programma 2015 1
Welkom op Brainwash Festival In dit programmaboekje vind je informatie over alle programma’s van Brainwash. Het blokkenschema en een plattegrond zijn los bijgevoegd. Ons festival vindt dit jaar plaats verspreid over een aantal van de mooiste locaties van de Amsterdamse binnenstad. We presenteren tientallen programma`s die zijn geselecteerd en gemaakt met een eenvoudige doelstelling: welke persoonlijke en maatschappelijke vragen moeten wij ons vandaag stellen om een beter leven te leiden? We zijn trots op de geweldige sprekers, denkers en kunstenaars die aan Brainwash meedoen. Met uitzondering van de Nationale Opera & Ballet zijn de locaties relatief klein, dus bezoek ook de minder bekende sprekers en laat je verrassen door hun inzichten! Graag benoem ik nog dat dit festival er niet had kunnen zijn zonder de geweldige inzet van alle vrijwilligers, sprekers, partners, sponsoren en het team achter het festival. En bedankt dat jij ons bezoekt en dat je daarmee dit festival ook mogelijk maakt. Een prachtige dag gewenst en hopelijk tot volgend jaar! Laurens Knoop Oprichter Brainwash en The School of Life
Inhoudsopgave. Plattegrond 7 Eten 8 Opening 9 Zuiderkerk 10 Waalse kerk 12 KNAW 15 Frascati 1 16 Frascati 2 19 Frascati 3 21 Frascati 4 22 De Richel 24 De Brakke Grond: Expozaal
26
De Brakke Grond: Rode zaal
30
De Brakke Grond: Tuinzaal en Witte zaal
31
De Brakke Grond: Foyer
31
TOBACCO Theater
32
HKU Gloeidraad
35
Compagnietheater: Grote zaal
36
Compagnietheater: Kleine zaal
38
Perdu
39
Agnietenkapel
42
Amsterdamse Academische Club
45
Scheltema
47
Torpedo Theater
48
Meer?
50
Colofon en partners
51
Locaties. A
Zuiderkerk dam
Waalse kerk
al s
B
cen tra
Walenpleintje 159
C
tat i
on
Zuiderkerkhof 72
KNAW
dam
Kloveniersburgwal 29
D
stra a
t
Frascati 1, 2, 3 de Nes 63
E
L
Frascati 4 en De Richel de Nes 71
F
M
De Brakke Grond sint pietersp oo
rtsteeg
de Nes 45
Compagnietheater
es de n
de Nes 73-87
H
F
TOBACCO Theater rokin
G
Kloveniersburgwal 50
I
Perdu
D
Kloveniersburgwal 86
Agnietenkapel oudezijds voorburgwal
J
Oudezijds Voorburgwal 229-231
E K
Amsterdamse Academische club Oudezijds Achterburgwal 235
L
Scheltema de Nes 8
M
Torpedo Theater Sint Pieterspoortsteeg 33
6
G rgwal
grimbu
Plattegrond.
klov enie
rsbu rgw al
nieuw markt
rgw al
C nieuw e hoo
gstra
at
walen pleintje
H
hte rb
ou
urg
wal
de zijd
sv oo
rbu
B
ezijd
s ac
A zuiderkerk hof
oud
zandst
rusland
s ac hte rbu
rgw a
l
raat
nationale op
rgw al
era
klov enie
oud
rsb u
ezijd
J
K I
Legenda. festivalterrein locaties
eten
7
Eten. Katoen Oude Turfmarkt 153 De Jaren Nieuwe Doelenstraat 20-22 Compagnietheater Kloveniersburgwal 50 ArtDeli de Nes 104-110 De Brakke Grond de Nes 45 De Engelbewaarder Kloveniersburgwal 59HS Frascati CafĂŠ Sint Barberenstraat 7 Kapitein Zeppos Gebed Zonder End 5
8 8
Opening. Nationale Opera & Ballet
ENG/NED
12:30-14:10
Tijdens de opening van Brainwash wordt er nagedacht over betere ideeën voor de economie. Drie bijzondere sprekers, Michael Sandel, Joris Luyendijk en Tim Fransen, zetten uiteen wat er mis is gegaan en maken je bewust van de ruimte die we juist nu hebben voor verbetering. Michael Sandel wordt ook wel de Socrates van deze tijd genoemd. Als geen ander weet hij gedachtes te ordenen en laat hij zien waar de vragen, vermoedens en intuïties nu echt op gebaseerd zijn. Hij brak internationaal door nadat zijn Harvard-colleges over rechtvaardigheid miljoenen keren werden bekeken op youtube. Tijdens de opening gaat hij, in de voor hem kenmerkende stijl, in gesprek met het publiek over de grenzen van de markt, een onderwerp waarover hij het boek Niet alles is te koop heeft geschreven. Joris Luyendijk maakte dit jaar grote indruk met zijn boek Dit kan niet waar zijn. Na zich twee jaar lang als antropoloog ondergedompeld te hebben in de financiële sector van Londen, beschrijft hij hoe systematisch het probleem met de economie echt is. Tijdens de opening van Brainwash gaat hij in gesprek met Michael Sandel over bankiers, de problemen van ons financiële systeem en over hoe we nu verder moeten. De filosofische cabaretier Tim Fransen is de maker van de cabaretvoorstelling Het failliet van de moderne tijd. Hij is een groot bewonderaar van Michael Sandel en heeft zich door diens ideeën laten inspireren om de opening van Brainwash feestelijk in te leiden met een humoristische kijk op onze ondergang. Stand-up filosoof en theatermaakster Laura van Dolron schrijft tijdens de opening van Brainwash al luisterend een live-voordracht. Ze reflecteert, leert en zoekt, om vervolgens direct voor te dragen wat tot haar kwam. De opening wordt gepresenteerd door The School of Life-filosoof Lammert Kamphuis. 9
9 9
Zuid Zuiderkerk Anita Allen - Privacy of kunst?
ENG
Ze is de persoonlijke adviseur van president 14:50-15:30 Obama over bio-ethische zaken en daarnaast een van de grootste experts op het gebied van privacy. In een wereld waar iedereen altijd een camera op zak heeft en voyeurisme in de kunsten een vlucht neemt, vraagt Anita Allen zich af: filmen door een open raam, valt dat onder het recht op artistieke vrijheid of is het een schending van de privacy?
David Vann - Interview
ENG
16:00-16:40 De veelgeprezen Amerikaanse schrijver David Vann schrijft in zijn bejubelde romans, zoals Legende van een zelfmoord en Caribou Eiland, over zijn eigen jeugd en de zelfmoord van zijn vader. Collegaschrijver Jaap Robben interviewt hem over vader-zoonrelaties, de waarde van (Griekse) tragedies en de relatie tussen literatuur en therapie.
Michael Sandel, Adam Sandel, Bas Heijne
ENG
Schrijver Bas Heijne gaat het 17:10-17:50 gesprek aan met vader en zoon Sandel over vooroordelen. Of het nu gaat om vluchtelingen, hipsters, tienermoeders of onze internetdate, vooroordelen kunnen veel schade aanrichten. Maar, zo claimt Adam Sandel, zonder vooroordelen kunnen we al helemaal niet tot goede oordelen komen. Hoe vinden we de juiste balans tussen ons kritisch vermogen en onze stigma’s? 10
derkerk. Zuiderkerk Julian Baggini - Herwonnen vrijheid
ENG
Sinds Aristoteles houden filosofen zich bezig 18:20-19:00 met de vraag of wij een vrije wil hebben. Stuurt het brein ons of sturen wij ons brein? Worden we louter gevormd door onze omgeving of bepalen we zelf ons handelen? Filosoof Julian Baggini bestudeert het idee van de vrije wil vanuit iedere mogelijke invalshoek. Hoe vrij denk jij te zijn?
Damiaan Denys - Abnormaal en normaal 19:50-20:30 Zomergast en geliefd Vlaams psychiater en filosoof Damiaan Denys buigt zich over wat normaal en abnormaal is. Zijn vakgebied is erop gericht deze twee categorieën van elkaar te onderscheiden, maar met een steeds uitgebreider gevulde DSM blijft de vraag terugkomen: wat is eigenlijk het verschil? Wanneer wij allemaal gediagnosticeerd kunnen worden met een psychiatrische aandoening, zijn wij dan ook allemaal abnormaal? En wie beslist hierover?
De Gids - Yves Petry en Niña Weijers 21:00-21:40 In dit avondprogramma van tijdschrift De Gids gaan schrijvers Yves Petry en Niña Weijers met elkaar in gesprek. Aan de hand van een door de Gids-redactie met uiterste zorg geselecteerde kaartenbak vol vragen, voelen Weijers en Petry elkaar aan de tand over narcisme, filosofische en actuele invloeden en het schrijverschap zelf. 11
Waalse Kerk.
Waalse Kerk Kader Abdolah - Veranderlijk leven 15:20-15:50 Wegens verzet tegen het regime moest Kader Abdolah zijn geboorteland Iran ontvluchten. Hij leerde zichzelf Nederlands met de kinderboeken van Annie M.G. Schmidt en werd een van de meest succesvolle schrijvers van ons land. Op Brainwash vertelt hij over hoe zijn geschiedenis zijn kijk op het leven heeft gevormd, welke rol het Oosten, het Westen en de literatuur hierin gespeeld hebben.
Achille Mbembe - Kritiek van de zwarte reden
ENG
16:10-16:50 Hoever strekt ons westers racisme echt? Een van de belangrijkste Afrikaanse denkers van dit moment en schrijver van het boek Kritiek van de zwarte rede, Achille Mbembe, houdt ons een spiegel voor. Hij laat ons zien hoe racistisch denken aan de basis staat van het huidige mondiale kapitalisme. Hoe bewust ben jij je van je westerse denkpatronen? Patricia Churchland - De herkomst van morele waarden
ENG
17:10-17:50 Waar komt ons morele besef vandaan? Neurofilosoof Patricia Churchland wijst ons op een aanpassing die heeft plaatsgevonden in de hersenen van zoogdieren (en wellicht zelfs bij sommige vogels), die ervoor heeft gezorgd dat ‘zelfbehoud’ ook de zorg voor naasten ging omvatten: de oorsprong van moraal. Deze controversiële opvatting haalt niet alleen een groot deel van de klassieke ethische theorieën onderuit, ze toont ook aan waar de blinde vlek van filosofen nog steeds zit: in de hersenen.
Bas Haring - De basis van economie 18:10-18:40 Waarom is cola duurder dan melk? Waar komt rente vandaan? Is groei nodig? Bas Haring heeft zich voor zijn nieuwe boek verdiept in de economie, een onderwerp waar hij tot voor kort niks vanaf wist. Inmiddels wel, hij kwam erachter dat de negatieve mening die er over economen heerst, niet helemaal terecht is en hoe belangrijk het is om de basisprincipes van economie te kennen.
13
Waalse Kerk Jonathan Wolff - Ongezonde ongelijkheid
ENG
19:00-19:40 Mensen die rijker en hoger opgeleid zijn leven bijna altijd langer en in betere gezondheid dan mensen met een lagere status. Ook trivia spelen een rol, zo leven acteurs die een oscar winnen langer dan genomineerden die niet hebben gewonnen. Jonathan Wolff onderzoekt of dit soort ongelijkheden per definitie onrechtvaardig zijn en of we er iets aan moeten doen.
John Gray - (Vermeende) vrijheid
ENG
De moderne mens verblindt zichzelf met de illusie van een vrije wil, want grote krachten - op biologisch, fysiek en metafysisch niveau beperken ons enorm. John Gray onderzocht in De ziel van de marionet de (vermeende) vrijheid van de mens.
20:00-20:40
Philipp Blom - Ideeën voor het einde van de wereld 21:00-21:40 Historicus Philipp Blom bespreekt de ideeën die we van de 17e eeuw hebben geërfd: de verlichting, het kapitalisme en de westerse hegemonie. Maar terwijl er toen een ‘kleine ijstijd’ heerste in Europa hebben we nu te maken met globale opwarming en een almachtige markt. Moeten we het einde van ‘de’ wereld niet bescheidener begrijpen als het einde van ‘onze’ wereld? En welke rol speelt filosofie hierbij? Laura van Dolron en Rebekka de Wit - Zoektocht naar oprechtheid 22:00-22:30 Twee theatermakers gooien zich voor de leeuwen. Van 17.30 tot 21.30 zitten Laura van Dolron en Rebekka de Wit samen aan een tafel in De Brakke Grond waar zij in vier uur een theaterstuk schrijven als antwoord op de vraag die Brainwash hun ter plekke voorlegt. Zonder dralen gaan zij op zoek naar oprechtheid en tonen ze hun bevindingen tijdens dit afsluitende programma in de Waalse Kerk.
14
KNAW. Ben Moore - Buitenaards
ENG
14:30-15:10 Deze Zwitserse astrofysicus doet al jaren onderzoek naar mogelijk leven elders in de kosmos. Wat kunnen wij vanaf de aarde te weten komen over leven buiten onze planeet? Hoe zou dat leven er 端berhaupt uit kunnen zien? Ben Moore vertelt over zijn wetenschappelijke onderzoek naar deze science-fiction vragen. Zou de mens op andere planeten kunnen overleven? Jim Al-Khalili en Johnjoe McFadden - Het ontstaan van leven
ENG
15:30-16:10 Het bestaan van leven is het meest raadselachtigste verschijnsel in het universum. Zelfs in dit tijdperk van klonen en synthetische biologie heeft nog nooit iemand leven kunnen opwekken uit dode materie. Hoe ontstaat leven? Het was tot voor kort een van de grootste onbeantwoorde vragen in de wetenschap, maar Al-Khalili en McFadden denken in de kwantumbiologie het antwoord gevonden te hebben.
David Hand - Het onwaarschijnlijkheidsprincipe
ENG
De vrouw die twee keer de loterij won. De man die zeven keer door de bliksem werd getroffen. Onwaarschijnlijke gebeurtenissen? Statisticus David Hand ontwikkelde aan de hand van een vijftal wiskundige wetten het onwaarschijnlijkheidsprincipe en biedt daarmee een verklaring voor onbegrijpelijke toevalligheden.
16:30-17:10
15
programmatie
Frascati. Frascati 1 Het fragment Welk fragment heeft jouw denken en leven een andere wending gegeven? Een roman kan tot een filosofisch inzicht leiden en andersom klinkt soms ook een filosofische passage door in een literaire tekst. Hoe werkt deze wederzijdse inspiratie? Wim Brands gaat in gesprek met schrijvers en filosofen over fragmenten die van grote persoonlijke betekenis zijn geweest.
Marli Huijer en Connie Palmen 13:00-13:30 Denker des Vaderlands Marli Huijer is geen tegen-, geen mee-, maar een tussendenker. Connie Palmen beschreef haar studie filosofie in ‘De Wetten’ en behoort tot de belangrijkste Nederlandse schrijvers van dit moment.
Wytske Versteeg en Awee Prins Wytske Versteeg schreef tot nu toe twee 13:45-14:15 romans. Met haar debuutroman De Wezenlozen won ze de Vrouw Debuutprijs en met Boy sleepte ze de BNG Literatuurprijs binnen. Awee Prins is hoogleraar fenomenologie, hermeneutiek en filosofie & kunst aan de Erasmus Universiteit Rotterdam en vooral bekend door zijn onderzoek naar de filosofie van verveling.
Désanne van Brederode en Henk Oosterling 14:30-15:00 Schrijver en filosoof Désanne van Brederode had als dochter van een jezuïet en voormalig priester al op jonge leeftijd een uitgesproken idee over God. Haar werk laat zich kenmerken door levensbeschouwelijke thema’s. Henk Oosterling is een praktisch filosoof met interesse voor het raakvlak van filosofie en kunst. Hij houdt zich bezig met de ontwikkeling van een speciale onderwijsmethode voor Rotterdamse basisscholen. 16
. Wouter Kusters is filosoof, schrijver en taalwetenschapper. Hij is onder meer bekend van zijn boeken waarin hij de waanzin vanuit Frascati 1 verschillende disciplines benadert. Britta Böhler filosofie en Wouter Kusters enstudeerde Brittarechten, Böhler
politieke wetenschappen en is advocate, hoogleraar voormalig Eerste schrijver Kamerliden voor 15:15-15:45 WouterenKusters is filosoof, GroenLinks. Daarnaast isHij zeisook nogmeer eens een taalwetenschapper. onder fervent schrijfster. bekend van zijn boeken waarin hij de waanzin vanuit verschillende disciplines benadert. Britta Böhler studeerde rechten, filosofie en politieke wetenschappen en is advocate, hoogleraar en voormalig Eerste Kamerlid voor GroenLinks. Daarnaast is ze ook nog eens een fervent schrijfster.
Pieter Pekelharing en Kees ‘t Hart 16:00-16:30 Pieter Pekelharing is ethicus en geliefd docent politieke en sociale filosofie aan de UvA. Daarnaast houdt hij zich bezig met marktethiek, waarover hij publiceert in onder meer De Helling. Kees ’t Hart is een schrijver en dichter die houdt van associatief proza en quasi-autobiografische boeken waarin werkelijkheid en verbeelding steevast door elkaar lopen.
René ten Bos en Nina Polak 16:45-17:15 Filosoof René ten Bos heeft een bijzondere interesse in organisatie- en managementkunde. In verschillende boeken levert hij vanuit een filosofisch standpunt kritiek op het bedrijfsleven en onze samenleving. Naast succesvolle fictieschrijver van het bejubelde We zullen niet te pletter slaan, is Nina Polak ook redacteur bij De Correspondent en schrijft zij voor De Groene Amsterdammer over film, literatuur, games en hedendaagse cultuur.
17
Frascati 1 Deleuze en de kunsten 17:30-18:10 De filosoof Gilles Deleuze schreef een boek over de schilder Francis Bacon toen beiden op het toppunt van hun roem waren. Waar kwam Deleuzes fascinatie voor Bacon vandaan, en in hoeverre is wat hij schreef relevant voor de hedendaagse kunstpraktijk? Arjen Kleinherenbrink laat zien welk filosofisch inzicht kunst ons volgens Deleuze kan bieden. Sjoerd van Tuinen interviewt vervolgens Marlene Dumas en zal ingaan op de invloed van Bacon op haar werk en het onderscheid dat Deleuze maakt tussen figuratieve en non-figuratieve kunst. Dit onderdeel wordt gemaakt in samenwerking met uitgeverij Octavo.
Tweeklank Anna Luyten gaat in gesprek met een schrijver en een filosoof over een gemeenschappelijk thema in hun werk. Welke overtuigingen liggen hieraan ten grondslag en hoe worden deze vanuit verschillende invalshoeken belicht?
Tweeklank - De Ander De Iraans-Nederlandse schrijver Kader 18:30-19:10 Abdolah en de Vlaamse filosoof Tinneke Beeckman bespreken de betekenis van ‘De Ander’ in hun werk. Kader Abdolah vluchtte in 1988 naar Nederland en beschrijft in zijn werk veelvuldig het (on)vermogen de culturele ander werkelijk te begrijpen. Tinneke Beeckman houdt zich als Spinoza-kenner met hetzelfde vraagstuk bezig, hoe verhouden deze literaire en filosofische onderzoeken zich tot elkaar?
Tweeklank - Het kunstenaarschap 19:30-20:10 Een van de belangrijkste thema’s uit De Consequenties, het debuut van Niña Weijers, is de verhouding tussen de kunstenaar en het werk, tussen maker en kunstuiting, tussen werkelijkheid en project. Deze vragen hielden ook filosoof Ann Meskens bezig tijdens haar residentie op de Rietveld Academie. Hoe kunnen we het hedendaagse kunstenaarschap begrijpen? Weijers en Meskens gaan in gesprek over de manier waarop ook zij zich als maker tot hun onderwerp verhouden. 18
Frascati 1 De Groene Amsterdammer - De boeken die ons denken veranderden Heel soms gebeurt het. Er verschijnt een boek waar iedereen het over heeft. Onder leiding van Casper Thomas, samensteller van het boek De Twintig Boeken die ons Denken Veranderden, vertellen redacteuren van De Groene Amsterdammer over de grote klassiekers, fictie en non-fictie, die onze wereld gevormd hebben.
Non-fictie 20:30-21:10 Welke non-fictieboeken hebben ons denken veranderd? Margreet Fogteloo bespreekt Beauty Myth van Naomi Wolf, Marja Pruis vertelt waarom de Feminine Mystique van Betty Friedan nog altijd actueel is en Koen Haegens analyseert het marktdenken in Free to Choose van Milton en Rose Friedman.
Fictie Niet alleen non-fictie zet aan tot denken, 21:30-22:10 ook een fictief verhaal kan onze blik op de samenleving doen kantelen. Welke romans vallen niet alleen samen met de tijdgeest waarin ze geschreven zijn maar gaven deze ook vorm? Met Hassan Bahara over Less than Zero, Xandra Schutte over The Invisible Man en Jan Postma over White Teeth.
Frascati 2 Trudy Dehue - Wetenschap en werkelijkheid 14:00-14:50 Wie armoede onderzoekt, moet eerst een definitie van armoede kiezen. Wie een antidepressivum test op een rat, moet eerst bepalen wat telt als een depressieve rat.Volgens psychologe en filosofe Trudy Dehue is er meer openheid nodig over de manieren waarop wetenschap de werkelijkheid creëert. Wetenschap als spreekbuis van ‘de’ werkelijkheid is een mythe. 19
Frascati 2 Steven ten Thije - Zwarte Piet, kunst en emancipatie 15:10-15:40 Zwarte Piet roept bij velen een soort vermoeidheid op, toch is het belangrijk om stil te staan bij de manier waarop de afgelopen jaren over het thema is nagedacht en de rol die kunst en kunstenaars hierbij hebben gespeeld. De relatie tussen ideeën over kunst en emancipatie, zoals geformuleerd door Rancière, is plotseling geen theorie maar praktijk geworden. Wat zijn de (kritische) mogelijkheden van kunst in de 21e eeuwse samenleving?
Andrew Smith - Festivalisering van de filosofie 16:00-16:30 Waar komt de fascinatie met festivals vandaan? Andrew Smith analyseert het cultuurverschijnsel vanuit Adorno als een product van het kapitalisme. Deelname aan een festival beantwoordt aan het verlangen van mensen om zich te identificeren met ‘een ervaring’, maar met de festivalisering van cultuur verwordt zij tot een heuse ‘industrie’. Is het geen probleem om de filosofie, als maatschappijkritisch vak, in een festival op te nemen en zo tot een hapklaar product te maken?
Mister Motley - Kijken waar de grens ligt Kunstmagazine Mister Motley onderzoekt wat kunst nu eigenlijk onderscheidt van andere disciplines. Waar ligt de grens met literatuur en wetenschap? Wat gebeurt er wanneer deze grens vertroebelt?
Wetenschap & kunst 16:50-17:30 Kan de wetenschap net zo hevig emotioneren als een kunstwerk? De esthetische ontroering probeert alle rationele kaders achter zich te laten; staat dit niet per definitie haaks op de wetenschappelijke intentie? Of kan een kunstwerk toch eenzelfde revolutionaire invloed hebben als een wetenschappelijke uitvinding? Trudy Dehue treedt in gesprek met beeldend kunstenaar Miek Zwamborn o.l.v. oud-hoofdredacteur van Mister Motley Hanne Hagenaars.
Literatuur & kunst 17:40-18:20 Wat onderscheidt een esthetische en gedetailleerde omschrijving van een kunstwerk in een roman van ‘echte kunst’? Kan een tentoonstelling bestaan uit enkel tekst? En als een kunstenaar alleen tekst gebruikt, is hij dan niet gewoon een schrijver? Auteur Nina Polak en directeur van de Oude Kerk Jacqueline Grandjean bespreken deze vragen. o.l.v. beeldend kunstenaar en schrijver Jan Hoek. 20
Frascati 2 Everywhen. Proeve op de tijd. 20:30-21:30 Theatermaakster Marjolein Roeleveld onderzocht een jaar lang de beleving van tijd op verschillende plekken in de wereld. Samen met Britt Bakker ging zij de vloer op en maakte Everywhen, een poging tot een andere tijdsbeleving, mede geïnspireerd door de filosofie van Henri Bergson. Na de voorstelling gaat Roeleveld in gesprek met de filosoof en Bergson-kenner Hein van Dongen en filosoof en dramaturg Ferial Saatchi over de filosofie van tijdsbeleving.
Philip Huff - Het verdriet van anderen 22:00-22:30 Nederland ontleest. Maar betekent dit dat lezen geen nut meer heeft in onze huidige samenleving? Schrijver Philipp Huff houdt een pleidooi voor de waarde van literatuur. Lezen is een handeling die de moeite waard is, juist omdat het moeite kost. Lezen vergroot het empathisch vermogen en verkleint daarmee de afstand tussen jezelf en de ander.
Frascati 3 De Vloer Op - De kunst van het improviseren 15:20-16:00 Actuele maatschappelijke en relationele dilemma’s vormen de essentie van het improvisatie-tv-programma De Vloer Op. In iedere scène is er wel een moment waarin de hilariteit plaatsmaakt voor een inkijkje in de wijze waarop mensen tot morele en ethische keuzes komen. Regisseur en bedenker Peter de Baan laat aan de hand van fragmenten uit het programma zien hoe je moet improviseren. Want goed leven, dat is goed improviseren.
N - The Madness of Reason 16:30-18:40 Cinema Delicatessen en Mokum Filmdistributie vertonen een van hun nieuwste documentaires. De film van Peter Krüger vertelt het verhaal van Raymond Borremans, die begin vorige eeuw naar Afrika reisde om de allereerste encyclopedie van een nieuwe wereld samen te stellen. Zijn levenswerk is nooit af gekomen omdat hij overleed bij de letter N. Dit experimentele filmessay vertrekt vanuit Borremans’ rusteloze geest, en creëert een poëtisch, audiovisuele dialoog tussen zijn eigen reflecties en het glorieuze verleden van West-Afrika. 21
Frascati 3 Gawie Weet Raad 19:00-19:40 Weinig komt zo dichtbij het echte leven als het kijken van een film. Films bieden ons de VOORSTELLING 1 kans om ons onder te dompelen in 21:20-22:00 verschillende perspectieven op vragen, VOORSTELLING 2 filosofische problemen en morele dilemma’s waarmee iedereen zit. Gawie Keyser, filmcriticus van De Groene Amsterdammer en Human, presenteert filmfragmenten en gaat in gesprek over de lessen voor het echte leven die ze ons geven.
Kriterion - Shorts! Filmtheater Kriterion presenteert een bijzonder 19:50-21:10 filmprogramma met korte films van jonge en gevestigde filmmakers. Word uitgedaagd door filmkenner Gawie Keyser om je eigen filosofische bespiegelingen op de films te delen. Kom langs, kraak de hersens en kijk de ogen uit!
Kriterion - Nachtfilm: 12 Angry Men 22:30-00:10 Als afsluiter van het filmprogramma vertoont Kriterion de klassieker 12 Angry Men van regisseur Sidney Lumet. Een 12-koppige jury staat voor de taak het lot van een van moord beschuldigde tiener te bepalen. Weinig films weten de kijker zo op het puntje van de stoel te krijgen, en dit terwijl de scènes zich slechts in één ruimte afspelen.
Frascati 4 OBA Live - De toekomst van de democratie 15:00-15:40 Is de parlementaire democratie nog wel van deze tijd? Hebben we een ‘nepparlement’ dat het volk niet meer vertegenwoordigt? Hoe kan het anders? In deze speciale editie van het gespreksprogramma OBA Live, gepresenteerd door Theodor Holman, gaat het over de toekomst van de democratie. Met Marc Chavannes, politiek redacteur van De Correspondent, Martin Sommer, politiek redacteur van de Volkskrant en Sywert van Lienden, publicist en oprichter van de politieke jongerenbeweging G500. 22
Frascati 4 OBA Live - De toekomst van het kapitalisme Het kapitalisme is niet meer wat het geweest 16:00-16:40 is. Dus moeten we de vraag stellen: wat gaat het worden? In deze tweede editie van OBA Live heeft Theodor Holman te gast: Joep Schrijvers, expert management en leiderschap, Rob Goossens, redacteur bij De FinanciĂŤle Telegraaf en Yernaz Ramautarsing, politicoloog en Ayn Rand-kenner.
Actualiteitenkabinet Bij het actualiteitenkabinet geven krantenkoppen, opvallende uitspraken en gebeurtenissen uit de week in aanloop naar Brainwash, de aftrap voor een gesprek tussen twee experts die zich vanuit verschillende disciplines bezighouden met hetzelfde thema o.l.v. door Elma Drayer.
Actualiteitenkabinet - Migratie De vluchtelingen in Europa zorgen voor 17:10-17:50 een buitengewone interesse in migratie en grenzen. Wat is het belang van grenzen? Hebben we de plicht vluchtelingen te ontvangen? Wat is het effect van integratie op onze samenleving? Met politiek filosoof Tamar de Waal en journalist en Europa-kenner Paul Scheffer.
Actualiteitenkabinet - Het clichĂŠ van de stad De ontwikkeling van steden lijkt volgens 18:00-18:40 een vast patroon te verlopen: kunstenaars vestigen zich in de nog arme gebieden, de wijk krijgt daarmee een culturele agenda en de yuppen verhuizen er achteraan. Vooruitgang, vertrutting of segregatie? Met Lieven de Cauter en Henk Oosterling
De Nationale Opera - Homo Ludens 19:30-20:00 Drie zangtalenten van De Nationale Opera VOORSTELLING 1 gebruiken uw tijd als speelplaats. Want de zingende mens is een spelende mens. 20:30-21:00 Een vrouw legt haar borsten af, een glas VOORSTELLING 2 water wordt een eikenboom, ZERO-kunst is startpunt voor muzikale expressiviteit. Zang: Hrafnhildur Arnadottir, Zinzi Frohwein en Drew Santini Regie: Marcel Sijm. Muzikale leiding: George Dumitrium. Vormgeving: Calle de Hoog 23
De De Richel Café De Richel Geniet van een lekker broodje of een kop koffie in café De Richel.
Doorlopend
Aangestormd De programmamakers van Brainwash konden het niet laten: een tipje van de sluier van de aan(ge)storm(en)den! Wie zijn zij en wat houdt hen bezig? In de kelder van De Richel presenteert een selectie nieuwe denkers en makers hun meest recente onderzoek of project, onder leiding van journalist en kunstenaar Marc van Dijk. De aanstormende talenten worden afgewisseld met korte optredens van jonge muzikanten van De Nationale Opera. Het geheel wordt opgenomen door Radio René.
Aangestormd 18:00-19:00 Socioloog Ruben Jacobs onderzoekt waarom iedereen een kunstenaar wil zijn, filosoof Jeroen Hopster bespreekt het boeddhistische denken vanuit het westerse thema van het brein en kunstenaar en schrijfster Vibeke Mascini spreekt over onderzoek naar de warmte die vrij komt bij een crematie en het begrip van ‘persoonlijke energie’. Dichter Hannah van Binsbergen sluit af met een voordracht. 24
Richel. De Richel Aangestormd 19:30-20:30 Filosoof Helmer Stoel bespreekt de verhouding tussen ironie en sociale kritiek, opgevolgd door econometrist Elisa Achterberg die zich bezighoudt met een nieuw circulair financieel systeem. Begeleidend zijn de verontrustende gedichten van Daniël Vis en de gedichten van Kno’ledge Cesare, waarin hij het persoonlijke met het politieke verbindt.
Aangestormd 21:00-22:00 Filosoof Lisa Doeland vertelt over afval en waarom we zoveel troep creëren, filosoof en kunsthistorica Noortje van Leij onderzoekt de relatie tussen kunst en maatschappijkritiek en natuurkundige Paul de Lange laat zich uit over het ‘Niets’. Lieke Marsman, met 25 jaar al geprezen om haar twee dichtbundels, leest voor uit haar poëzie.
Afterparty 22:00-03:00 Richelrecht Hersenwassen Opkrazzen en DoorJazzen: Er is live-muziek van Het Vincent Pino Trio. Er worden Jazz-rondjes gewasdraait in De Richel onder leiding van Oscar Jan Hoogland. Twan Pizzaman laat je alle hoeken van het muziekspectrum zien. 25
De Brakke Grond.
De Brakke Grond - Expozaal Dus ik ben - De waarde van ‌ Wat is de waarde van geld, het belang van ineffectiviteit en 14:30-15:30 waarom is ademen essentieel? In 12 minuten leggen enkele van de beste en leukste denkers uit binnen- en buitenland uit waar het nu echt om gaat in het leven. Gepresenteerd door Stine Jensen. Human maakt opnames voor het televisieprogramma Dus Ik Ben.
John-Paul Flintoff - je innerlijke criticus
ENG
Je kent het wel. Dat stemmetje in je hoofd dat altijd negatieve gedachtes influistert en een emotionele puinhoop achterlaat. Maar we hebben wel degelijk iets aan dit vervelende stemmetje. John-Paul Flintoff laat je de positieve kanten van negatieve gedachtes zien. Maak van je interne criticus je bondgenoot!
Patricia Churchland - een sociaal leven
ENG
Hoe komt het dat we als mens om anderen geven? De Canadees-Amerikaanse Patricia Churchland begeeft zich in haar denken op het raakvlak van filosofie en neurowetenschappen. Door het bestuderen van de evolutie van onze hersenen komt onder meer naar voren dat een sociaal leven zit ingebakken in ons systeem.
Soundos El Ahmadi - onderdrukking Welke rol heeft afkomst in het leven van iemand in Nederland? Comedian Soundos El Ahmadi weet er alles van. Al hoewel ze zichzelf als volledig geĂŻntrigeerd beschouwt, kent ze het gevoel van discriminatie, vooroordelen en onderdrukking. Wat betekent dit voor haar? Ze vertelt het tijdens haar talk.
David Hand - het onwaarschijnlijkheidsprincipe
ENG
Dat je een bekende tegenkomt in een wereldstad aan de andere kant van de wereld is minder onverklaarbaar dan we vaak denken. Statisticus David Hand ontwikkelde aan de hand van een vijftal wiskundige wetten het onwaarschijnlijkheidsprincipe en biedt daarmee een verklaring voor deze onbegrijpelijke toevalligheden.
27
De Brakke Grond - Expozaal Dus ik ben - De waarde van … Presentatie Jan Jaap van der Wal.
16:00-17:15
Johan Fretz - tegenstrijdigheid Dat sommige van onze standpunten haaks op elkaar staan, hoeft niet te betekenen dat we moeten kiezen voor het juiste. Het kan juist goed zijn om een standpunt vanuit verschillende perspectieven te omarmen. Cabaretier Johan Fretz presenteert de kracht van tegenstrijdigheid.
Karim Benammar - geld Wat is geld eigenlijk? Hoe kan het dat een stukje metaal of papier zoveel waard kan zijn? In feite is geld niets anders dan een puntensysteem. Neem met een groep gelijkgestemden een waardeneenheid, en je hebt een geldsysteem. Karim Benammar heeft vertrouwen in het opzetten van een alternatief.
Stine Jensen - ademen Yoga bij kinderen op school, meditatie in het Amerikaanse leger, mindfulness op de werkvloer. Overal en door iedereen worden deze spirituele technieken beoefend. Waarom zijn deze oeroude tradities herrezen uit het stof, en nu hipper dan ooit? Stine Jensen vertelt het je.
Philipp Blom - tegen jezelf indenken Wij willen allemaal vaststellen dat bepaalde dingen waar zijn. Maar wat als dat niet zo is? Noodzakelijk voor filosofische reflectie is inzien dat het misschien wel heel anders zit met de wereld dan je denkt en wilt. Historicus, schrijver en journalist Philipp Blom gebruikt de geschiedenis om te twijfelen.
John Gray - de illusie van vrijheid
ENG
De Britse denker John Gray neemt je mee op een filosofische zoektocht naar onze vrijheid. Volgens hem verblindt de moderne mens zichzelf met de illusie van een vrije wil. Een illusie, want grote krachten - op biologisch, fysiek en metafysisch niveau - beperken ons enorm. Toch blijven we onszelf voor de gek houden. Gray heeft maar één missie: ons overtuigen van de zinloosheid van het bestaan. 28 28
De Brakke Grond - Expozaal Dus ik ben - De waarde van … Presentatie Stine Jensen.
Oliver Burkeman - afleidingen
17:45-18:45 ENG
Een haast onmenselijk vermogen tot het weerstaan van afleidingen is nodig om de westerse idealen van efficiëntie en productiviteit hoog te houden. Maar zijn afleidingen eigenlijk wel zo schadelijk? Oliver Burkeman gaat de strijd aan met het populaire efficiency-denken.
Marli Huijer - de tussenruimte Denker des Vaderlands Marli Huijer vertelt over de waarde van de “tussenruimte”. Hoe kun je de nadruk op het eigen ‘ik’ verplaatsen naar de verbinding tussen mensen? Op welke manier kunnen we deze tussenruimte vormgeven en zorgen voor een pluriforme publieke ruimte, een ruimte waar iedere stem telt?
Jan Jaap van der Wal - migratie Deze cabaretier weet komedie in te zetten om serieuze zaken aan de kaak te stellen. Als geen ander weet hij ideeën te bevragen en te ontkrachten, zonder de lachers op zijn hand te verliezen. Het lijkt een taboe om over de voordelen van migratie te praten, Jan Jaap van der Wal probeert dit te doorbreken.
Farid Tabarki - luisteren Als je een gesprek met iemand voert, ben je dan volledig geconcentreerd? Of ben je ondertussen stiekem afgeleid? Doorgaans zijn we liever zelf bezig met zenden en hebben we onvoldoende aandacht voor de ander. Trendwatcher Farid Tabarki bespreekt hoe dat nou moet: echt luisteren naar anderen.
Mugmetdegoudentand - Kunsthart 21:00-22:30 Heel soms haalt een bericht over kunst de voorpagina van de krant. Meestal vanwege het conflict tussen kunst en politiek. Kunsthart gaat over drie van zulke recente berichten. Deze theatervoorstelling van Nathan Vecht schetst op komische wijze hoe managers en politici zich tot kunst verhouden. Heeft de Nederlander eigenlijk wel hart voor kunst? Met: Guy Clemens, Sieger Sloot en Hannah van Lunteren. 29
De Brakke Grond - Rode zaal Lieven de Cauter - Metamoderniteit voor beginners 14:10-14:50 Zijn we uit de geschiedenis aan het vallen? Deze onmogelijke vraag staat centraal in het werk van de Vlaamse cultuurfilosoof Lieven de Cauter. We leven in een moderniteit voorbij de moderniteit, de posthistorie is een chaotische fase zonder vooruitgang. Friso Wiersum interviewt Lieven de Cauter over zijn nieuwe boek Metamoderniteit voor beginners.
Waanzin Wat kunnen we leren van de waanzinnigen? Wat zegt hun waan over onze werkelijkheid? Dit onderzoeken we door te kijken naar waanzin in de literatuur, film en filosofie. Drie kenners richten hun aandacht op de geschiedenis, waarheid en de noodzaak van waanzin o.l.v. Lisa Doeland.
Marita Mathijsen - Waanzin in de letteren Marita Mathijssen is emeritus hoogleraar 15:10-15:40 moderne Nederlandse letterkunde en heeft een grote fascinatie voor waanzin in de letteren. In haar lezing onderzoekt ze gestoorde romanpersonages uit de Nederlandse literatuur. Is Eline Vere manisch depressief? Zou Jörgen Hofmeester uit Arnold Grunbergs roman Tirza geholpen zijn geweest met een bezoek aan de psychiater?
Patricia Pisters - Waanzin in beeld 15:50-16:20 In haar lezing geeft filmwetenschapper Patricia Pisters inzicht in de manieren waarop cinema en waanzin met elkaar zijn verbonden. Door cinema en andere media als ‘beïnvloedingsmachines’ te begrijpen kan via het brein van ‘waanzinnige’ filmpersonages een nieuwe kijk op onze eigen ‘waanzinnige’ werkelijkheid worden gegeven.
Wouter Kusters - Waanzin in de filosofie Filosoof en schrijver Wouter Kusters gaat 16:30-17:00 op een filosofisch waanzinnige zoektocht naar de verschillen en overeenkomsten tussen filosofie en waanzin. Hij laat zien dat geen van beide primair of dominant kan zijn, en dat slechts in het spanningsveld tussen hen werelden van betekenis kunnen oprijzen. Waanzin hoort volgens hem dan ook niet thuis in de geestdodende taal van de psychiatrie maar tussen bijzondere ervaringen van wijsheid, mystiek en creativiteit. 30
Zuidpool - Al te luide eenzaamheid 20:30-22:00 Al te luide eenzaamheid is een voorstelling over een eenzame papierpletter, naar de gelijknamige novelle van de Tsjechische schrijver Bohumil Hrabal. In een vies, donker hol redt de papierpletter de mooiste boeken van de vernietiging. Met de parels die hij vindt, geeft hij zin aan zijn leven en de wereld om hem heen. Hij verheft zich tot filosoof, poÍet en levensgenieter. Totdat alles hem ontnomen dreigt te worden‌ Met: Koen van Kaam en muziek van Jorgen Cassier.
De Brakke Grond - Tuinzaal en witte zaal Ephameron - Beeldverhalen rond dementie 19.45 en 20.15 flitsrondleidingen door de tentoonstelling.
Wij Twee SAMEN
(On)voltooid Verleden Tijd
Toen de vader van illustrator Ephameron (Eva Cardon) een vorm van dementie kreeg die het taalgebied aantastte, begon ze hierover te tekenen. Gedurende tien jaar documenteerde Ephameron in haar typerende collagestijl de impact van de ziekte van haar vader.
Zes schrijvers en tekenaars verbeelden heel vrij het thema dementie en onderzoeken het aftakelingsproces. Zo stuurden Arnon Grunberg en Ephameron elkaar berichten via Whatsapp. Zij gaf hem tekeningen, hij reageerde vanuit zijn appartement in New York met flarden tekst.
De Brakke Grond - Foyer Indebt Studio - 0642764284 Altijd verbonden, maar niet bereikbaar. Deze in giethars gegoten Iphone van Indebt Studio reflecteert op de paradoxale beperking van sociale technologie. Bel 0642764284 voor meer informatie.
17:30-21:30
Laura van Dolron en Rebekka de Wit aan het werk 17:30-21:30 Theatermakers Laura van Dolron en Rebekka de Wit schrijven in vier uur een een theaterstuk als antwoord op de vraag die Brainwash hen ter plekke voorlegt. Zij tonen hun bevindingen tijdens het afsluitende programma in de Waalse Kerk.
31
TOBACCO TOBACCO is het centrum van Brainwash. De plek om bij te kletsen na een inspannende lezing, een drankje te drinken, de avond weg te dansen en om je te laten verrassen door één van de speciale programma’s die hier plaatsvinden.
Face-to-Face Philosophy Het Vlaams-Nederlands FORUMvoorFILOSOFIE organiseert de eerste editie van Face-to-Face Philosophy. Dertig filosofiedeskundigen uit Vlaanderen en Nederland gaan tête-à-têtegesprekken aan. Leg zowel jouw filosofische als praktische vragen voor aan de wijsneus van jouw keuze: hoogleraren in de wijsbegeerte, filosofische organisatoren, socratische gespreksleiders, denkers en auteurs en uitgevers van tijdschriften en boeken. Tafel 1
32
Tafel 2
Tafel 3
Tafel 4
Tafel 5
13u4514u05
Maarten Boudry
Fons Elders
Peter Algoet
Florian Jacobs
Kristof van Rossem
14u1514u35
Patrick Loobuyck
Barbara van der Steen
Goedele de Swaef
Han van Ruler
Alex Klijn
14u4515u05
Maarten Boudry
Marli Huijer
Ruben Mersch
Florian Jacobs
Veerle Pasmans
15u1515u35
Eef Cornelissen
Paul Cliteur
Peter Algoet
Aart Goedhart
Kristof van Rossem
15u4516u05
Maarten Boudry
Fons Elders
Goedele de Swaef
Han van Ruler
Alex Klijn
16u1516u35
Patrick Loobuyck
Paul Cliteur
Ruben Mersch
Aart Goedhart
Veerle Pasmans
16u4517u05
Eef Cornelissen
Haye Koningsveld
Peter Algoet
Florian Jacobs
Kristof van Rossem
17u1517u35
Patrick Loobuyck
Fons Elders
Goedele de Swaef
Han van Ruler
Alex Klijn
17u4518u05
Eef Cornelissen
Paul Cliteur
Ruben Mersch
Leonoor Broeder
Veerle Pasmans
Theater. Face-to-Face Philosophy vindt plaats in de Studio, aan de rechterzijde van de ingang. Schrijf je in aan de informatiestand in de Ontvangstzaal van TOBACCO. Wees op tijd vanwege het beperkte aantal plaatsen.
Tafel 6
Tafel 7
Tafel 9
Tafel 10
Wouter Kusters
Stefaan Werbroeck
Leon Heuts
Rik Peters
Hella van den Elshout
Katharina Smets
Leonoor Broeder
Peter Venmans
Annette van der Elst
Coen Simon
Katrijn van Hauwermeiren
Solange de Boer
15u1515u35
Bleri Lleshi
Jannah Loontjens
Hella van den Elshout
Stefaan Werbroeck
Leon Heuts
15u4516u05
Tinneke Beeckman
Solange de Boer
Coen Simon
Katharina Smets
Haye Koningsveld
16u1516u35
Peter Venmans
Annette van der Elst
Rik Peters
Katrijn van Hauwermeiren
Barbara van der Steen
16u4517u05
Bleri Lleshi
Jannah Loontjens
Coen Simon
Stefaan Werbroeck
Leonoor Broeder
17u1517u35
Tinneke Beeckman
Rik Peters
Hella van den Elshout
Katharina Smets
Leon Heuts
17u4518u05
Peter Venmans
Annette van der Elst
Wouter Kusters
Katrijn van Hauwermeiren
Haye Koningsveld
13u4514u05
Bleri Lleshi
Jannah Loontjens
14u1514u35
Tinneke Beeckman
14u4515u05
Tafel 8
13:45-18:05
33
TOBACCO Theater Filosofische Darkroom 14:30-23:00 Ook dit jaar verzorgt Human weer een Filosofische Darkroom. Daal af naar de krochten van het TOBACCO Theater om tot de wortels van je identiteit te komen. Tijdens deze 55 minuten durende vervreemdende ervaring, dagen filosofen je uit om in volledige duisternis en anonimiteit na te denken over wie jij bent en hoe je gevormd wordt door de wereld om je heen. De Filosofische Darkroom vindt plaats in de kelder. Schrijf je in en verzamel voor de Filosofische Darkroom in de Ontvangstzaal van TOBACCO. Wees op tijd vanwege het beperkte aantal plekken.
Weekender expositie 19:00-01:00 Tijdens het festival organiseert kunstenaarscollectief Weekender een tentoonstelling waarbij dichters en fotografen aan elkaar worden gekoppeld. De expositie draait om het thema ‘verbeelding’ en focust op het creatieve proces en de samenwerking tussen verschillende uitingsvormen. Hoe werkt de beeldende interpretatie, verschilt deze van talige expressie? Is de samen- werking zichtbaar? Het beeld en de tekst worden naast elkaar gepresenteerd, de dichters dragen hun tekst voor op de ‘zeepkist’ en gaan in gesprek met de fotograaf. Martijn den Ouden - Simon Wald-Lasowski, Annelein Pompe - Noël Loozen, Caroline Ruijgrok - Abel Minnée, Maarten van der Graaff & Obe Alkema Jessie Yingying Gong
De expositie van Weekender vindt plaats in de Studio van TOBACCO, rechts van de Ontvangstzaal.
Band - FAUT HAUT 20:00-21:00 Macaber, poëtisch en koppig. Avantgarde principes en stuwende ritmes. FAUT HAUT verkent de grenzen en klinkt als iets dat je nog nooit gehoord hebt.
Band - Slow Jeff & the Tears Dit huilende kwartet speelt een mix van rock en funk, met soms 21:00-22:00 een onverwachte hengst uit de pophoek. Hun energieke optredens kenmerken zich door de aanstekelijke muzikaliteit van de drie Tears en de sierlijke onbetrouwbaarheid van de in pak gestoken zanger.
DJ Tien Son (Jungle by Night) Alles wat je moet weten: zet je oren open! Strik je veters. Doe je servet goed. Een flinke dosis tropische funk&disco, spaced out afro-toestanden en een boel rare synths. Eet smakelijk. 34
22:00-01:00
HKU Gloeidraad Laat je tijdens het festival verrassen door 14 HKU studenten Theatre and Education, Interactive Perfromance Design, Writing for Performance en Musician 3.0 die het gehele festival op avontuur gaan. Vind ze op de pleinen en de bruggen, in de steegjes en gangen, de hallen en de straten van de Wallen. “Wij zijn misschien niet de grootste bollebozen op dit festival, maar wij pogen, en doen dat hard en goed. Wij pogen aan het voelen te zetten, niet van het kittelige soort, maar wederom: hard en goed. Omdat voelen ook weer denken wordt, en er soms aardappelkanonnen en onredelijkheid voor nodig zijn om verder te komen.” Annelies van Wijk Sigrid Braam Robi van Geenhoven Rosanne Geerdes Meilute van Dijkhuizen Jordi Kwakkel Joy Slaats Lisanne van Aert Casper de Jong Jeroen Claassen Pépé Heijenberg Sade Schönhage Elsa van der Linden Danique Kivit Feline Schoonhoven
35
Compagnie theater. Compagnietheater - De grote zaal Joke Hermsen - Kunst, politiek en creativiteit 14:30-15:00 De politiek mag zich nooit van de kunst distantiĂŤren, zo betoogt filosoof en schrijver Joke Hermsen. Ze moet haar beschermen en waar mogelijk ondersteunen, vanuit het besef dat kunst de dynamiek en vitaliteit van een samenleving waarborgt. De kunst schept een verstilling in de tijd waaruit creativiteit ontstaat.
Jan Drost en Lammert Kamphuis - De liefde en de dood
TSOL
15:20-16:00 Er is niets dat ons net zo uitzinnig van geluk als ziek van ellende kan maken als de liefde. Maar is deze liefde het ook echt waard? En de dood, daar denken we liever niet te veel aan, omdat het de sfeer zo verpest, maar dat zou wel eens een grote vergissing kunnen zijn. Eros en thanatos, de liefde en de dood! Tijdens Brainwash Festival ontleden The School of Life-docenten Lammert Kamphuis en Jan Drost de twee belangrijkste onderwerpen van het leven tot op het bot.
Oliver Burkeman - De kracht van negatief denken
TSOL
36
ENG
16:20-16:50 Deze columnist van The Guardian en gastspreker van The School of Life in Londen houdt een pleidooi tĂŠgen positief denken. Doordat we krampachtig proberen gelukkig te worden, bereiken we juist het tegenovergestelde. Het goede nieuws: er is een alternatief pad naar geluk en succes. Een pad waarop we mislukkingen, onzekerheid en twijfel juist omarmen.
Compagnietheater - De grote zaal John-Paul Flintoff - Het spel van de afwijzing
ENG
Ieder moment kiezen we waar we onze aandacht op richten en waarop niet. In sociale settings resulteert dit in insluiting en afwijzing. Hoe kunnen we achtergestelde groepen insluiten in de samenleving? John-Paul Flintoff onderzoekt tijdens zijn publieksexperiment de mechanismen achter groepsvorming, eigenbelang en de onmogelijkheid van samenwerken.
17:10-17:40
TSOL
Coen Simon - Wat denk je zelf?! De Grote Mondigheidsquiz 18:00-18:30 Er wordt veel over het leven beweerd: dat je ervan moet genieten, dat je je gevoel moet volgen, dat meten weten is en natuurlijk dat alles evolutionair te verklaren is. Hoe komen we aan die wijsheid? En vooral: hoe komen we er vanaf? Filosoof Coen Simons stelt de vragen, jij geeft het antwoord. Doe mee, denken is kunnen!
Bunnyhead Productions - LUCK 20:30-21:15 Volgens Aristoteles is geluk het ultieme doel in ons leven. Maar: wat zoeken we eigenlijk als we naar ‘geluk’ streven? In deze voorstelling onderzoekt regisseur Øystein Johansen het fenomeen geluk. Hij laat zich inspireren door rituelen die we terugvinden in kerken, gokhallen en rondedansen en die allen geluk garanderen.
Compagnietheater - De kleine zaal Èthos - Op de vlucht Filosofisch centrum Èthos van de VU organiseert een gedachtewisseling over de politieke oproer rondom de huidige vluchtelingenproblematiek. In twee programma’s wordt er gekeken naar de onderliggende filosofische thematiek die schuilgaat achter het geschreeuw.
Èthos - Xenofobie 15:10-15:50 Als er de laatste maanden iets is duidelijk is geworden dan is het wel hoe bedreigd we ons voelen door wat van buiten komt. Waar komt deze angst vandaan? Hoe reëel is de angst? En nog belangrijker: hoe moeten we omgaan met xenofobie in Europa? Met Ad Verbrugge, Gabriël van den Brink, Govert Buijs, Haroon Sheikh, Paul Scheffer, Emanuel Rutten en Jelle van Baardewijk. 37
Compagnietheater - De kleine zaal Èthos - De falende democratie 16:00-16:40 Overal hoor je kritiek op hoe erin de politiek om wordt gegaan met de vluchtelingenstroom. Had het beter gekund? Waar ligt de verantwoordelijkheid? Faalt ons democratisch systeem? Met Ad Verbrugge, Gabriël van den Brink, Govert Buijs, Haroon Sheikh, Paul Scheffer, Emanuel Rutten en Jelle van Baardewijk.
De Bildung Academie - Een eerste indruk 17:00-17:40 Hij leest vast De Telegraaf. Zij stemt op GroenLinks. En dat meisje daar? Zij is te lief, er moet wel iets mis met haar zijn. Een eerste indruk is cruciaal, maar soms vertekend. In een dynamisch en interactief programma experimenteren de studenten van de Bildung Academie met hun eerste indruk en proberen ze deze te doorgronden. Met: Eugène Sutorius en de studenten van De Bildung Academie.
SLAA - De Waard en zijn gasten Schrijver Lucas de Waard brengt generatie- 18:00-18:40 genoten samen om tot iets nieuws te komen. Een schrijverskroeg live op het podium, een cocktail van stijlen. Verschillende schrijvers zullen elkaar opvolgen, aanvullen en uitdagen in deze schrijvers-estafette. Met Michiel Lieuwma, Dennis Gaens, Helena Hoogenkamp en Elfie Tromp.
Het voetenwerk van Foucault 19:00-19:45 Een workshop met boksen en filosofie. Wie bepaalt wat de boksring is en wie er mee mag doen? Hoe ga je om met ‘rake klappen’? En hoe blijf je in je kracht? Het voetenwerk van Foucault is een onderzoek naar de mogelijkheid om anders (authentiek) in het leven te staan. Met bokser en filosoof Percy Hanenberg en Renate Schepen, mede-auteur van Filosofie van het verstaan.
Mezrab Shut your mouth, Ludwig
ENG
20:00-20:40 De meest beroemde quote van filosoof Ludwig Wittgenstein is zonder twijfel: “Waarover men niet kan spreken, daarover moet men zwijgen.” De storytellers van Mezrab laten zich speciaal voor Brainwash inspireren door deze quote en gaan opzoek naar de mooiste waargebeurde verhalen achter de morele dilemma’s die geen enkele filosoof kan oplossen. 38
Perdu. Deleuze en literatuur 13:30-14:10 Volgens Deleuze is literatuur een ‘vorm van gezondheid’. Sarah Posman plaatst dit idee lijnrecht tegenover de hedendaagse obsessie met het managen van onze drukke levens. Dirk van Weelden gaat in op wat de filosofie van Deleuze voor een schrijver kan betekenen. Wat levert zijn filosofie ons op? Wat is er verwarrend aan? En wat is er link aan? Dit onderdeel is gemaakt in samenwerking met uitgeverij Octavo.
Perdu - Augustinus en het kwaad 14:30-15:10 Augustinus schreef in zijn Bekentenissen: “Want ik stal, wat ik overvloedig had en veel beter, en ik wilde niet genot hebben van wat ik door de diefstal verkreeg, maar van de diefstal en de zonde zelf.” Naar aanleiding van dit citaat vraagt literair podium Perdu zich af: als we door literatuur de goedheid in onszelf kunnen onderzoeken en ontwikkelen, kan het dan ook helpen bij het analyseren van onze slechtheid? Dichter Edwin Fagel draagt een eigen hedendaagse ‘Bekentenis’ voor die filosoof en psycholoog Annemarie Kalis ter plaatse zal analyseren.
Perdu - Alledaags racisme
ENG
De afgelopen jaren is de discussie over alledaags racisme in onze samenleving weer terug. Niet alleen het ongegeneerd beledigend taalgebruik in prime time televisieprogramma’s als dwdd, ook de campagne Ook ik ben Nederlands en de dagelijks kwetsende opmerkingen die mensen in gesprek (onbedoeld) maken zijn een urgente aanleiding. Literair podium Perdu vraagt dichters Dean Bowen en Mia You en criticus en biograaf Adam Moser hoe we deze vormen van (raciale) micro-agressie het hoofd kunnen bieden.
15:30-16:10
39
Perdu Christophe van Gerrewey - Het kritische essay 16:30-17:00 Romanschrijver, criticus en essayist Christophe van Gerrewey reageert al jaren op alles wat hij leest, hoort en ziet. Tijdens Brainwash onderzoekt hij de problematiek van het kritisch-negatieve essay en van afwijzende kritiek in het algemeen. Hij zet zich af tegen de hang naar objectiviteit en het idee dat mensen alleen geënthousiasmeerd kunnen worden door positieve besprekingen.
De Gids-cast - De grote Dick-show 17:30-18:10 Piet Gebrandy vertelt over De methode, een klassieke dichtbundel uit 1984 over mens en techniek van Dick Raaijmakers. Lilian Stolk leest voor uit de emoji vertaling van Moby Dick, de Emoji Dick. Dichters en vertalers Maarten van der Graaff en Frank Keizer vertellen waarom Chris Kraus zo goed is en waarom iedereen haar roman I Love Dick zou moeten lezen. De Gids-cast wordt gepresenteerd door redacteuren Willem Sjoerd van Vliet en Fiep Bodegom, Julie Blussé zorgt voor een sfeervolle audio-omlijsting.
Literair engagement Geëngageerde literatuur staat weer volop in de belangstelling. Hedendaagse Amerikaanse schrijvers representeren een nieuwe trend die ook in bewegingen als New Sincerity en het metamodernisme zichtbaar is - het belang van ernstige, maatschappelijk betrokken literatuur. Allard den Dulk en Aukje van Rooden benaderen dit literaire engagement op verschillende manieren.
Allard den Dulk - Existentialistisch engagement en David Foster Wallace 18:30-19:00 Allard den Dulk auteur van Existentialist engagement in Wallace, Eggers and Foer onderzoekt aan de hand van David Foster Wallace hoe we termen als New Sicerity en postmodernisme moeten begrijpen. Wat zijn de overeenkomsten met andere New Sincerity schrijvers als Dave Eggers en Jonathan Safran Foer. Hoe verhouden ironie en oprechtheid zich tot elkaar en wat zegt dit over de relatie tussen individu en gemeenschap?
40
Perdu Aukje van Rooden - Een nieuw paradigma 19:10-19:40 Hoe alomvattend zijn begrippen als metamodernisme en New Sincerity nou echt? Geven deze termen niet een beperkte opvatting van literair engagement? Aukje van Rooden, auteur van het recent verschenen Literatuur, autonomie en engagement, stelt voor om engagement op een andere manier op te vatten.
Hollands Maandblad - Live 20:00-20:40 Hollands Maandblad is altijd een tijdschrift geweest waarin jong talent zich kan profileren. Tijdens een gesproken versie van het blad staan (ooit) nieuwe, veelbelovende HM schrijvers op het podium om voor te dragen uit hun werk: Frank Starik, Marieke Rijneveld, Rob van Scheers en Dorien de Wit. Wim Brands, die lang geleden zelf in het tijdschrift debuteerde, presenteert deze live editie samen met hoofdredacteur Bastiaan BommeljĂŠ.
Felix & Sofie Wat is het nut van een zwarte blik op de wereld? En waarin ligt het belang van de verheerlijkende kijk op de werkelijkheid? In twee interviews onderzoekt filosofisch cafĂŠ Felix & Sofie het conflict tussen pessimisme en optimisme in de filosofie. Wordt de optimistische mens terecht als lichter en constructiever beschouwt dan zijn pessimistische tegenhanger?
Pessimisme in de filosofie Is pessimisme eigenlijk wel een vorm van zwartkijken? 21:00-21:30 Of zit er relevantie in het doemdenken? Felix & Sofie redacteur Kasper Bockweg interviewt filosoof en dichter Maarten Doorman.
Optimisme in de filosofie 21:40-22:10 Optimisme wordt gekenmerkt door een houding van positiviteit en lichtheid. Maar hangt aan deze lichtheid niet heimelijk een zwaarte? Wat is de keerzijde van het optimisme? En wanneer hebben we het wel nodig? Felix & Sofie redacteur Eveline de Groot interviewt filosoof van de gedragswetenschappen Jan Bransen. 41
Agniete Agnietenkapel René ten Bos - Bureaucratie is een inktvis 14:10-14:40 Heel Nederland heeft er last van, maar filosofen hoor je er zelden over: bureaucratie. Filosoof René ten Bos brengt hier verandering in en stelt dat we meer moeten nadenken over de bureaucratische aard van het beestje. En juist dit is moeilijk: net als een inktvis ontglipt bureaucratie aan iedereen die er grip op wil krijgen.
Filosofie Oost-West - Globalisering van muziek 15:00-15:40 Ook in de muziek is er sprake van globalisering. Door iTunes en Spotify is muziek van over de hele wereld binnen handbereik waardoor allerlei kruisbestuivingen tussen verschillende regio’s ontstaan. De invloeden over en weer maken het in muzikaal opzicht spannende tijden. Met pianist Rembrandt Frerichs bespreken we deze vorm van globalisering o.l.v. Ferial Saatchi en Daniel Doodkorte.
Filosofie Oost-West - Boeddhistische economie 16:00-16:40 De laatste jaren zijn we erachter gekomen dat onze westerse economische modellen tekortschieten. Zoals boeddhisten allang weten: mensen willen niet alleen winst, maar zijn vooral ook sociale wezens die belang hechten aan waarden zoals mededogen. Met Senior Research Associate aan de Rotterdam School of Management Sander Tideman gaan we het boeddhisme demystificeren en op zoek naar praktische toepassingen voor onze economie o.l.v. Ferial Saatchi en Daniel Doodkorte 42
enkapel. Agnietenkapel Vrij Nederland - Alles is algoritme
ENG
Meer en meer worden onze levens bepaald 17:00-17:40 door algoritmen. Ze maken beslissingen voor ons, bepalen wat we lezen, welke films we zien, met wie we op date gaan en waar ons geld wordt belegd. Een beetje algoritme is te ingewikkeld om te bevatten, dat maakt ze zo handig en beangstigend tegelijk. Met: Luca Aiello van Yahoo die het algoritme voor schoonheid ontdekte en filosoof Jos de Mul, over hoe het vermogen van algoritmen de verbeeldingskracht te boven gaat en bergen data combineert tot een hoeveelheid waarbij het aantal elementaire deeltjes in het heelal verbleekt. O.l.v. Sander Pleij.
Jos de Mul - Database identiteit 18:00-18:40 Het is bekend dat sociale media een belangrijke rol spelen bij het vormen van onze identiteit. Maar filosoof Jos de Mul gaat een stap verder door te stellen dat deze media onze identiteit transformeren tot een ‘database identiteit’. Wat betekent dat begrip? Moeten we hier nou blij of verdrietig van worden?
43
Agnietenkapel SPUI25 - De Grote Anti-Show 19:00-20:00 SPUI25 buigt zich in deze editie van de Anti-Show over de vraag: wat voor rol speelt opstand in de wetenschap? Moeten wetenschappers op de barricaden staan? Of is kritisch denken en baanbrekend onderzoek doen rebels genoeg? Met: wetenschapsonderzoeker en schrijfster Trudy Dehue en hoogleraar Middeleeuwse geschiedenis en Maagdenhuisactivist Guy Geltner. VPRO-programmamaker Tim den Besten mengt zich als opstandige Anti-Gast in het gesprek en leest een column voor. Presentatie: Maite Karssenberg en Marij de Wit.
Bleri Lleshi - Liefde als alternatief 20:20-20:50 We zijn bang voor aanslagen, bang voor drones, bang om samen te gaan wonen, bang voor gluten… We leven in een angstcultuur. Er is één oplossing waar filosoof Bleri Lleshi al een tijdje over schrijft: de liefde. “Want in tijden van angst is liefde het meest concrete alternatief dat we hebben.”
44
Amsterdamse Academische Club De Nieuwe Poort - De Bijbel, wat kan ik er nog mee? 14:50-15:30 Wie niet gelovig is, leest ‘m niet. Dat is jammer, want de Bijbel is een fascinerend boek. Freelance journalist Yvonne Zonderop gaat in gesprek met Sophie Frankenmolen (NRC) en Casper Thomas (De Groene Amsterdammer) over de waarde van de bijbel voor ongelovigen. Ontdek in dit programma van De Nieuwe Poort hoe Bijbelse verhalen voeding voor de geest kunnen zijn.
Wim Boonstra - Een tegendraadse kijk op de Nederlandse economie 15:50-16:20 We horen vaak dat het slecht gaat met de economie, maar eigenlijk gaat het best goed. Neemt niet weg dat het nog beter kan! Wat wordt het verdienmodel van de toekomst? Hoe reĂŤel is het idee van een basisinkomen? De 36-urige werkweek? Hoofdeconoom van Rabobank Wim Boonstra geeft in vogelvlucht een tegendraadse kijk op de Nederlandse economie. 45
Amsterdamse Academische Club De waarde van goed geld 16:40-17:20 Wat is geld? Wat is van waarde? Waarom is een goed geldsysteem belangrijk? Zijn er ook andere soorten geld die mogelijk tot een eerlijkere en duurzamere samenleving leiden? Rens van Tilburg van Sustainable Finance Lab en Gerben Nap van Social Trade Organisation gaan onder leiding van Julia Rijssenbeek in gesprek over de waarde van goed geld.
Sustainable Finance Lab - De zorgzame bankier 17:40-18:20 De financiĂŤle sector sleept zich van crisis naar crisis. Dat is het gevolg van een vruchteloze clash tussen twee ethische stelsels. De banken houden krampachtig vast aan de nutsethiek, winst als maat van alle dingen. Politiek en toezichthouders bijten zich vast in de plichts- of regelethiek. Beiden missen het punt. Irene van Staveren, hoogleraar pluralistische economie, bespreekt hoe een alternatief esthetisch stelsel eruit kan zien en wordt geĂŻnterviewd door Rens van Tilburg.
46
Scheltema. Scheltema is speciaal ingericht voor Brainwash. Vind hier de boeken van de sprekers die je in het programma ziet. Een klein aantal sprekers kun je zelfs ontmoeten in Scheltema, wellicht horen voorlezen en natuurlijk staan zij klaar voor een handtekening.
Sprekers 14u00-14u20
Connie Palmen
15u00-15u20
RenĂŠ ten Bos
15u30-15u50
Joke Hermsen
16u00-16u20
Kader Abdolah
16u30-16u50
Jim Al-Khalili en Johnjoe McFadden
47
Torpedo Torpedo Theater Torpedo theater Het theater is open voor koffie en een biertje.
13:00-18:00
De Mus hartje Groepsdruk 15:00-15:40 Met 35 mensen in een theater zo groot als VOORSTELLING 1 een Amsterdamse woonkamer, moet je al snel iets met elkaar. De Mus is dol op de 17:00-17:40 groep. Druk je mee? Met optredens van VOORSTELLING 2 Adriaan de Jongh, game-ontwikkelaar en koning van het ongemakkelijke volksspel, Daan Doesborgh, dichter en fervent groepsdrukfilmpjeskijker op YouTube en Charlien Adriaenssens, beeldend schrijver zonder groepsverband. De Mus is de wekelijkse ratjetoe-avond in het Torpedo Theater, waar artiesten in verschillende disciplines over elkaar heen duikelen.
48
Theater. Torpedo Theater hard//hoofd Torpedeert: indirecte indoctrinaties Ach, wat geloven we toch graag in de ‘moderne vrije mens’ die als een baken van neutraliteit zijn eigen waardes bij elkaar mag sprokkelen. Toch is er weinig zo heilig als ons eigen gelijk en willen we niets liever dan iedereen om ons heen met dit gelijk besmetten.
20:00-20:40 VOORSTELLING 1
21:00-21:40 VOORSTELLING 2
Omdat hersenspoeling in de loop van de geschiedenis nu eenmaal een slechte naam heeft gekregen, drukken we onze stempels schijnbaar subtiel. Zijn we zo geïndoctrineerd dat we onze pogingen tot indoctrinatie zelf niet eens meer doorhebben? Mis deze speciale Brainwash-editie van hard//hoofd Torpedeert niet, want anders ga je je heel vervelend voelen. Met: Floris Solleveld, Laura van der Haar, Mirko van Pampus en Anna van Leeuwen. Natuurlijk gepresenteerd door: Kasper van Royen.
49
Meer? Brainwash in Den Haag Op zaterdag 27 februari is de volgende editie van Brainwash in de Koninklijke Schouwburg van Den Haag. Tijdens Brainwash Den Haag zet een eclectische mix van denkers en kunstenaars neer wat de denk- en doe-agenda voor de komende tijd moet zijn. Grote maatschappelijke thema’s worden in verbinding gebracht met kleine alledaagse persoonlijke vragen om helder te krijgen wat onze mogelijkheden zijn. Kijk voor meer informatie op de website van De Koninklijke Schouwburg van Den Haag: www.ks.nl
The School of Life Brainwash wordt geproduceerd door The School of Life Amsterdam. Dagelijks volg je bij The School of Life classes over de belangrijkste vragen van je dagelijks leven. Hoe vind je een baan die bij je past? Wat is een echte vriend? Hoe verbeter je de wereld? De classes zijn geïnspireerd op de beste ideeën uit de filosofie en literatuur. The School of Life organiseert ook maandelijks een event met een bekende spreker. Kijk voor meer informatie op www.theschooloflife.com/amsterdam
Colofon. Vincent Wensink, Pauline Loerts, Wim Brands - bestuur Stichting Brainwash Laurens Knoop - oprichter TSOL en Brainwash Erik Bout - adviseur Maria Janssens en Ted Tettero - festivaldirectie Sophie van Balen en Lietje Bauwens - programmering Vera Vryens - vormgeving Yannick Voogd - webredactie Fleur den Boer - productie Digital Natives - website Sanne Remmerswaal, Tamar Strietman, Cathrien Wiggers, Yasmine Harmsen, Frits Philips - TSOL
50
Partners. Brainwash wordt geproduceerd door The School of Life en is een samenwerking met omroep Human. Veel dank aan onze partners: Cinema Delicatessen
Hollands Maandblad
Dasym
Kriterion
De Bildung Academie
Mezrab
De Brakke Grond
Mister Motley
De Gids
nrc.next
De Groene Amsterdammer
Omroep Human
De Nationale Opera
Perdu
De Nieuwe Poort
Qi Research
De Mus
SLAA
Ăˆthos
SPUI25
Felix & Sofie
The School of Life
Filosofie Oost-West
Universiteit van Amsterdam
Frascati
Vrij Nederland
hard//hoofd
Volkshotel
Het Zoekend Hert
Weekender
HKU
backcover
52