwerp van arbeidsreglement dat uiteindelijk op 15 januari 2007 werd ondertekend;
• de uitvoeringsmodaliteiten van de dienstverlenende opdracht van de vennootschap, met name een multidisciplinaire en geïntegreerde
• de opvolging van het subcomité voor Preventie en Bescherming op het Werk (CPBW);
culturele programmering die bijdraagt tot de Europese en internationale
• de overuren;
uitstraling van het federale België, de Gemeenschappen en het Brussels
• de tussenkomst woon-werkverkeer;
Hoofdstedelijk Gewest;
• de feestdagen van 2008.
• de modaliteiten met betrekking tot het gebouw: enerzijds het beheer en het onderhoud ten laste van het Paleis voor Schone Kunsten, en Foto : Lydie Nesvadba
anderzijds de grote herstel- en renovatiewerkzaamheden ten laste van de Staat;
79
Fotoâ&#x20AC;&#x2030;: Julien Lanoo
80
VII Cijfers
81
Financieel verslag
Balans (in duizenden ¤) ACTIVA VASTE ACTIVA I. Materiële vaste activa A. Terreinen en gebouwen B. Installaties, machines et uitrusting
21.786
24.663
21.777
I.
17.518
17.518
II. Uitgiftepremies
109
109
395
520
III. Herwaarderingsmeerwaarden
385
385
IV. Overgedragen verlies
680
556
5.376
2.513
693
670
63
9
9.890
14.136
Financiële vaste activa
EIGEN VERMOGEN Kapitaal
24.098 24.915 22.500 22.500
(4.995) (4.948)
V. Kapitaalsubsidies
III. Vorderingen op ten hoogste één jaar
6.009
11.040
IV. Geldbeleggingen
997
1.418
V. Liquide middelen
2.774
1.286
110
392
VI. Overlopende rekeningen
6.100
6.869
VOORZIENINGEN EN UITGESTELDE BELASTINGEN
VLOTTENDE ACTIVA
2006
24.725
D. Overige materiële vaste activa E. Activa in aanbouw en vooruitbetalingen
2007
2006
C. Meubilair en rollend materieel
II.
PASSIVA
2007
VI. Voorzieningen voor risico’s en kosten SCHULDEN VII. Schulden op ten hoogste één jaar A. Handelsschulden B. Ontvangen vooruitbetalingen op bestellingen
888
2.234
888
2.234
9.629
8.774
8.131
7.330
4.342
3.882
15
5
2.940
2.734
833
709
1.498
1.444
C. Schulden m.b.t. belastingen, bezoldigingen en sociale lasten D. Overige schulden VIII. Overlopende rekeningen TOTAAL DER ACTIVA
82
34.615
35.922
TOTAAL DER PASSIVA
34.615 35.922
VII. Cijfers
Resultatenrekening (in duizenden ¤)
Ook dit jaar kan men stellen dat de rekeningen voor het boekjaar 2007 in evenwicht zijn. Het verlies van het boekjaar, dat 47.855,93 ¤ bedraagt, vertegenwoordigt immers slechts 0,19 % van de bedrijfskosten op de
RESULTATENREKENING BEDRIJFSOPBRENGSTEN I.
Omzet
II.
Andere bedrijfsopbrengsten
2007
2006
25.569 23.343 6.629
7.019
18.941 16.323
resultatenrekening (26.595.218,50 ¤). Bij de bedrijfskosten verdienen drie posten bijzondere aandacht : • De handelsgoederen, grond- en hulpstoffen (13 miljoen ¤), die de basis vormen voor de activiteiten van het Paleis voor Schone Kunsten, te weten de kosten voor de volledige artistieke productie (8,6 miljoen ¤)
BEDRIJFSKOSTEN III. Handelsgoederen, grond- en hulpstoffen IV. Diensten en diverse goederen V.
Bezoldigingen, sociale lasten en pensioenen
VI. Afschrijvingen en waardeverminderingen VII. Waardeverminderingen op voorraden, bestellingen en handelsvorderingen VIII. Voorzieningen voor risico’s en kosten
26.595 23.895 13.155 11.800 3.378
2.393
10.011 10.111 1.298
930
87
(52)
en de communicatie. • De diensten en diverse goederen (3,3 miljoen ¤), die de kosten behelzen voor de administratieve werking, zoals de huurgelden en de verzekeringen. • De bezoldigingen, sociale lasten en pensioenen (10 miljoen ¤), die alle kosten omvatten met betrekking op het personeel.
(1.345) (1.292) Bij de evaluatie van de in de rekening 2007 geboekte bedrijfskosten
IX. Andere bedrijfskosten
12
5
dient men ook rekening te houden met de activiteiten, die ten laste worden genomen door de externe partners van het Paleis voor Schone
BEDRIJFSVERLIES FINANCIELE OPBRENGSTEN FINANCIELE KOSTEN VERLIES UIT DE GEWONE BEDRIJFSUITOEFENING VOOR BELASTING UITZONDERLIJKE OPBRENGSTEN
(1.026)
(553)
859
454
Kunsten. Dit geldt zowel voor het culturele project als voor de onroerende investeringen.
4
26
(170)
(124)
Om zijn ambitieuze artistieke programmering te verwezenlijken streeft
168
191
het Paleis naar een zo groot mogelijke synergie en samenwerking, onder meer via coproducties met structurele (of occasionele) partners,
UITZONDERLIJKE KOSTEN VERLIES VAN HET BOEKJAAR VOOR BELASTING BELASTINGEN OP HET RESULTAAT
45
(139)
(48)
(72)
krijgen. Deze partners zijn een steun voor het Paleis voor Schone
0
0
Kunsten en zijn globaal cultureel project. De financiële bijdrage van
(48)
(72)
of via het aantrekken van projecten die externe financiële middelen
de verschillende coproducenten is fundamenteel en verhoogt de VERLIES VAN HET BOEKJAAR
artistieke kwaliteit van de voorgestelde projecten.
83
De productiekosten van activiteiten, gedragen door de externe partners
zijn partners, maar anderzijds ook uitsluitend op eigen kracht. Dit is
van het Paleis voor Schone Kunsten, worden niet opgenomen in de
het geval voor de volledige technische bijstand, maar geldt ook voor de
rekeningen van het Paleis, doch deze activiteiten veroorzaken wel andere
algemene diensten (bij voorbeeld de communicatie via de Internetsite
kosten voor het Paleis voor Schone Kunsten, zowel qua mankracht als
of de publicaties, maar ook de beveiliging of de verzekeringspolissen).
technische middelen of de ter beschikking gestelde infrastructuur. Dit alles vindt zijn weerspiegeling in de hoge werkingskosten.
• de artistieke projecten met derden met een externe financiering. Als voorbeeld vermelden we de tentoonstelling Blicke auf Europa, die
De onroerende investeringen konden gebeuren dankzij de hulp van
georganiseerd werd ter gelegenheid van het Duitse voorzitterschap
de verschillende interveniërende partijen, met name Beliris, de FPIM,
van de Europese Unie. Duitsland stond in voor het transport en de
de Regie der Gebouwen, de Nationale Loterij of nog het Brussels
verzekering van de tentoongestelde werken. Een som van 2.088.500 ¤
Hoofdstedelijk Gewest. Ook al wordt niet alle financiële steun in de
werd aldus rechtstreeks door de Bundeskulturstiftung beheerd. Dit
rekeningen opgenomen, toch staat het Paleis voor Schone Kunsten in
bedrag werd uiteraard niet opgenomen in de rekeningen van het Paleis
voor het grootste deel van het beheer en de leiding van de werken die
voor Schone Kunsten, maar was onontbeerlijk om deze kwalitatief
kunnen gerealiseerd worden dankzij deze substantiële ondersteuning.
hoogstaande tentoonstelling te kunnen brengen. Het spreekt voor zich dat alle kosten die het Paleis voor Schone Kunsten op zich genomen heeft, integraal en waarheidsgetrouw zijn opgenomen in de
Het culturele project
rekeningen.
Als voornaamste activiteit zijn er de eigen culturele evenementen van
Deze twee soorten activiteiten vertegenwoordigen samen het belangrijke
het Paleis voor Schone Kunsten. Muziek en tentoonstellingen genieten
bedrag van 13,9 miljoen ¤, te voegen bij de eigen artistieke productie
de grootste bekendheid, maar het Paleis wil multidisciplinair zijn. Film,
van het Paleis voor Schone Kunsten ter waarde van 8,6 miljoen ¤.
theater, dans, literatuur, architectuur maken integraal deel uit van onze
De volledige som van de artistieke producties die georganiseerd worden
culturele activiteiten en komen vaak samen aan bod, zoals bij voorbeeld
in het Paleis voor Schone Kunsten bedraagt dus 22,5 miljoen ¤
tijdens Festivals. In de rekeningen voor 2007 van het Paleis voor Schone Kunsten bedragen deze activiteiten een totaal van 8,6 miljoen ¤.
Naast de twee hoger vernoemde is er nog een derde soort activiteit : • De producties van onze talrijke andere partners die plaatsgrijpen in de
Naast deze eigen realisaties worden in het Paleis voor Schone Kunsten
zalen van het Paleis voor Schone Kunsten. Zo bij voorbeeld de activiteiten
nog andere artistieke activiteiten georganiseerd :
van de Internationale Muziekwedstrijd Koningin Elisabeth van België.
• de activiteiten in coproductie met een twintigtal partners, waaronder
Ook in dit geval beperkt het ter beschikking stellen van de zalen zich
het NOB, Europalia, de Munt, het Festival van Vlaanderen of de
niet enkel tot het verhuren : de diensten van het Paleis voor Schone
Rideau de Bruxelles. Het Paleis voor Schone Kunsten staat in voor de
Kunsten (techniek, planning,…), en alleen zij, staan in voor het onthaal,
conceptie, de opvolging en de realisatie van deze activiteiten, deels met
het inlassen van deze evenementen tussen de andere activiteiten, het
84
VII. Cijfers
technisch beheer en het goede verloop. Deze activiteiten betekenen een
saldo van 9 miljoen werd toevertrouwd aan de Regie der Gebouwen,
zware belasting voor het Paleis voor Schone Kunsten waarvan de impact
die de ondernemers rechtstreeks betaald heeft. Uiteraard doet het
niet weerspiegeld wordt in de rekeningen van de vennootschap. Het
Paleis voor Schone Kunsten een beroep op partners, zoals de Regie der
is moeilijk een juiste financiële raming te maken van deze activiteiten,
Gebouwen, of op externe samenwerkingen (architect,…) om geholpen
maar men moet er rekening mee houden als men de werkingskosten van
te worden bij het beheer van deze investeringen. Maar de medewerkers
het Paleis voor Schone Kunsten evalueert.
van het Paleis voor Schone Kunsten zorgen voor de opvolging van deze dossiers, zowel op juridisch, financieel, administratief als technisch vlak. Dit geldt voor het zoeken van investeringssubsidies,
Het beheer en de onroerende investeringen
het bepalen van onze desiderata tijdens de ontstaansgeschiedenis, het bemiddelen gedurende de uitvoering om de begroting onder controle
• Deze rubriek omvat veelvuldige en complexe activiteiten. Eerst
te houden tot aan de oplevering van de werken, en het aanleren van
en vooral zijn er de 33.000 m² van het Paleis zelf, die meer zijn dan
aangepaste vaardigheden bij het gebruik van nieuwe technieken. Alle
enkel maar een aantal lokalen. Het betekent eveneens het onderhoud
departementen zijn op de ene of andere manier betrokken bij het
van de gevel en de prachtige en ruime gemeenschappelijke delen
beheer van deze investeringen.
die de faam ervan uitmaken (hal, trap…), maar die dus ook moeten worden onderhouden. Dit gebeurt uitsluitend door het personeel
Sinds het begin van het eerste mandaat van Paul Dujardin als directeur-
van het Paleis voor Schone Kunsten, alhoewel deze ruimtes ten
generaal werden er belangrijke investeringen gedaan. En in de nabije
dienste staan van iedereen, coproducenten en derden. Dan zijn
toekomst moeten er nog nieuwe en even grote investeringen gebeuren, niet
er ook de administratieve kantoren, in totaal 4.000 m², met een
alleen om het gebouw te restaureren, maar ook om elementaire redenen
beveiligingssysteem, vergaderzalen, diverse faciliteiten voor het
van veiligheid (elektriciteit,…). Zij zullen dezelfde zware inspanning vergen,
personeel en de bezoekers, voor het Paleis voor Schone Kunsten zelf,
met als enig voordeel de reeds opgedane ervaring en de aanwezigheid van
maar ook voor onze partners die dezelfde lokalen gebruiken (NOB,
een aangepaste structuur. Toch vergen deze investeringen steeds meer
Europalia, Rideau de Bruxelles…). Deze lokalen worden gehuurd, maar
ingewikkelde juridische en financiële constructies en moet er een beroep
het technisch personeel van het Paleis voor Schone Kunsten staat in
gedaan worden op de privésector. Hieraan dient men toe te voegen dat
voor hun onderhoud.
de evolutie van de techniek conform de Europese maatstaven, die voor het Paleis voor Schone Kunsten van toepassing zijn, een steeds hogere
• Bovendien vergde de realisatie van de investeringen van de laatste jaren
kwalificering van het personeel vereist.
eveneens de oprichting van een structuur in het Paleis voor Schone Kunsten, niettegenstaande het feit dat de financiering ervan niet via
Om een idee te geven van de orde van grootte hebben de overheid en
de rekeningen van het Paleis loopt. Zo zijn er voor de renovatie van
de privésector sinds 2000 een gecumuleerd bedrag van 44.546.000 ¤
het noordelijke circuit van de tentoonstellingen, bij voorbeeld maar
op de site van het Paleis voor Schone Kunsten geïnvesteerd. Dit gaat
twee van de elf miljoen investeringen in onze rekeningen geboekt. Het
gepaard met het gebruik van complexe financiële constructies waarbij
85
de Regie der Gebouwen, Beliris, de SFPI, de Nationale Loterij, het
overeen met de optelling van de Bedrijfskosten van 26,6 miljoen ¤
Brussels Hoofdstedelijk Gewest of ook nog de Bernheimstichting
(zoals weergegeven in de rekeningen 2007 van het Paleis voor Schone
geïmpliceerd waren.
Kunsten), samen met de waarde van de culturele activiteiten die niet door het Paleis voor Schone Kunsten werden geproduceerd, zijnde 13,9
Zoals reeds eerder vermeld, kan het deel van de investeringen, dat
miljoen ¤, en met de onroerende investeringen, zijnde 3 miljoen ¤.
rechtstreeks beheerd werd door derden zoals de Regie der Gebouwen,
Met deze som van 43,5 miljoen ¤ voor ogen, zijn de bezoldigingen
zonder directe financiële tussenkomst van het Paleis voor Schone
van het Paleis voor Schone Kunsten, ten bedrage van 10 miljoen ¤,
Kunsten, geraamd worden op 3 miljoen ¤ voor het jaar 2007 (afwerking
gerechtvaardigd.
van het noordelijke circuit, BOZARSHOP, Cinematheek, e.a.). BEMERKINGEN BIJ HET ACTIEF
Besluit Zoals men ziet, houdt de traditionele opdracht van het Paleis voor Schone Kunsten naast het organiseren van culturele activiteiten en het
- De materiële vaste activa zijn gestegen vanwege de renovatiewerken aan de noordelijke daken, gefinancierd door het samenwerkingsakkoord Beliris (Avenant 9). - De verhoging van de financiële vaste activa is voornamelijk te wijten
beheren van het gebouw heel wat complexe facetten in.
aan de deelneming in het kapitaal van de vennootschap gecreëerd voor
De culturele activiteit behelst eigen producties, coproducties, producties
BOZARSHOP en ook aan de borgstelling van de subisidie van de
van derden in de zalen van het Paleis en artistieke projecten met derden
Vlaamse Gemeenschap voor de tentoonstellingen georganiseerd rond
met een externe financiering. De bestaande organisatie van het Paleis
China.
voor Schone Kunsten moet al deze activiteiten ondersteunen, waarvan
- De vorderingen op ten hoogste één jaar zijn in dalende lijn. Dit
een deel niet gevaloriseerd wordt in de rekeningen en de begroting van
wordt verklaard door twee redenen. Ten eerste vertonen de
de vennootschap.
handelsvorderingen een stijging door meer coproducties. Ten tweede
Hetzelfde geldt voor het beheer en de onroerende investeringen.
zijn de overige vorderingen fors gedaald omdat de subsidies verminderd
Sommige subsidies voor investeringen worden gedragen door derden
zijn. In 2006 had het Paleis voor Schone Kunsten als nog te ontvangen
(vooral de Regie der Gebouwen in 2007), terwijl het Paleis voor Schone
subsidies : Beliris (4,9 miljoen ¤), de uitzonderlijke subsidie op het
Kunsten, zoals hoger gezegd, op een fundamentele manier bijdraagt tot
einde van het jaar van 800.000 ¤ en de steun van Buitenlandse Zaken
de realisatie van deze investeringen. Ook hier komen zij ten goede aan
van 450.000 ¤. In 2007 daarentegen blijft er nog een klein bedrag van
allen, het Paleis voor Schone Kunsten, de coproducenten, de partners
Beliris over, het saldo van 20 % van de Nationale Loterij en een som
en de bezoekers van deze activiteiten.
van 150.000 ¤ van de Vlaamse Gemeenschap.
Men kan dan ook stellen dat de geconsolideerde activiteit (inclusief de
- De geldbeleggingen zijn minder hoog.
inbreng van externe partners) van het Paleis voor Schone Kunsten in
- De overlopende rekeningen van de activa hernemen de over te dragen
het jaar 2007 een totaal bedroeg van 43,5 miljoen ¤. Dit bedrag stemt
kosten voor 102.000 ¤ en de verkregen opbrengsten voor 8.000 ¤.
86
VII. Cijfers
BEMERKINGEN BIJ HET PASSIEF - Het overgedragen verlies is enkel van toepassing op het jaar 2002,
- De andere bedrijfsopbrengsten zijn in stijgende lijn. Deze verhoging kan men verklaren door het bijkomende 1 miljoen ¤ van de federale dotatie,
toen de vennootschap, die de activiteiten van meerdere verenigingen
de subsidie van de Portugese overheid voor de tentoonstelling De Wereld
heeft overgenomen, opgericht werd. Er was toen nog geen financieel
rond en de subsidies voor de tentoonstellingen rond China.
plan opgesteld en het Paleis voor Schone Kunsten was structureel
- De aankopen zijn gestegen met 1.355.000 ¤ zijnde 11 % en zijn
ondergefinancierd, wat de reden was voor een kapitaalsverhoging in
verbonden aan de honoraria betaald aan de organisatoren van De
2003. De nieuwe vennootschap Paleis voor Schone Kunsten N.V.
Wereld rond -tentoonstelling (1 miljoen ¤ ) en aan de ontwikkeling van
heeft sindsdien nooit een operationeel verlies geleden. - De voorzieningen voor risico’s en kosten van 888.000 ¤ zijn opgedeeld als volgt :
de artistieke activiteit, vooral muziek. De uitgaven m.b.t. het gebouw en de administratie blijven stabiel. - De diensten en diverse goederen omvatten de som van 1 miljoen ¤
• grote herstellingen en onderhoud : enkel de voorziening van
die betaald werd aan de Regie der Gebouwen in het kader van
275.000 ¤ voor de werken aan het orgel blijft. In 2006 had het
de renovatiewerken, zoals overeengekomen tussen de Regie der
Paleis reeds gebruik gemaakt van de voorziening van 1,2 miljoen
Gebouwen, het Paleis voor Schone Kunsten en de Nationale Loterij.
¤ voor de kosten in het kader van de werken aan de noordelijke
- Als men rekening houdt met de aanwending van 128.000 ¤ van de
daken; • andere risico’s en kosten : deze post omvat een voorziening
voorziening voor herstructureringen dan zijn de bezoldigingen stabiel gebleven op 9,8 miljoen ¤.
voor de herstructureringswerken (224.000 ¤) en de lopende
- De verhoging van de afschrijvingen wordt gedeeltelijk gecompenseerd
juridische geschillen (407.000 ¤). Deze laatste provisie is
door andere financiële producten die de kapitaalsubsidie Beliris
hoofdzakelijk de voorziening voor het risico van de BTW op de
hernemen.
media-uitwisselingen. - De handelsschulden zijn in stijgende lijn door meer coproducties. - De schulden m.b.t. belastingen, bezoldigingen en sociale lasten omvatten 816.000 ¤ voor overuren. - De overige schulden op ten hoogste één jaar bevatten de schulden van de box office t.o.v. derden. - De overlopende rekeningen van de passiva bevatten 119.000 ¤ aan toe te rekenen kosten en 1.379.000 ¤ aan over te dragen opbrengsten.
- De waardeverminderingen op handelsvorderingen zijn te wijten aan een dossier betreffende een culturele partner. - De voorzieningen voor risico’s en kosten omvatten hoofdzakelijk de hernemingen van de voorziening voor de werken aan het dak (-1,1 miljoen ¤), de herstructureringskosten (-128.000 ¤) en de IT-licenties. - De financiële opbrengsten zijn gestegen door de beleggingen en de kapitaalsubsidie van Beliris. - De overige uitzonderlijke opbrengsten zijn o.a. honoraria van 2006 die omgeboekt werden als vaste activa of leveranciers van vóór 2003 die
BEMERKINGEN BIJ DE RESULTATENREKENING
nooit omgeboekt werden.
- De omzet vertegenwoordigt het operationeel product van het Paleis voor
- De overige uitzonderlijke kosten vertegenwoordigen de afschrijvingen
Schone Kunsten en daalt met 5 % oftewel 390.000 ¤. De Funding en de
op de honoraria van 2006 die omgeboekt werden en de vorderingen
box office bleven status quo met uitzondering van BOZAR EXPO.
die niet recupereerbaar zijn.
87
Fotoâ&#x20AC;&#x2030;: Lydie Nesvadba
88