programma 2016
Welkom. op Brainwash Festival In dit programmaboekje vind je informatie over alle programma’s op Brainwash. Het blokkenschema en de plattegrond van het festivalterrein zijn los bijgevoegd. Het is een eer je te mogen verwelkomen op Brainwash 2016, een festival dat wordt geproduceerd door The School of Life i.s.m. Human. Verspreid over de binnenstad van Amsterdam vind je programma’s die verheldering proberen te bieden in tijden van verwarring en verwarring scheppen waar alles helder lijkt. Veel van de locaties zijn relatief klein, dus zorg ervoor dat je ruim op tijd aanwezig bent als je iets erg graag wilt zien. En bezoek vooral ook de minder bekende sprekers en laat je verrassen door hun inzichten. Graag bedanken we alle vrijwilligers, partners, sponsoren en de geweldige sprekers die zich zo hard voor dit festival hebben ingezet. En natuurlijk bedanken we jou voor je komst en dat je hiermee het festival zin geeft! We hopen dat je een prachtige dag hebt! Ted Tettero
Directeur Brainwash
Laurens Knoop
Oprichter Brainwash en The School of Life
Brainwash Festival op NPO 2. De opening in De Nationale Opera, een selectie van de beste festivalprogramma’s en een speciale internationale editie van Het Filosofisch Kwintet. Tussen 16:00 en 17:00 vanmiddag en vanaf 23:00 vanavond
zendt Human het Brainwash Festival uit op NPO 2. Zo kan je morgen op NPO gemist de sprekers waar je niet bij bent geweest toch nog zien.
NPO festivaldagboek. Ook nieuw dit jaar is de speciale Brainwash App, de gids waarmee je alles uit jouw Brainwash Festival haalt! Hiermee maak je snel je eigen programma, zie je direct wat je vrienden van plan zijn en krijg je na afloop automatisch een persoonlijk
dagboek
van
jouw
festival. De Brainwash App is onderdeel van de Festivaldagboek-
app van de NPO. Deze download je gratis in de appstores. zoekterm:
​
Brainwash / Festivaldagboek
4
Inhoudsopgave. Plattegrond 6 Opening 8 Zuiderkerk 10 Waalse kerk 12 KNAW 15 Frascati I 17 Frascati II 19 Frascati III 24 Frascati IV 25 De Brakke Grond: Humanzaal
26
De Brakke Grond: Rode zaal
30
De Brakke Grond: Witte zaal
31
Agnietenkapel 32 Compagnietheater: Grote zaal
34
Compagnietheater: Foyer 36 Perdu
37
De Richel
39
Meer? 41
n ce nt ra al sta tio
Plattegrond. dam A
Zuiderkerk dams traat
B
de nes
Zuiderkerkhof 72
Waalse kerk Walenpleintje 159
C
KNAW Kloveniersburgwal 29
D
F
Frascati I, II, III
E
Frascati IV en De Richel de Nes 71
F
D
De Brakke Grond de Nes 45
G
rokin
de Nes 63
E
Compagnietheater
H
Perdu Kloveniersburgwal 86
I
Agnietenkapel Oudezijds Voorburgwal 229-231
6
de nes
Kloveniersburgwal 50
bur
grim
a rgw
H l
l
rsbu rgw a
rusland l
rsbu rgw a
klov enie
wal
urg
hte rb
s ac
ezijd
oud
bur gw al
sv oor
ezij d
oud
B
walen pleintje
klov enie
rgw a
wal
urg
hte rb
s ac
I
klov enie rsbu
l ezijd
oud
oudezijds voorburgwal
nieuw markt
C
nieuw e hoo at
gstra
G A
zandstr aat
zuiderkerk hof
nationale opera
nat
ion
ale
ope
ra
7
Opening. ENG / NED
Nationale Opera & Ballet
13.00-14.45
De vluchtelingencrisis, ongelijkheid, basisinkomen, de toekomst van Europa, de opkomst van Trump, de houdbaarheid van onze idealen en de technologisering van onze samenleving; we leven in een wereld vol verwarring en uitdaging. Tijdens de opening van het festival worden je hersens aan het werk gezet door drie van de meest progressieve denkers van dit moment. Denkers die idealisme en optimisme omarmen, cynisme en pessimisme hekelen, breken met ons economische denken of strijden voor een betere wereld. Hun gezamenlijke denkkracht laten we los op de meest urgente maatschappelijke kwesties van onze tijd. Laat je verrassen door een nieuwe kijk op de toekomst door de filosofen Susan Neiman, Markus Gabriel en econoom Tomáš Sedláček. Cabaretier Jan Jaap van der Wal trapt de opening af door zijn eigen komische licht te schijnen op onze grote uitdagingen en stand-up filosoof Laura van Dolron sluit de opening af. Susan Neiman staat wereldwijd bekend om haar herwaardering van de Verlichtingsidealen. Deze Amerikaanse filosoof was hoogleraar aan de universiteit van Tel Aviv en Yale voordat ze in 2000 directeur van het Einstein Forum werd in Berlijn. In 2014 won ze de prestigieuze Spinozalens.
8
Bestsellerfilosoof Markus Gabriel werd op 29-jarige leeftijd aangesteld als jongste hoogleraar in de filosofie in Duitsland ooit. Hij doceerde onder meer aan universiteiten in Lissabon, Heidelberg en New York. In zijn werk gaat hij de strijd aan met het wijdverspreide neurodeterminisme en stelt hij dat we onze vrijheid moeten inzetten voor een betere wereld. De indrukwekkende (anti-)econoom Tomáš Sedláček werd op zijn 24e al benoemd tot adviseur van de toenmalig Tsjechisch president Václav Havel. In 2006 vertrok hij naar Yale waar hij al snel verkozen werd tot één van de ‘5 hot minds in economics’. In zijn denken breekt Sedláček met het wiskundige beeld van economie en meent hij dat economie beter begrepen kan worden door te onderzoeken hoe mythen, religie, filosofie en psychologie de economische rationaliteit hebben gevormd. Jan Jaap van der Wal stond al vanaf zijn zeventiende op het podium bij Comedytrain. Sindsdien heeft hij vele succesvolle shows gehad. In zijn cabaret schuwt hij niet om kritisch naar onze manier van leven te kijken en mensen aan te zetten om hun gedrag te verbeteren. Stand-up filosoof en theatermaakster Laura van Dolron schrijft tijdens de opening van Brainwash al luisterend een live-voordracht. Ze reflecteert, leert, en zoekt, om vervolgens direct voor te dragen wat tot haar kwam.
9
Zuide 15.00-15.40
Jonathan Safran Foer - Hier zijn wij
16:10 -16:50
Aubrey de Grey - Het einde van ouderdom
ENG
Wat kunnen we leren van filosoof en voormalig literair wonderkind Jonathan Safran Foer? Zijn eerste twee romans werden door miljoenen lezers juichend ontvangen en wonnen vele prijzen. Daarna was het elf jaar wachten op zijn volgende literaire werk: Hier ben ik. Naar eigen zeggen moest hij wachten tot hij iets te zeggen had dat écht de moeite waard is. Op Brainwash wordt hij geïnterviewd over zijn leven, zijn boeken en zijn denken door medeoprichter van De Correspondent Ernst-Jan Pfauth. ENG
Niets is zeker, behalve de dood, toch? Niet volgens Aubrey de Grey. Deze excentrieke Britse gerontoloog is nog lang niet uitgekeken op het leven en streeft naar een wereld zonder vergrijzing; hij ziet ouderdom als de grootste ziekte van onze tijd. Hij vertelt waarom we de dood moeten verslaan, hoe we de dood kunnen verslaan, en wat de filosofische consequenties zijn van een wereld waar iedereen duizend wordt.
17:20 -18:00
10
Tomáš Sedláček - Een nieuwe economie
ENG
De indrukwekkende (anti-)econoom Tomáš Sedláček werd op zijn 24e al benoemd tot adviseur van de toenmalig Tsjechisch president Václav Havel. In 2006 vertrok hij naar Yale waar hij al snel verkozen werd tot één van de ‘5 hot minds in economics’. Hij stelt dat de economie een geloof is dat ontkent een geloof te zijn. Zijn doelstelling is om een eind te maken aan de economische moraal die het debat binnen onze Westerse samenleving meer en meer begint te overheersen. Hij wordt geïnterviewd door Gian van Grunsven
derkerk. 18.30-19.10
Evgeny Morozov - De onzichtbare gevaren van het internet ENG De tijd dat we sociale media zoals Facebook als onschuldig zagen is definitief voorbij, maar volgens Evgeny Morozov zijn we nog steeds veel te naïef. Hij stelt dat het internet een donkere kant heeft waar wij nog nauwelijks zicht op hebben. Morozov wordt beschouwd als expert op het gebied van sociale en politieke gevolgen van nieuwe technologieën. Hij laat zien hoe politieke en commerciële agenda’s veel dieper onze privésfeer binnen weten te treden dan wij zelf door hebben.
19.40-20.20
Julian Savulescu - Een nieuwe (gemodificeerde) moraal ENG Technologie heeft onze wereld zozeer veranderd dat onze moraliteit niet meer volstaat. We zijn unfit for the future, aldus Julian Savulescu. Als voorstander van onder meer klonen houdt hij een pleidooi voor trans-humanisme: het overstijgen van onze menselijke natuur. Alleen dan kunnen we de toekomst aan volgens deze professor bio-ethiek uit Oxford. We moeten nieuwe technieken gebruiken om de menselijke evolutie een handje te helpen, anders zullen wij als soort niet overleven. 11
Waalse Kerk.
Waalse Kerk The School of Life presenteert: The School of Life biedt heldere ideeën voor het dagelijks leven. Voor Brainwash zijn denkers uit de hele wereld gehaald om je eigen leven beter te leren begrijpen.
13:40 - 14:20
James Kingsland - De wetenschap achter mindfulness ENG
14:50 -15:30
Susanna Halonen - Screw finding your passion
16:00 -16:40
Michael Puett - Het goede leven volgens de Chinese filosofie ENG
Mindfulness is hot. Het maakt ons slimmer, gezonder en gelukkiger. En dat is een feit, aldus wetenschapper James Kingsland. Met behulp van recent onderzoek en Boeddhistische filosofie verlost hij mindfulness van de vele onwaarheden en toont hij de kracht van deze vaak verkeerd begrepen eeuwenoude methode. Hij laat zien hoe nieuwe verbindingen in ons brein ontstaan en wat er in onze hersenen gebeurt wanneer we mediteren. Mindfulness is geen spiritueel fenomeen, maar juist een praktische stap tot het temmen van de geest. ENG
Je passie vinden, het lijkt soms wel de belangrijkste opdracht van deze tijd. ‘Screw finding your passion,’ zegt Susanna Halonen. Het streven naar die ene échte passie werkt juist verlammend, waar het echt om gaat is je hele leven vol passie te leven, zelfs de fietstochtjes naar je werk. Laat je door deze Britse docent van The School of Life inspireren tot een leven vol passie.
Deze professor in de Chinese geschiedenis werd onlangs verkozen tot beste docent van Harvard. Hij laat zien dat het wereldbeeld in de Chinese filosofie radicaal verschilt van wat wij hier in het westen kennen. Het goede leven is niet het uitvoeren van een groots programma of doel, maar juist het bewandelen van een weg. Michael Puett daagt uit onze vastgeroeste overtuigingen te herzien en inspireert tot grote veranderingen met mogelijk verstrekkende gevolgen voor onszelf en de wereld om ons heen. 13
Waalse Kerk The School of Life presenteert: 17:10 -17:50
Hartmut Rosa - Leven in tijden van versnelling
ENG
De tijd vliegt, en een stuk sneller dan vroeger. Althans, zo ervaren wij dat. We hebben altijd tijd te kort, het druk, en zijn constant op zoek naar nieuwe ervaringen die niet gemist mogen worden. De Duitse professor Hartmut Rosa staat bekend als een van de voornaamste critici van onze tijdsbeleving: alles gaat sneller en dit leidt tot vervreemding en burn-outs. We rennen onszelf voorbij. Rosa vertelt hoe we ons moordende levenstempo kunnen vertragen en de tijd weer stil kunnen zetten.
14
18:20 -19:00
Lammert Kamphuis - Echte vrijheid
19:30 - 20:10
Ignaas Devisch - Rusteloosheid als zegen
Vrij zijn, wie wil er nu niet vrij zijn?! Wat een heerlijk gevoel: geen verplichtingen, talloze opties om uit te kiezen en helemaal onafhankelijk leven. Maar zijn dit eigenlijk wel de dingen die ons vrij maken? Volgens sommige filosofen en psychologen zoeken we tegenwoordig op een volledig verkeerde manier naar vrijheid. Filosoof en sterdocent van The School of Life Lammert Kamphuis zet je ideeĂŤn over vrijheid op de kop en daagt je uit om op nieuwe manieren nog vrijer te worden.
Terwijl we klagen over de drukte, gejaagdheid en een dreigende burn-out, plannen we onze dagen toch telkens weer vol. We slagen er simpelweg niet in om niets te doen. Veel denkers zien dat als een probleem, maar niet de Vlaamse hoogleraar ethiek en medische filosofie Ignaas Devisch. Volgens hem moeten we juist blij zijn met onze onrust. Passie en creativiteit bestaan dankzij ons verlangen naar altijd maar meer. Juist daarom houdt hij een vurig pleidooi voor een rusteloos leven!
KNAW. Bas Heijne in gesprek met... In drie gesprekken ontdoet Bas Heijne de mens op essayistische wijze van zijn masker. Biologisch gezien zijn we allemaal hetzelfde: een brein, een set genen en onze leefomgeving. Hoe komt het dan dat we toch zo verschillen van elkaar? Waarom hebben we zoveel last van groeiende ongelijkheid, hardnekkige discriminatie, milieuproblemen en politiek populisme? Bas Heijne gaat op zoek naar antwoorden door diep in onszelf te kijken. Want: wat weten we nou eigenlijk van onszelf?
14:00 - 14:40
Julian Savulescu
15:10 - 15:50
Marjan Slob
16:20 - 17:00
James Garvey
ENG
Deze professor in de filosofie en bio-ethiek staat bekend als een van de meest progressieve denkers binnen zijn vakgebied. Technologie heeft onze wereld zozeer veranderd dat onze moraal niet meer functioneert. Bas Heijne gaat met hem in gesprek over onze morele plicht om onze menselijke natuur te overstijgen en onze moraal te verbeteren. Filosoof Marjan Slob wast luidruchtige neurowetenschappers flink de oren. Als we alles in puur natuurwetenschappelijke termen willen beschrijven, eindigen we met een eenzijdig en kaal wereldbeeld. Slob geeft antwoord op vragen als: wat is een mens, wat kan je over jezelf weten, en waarin schuilt onze vrijheid? Tegelijkertijd belicht ze waar de neurowetenschap stuit op de grenzen van haar kunnen. ENG
We worden genudged, gepushed en geprikkeld. Reizend in de bus geeft de geur van afwasmiddel ons een veiliger gevoel, in de supermarkt zorgt de geur van chocolade ervoor dat we de producten als goedkoper ervaren. Door middel van neuromarketing beĂŻnvloeden bedrijven en overheden op een steeds ingrijpendere manier ons gedrag. De Amerikaanse filosoof James Garvey bestudeerde hoe deze technieken functioneren en vertelt over de werking van ons brein en de vrijheid die nog overblijft. 15
Frascati.
Frascati I 13:20 - 14:00
Ernst Hirsch Ballin - Tegen de stroom Bekend oud-politicus Ernst Hirsch Ballin spreekt over onze op angst gebaseerde politiek. We moeten proberen te doorgronden of de politiek angsten benut om “vijanden” aan te wijzen of dat zij werkelijk veiligheid wil bieden. Angsten verdrijft men niet met nieuwe angsten, maar alleen met vertrouwen. Hoe kunnen we dit verkrijgen?
14:20 - 15:00
Herman Philipse - De evolutie van godsdienst Regelmatig wordt er gedacht dat godsdienst langzamerhand uit de wereld verdwijnt. Maar het tegendeel is het geval, onder meer doordat geseculariseerden minder kinderen krijgen dan gelovigen. Momenteel wordt het nieuws vaak overheerst door gruwelijke daden die deels religieus gemotiveerd zijn. Daarom is het volgens filosoof Herman Philipse niet ongepast om nog eens goed over godsdiensten na te denken. Tijdens zijn lezing vertelt Philipse over de evolutie van godsdienst en verklaart hij de stijgende populariteit van religie.
15:30 - 16:15
Èthos - Liefde, lichaam en de virtuele wereld: Tinder love Tinder, OkCupid, chatbots of de nieuwste virtualreality-ontmoetingen kunnen onze droompartner dichterbij halen dan ooit en zo onze diepste verlangens digitaal omtoveren in instant bevrediging. Wat gebeurt er met liefde in deze nieuwe omgeving en hoe verandert het de lichamelijke dimensie van menselijke relaties? Met: Marlies Dekkers, Emanuel Rutten, Gabriel van den Brink en Ad Verbrugge.
16:35 - 17:20
Èthos - Big data en veiligheid In het tijdperk van big data is het nodig om de waarborging van onze vrijheid opnieuw tegen het licht te houden. Onze persoonlijke gegevens worden steeds meer gedigitaliseerd, ons gedrag wordt steeds vaker geregistreerd en tegelijkertijd steken nieuwe vormen van misdaad de kop op, zoals het hacken van deze gevoelige informatie. Welke vorm van vrijheid kunnen wij nog claimen? Wat gebeurt er met onze privacy? Met: Peter van Uhm, Haroon Sheikh, Arief Ernst Hühn, Jelle van Baardewijk en Ad Verbrugge. 17
Frascati I 17:40 - 18:25
Èthos - De komende crisis en daarna Op 29 oktober 1929 stortte de effectenbeurs van New York in elkaar en luidde daarmee een mondiale economische crisis in. We herleven dit moment in september 2008 wanneer een van de grootste banken in Amerika zijn faillissement bekend maakt. Na acht jaar matig herstel komt de vraag op of er niet alweer een volgende crisis aankomt. Kunnen we een volgende crisis wel aan? Welke ommekeer brengt het teweeg en hoe ziet ons economisch stelsel er daarna uit? Met: Arnoud Boot, Nora Neuteboom, Govert Buijs en Ad Verbrugge.
19:00 - 19:40
Richard David Precht & Anton van Hooff - Ken de wereld DUITS Richard David Precht is een van de populairste filosofen in Duitsland. Van zijn laatste boek Ken de wereld verkocht hij ruim drie miljoen exemplaren. In dit boek schetst hij met schwung een magistrale geschiedenis van de westerse filosofie. Hij plaatst het ontstaan van onze grootste ideeën over bijvoorbeeld het goede leven, de waarheid en de mens in hun politieke, economische en sociale context. Hij wordt geïnterviewd door Anton van Hooff, voormalig hoofddocent klassieke geschiedenis.
20:10 - 20:50
Franco Berardi - De dodelijke omhelzing van het kapitalisme ENG Het kapitalisme met zijn meedogenloze concurrentiestrijd zorgt voor een algehele geestelijke malaise in onze westerse samenleving, aldus de prominente Italiaanse wetenschapper en filosoof Franco Berardi. Om ons te bevrijden uit de dodelijke omhelzing van het kapitalisme presenteert hij op Brainwash een ontsnappingsroute naar een zinvoller leven.
18
Frascati II 13:40 - 14:20
Menno de Bree - Waarom werk niet gelukkig maakt
Aristoteles leerde ons al dat alles wat we doen, we uiteindelijk doen om gelukkig te worden. We willen vooral gelukkig worden door liefde en werk. De combinatie van liefde en geluk is echter problematisch, reden waarom veel mensen zich na een zekere leeftijd vooral op hun werk richten. Maar, zo stel filosoof Menno de Bree, ook dat is een kansloze strategie.
Actualiteitenkabinet Twee denkers die zich bezighouden met hetzelfde thema bespreken wat hen opviel in de kranten van de afgelopen weken. Wat is er gebeurd en wat zegt dit over de vraagstukken achter de actualiteit? Onder leiding van Eveline Groot.
14:50 - 15:30 In het oerwoud van de wereldverbeteringen We zijn ons maar wát bewust van de noodzaak om ons gedrag te veranderen en de wereld een mooiere plek te maken. Maar elke poging stuit op een muur van kritiek. Lokaal geteelde biologische groenten werkt ongelijkheid en hongersnood in de hand. Ontwikkelingshulp leidt tot afhankelijke en corrupte regimes en ons zorgvuldig gescheiden plastic afval wordt verbrand omdat er geen vraag naar is. Dan maar een hutje op de hei? Hoe kunnen we eigenlijk wel de wereld verbeteren? Met filosofen Wouter Mensink en Lisa Doeland.
15:50 - 16:30 De onschuld van anticipatie Er zijn veel vormen van etnisch profileren. Van discriminatie door de politie in de VS van Afro-Amerikanen tot de afwijzing van witte inmenging op Black Twitter. Gebeurt hier hetzelfde? Wat zijn de gevolgen? En wat is het verschil tussen het anticiperen op het gedrag van een tegenstander en het creëren van oplopende spanningen? Met Ivana Ivkovic en Sinan Çankaya.
16:50 - 17:30 Creativiteit: de heilige graal In 2020 moet Nederland de meest creatieve economie van Europa zijn. Vandaar dat creativiteit een van de 21e-eeuwse skills is die op scholen centraal staat. Creatief denken, creatief beleid, creatief ondernemen: creativiteit gaat onze economie en samenleving uit het slob trekken. Maar waar komt deze waardering vandaan en wat betekent ze eigenlijk voor ons begrip van creativiteit? Kan iedereen creatief denken en is dit wel nastrevenswaardig? En waarom is er voor de creativiteit van kunstenaars dan toch zo weinig waardering? Met Ruben Jacobs en Zihni Özdil. 19
Frascati II Fictieve Stellingen Wat gebeurt er wanneer een literaire zin ineens als stelling wordt geponeerd? Anna Luyten en Lietje Bauwens spreken drie auteurs over filosofische overpeinzingen, verstopte theorieën en maatschappijkritische reflecties in hun werk. Aan de hand van steeds één citaat, losgekoppeld van het grotere verhaal, vertellen de schrijvers over de gedachten die ten grondslag lagen aan precies díe zin, die ene fictieve stelling.
17:50 - 18:20 Maartje Wortel Maartje Wortel (1982) is een van de meest bejubelde schrijvers van haar generatie. Voor haar debuut Dit is jouw huis ontving ze de Anton Wachterprijs en haar laatste roman IJstijd won de BNG Literatuurprijs. Na haar schrijversresidentie in Tilburg verscheen plots, als ware het een Beyoncé-act, het lange kort verhaal: Goudvissen en beton, waarin ze als volstrekt logisch gegeven stelt: “Als je; alle mensen, alle ruimte, alle tijd en alle onzichtbare handen van je aftrekt, dan blijft er inderdaad niets meer over. Niets staat op zichzelf. Ook wij niet.”
18:40 - 19:10 Rebekka de Wit In 2015 verscheen de debuutroman We komen nog één wonder tekort van schrijver en theatermaker Rebekka de Wit (1985), een tragikomisch familieverhaal over een verzoening met de imperfecties van het bestaan. Ze bespreekt de stelling: “Ik zou een Declaration of Dependence willen schrijven, omdat dat veel minder bezijden de waarheid klinkt en troostender dan de gebalde vuist en de independence, die me vrijwel uitsluitend doen denken aan het alleen zijn, wat er sowieso is.”
19:30 - 20:00 Maurits de Bruijn Maurits de Bruijn (1984) werkt als journalist, beeldend kunstenaar en schrijver. Hij debuteerde in 2012 met Broer, de roman werd lovend ontvangen door pers en publiek. Begin dit jaar verscheen De achterkant van de zon, een pleidooi voor nieuwsgierigheid naar de ‘ander’ en een zoektocht naar de mogelijkheid van een nieuw begin. “Op een gegeven moment wordt je nieuwe leven je oude leven.”
20
Frascati II Mister Motley Tendens Kunstplatform Mister Motley nodigt kunstenaars, wetenschappers en denkers uit om opmerkelijke ontwikkelingen vanuit hun eigen praktijk te bespreken. Wat zeggen tendensen als verdwenen introversie en digitale vluchtigheid over de tijd waarin we leven? Onder leiding van Heske ten Cate, Lietje Bauwens en Wieke ten Cate.
20:20 - 21:00 Verdwenen introversie Is de introvert een uitstervende soort? Is de innerlijke beweging uitwaarts wel te maken voor mensen die het nodig hebben om in zichzelf gekeerd te kunnen zijn? Wat leveren we bij extraversie in? Wetenschapstheoreticus en wetenschapshistoricus Trudy Dehue beschouwt het idee van introversie als ziekte. Schitterend in introverte afwezigheid klinken door het programma heen de belevingen van toneelschrijver Iona Daniel. En een kunstenaar-zonder-naam houdt een pleidooi voor het pseudoniem.
21:20 - 22:00 De esthetiek van digitale vluchtigheid Zijn we te lui geworden door de opkomst van het internet? De jongere generatie wordt verweten een te korte spanningsboog te hebben, snel afgeleid te zijn. Maar is rusteloosheid eigenlijk wel een ziekte van deze tijd? En is deze vluchtigheid werkelijk een probleem? Filosoof Ignaas Devisch stelde zich deze vraag en trekt de schijnbare tegenstelling tussen vluchtigheid en concentratie door naar de verhouding tussen internet en fysiek. Internetkunstenaar Rafael Rozendaal geeft een digitale reflectie op het bestaansrecht van niet-fysiek werk en de esthetiek van afleiding.
21
brainwash.nl Migratie is een zegen, economische ongelijkheid in ieders belang, Trump de toekomst van democratie. De onderwerpen die op Brainwash Festival centraal staan, zijn te belangrijk om tot het festival te beperken. Juist in deze tijd van van extremen, van tegenstelling en conflict, moeten we onszelf doorlopend blijven bevragen. Daarom is er brainwash.nl, platform voor onverwachte ideeĂŤn. Het is het podium van de Brainwash Academie, onze denktank van filosofen, wetenschappers, schrijvers en stand-up comedians, die al improviserend en filosoferend reageren op de actualiteit en op zoek gaan naar verheldering in tijden van verwarring. Brainwash is een initiatief van The School of Life en Human.
22
Frascati III 15:00 - 15:40
Naomi van der Linden - Moederland
16:30 - 17:10
Naomi van der Linden krijgt vanwege haar donkere huidskleur regelmatig de vraag: ‘Waar kom je vandaan?’ Het antwoord ‘uit Den Haag’ blijkt zelden bevredigend. Dit doet haar besluiten op zoek te gaan naar haar Afrikaanse roots. Volg een bewogen reis naar het hart van Afrika, naar identiteit en verbeelding.
18:00 - 18:40
Frascati IV SLAA - Today’s Thinking Trends: Literary Guidance Kan literatuur als leidraad dienen bij debatten die het kookpunt hebben bereikt? Samen met literatuurwetenschapper dr. Margriet van Heesch (UvA) gaat SLAA op zoek naar het antwoord op die vraag. Bij de thema’s Black Lives Matter, Gender en Vluchtelingen worden telkens een schrijver en een filosoof uitgenodigd een literair werk aan te dragen dat naar hun idee een verrijkende blik op het thema biedt.
14:00 - 14:40 Gender Hoe banen we ons via de literatuur een weg door vooroordelen, hokjesdenken en genderidentiteit? Welke literatuur brengt inzichten, ideeën en inspiratie? Zorgen bepaalde boeken voor meer (on)begrip binnen de samenleving? Of loopt de literatuur juist op de samenleving voor? Met: Simone van Saarloos en Maxim Februari.
15:00 - 15:40 Black lives matter Hoe banen we ons via de literatuur een weg door politiegeweld, racisme en onrecht? Welke literatuur brengt inzichten, ideeën, inspiratie? Zijn er via de literatuur parallellen te trekken met andere tijden? Weet de literatuur het verhaal van de betrokkenen zo te vangen dat het aangehaald dient te worden in het #BlackLivesMatter debat, of loopt de literatuur nog achter? Met: Babs Gons.
24
Frascati IV 16:00 - 16:40 Vluchtelingen & Migratie Hoe banen we ons via de literatuur een weg door oorlog, migratie, politiek en mensen op de vlucht? Welke literatuur brengt inzichten, empathie, inspiratie? Welke literatuur moet worden gebruikt om tot de oorzaak van het probleem te komen? Welke literatuur wakkert angst aan? En welke literatuur biedt net een ander perspectief? Met Shervin Nekuee en Tamar de Waal.
17:10 - 17:40
Annemarie Prins & Eva Duijvestein - DOOD
Doodgaan stelt niets voor. Je sterft, je vergaat, de materie waaruit je bestond gaat over in andere materie. Het leven gaat door, zonder jou. No big deal. Maar de dood kan niet gerepeteerd worden; geen mens weet hoe hij reageert als het einde daar is. Annemarie Prins en Eva Duijvestein maken zich voorstellingen van doodgaan en verlies.
18:20 - 18:50 19:30 - 20:00
Het Stedelijk Museum en De Nationale Opera Bewogen bewegen
Kunstenaar Jean Tinguely staat bekend om zijn speelse, stoere machinekunst en explosieve performances. Alles moest anders, alles moest bewegen. Precies 25 jaar na zijn dood presenteren Het Stedelijk Museum en De Nationale Opera een nieuw geschreven opera: Bewogen bewegen. Marcel Sijm liet zich voor deze opera inspireren door het universum van Dick Raaijmakers, een Nederlandse componisttheoreticus en tijdgenoot van Tinguely, die op elektro-akoestische wijze met de concepten stilstand en beweging speelt.
20:30 - 21:10
Mezrab - Why you will marry the wrong person
ENG
De verhalenvertellers van Mezrab brengen drie waargebeurde verhalen die gebaseerd zijn op de theorie van Alain de Botton dat we altijd met de verkeerde persoon trouwen. Kan dit worden voorkomen? Kunnen we scheiden van de juiste persoon? En hoe verkeerd is verkeerd? Met: Ogutu Muraya, Christina Mercken, Jaap Warmenhoven, Rod Ben Zeev en Sahand Sahebdivani.
25
De Brakke Grond. De Brakke Grond: Humanzaal 13:30 - 14:30
26
Het Filosofisch Kwintet - Het nieuwe populisme
ENG
Over drie weken zijn de Amerikaanse verkiezingen, met Donald Trump als serieuze kanshebber. Afgelopen zomer keerden de Britten na een verhitte campagne Europa de rug toe. In verschillende Europese landen - o.a. Nederland, Hongarije, Frankrijk en Duitsland - zijn nationaalpopulistische bewegingen prominent aanwezig. Hoe kunnen we dit verklaren? En wat zijn de gevolgen van deze ontwikkeling voor onze democratie, de rechtstaat en vrijheid van meningsuiting? In deze live-opname van Het Filosofisch Kwintet gaat Clairy Polak hierover in gesprek met onder meer Saskia Sassen en Philipp Blom.
De Brakke Grond: Humanzaal 15:20-16:20
Brainwash Talks - De waarde van ...
Wat is de waarde van bezit, het belang van rituelen en waarom is rusteloosheid essentieel? In 12 minuten leggen enkele van de beste en leukste denkers uit binnenen buitenland uit waar het nu echt om gaat in het leven. Gepresenteerd door Jan Jaap van der Wal. Human maakt opnames voor het televisieprogramma Brainwash Talks.
Thomas Rau - Het einde van bezit
Geen lamp maar licht, geen koelkast maar koeling. Het einde van bezit is in zicht. Thomas Rau, een van Nederlands bekendste duurzaamheidsdenkers, stelt dat we op de grens staan van een fundamentele gedragsverandering. We verschuiven van een economisch systeem waarin de consument bezitter is naar een systeem waarin hij gebruiker wordt.
James Garvey - Het overtuigen
ENG
Er heeft een revolutie plaatsgevonden die maar weinigen is opgevallen: om te overtuigen worden tegenwoordig geen redenen meer gegeven, maar in plaats daarvan wordt er gebruik gemaakt van framing, nudging, spinning en allerlei andere technieken die ons zonder dat we het doorhebben een bepaalde kant op trekken. Niet alleen om ons spullen te verkomen, maar ook om ons politici en beleid te laten onderschrijven. Volgens filosoof James Garvey is het cruciaal dat we ons redelijk vermogen weer leren te gebruiken.
Laura van Dolron - Wij
Laura van Dolron bepleit, bevraagt en onderzoekt de waarde van „WIJ”. Wie zijn WIJ en is dat iets om trots op te zijn? Een pleidooi tegen ja-knikkers en nee-stemmers, over Beethoven en bange mensen, over Plato en populisme….over alles wat ons in de weg staat en hoe juist dat ons leven de moeite waard maakt.
Herman Philipse - Wetenschap
Om te handelen met succes, moet je over de relevante kennis beschikken. Hoe complexer de situatie waarin we verkeren, des te vaker is grondig wetenschappelijk onderzoek nodig om te bepalen hoe we het beste kunnen handelen. Herman Philipse past dit eenvoudige inzicht toe op wat hij beschouwt als de grootste uitdaging waar de mensheid nu voor staat: hoe kunnen we een catastrofale klimaatverandering voorkomen? 27
De Brakke Grond: Humanzaal 16:50-17:50
Brainwash Talks - De waarde van ... Ignaas Devisch - Rusteloosheid Terwijl we klagen over de drukte, gejaagdheid en een dreigende burn-out, plannen we onze dagen toch telkens weer vol. We slagen er simpelweg niet in om niets te doen. Veel denkers zien dat als een probleem, maar niet de Vlaamse hoogleraar ethiek en medische filosofie Ignaas Devisch. Passie en creativiteit bestaan dankzij ons verlangen naar altijd maar meer. Juist daarom houdt hij een vurig pleidooi voor een rusteloos leven!
Evgeny Morozov - Het beheren van je eigen data
ENG
De tijd dat we sociale media zoals Facebook als onschuldig zagen is definitief voorbij, maar volgens Evgeny Morozov zijn we nog steeds veel te naĂŻef. Hij stelt dat sociale media ons tot slaaf gemaakt hebben en het internet een donkere kant kent waar wij nog maar nauwelijks zicht op hebben.
Aubrey de Grey - Het stoppen van ouderdom
ENG
Niets is zeker behalve de dood. Niet volgens Aubrey de Grey. Deze excentrieke Britse gerontoloog streeft naar een wereld zonder vergrijzing; hij ziet ouderdom als de grootste ziekte van onze tijd. Hij vertelt waarom we de dood moeten verslaan, hoe we de dood kunnen verslaan, en wat de filosofische consequenties zijn van een wereld waar iedereen duizend wordt.
28
De Brakke Grond: Humanzaal 18:20-19:20
Brainwash Talks - De waarde van ... Michael Puett - Rituelen
ENG
Deze professor in de Chinese geschiedenis werd onlangs verkozen tot beste docent van Harvard. Hij laat zien dat het wereldbeeld in de Chinese filosofie totaal anders is dan dat wat wij hier in het westen kennen. Hij daagt uit onze vastgeroeste overtuigingen te herzien en de waarde van rituelen te ontdekken. Susanna Halonen - Het stoppen met zoeken naar je passie ENG Je passie vinden, het lijkt soms wel de belangrijkste opdracht van deze tijd. ‘Screw finding your passion,’ zegt Susanna Halonen. Het streven naar die ene échte passie werkt juist verlammend. Laat je door deze Britse docent van The School of Life inspireren tot een leven vol verschillende passies.
Bas Heijne - Gemeenschap De afgelopen decennia regeerde het individu - de nadruk kwam te liggen op individuele vrijheid, individuele ontplooiing, het recht om je eigen wereld te maken. Hebben we daarmee het kind met het badwater weggegooid? Is de opkomst van het radicale populisme op rechts en op links een nostalgisch en vaak agressief verlangen naar een samenhang die nooit bestaan heeft of ligt er een behoefte aan ten grondslag die bij uitstek menselijk is?
Tamar de Waal - Inburgering Wie onder ons is ingeburgerd en wie niet? Politiek filosoof Tamar de Waal houdt de begrippen inburgering en burgerschap tegen het licht. Is het terecht dat vluchtelingen moeten inburgeren voordat ze een Nederlands paspoort verkrijgen? Of dat premier Rutte ‘pleur op’ zegt tegen Turkse-Nederlanders die hij niet geïntegreerd acht?
29
De Brakke Grond: Rode Zaal 13:50 - 14:30
Ed Rubin en Gabriël van den Brink - Een nieuwe moraliteit ENG
Morele waarden spelen een belangrijke rol in het moderne leven, maar welke rol? En welke waarden zijn dat dan? Een gesprek op hoog niveau tussen twee professoren. Ed Rubin van de Vanderbilt University in Nashville en Gabriël van den Brink van de Vrije Universiteit in Amsterdam zoeken naar de betekenis van moraliteit in onze moderne samenleving.
15:00 - 15:40
Kariann Akemi Yokota - De geschiedenis van massamigratie ENG
Een massastroom aan migranten beweegt zich naar het Westen nu delen van het het Midden-Oosten in brand staan. Deze uit de VS afkomstige professor Kariann Akemi Yokota stelt dat de verhitte discussies en debatten rondom de dramatische toestroom van vluchtelingen onze ideeën over democratie, sociale rechtvaardigheid en nationale identiteit zullen herdefiniëren. Met de blik van een historicus vraagt zij zich af: hoe zijn we hier in het verleden mee omgegaan? Mondiale migratie heeft zich veel vaker voorgedaan en door naar de geschiedenis te kijken, kunnen we volgens Yokota ons begrip vergroten, en hopelijk ook tot betere oplossingen komen.
16:10 - 16:50
Peter Knoope - Het westen onder vuur
Het aantal aanslagen binnen en buiten Europa lijkt de laatste jaren gestaag toe te nemen. Waarom hebben terreurorganisaties toch zo’n aantrekkingskracht op jongeren? Terreurdeskundige Peter Knoope vertelt over hun politieke achtergronden en verplaatst zich in de positie van de daders. Hij vertelt hoe anders het zit dan dat de media vaak doen geloven.
17:20 - 18:00
Fidan Ekiz - Hoelang nog zwijgen?!
Voormalig correspondent in Istanbul Fidan Ekiz maakt zich zorgen om de toenemende polarisatie in onze maatschappij en gaat op zoek naar verbinding. Ze schetst aan de hand van persoonlijke ervaringen het verloop van migratie en assimilatie binnen de de Nederlandse samenleving, vanaf de aankomst van haar Turkse ouders in Nederland tot aan de spanningen en tegenstellingen vandaag de dag. Powered by: Maand van de Geschiedenis.
30
De Brakke Grond: Rode Zaal 18:30 - 19:10
Montasser AIDe’emeh - De weg naar radicale verzoening
We leven naast elkaar, verdeeld door angst en haat. Onze wereld staat in brand. Wat kunnen we doen om het vuur te blussen? Wat kunnen we doen om ons met elkaar te verzoenen? Hoe kunnen we polarisatie tegengaan? Jihad-expert Montasser AlDe’emeh geeft een scherpe analyse van onze tijd, onze tegenstellingen, onze vijandbeelden en pleit voluit voor verzoening.
Gawie Weet Raad Meets Imagine Dromen en nachtmerries, vrienden en vijanden, liefde en haat, en misschien wel hét grote thema van nu: paranoia. Wat vertelt onze achterdocht ons over wie we zijn? In Gawie Weet Raad Meets Imagine zoekt filmjournalist Gawie Keyser aan de hand van een aantal korte films het antwoord in de verbeelding. Want weinig komt dichter bij het echte leven dan het bekijken van een film.
19:50 - 20:40 Blok 1: Dromen en nachtmerries 21:00 - 21:50 Blok 2: Paranoia
De Brakke Grond: Witte Zaal 16:00 - 16:30 17:30 - 18:00
Julie Cafmeyer - De therapie
Julie Cafmeyer vraagt jou als bezoeker om advies rond haar onmogelijke liefdesleven. Is het hechtingsproblematiek, liefdesverslaving, zelfsabotage, verlatingsangst, aanstellerij, gebrek aan zelfdiscipline? Hopelijk heb jij het antwoord, want Julie voelt een acute nood aan het delen vanhaar zielenroerselen met wildvreemden. Een theatrale performance.
31
Agniete 14:20 - 15:00
Marli Huijer - Achterblijvers
Marli Huijer is sinds een jaar ‘Denker des Vaderlands’. Ze is expert op uiteenlopende onderwerpen als tijd, discipline en technologie. Op Brainwash Festival onderzoekt zij het fenomeen ‘achterblijven’ in relatie tot de massale migratie. In het licht van deze veranderingen laat Huijer zien dat in een wereld waarin steeds meer mensen in beweging zijn, de achterblijvers van doorslaggevend belang zijn.
15:20 - 16:00
René ten Bos - Kapitalisme als verlangensmachine
Hoe belangrijk is de porno-industrie? Hoe veelzeggend is deze industrie over onze samenleving? Filosoof René ten Bos vindt dat we dit niet moeten onderschatten. Geen industrie is zo groot qua omzet en dat is volgens Ten Bos geen wonder, want kapitalisme is een verlangensmachine, we kopen niet wat we nodig hebben maar wat we willen. De pornografie is daar exemplarisch voor.
16:20 - 17:00
Peter Venmans - Amor Mundi
Als je de reclamepraatjes mag geloven is filosofie de beste manier om het geluk te vinden. Niet alle filosofen tonen zich echter even optimistisch: George Steiner beweert bijvoorbeeld dat denken ons juist treurig maakt. In elk geval is ‘het goede leven’ niet hetzelfde als ‘domweg gelukkig zijn’. Eerder dan een zoektocht naar privégeluk is filosofie een poging om in de waarheid te leven, ook als die waarheid ons niet vrolijk stemt. Niet het ‘ik’ met al zijn behoeften en verlangens staat daarbij centraal, maar de wereld waarin wij met zijn allen leven.
17:20 - 18:00
Huub Oosterhuis - Eenzaam in het rotzooiparadijs
“Eenzaam in het rotzooiparadijs.” Hoe bedoel je? Jou bedoel ik. Hoe gaat het met je ziel? En je angst voor niets? Wat doe je hier in godsnaam? En hoe is deze wereld zo geworden? Al die vluchtelingen. Kan het anders denk je? Je denkt van niet. Huub Oosterhuis denkt van wel. Laat je overtuigen en meenemen in het denken van deze theoloog, dichter en voormalig priester. 32
enkapel. 18:20 - 19:00
Désanne van Brederode - Gevaarlijk denken
Hoe blijf je onbevangen, breekbaar, aarzelend en open en voorkom je eelt op de ziel? Waarom zou het zinvol kunnen zijn om mooie inzichten toch weer te offeren, ten gunste van het leven zelf en hoeveel pijn mag denken doen? Is een crisis nog wel een crisis als je van tevoren al weet dat je er sterker uit zult komen of durf je jezelf op het spel te zetten en het telkens opnieuw wéér niet te weten? Désanne van Brederode spreekt over eenzaamheid, ‘gevaarlijk denken’ en over de verliezerskunst van de antiheld.
19:20 - 20:00
Bert Keizer - De (on)macht van de neurowetenschap
De neurowetenschappen geven ons steeds meer kennis van het brein. Filosoof en arts Bert Keizer vraagt zich af hoe het komt dat deze kennis totaal niet wordt gebruikt in de psychiatrie en in de rechtszaal. Als al ons gedrag door de hersenen wordt bepaald, dan geldt dat toch ook voor ziekelijk en misdadig gedrag? Waarom kunnen we deze problemen niet tackelen door de hersenen aan te pakken?
20:20 - 21:00
Hans Achterhuis - Kleine utopieën
Wat zou er van ons overblijven als we niet meer dromen over een betere toekomst? Wat als we ons niet meer durven los te maken van de onrechtvaardigheden van het heden? Prominent filosoof Hans Achterhuis houdt een pleidooi voor kleine utopieën en vertelt hoe deze op een vruchtbare manier het hoofd kunnen bieden aan onze huidige maatschappelijke crisis en waarom het zo belangrijk is dat we ons een voorstelling blijven maken van een rooskleurige toekomst. 33
Compagn theater. Compaginietheater: Grote Zaal 14:00 - 14:40
34
Stichting Cinergy - A Miraculous Day at the Office
20:30 - 21:10
Wat is de betekenis van werk in ons leven? In deze energieke, luchtige en muzikale voorstelling wordt het kapitalisme en de organisatie van het moderne, westerse werkende leven met kritische ogen bekeken. Alles wat niet meer bruikbaar is wordt in de prullenbak gegooid, zodat je meegenomen kan worden op een reis door andersdenken en nieuwe systemen. Met Karin Jessica Jansen, Emile Zeldenrust, Ivo Schot en Jeek ten Velden.
15:10 - 15:50
Karim Benammar - Spelen met geld Geld is een idee. Het is een prachtige uitvinding die voor een ongekende welvaart voor miljarden mensen heeft gezorgd. Tegelijkertijd kent geld ook een schaduwkant: het draagt bij aan milieuvernietiging, uitbuiting en blijvende armoede. Maar ons huidige systeem staat niet voor eeuwig vast. Filosoof Karim Benammar biedt fundamentele inzichten in de werking van geld en toont aan de hand van verschillende voorbeelden hoe we ons eigen geldsysteem zouden kunnen ontwerpen.
gnie Compaginietheater: Grote Zaal 16:20 - 17:00
Aart Goedhart - Mens of machine?
17:30 - 18:10
Thomas Rau - Het einde van bezit
18:40 - 19:20
Wouter van Bergen - De robots komen eraan
Veel mensen doen met plezier hun werk. Ze leveren graag kwaliteit, en als er iets extra’s aan ze wordt gevraagd, is dat meestal geen probleem. Maar steeds vaker valt het op dat bij veel van de dingen die we doen, direct wordt gekeken naar het nut en resultaat. Geliefd docent bij The School of Life Aart Goedhart stelt zichzelf de vraag: “Als alles wat we doen nuttig moet zijn; zijn we dan mens of worden we machine?”
Geen lamp maar licht, geen koelkast maar koeling. Het einde van bezit is in zicht. Thomas Rau, een van Nederlands bekendste duurzaamheidsdenkers, stelt dat we op de grens staan van een fundamentele gedragsverandering. We verschuiven van een economisch systeem waar de consument bezitter is naar een systeem waar hij gebruiker wordt. Tijdens het festival vertelt Rau over de toekomst van bezit en welke invloed dit gaat hebben op onze economie, samenleving en manier van werken.
Er is geen technologie waarover in de afgelopen eeuw zoveel is gefantaseerd en gedroomd: de robot als helper van de mens of als monster dat zich tegen hem keert. We staan aan het begin van de robotrevolutie. Wat staat ons te wachten en hoe kunnen we ons voorbereiden? Journalist Wouter van Bergen vertelt over recente technologische doorbraken, zet verschillende toekomstscenario’s uiteen en vertelt wat we kunnen doen om ervoor te zorgen dat de robots voor ons blijven werken, in plaats van andersom. 35
Compagnietheater: Foyer 14:45 - 15:00
17:05 - 17:20
Eva Knibbe - Op een dag alles
Op elke normale werkdag staat een mens bloot aan een tsunami van informatie, spullen en keuzemogelijkheden. Van facebookbericht tot koffie-automaatgesprek, balpendop, junkmailfilter, prioriteitmail of quinoa-voornemen. In deze performance wordt een poging gedaan orde aan te brengen in het overweldigende ‘alles’ van een gemiddelde werkdag.
15:55 - 16:10
18:15 - 18:30
Helena Hoogenkamp - ZZP-ABC
Helena Hoogenkamp schrijft theaterteksten, proza, poëzie en illustreert. Op Brainwash vertelt ze haar ZZP-ABC; een talisman en feest der herkenning voor dolende zzp’ers in de vreemde werkelijkheden van alledag.
Doorlopend
Eten & drinken
Op zoek naar een snelle goede maaltijd tussen alle programma’s door? Bij het Compagnietheater ben je de gehele dag aan het juiste adres. Vanaf 18.00 wordt er ook een festivalmaaltijd aangeboden!
21:30 - 01:00
DJ: Lelystad Blues
Vanaf 21.30 begint hier de afterparty met het dj-collectief Lelystad Blues!
36
Perdu. 15:10 - 15:50
Perdu - Homocommunis
ENG
Literair podium Perdu presenteert een programma waarin het concept van de heteronormatieve gemeenschap door middel van kunst en proza wordt verkend. Door minder gebruikelijke perspectieven op relaties en intimiteit te onderzoeken, bieden ze een alternatief voor het conventionele verhaal dat over samenzijn wordt verteld. New Narrative schrijver Robert Glück (VS/Zweden), en dichter Obe Alkema (Nederland) onderzoeken het grijze gebied tussen filosofie, literatuur, homoseksuele identiteit en het verlangen naar affectieve gemeenschappen. Hun werk wordt ondersteund met beelden van kunstenaar Prins de Vos.
16:20 - 17:00
deFusie - Het midden
Transformeert Nederland van poldernatie tot schreeuwnatie? Kunnen we nog luisteren naar elkaar? En zijn we nog bereid om te tekenen voor een saaier midden, dat van consensus en compromis? Baukje Prins houdt een interactieve voordracht waarin ze ons laat nadenken over deze vraagstukken. Want wat betekent het om burger te zijn in een diverse samenleving? Om te zorgen dat iedereen bij de les blijft zal Daan Doesborgh (slam)dichter en schrijver bij Vrij Nederland en Tirade het onderdeel in zijn eigen stijl introduceren.
17:30 - 18:00
Ellen Deckwitz - Filosofie & poëzie
Honderdduizenden Nederlanders schrijven gedichten. Maar wie leest ze? Ellen Deckwitz gelooft dat we wel willen, maar niet kunnen. Het is ons simpelweg nooit geleerd hoe we een gedicht moeten lezen. En dat is jammer, want poëzie maakt ons tot slimmere, rijkere en gelukkiger mensen. Deckwitz vertelt onder meer wat filosofen als Derrida en Levinas over de dichtkunst te vertellen hadden en hoe zij ons kunnen helpen poëzie te waarderen.
37
Perdu 18:30 - 19:00
Jappe Groenendijk - Filosofie vs literatuur
Filosofie en literatuur zijn beide in staat om ons krachtige inzichten te tonen. De aanspraak die ze op waarheid maken lijkt echter van een andere orde. Plato sprak al over een ‘oude vete’ tussen filosofen en dichters. Verschillende hedendaagse filosofen beschouwen literatuur juist als een kennisdomein dat ons inzicht kan bieden in specifieke ethische en politieke kwesties waar filosofie doorgaans minder goed mee uit de voeten kan. Filosoof en neerlandicus Jappe Groenendijk maakt de balans op.
Felix & Sophie Felix & Sofie is een maandelijks filosofisch podium in Perdu voor ieder die zich graag mentaal laat prikkelen. Tijdens deze speciale Brainwash-editie organiseren ze een battle tussen twee centrale stromingen in de filosofie: het immanente denken versus het transcendente denken.
20:00 - 20:40
Is dit het?
Is alles wat we zien, weten, horen of kunnen begrijpen het enige dat er is? Immanente denkers, bijvoorbeeld Spinoza en Deleuze, ontkennen de mogelijkheid dat er buiten de kenbare werkelijkheid nog meer bestaat. Zo moeten we bijvoorbeeld volgens Spinoza ‘God’ begrijpen als ‘Natuur’, als een ‘materialiteit’ die in alles huist, eveneens in ons eigen lichaam. Alle oorzaken en redenen liggen volgens Spinoza in de natuur besloten. Maar is dit dan echt alles wat er bestaat?
20:50 - 21:30
Of is er meer?
Kunnen wij de wereld volledig verklaren vanuit de realiteit waarin wij leven? Kan ons denkvermogen in potentie alles vatten of reikt de waarheid ook buiten de grenzen van wat wij kunnen kennen? Waar men vroeger geloofde in geesten, demonen en goden, zien wij deze vormen van denken nu vaak als irrationele vaagheden die niet behoren tot onze natuurlijke orde. Er zijn echter filosofen (van Plato tot Kierkegaard en Levinas) die denken dat er wel degelijk werkelijkheden zijn die het menselijk kenvermogen overstijgen, maar waar we ons toch op moeten richten. Want moeten we het bovennatuurlijke uitsluiten omdat we het niet kunnen verklaren? Floris van der Burg interviewt Victor Kal.
38
De Richel. Theatercafé 15:00 - 18:00
Nomizo
Durf jij je eigen standpunt van een andere kant te bekijken? Ben je nieuwsgierig naar de argumenten van anderen? Nomizo daagt je uit om te filosoferen. Het spel zorgt voor interessante en vaak hilarische gesprekken. Ook het toeval speelt een belangrijke rol. Kom kijken in de kelder van De Richel en speel mee!
18:00 - 19:00
Brainwash Academie - Denkers van de toekomst
De Brainwash Academie bestaat uit filosofen, wetenschappers, schrijvers en comedians die een gevecht aangaan met de tijdgeest. Vier leden van de Academie krijgen 10 minuten om je van hun tegendraadse ideeën te overtuigen. Marieke Borren vraagt zich af wat we bedoelen met de ‘mens’ of de ‘menselijkheid’ wanneer we spreken en denken over of handelen in naam van mensenrechten, misdaden tegen de menselijkheid en humanitaire hulp? Wat is er zo waardevol in mensen dat het beschermd zou moeten worden? Tarik Yousif bepleit de waarde van zelfkennis. Socrates beschreef zelfkennis als noodzakelijk om een zinvol bestaan te kunnen leiden. Hieruit is ten dele de term ‘authentiek’ voortgekomen, wat zoveel betekent als trouw zijn aan je zelf. Maar wat is nu nog de waarde van authenticiteit? Laura Burgers denkt na over de inclusiviteit van onze democratie. Wie moeten er wel meedoen in ons wetgevingsproces en wie niet? Hongarije heeft een speciale ombudsman die belangen van toekomstige generaties in het oog houdt. Sommige denkers vinden dat we speciale guardians of the future moeten hebben, met een vetorecht tege iedere klimaat-onvriendelijke wet. Goed idee? Arno Bouwes heeft het over onmogelijke emancipatie. Hij meent dat we ons in onze strijd voor emancipatie niet moeten richten op de goede uitkomst, maar op de juiste randvoorwaarden. Ons ingrijpen om de gewenste situatie snel te bereiken houdt emancipatie juist tegen: we onderwerpen mensen opnieuw aan onze vooroordelen.
39
De Richel 19:00 - 20:00
Brainwash Academie - Denkers van de toekomst
De Brainwash Academie bestaat uit filosofen, wetenschappers, schrijvers en comedians die een gevecht aangaan met de tijdgeest. Vier leden van de Academie krijgen 10 minuten om je van hun tegendraadse ideeën te overtuigen. We moeten het nodig hebben over wapenbezit in Nederland, aldus Yernaz Ramautarsing. Hij stelt dat wapenbezit emanciperend is, feministisch en boven alles een moreel recht. Het wapenbezit debat gaat over meer dan wapens. Het gaat over onze kijk op de mens, ons oordeel over onze eigen cultuur en een inzicht in hoe we denken over slachtoffer en dader, oorzaak en schuld. Andrea Speijer-Beek stelt dat hoe meer we aan mensen zelf overlaten in plaats van door de overheid te laten regelen, hoe minder last we krijgen van populisme. De prijs voor individuele vrijheid is dat je jouw mening niet via het stembureau aan anderen kunt opdringen, maar dat je zelf verantwoordelijkheid moet nemen voor de gevolgen van je overtuiging. Daniel Mügge spreekt over de wraak van de spreadsheet. Veel burgers zijn boos. Ze klimmen op de barricades tegen vermeende bestuurlijke elite. Ze hebben het gehad met experts in gestreken bloesjes en hun “feiten” over van alles. Het cijferfetisjisme voedt het nihilisme van boze burgers. Wij verwachten te veel van cijfers. Gian van Grunsven constateert dat we massaal aan yoga en mindfulness doen, we sportscholen bezoeken en biologisch eten. ‘Persoonlijke groei’ is aan de orde van de dag. Maar wat doen we aan onze seksuele ontwikkeling? Niets! En dat terwijl menig liefdesleven -en zelfvertrouwen!- op seksuele ontevredenheid stukloopt.
20:00 - 03:00
40
Afterparty
Meer? brainwash.nl, radio en televisie
Brainwash.nl is een dagelijks platform voor nieuwe ideeën (zie pagina 22). Verder is er Brainwash Radio, een maandelijkse nieuwsanalyse onder leiding van Stephan Sanders op NPO Radio 1 (elke laatste maandag van de maand, 20:30-21:30 uur, natuurlijk ook als podcast beschikbaar). Ook is er Brainwash op televisie (zie pagina 4): Brainwash Talks en Brainwash Bits. Voor meer informatie: zie human.nl/brainwash.
Brainwash - het boek Maart 2017 komt bij Nijgh en Van Ditmar het boek Brainwash 2016: Homo creator uit. De denkers die hier op het festival zijn, schrijven over de uitdagingen van de creërende mens en verkennen waar we vandaag de dag nu echt over moeten nadenken. Kan je niet wachten? Het boek van de vorige editie - Brainwash; de belangrijkste vragen van dit moment - is nu al verkrijgbaar!
Brainwash - Den Haag Op 25 maart 2017 houden we voor de tweede keer een editie van Brainwash in De Koninklijke Schouwburg van Den Haag. Een eclectische mix van denkers komt vertellen wat de denk- en doe-agenda van de komende tijd moet zijn. Grote maatschappelijke thema’s worden in verband gebracht met kleine persoonlijke vragen om helder te krijgen wat onze mogelijkheden zijn. Kijk voor meer informatie op de website van De Koninklijke Schouwburg van Den Haag: www.ks.nl
The School of Life Brainwash wordt geproduceerd door The School of Life Amsterdam. Dagelijks volg je bij The School of Life classes over de belangrijkste vragen van je dagelijks leven. Hoe vind je een baan die bij je past? Wat is een echte vriend? Hoe verbeter je de wereld? De classes zijn geïnspireerd op de beste ideeën uit de filosofie en literatuur. The School of Life organiseert ook events met bekende sprekers. Kijk voor meer informatie op www.theschooloflife.com 41
Partners. Brainwash wordt geproduceerd door The School of Life en is een samenwerking met Human. Dasym De Groene Amsterdammer Frascati De Brakke Grond Vice Universiteit van Amsterdam Ethos KNAW Freedomlab Nederlands Letterenfonds
Fonds Podiumkunsten de Volkskrant Imagine Film Festival De Nationale Opera Felix & Sofie Mezrab Perdu SLAA Volkshotel Universiteit van Amsterdam
Colofon. Silvia van der Heiden, Paulien Loerts, Vincent Wensink bestuur Erik Bout, Xavier Auerbach, Bert Janssens, Haroon Sheikh, John Boom raad van advies Laurens Knoop oprichter Ted Tettero directeur Daniel Tsuff producent Maria Janssens redactie Tamar Strietman financiĂŤn Vera Vryens vormgeving Kamiel Feiertag productie Thomas Camminga productie brainwash.nl Tjebbe Venema Kimberly van den Hengel Rick Kluskens Tinke Douma