programma 2018
Welkom op brainwash festival
Te gek dat we je mogen verwelkomen op de vijfde editie van Brainwash! Verspreid over de binnenstad zijn er de hele dag programma’s die verheldering bieden in tijden van verwarring en verwarring scheppen waar alles helder lijkt. We denken over toekomstvisies en dystopieën, de keerzijde van authenticiteit, onze postkapitalistische cultuur en nog heel veel meer! Veel van de locaties zijn relatief klein, dus zorg ervoor dat je ruim op tijd aanwezig bent als je iets erg graag wilt zien. In het compagnietheater is vanaf 18:00 een snelle en betaalbare festivalmaaltijd te koop. De café’s en restaurants van de Brainwash-locaties zijn tijdens het festival ook geopend. In De Brakke Grond, Frascati Café, De Richel (alleen lunch) en Kapitein Zeppos kan je terecht voor een hapje en een drankje. Graag bedanken we alle vrijwilligers, partners, sponsoren en vooral ook The School of Life en Human voor hun bijdrage aan het festival en de goede samenwerking. We hopen dat je een prachtige dag hebt!
Inhoudsopgave.
Plattegrond 6 Meer Brainwash? 8 Locaties
10
Zuiderkerk 10 De Waalse Kerk
12
Compagnietheater Grote zaal
15
Compagnietheater | Festivalhart
17
De Brakke Grond Humanzaal
18
De Brakke Grond Rode zaal
23
De Brakke Grond Foyer
26
Brainwash.nl
27
Frascati I
28
Frascati II
31
Frascati IV
34
TheatercafĂŠ de Richel
37
Agnietenkapel
38
Perdu
41
Kapitein Zeppos
44
Human
46
Partners
47
Colofon
48
ion st at al ce nt ra
Plattegrond. dam 1
Zuiderkerk
2
de nes
Zuiderkerkhof 72
De Waalse Kerk Walenpleintje 159
3
Compagnietheater
4
Kloveniersburgwal 50
De Brakke Grond
rokin
4
de Nes 45
5
5
Frascati I & II de Nes 63
6 6
Frascati IV & de Richel
7
de nes
de Nes 71
Agnietenkapel Oudezijds Voorburgwal 229-231
bur
8
grim
Perdu Kloveniersburgwal 86
2
9
Kapitein Zeppos Gebed Zonder End 5
6
cm
=
1
m
in
nieuwmarkt
2
nieuw e hoo
gstra
at
1
walenpleintje
3
ezij d
ou
s ac
de zijd
hte rb
sv oo
urg
rbu
wa l
rgw al
dams traat
at
oud
rusland
9
al rgw
8
klov enie
rsbu
rgw a
l
7
zuiderkerkhof
zandstra
Meer brainwash. Brainwash – het boek Ieder jaar brengt Brainwash een boek uit met scherpe inzichten van een breed scala aan denkers. In Dat kan beter! schrijven 29 verschillende denkers over de uitdagingen van de creërende mens en verkennen ze waar we vandaag de dag nu echt over na moeten nadenken. Benieuwd? Ons nieuwste boek is te koop in het Compagnietheater.
Brainwash radio en televisie Brainwash.nl is een dagelijks platform voor nieuwe ideeën. Verder is er Brainwash Radio, een maandelijkse nieuwsanalyse onder leiding van Stephan Sanders op NPO Radio 1 (elke laatste maandag van de maand, 20:3021:30 uur, natuurlijk ook als podcast beschikbaar). En er is Brainwash op televisie (zie pagina 18): Brainwash Talks. Meer informatie vind je op zie brainwash.nl.
8
Brainwash Special: Bruno Latour Economische en politieke ongelijkheden die de bocht uit vliegen, onhoudbare globaliseringsdrang, en zelfs de nieuwe Nederlandse zomer: volgens Bruno Latour - één van de belangrijkste denkers van deze tijd - zijn deze ogenschijnlijk losstaande verschijnselen alleen in combinatie te begrijpen. Om wijs te worden uit de politieke standpunten om ons heen, uit het vluchtgedrag van de elites en de onvrede onder burgers, is een gemeenschappelijke oriëntatie nodig. We leven in een nieuwe tijd die het noodzakelijk maakt om onze omgang met de aarde, ons begrip van modernisering en het geloof in technologische vooruitgang ter discussie te stellen. De mensheid bevindt zich op een doodlopend spoor, tijd voor een grondige heroriëntatie. Op 16 november organiseren wij een Brainwash Special met Latour in de Zuiderkerk, Amsterdam. www.brainwashfestival.nl/latour
9
Zuiderkerk. (ENG)
Paul Mason – Van bullshit jobs tot postkapitalisme
13:40 - 14:20
Ontwrichting van de arbeidsmarkt door uitgebreide automatisering, de vermenigvuldiging van ‘bullshit jobs’ en hyperintelligente algoritmen die ons beter kennen dan wij onszelf. Als we het roer niet omgooien is dit onze toekomst, aldus de Britse econoom Paul Mason. Het is tijd voor een nieuw postkapitalistisch systeem gebaseerd op zelfmanagement, een deeleconomie en het basisinkomen. Alleen zo ontkomen we aan de allesbepalende financiële logica van het neoliberalisme. (ENG)
Susan Blackmore – Evolutie en de toekomst van AI
14:50 - 15:30
Darwins evolutietheorie heeft onze kijk op de wereld al voorgoed veranderd, maar in werkelijkheid is de kracht ervan nog groter, zegt de Britse psycholoog en fysioloog Susan Blackmore. Blackmore stelt dat de evolutietheorie niet alleen grip heeft op onze genen, maar ook op digitale informatie. Data wordt uitgewisseld en verveelvoudigd zonder tussenkomst van de mens - en volgens evolutionaire principes. Ze waarschuwt voor techniek die ons gebruikt, misbruikt en misschien zelfs uitroeit.
Philipp Blom – Het einde van de verlichting?
16:00 - 16:40
10
De verlichting was in het Westen lang een gouden standaard van beschaving, maar historicus Philip Blom ziet dat inmiddels zelfs in liberale samenlevingen de verlichtingsidealen onder druk staan. Mensenrechten en migratie, vrijheid en big data, solidariteit en klimaatverandering... Zelfs de vrijheid om een andere mening te hebben stuit op protest. Is de verlichting dus voorbij - of net begonnen? Hoe kan een verlicht denken eruitzien in een tijd van etnocentrisme, geruchten, en sociale angst?
Carl Cederström – Een nieuw geluksideaal (ENG)
17:10 - 17:50
Ons huidige ideaal, dat gebaseerd is op een idee van vrijheid en zelfontplooiing, gijzelt en beperkt ons, stelt Carl Cederström. Bepaalde factoren hebben bijgedragen aan ons idee van geluk, via de flowerpower-beweging, de psychoanalyse, de consumptiemaatschappij en de Amerikaanse president Donald Trump. Volgens de Zweedse onderzoeker Carl Cederström is het hoog tijd dat we met onze verbeelding een nieuw ideaal ontwerpen en realiseren. (ENG)
George Monbiot – Sociaal en ecologisch puinruimen
18:20 - 19:00
Hoe overwinnen we de toenemende vervreemding, ecologische rampspoed en het verlies aan betrokkenheid met elkaar? Volgens de Britse denker George Monbiot moeten we onze relatie tot de natuur, de mensen om ons heen en vooral onszelf hervinden. Monbiot laat er geen twijfel over bestaan: we zijn bezig er een puinhoop van te maken. Maar het laatste wat we volgens Monbiot moeten doen is bij de pakken neerzitten. We kunnen meer dan we vaak denken.
Sylvana Simons – Volgens Proust
19:30 - 20:10
Komt uiteindelijk alles goed? Welke eigenschap zit je in de weg? Waarvoor wil je vechten? Waar zie je het meest tegenop? En wat is je diepste wens? Dit is maar een aantal van de vragen die Sylvana Simons, oprichter van de politieke partij Bij1 en gemeenteraadslid in Amsterdam, gesteld krijgt. Simons wordt geïnterviewd aan de hand van de beroemde lijst met vragen van Marcel Proust. Vragen die op het eerste gezicht eenvoudig lijken, maar je dwingen om tot de kern te komen. Interview: Bert Bukman en Henk Steenhuis.
11
De Waalse Kerk. Griet Op de Beeck - Leven en overleven
13:20 - 14:00
De Vlaamse schrijver Griet Op de Beeck schrijft over ouders en kinderen. Over kapotte mensen en hoe zij ongewild anderen ook kapotmaken. Over waar verantwoordelijkheid eindigt en schuld begint. Over geheimen. Over de gevaren van sterk zijn. Over vergeten en niet kunnen vergeten. En over de liefde natuurlijk, omdat dat alles is wat we hebben, of toch bijna. Op de Beeck spreekt over manieren om dit leven te overleven, door te kijken naar wat er is, en vervolgens iets te doen met die inzichten.
Gloria Wekker - Ongemak, omgang en onschuld
14:30 - 15:10
12
Hoogleraar Gender en Etniciteit Gloria Wekker draagt een brief voor die ze aan haar nichtje schreef over wat het betekent om een zwarte vrouw te zijn in Nederland en wat ervoor nodig is om te floreren. En wat moeten witte Nederlanders dan met deze informatie? Wekker denkt na over de betekenis van wit-zijn voor jonge mensen in deze samenleving. Welke privileges brengt dat met zich mee? Hoe kunnen witte en zwarte mensen bondgenoten worden?
Karim Benammar - Denken in overvloed (ENG)
15:40 - 16:20
We leven in een maatschappij die meer om nemen dan om geven draait. Altijd maar meer, nooit genoeg, schaarste alom. Kunnen we op een andere manier naar onze consumptiemaatschappij, leefwereld en economie kijken? Kunnen we ons niet langer laten leiden door een gevoel van schaarste, maar in plaats daarvan door een gevoel van overvloed? Dit is radicaal en niet vanzelfsprekend, maar kan volgens filosoof Karim Benammar wel het verschil maken. Want er is niet te weinig, er is meer dan genoeg!
Menno de Bree - Doe wat goed voelt, en andere onzin
16:50 - 17:30
We horen om de haverklap dat we ons gevoel moeten volgen, moeten doen wat goed voelt, kiezen wat we echt willen, authentiek moeten zijn et cetera. Dat klinkt allemaal lekker, maar in de praktijk werken dit soort adviezen voor geen meter. Filosoof Menno de Bree - columnist voor Het Financieele Dagblad - bespreekt de populairste raadgevingen, en laat bovenal zien waarom je er niets aan hebt.
13
René ten Bos - Waarheid in het antropoceen
18:00 - 18:40
Hoe verhoudt het antropoceen, het huidige tijdperk van ecologische catastrofes, zich tot de waarheid? Denker des Vaderlands René ten Bos vraagt zich af of het nodig is om ons waarheidsbegrip te nuanceren, opdat ze beter werkt binnen wetenschappen zoals klimatologie en ecologie. Daarvoor hoeven we het nu eens niet over fake news en politiek cynisme te hebben. In plaats daarvan herleest Ten Bos de klassieke grotallegorie van Plato op zoek naar verheldering.
Lammert Kamphuis - Filosofie voor een weergaloos leven 19:10 - 19:50
Voor het leven bestaat geen generale repetitie. Je hebt slechts één kans. Gelukkig kun je bij grote denkers terecht voor wijze raad. In zijn verhaal neemt filosoof Lammert Kamphuis je mee in het denken van enkele van de bekendste Griekse filosofen. Hoe helpt de filosofie van Epicurus je om meer te genieten? En hoe kan een groep filosofen die halfnaakt door Athene liep voorkomen dat je op je sterfbed spijt hebt van je keuzes? Laat je verrassen en ga er zelf mee aan de slag!
Paul Verhaeghe - Een zieke maatschappij
20:20 - 21:00
14
De Waalse Kerk
De vloedgolf aan burn-outs, faalangsten en depressies is het gevolg van onze persoonlijke en maatschappelijke idealen. ‘Elke maatschappij creëert zijn eigen aandoeningen’, stelt Paul Verhaeghe. Deze Vlaamse psychoanalyticus vertelt over de schaduwkant van onze ideaalbeelden. Het streven naar individualisme leidt tot zelfredzaamheid en eigenheid, maar brengt ook ziektes met zich mee. Hoe kunnen we een gezondere maatschappij creëren?
Compagnietheater Grote zaal. De macht van rouw
13:30 - 14:10
De afgelopen 25 jaar zijn we veel politieke vanzelfsprekendheden verloren: solidariteit, Europese eenheid, gastvrijheid... Waarom hebben wij zo weinig tijd genomen om te rouwen om deze verliezen? Voordat we kunnen werken aan de samenleving van de toekomst, moeten we eerst tijd nemen om stil te staan. Een muzikaal pleidooi met: Ivana Ivkovic (lezing), Paul van Utrecht (gitaar), Jasper le Clercq (viool), Polly Leech (mezzosopraan), Mitch Raemaeker (tenor) en Ludovic Provost (bariton). Regie: Marcel Sijm. Dit programma is een samenwerking met de Opera Studio van De Nationale Opera.
Boris Konrad - Iedereen een supergeheugen (ENG)
14:40 - 15:20
In 15 minuten wist Boris Konrad 215 namen en gezichten te onthouden, en in vier minuten de bestellingen van 50 restaurantgasten. De Duitse hersenwetenschapper vertelt over herinneren en vergeten. Hij laat zien waartoe ons brein in staat is. De lezing gaat over verbindingen in het brein, en hoe die ontstaan door training. Want een goed geheugen heeft niets met aanleg te maken.
Julian Baggini - De waarheid bestaat! (ENG)
15:50 - 16:30
Filosoof Julian Baggini stelt ons gerust: de waarheid bestaat! In een tijd waarin we overspoeld worden door nepnieuws en politici glashard feiten ontkennen, toont Baggini ons verschillende bronnen van waarheid. Wapen je tegen de opkomst van social media als nieuwsbron en het groeiende wantrouwen tegen feiten. Een betoog voor iedereen die klaar is met post-truth, alternative facts en fake news. 15
(ENG)
Fabian Scheidler - Verzet tegen de onderdrukking
17:00 - 17:30
Fabian Scheidler brengt aan het licht hoe destructieve krachten het voortbestaan van de mensheid bedreigen. In een reis door 5000 jaar ontrafelt de Duitse filosoof en historicus de prehistorie, vorming en uitbreiding van het moderne wereldsysteem. Hij toont hoe de kapitalistische logica zowel samenlevingen als ecosystemen tot aan de rand van instorten brengt. Geconfronteerd met groeiende instabiliteit en chaos wereldwijd is een grondige reorganisatie van ons systeem onvermijdelijk!
Teun van de Keuken - Overleven in de supermarkt
18:00 - 18:30
Hoe overleef je de tocht langs de schappen? Journalist Teun van de Keuken, bekend van Keuringsdienst van Waarde, helpt je de beste keuzes maken in de supermarkt. Van plofkip naar plakvlees, van pitloos naar slaafvrij en van ambachtelijke fabrieksproducten volgens grootmoeders recept, naar ‘handgekookte’ chips uit industriële ketel. Van de Keuken voert je langs de belangrijkste bezienswaardigheden bij de grootgrutter en vertelt je waar je de grootste gevaren kunt verwachten.
Linda Duits - Van homonationalisme naar intolerantie
19:00 - 19:40
16
Jarenlang werd Nederland gezien als dé voorloper op het gebied van homorechten. Het werd zelfs onderdeel van onze nationale identiteit: tolerantie was Neerlands trots! Inmiddels is Nederland in de top 10 van tolerantie-ranglijstjes al een tijdje niet meer terug te vinden. Wat is er gebeurd? Sociaalwetenschapper Linda Duits neemt je mee van hoogtijdagen tot homonationalisme, en waarschuwt voor een maatschappelijke backlash tegen seksuele diversiteit.
Compagnietheater Grote zaal
Babah Tarawally - Gevangen in zwart-witdenken
20:10 - 20:40
Babah Tarawally woont even lang in Nederland als dat hij in Sierra Leone heeft gewoond. Door witte en zwarte mensen is hij op talloze manieren gelabeld: als asielzoeker, vluchteling, allochtoon, migrant, Afrikaan en zwarte man. Soms wordt hij gewaarschuwd voor de ‘boze witte man’, maar zelf is hij juist voor het oorlogsgeweld van ‘boze zwarte mannen’ gevlucht. Aan de hand van zijn levensverhaal maakt Tarawally duidelijk dat we niet gevangen hoeven te blijven in zwart-witdenken.
Compagnietheater | Festivalhart. Boekhandel Scheltema Hier vind je de beste boeken van onze sprekers bij de boekenkraam van Scheltema. Ook het boek Dat kan beter! met artikelen van 29 verschillende Brainwash denkers is verkrijgbaar.
Ode aan de twijfel - Fokka Deelen Is twijfelen iets negatiefs? In onze maatschappij vol meningen, standpunten en efficiëntie lijkt het vaak van wel, maar Ode aan de twijfel breekt met die gedachte. In een mix van kunst en filosofie vieren we de twijfel en zoeken we haar op. Theatermaker en kunstenares Fokka Deelen bouwt de hele dag aan een interactief kunstwerk. Durf jij je twijfels bloot te geven? Ode aan de twijfel is een initiatief van Madelinde Hageman en Saskia van Broekhoven.
18:00 - 21:00
Festivaldiner
Haal een lekkere en snelle festivalmaaltijd in het Compagnietheater vanaf 18.00. Let op: op = op!
21:00 - 01:00
Afterparty - DJ-team Lelystad
Dans de onvermijdelijke overdosis aan meningen, informatie en mensen je lijf weer uit met DJ-team Lelystad. Bijna net zo effectief als een klasje mindfulness.
17
De Brakke Grond. Humanzaal De programma’s in deze zaal worden opgenomen door Human en uitgezonden op NPO. Ook het publiek komt in beeld.
Het Filosofisch Kwintet - De breuklijnen onder de Brexit
13:20 -14:30
18
Wat is Europa meer dan een praktische organisatievorm met technocratisch gekibbel om productstandaarden, bietenprijzen en steunfondsen? Met Brexit en de Europese verkiezingen in het vooruitzicht, gaat Clairy Polak in gesprek over breuklijnen. Wat zijn de achtergronden van het anti-Europa-gevoel dat door het continent waart? Is Brexit een product van de tijdgeest sinds 9/11? En is het besmettelijk? Met Philipp Blom, Alicja Gescinska, Mathieu Segers en Gareth Davies.
Brainwash Talks Moeite met kiezen welke programma’s je niet wilt missen? In 12 minuten vertellen enkele van de beste en leukste denkers uit binnen- en buitenland waar het nu echt om gaat in het leven. In vier programma’s met vier talks worden we gewezen op wat we niet over het hoofd mogen zien. Omroep Human maakt opnames voor het televisieprogramma Brainwash Talks.
15:20 - 16:20
Brainwash Talks I Romana Vrede - Breken met traditionele patronen Actrice Romana Vrede vertelt over Claude Cahun. Deze Franse fotograaf doorbrak een eeuw geleden al de traditionele genderpatronen. Wat kunnen we van hem leren voor onze eigen tijd?
Paul Mason - Bullshit jobs & postkapitalisme (ENG) Ontwrichting van de arbeidsmarkt, de vermenigvuldiging van ‘bullshit jobs’ en hyperintelligente algoritmen die ons beter kennen dan wij onszelf. Zie hier onze toekomst als we het roer niet snel omgooien. Tijd voor een nieuw postkapitalistisch systeem!
Griet op de Beeck - Het leven overleven Hoe overleef je het leven? De Vlaamse schrijver Griet Op de Beeck spreekt over vergeten en vergeven, over geheimen, ouders en kinderen. Ze bekijkt wat er is, en gaat met die inzichten aan de slag.
Menno de Bree - Doe wat goed voelt, en andere onzin Steeds wordt verteld dat we ons gevoel moeten volgen en authentiek moeten zijn. Dat klinkt lekker, maar in de praktijk werken zulke adviezen voor geen meter. Filosoof Menno de Bree bespreekt de populairste raadgevingen, en vertelt waarom je er niets aan hebt. 19
16:50 - 17:50
Brainwash Talks II Gloria Wekker - Ongemak, omgang en onschuld Er is veel ongemak in de samenleving, maar moeten alleen mensen-van-kleur daarmee aan de slag? Niet natuurlijk, stelt hoogleraar Gloria Wekker. Ze bespreekt wat het betekent voor jonge mensen om wit te zijn in deze samenleving. Welke privileges brengt dat met zich mee?
Avinash Changa - De toekomst met virtual reality Virtual reality is misschien wel een even grote revolutie als het internet en gaat onze wereld ingrijpend veranderen. Avinash Changa voorziet een toekomst waarin VR ons helpt om angsten te overwinnen, meer begrip voor elkaar te krijgen, en de zorg en het onderwijs ingrijpend te veranderen.
George Monbiot - Sociaal en ecologisch puinruimen (ENG) Hoe overwinnen we ecologische rampspoed en het verlies aan betrokkenheid met onze medemens? Volgens de Britse denker George Monbiot moeten we onze relatie tot de natuur, de mensen en vooral onszelf hervinden. We kunnen meer dan we vaak denken.
Paul Verhaeghe - Een zieke maatschappij ‘Elke maatschappij creëert zijn eigen aandoeningen’, stelt psychoanalyticus Paul Verhaeghe. Het streven naar individualisme leidt tot zelfredzaamheid en eigenheid, maar brengt ook ziektes met zich mee. Hoe kunnen we dan toch een gezondere maatschappij creëren?
20
De Brakke Grond Humanzaal
19:00 - 20:00
Brainwash Talks III Dalilla Hermans - Hoop in tijden van haat Te midden van de anti-racismestrijd wil het er weleens hard aan toegaan, maar in weerwil van de toenemende polarisatie en haatpraat blijft de Vlaamse schrijver Dalilla Hermans hoop houden. Ze deelt haar strategieën, overlevingsmechanismen en toekomstvisie.
Susan Blackmore - Evolutie en Kunstmatige Intelligentie (ENG) De zeggingskracht van de evolutietheorie is volgens de Britse fysioloog Susan Blackmore nog groter dan we al dachten. Data wordt uitgewisseld en verveelvoudigd zonder tussenkomst van de mens volgens evolutionaire principes. Kan technologie ons misbruiken?
Teun van de Keuken - Overleven in de supermarkt Hoe overleef je de tocht langs de schappen? Journalist, columnist en programmamaker Teun van de Keuken helpt je op de weg van plofkip naar plakvlees, van pitloos naar slaafvrij en van ambachtelijke fabrieksproducten volgens grootmoeders recept, naar ‘handgekookte’ chips.
Boris Konrad - Iedereen een supergeheugen (ENG) In 15 minuten wist de Duitse hersenwetenschapper Boris Konrad 215 namen en gezichten te onthouden, en in vier minuten de bestellingen van 50 restaurantgasten. Hij laat zien waartoe ons brein in staat is. Een goed geheugen heeft niets met aanleg te maken.
De Brakke Grond Humanzaal
21
20:50 - 21:50
Brainwash Talks IV Linda Duits - Backlash tegen seksuele diversiteit Lang werd Nederland gezien als dé voorloper op het gebied van homorechten. What happened? Sociaalwetenschapper Linda Duits neemt ons mee van hoogtijdagen tot homonationalisme en waarschuwt voor een backlash tegen seksuele diversiteit.
Carl Cederström - Een nieuw geluksideaal (ENG) Ons geluksideaal van vrijheid en zelfontplooiing werkt averechts: het gijzelt en beperkt ons. Volgens de Zweedse onderzoeker Carl Cederström is het hoog tijd dat we met onze verbeelding een nieuw ideaal ontwerpen en realiseren.
Sennay Ghebreab - Kunstmatig racisme Kunstmatige intelligentie bestaat. Maar wat nou als deze artificiële breinen onze ‘fouten’ gaan herhalen? Neuro-informaticus Sennay Ghebreab onderzoekt hoe we kunnen voorkomen dat systemen racistisch, seksistisch of xenofoob worden, gegeven dat ze leren van onze input.
Karim Benammar - Denken in overvloed (ENG) We leven in een maatschappij die meer om nemen dan om geven draait. Kunnen we op een andere manier naar onze wereld kijken? Laten we leren denken vanuit een gevoel van overvloed, stelt filosoof Karim Benammar. Want er is niet te weinig, er is meer dan genoeg!
22
De Brakke Grond Humanzaal
De Brakke Grond Rode zaal. 13:30 - 14:00
Kathrin Hartmann - Hoe duurzaam is duurzaam? (ENG)
Wie is er nou niet voor duurzaamheid? Veel dingen die vroeger schadelijk werden gevonden dragen nu ineens bij aan een betere wereld, ziet de Duitse journalist Kathrin Hartmann. Tonijn, palmolie, genetische modificatie... alles wordt in een groen jasje gestoken. En dat vinden we heerlijk! Want greenwashing geeft ons het comfortabele idee dat consumentisme en luxe oké zijn, zolang we maar ‘ethische’ producten kopen.
Brainwash Meet-ups Woon gesprekken bij tussen denkers, kunstenaars, schrijvers en dichters over de meest actuele maatschappelijke uitdagingen en hun literaire, filosofische, artistieke en wetenschappelijke visies daarop.
14:20 - 15:00
Voor een ander denken
Hoe stap ik uit het middelpunt van mijn eigen wereld, al is het maar voor even? Spoken word-artiest Babs Gons en dichter Daan Doesborgh gebruiken poëzie, storytelling en gesprek om de strijd aan te gaan met het immer gebrekkige menselijke vermogen tot empathie. Kan ik jouw verhaal voor je vertellen? Of andersom: kan ik jou laten voelen wat ik voel? Moderatie: Flora Woudstra
15:20 - 16:00
Leven is tegengas geven
Al van jongs af aan droomden ze over weggaan. Marieke Lucas Rijneveld, een van de grootste literaire talenten van de Nederlandse letteren, gaat met ‘de schrijver met al die tattoos’ Henk van Straten in gesprek over opgroeien en rebelleren, over ongemak, ongeluk, seksualiteit en fantasie als overlevingsstrategie. Moderatie: Marije Ligthart
23
16:20 - 17:00
Een plastic toekomst (ENG)
Hoe komen we uit het plastic tijdperk? In de wegwerpmaatschappij geldt het idee weg = weg, maar ons eigen plastic afval komt inmiddels via de voedselketen weer terug. Nu onze oceanen dichtslibben met het haast niet-afbreekbare materiaal is het de hoogste tijd om vooruit te kijken. Kunnen we onze plasticverslaving omzetten in iets anders? Filosoof Lisa Doeland gaat met kunstenaar en biotech-onderzoeker Maurizio Montalti op jacht naar hét materiaal van de toekomst. Moderatie: Evanne Nowak.
17:20 - 18:00
Leven in de kloof
Het is nogal wat: alleen in de VS is de vermogensongelijkheid groter dan in Nederland. Wat doet zo’n gigantische kloof nou echt met deze twee samenlevingen? Hoe is het om arm te zijn in rijke landen? Schrijver Murat Isik gaat in gesprek met journalist Arjen van Veelen over het leven in de Bijlmer, waar Isik opgroeide, en St. Louis, de stad die Van Vellen overtuigde dat de VS eigenlijk een derdewereldland is. Moderatie: Marjolein Visser.
18:20 - 19:00
Adeola Enigbokan - Liefde en vriendschap in de stad (ENG)
Liefde speelt een belangrijke rol in de leefbaarheid van een stad en toch wordt dat door beleidsmakers maar al te vaak vergeten. Hoeveel potentiële nieuwe vrienden lopen er wel niet dagelijks om ons heen? Kunstenaar en stedenbouwkundige Adeola Enigbokan onderzoekt wat vriendschappelijkheid betekent en hoe belangrijk het is in onze stedelijke levens. Hoe beïnvloedt ontwerp de manier waarop wij van vreemdelingen vrienden maken? Zou het mogelijk zijn om meer liefdevolle steden te ontwikkelen?
24
De Brakke Grond Rode zaal
19:20 - 19:50
Casper Thomas - Autoritaire verleiding
Wat maakt de nieuwe generatie sterke leiders en hun anti-liberale politiek aantrekkelijk voor kiezers? Casper Thomas, redacteur bij De Groene Amsterdammer, ging op zoek naar een antwoord. Dat bracht hem naar Poetins Rusland, dat zijn rol als grootmacht terug wil. Naar het Hongarije van Viktor OrbĂĄn, waar Europees liberalisme wordt afgewezen. Naar India. Naar Erdogans nieuwe Turkije. En naar de Verenigde Staten. Waarom vallen steeds meer landen voor de autoritaire verleiding?
20:10 - 20:40
Dalilla Hermans - Hoop in tijden van haat
Te midden van de anti-racismestrijd wil het er weleens hard aan toe- gaan, maar in weerwil van de toenemende polarisatie en haatpraat blijft de Vlaamse schrijver Dalilla Hermans hoop houden. Steeds meer activisten raken gedemotiveerd en keren zich af van de dialoog. Sommigen trekken zich terug in broodnodige safe-spaces. Hermans grijpt haar lezing aan om haar strategieĂŤn, overlevingsmechanismen en toekomstvisie toe te lichten.
21:00 - 21:30
Wolfram Eilenberger - Explosie in het denken (ENG)
Begin jaren twintig voltrok zich een explosie in de Europese filosofie die ons denken voorgoed veranderde. De Duitse filosoof Wolfram Eilenberger ziet grote parallellen tussen toen en nu. Wat kunnen wij van die tijd leren? Over de pijlsnelle opkomst van Martin Heidegger en diens liefde voor Hannah Arendt. Over de immer dolende Walter Benjamin. En over genie en miljardairszoon Ludwig Wittgenstein die in Cambridge als een god aanbeden werd en in Oostenrijk in armoede als onderwijzer moest werken.
De Brakke Rode Zaal
25
De Brakke Grond Foyer. WHAT IF?! Pop-up museum 1968 was een iconisch jaar, mensen over de hele wereld kwamen in opstand tegen het gezag. Vijftig jaar na dato onderzoeken we wat er terecht gekomen is van de idealen van toen. Het museum toont persoonlijke verhalen van ‘68-ers, maar ook gewaagde ideeën van jonge denkers van nu. Ontdek de ‘geest van ‘68’, deel je eigen revolutionaire ideeën en ervaar hoe moeilijk het is een democratie in evenwicht te houden. Dit pop-up museum is onderdeel van het Iron Curtain Project. 13:30 - 14:00 14:00 - 14:30 15:00 - 15:30 16:30 - 17:00 17:00 - 17:30 18:00 - 18: 30 18:30 - 19:00
Rita Hoofwijk - facing faces ‘facing faces’ is een voorstel tot nadenken over hoe we elkaar aanschouwen. Als een analoge film wordt een rol met portretten door Rita Hoofwijk afgedraaid. Met haar performatieve installatie bevraagt ze wat er gebeurt in onze gedachten wanneer we dagelijks de mensen om ons heen in de ogen kijken. Het gaat Hoofwijk erom samen opnieuw, langer en intensiever te kijken. Ervaar de installatie in de Witte Zaal en bekijk het museum in de Foyer.
Duivelse dilemma’s Schuif aan bij Human en duik in de duivelse dilemma’s. In slechts enkele minuten leggen we je een onmogelijke situatie voor, waarin je zomaar eens terecht zou kunnen komen. Hoe ga jij om met een situatie waarin de keuze bestaat uit twee kwaden? Hoe blijf je een goed mens onder extreme omstandigheden? Deel jouw overwegingen en twijfels met andere bezoekers van Brainwash Festival. Kom tijdens deze korte intermezzo’s in de Tuinzaal tot verrassende nieuwe inzichten.
26
De Brakke Grond Foyer
Brainwash.nl Waarom het idee dat het leven vooral leuk moet zijn de grootste ziekte van deze tijd is, hoe stress je hersenen blijvend verandert, en waarom vreemdgaan niet vreemd is. De onderwerpen die op het Brainwash Festival aan bod komen, zijn te belangrijk om alleen op het festival te bespreken. Daarom is er brainwash.nl, hét dagelijks platform voor verrassende ideeën. Blijf het hele jaar door op de hoogte van de ideeën van je favoriete denkers, laat je verrassen door hun onverwachte inzichten en wordt tot denken aangezet. Ga naar brainwash.nl.
Brainwash is een initiatief van Human en Brainwash Festival.
27
Frascati I. 14:40 - 15:20
Freedom Lab - De wereld in 2030
We voelen en zeggen het allemaal: we leven in een spannende tijd. Enorme veranderingen als globalisering, digitalisering en secularisering zijn in volle gang en vragen ons in rap tempo mee te veranderen. Waar moeten we op letten? De denkers van toekomstgericht onderzoeksinstituut Freedom Lab bespreken Rusland, dat misschien geen vijand is, China, waar oplossingen bedacht worden, en andere ontwikkelingen. Met Haroon Sheikh, Pim Korsten en Alexander van Wijnen. Moderatie: Casper Thomas.
28
Èthos Veranderingen als globalisering, digitalisering en secularisering zijn in volle gang en vragen ons snel mee te veranderen. Wat staat er op het spel en waar moeten we op letten als we ons proberen aan te passen? Vanuit een cultuurfilosofisch perspectief ontwikkelt Centrum Èthos (VU) een visie om deze vraag te kunnen onderzoeken en beantwoorden.
15:50 - 16:30
Het einde van globalisering?
Het proces van globalisering lijkt sinds enkele jaren op steeds meer weerstand te stuiten. De roep om grenzen neemt toe, nationalistische sentimenten spelen op en autoritaire leiders bepalen in toenemende mate het politieke landschap. Zijn deze ontwikkelingen slechts een tijdelijke rimpeling in de voortgang van het globaliseringsproces of wijzen zij op het einde van globalisering? Met: Paul Scheffer, Haroon Sheikh, Erik Hendriks. Moderatie: Govert Buijs.
17:00 - 17:40
Burn-outs en de hypermoraal
Steeds meer jonge mensen worden de laatste jaren getroffen door een zogenoemde burn-out. Hoe kunnen we het maatschappelijke en culturele klimaat begrijpen waarin zo’n verschijnsel zich op deze schaal voordoet? Is er een verband met de hoge (morele) eisen die jongeren tegenwoordig aan zichzelf stellen? Met Jelle van Baardewijk, Gabriël den Brink, Machteld van der Heuvel. Moderatie: Ad Verbrugge.
18:10 - 18:50
Volgens Proust - Alfred Birney
Met De tolk van Java won Alfred Birney in 2017 de Libris Literatuur Prijs. Deze autobiografische roman geeft een ontluisterende kijk op de koloniale oorlog in Nederlands-Indië en beschrijft het extreme geweld tijdens de dekolonisatie. Rutte gaf het boek als verplichte kost mee aan de ministerraad voor de zomer. Birney wordt geïnterviewd aan de hand van de beroemde lijst met vragen van Marcel Proust. Vragen die op het eerste gezicht eenvoudig lijken, maar dwingen om tot de kern te komen. Interview: Bert Bukman en Henk Steenhuis. 29
19:20 - 20:00
Sennay Ghebreab - Kunstmatig racisme
Artificiële intelligentie is overal - van de zelflerende algoritmes achter bol.com tot registratiesystemen met gezichtsherkenning. Maar wat nou als deze artificiële breinen onze ‘fouten’ gaan herhalen? Neuro-informaticus Sennay Ghebreab onderzoekt hoe we kunnen voorkomen dat systemen racistisch, seksistisch of xenofoob worden, gegeven dat ze leren van de gekleurde en vervormde input die wij dagelijks genereren.
20:30 - 21:10
Maxim Februari en Miriam Rasch - Mens-zijn in een gedataficeerde wereld
De wereld wordt bedreigd door een tumor van data die losgebroken is uit het digitale universum en autonoom opereert. In de roman Klont van filosoof en schrijver Maxim Februari heeft niemand nog controle. Het internet en de transparante samenleving maken verhalen en originaliteit overbodig. Miriam Rasch laat zien dat oppervlakte in de digitale cultuur van de eenentwintigste eeuw meer te bieden heeft dan verstrooiing en degradatie tot consument. Wat betekent mens-zijn in een gedataficeerde wereld?
21:40 - 22:10
Tinkebell - Het gevaar van angst
Kunstenares Tinkebell is in de ban van angst. Ze ziet het overal: intelligente mensen die onder invloed van complottheorieën of irrationele gedachten steeds angstiger worden. Maar wist je dat er na de kernramp in Fukushima niemand is overleden door straling? En dat de slachtoffers die er wel vielen juist aan de stress bezweken van een leven te midden van misinformatie en achterdocht? Juist met de klimaatcrisis en terreurdreiging is het belangrijk het gevaar van onze angsten beter te begrijpen.
30
Frascati I
Frascati II. Mister Motley - Tendens op de planken Het online kunsttijdschrift Mister Motley nodigt kunstenaars, wetenschappers en denkers uit om tijdgeestverschijnselen vanuit hun eigen praktijk te bespreken. In combinatie met performance stellen we deze onderwerpen ter discussie met de kunst(enaar) nu eens niet als illustratie, maar als actieve gesprekspartner.
13:20 - 14:00
Kan kunst de wet breken?
Steeds meer kunstenaars, architecten en activisten verdiepen zich in het recht. Kan kunst politieke verandering brengen via het rechtssysteem? En moet ze dat doen? Politiek curator Lara Staal gaat in discussie met internationaal strafrechtadvocaat Victor Koppe over morele hypocrisie binnen het internationaal recht en de vraag of performatieve kunstprojecten kunnen bijdragen aan meer gerechtigheid. Schrijver en documentairemaker Minem Sezgin sluit af met een pleidooi. Moderatie: Eveline van Rijswijk.
14:20 - 15:00
Het secundaire lichaam
Wat gebeurt er in de technologische hoogtijdagen met ons lichaam en hoe beïnvloedt het virtuele tijdperk liefde en seks? Nu ons leven zich steeds meer afspeelt ‘in de cloud’, lijkt het fysieke en de noodzaak van het lichamelijke naar de achtergrond te verdwijnen. Schrijver Daan Borrel bespreekt haar weerzin tegen het secundaire lichaam en kunstenaar Daan Couzijn onderzoekt zijn fysieke en digitale lijf.
15:20 - 16:00
Wie mag welk verhaal vertellen?
Nu politieke correctheid steeds vaker gezien wordt als “schijnheilig” en niet als ‘’respectvol’’ gedrag, dringt de vraag zich op welke taal en toon nog effectief zijn. Onderdeel van politieke correctheid is de kwestie wie het recht heeft een verhaal te vertellen. Kan een witte Nederlandse fotograaf werk maken over de oorlog in Congo? Kan een zwarte Afrikaanse acteur Willem van Oranje spelen? Met politicus Ilias Mahtab, theaterregisseur Wieke ten Cate en kunstenaar Julius Thissen.
31
Hard//hoofd Bij online tijdschrift Hard//hoofd reflecteren schrijvers op poëtische, beschouwelijke of persoonlijke wijze op actuele thema’s. Telkens even verknipt als gewiekst, serieus als absurd, moeilijk als mooi. Evenveel hoofd als hard.
16:30 - 17:00
Laagdrempelige liaisons
Staat ‘echte’ intimiteit onder druk in een wereld van Tinder en filterbubbels, waar toeval en risico zoveel mogelijk uitgefilterd worden? Dichter en performer Martin Rombouts vertelt zijn dromen aan meisjes op Tinder en verheft Whatsappgesprekken tot poëzie. Hard//hoofds pensioencolumist Trudy Kunz vergelijkt het datewezen nu en veertig jaar geleden. Helena Hoogenkamp onderzoekt de moderne vrouwelijke seksbeleving, verwachtingen en het snijvlak van conflict en verzoening.
17:20 - 17:50
Subversieve seances
Feministische heksen, racistische spoken: het bovennatuurlijke is met een comeback bezig. Wat zegt de manier waarop we onzichtbare krachten verbeelden over onze tijd? Radna Fabias roept haar vrouwelijke voorouders aan in overdonderende gedichten. Julius Koetsier traceert de geschiedenis van subversieve politiek in horrorfilms en Yentl van Stokkum houdt seances met dode schrijfsters en onderzoekt hoe je je als jonge vrouw kunt verhouden tot de raadselachtige krachten van de natuur.
18:30 - 19:10
Harpo ‘t Hart - Fenomenologie van het luisteren
De wereld wordt steeds auditiever: overheden en bedrijven luisteren ons op grote schaal af, elektronische apparaten herkennen onze spraak en praten terug, en voor onze dagelijkse portie nieuws moeten we wijs zien te worden uit een kakofonie van stemmen. Geluidskunstenaar Harpo ’t Hart vraagt zich af hoe we beter kunnen luisteren. Want luisteren is nu de vaardigheid waarin we ons moeten bekwamen om in deze wereld te navigeren. Dit programma is een samenwerking met STUDIO, deBALIE.
32
Frascati II
19:40 - 20:20
Verzet dicht je zo
We leven in woelige, veranderlijke tijden en de poëzie van nu geeft daar uiting aan. Dat is op zich geen nieuw verschijnsel, want iedere tijd brengt zijn eigen engagement met zich mee, eigen in vorm en in inhoud. Dichters Dean Bowen en Erik Lindner spreken over poëzie en de maatschappelijke realiteit nu én in de jaren tachtig, toen punk en de kraakbeweging het verzet tegen de gevestigde orde belichaamden. Moderatie: Daan Doesborgh.
20:50 - 21:20
Ype de Boer - De inhoudsloze mens
Worden wie je bent! Sinds Goethe en Nietzsche weerklinkt dit credo in het Westen. In films, boeken en zelfhulpcursussen, maar ook op universiteiten en in het bedrijfsleven. In het leven gaat het erom, zo lijkt de boodschap, je ware zelf te vinden en het te verwerkelijken. Maar wat betekent het eigenlijk om je op deze manier tot jezelf en het leven te verhouden? Kan het ook anders? Filosoof Ype de Boer stelt geïnspireerd door filosoof Giorgo Agamben een alternatief voor.
Frascati II
33
Frascati IV. 13.20 - 14.30
Over komen - Gian van Grunsven
Hoe bereik je werkelijke zelfbeminning in een maatschappij met weinig lichaamsbesef en veel economisch denken? In deze theaterlezing bezoekt Gian van Grunsven masturbatiegoeroes, beschrijft ze tientallen technieken, bevraagt ze taboes en mythes, duikt ze de geschiedenis en de biologie in, om uiteindelijk te komen bij het ultieme O… Maar deze theorieën gaan uiteindelijk nooit alleen over seks - ze gaan ook over ons culturele gebrek, onze calvinistische krampen en ons doelgericht denken.
15:00 - 15:30
Teun Voeten - De hybride, democratische oorlog
Klassieke oorlogsvoering tussen natiestaten, uitgevochten door militairen op een afgebakend slagveld, is uitgestorven. Teun Voeten, oorlogsfotograaf en cultureel antropoloog, maakte tijdens zijn vele reizen de nieuwe ‘hybride’ oorlog aan den lijve mee. Hybride oorlogvoering is democratisch: iedereen kan strijder worden - en slachtoffer zijn. Burgers zijn een legitiem doelwit. Hoe houd je een oorlog die geen grenzen kent - geografisch, noch in personen of door regelgeving - binnen de perken?
Jong & geleerd Jaarlijks behalen er zo’n twintig filosofen hun PhD aan een Nederlandse universiteit. Vijf van deze promovendi vertellen tijdens Jong & geleerd over het vraagstuk waarin zij zich onderdompelden. Dit programma is een samenwerking met Onderzoeksschool Wijsbegeerte (OZSW).
16:00 - 16:40
Evolutie, vrije wil en depressies
Jeroen Hopster - Evolutie en moraal Primatologen, evolutiebiologen en historici tonen aan dat onze morele oordelen deels vanuit de evolutie verklaard kunnen worden. Maar volgens Jeroen Hopster, filosoof aan de Universiteit Utrecht, betekent dat nog niet dat morele objectiviteit - het idee dat ‘goed’ en ‘kwaad’ bestaan los van menselijke interpretatie - een illusie is.
34
Lieke Asma - Vrije wil en bewustzijn Ronkende uitspraken zoals ‘Wij zijn ons brein’ haalden afgelopen jaren regelmatig de krant, maar de onderzoeken erachter laten vaak niet zien wat ze pretenderen te bewijzen. Lieke Asma, gepromoveerd filosoof aan de VU, bestudeerde onder andere neurowetenschappelijke onderzoeken en stelt dat ze in werkelijkheid weinig relevant zijn voor de zaken waar we veel waarde aan hechten. Bert van den Bergh - Depressie en cultuur In de geestelijke gezondheidszorg wordt depressie tegenwoordig vooral als een hersenziekte of denkstoornis gezien. Daarmee gaan we voorbij aan de persoonlijke ervaring van mensen die eraan lijden, stelt Bert van den Bergh, die aan de Erasmus Universiteit promoveerde op de ‘depressie-epidemie’. Volgens hem moeten we depressie minder in ons innerlijk en meer in onze cultuur situeren.
17:10 - 17:40
Religie en de kinderen van de toekomst
Anna Blijdenstein - Tolerantie, Jodendom en Islam Hoe werken denkbeelden uit de Verlichting door in hedendaagse debatten over religie? Verlichtingsfilosofen formuleerden ideeën over tolerantie en religieuze vrijheid, maar ze rangschikten religies, culturen en etniciteit tegelijkertijd hiërarchisch. Dat zie je terug in hun opvattingen over het jodendom en de islam, stelt Anna Blijdenstein, die in het voorjaar op dit onderwerp promoveert aan de UvA. Hafez Ismaili M’hamdi - Verantwoordelijk voor de allerkleinsten Wat zijn de verantwoordelijkheden van ouders, zorgverleners en de samenleving ten aanzien van toekomstige kinderen en hun gezondheid? Een belangrijke vraag, stelt Hafez Ismaili M’hamdi, want terwijl er behoorlijke gezondheidszorg beschikbaar is in Nederland, wordt nog steeds een groot aantal kinderen ziek geboren. Hafez Ismaili M’hamdi promoveert in november aan het Erasmus MC.
35
Fictieve stellingen Mag je een literaire schrijver vragen zinnen uit zijn/haar werk te verdedigen alsof het stellingen zijn? Tijdens Fictieve stellingen interviewen Anna Luyten en Lietje Bauwens auteurs over filosofische overpeinzingen, verstopte (politieke) theorieĂŤn en maatschappijkritische reflecties in specifieke literaire zinnen uit hun werk.
18:10 - 18:50
Maarten van der Graaff - Verlangen naar religie en religieuze verlangens
Maarten van der Graaff groeide op in een gereformeerd gezin op Goeree-Overflakkee en geldt als een van de meest getalenteerde auteurs van zijn generatie. Hij debuteerde in 2013 met de dichtbundel Vluchtautogedichten, die het jaar daarop werd bekroond met de C. Buddingh’-prijs. Hij reflecteert op het verlangen naar religie en spiritualiteit in onze rationele, geglobaliseerde wereld.
19:20 - 20:00
Charlotte Van den Broeck - Illusie van subjectiviteit
Charlotte Van den Broeck debuteerde op overdonderende wijze met haar bundel Kameleon die werd bekroond met de Herman de Coninck Debuutprijs. Ze vertelt over de illusie van subjectieve ervaringen, het verlangen naar houvast en de manier waarop de vrouwelijke identiteit ergens tussen lichaam en woorden wordt geconstrueerd. Wat gebeurt er als zekerheden zoals identiteit en relaties verbroken worden?
36
Frascati IV
De Richel. 14.00 - 18.00
Lunch
In het knusse theatercafĂŠ serveren ze tussen de middag een simpele lunch en lekkere koffie!
21:30 - 03:00
Afterparty: DJ’s Josie Pop en Hanneman
Een opwindend allegaartje van vergeten vinyl uit de fifties, sixties, seventies en een beetje eighties met een hitje hier en daar: onbetwiste dansgarantie!
37
Agnietenkapel. SLAA - De verwachting Gaat mijn leven wel de goede kant uit? Ons leven staat in het teken van allerlei verwachtingen. We willen in het ‘nu’ leven, maar denken continu aan de toekomst en aan of we nog voldoening vinden in ons werk, onze relatie, ons leven. Wat doen deze verwachtingen met ons? Inspireren of verlammen ze? Verrijken of verpesten ze? En hoe gaan we om met verwachtingen in een tijd waarin er zo veel lijkt te kunnen? Zes schrijvers reflecteren op ‘de verwachting’. Moderatie: Sophie Derkzen.
13:00 - 13:40
Marjolijn van Heemstra en Radna Fabias
Marjolijn van Heemstra is schrijver, theatermaker en columnist. Ze schreef o.a. En we noemen hem. Dit jaar is ze voornamelijk bezig met De Academie voor Stadsastronauten, waar ze onderzoekt hoe aardbewoners kunnen leren leven als ruimtevaarders. Radna Fabias debuteerde met de bundel Habitus, waarvoor ze de C. Buddingh’-prijs 2018 ontving. In deze bundel vraagt een vrouw zich in poëzie af wat ‘thuis’ nou eigenlijk is.
14:00 - 14:40
Lynn Berger en Marja Pruis
Lynn Berger schrijft over technologie en cultuur voor De Correspondent. Momenteel werkt ze aan een groot project over broertjes en zusjes en het zijn en krijgen van een tweede kind. Marja Pruis werkt bij De Groene Amsterdammer. Haar essaybundel Kus me, straf me (2010) werd genomineerd voor de AKO Literatuurprijs en in 2013 won ze er de Jan Hanlo Essayprijs mee. In 2016 verscheen haar roman Zachte riten.
38
15:00 - 15:40
Rodante van der Waal en Maxim Februari
Rodante van der Waal is filosoof, verloskundige in opleiding en vroedvrouw. Ze deed onderzoek naar de taal rondom geboorte. We moeten volgens haar de geboorte denken, schilderen en schrijven, en haar niet beperken tot slechts het biologische. Maxim Februari is filosoof, jurist, schrijver en columnist. In 1989 kwam zijn eerste roman uit, De zonen van het uitzicht, waarvoor hij het daaropvolgende jaar de Multatuliprijs ontving. Februari schreef tot 2010 columns voor de Volkskrant, daarna stapte hij over naar NRC Handelsblad.
16:10 - 16:50
Jan Willem Duyvendak - Geen plek zoals thuis
Thuis is in de mode. We zien het in de media, we lezen het bij politieke partijen die stellen dat ‘iedereen zich thuis moet voelen in Nederland’. Maar realiseren we ons we dat het thuisgevoel niet alleen een insluitende emotie is? Dat het in de politiek al snel leidt tot marginalisatie en uitsluiting van nieuwkomers? Socioloog Jan-Willem Duyvendak betoogt dat veel van onze conflicten, frustraties én het populistische ressentiment voortkomen uit de gedachte dat we recht hebben op thuisgevoel.
17:20 - 17:50
Bas van Bavel - De (on)zichtbare hand
In de klassiek economische visie voert de ontwikkeling van de vrije markt als vanzelf naar politieke gelijkheid en vrijheid. Maar het verband is juist omgekeerd, laat econoom Bas van Bavel zien. De vrije markt, die aanvankelijk breed werd omarmd, blijkt na enige tijd de welvaartsgroei juist te remmen: nieuwe economische elites veroveren met hun rijkdom politieke en juridische macht en sluiten nieuwkomers buiten. Kunnen we ons minder vastketenen aan het Angelsaksische marktmodel?
39
18:20 - 18:50
Beate Rössler - Autonomie en het vervulde leven
Zijn wij vrij in ons handelen en autonoom in de wijze waarop wij leven? Beate Rössler neemt ons mee in haar onderzoek naar het vervulde leven. De Duits-Nederlandse filosoof stelt dat we doorgaans uitgaan van een veel te abstracte opvatting van het begrip autonomie. Geïnspireerd door het werk van denkers en schrijvers zoals Immanuel Kant en Jane Austen komt Rössler tot een wezenlijk nieuwe doordenking van wat autonomie is. Uiteindelijk brengt haar dat tot de vraag wanneer we van een vervuld leven kunnen spreken.
19:20 - 19:50
Elize de Mul - Selfiecultuur
De selfie lijkt misschien een dirty pleasure en de selfiestick een wandelende doorn in het oog, maar filosoof Elize de Mul ziet meer in onze onverzadigbare behoefte onszelf op insta te vereeuwigen. De mens is al gefascineerd met zichzelf sinds het moment dat hij zelfreflectie ontdekte. We houden ons met niets liever bezig dan met onszelf! De Mul onderzoekt welke nieuwe kennis en conclusies de selfie ons kan brengen.
20:20 - 20:50
Janna van Grunsven - Seksrobots en lichamelijkheid (ENG)
De robots komen eraan! Om onze banen over te nemen, ons huis schoon te maken, onze auto’s te besturen… maar ook om onze seksuele behoeftes te bevredigen. Filosoof Janna van Grunsven gaat in op de grote rol van het lichamelijk bewustzijn bij seks en de manier waarop seksrobots deze lichamelijke intimiteit nabootsen. De wederzijdse kwetsbaarheid tussen mensen verdwijnt met de opkomst van seksrobots. Wat verliezen we en wat winnen we hiermee? Een verhaal over de toekomst van seks.
40
Agnietenkapel
Perdu. Perdu De redactie van literair podium Perdu presenteert drie programma’s waarin experimentele poëzie en theater kennismaken met Brainwash.
13:40 - 14:10
Luc de Groen - Het gesprek
Een man en een vrouw zitten tegenover elkaar. Ze praten. Ze proberen van elkaar te winnen, bezien hun mogelijkheden. Als zij nou eens haar stem verheft? Als hij nou eens gaat huilen? In deze voorstelling van Luc de Groen komen macht en machtsmisbruik samen in een gesprek tussen de 20e eeuwse filosofen Sartre en De Beauvoir, gespeeld door Emma Pelckmans en Nick Livramento Silva. Na een leven lang strijd is immers ieder woord geladen, en draait alles nog maar om een ding: kan ik het gesprek winnen?
Tweeluik: Beperkte ruimte Al tijden leggen kunstenaars zich beperkingen op om zichzelf te kunnen ontwikkelen. Denk aan The Five Obstructions van Lars von Trier, maar ook aan de Franstalige schrijvers van het collectief Oulipo, waar George Perec bij hoorde. Hij schreef een complete roman waarin de letter E niet één keer wordt gebruikt. Voor Brainwash Festival nodigt Perdu twee dichters uit om zich te onderwerpen aan een zelf-opgelegde beperking.
14:40 - 15:10
Chery ontneemt zichzelf het zicht: tijdens haar performance zal zij zichzelf en haar publiek op verschillende manieren verblinden, om zo, via het spreken en het horen, tot de kern van haar voordracht te komen.
15:40 - 16:10
Maartje Smits geeft het woord aan de technologie: voor haar nieuwste werk De auteur is afwezig bouwde Smits drie chatbots die met elkaar in gesprek gaan. Waar chatbots vaak worden ingezet om saaie, repetitieve gesprekken uit handen te nemen, tonen deze chatbots juist een ongekende openheid en intimiteit. 41
Felix & Sofie - Hoe moeten we filosoferen? Waarvoor dient de filosofie? Eén van de belangrijkste scheidslijnen in de Westerse filosofie is die tussen de analytische filosofie - een puzzelfilosofie met oog voor detail - en de continentale filosofie - een stroming van grootse ideeën en omvattende beeldspraak. Waar de schrijfstijl van de analyticus soms tegen logische annotatie aanleunt, is de continentale denker vaak niet vies van het gebruik van literaire middelen en neologismen. Beoefenen collega’s aan weerszijden wel hetzelfde vak? En zijn ze het ook ergens over eens? Twee programma’s over de filosofie van de filosofie, met een garantie op onenigheid en een poging tot verzoening.
16:40 - 17:20
Continentaal!
Voor een ‘continento’ als Sjoerd van Tuinen draait het denken juist om een beschrijving van onze geleefde ervaring, en alle veranderlijke voorwaarden – cultureel, historisch, talig, maatschappelijk – die met die ervaring zijn verbonden. Kasper Bockweg interviewt Sjoerd van Tuinen en F.A. Müller.
17:40 - 18:20
Analytisch!
Voor de analytici zoals F.A. Müller moet filosofie een probleem zo helder mogelijk voor ogen krijgen. Door stapsgewijze, precieze redenaties neemt zij misverstanden weg op een specifiek, strak omlijnd probleem. Linde van Schuppen interviewt F.A. Müller en Sjoerd van Tuinen.
Bij nader inzien Filosofieblog Bij nader inzien houdt, met behulp van filosofische argumentatie, maatschappelijke en politieke vanzelfsprekendheden tegen het licht.
18:40 - 19:10
Matthé Scholten - Preventief opsluiten
De discussie over het preventief opsluiten van psychiatrische patiënten is weer opgelaaid. Matthé Scholten, onderzoeker aan de Ruhr-Universität Bochum, laat zien dat psychiaters met behulp van statistische risicotaxatieinstrumenten en gedwongen opnames inderdaad geweldsdelicten kunnen voorkomen. Maar wat is de prijs van de inzet van deze middelen? Een simpele rekensom maakt duidelijk dat mensen met psychische aandoeningen daarvoor een extreem hoge prijs zullen betalen.
42
Perdu
19.45 - 20.30
Hin und Her
Kan het leven absurder dan wanneer je heen en weer loopt tussen twee grensposten en aan beide kanten niet naar binnen mag? De acteurs van De Tijdelijke Samenscholing, ‘T Barre Land, en co. plaatsen het uitzichtloze leven en de absurditeit van de positie van staatlozen binnen een context van degelijke ambtenaren die houden van een goed glas bier. Geïnspireerd op de klucht Hin und Her van Ödön van Horvát uit 1933. Met o.a. Martijn de Rijk
Perdu
43
Kapitein Zeppos. Slow Writing Lab - Literaire talentenshow Slow Writing Lab is een platform voor jong schrijftalent. Het platform biedt schrijvers een plek voor creatieve en professionele ontwikkeling. Negen ‘Labbers’ vertellen wat hen fascineert en tot schrijven aanzet.
14:30 - 15:00
Literaire talentenshow
Koen Frijns | Wat doen twee weken in je eentje op een onbewoond eiland met je? Dichter en theatermaker Koen Frijns ging ervoor naar Noorwegen en vertelt hij hoe deze reis zijn taal heeft veranderd. Marjolein Visser zei als traumapsycholoog in opleiding regelmatig bemoedigend: “Als je maar in contact bent met je eigen kern, dan komt alles goed.” Nu (veel patiënten verder) denkt ze dat ze haar mond had moeten houden. Wout Waanders | Politici roepen steeds vaker dat kunstenaars moeten maken wat het publiek wil zien, niet andersom. Maar wat betekent dat in de praktijk voor iemand die op het podium zelfgeschreven teksten voordraagt? Wie is het publiek?
44
15:30 - 16:00
Literaire talentenshow
Yentl van Stokkum zwierf door de Engelse moors, plukte struikhei, bezocht geboortehuizen en begraafplaatsen. Met de hulp van de geest van Emily Brontë, wil Yentl vertellen over dode genieën, ontembare landschappen, alleenreizende vrouwen en seances. Lotte Lola Vermeer zoekt naar het verschil tussen het mentale en het fysieke en de overeenkomst tussen Marina Abramovic en Russische amateurpornografie. Ze reisde naar Rusland met het doel remedies tegen pijn te vinden. Daar belandde ze op plekken die niet zichtbaar zijn via Google Streetview. Minne Kersten probeert een personage te traceren via een reeks plastic objecten. Net als de plastische eigenschap van plastic, wordt de tekst telkens in een andere vorm gegoten: in kunstnagels, de binnenruimte van een gehoorapparaat en in een tuinstoel op een conferentiecentrum.
16:30 - 17:00
Literaire talentenshow
Sytske van Koeveringe legt een scala aan antwoorden voor die een antwoord kunnen zijn op de bekende vraag: Waar denk je aan? Hoe kan deze vraag zo luchtig overkomen terwijl het denken an sich mega complex is? Christiaan Lomans gaat op zoek naar de mogelijkheid van intimiteit in een door harde vormen geteisterde wereld. Ondersteund door een live soundscape. Jorik Amit Galama vraagt zich af hoe de kolkende en geraffineerde dynamiek van een groep in taal is uit te drukken? Hij benadert deze vraag vanuit de pogingen die in het verleden zijn gedaan om een perfecte universele taal te creëren.
45
Word een vriend van Human! Human wil mens en wereld vooruithelpen met een gezonde dosis blikverruiming. Hersenvoer voor doendenkers, mensen die graag verder kijken. Die eerst vragen stellen voordat ze een mening vormen. En vervolgens ook echt iets doen voor de wereld. Doe je mee? De wereld heeft mensen nodig. Doe mee met Human. Word vriend en betaal 80 cent per maand voor meer stof tot nadenken. Samen leven in een mooiere wereld. Dat is ons doel. Samen met jou ĂŠn 149.999 anderen. Want met 150 duizend vrienden behoudt Human zijn plek in het omroepbestel. Kijk voor meer info op human.nl
46
partners. Amsterdams Fonds voor de kunst Bij Nader Inzien Boom Filosofie De Brakke Grond De Volkskrant Èthos Felix & Sofie Filosofische School Nederland Frascati FreedomLab Hard//hoofd Human Mister Motley
Motivaction Nationale Opera, Opera Studio Nederlands Letterenfonds Ode aan de twijfel OZSW - Onderzoeksschool Wijsbegeerte Pauwhof Fonds Poetry International Prins Bernhard Cultuurfonds SLAA Slow Writing Lab STUDIO The School of Life Universiteit van Amsterdam
colofon. Bestuur Vincent Wensink, Paulien Loerts, Tineke Boom, Robert Jan Wefers Bettink Raad van advies Erik Bout, Xavier Auerbach, Bert Janssens, Haroon Sheikh, John Boom Laurens Knoop – oprichter Kamiel Feiertag – productie Vera Vryens – vormgeving Maria Janssens – redactie Florine Keus – productie
Ted Tettero – directeur Sophie van Balen - programmering Peter van de Weerd – vormgeving Masha Bronnikova – productie Simone de Vries - productie
Brainwash.nl Tjebbe Venema, Kimberly van den Hengel, Roma Santoro, Maya-Nora Saaid. 47