NAW#3 winter 2001 by bpd-nl

NAW

adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaatsnaam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaatsnaam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaatsnaam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaatsnaam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaatsnaam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaatsnaam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaatsnaam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaatsnaam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaatsnaam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaatsnaam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaatsnaam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaatsnaam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaatsnaam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaatsnaam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaatsnaam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaatsnaam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaatsnaam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaatsnaam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaatsnaam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaatsnaam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaatsnaam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaatsnaam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaatsnaam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaatsnaam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaatsnaam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaatsnaam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaatsnaam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaatsnaam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaatsnaam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaatsnaam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaatsnaam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaatsnaam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaatsnaam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats naam adres woonplaats

Bouwfonds Wonen magazine # 3

Met dossier Stedelijke vernieuwing

NAW

inhoud

Bij NAW horen de woorden Naam, Adres, Woonplaats. Dit zijn de begrippen die centraal staan in dit magazine. Aandacht voor de bewoner (naam), de woning (adres) en het gebied (woonplaats) is voor Bouwfonds Wonen essentieel bij de ontwikkeling van aantrekkelijke woongebieden.

kleine kernen

stedelijke vernieuwing

vinex

thema dossier

landelijk gebied

herstructurering

buitenland

Rust onder de rook van Amsterdam

Bewoners die zelf met sloopvoorstellen komen?

Op naar voorzieningen in Stadshagen

Stedelijke vernieuwing

Varen rond Wieringen slechts kwestie van tijd

Groot en klein leed op het August Allebéplein

Vrijheid, Blijheid in New Orleans

En verder in dit nummer

Nieuwendam, een dorpje onder de rook van Amsterdam komt vooral in de zomer tot leven. In de winter heerst er bovenal rust. En juist deze rust maakt het plaatsje zo aantrekkelijk.

Natuurlijk, de bewoners van de IJmuidense Zeewijk stonden niet te springen over de plannen van de corporatie om hun woningen te slopen. Toch werden ook zij enthousiast.

De bewoners van de Vinex-wijk Stadshagen moeten nog tot 2003 geduld hebben. Dan is het nieuwe winkelcentrum klaar. Een verhaal over een wijk in beweging.

De tijd van de grote bouwlocaties is voorbij. De opgave ligt in het stedelijk gebied. In dit themadossier gaan we in op de wijze waarop de steden voor iedereen verbeterd kunnen worden.

Tot aan de inpoldering in de jaren dertig was Wieringen een eiland. Een plan voor de realisering van een randmeer geeft de hechte gemeente de status van eiland weer terug.

Het gaat al jaren niet goed met het August Allebéplein in Amsterdam. Het winkelcentrum verpauperd en is ten prooi gevallen aan criminaliteit. Toch gooit niemand de handdoek in de ring.

De French Quarter is het toeristische centrum van Orleans. Eenmaal uit de drukte vallen de fraaie woningen in de wijk op. Huizen die zelfs wat weghebben van de nieuwbouw in Hoofddorp.

➔ opgevallen ➔ 100 jaar wonen ➔ de verandering ➔ verhuizen ➔ interieur

pagina 6

Pagina 11

pagina 16

pagina 21

pagina 41

pagina 47

pagina 53

omslagfotografie Peter van Breukelen

4/5 20 46 52 58

opgevallen Verplicht peuren in de grond levert nog best wat op

‘Ouders, oma’s en opa’s niet blij met sex en drank’ ‘Britse bouw lokt jongeren met seks en drank’ kopten verschillende Nederlandse kranten deze zomer. Het Britse opleidingsinstituut voor de bouw probeert jongeren te interesseren voor een baan door in zijn nieuwste wervingsadvertenties toespelingen te maken op seks en drank. In Engeland doet de campagne veel stof opwaaien. Zou zo’n campagne in Nederland slagen? De advertenties zijn op z’n minst ondeugend te noemen. Zo toont de ene een foto van een jonge stukadoor in een bar. Achter hem heffen bezoekers het glas. ‘Trev got the whole pub plastered’, valt er te lezen. De slogan is dubbelzinnig bedoeld: ‘plastered’ betekent niet alleen gestuukt, maar ook stomdronken. En wat te denken van de advertentie waarin een jonge bouwvakker op het strand te zien is, leunend tegen een net gemetseld muurtje. Achter hem lopen twee mooie dames, gehuld in bikini. De slogan maakt overduidelijk dat de jongeman meer gebruikt heeft dan alleen zijn troffel: ‘Mark did a lot of laying in Ibiza’. Jan Bender van het Rotterdamse communicatie-adviesbureau Zwiers Partners ziet een dergelijke campagne in Nederland niet slagen. ‘Totale onzin. Een campagne om jongeren te interesseren voor een baan in de bouw kan best werken, maar niet op deze manier. Tegenwoordig vindt bijna iedere jongere seks en drank leuk. Het onderwerp is in het geheel

Vrije woonbootbewoner bestaat niet meer Wonen op het water. Vrijheid, blijheid èn betaalbaar. Althans zo was het in Amsterdam. De gemeentekas moet echter worden gevuld, en woonbootbewoners kunnen daar best een handje bij helpen. Zij kunnen straks kiezen. Of erfpacht of achtmaal liggeld. Hoe het ook zij, het woonstekje in de Amsterdamse grachten wordt fors duurder. De grootste Nederlandse toeristische attractie is te vinden voor de deur van Vincent van Loon. Deze woonbootbewoner en eigenaar van het woonbootmuseum ziet jaarlijks anderhalf miljoen toeristen, feestgangers en Amsterdammers door de Prinsengracht varen. ‘Met koninginnedag, gay-pride en Europese Kampioenschappen zijn we dicht wegens te veel bezoekers.’ Vooral in de jaren zestig zag Amsterdam het aantal woonboten in de grachten flink stijgen. ‘In de speeltuin van provo’s en hippies waren deze bewoners op zoek naar een vrije manier van leven.’ Niet zo vreemd want in de regelloze waterzone kon men immers goedkoop èn ruim wonen. Bijkomend voordeel was dat men weinig last had van buren en/of geluid. Nog steeds wonen daarom ook veel muzikanten op de woonboten. Ondertussen is er veel veranderd. Met de komst van de arken kwamen langzamerhand ook de regels en de toeristen in de grachten. De aanschaf van een ark of schip is op zich niet moeilijk. De ligplaats ‘koopt’ men er voor veel geld bij. Nieuwe ligplaatsen worden niet meer verstrekt en alhoewel er veel gedoogd wordt in Amsterdam, het anker kan niet meer worden uitgeworpen voor nieuwe woonschepen. En de prijs gaat omhoog. Van Loon: ‘Na twee jaar gemeentelijk geroezemoes moeten we nu ook erfpacht gaan betalen. Het wordt misschien niet verplicht, maar dan wordt wel het liggeld achtmaal verhoogd. Een andere optie is natuurlijk om de erfpacht eeuwigdurend af te kopen.’ Deze zaken hebben er wel voor gezorgd dat er de laatste jaren een ander soort, rijkere, bewoners zijn gekomen. Prins Bernard jr. had een ‘arkje’ op de Amstel en ook is er laatst een tandarts op de gracht komen wonen. ‘Maar ach’, verzucht Van Loon, ‘geldt dat niet voor heel de grachtengordel?’

Het heeft even wat spitwerk gekost maar de grootste archeologische opgraving in Nederland is voltooid. Wat archeologisch Nederland langs het toekomstige traject van de Betuwelijn heeft opgegraven is te zien in het Nederlands Architectuurinstituut. En er is nogal wat gevonden: de oudste skeletresten van Nederland, Trijntje genoemd, een bronzen zwaard en een boomstamkano. Kees Koot heeft er als leider van de projectgroep archeologie Betuweroute jarenlang met zijn neus bovenop gestaan en zegt nu terug te kijken op een geslaagd project.

niet onderscheidend.’ Volgens Bender valt de campagne wel op, maar niet in positieve zin en mist daardoor zijn doel. De campagne werkt namelijk niet alleen tegen jongeren, maar ook tegen hun omgeving. Die heeft immers grote invloed op de keuze die iemand maakt. ‘Ouders, oma’s, opa’s en vriendinnen staan hier denk ik niet bij te juichen.’ Hoe zou hij het zelf aanpakken? Bender: ‘Je moet jongeren weten te interesseren met reële trekkers als groeiperspectief, arbeidsmogelijkheden, opleidingen en geld. Daarnaast heb je emotionele teasers nodig. Geef jongeren de mogelijkheid zich te identificeren!’

NVM-voorzitter Smit: makelaars niet overbodig en onkreukbaar Timo Smit, de goedgebekte voorzitter van de Nederlandse Vereniging van Makelaars (NVM) zucht eens diep. Hij heeft het zwaar. In relatief korte tijd zit zijn beroepsgroep in het beklaagdenbankje. Eerst is er de wethouder Bijl van Almere die vindt dat makelaars geen enkele meerwaarde hebben in het bouwproces. En kort daarop verschijnt een rapport van Vereniging Eigen Huis waarin staat dat makelaars een hele grote rol spelen bij een oneerlijke verdeling van nieuwbouwwoningen. Ga er maar aan staan. Niet zo leuk voor u mijnheer Smit. ‘Om bij die mijnheer Bijl in Almere te beginnen. Wethouders die zulke dingen zeggen zijn in mijn ogen overbodig. Kennelijk is er in Almere een voorval geweest waar wij als makelaars de schuld van krijgen.’ U zit er niet zo mee? ‘Het is niet leuk als mensen dit soort zaken in de media roepen. Aan de andere kant, wij zijn als makelaars min of meer de journalisten van de markt. Wij melden wat er mis is aan het aanbod. En dat vinden wethouders, maar trouwens ook bouwers en projectontwikkelaars, vaak niet zo leuk.’ De Vereniging Eigen Huis vindt het ook niet zo leuk dat makelaars relaties voortrekken bij de verdeling van nieuwbouwwoningen. ‘Laat ik dit zeggen. Vriendjespolitiek is net zo slecht als het rapport van Eigen Huis.’ U bedoelt? ‘Ze hebben maandenlang voor hun leden een meldpunt geopend. Dat leverde slechts 169 meldingen op. En op basis van die vermoedens worden wij aan de schandpaal genageld en zitten ze ons zwart te maken.’ U windt zich behoorlijk op. ‘Ja natuurlijk. Het is namelijk op niets gebaseerd. Vooropgesteld, ik ben wars van vriendjespolitiek en daarom hebben wij ook zelf een regeling opgesteld voor de inschrijvingsprocedure bij de verkoop van nieuwbouwwoningen. Dat is een hele transparante procedure. Maar dan maken ze op deze manier van een mug een olifant door vervolgens bij de presentatie van het rapport ook nog te zeggen dat hier slechts sprake is van een topje van de ijsberg. Ongelofelijk.’ Gaat u er nog iets aan doen? ‘Ik zou niet weten wat. We laten het maar over ons heen komen. Het is alleen vervelend dat wanneer Vereniging Eigen Huis iets zegt, de pers het altijd klakkeloos overneemt. Ze hebben blijkbaar erg veel vriendjes in de media. Over vriendjespolitiek gesproken, hahaha.’

De bouw vindt archeologen eigenlijk maar een lastig volkje. Met hun graverij houden ze projecten op en wat ze vinden is vaak niet meer dan wat een echtelijke ruzie ook kan opleveren: scherven. Kees Koot heeft deze houding in de loop der tijden wel zien veranderen. Zeker wanneer er ook nog iets aansprekends wordt gevonden, zoals bij de Betuweroute de oudste skeletresten van Nederland, wordt dat gepeur in de grond zelfs door de meest doorgewinterde uitvoerder ‘wel leuk gevonden’. Het openstellen van bouwlocaties voor speurneuzen is geen vriendelijk gebaar van ‘de bouw’, het is simpelweg verplicht. Koot: ‘Nederland loopt Europees gezien graag op kop, wat ruimtelijke ordening maar zeker ook wat archeologie betreft. In 1992 is ‘het Verdrag van Malta’ tot stand gekomen. Uitgangspunt van het verdrag is het archeologisch erfgoed waar mogelijk te behouden. In Nederland is het verdrag al lang goedgekeurd, in veel andere E.G.-landen is de ratificatie pas in 2004 voorzien.’ Zware woorden van Koot die erop neerkomen dat bij het ontwikkelen van ruimtelijk beleid het archeologisch belang, beter nog het cultuurhistorisch belang, vanaf het begin moet meewegen in de besluitvorming. De core-business van archeologie ligt onder de grond, die van de Nederlandse Spoorwegen boven de grond. In het project Betuweroute blijft elke partij doen waar die goed in is. In het kort: de Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek (ROB) en de Projectorganisatie Betuweroute zijn de belangrijkste spelers. De projectorganisatie levert het

stedelijke vernieuwing

budget en zorgt voor het inplannen van het archeologisch onderzoek in de voorbereidingen voor de Betuweroute. De ROB streeft naar het duurzaam en zoveel mogelijk in de bodem behouden van archeologische monumenten in Nederland. In dit geval wil Koot nog even een misverstand uit de wereld helpen: ‘Niet alles moest perse uit de grond komen, dat is ook niet het idee achter hedendaagse archeologie. Onze organisatie heeft alles onderzocht wat zij wilde weten. Na zes jaar kunnen we terugkijken op een geslaagd onderzoek. En dan heb ik het niet alleen over de vondsten maar zeker ook over de organisatie en de uitvoering; we hebben bijna alle doelstellingen gehaald!’

kleine kernen

Rust

onder de rook van Amsterdam auteur Gabriël Snuverink beeld Don Wijns

In de zomer is het er een drukte van belang. Fietsers rijden af en aan over de dijk, watersporters zijn in de haven druk bezig met hun boten. Maar het vaarseizoen is voorbij. De zomerse drukte in Nieuwendam heeft weer plaatsgemaakt voor het gewone leven. Het Amsterdamse dorpje gaat over tot de orde van de dag. Maar het is juist ook deze rust die van het dorp een gewilde woonplaats maakt.

Op de Nieuwendammerdijk ontstaat zo nu en dan een kleine opstopping. De oorzaak blijkt in de meeste gevallen de bestelauto van melkboer Jan te zijn. Jan is al tien jaar de vaste melkboer van Nieuwendam. Iedereen kent hem en alleen een klop op de deur en de kreet ‘melk’ is voldoende. ‘Ha melkboer, twee melk en een vanillevla en zet maar voor de deur’, klinkt het van beneden. Het illustreert het dorpse karakter van Nieuwendam. Want hoewel Nieuwendam een deel van de hoofdstad is, is de klassieke melkboer nog niet uit het straatbeeld verdwenen.

Ooit was Nieuwendam een klein lintdorp in het schilderachtige Waterland, waar het met de kerktorens van plaatsjes als Zunderdorp, Holysloot en Ransdorp de horizon bepaalde. Nieuwendam ligt tegenwoordig midden tussen de woonwijken van Amsterdam-Noord. En in plaats van kerktorens zijn het nu hoge flats die de horizon beheersen. Temidden van alle hectiek is het dorp nog immer een oase van rust. Wie vanuit het centrum de IJ-tunnel doorgaat en de eerste afslag neemt, zit zo op de Nieuwendammerdijk en waant zich tussen de houten huizen in de negentiende eeuw.

xxxxxx

Strijd Het dorpje ligt op de oorspronkelijke zeedijk, de huidige Nieuwendammerdijk. De ontstaansgeschiedenis van het dijkdorp gaat terug tot de late middeleeuwen en daarmee is Nieuwendam één van de oudst bewoonde gebieden van Amsterdam-Noord. De Nieuwendammerdijk en omgeving is dan ook door de rijksdienst Monumentenzorg aangemerkt als beschermd gebied. Het dorp is ontstaan rond de Grote Die, een water dat resteerde na een dijkdoorbraak in 1514. In 1516 werd een ‘nieuwe dam’ in de Grote Die gelegd en sindsdien is het gebied steeds meer verstedelijkt. De gouwen langs het Meerpad en de afwateringssloten tussen de kavels verdwenen met het toenemend aantal woningen. Het water werd steeds verder teruggedrongen en de oever langs de Grote Die werd een gesloten oeverrand. Uitbreiding De dijk en de dijkbebouwing lijken de eeuwen onaangetast te hebben doorstaan, maar niets is minder waar. Er zijn nogal wat aanslagen op het specifieke karakter van de oude dijk gepleegd. Eind negentiende eeuw is het water aan de buitenzijde van de dijk volgestort met slib uit de Amsterdamse havens. Het oorspronkelijk op het IJ gerichte dijkdorp kwam ver van het brede water te liggen. Tevens verloor de dijk zijn waterkerende functie, waardoor er ook buitendijks kon worden gebouwd. Al snel veranderde de typische zeedijk, waaraan de bebouwing alleen aan de binnenzijde stond, in een smalle straat met aan beide zijden dijkhuizen van het karakteristieke Waterlandse type. Verdwenen winkels Niet alleen de huizen zien er nu anders uit, de laatste decennia is ook de bevolkingssamen->

kleine kernen

‘In de kroeg heeft iedereen een naam’

‘Yup is hier absoluut geen scheldwoord’

kleine kernen

stelling langzamerhand veranderd. Tine van der Pol woont al meer dan dertig jaar in Nieuwendam en weet als geen ander wat er speelt. Samen met haar man had ze tot in de jaren tachtig een bloemenzaak op de Nieuwendammerdijk. ‘Er zaten hier wel meer dan tachtig winkels, het was echt een gezellige dorpsstraat. Maar rond 1980 verlieten de meesten de dijk. Ook wij, we zetten onze zaak voort aan het Waterlandplein. Je ziet bij sommige huizen de grote etalages nog.’ Ze is er niet geboren, wel getogen. Terwijl ze naar een buurtgenoot zwaait, legt Van der Pol uit dat ze vrijwel iedereen kent. Zo komen de bewoners bij verjaardagen vaak bij elkaar over de vloer. ‘Met de komst van veel nieuwe mensen wordt het natuurlijk wat minder. Al vind ik al die yuppen best aardig. Het woord yup is voor de Nieuwendammers trouwens geen scheldwoord hoor.’ Verandering Op de kade van de oude haven zitten drie oudere Nieuwendammers te vissen, terwijl ze ondertussen wat nieuwtjes uitwisselen. Ze hebben Nieuwendam zien veranderen. De oude secretarie bijvoorbeeld. Daar zijn generaties mensen uit Amsterdam-Noord getrouwd. ‘Veel jonge stellen hebben op de Nieuwendammerdijk hun eerste echtelijke stappen gezet’, vertelt een van hen. ‘Toen het nieuwe kantoor op het Buikslotermeerplein geopend werd, was dat

voorbij.’ En net als in de rest van Nederland heeft ook in Nieuwendam de ontkerkelijking hard toegeslagen. In de Noachkerk op de hoek van de Beemsterstraat klinken vandaag de dag geen psalmen meer, maar het getik van toetsenborden. Een mediabedrijf heeft er sinds kort zijn intrek genomen. Buurtkroeg Op de hoek van de dijk en het oude sluisje zit een café met - hoe kan het ook anders - de naam ’t Sluisje. Binnen is het rustig. Niet zo gek als je bedenkt dat het twee uur ’s middags op een druilerige herfstdag is. Het interieur is donker en bruin, precies zoals je zou verwachten. Aan de muur hangen prenten en foto’s van Nieuwendam. De Nieuwendammers zijn trots op hun dorpje. Bardame Henneke vertelt dat de klandizie de laatste jaren veranderd is. ‘Vroeger was dit een typisch bruine kroeg waar vooral mensen uit de buurt kwamen, tegenwoordig zie je hier zomers vooral toeristen. Sinds acht jaar vaart het IJ-buurtveer tussen het Centraal Station en Nieuwendam namelijk weer. Dit veer was sinds de opening van de IJ-tunnel opgeheven.’ Of er jongeren komen? ‘Vrijdagavond was altijd voor de jongeren uit de buurt. Tegenwoordig zie je ze hier niet meer. Er is weinig jeugd meer in het dorp en bovendien zoeken ze hun heil elders. De jongeren van vroeger zijn trouwens nog steeds graag geziene gasten’, legt Henneke uit. Het maakt haar niet >

kleine kernen

uit dat Nieuwendam steeds meer inwoners van buiten krijgt. ‘Ik vraag nieuwe klanten als ze hier voor het eerst komen nog steeds naar hun naam. Moet je zien hoe verrast ze opkijken. In Amsterdam-Zuid vragen ze achter de bar “Meneer, wat wilt u drinken?” Ik ken mijn klanten bij de naam, inderdaad zoals het er in een dorp aan toegaat.’

‘Voor ‘echte’ Nieuwendammers is doorstroom vrijwel onmogelijk’

Gewilde woonplek Hoewel Nieuwendam dorps overkomt, zijn de huizenprijzen dat allerminst. De rust en het groen zo vlak onder de rook van Amsterdam maken van Nieuwendam een uiterst populaire woonplek, weet Babette de Jong van makelaarskantoor Hoekstra & Van Eck te vertellen. ‘De huizenprijzen zijn hier de laatste jaren flink de pan uitgerezen. Ik heb toevallig net een pand aan de Nieuwendammerdijk verkocht. Meer dan een miljoen gulden is ervoor neergeteld.’ Gemiddeld staan er zeker vijf huizen te koop en een overzicht van transacties leert dat het afgelopen jaar alleen al twintig huizen van eigenaar zijn veranderd. De Jong vertelt dat de meeste kopers tussen de dertig en de veertig jaar zijn en vaak net bezig zijn het gezin uit te breiden. Voor ‘echte’ Nieuwendammers is doorstroom praktisch onmogelijk. ‘Deze bedragen zijn niet te betalen voor starters. Vandaar dat steeds meer mensen van buiten hier hun kans grijpen.’ Veel ouderen verlaten Nieuwendam juist. De huizen zijn vrij ruim en kostbaar in het onderhoud. Maar niet alleen om deze redenen verkassen ze. De Jong sprak onlangs nog mensen uit het naburige Ransdorp die er willen vertrekken vanwege de grote toestroom van Amsterdammers. Vooralsnog is daar in Nieuwendam weinig van te merken, de sfeer is nog altijd gemoedelijk.

Met procedures win je niet het bewonersvertrouwen

Bewoners die zelf met sloopvoorstellen komen? In IJmuiden gebeurde het... auteur Dolf Dukker beeld Petra Appelhof

Nee, het is niet ondenkbaar dat huurders van harte instemmen met de sloop van hun huis. Leo Kwant en Ellen Boeser - vestigingsmanager en woonconsulent van Woningbedrijf Velsen - kunnen dat beamen. Niet dat het van een leien dakje ging, absoluut niet. Maar uiteindelijk kwamen de fanatiekste tegenstanders van de herstructurering van het IJmuidense Zeewijk zelf met het voorstel hun flat te slopen. ‘Zij beschouwen het nu als hun eigen plan,en dat is exact wat wij willen.’

✏ naw@bouwfonds.nl

Intimiteit achter de dijk van Nieuwendam Grote steden hebben er steeds meer mee te kampen: door het ontbreken van grote uitbreidingslocaties aan de rand van het stedelijk gebied, wordt alle energie gericht op het intensiveren en herstructureren van de bestaande stad. Oud en nieuw gaan daarbij samen, zowel op het vlak van de stedelijke programma’s als bij de stedenbouw en architectuur. De ontwikkeling van het voormalige school- en zwembadperceel het Meerpad in Nieuwendam sluit hier naadloos op aan. Stadsdeel Amsterdam-Noord schreef hiervoor een prijsvraag uit. Bouwfonds Wonen won deze prijsvraag. De insteek: de bestaande kwaliteit versterken, door toevoeging van een project dat eigen identiteit koppelt aan het respect voor bestaande gebouwen en de omgeving. Historisch karakter De ontwikkeling van het Meerpad is een vraagstuk waarop de liefhebber van ontwikkelingen in een historische en monumentale omgeving zich kan uitleven. In het gebied bevinden zich diverse interessante historische gebouwen die vereisen dat de nieuwbouw op een bijna natuurlijke manier in het gebied geïntegreerd moet worden. Het architectenbureau Heren 5 heeft dit uitgangspunt dan ook gekoesterd tijdens de uitwerking van de stedenbouw en de architectuur, vooral wat materiaalgebruik betreft. Om het historisch karakter geen geweld aan te doen heeft Bouwfonds de plannen laten toetsen door een externe deskundige van het Historisch Centrum Amsterdam-Noord.

kleine kernen

Buurt Binnen het proces heeft de buurt een belangrijke rol gespeeld. Bewoners hebben vanaf het begin meegepraat over het Meerpad. Op basis van hun invloeden is het Stedenbouwkundig Programma van Eisen geworden tot wat het nu is. Samen met de gemeentelijke en de historische uitgangspunten heeft Bouwfonds een plan ontwikkeld dat zich kenmerkt door passende bebouwingsdichtheden, duurzame ontwikkelingsmogelijkheden en een menging van woningtypen. Bouwfonds heeft bij de ontwikkeling van het Meerpad een groot beroep moeten doen op de creativiteit en de kennis van het ontwerpteam. De zeventien woningen worden gebouwd volgens het Persoonlijk Wonen-principe, waarbij de koper veel keuzevrijheid heeft inzake de indeling, grootte en afwerking van de woning. Op en rond de Nieuwendammerdijk bestaat een groot parkeerprobleem. Dit probleem wil het stadsdeel met de geplande nieuwbouw niet nog groter maken. Daarom worden hier meer parkeerplaatsen gerealiseerd dan gebruikelijk is in Amsterdam. Om dit te bewerkstelligen wordt gebruikt gemaakt van een ingenieus liftensysteem, waarbij twee auto’s boven elkaar geparkeerd kunnen worden. Eén auto onder de grond, één op de grond. De intentie is om de locatie door Bouwfonds turnkey te laten ontwikkelen. Met andere woorden: alle werkzaamheden van begin tot eind, zoals slopen, saneren, bouwen, de aanleg van wegen en de openbare ruimte liggen allemaal in één hand. Voor Amsterdam is deze wijze van gebiedsontwikkeling nagenoeg nieuw.

xxxxxxx

xxxx stedelijke vernieuwing

Peter van Langen, gemeentelijk projectleider

Woede en gebalde vuisten hebben plaatsgemaakt voor waardering en bossen bloemen. Tot voor kort was het verhaal over de herstructurering van het naoorlogse Zeewijk vergelijkbaar met al die andere verhalen over boze huurders die te hoop lopen tegen sloopplannen. De tegenstand van een groep bewoners van het IJmuidense Zeewijk was zo mogelijk nog heftiger dan elders in het land. De fraaie ligging van de wijk, omringd door beschermd duinlandschap, zal hier debet aan zijn. Bovendien: wie de oorsprong van de derde zeehaven van Nederland kent, weet dat dit van oudsher geen plek was voor doetjes. Over elk besluit waartegen te procederen viel, is geprocedeerd. Tegen de huuropzegging, tegen de plannen voor sloop, tegen de vergunning voor sloop,tegen de herhuisvesting. Terwijl de verpaupering van de wijk voortwoekerde, werden de wederzijdse standpunten alleen maar harder. ‘Hun welles was ons nietes’, vertelt Ellen Boeser. ‘Maar, wat heel belangrijk was, we bleven met elkaar in gesprek. Langzaam maar zeker wonnen we het vertrouwen.’ Achteraf constateert Ellen Boeser: ‘We hadden meer energie in de voorkant van het project moeten stoppen. We hadden vanaf het begin moeten zeggen "mensen dit is er aan de hand, hoe denken jullie erover?

‘Dit is van oudsher geen plek voor doetjes’ 12

stedelijke vernieuwing

samenstelling, verpaupering, stijging van de mutatiegraad, nog net geen leegstand.’ Zoals veel gemeenten en corporaties in zulke gevallen plegen te doen, werd een extern bureau gevraagd de situatie in Zeewijk te analyseren en advies uit te brengen. De bevindingen van Piet Hurkmans van Parthenon (Assen) kwamen overeen met de conclusies van een woningmarktonderzoek in de hele regio. Er was een tekort aan driekamerwoningen, eengezinswoningen en grondgebonden woningen. Met minder huur en meer koopwoningen sloot de gemeente Velsen aan bij de landelijke trend. Wat zijn jullie ideeën?" De tijd die je kwijt bent aan het ontwikkelen van een gezamenlijk plan ben je toch kwijt, maar dan aan procedures.’ De wijk bestaat hoofdzakelijk uit hoogbouw. Vier galerijflats van twaalfhoog. Zes zeslaagse flats. Samen 1008 woningen. Plus 525 zogenoemde vlakke flats. Dit zijn galerijflats tot driehoog. De woningen in de flats van twaalfen zeshoog zijn ongeveer 80 vierkante meter. De kale huur zit tussen de 650 en 700 gulden. De ‘vlakke’ flatwoningen zijn iets groter, circa 90 vierkante meter, en hebben een huur van rond de 800 gulden. Alle hoogbouw is eigendom van het Woningbedrijf Velsen. De paar eengezinswoningen in Zeewijk zijn particulier bezit. ‘Er moest wat gebeuren’, vat gemeentelijk projectleider Peter van Langen de gezamenlijke opinie van gemeente en Woningbedrijf samen over de situatie in Zeewijk halverwege de jaren 90. ‘De naoorlogse wijk vertoonde hetzelfde beeld als zoveel woonbuurten uit die tijd: eenzijdige bevolkings-

Niet overtuigd Anders dan de corporatie is de gemeente er nog niet van overtuigd dat op dát moment het overleg met de Zeewijk-bewoners had moeten beginnen. Projectleider Van Langen: ‘Dat was een bewuste keus. We gingen ervan uit dat we nooit overeenstemming zouden bereiken over de sloop. Bewoners hebben een andere tijdhorizon dan een corporatie of een gemeente.’ Van Langen geeft toe dat de aan de bewoners voorgelegde doelstellingen een ‘hoog abstractieniveau’ hadden. ‘Het is niet bewust listig geschreven. Mensen lezen slecht en luisteren slecht. Als je het stuk goed leest, staat er wel degelijk in dat een deel van de mensen moet gaan verhuizen.’ Evaluerend: ‘De overheid is constant bezig zich hierin te verbeteren. Om openheid van zaken te geven in plaats van verstoppertje spelen.’ Wat in de bestuurskamer volkomen logisch en duidelijk is, kan onder de bewoners tot de grootst mogelijke verwarring leiden. De huur-

‘Mensen lezen slecht en luisteren nog slechter’ ders in drie blokken van zes hoog die nog in heel behoorlijke staat verkeerden, begrepen er niets van dat hun huizen tegen de vlakte moesten, terwijl de twee meest verpauperde flats, die van twaalfhoog aan de Keetberglaan en de Dennekoplaan, vooralsnog bleven staan. Hoe plausibel de verklaring achteraf ook was, de vertrouwenscrisis viel niet meer te. Het zal wel, dachten de bewoners toen wethouder Vooys (D66) hen trachtte uit te leggen dat de sloop van de twee beroerdste flats tot een dramatische verslechtering van de lokale woningmarkt zou leiden. Van Langen recapituleert: ‘Aan die kant van de wijk ligt een natuurgebied. Er is geen ruimte voor vervangende nieuwbouw. Halen we die flats er vanaf dan hebben we 144 huizen gesloopt en 144 huishoudens geherhuisvest. En zit de woningmarkt op slot. Op de locaties van de blokken van zeshoog hebben we die beperking niet. Aan de noordkant ligt een industriegebied. Daar kunnen we wel uitbreiden. Dat geldt ook voor de flats aan de Scheiberglaan in het zuiden. Daar kunnen we tot aan de hoofdverkeersweg ook een nieuw gebied ontwikkelen.’ Samenwerking ‘Als mensen eenmaal het idee hebben dat alles al vast ligt, dan krijg je nooit meer een echte, lekkere samenwerking. “Wat hebben wij nog te zeggen als de plannen al op tafel liggen?”’

Dat krijg je er niet uit. Er blijft een bepaalde spanning hangen’, heeft Ellen Boeser ervaren. Het onbegrip van de bewoners zou nog verder toenemen toen het eerste nieuwbouwproject in de wijk ‘De Regenboog’ op een plek waar voorheen een school stond hoofdzakelijk uit hoogbouw bleek te bestaan. ‘Zie je wel dat het verhaal van de gemeente niet klopt’, reageerden de bewoners. ‘We moeten naar minder hoogen meer laagbouw. En als eerste bouwen ze hoog...’ De discussies laaiden zo hoog op dat de gemeente zich genoodzaakt zag een nieuw ontwerp te laten maken. Het felste verzet kwam van een kleine groep ouderen. Dertien huurders die al vanaf de oplevering in de wijk wonen. ‘De diehards’, noemen Leo Kwant enEllen Boeser deze groep die de kern vormde van een aanvankelijk grote groep tegenstanders. ‘Uniek in Nederland’, noemt Leo Kwant de rechtszitting in het buurthuis over de bezwaren tegen de huuropzegging. ‘De rechter heeft zich ter plaatse op de hoogte gesteld van de situatie. Wij hebben heel goed moeten aangeven wat onze beweegredenen waren voor de sloop van de flats.’ Zonder vreugde constateert de vestigingsmanager dat de rechter de corporatie en de gemeente op alle onderdelen in het gelijk heeft gesteld. Zonder vreugde, want met het winnen van juridische procedures heb je nog niet het vertrouwen van de bewoners gewonnen. >

stedelijke vernieuwing

Ellen Boeser en Leo Kwant, Woningbedrijf Velsen

Bouwfonds aangewezen partner bij complexe herstructurering

‘We zijn de diehards een heel eind tegemoet gekomen’ De groep die zich verzette werd wel steeds kleiner. ‘Veel mensen verkeerden in tweestrijd’, vertelt Ellen Boeser. ‘Enerzijds loyaal aan de diehards. Aan de andere kant wilden ze diep in hun hart het liefst naar een andere woning. Ouderen bedachten dat het eigenlijk wel goed uitkwam dat ze nu met voorrang naar een verzorgingshuis konden.’ ‘Negentig procent van de mensen die weggegaan zijn, hebben zich verbeterd. Waren anders nooit voor zo’n huis in aanmerking gekomen’, stelt Leo Kwant. Over de dertien die hem letterlijke slapeloze nachten hebben bezorgd, zegt hij zonder wrok: ‘We hebben er nooit iemand negatief op aangekeken. We hebben gezegd ‘wij respecteren dat jullie vechten voor iets’. Dat zou ik zelf ook doen. Betrek het maar op jezelf. Stel je voor, er komt een of andere malloot aan de deur en die zegt ‘jij moet je woning uit’. Hoe ga je daarop reageren? Laten we onszelf in die situatie verplaatsen. We hebben altijd gezegd: ‘Het probleem kunnen we nooit helemaal voor u oplossen. We kunnen wel de pijn verzachten.’ ‘Ze voelden zich een beetje ongemakkelijk na al die rechtszaken’, schetst Kwant de gewijzigde situatie. ‘‘Willen jullie ons wel helpen?’ , vroegen ‘de dertien’. ‘Ja natuurlijk helpen wij jullie. Jullie zijn voor ons niet minder dan een ander. Nu ben jij aan de beurt voor een woning. Hoe kunnen wij je nu ten dienste zijn?’ vroegen we.’

stedelijke vernieuwing

En toen kwam er witte rook uit de zuidelijkste flat van 72 woningen aan de Scheiberglaan. De flat die kost wat kost moest blijven staan. Waarvoor de bewonerscommissie zich kei en keihard had ingezet, kon bij nader inzien wellicht toch beter worden gesloopt en vervangen door een nieuwe, comfortabele seniorenflat. Leo Kwant glundert: ‘Ze kwamen er zelf mee. De sloop van de flat was hun idee geworden. Hoe hoog je de renovatielat ook legt, de standaardmaten voor een moderne seniorenwoning zijn waarschijnlijk toch niet haalbaar, realiseerden zij zich. Het blijft een oude flat waarin een wandje is verschoven. We blijven met hetzelfde smalle balkonnetje zitten.’ ‘We zijn de dertien diehards een heel eind tegemoet gekomen’, geeft Kwant de huidige situatie weer. `We wilden niet pietluttig zijn. Die dertien bepalen min of meer hoe de nieuwe woningen eruit komen te zien. ‘Komen jullie maar met een tekening’, hebben we gezegd. Daarover zijn we nu met elkaar in gesprek. Op een vriendschappelijke manier.’ Drie flats van zeshoog zijn al gesloopt. De twee aan de Dennekoplaan aan de noordkant en één aan de Scheiberglaan in het zuiden. Voor het noordelijke project is het Woningbedrijf een jointventure aangegaan met Slokker. Bouwfonds is de partner van het Woningbedrijf bij de herontwikkeling van het zuidelijke

gebied. Voor de 144 gesloopte woningen aan de Dennekoplaan komen ongeveer 190 nieuwe huizen terug. Voornamelijk eengezinswoningen, grondgebonden woningen en enkele seniorenwoningen. Ontworpen door Mulleners & Mulleners. Tweederde is koop, met een prijskaartje vanaf drie ton. Aan de Scheiberglaan worden naast de nieuw te bouwen seniorenflat voor de ‘diehards’ 70 woningen gebouwd. Op deze mooiste plek in de wijk zal een aantal duurdere typen woningen verrijzen, zoals twee onder één kap, zelfs enkele vrijstaande woningen. Volgens ontwerp van ZZ&P. Leo Kwant hoopt in december het definitieve besluit voor de sloop van de twee meest verpauperde twaalflaagse flats aan de noordzijde door de gemeenteraad te krijgen. ‘Dan kunnen we in januari met de inventarisatie van de woonwensen beginnen.’ Daarbij zullen Kwant en Boeser zich laten leiden door de ervaringen die met de dertien diehards zijn opgedaan. ‘Laat de bewonerscommissie maar aangeven wat zij wil. Kom maar op. Misschien kunnen we het inpassen, misschien ook niet. Maar we zullen moeten praten. Want ik wil dat het hun plan wordt. Daar hebben we twee jaar de tijd voor. We gaan eerst twee jaar tegen elkaar aan zitten ouwehoeren. Die tijd ben je anders ook kwijt aan rechtszaken.’ ✏ naw@bouwfonds.nl

Zeewijk is voor Bouwfonds in alle opzichten een bijzonder project. Alleen al de ligging is prachtig, in een duinlandschap, op vijf minuten lopen van het strand. Het is de enige wijk, langs de hele Nederlandse kust, die in de duinen ligt en die voor bijna honderd procent uit sociale huurwoningen bestaat. De enkele koopwoningen die er staan, gaan voor drie- drieënhalve ton weg. De wijk onderscheidt zich verder door de enorm gecompliceerde structuur van het bouwterrein: hoogteverschillen van twintig meter. Overal kunnen onontplofte granaten uit tweede wereldoorlog liggen, bunkers die eerst opgeruimd moeten worden en de aanwezigheid van beschermde diersoorten als de zandhagedis en de wijngaardslak. Kortom bouwen in dit gebied vergt enorm veel tijd. Daarom denkt Ontwikkelingsmanager Ben Vos dat Bouwfonds door het Woningbedrijf Velsen als partner is geselecteerd. ‘Omdat wij niet gelieerd zijn aan een aannemer. Wij nemen de tijd om dit plan heel goed te

ontwikkelen, terwijl een aannemer-ontwikkelaar toch de haast van de bouwproductie heeft.’ Het aandeel van Bouwfonds in de herstructurering van Zeewijk bestaat uit de sloop van 72 flatwoningen, de ontwikkeling van vervangende nieuwbouw, bestaande uit 70 eengezinswoningen, waarvan circa 50 koop en 20 huur. De tweede flat van zeshoog in het zuidelijke deel van de wijk die eerst zou worden gerenoveerd, gaat op voorstel van de bewoners alsnog tegen de vlakte. Daarvoor in de plaats realiseert Bouwfonds een zelfde aantal nieuwe seniorenwoningen. In het middengebied van de wijk ontwikkelt Bouwfonds in de hoeken van bestaande flats nieuwe appartementen. ‘Heel Nederland is nu in de ban van herstructurering’, vestigt Ben Vos de aandacht op nóg een bijzonder aspect, ‘maar in Velsen dacht het Woningbedrijf zes jaar geleden al na over een integrale aanpak van Zeewijk. Zij lopen daarin voorop en wij willen daar als Bouwfonds graag nieuwe ervaring opdoen.’

‘Waardering in plaats van woede en gebalde vuisten’

stedelijke vernieuwing

vinex

Op naar voorzieningen in Stadshagen auteur Jaap Huisman beeld Peter van Breukelen, Don Wijns en anderen

Het tijdelijke winkelcentrum aan de rand van Stadshagen, de Vinex-wijk in wording van Zwolle. Een blok met Albert Heijn, Gall & Gall en Etos-drogisterij, met daarnaast enkele gebouwen waarin het postkantoor, de ABN Amro-bank, het informatiecentrum, gezondheidscentrum en de apotheek tijdelijk zijn gevestigd. De bewoners moeten nog tot 2003 geduld hebben voor het echte winkelhart van Stadshagen gereed is. ‘Het is ook een logische gang van zaken’, zegt Willemien Penterman, coördinerend wethouder van de nieuwbouwwijk. ‘Eerst breng je het huis op orde, daarna leg je de tuin aan en wil je een goede school voor de kinderen. Pas daarna komt de behoefte aan een winkelcentrum op.’ Een verhaal over een wijk die volop in beweging is. Willemien Penterman, coördinerend wethouder

Stadshagen op een willekeurige dag in de week. De rust rond het huidige winkelcentrum wordt verstoord door het geratel van de boodschappenkarretjes van Albert Heijn. Hier en daarstaan plukjes vrouwen een praatje met elkaar te maken. Nog drie jaar en dan kunnen zij terecht in het nieuwe centrum dat dan gereed zal zijn. Willemien Penterman loopt naar het bord waar de Zwolse nieuwbouwwijk staat getekend. Het tijdelijke winkelcentrum zal worden vervangen door een volwaardig centrum in het hart van de wijk, ingepast tussen een toekomstig stadspark, een singel en een zogeheten strategische zone. Een flexibel te gebruiken gebied dat op een later moment kan worden ingevuld. Als het in 2003 klaar is, dan is dat nog alleszins op tijd, vindt Penterman als ze Stadshagen vergelijkt met bijvoorbeeld andere grote Vinex-wijken. ‘Er wonen op dit moment zeven- à achtduizend mensen in Stadshagen, dan zou een groot winkelcentrum een tragiek zijn geweest.

‘In 2020 past de stad helemaal in elkaar’ Dat is simpelweg ook niet rendabel te exploiteren.’ Is het straks eenmaal klaar, dan heeft Stadshagen wel de beschikking over iets bijzonders. Immers, het compact opgezette winkelcentrum met een binnenstrip en bevoorradingsstraat, wordt omzoomd door een

xxxxxx

‘bewegingshuis’ aan de noordzijde en een ‘cultuurhuis’ aan de singelkant waarin een openbare bibliotheek, een informatiecentrum, kinderopvang en grand café zijn gepland. Eerste paal Penterman nam de portefeuille met Stadshagen over van haar PvdA-collega Margriet Meindertsma en verrichtte als eerste handeling het slaan van de eerste paal voor de Twistvlietbrug, de langzaamverkeerbrug over het Zwarte Water. Stadshagen rees toen al geleidelijk op uit het polderlandschap ten noordoosten van het Zwarte Water, waar de wijk door het bureau van Riek Bakker in 1995 was getekend.

Toch was het niet Riek Bakker maar na haar Karen van Vliet van BGSV die haar handtekening onder het stedenbouwkundig ontwerp zette, met een eerbiediging van bestaande wetering en polder, die tot uitdrukking komt in ‘vizierlijnen’ op de omringende weiden en plassen. De bewoner moest vanuit het hart van Stadshagen een blik kunnen opvangen van bijvoorbeeld de Milligerplas, een zandwinningsplas ten noorden van de wijk.

‘Er komt een cultuurhuis met een grand café’ En aan de zuidoostkant staan de woontorens letterlijk met hun poten in het water zodat de bewoner zich deel weet van de drassige omgeving. Dat de polder voelbaar is in de heldere structuur van de wijk beschouwt Penterman als de belangrijkste verdienste van het plan. Op de kaart van Zwolle ligt Stadshagen excentrisch. Dat gevoel krijg je ook als je als automobilist in een boog om de stad wordt geleid en de wijk als een enclave in de weilanden ziet liggen, ogenschijnlijk ver van de gezichtsbepalende Peperbus van Zwolle. Een bewoonster van de straat Bermzegge in het deel Pad en Tuin verwisselde Zwolle-Zuid voor Stadshagen om te kunnen doorschuiven van een huur- naar een – betaalbare – koopwoning. ‘Twintig minuten met de fiets kost het me om vanuit Stadshagen >

vinex

voorzieningen zijn gearriveerd. De 55-plussers strijken vooral neer in de rand, waar woontorens de wijk omzomen.

naar het centrum te rijden, dan begrijp je wel waarom mensen hier terugvallen op een auto.’ Niet dat ze de fietstocht bezwaarlijk vindt – je passeert een aantrekkelijk en afwisselend stuk natuur – maar het heeft tot gevolg dat de auto zich niet laat wegcijferen in de wijk. Rode bakstenen We staan op een plantsoentje in wording met een verdiept aangelegd basketbalveld. Zodra de scholen uit zijn, krioelt het van de kinderen op het speelveld, verzekert de bewoonster. Alsof er een stop uit de fles wordt getrokken. Toch is Stadshagen overdag zoals zoveel nieuwbouwwijken een slaapwijk waar de bewoners elders werken. ‘Wil je hier een huis bekostigen, dan moeten de partners allebei wel werken’, zegt ze, ook al zijn de huizen voor de Zwolse omstandigheden niet duur. Integendeel: Stadshagen wil ook starters de markt intrekken.

‘Zodra iemand kan rijden, wil die direct een auto’

Het autogebruik is een realiteit waarvoor zelfs een PvdA’er met hart voor het milieu niet blind kan zijn. Was de gemiddelde autonorm per huishouden in Stadshagen aanvankelijk gesteld op 1,3, die is al vrij snel opgeschroefd naar 1,5 auto per huishouden. Penterman: ‘Autobezit is kennelijk erg belangrijk: zodra iemand kan rijden en er het geld voor heeft, wil die onmiddellijk een auto. Zo gaan die dingen.’ Haar voorganger Meindertsma ondernam een poging om de pioniers van Stadshagen tegemoet te komen door een gratis pendeldienst met het centrum aan te bieden, zolang er nog geen busverbinding was. Er werden zelfs taxi’s ingezet, herinnert Penterman zich. Sinds de totstandkoming van de Mastenbroekerbrug, een jaar nadat de eerste woningen waren bewoond, is de wijk aangesloten op het hart van Zwolle door middel van een buslijn en is zo’n hulpmiddel niet meer nodig. En wat de excentrische ligging betreft valt het wel mee, vindt Penterman terwijl ze opnieuw voor de kaart plaatsneemt. Zwolle-Zuid ligt verder weg. Bovendien krijgt Stadshagen in de toekomst een voorstadhalte aan het ‘Kamper spoorlijntje’.

Landmarks De eerste indruk van Stadshagen is die van een typische Vinex-locatie, dat wil zeggen korte woningblokken afgewisseld met expressieve landmarks. Dat zijn bijvoorbeeld de op molens geïnspireerde torens van Scala Architecten aan de straat Mannagras. Daarachter liggen opvallend smalle straten met langwerpige, ondiepe woningen. In het eerste deel van Stadshagen vormen de woningblokken een soort cordon rondom een vierkant met catalogushuizen die in de meeste Vinex-wijken juist naar de rand zijn verbannen. Monofunctioneel (want uitsluitend op wonen gericht) is elke Vinex-wijk, daarop maakt Stadshagen geen uitzondering, hoewel dat van de wethouder wel moet veranderen. Er worden woonwerkwoningen aan het bestand toegevoegd. Op de kaart staat een rijtje getekend met schoolkantoren, terwijl eind dit jaar de eerste paal wordt geslagen voor een Gezondsheidshuis, bestaande uit een gezondheids- en dienstencentrum en een woonzorgcomplex. Het is beslist geen reservaat voor gezinnen, verzekert Penterman, ouderen kijken nu eenmaal langer de kat uit de boom en wachten tot de meeste

‘Iedereen kan zien dat de wijk kwaliteit heeft’ Projectleider Felix van de Wetering van Bouwfonds Wonen hoeft niet lang na te denken over een antwoord op de vraag wat nu eigenlijk de kracht is van Stadshagen. ‘De wijk is vanaf het allereerste begin goed gepromoot. Het is op een goede manier in de markt gezet. En er is ook een uitstekende wisselwerking ontstaan tussen het informatiecentrum en de makelaarskantoren die daar tegenover gevestigd zijn en waar de woningen van de ontwikkelingscombinatie worden verkocht. En dat heeft zijn vruchten afgeworpen.’ Bouwfonds Wonen is vanaf het eerste uur betrokken bij de ontwikkeling van Stadshagen. De Ontwikkelingscombinatie Stadshagen realiseert van de in totaal 8500 woningen uiteindelijk zo’n 4250 woningen. Daarvan neemt Bouwfonds Wonen ongeveer 1750 voor haar rekening. Koop-, maar ook huurwoningen in de sectoren goedkoop, middelduur en duur. ‘Gesplitst naar percentages kom je uit op 30 procent goedkoop, 40 procent middelduur en 30 procent duur. En duur is in Zwolle vanaf zo’n 4,5

vinex

ton’, vertelt Van de Wetering. Over belangstelling voor de woningen heeft niemand op Stadshagen nog te klagen gehad. ‘Maar’, tekent Van de Wetering daarbij aan, ‘dat komt natuurlijk ook omdat dit de enige grote bouwlocatie in de regio is. Er zijn in Zwolle nogal wat gaten in de productie gevallen met als gevolg dat er een stuwmeer aan vraag is ontstaan. Bijna iedere woning gaat hier dan ook door middel van loting van de hand. Dat neemt overigens niet weg dat ik ervan overtuigd ben, dat ook wanneer de markt zich wat gaat ontspannen, de belangstelling voor een woning op Stadshagen groot zal blijven.’ Inmiddels is de helft van de Vinex-locatie voltooid. Volgens de projectleider is het vooraf gestelde ambitieniveau overeind gebleven. ‘Er staan hier nu vierduizend huizen en iedereen kan met eigen ogen zien dat Stadshagen een hoge kwaliteit heeft.’

Duivesteijn Die eenvormigheid – zowel in architectuur als in functie – was voor Tweede Kamerlid Adri Duivesteijn aanleiding om de Vinex-locaties af te doen als een mislukking en miskenning van het individuele wensenpakket. ‘Het is vervelend dat hij zich baseert op de voorbeelden van het eerste uur’, reageert Penterman. ‘Hij heeft zo zijn mening gevormd en nooit de moeite genomen die mening bij te stellen. Hij valt over de zogenaamde eenheidsworst. Hij zou nu eens moeten kijken, er is zoveel veranderd.’ Zo gelooft Penterman wel in een ander streven, het door staatssecretaris Remkes beleden ideaal van het persoonlijk opdrachtgeverschap. Maar zij betreurt het dat projectmatige bouw niet tot persoonlijk opdrachtgeverschap wordt gerekend. ‘Want die projectmatig opgezette

‘Wat belangrijk is zijn vooral ruime woningen’ woningen van onder andere Bouwfonds of Amstelland zijn tegenwoordig zo ruim en flexibel dat bewoners van het eerste uur ze zelf kunnen indelen. Aan een kader hebben ze behoefte, daar geloof ik heilig in.’ Toch heeft Zwolle – kritiek van Duivesteijn of niet – het roer omgegooid. In 1999 besloot de gemeente tot een evaluatie met als eindresultaat het boekje Stadshagen Halverwege. De conclusie luidde dat de uitgangspunten uit het begin niet allemaal gehandhaafd konden worden. Kwantiteit moest plaatsmaken voor

kwaliteit. De druk op de Zwolse woningmarkt is altijd al groot geweest, maar de teugels konden inmiddels gevierd worden en Stadshagen bleek voor 70 procent in trek te zijn bij de stedelingen zelf, minder bij nieuwkomers. Binnen de jonge wijk zelf, constateerde de gemeente, begon er ook een kleine verhuisbeweging op gang te komen. Een teken dat de woningmarkt zijn spanning begon kwijt te raken. Er kon met andere woorden wat royaler gebouwd worden dan in het begin, toen de kavels nog betrekkelijk afgemeten waren. Zo werd ook al vrij snel in het begin afgestapt van de platte daken als bouwkundig streven: met kappen valt nu eenmaal meer ruimte binnenshuis af te dwingen. Vrije kavels Penterman: ‘Het aantal vrije kavels moest omhoog. Wat ik ook belangrijk vind, zijn ruime woningen, met een minimumoppervlak van 100 vierkante meter, die je flexibel kunt inrichten. Een netto plafondhoogte van 2 meter 70, ook zoiets met de langer wordende bevolking. Zo groei je in dat opzicht mee met de bewoner. Er kwam ook de wens op tafel om kleinere buurten te maken, om 300 woningen minder te bouwen en om de parkeernorm op te schroeven. Wat we van eerdere wijken geleerd hebben is het inbouwen van flexibiliteit, vandaar de keuze voor strategische zones die je later nodig kunt hebben.’ Verder vond de vorige wethouder het belangrijk dat de schoolgaande jeugd niet moest opgroeien in noodlokalen. Stadshagen kan al meteen rekenen op stenen scholen die verbouwd kunnen worden tot woningen of kantoren, als de wijk volwassen is geworden. Een andere ingreep van Penterman was het aan banden leggen van speculatie. Zwolle ondervond als een van de eerste Vinex-gemeenten dat goedkoop opgeleverde woningen, onder meer van Bouwfonds, al vrij snel na de oplevering

met woekerwinsten werden doorverkocht. Goedkope woningen, dat wil zeggen voor onder de 250 duizend gulden die bedoeld zijn voor lage inkomens, gingen al snel in andere handen over. ‘We hebben die groep woningen in het voorjaar van 1999 gebonden aan een inkomen – niet hoger dan 80 duizend gulden – en met het beding dat ze binnen twee jaar niet mogen worden doorverkocht. Deze regeling is remmend voor speculanten, maar ik ben de laatste om te beweren dat die ook sluitend is.’ Rood vlekje Nu nog is Stadshagen een stervormig rood vlekje op de kaart van Zwolle, een rode oase in het groen, grenzend aan grote grijze vlekken. Toch zal dat isolement wat de gemeente Zwolle betreft niet zo blijven. De wethouder schetst de manier waarop Stadshagen bij het groter geheel wordt getrokken, een Vinex-wijk voor ruim 20 duizend bewoners zodra Stadshagen 2 wordt gebouwd. Stadshagen sluit aan op de wijk Kamperpoort, toekomstige kantorenwijken en het centrum van Zwolle. ‘Het wordt een brede woonstrook langs de IJssel en over het Zwarte Water heen. In 2020 past de stad helemaal in elkaar.’ ✏ naw@bouwfonds.nl

100 jaar wonen

beeld Lugarde

Tiroolse tirannie in de tuin Zagen we dat nou goed in het voorbijgaan? Tuincentrum Overvecht in Utrecht heeft zijn tuinhuisjes in de opruiming gedaan. Als we daar verder naar informeren, komt de teleurstelling. Alleen het tuinmeubilair wordt met het aanbreken van de herfst afgedankt. Begrijpelijk, want dat is meer aan mode onderhevig dan de blokhutten en prieeltjes die links en rechts worden aangeboden.

Ook al is er geen sprake van een aanbieding, het neemt niet weg dat Tuincentrum Overvecht zijn kleine bouwsels prominent aan de kant van de weg heeft uitgestald, waarmee het inspeelt op een trend in de Nederlandse tuincultuur. Het accent verschuift van planten naar potten, van bloemen naar bloemdecoratie en van gras naar grint. Van software naar hardware, zo zou je het ook kunnen noemen. Welk tuincentrum je ook belt, ze melden stuk voor stuk dat de verkoop van blokhutten sinds vorig jaar verdubbeld is. Dat is mooi voor al die timmerlieden die op het platteland grenen en vuren aan het zagen zijn, maar er beweegt wel een adder onder het gras. Er moet voor zo’n schuilplaats in de tuin meestal een bouwvergunning worden aangevraagd. Je buurman ziet je al aankomen als je plompverloren een houten chalet plaatst: het zal niet voor het eerst zijn dat zo’n bebouwing aanleiding geeft tot burenruzies en procedures. Waar komt die trek naar het tuinhuis vandaan? Is de mode in partytenten daar debet aan? Het lijkt erop, ook al is het standaard tuinhuis niet bedoeld om gezellig in te zitten maar om de hark, bezem en grasmachine in te stallen. Nee, het houten alternatief voor de partytent is het prieel, een half open schuurtje met een dak van riet, shingles of pannen. Een medewerker van een tuincentrum definieert het onomwonden zo: vier of zes palen met een dak erboven op. Voor tweeduizend gulden ben je klaar. De partytent, die een rudimentair overblijfsel lijkt te zijn van de tent waar de Romeinse veldheren in schuilden, was de goedkope vondst om de tuinbezitter ook bij slecht weer de gelegenheid te geven van het groen te genieten. Toch zijn we hem ook wel in andere omstandigheden tegengekomen, aan de rand van de woestijn en dan als afweer tegen de zon. Zo wereldverbreid als de plastic terrasstoel, zo populair is ook die witte plastic koepel geworden.

Dat zal met het houten prieel niet zo makkelijk lukken. Wat staat, dat staat. Intussen onderscheidden we in het tuincentrum een keur aan modellen, die bijna allemaal een variant leken op het romantische type. Dat wil zeggen uitgerust met tulp- of toogramen, puntdaken en versierde dakluifels die niet zelden uitlopen in een gewelfde console. Wordt geleverd met kunststof weerhanen, staat er bij model Prima Suzanne of messing bollen (Prima Rianne). Het is kunst uit de decoupeerzaag. De namen die aan deze chalets zijn gegeven, houden daarmee gelijke tred. Helsinki of Wenen, model Azalea of Bergvlier, de zeshoekige Anemoon of de meer no nonsense-achtige Geranium, de een uitgevoerd met veranda, de ander refererend aan de theekoepel. Als meest extreme model kwamen we zelfs een blokhut met twee verdiepingen tegen – daar wordt meer in opgeborgen dan een hark alleen. Het puur natuur-karakter spreekt uit de eerlijk houten wanden, hoewel de wit of donkerblauw gelakte exemplaren opgang maken. De boodschap van dergelijke bouwsels is duidelijk: de tuinliefhebber heeft een romantische, nostalgische geest, en dus moet de vorm van het prieel gehoorzamen aan het concept van de tuin. Maar vreemd genoeg ontbreekt bij de Japanse tuin een miniatuurtempel van donker hout en voorzien van schuifdeuren. Ook de heidetuin laat zich niet inspireren tot een eigentijdse plaggenhut. Het is de smaak van Tirol die regeert. Is er dan nergens een modern tuinhuis te vinden? Toch wel, het model Milano: een kubistisch stukje architectuur met een zwevend plat dak boven het volume. Ramen konden we er niet in bekennen, en dat wekt de grootste verbazing. Dat is toch de primaire taak van het tuinhuis! Droog zitten met uitzicht op de groene schepping. Dan maar op een veranda met een spijltjesbalustrade en een versierde luifel boven je hoofd. En een kabouter aan je voeten: om in stijl te blijven. ✏ naw@bouwfonds.nl

auteur Jaap Huisman

landelijk gebied

Wieringerrandmeer geeft gemeente eilandstatus terug

Varen rond Wieringen slechts kwestie van tijd auteur Hans Ouwerkerk beeld Ronald Segaar

Jan Baas, burgemeester van de Noord-Hollandse gemeente Wieringen, heeft er een fles wijn op gezet. ‘Over zes of zeven jaar vaar ik met een boot rond Wieringen.’ Hij gelooft heilig in het plan van een Wieringerrandmeer dat van zijn gemeente weer een eiland zal maken. ‘Het is niet alleen maar leuk voor Wieringen die daarmee zijn aloude status van eiland terugkrijgt. Het is vooral een belangrijke impuls voor de hele kop van Noord-Holland.’ Een verhaal over niet zomaar een gedachtespinsel om grond terug te geven aan het water.

landelijk gebied

Het is rustig in Hippolytushoef, samen met Den Oever de grootste kern van de ruim 8500 zielen tellende gemeente Wieringen. De smalle straatjes met pittoreske vissershuisjes zijn verlaten. Een hond zoekt eenzaam zijn weg. Tot 1925 was Wieringen een eiland. De afsluiting van het Amsteldiep en de aanleg van de oostelijke Wieringermeerdijk verbond de vissersgemeente definitief met het vasteland. ‘Maar’, zegt P.J.F. Ruijter, wethouder van onder andere ruimtelijke ordening van de buurgemeente Wieringermeer, ‘het zijn eigenlijk altijd wel eilandbewoners gebleven. Erg op zichzelf. Niet te vergelijken met bijvoorbeeld de bevolking van Wieringermeer die, na de inpoldering in de jaren dertig, uit alle provincies en gezindten bijna kunstmatig is samengesteld.

Het zijn twee totaal verschillende bevolkingsgroepen.’ En dat Wieringers graag weer op een eiland zouden willen wonen bleek wel toen het gemeentebestuur een paar jaar geleden de bevolking betrok bij het opstellen van een toekomstvisie voor Wieringen. ‘De bevolking mocht zelf projecten aandragen’, benadrukt burgemeester Baas deze interactieve aanpak. ‘En toen kwam dus ook het aloude idee van een Wieringerrandmeer naar voren. Ik zeg met opzet oud, omdat ingenieur Lely voor de inpoldering van de Wieringermeer dit randmeer al in zijn plannen had opgenomen. Het is toen helaas niet uitgevoerd, wegbezuinigd of zo. Maar omdat onze inwoners er opnieuw mee kwamen zijn we er serieuzer naar gaan kijken.’ Verkenning Dat serieuzer er naar kijken, resulteerde in 1999 in een verkenning naar de haalbaarheid van een Wieringerrandmeer. Basis van het idee is dat het huidige Amstelmeerkanaal, ook wel het Wieringer Randkanaal genoemd, in een Wieringerrandmeer wordt veranderd. En gaande deze verkenning kwamen plotseling de nodige voordelen van een dergelijk randmeer om de hoek kijken. Zo kan het de regionaaleconomische structuur versterken, vergroot het de vaarmogelijkheden in de kop van Noord-Holland, draagt het bij tot een betere waterhuishouding en biedt het ruimte voor het ontwikkelen van een ecologische verbindings-

landelijk gebied

zone tussen het IJsselmeer en het Amstelmeer. Om deze doelen te bereiken zou het Randmeer een breedte moeten krijgen van zo’n tweehonderd tot tweehonderdvijftig meter. Sinds deze verkenning zijn er twee jaar verstreken en is er inmiddels een samen-

‘Het is meer dan alleen een strookje water maken’ werkingsverband gevormd dat zich onder meer bezighoudt met de realisering van het plan. Dit samenwerkingsverband, Water Bindt, is een initiatief van de provincie Noord-Holland, Hoogheemraadschap van Uitwaterende Sluizen in Hollands Noorder-kwartier, het Gewest Kop van Noord-Holland en het waterschap Hollands Kroon. ‘Iedereen is enthousiast’, vertelt Fred Leurink van de provincie NoordHolland. Als projectleider van de stuurgroep begeleidt hij het voortraject van het Wieringerrandmeer. Drie studies gericht op landschap, natuur en water moeten duidelijk maken wat de gevolgen van het plan zijn. ‘Het is natuurlijk meer dan alleen maar een strook water maken. De studies moeten vooral ook inzichten geven in de haalbaarheid. Wat betekent het nieuwe meer voor de bodemgesteldheid, is bijvoorbeeld een hele belangrijke vraag. We weten dat er een zoute kwel kan ontstaan en dat is voor de agrariërs in

het gebied onaanvaardbaar. Hier moet dus een oplossing voor worden gevonden.’ Stappenplan Voor de realisering van het Wieringerrandmeer is een stappenplan opgesteld. Iedere stap wordt afgesloten met een zogenoemd ‘go or no-go’ besluit van de stuurgroep. Leurink: ‘Er zijn in totaal zes stappen. De eerste is de technische onderbouwing en het formuleren van randvoorwaarden en uitgangspunten voor het ontwerp. Stap twee behelst het opstellen van een Plan van Aanpak en een managementplan waarna de derde stap het opstellen van het Programma van Eisen is. Stap vier moet resulteren in een definitief ontwerp met kostenraming en het opstellen van een procedurelijst en subsidieaanvragen.’ Zijn deze stappen genomen dan volgen onder stap vijf de procedures en zes de uiteindelijke uitvoering. Volgens de projectleider is het vooralsnog koffiedik kijken wanneer al deze fases doorlopen zijn. ‘Maar’, voegt hij er aan toe, ‘als ik een optimistische inschatting moet maken zijn we waarschijnlijk een jaar of vijf verder als we met de uiteindelijke uitvoering kunnen beginnen.’ Vooral de procedures, milieueffectrapportage en bestemmingsplanwijzigingen, kunnen in zijn ogen nogal eens lang duren. Zeker wanneer er bezwaren worden aangetekend. ‘En’, zegt Leurink, ‘ik zie ons in dat kader wel een keer

een gang naar de Raad van State maken.’ Want, mag men in Wieringen razend enthousiast zijn, in buurgemeente Wieringermeer loopt men er nog niet zo warm voor. Wethouder Ruijter kiest zijn woorden zorgvuldig: ‘Laat ik

‘Reserves over grootte van Wieringerrandmeer‘ met de positieve punten beginnen. Het is een goed en mooi initiatief. Het betekent een geweldige opwaardering van de recreatieve voorzieningen. Ook vanuit het aspect van waterberging, dat tegenwoordig toch steeds actueler wordt, is het een goed plan. Maar we hebben onze reserves over de grootsheid van het Wieringerrandmeer. Het liefst zouden we zien dat de huidige Wieringerrandweg de grens wordt van het meer. Alleen, dat geef ik toe, dat zou betekenen dat het meer op sommige punten niet breder wordt dan twintig meter. Inderdaad, je kan dan nog moeilijk van een eiland spreken.’ Zoute kwel Maar het is niet alleen de grootsheid van het plan dat de wethouder zorgen baart. Het is meer de verandering van de bodemgesteldheid die het randmeer teweeg kan brengen. ‘Wij en vooral de agrariërs zijn bang voor een toename van een zoute kwel. Dat is natuurlijk uitermate

slecht voor de gewassen. Willen wij als gemeente verder meewerken, dan moet heel duidelijk zijn dat die schadelijke gevolgen technisch verholpen kunnen worden. En dan nóg wordt het denk ik een probleem om de boeren in de omgeving te overtuigen.’ Het college van burgemeester en wethouders van Wieringermeer zullen dan ook pas later een definitief standpunt innemen ten aanzien van het Wieringerrandmeer. ‘Tot die tijd praten wij in stuurgroepverband mee. Ook al omdat we zien dat er zowel provinciaal als op rijksoverheidniveau bestuurlijk draagvlak voor het plan is.’ ‘Ja’, benadrukt burgemeester Baas met onverholen trots, ‘het Wieringerrandmeer staat opgenomen in de Vijfde Nota ruimtelijke ordening. Dit betekent dat het plan in

‘Belangrijke economische impuls voor Noord-Holland’ Den Haag een bijzondere betekenis krijgt toegedicht. En dat heeft het natuurlijk ook. Niet alleen voor Wieringen. Ik weet zelf zeker dat Wieringermeer er bijvoorbeeld meer effect van zal hebben dan wij. Daar kunnen namelijk de haventjes voor de watersportrecreatie worden gevestigd. Maar het is ook vooral een belangrijke economische impuls voor de hele kop van Noord-Holland. >

landelijk gebied

Slingerweg II: een bijzonder plan in Hippolytushoef Met het randmeer wordt een vaarverbinding tot stand gebracht tussen het IJsselmeer en het Amstelmeer. En daarmee wordt Noord-Holland voor de watersport ontsloten. En bedenk, dat wij in Noord-Holland meer water hebben dan Friesland, wat nu voor de watersporter dé vaarprovincie bij uitstek is.’ Waterhuishouding Ook projectleider Leurink is overtuigd van de meerwaarde van een Wieringerrandmeer voor de regio. ‘Het biedt naast economische voordelen ook een stevige impuls voor de ecologische groenstructuur. En ook het aspect van de waterberging, dus een betere waterhuishouding in de kop van Noord-Holland is groot. Maar het belangrijkste is toch wel dat het plan als het ware bottom-up is ontstaan en er daardoor vooral in Wieringen enorm veel draagvlak voor is.’ Burgemeester Baas erkent dit met grote stelligheid. ‘Het houdt de bevolking bezig een beetje in de sfeer van “het randmeer kan niet breed en diep genoeg zijn”.’ Wethouder Ruijter zegt zich dit gevoel te kunnen voorstellen. ‘Persoonlijk vind ik dat mijn huiskamer niet verandert als er een sloot omheen ligt, maar uit cultuurhistorisch oogpunt kan ik het mij wel

voorstellen,’ klinkt het zuinig uit zijn mond. De gemeente Wieringermeer werkt momenteel samen met de provincie Noord-Holland aan een eigen ruimtelijke visie. Dat de gemeente haar ogen voor de ontwikkelingen bij de buur-

‘Nodig is een goede dijk van deltakwaliteit’ gemeente niet sluit bewijst volgens Ruijter dat een randmeer in deze visie wel al is opgenomen. ‘Natuurlijk zien wij met zo’n randmeer mogelijkheden om onze recreatieve voorzieningen te verbeteren. We hebben grenzend aan het water nog 200 hectare bos waar initiatieven zijn voor vakantiehuisjes, een golfbaan en een camping. Maar we moeten de belangen van de agrariërs niet uit het oog verliezen.’ Kosten Leurink is zich hiervan bewust en zegt dat er in de stuurgroep nog heel wat werk zal moeten worden verzet om Wieringermeer van de meerwaarde van het plan te overtuigen. Intussen zijn wel de globale kosten van de realisering berekend. Deze zouden neerkomen op een

slordige 256 miljoen gulden. ‘Want bedenk wel’, zegt Leurink, ‘dat het een flinke ingreep is.’ Het gaat niet alleen om het uitgraven en verbreden van het bestaande Amstelmeerkanaal. Er moeten drie oeververbindingen met Wieringen worden aangelegd. En ter hoogte van Den Oever moet voor de A7, de verbinding Amsterdam-Leeuwarden, een naviduct worden gerealiseerd. ‘Om Wieringermeer voor het water te beschermen is een goede dijk van deltakwaliteit noodzakelijk.’ De stuurgroep wil de uitvoering straks door middel van een publiek-private samenwerking op de rails gaan zetten. ‘De basis hiervoor is een door de Stuurgroep vastgesteld Programma van Eisen. Maar dit wordt pas vormgegeven wanneer het belangrijkste besluit voor de realisering van het Wieringerrandmeer, dus een go, door de stuurgroep is genomen.’ Optimisme kan burgemeester Baas niet worden ontzegd. ‘Waarom zou ik dat ook niet zijn. Technisch kan het, de voordelen zijn op alle terreinen aanwezig, en er is een breed draagvlak voor. Neem van mij aan, dat randmeer gaat er komen. Wieringen wordt weer een eiland…’ ✏ naw@bouwfonds.nl

Bouwfonds Wonen realiseert in Hippolytushoef, de grootste kern van de gemeente Wieringen, het plan Slingerweg II. Het gaat hier om een project van 131 koopwoningen die in drie fases worden gebouwd. Na 2005 worden er wellicht nog eens 60 woningen aan de wijk toegevoegd. ‘Het is een plan dat helemaal past bij de bestaande bebouwing en het landschap’, vertelt Anouk Roelofs, projectmanager van Bouwfonds Wonen. De trots van het project moeten ongetwijfeld de zes Wieringer boerderijen worden. ‘Compleet met rieten kappen worden dit echt authentieke boerderijen. Iedereen die de ontwerpen ziet verwacht ook dat er een run op zal ontstaan. Hoewel we dit natuurlijk moeten afwachten want de prijs, die overigens nog niet bepaald is, zal niet laag zijn.’ De boerderijen zijn echter niet de enige ingrediënten die het project een vertrouwd karakter gaan geven. Juist door de ligging van de toekomstige wijk, grenzend aan de dorpskern, is afgezien van moderne architectuur. ‘De woningen worden allemaal in de stijl van de jaren dertig ontworpen, met ruime dakoverstekken en een “rustige” steen’, aldus Roelofs. Het programma is gevarieerd, het plan bevat rijenwoningen, twee-onderéénkappers in vier types en vrijstaande woningen. Verder worden acht vrije kavels aan een Wieringer aannemer doorverkocht die daarvoor een plan gaat maken. De prijzen variëren van drie ton voor de rijenwoningen tot vier ton en meer voor de twee-onder-éénkappers en vrijstaande woningen. Bouwfonds Wonen laat verder het Persoonlijk Wonen-concept op de huizen los. ‘Dit betekent dat voor alle woningen onder andere de mogelijkheid bestaat om de woningen met serres, bijkeukens en dakkapellen uit te breiden.’ Trots Volgens Roelofs is hier zeker geen sprake van een doorsneeproject. ‘Juist omdat het in een kleine kern wordt gerealiseerd, wordt zeer zorgvuldig

landelijk gebied

met de omgeving omgegaan. Zo zijn de Wieringers trots op de glooiingen in het landschap. Slingerweg II wordt op zo’n ‘berg’ gerealiseerd. Omdat ze daar zo trots op zijn hebben we ervan afgezien het af te graven en er een vlak bouwterrein van te maken. Gevolg is dat er straks in de wijk leuke hoogteverschillen ontstaan. Maar het is ook al geen doorsneeplan omdat de bevolking, veel meer dan in een grotere gemeente, over je schouder meekijkt.’ Lachend: ‘We hebben een informatieavond gehouden en dan zie je dat negentig procent van de bewoners van Wieringen aanwezig is.’ Die belangstelling is tweeledig. Immers, jarenlang is er in Wieringen geen woning meer gebouwd met als gevolg dat de behoefte groot is. Anderzijds is de plek waar de nieuwe wijk komt door de aanwezigheid van een keileemlaag een lastige locatie om te bouwen. ‘Die dikke keileemlaag is in de ijstijd ontstaan en heeft als groot nadeel dat het geen water doorlaat. Woningen die er al staan hebben ook altijd last van water in de kruipruimte. Er was dan ook de nodige zorg bij omwonenden dat door de komst van nieuwbouw de wateroverlast alleen maar zou toenemen. Daarom is er een speciaal waterplan ontwikkeld.’ Waterplan Samen met de Grontmij is dit plan ontwikkeld zodat voor een goede afvoer van het water gezorgd wordt. Het waterplan houdt onder andere in dat er greppels in de wijk worden aangelegd waar het water langzaam in kan wegzakken en waardoor het tevens wordt afgevoerd naar een bergingsvijver. Ook het hemelwater vloeit via deze greppels weg. ‘Daar zit dan ook weer een milieuvriendelijkheidsaspect in.’ De eerste fase van het project is inmiddels in verkoop en begin volgend jaar zal met de bouw worden begonnen. Omdat het plan in één keer ontwikkeld is kunnen direct de tweede en derde fase op de markt worden gebracht.

herstructurering de verandering

Groot en klein leed op het August Allebéplein

‘Projectontwikkeling is heel leuk’ Dick Regenboog (60) maakte, na twaalf jaar algemeen directeur van Kolpron Consultants te zijn geweest, onlangs de overstap naar het directeurschap van de Amersfoortse projectontwikkelaar LATEI. Met zijn terugkeer in de wereld van vastgoedontwikkeling lijkt voor Regenboog de cirkel rond. Een monoloog.

‘Eigenlijk besloot ik op een zondagmiddag in te gaan op het aanbod om directeur van LATEI te worden. Maar de aanloop naar dat besluit was natuurlijk langer. Ik had mijzelf ten doel gesteld de fusie tussen Kolpron en het Nederlands Economisch Instituut en vervolgens de omvorming tot ECORYS mede vorm en inhoud te geven. Als dan eenmaal de nieuwe organisatie zou staan, vond ik het een goed idee om op te stappen als directeur. Je moet, zo is mijn mening, weer plaatsmaken voor jong talent, dat altijd in iedere organisatie aanwezig is. De vraag was natuurlijk wat ik vervolgens zou gaan doen. Ik ben zestig jaar en kon natuurlijk nog enkele jaren als consultant de uitdaging vinden in dit vakgebied. Maar, toen ik voor LATEI werd gevraagd, was het besluit snel genomen. Projectontwikkeling is namelijk ook heel leuk. Ik heb trouwens als lid van de Raad van Commissarissen nog aan de wieg van LATEI gestaan. Een turbulente periode omdat het bedrijf op initiatief van de Amersfoortse corporatie SCW is ontstaan. Dat was uniek in die tijd en de verrichtingen van deze nieuwe organisatie werden met argusogen door de sector bekeken. Na een jaar, toen de onderneming haar vleugels ook buiten Amersfoort ging uitslaan, ben ik als commissaris opgestapt. Ik vond het niet zuiver om als directeur van Kolpron bij projecten betrokken te zijn waar de mogelijkheid bestond dat LATEI belangen had. Ik wilde niet de suggestie van enige belangenverstrengeling wekken. Momenteel realiseert LATEI jaarlijks zo’n 380 woningen en ik zie nog volop mogelijkheden om dat aantal te laten toenemen. Dat is noodzakelijk omdat je nu eenmaal een substantieel eigen vermogen nodig hebt om ook met lastige projecten in de bestaande stad aan de gang te gaan. Dergelijke projecten hebben een looptijd van minimaal vijf jaar en dan moet je als bedrijf niet op je tenen lopen. Het is inderdaad terug naar mijn oude stiel. De eerste kennismaking met de vastgoedsector maakte ik als werkstudent bij de Verenigde Bedrijven Bredero. Daarna volgden Johan Matser, Amstelland Vastgoed en ABP Vastgoed. Bij dit laatste bedrijf was ik nauw betrokken bij de ontwikkeling van onder andere Céramique in Maastricht. Eén van de mooiste projecten van Nederland. Een kwaliteitsproduct in de zin van stedenbouw. Een kwaliteit die ik toch ook wil nastreven. Dat kan natuurlijk niet overal, maar je kunt er wel altijd naar streven. Ik wil dat ambitieniveau met LATEI nog wel een paar keer waarmaken.’

Investeringen noodzakelijk om winkelcentrum te laten overleven

herstructurering

Gezellig winkelen in het Amsterdamse stadsdeel Slotervaart/Overtoomse Veld... Het is iets nieuws wat sommigen zich nog niet echt kunnen voorstellen. 'Ach al die ellende...', zegt een buurtbewoonster die met een volle boodschappentas uit de Albert Heijn drentelt. Ze moet het eerst nog zien, maar ze heeft gehoord dat ze van plan zijn om de boel op te knappen. 'Het kan hier alleen maar beter worden. Ze maken plannen. Voor alles is een oplossing. Zelfs voor het August Allebéplein!' Iedereen is blij dat er wat gaat gebeuren. Want van de apotheek – ‘NU: cholesterol meten

Werken aan een winkelhart auteur Marcel van Roosmalen beeld Reinier Gerritsen

‘Op een gegeven moment is de grens bereikt. We waren het zat', zegt Chris Hartman van slijterij Keizer over het slechte imago van het August Allebéplein in Amsterdam. En dus trok hij met de apotheker, de mevrouw van de brillenwinkel en de uitbater van de nachtwinkel naar de wethouder. Die zocht contact met het OndernemersPlatform Stedelijke vernieuwing (OPS) en nu is er hoop op betere tijden. 'Als alles gaat zoals het moet gaan, wordt dit weer een gezellige plek', zegt Hartman. 'Een bruisend winkelhart voor de hele buurt.' Een reportage over het August Allebéplein in Amsterdam.

‘Mensen moeten gewoon hun boodschappen kunnen doen’ 12 gulden 50’ – tot de Turkse groenteman – ‘specialist in fruitmanden’ – hebben ze zo hun ervaringen met rondhangende jongeren. En die zijn niet best. Het leed in het kort vertelt: allemaal – maar dan ook allemaal – zijn ze wel eens overvallen of beroofd. Verder worden er auto’s opengebroken, bejaarden geslagen, tassen weggerukt, fietsen gejat, zijn er inbraken en oh ja… de daders van dit alles rijden op scooters die volgens de politie ook al weer zijn gestolen. Er was een tijd dat Bobby, die in de buurt ‘de Pakistaan van de avondwinkel’ wordt genoemd, geen aangifte meer deed. Het gebeurde te vaak. Ze kwamen binnen met een groepje, pakten blikjes uit de koeling en zakken chips van het schap en graaiden in de bak met repen. En dan gingen ze er weer vandoor. Zonder te betalen natuurlijk. 'Heus, die kwamen meteen', zegt Chris Hartman van slijterij Keizer over de agenten. 'Ze pakten de daders, maar lieten ze na een uur, of als het

meezat soms een hele dag, ook weer los. Dat was minder.' Mis Het plein, dat precies in het midden van de wijk ligt, is in handen van een harde kern jongeren. Ze roken een blowtje, drinken Bacardi Breezer, klitten bij elkaar, plassen tegen het klimrek en vallen voorbijgangers lastig. Drie jaar geleden waren er rellen met de ME waarbij ruim honderd jongeren betrokken waren. Dat trok de aandacht en sindsdien heeft een bonte stoet deskundigen, allochtonologen, stadsdeelraadbestuurders en criminologen zich gebogen over ‘het probleem’. Ze kwamen tot de conclusie dat er iets mis was met de bevolkingssamenstelling in Slotervaart/ Overtoomse Veld. De flats zijn te klein en verouderd. Het eigen woningbezit is laag (twee procent). Kapitaalkrachtige bewoners trekken weg naar betere woningen om plaats te maken voor probleemgezinnen. Na de rellen verschenen er politiesurveillanten, >

winkeliers over het August Allebéplein

Het is best wel een leuk plein. Alleen misschien nog iets te weining mensen 48

herstructurering

Het moet vooral weer gezellig worden. Is het plein eenmaal weer mooi, dan komt alles goed

Absoluut wordt het weer wat. Wil je een appel? Neem wat jongen, fruit is goed voor je, hoor

Er moet hier een markt komen, dan komt er leven, dat zeggen zoveel mensen , maar naar ons luisteren ze nooit

Ik ben blij dat er eindelijk serieus naar een oplossing voor dit winkelcentrum wordt gezocht

Ze moeten mij hieruit saneren. De buurt is niet goed, dat is het probleem herstructurering

‘buurtvaders’ en camera’s op het plein, maar gingen de bedreigingen, vernielingen en intimidaties gewoon door. 'Niet alleen Nederlanders hebben last', zegt een Turkse winkelier. 'Ik ook. Gelukkig wordt er nu naar ons geluisterd. Als het nog langer had geduurd, was ik weggegaan.' Hij is niet de enige. Door ‘het gedoe’ blijft een groot deel van de vaste klanten weg. Ze winkelen liever een wijk verderop waar het wel rustig is. Eerlijk is eerlijk: als consument heb je nog weinig te zoeken op het August Allebéplein. Het winkelaanbod is nou niet wat je noemt divers. Je hebt een stomerij, een brillenwinkel, een apotheek, een slijterij, een café, een avondwinkel en drie Turkse groentewinkels met exact hetzelfde assortiment. Slijter Chris Hartman schenkt zichzelf een Sisi in en somt op wat er niet is in ‘het winkelcentrum’. 'We hebben geen boekhandel, geen kledingzaak, geen goedkope supermarkt, geen drogist... Als de Albert Heijn hier niet zat,

‘De vraag is hoe lang het duurt voor er eindelijk iets gebeurt’

waren we allemaal allang kapot geweest.' Dan na een korte stilte: 'maar er zit wel een Albert Heijn met veel klanten. Op de hangplek bij het speeltoestel staan straks geparkeerde auto’s, de boel gaat er wat vrolijker uitzien en er komen nieuwe winkels.' Zat 'Na die rellen was ik het zat', zegt Chris Hartman. 'Ik pikte het niet langer en ben bij alle andere winkeliers op bezoek gegaan om te praten. Ik wilde actievoeren tegen het gedonder. Nou, de animo was niet zo groot. Alleen mevrouw Goossen van de apotheek, de mevrouw van de brillenwinkel en Bobby de Pakistaan van de avondwinkel durfden hun nek uit te steken. Wij waren de pioniers.' Samen gingen ze naar wethouder Peer van de stadsdeelraad. Die ontving hen hartelijk, vond ook dat het zo niet langer kon en raadde hen aan om een winkeliersvereniging op te richten. Zelf nam hij even later contact op met het OndernemersPlatform Stedelijke vernieuwing (OPS). In het OPS heeft zich een tiental partijen verenigd, zoals projectontwikkelaar Bouwfonds, Aedes en bedrijven als Blokker, Albert Heijn, Zeeman en McDonalds. Samen met de overheid bekijken ze hoe verpauperde (winkel)gebieden verbeterd kunnen worden. 'Nou als er ergens iets verbeterd kan worden, is het hier', zegt Chris Hartman. 'Dat had de wethouder goed gezien.'

‘Voor alles is een oplossing, ook voor het August Allebéplein’ 'Stedenbouwkundig is het een erg ongelukkig plein', zegt wethouder Peer. 'Het is gebouwd in de jaren zeventig als een soort binnenplaats. Dat vonden ze toen intiem en goed voor een buurt. Tegenwoordig hebben we andere principes en vinden we het wel zo gemakkelijk als een winkelcentrum vanaf de weg goed zichtbaar is.' Het liefst zou hij het hele plein afbreken en een nieuw winkellint creëren aan de verderop gelegen Postjesweg. Maar zover is het nog niet. Wat er met de winkels gaat gebeuren, weet nog niemand. Vast staat dat overheid en OPS de komende vijf jaar vijf miljoen gulden in het huidige plein steken. 'Totdat er een nieuwe locatie is, willen we het plein niet laten doodbloeden', zegt Peer. Er komen vijftig nieuwe parkeerplaatsen en er wordt geprobeerd om van het August Allebéplein een volwaardig winkelcentrum te maken. De bedoeling is dat het verlaten – en inmiddels gekraakte – pand van de Basismarkt wordt gesloopt of verbouwd tot aantrekkelijke noodbouw waar een goedkope supermarkt en verschillende andere winkels een plek krijgen. 'De mensen moeten op het plein hun boodschappen kunnen doen', zegt Peer. 'We zoeken

naar winkeliers die het een jaar of vijf kunnen volhouden. Als we nu niets doen, hoeft het straks niet meer.' Markt 'Het plein is helemaal dood', zegt Chris Hartman. 'Maar straks komt het weer tot leven. Ik heb gehoord dat er misschien ook nog een markt komt. Dat zou mooi zijn.' Een markt betekent volgens Hartman veel mensen. En als er veel mensen zijn, gebeurt er niets wat niet door de beugel kan. 'Dan durven ze niet. Ze zijn veel te bang dat er familie en bekenden in de massa zitten. Als die zien wat zij doen, schamen ze zich rot.' Dan: 'Er zitten ook goeie tussen hoor.' ‘Goede Marokkanen’ zijn volgens Hartman ‘de buurtvaders’ die op het plein en in de Albert Heijn een oogje in het zeil houden. Ook voor de imam van de El Oumat moskee niets dan lof. 'Een keurige man! Eens in de twee weken komt hij even kijken hoe het met de winkeliers is. In de moskee bidt hij dat de jeugd zich gedraagt. Het gros gedraagt zich voorbeeldig. Ze gaan bidden in moskee, geven elkaar een zoentje en halen een zakkie fruit. De pest is dat als zij zitten

te bidden de kinderen in de winkels spelen. Voor de politie is het dweilen met de kraan open.' Dat laatste klopt. Het wijkteam Meer en Vaart dat waakt over het August Allebéplein heeft negentig agenten op negentigduizend bewoners en is met twaalfduizend hulpaanvragen per jaar het drukste van Amsterdam. 'Sommige mensen krijgen een onveilig gevoel omdat ze met zo weinig zijn', zegt Hartman. 'Ze denken dat er niets tegen de rotzooi wordt gedaan. Daarom is het zo belangrijk dat ze snel met de afbraak van de Basismarkt beginnen. Dan zien de mensen: hé, er gebeurt wat.' Beginnen 'Binnenkort gaan we beginnen', zegt ontwikkelingsmanager Ronald Huikeshoven van Bouwfonds Wonen. 'Samen met Ahold Vastgoed hebben we de NV Stedelijke Vernieuwing opgericht en het oude pand van de Basismarkt gekocht. Dat zien we als een investering in de buurt om de verpaupering te stoppen. Die verbouwing gaat lukken. De vraag is hoe lang het nog duurt voor de eerste schop de grond in gaat. We zien het als een voorinvestering voor het nieuwe winkelcentrum dat straks wordt gebouwd. Op lange termijn zal de hele inrichting van het plein veranderen en zal nieuwbouw de buurt opkrikken.' 'Ik kan niet wachten', zegt Chris Hartman. 'Ik heb de boel aangezwengeld en de rest profiteert mee.' ✏ naw@bouwfonds.nl

August Allebéplein moet overleven De overheid en het OPS steken de komende vijf jaar vijf miljoen gulden in het August Allebéplein. Deze investering heeft vooral tot doel het winkelplein te laten overleven. Maar daarvoor is het wel noodzakelijk dat het plein wordt opgeknapt. Voor de aanpak van het verpauperde winkelcentrum hebben Bouwfonds Wonen en Ahold Vastgoed de NV Stedelijke Vernieuwing opgericht. Op het plein worden parkeerplaatsen gerealiseerd. En de NV Stedelijke Vernieuwing heeft het pand van de Basismarkt aangekocht. Op dit moment wordt nog bekeken of dit pand wordt gesloopt of verbouwd. In elk geval moeten volgens de plannen winkels en een goedkope supermarkt in de voormalige basismarkt een plek krijgen. In de tussentijd zoekt het OPS samen met de overheid naar een definitieve oplossing voor het plein. Hoogstwaarschijnlijk verhuizen de ondernemers uiteindelijk naar een beter gelegen locatie in de directe omgeving van het plein.

herstructurering

buitenland

Wierden ➔ Utrecht

verhuizen

Vrijheid, blijheid in

In Utrecht mijmeren over wonen in Twente De foto’s van hun idyllische boerderijtje in het Twentse Wierden liggen op tafel. Jeroen Belderbos (32) en Annerieke Wermers (26) kijken naar het winterse, bijna Anton Pieck-achtige, tafereel. ‘Het was leuk, maar wel berekoud’, zegt Annerieke lachend. Inmiddels is het decor voor het tweetal rigoureus veranderd. Het vrijstaande huisje in het Twentse landschap is verruild voor een dubbel bovenhuis in de Utrechtse wijk Zuilen. Niks geen geluiden meer van een al te actieve specht of het geloei van een zwangere koe, maar in plaats daarvan trillen in bed wanneer de bus langs dendert en voorbijgangers die geen gedag zeggen…

‘We hebben enorm moeten wennen’, zegt Jeroen, in het dagelijks leven werkzaam in de ICT-branche. Niet zo vreemd, want beiden zijn opgegroeid in Twente; het land van de Tukkers, waar de tijd net een tandje langzamer lijkt te verstrijken dan in het westen en waar, als men eenmaal de kat uit de boom heeft gekeken, hartelijkheid en gastvrijheid nog regeren. De vraag waarom iemand in hemelsnaam zo veel moois achterlaat om zich weliswaar in een ruime maar evengoed een etagewoning te wurmen, is door Jeroen en Annerieke simpel te beantwoorden: ‘voor het werk’. Annerieke: ‘Jeroen is gedetacheerd in Den Haag en ik werk als redacteur bij een communicatiebureau in Amstelveen. Dan moet je dus wel verhuizen.’ Amsterdam viel af als mogelijke vestigingsplaats. Annerieke, die in de hoofdstad gestudeerd heeft, leek het nog wel wat, maar Jeroen zag dit absoluut niet zitten. ‘Dat is me gewoon net even iets te stads’, geeft hij als reden. Giphart Utrecht viel beter in de smaak. Weliswaar een stad, maar volgens beiden wel een stad met een dorpse allure. Het toeval wilde dat de broer van Annerieke naar het buitenland ging verhuizen en het stel zijn vierkamerwoning kon betrekken. Een leuk detail is dat het huis ook door Ronald Giphart bewoond is geweest. Zo af en toe valt er zelfs nog wel eens een brief voor de bekende schrijver op de deurmat. ‘Ach’, zegt Annerieke, ‘ik heb er eigenlijk niet zoveel mee, maar we hebben vrienden die dit heel bijzonder vinden.’ Op Hemelvaartsdag vertrok het tweetal uit Wierden. Jeroen en Annerieke zwaaiden familie en vrienden vaarwel en stortten zich in het stadse leven. Ze zijn niet wereldvreemd dus om te spreken van een cultuurschok gaat veel te ver, maar een beetje ontworteld waren ze wel. ‘Van de zomer’, vertelt Annerieke, ‘had ik het gevoel dat ik op een camping woonde. Ik ging met mijn bord eten op het balkon zitten en toen riep de buurvrouw ‘smakelijk eten’. Je zit hier veel meer op elkaar.’ Jeroen: ‘Ik voel me hier wel thuis maar ik ben niet geaard. We gaan dan ook relatief veel terug naar Twente. Zoeken daar in de weekeinden familie en vrienden op. Uiteindelijk is het maar één uur en een kwartier rijden.’ Opschrikken Jeroen ziet het wonen in Utrecht dan ook vooral als een overbruggingsperiode. ‘Ik weet bijna zeker dat wanneer we de mogelijkheid hebben om terug te gaan, we die direct zullen aangrijpen. En tot die tijd maken we er het beste van. Omdat we doordeweeks allebei elders werken, merk je er eigenlijk niet eens zoveel van. Het heeft trouwens ook wel zijn voordelen om in de stad te wonen. Uit eten gaan of ergens een terrasje pikken zijn zaken die hier natuurlijk makkelijker kunnen dan in Wierden.’ Ook Annerieke zegt niet in termen van heimwee te willen spreken. ‘Het is gewoon anders. De mensen leven hier meer langs elkaar heen. Soms groet ik voor de grap voorbijgangers op straat en dan zie je ze bijna opschrikken.’ beeld Reinier Gerritsen auteur Hans Ouwerkerk

s n a e l r O New

French Quarter krijgt Nederlands vervolg auteur Hans Ouwerkerk beeld Theo van Leur en Hans Kranenburg

De French Quarter is het toeristische centrum van New Orleans. Cafés, winkeltjes met snuisterijen, restaurants en prostituees bepalen het straatbeeld in deze oudste wijk van de stad. Maar de French Quarter is meer dan een toeristische attractie. Eenmaal uit de drukte van Bourbonstreet is er de rust van de woonbuurt aan de monding van de Mississippi. En het is in deze straatjes waar hier en daar echte juweeltjes van classicistische architectuur opvallen. En het zijn vooral ook deze straatjes waar Hans Kranenburg, locatiemanager van Bouwfonds Wonen, opvallende gelijkenissen ziet met het plan van architect Rien de Ruiter voor Floriande.

xxxxxx buitenland

een mengelmoes van Franse en Spaanse architectuur New Orleans is in 1718 ontstaan als een Frans-Canadese buitenpost. Later kwam het in Spaanse handen en dat is te zien aan de bebouwing. Een mengelmoes van Franse en Spaanse architectuur met wat Caribische invloeden bepalen het karakter van de oudste wijken van New Orleans. Aan het eind van de achttiende eeuw was de stad vooral een toevluchtsoord voor smokkelaars, gokkers en prostituees. Andere nieuwkomers waren de

‘Stad als toevluchtsoord voor gokkers, smokkelaars en hoeren’ vluchtelingen voor de Amerikaanse revolutie en Franse aristocraten die op hun beurt voor de Franse revolutie op de loop waren. In 1801 kwam de stad terug in handen van de Fransen. Dat was slechts voor korte duur want al snel verkochten zij de stad aan Amerika. ‘Deze rijke maar vooral ook kleurrijke geschiedenis ademt de stad in al zijn poriën uit’, vertelt Kranenburg. Hij bezocht de stad en raakte er vooral in de French Quarter van onder de indruk. ‘Niet zo zeer van de toeristische hoofdstraten maar wel van de woonstraten die daarachter liggen. Deze geven het voorbeeld van de wijze waarop Amerika met bouwen

buitenland

omgaat. Ieder huis is weer anders van elkaar. Een paarse houten woning staat rustig naast een huis met een spierwitte gevel. Het kan er allemaal.’ Voor hem op tafel liggen de foto’s van de straten die Kranenburg op zijn tocht door de buurt gemaakt heeft. Opvallend is naast het kleur- ook het materiaalgebruik; hout en steen worden dwars door elkaar toegepast. ‘En’, wijst Kranenburg op een woning met gietijzeren tierelantijntjes, ‘veel gevoel voor detaillering.’ Toch maken veel straten in de Franse wijk een verpauperde indruk. Het hout op veel gevels heeft al lange tijd geen likje verf meer gezien. Oude Amerikaanse sleeën staan her en der op

een vleugje Amerikaanse vrijheid in de polder de stoep geparkeerd en geven sommige straatjes zelfs iets unheimisch. ‘Het is ook best wel verpauperd’, beaamt Kranenburg. ‘Het is een woonbuurt die wij naar Nederlandse begrippen als een probleemwijk zouden beschouwen. Dat weten ze inmiddels zelf ook wel en langzaam maar zeker gaan ze de boel dan ook opknappen. Maar desondanks straalt de buurt er door de vele kleurtjes en diversiteit veel gevoel uit.’ Gemiddelde ‘Het is vooral het vele groen dat deze buurt aantrekkelijk maakt’, zegt Rien de Ruiter van het Rotterdamse architectenbureau Klunder Architecten. Hij heeft New Orleans nooit bezocht, maar kent het van de foto’s. In opdracht van Bouwfonds Wonen heeft De Ruiter een plan ontworpen voor het derde eiland in het plan Floriande bij Hoofddorp. En nu wil het toeval dat de breedte van de straten in De Ruiter’s plan, maar vooral ook de diversiteit aan woningtypes, sterke gelijkenissen vertonen met de Franse wijk in New Orleans. Kranenburg: ‘Ik had dat gevoel al direct toen ik in New Orleans rondliep. De plannen van Rien waren toen overigens al klaar.’ Rien de Ruiter kan om de gelijkenis wel lachen. ‘Ik probeer in mijn plannen ook iets van vrijheid te prediken. Maar dat is lastig in een land

als het onze waar het gemiddelde tot norm is verheven. Kijk maar naar de uitbreidingswijken, het is allemaal hetzelfde. En dat komt omdat we aan allerlei randvoorwaarden en eisen moeten voldoen.’ Woningtypes Voor ‘zijn’ eiland heeft De Ruiter naar Nederlandse maatstaven iets nieuws ontworpen. Vier, maar liefst vierhonderd meter lange, woonstraten, Avenues genaamd, vormen het grid. Voor de in totaal 320 woningen heeft hij acht verschillende woningtypes gemaakt die elk een eigen karakter, kleur, materiaal en architectuur krijgen. Naarmate de prijs van de woningen stijgt, worden de woningen dieper en krijgen ze ook een diepere kavel. De diverse

‘Naarmate de prijs stijgt worden de huizen groter’ woningtypes met namen als Chicago, Atlanta, Baltimore en Miami worden willekeurig over de straten van het eiland verspreid, in een bonte schakering van architectuur. ‘Ik ben er niet voor naar New Orleans gegaan maar heb mijn inspiratie in Rotterdam Kralingen opgedaan. Daar heb je fraaie lanen >

buitenland

Oud staat naast nieuw. Bijna ieder huis is verschillend maar het valt niet op en het stoort ook niet.

Woningtypes met namen als Chicago, Atlanta, Baltimore en Miami staan achteloos door elkaar

Ouderwetse maten op Floriande met een diversiteit aan woningen. Oud staat naast nieuw. Bijna ieder huis is verschillend maar het valt niet op en het stoort ook niet. En hoe komt dat?’ doceert de architect, ‘Door het vele groen, veel hoge bomen en struiken. En

‘Brede avenues met grote bomen maken de buurt aantrekkelijk’ dat zie je hier op de foto’s van New Orleans ook. Het zijn de bomen die zorgen voor samenhang.’ Het is ook om die reden dat in de lange woonstraten van zijn plan veel bomen moeten komen. ‘En dan niet van die kleine sprietjes die je altijd in de nieuwbouwwijken ziet, maar gelijk 600 grote bomen zoals platanen en robinia’s.’ Bakstenen Kranenburg gelooft niet dat de Amerikaanse wijze van bouwen een trend is die ooit naar Nederland zal overwaaien. ‘Daar kopen ze uit een boek een woningbouwplan en laten het vervolgens bouwen. Materialen als kunststof en hout zijn in Amerika heel gewoon. Wij Nederlanders zitten nog vast aan onze bakstenen.

buitenland

Dat is een traditie die we niet zo een twee drie zullen doorbreken. Wat je echter wel ziet, en dat is dus typisch Amerikaans, is dat woningen iets van rijkdom mogen uitstralen. Dus zie je in het plan van Rien de Ruiter ook in één oogopslag dat het ene huis meer kost dan de ander.’ Hiermee geeft Kranenburg ook de valkuil van het plan aan. Want nu de woningen in verkoop zijn, blijken vooral de duurdere woningen soms wat moeilijker van de hand te gaan. Rien de Ruiter: ‘Iemand die zeven ton voor een huis moet neertellen vindt het blijkbaar een vervelend idee dat de buurman maar drie ton voor zijn woning heeft betaald. Het is duidelijk geen standaardplan. Maar dat is altijd als je iets nieuws probeert. Het is een experiment. We zijn de wedstrijd nu aan het spelen en ik ben ervan overtuigd dat, als men ziet hoe het openbare gebied wordt ingericht, de woningen zichzelf verkopen.’ Kranenburg vergelijkt nog eens zijn foto’s uit New Orleans met de artist impression van het woningtype Miami. De twee pilaren staan voor de gevel en dragen een soort balkonhek op het dak van de woning. ‘Er zijn duidelijk overeenkomsten. Maar eigenlijk is het type Miami mij nog net iets te modernistisch.’

Bouwfonds Wonen ontwikkelt drie van de in totaal twaalf eilanden die straks tezamen de nieuwe woonwijk Floriande bij Hoofddorp gaan vormen. Rien de Ruiter heeft destijds de eilandenstructuur voor de nieuwbouwwijk voorgesteld, waarop bij elkaar zo’n zevenduizend woningen moeten verrijzen. Voor de ontwikkeling van het derde eiland van Bouwfonds Wonen heeft De Ruiter een even simpel als ingenieus ontwerp geleverd. Het gaat om ruim 320 woningen die langs vier lange straten worden gebouwd. ‘Aan de basis van mijn ontwerp liggen vier stellingen’, vertelt de architect. ‘We moeten geen woningen meer maken met een oppervlakte van 5.40 bij 9 meter. Datzelfde geldt voor achterpaden, schuine daken en gemeenschappelijke bouwmuren. Ze zijn uit de tijd. Mijn alternatief is een woning van 7.30 meter breed, een ouderwetse maat, waarmee je naast de berging en entree van de woning een heel fatsoenlijke ruimte overhoudt voor bijvoorbeeld een woonkamer.’

Op basis van de brede woning ontwikkelde hij een achttal woningtypen die elk een eigen karakter, kleur, materiaal en architectuur krijgen. ‘Zo heb je een eenvoudige woning die ik in de planvoorbereiding een 1-tonner heb genoemd maar ook een zeer uitgebreide grote woning, de 8-tonner.’ Omdat het concept appelleert aan het Amerikaanse straatbeeld hebben de woningtypes namen gekregen die variëren van Atlanta, Phoenix en Denver tot Baltimore, Dallas en Boston. De woningen hebben een willekeurige plek in het straatbeeld gekregen. Een goedkope woning staat keurig naast een duur woonhuis. ‘Ieder huis krijgt zo zijn eigen uitstraling en toont daarmee een hoge mate van vrijheid.’ De twee avenues in het plan zijn vierhonderd meter lang en worden straks door zeshonderd bomen gedomineerd. De meerderheid van de bebouwing bestaat uit rijtjeshuizen. Op de elf straathoeken worden verder nog bijzondere vrijstaande woningen gerealiseerd.

✏ naw@bouwfonds.nl

buitenland

interieur

Joosje Christophersen (48) woont in Amsterdam, is gestalt-therapeut en woont en werkt in de kapel van een voormalig klooster.

UITGAVE

HOOFDKANTOOR

December 2001

Bouwfonds Wonen B.V. Westerdorpsstraat 66 Postbus 15 3870 DA Hoevelaken Telefoon 033 253 91 11 Fax 033 253 96 85 Email contactwonen@bouwfonds.nl

PRODUCTIE EN COÖRDINATIE

Rutten Communicatie-advies bv, Amsterdam ONTWERP EN ART DIRECTION

Frisse Wind (BNO), Amsterdam REDACTIERAAD

Jasper de Boom, José van Dijk, Hella Hendriks, Hans Ouwerkerk, Jan Rutten, Erna Smit, Henk van Zandvoort, Friso de Zeeuw. AAN DIT NUMMER WERKTEN MEE

Dolf Dukker, Jaap Huisman, Olaf Kaashoek, Dorien Kasteleijn, Hans Ouwerkerk, Marcel van Roosmalen, Jan Rutten, Gabriël Snuverink

DRUK EN LITHOGRAFIE

REGIO NOORD-WEST

Drukkerij Bakker Baarn, Baarn

Schipholpoort 64 Postbus 4376 2003 EJ Haarlem Telefoon 023 530 66 03 Fax 023 536 63 94 Email wonen.haarlem@bouwfonds.nl

Jasper de Boom, telefoon 033 253 97 85

xxxxxx

landelijk gebied

xxxxxx

REGIO MIDDEN-OOST

De Brand 30 Postbus 1 3800 AA Amersfoort Telefoon 033 453 41 11 Fax 033 453 41 90 Email wonen.amersfoort@bouwfonds.nl

CONTACT

tekst en beeld Nicole Segers

Grote Voort 45 Postbus 10054 8000 GB Zwolle Telefoon 038 425 44 40 Fax 038 425 44 41 Email wonen.zwolle@bouwfonds.nl

Petra Appelhof, Don Wijns, Peter van Breukelen, Ronald Segaar, Reinier Gerritsen Nicole Segers en anderen

FOTOGRAFIE

NAW

REGIO NOORD-OOST

Dit is een uitgave van Bouwfonds Wonen. Dit magazine is met zorg samengesteld. U kunt er echter geen rechten aan ontlenen. Kopiëren of citeren van (delen van) de inhoud is toegestaan in overleg met Bouwfonds Wonen.

colofon

REGIO ZUID-WEST

Poortweg 4 Postbus 75 2600 AB Delft Telefoon 015 268 08 08 Fax 015 262 33 63 Email wonen.delft@bouwfonds.nl REGIO ZUID

Vestdijk 61 Postbus 6540 5600 HM Eindhoven Telefoon 040 265 98 59 Fax 040 246 40 40 Email wonen.eindhoven@bouwfonds.nl