programma 2017
Welkom. op Brainwash Festival In dit programmaboekje vind je informatie
over alle programma’s op Brainwash. Het blokkenschema en de plattegrond van het festivalterrein zijn los bijgevoegd.
Het is een eer je te mogen verwelkomen
op Brainwash 2017, een festival dat wordt
geproduceerd i.s.m. The School of Life en Human. Verspreid over de binnen-
stad zijn er de hele dag programma’s die verheldering proberen te bieden in
tijden van verwarring en verwarring scheppen waar alles helder lijkt.
Veel van de locaties zijn relatief klein, dus
zorg ervoor dat je ruim op tijd aanwezig
bent als je iets erg graag wilt zien. Bezoek vooral ook de minder bekende sprekers en laat je verrassen door hun inzichten.
Graag bedanken we alle vrijwilligers,
partners, sponsoren en de geweldige
sprekers die zich zo hard voor dit festival hebben inzetten.
We hopen dat je een prachtige dag hebt!
1
Inhoudsopgave.
3 Plattegrond 4 Zuiderkerk 5 De Waalse Kerk 6 Compagnietheater 8 De Brakke Grond 10 De Brakke Grond 12 Agnietenkapel 13 Frascati I 14 Frascati II 15 Frascati IV 16 CafĂŠ de Richel 17 Perdu 18 Kapitein Zeppos 19 Handig 20 Meer Brainwash?
(expozaal)
(rode zaal)
2
6
Plattegrond. 1
Zuiderkerk
De Brakke Grond
4
Zuiderkerkhof 72
2
De Waalse Kerk
3
De Nes 71
Agnietenkapel
5
Walenpleintje 159
Frascati IV & de Richel
7
De Nes 45
Perdu
8
Kloveniersburgwal 86
Oudezijds Voorburgwal 229-231
Compagnietheater
Frascati I & II
6
Kapitein Zeppos
9
Gebed Zonder End 5
De Nes 63
Kloveniersburgwal 50
ce nt ra al
cent raal s
sta
tio
n
tatio n
nieuw-
dam dam
nieuw markt markt
de nes
dams traat
nieuw e hoo
al
zuiderkerk hof
wal
l urgw a klov enie rsb
klov enie rsbu rgw al
wal burg
zandstr aat
urg s ac hte rb ezijd
8 grim
7
2 cm = 1 min
5 oud
de nes
9
oudezijds voorburgwal
rusland
7
1
klov enie rsbu rgw
ezijd
6
gstra at
3
walen pleintje
oud
rokin
oud ezij
ds
4
s ac hte rb
voo r
urg
bur
wal
gw al
2
3
Zuiderkerk. Holm Friebe – De kunst van het nietsdoen
GEANNULEERD
(ENG)
De mooiste kunst, is de kunst om niet te handelen. Onze cultuur is gericht op doen, verandering, vernieuwing. Maar wat levert al die koortsachtige activiteit op? Tegenover de blinde vooruitgangsdynamiek stelt econoom Friebe de heilzame rust en soliditeit van de steen. Geen lofzang op de luiheid, maar een inspirerend pleidooi voor een levenshouding waarbij bewust afwachten meer oplevert dan overhaast handelen.
Ryan Holiday – Ego is the enemy!
14:50 – 15:30
(ENG)
In een tijd waarin sociale media en andere vormen van zelfpromotie worden verheerlijkt, moet de strijd tegen ons ego harder dan ooit worden gestreden. Onze ego’s hebben liefdes doen stranden en tegenslagen ondraaglijk gemaakt. Schrijver en mediastrateeg Holiday vertelt hoe filosofie kan helpen om minder bezig te zijn met onze onwenselijke kanten en de weg kan tonen naar een gelukkiger leven.
Dirk de Wachter – Laat ons alstublieft een beetje ongelukkig zijn
Johan Norberg – 10 redenen om uit te kijken (ENG) naar de toekomst
De westerse mens is overprikkeld, egocentrisch en hoogmoedig, stelt de Vlaamse psychiater en professor De Wachter. We leven in een ziekmakende cultuur. We zijn zozeer in de ban van geluk en succes dat we er massaal ongelukkig van worden. Het leven is niet maakbaar en dat hoeft niet erg te zijn. Om verbittering, eenzaamheid en erger te voorkomen, moeten we ongeluk leren aanvaarden.
Klimaatopwarming, terrorisme, populisme… ook weinig vertrouwen in de toekomst? Dan maak je het alleen maar erger. Mensen hebben aanleg om de zaken erger voor te stellen dan ze zijn en de kans op onheil te overschatten. Maar angst heeft grote politieke gevolgen en is een slechte raadgever. Econoom en historicus Norberg geeft je tien redenen om weer vol vertrouwen naar de toekomst te kijken en je angsten en onzekerheden achter je te laten.
16:00 – 16:40
Emily Witt & Simone van Saarloos – Future Sex (ENG)
Huidige generaties groeien op in het tijdperk van de ‘seksuele 17:10 – 17:50 supermarkt’. Wat te doen met de overvloed aan opties? Heeft de conventionele langdurige relatie nog toekomst? Op zoek naar antwoorden dompelde de Amerikaanse journalist Witt zich onder in verschillende seksuele subculturen. In gesprek met filosoof Van Saarloos buigt ze zich over onze zoektocht naar liefde en seks.
18:20 – 19:00
Raoul Martinez – Vrijheid: mythe en realiteit
(ENG)
Vrijheid is het fundament van onze democratie, onze manier 19:30 – 20:10 van leven; van wat het is om mens te zijn. Echter, met een beroep op vrijheid proberen we vaak het tegendeel te rechtvaardigen: meer ongelijkheid, erosie van de democratie en een onmenselijk buitenlandbeleid. Filosoof en schrijver Martinez ontrafelt de mythe van vrijheid. Hoe kunnen we de wereld met empathie, verbeeldingskracht en vastberadenheid hervormen?
4
De Waalse Kerk.
13:30 – 14:10
14:40 – 15:20
15:50 – 16:30
Roman Krznaric – Koop de dag (ENG) en pluk hem nu!
Susan Neiman – Verzet of berusting: de keus is aan ons (ENG)
Lammert Kamphuis – Twijfel…
‘Pluk de dag’ is misschien wel het grootste cliché allertijden. Ja, zegt filosoof Krznaric, maar het is het kapitalisme dat het motto heeft vernauwd tot ‘Koop de dag’ en ‘Pluk het nu’. Hij gaat terug naar de oorspronkelijke woorden van Horatius en vraagt zich af: waar staat carpe diem écht voor? Is het wild hedonisme, het grijpen van elke unieke kans, of juist vol bewustzijn in het hier en nu zijn?
Wat kunnen we doen in tijden van post-truth politics en nepnieuws? Waarheid en rechtvaardigheid zijn geen kwestie van perspectief, maar universele waarden om voor te strijden. Het is te gevaarlijk om onszelf te zien als slachtoffer van de omstandigheden en de zaken op hun beloop te laten, stelt filosoof Neiman.
Vind jij ook overal iets van? We oordelen wat af op een dag. Maar helpen al deze oordelen ons echt verder of zitten ze vooral in de weg? Ga eens tegen jezelf in, trek je eigen overtuigingen in twijfel, zei de Griekse scepticus Sextus Empiricus. Filosoof Kamphuis laat zien hoe twijfelen je op een gekke manier van alles oplevert: meer rust, een bredere blik en betere gesprekken.
5
De Waalse Kerk.
17:00 – 17:40
18:10 – 18:50
GEANNULEERD
Michael Foley – Isn’t This Fun? (ENG)
René ten Bos – Verloren in het Antropoceen
Christian Madsbjerg – Filosofie in een tijd van big data (ENG)
Lijkt het alsof anderen meer plezier hebben dan jij? De Ierse schrijver Foley heeft daar altijd last van. Wat is er nou zo leuk aan leuke dingen? Gewapend met gevoel voor humor concludeert hij dat plezier een serieuze zaak is: een verzameling van groepsrituelen, geëvolueerd onder invloed van culturele ontwikkelingen, aangedreven door spiritualiteit en hedonisme. En is het al niet ronduit tenenkrommend dat alles tegenwoordig leuk moet zijn?
We leven in een tijdperk waarin de mensheid als nooit tevoren met catastrofale gevolgen zijn invloed op de aarde laat gelden. Managementfilosoof en Denker des Vaderlands Ten Bos constateert een fundamentele desoriëntatie: we dwalen rond zonder te weten waar we heen moeten gaan en wat we met de aarde aan het doen zijn. We moeten ons op een andere manier verhouden tot de wereld door te leren dwalen in de vreemde zone tussen mens en natuur.
Heeft menselijke intelligentie nog nut in het tijdperk van algoritmes? Filosoof en corporate etnograaf Madsbjerg stelt dat de grootste succesverhalen niet voortkomen uit wiskundige analyses, maar uit een diepe betrokkenheid met cultuur, taal en geschiedenis. Hij houdt een provocatief pleidooi tegen de tirannie van big data. Het is tijd voor een verdediging van de menselijke intelligentie in onze data-geobsedeerde economie.
Compagnietheater. Rosanne Hertzberger – De waarde van E-nummers
13:30 – 14:10
Als je de kookgoeroes moet geloven, is er niets erger dan een magnetronlasagne. Geen grotere zonde dan groenten uit blik. Microbioloog en schrijver Hertzberger bewijst het tegendeel en laat zien dat kunstmatige kleurstoffen niet per se ongezonder zijn dan natuurlijke, en dat uitvindingen als kunstmest en megastallen de mensheid een enorme dienst bewijzen. Weg met de terugkeer naar grootmoeders keuken dus.
Ulrike Guérot – Red Europa!
14:40 – 15:20
(ENG)
Europa is failliet. De economische depressie, het toenemende populisme en nationalisme, immigratieproblematiek: Europa kan het niet meer aan. Geen wonder dat niemand nog warmloopt voor Europa. Oprichter van het European Democracy Lab Guérot geeft haarscherp aan hoe Europa ingrijpend moet veranderen. We zitten in een race naar de bodem, maar Europa is belangrijker dan we denken, en er zijn oplossingen.
6
Compagnietheater Karim Benammar – Homo Creator Filosoof Benammar vraagt zich af hoe we de wereld en 15:50 – 16:30 onszelf kunnen en moeten vormgeven. We zijn altijd al scheppers geweest: we hebben onze fysieke wereld vormgegeven, virtuele structuren als taal, wetten en geld geschapen, en zijn nu de mens zelf aan het herontwerpen. We worden steeds krachtiger, maar blijven tegelijkertijd kwetsbaar. Wat voor een toekomst willen we maken?
Torill Kornfeldt – Biologische revolutie!
Je hoort er zelden over, maar de kans is groot dat er binnen nu en tien jaar mammoeten op de Siberische toendra grazen. De Zweedse bioloog Kornfeldt vertelt over de snelle veranderingen die de huidige ontwikkelingen in de gentechnologie mogelijk maken, in wat voor wereld wij snel zullen leven dankzij deze technologie, en vooral: of we dat wel moeten willen.
18:10 – 18:50
Kate Raworth – De donut-economie
Olivia U. Rutazibwa – Het einde van de witte wereld Dekolonisatie? Anno vandaag? Jazeker. Want de denkkaders die 17:00 – 17:40 kolonisering en racisme mogelijk, aanvaardbaar en onzichtbaar maakten, leven gewoon verder. Hoogleraar Rutazibwa houdt een pleidooi voor de dekolonisatie van de Lage Landen.
(ENG)
(ENG)
De Britse Raworth is dé rising star binnen de economische wetenschap. Haar theorieën worden beschouwd als een frontale aanval op de heersende opvattingen over onze economie. Markten zijn inefficiënt en groei zou verre van heilig moeten zijn. Het alternatief van de aan Oxford verbonden econoom en activist? Een model met mensenrechten als fundament en het ecologisch plafond als grens.
19:20 – 20:00
Douwe Draaisma – Herinneringen
20:30 – 21:10
Je geheugen heb je, evolutionair gesproken, om grip op de toekomst te krijgen. Maar van ons geheugen verwachten we zoveel meer. Helaas is de fabrieksinstelling van dit instrument gericht op vergeten. Hoe bepaalt ons brein de waarde van herinneringen? En moeten we niet vragen wat wij kunnen doen voor ons geheugen, in plaats van wat ons geheugen kan doen voor ons?
Compagnietheater. foyer De foyer van het Compagnietheater is één van de festivalharten. Hier vind je de beste boeken van onze sprekers bij de boekenkraam van Scheltema en de eerste lichting Brainwash t-shirts en tasjes voor Brainwash-adepten. Ook het boek Brainwash 2017 met artikelen van 24 verschillende denkers is verkrijgbaar. Tussen 18:00 en 21:00 serveren we een heerlijke festivalmaaltijd. Bovendien is er van 16:30 tot 19:30 livemuziek. De livemuziek wordt gepresenteerd door De Nieuwe Poort, een platform voor reflectie en ontmoeting op de Zuidas in Amsterdam en het Weena uit Rotterdam.
15:00 – 17:00 18:00 – 20:00
Poëzie Escribano
De Poëzie Escribano schrijft poëzie op afroep. Je gaat bij hem aan tafel zitten en er volgt een kort gesprek. Op basis daarvan tikt De Poëzie Escribano op zijn antieke typemachine een persoonlijk gedicht voor jou. Charlien Adriaenssens – Al onze medewerkers zijn in gesprek Schipperend tussen juristen-rationalisme, beeldend werk, voorliefde voor sciencefiction en nachtelijke hallucinaties neemt Adriaenssens je mee naar een eigen literaire en beeldende vorm voor een “beter onbegrip” van deze wereld. Afterparty – DJ-team Lelystad 21:30 – 01:00 Zin om nog te dansen of gewoon behoefte aan een borrel? In het Compagnietheater barst vanaf 21:30 het feest los met verschillende dj’s.
7
De Brakke Grond.
expozaal
Het Filosofisch Kwintet
13:20 – 14:30
(ENG)
Het Filosofisch Kwintet buigt zich over de vraag wat het betekent voor ons mens-zijn dat onze data in handen zijn van een paar multinationals en wij in toenemende mate gereduceerd worden tot algoritmes. Is het maatschappelijk verantwoord dat een paar multinationals over al onze data beschikken, en moeten (en kunnen) we daar iets aan doen? Met Clairy Polak, Evgeny Morozov, Philipp Blom, Beate Rössler en Hans Schnitzler.
Brainwash Talks Wat is de waarde van …? In 12 minuten leggen enkele van de beste en leukste denkers uit binnen- en buitenland uit waar het nu echt om gaat in het leven. In vier programma’s met vier talks worden we gewezen op wat we niet over het hoofd mogen zien. Human maakt opnames voor het televisieprogramma Brainwash Talks.
Brainwash Talks 15:20 – 16:20 Rosanne Herzberger – De waarde van E-nummers Als je de kookgoeroes moet geloven, is er niets erger dan een magnetronlasagne, geen grotere zonde dan voorgesneden aardappeltjes of groenten uit blik. Microbioloog Hertzberger bewijst het tegendeel en bepleit de waarde van e-nummers. (ENG) Holm Friebe – De waarde van nietsdoen Onze cultuur is gericht op doen, verandering, vernieuwing. Maar wat levert al die koortsachtige activiteit op? Tegenover de blinde vooruitgangsdynamiek stelt econoom Friebe de heilzame rust en soliditeit van de steen. Hij geeft een pleidooi voor een levenshouding waarbij bewust afwachten meer oplevert dan overhaast handelen.
Marjolijn van Heemstra – De waarde van wat waardeloos is Hoe bepaal je de waarde van dingen die waardeloos zijn? In al onze meet- en weetdrift is er nog altijd veel dat onontdekt blijft. Theatermaker Van Heemstra houdt een pleidooi voor de dingen die vaak geen ruimte krijgen in onze overvolle wereld. (ENG) Raoul Martinez – De waarde van vrijheid Vrijheid is het fundament van onze democratie, onze manier van leven; van wat het is om mens te zijn. Echter, vrijheid lijkt vaak het tegendeel te rechtvaardigen: meer ongelijkheid, erosie van de democratie, een irrationeel strafrechtelijk systeem en een onmenselijk buitenlandbeleid. Filosoof Martinez ontrafelt de mythe van vrijheid.
8
18
Expozaal Brainwash Talks 16:50 – 17:50 (ENG) Ulrike Guérot – De waarde van de hervorming van Europa De Europese Unie is failliet. De economische depressie van de laatste tien jaar, het toenemende populisme en nationalisme, het gebrek aan echte leiders, de immigratie, de Brexit – Europa kan het niet meer aan. Historica en filosoof Guérot geeft haarscherp aan hoe Europa ingrijpend moet veranderen.
Eva Rovers – De waarde van verzet Voedselverspilling, voedselschaarste, racisme en seksisme, en ook nog een klimaatarmageddon… In zo’n wereld is het soms lastig om niet moedeloos te worden. Want wat kun jij in je eentje aan dat soort kolossale problemen veranderen, vraagt deze cultuurhistorica zich af. Nou, best veel! Kate Raworth – De waarde van een nieuwe economie (ENG) Raworth is dé rising star binnen de economische wetenschap. Markten zijn inefficiënt en groei zou verre van heilig moeten zijn. Het alternatief van de aan Oxford verbonden econoom en activist? Een revolutionair economisch model dat mensenrechten als fundament heeft en het ecologisch plafond als grens. Sinan Çankaya – De waarde van microrevoluties Cultureel antropoloog Çankaya roept op tot microrevoluties: kleine alledaagse onderbrekingen van de machtsverhoudingen om de normale gang van zaken te verstoren. Zo nodig door ongezellig te doen. Dé wereld verandert er mogelijk niet door, maar je eigen wereld wel.
Brainwash Talks 19:00 – 20:00 Roman Krznaric – De waarde van carpe diem (ENG) Pluk de dag! Het grootste cliché allertijden, toch? Ja, zegt filosoof Krznaric, maar het is het kapitalisme dat het motto heeft vernauwd tot ‘Koop de dag’ en ‘Pluk het nu.’ Krznaric gaat terug naar de oorspronkelijke tekst van de Romeinse dichter Horatius en laat zien waar carpe diem écht voor staat. James Williams – De waarde van onze aandacht (ENG) De mens heeft een biologische neiging tot afleiding waar grote bedrijven als Facebook maar al te graag op inspelen. Dit alles met maar één doel: onze aandacht. De Britse filosoof en internet-ethicus Williams laat zien hoe destructief dit kan zijn voor onze levens en toont hoe wij in opstand kunnen komen. Michael Foley – De waarde van plezier (ENG) Beleef je minder plezier dan de mensen om je heen, bijvoorbeeld op festivals of op vakantie? Michael Foley heeft hier altijd last van en snapt er niets van. Want wat is er nou zo leuk aan leuke dingen? En is het niet ronduit tenenkrommend dat alles tegenwoordig leuk moet zijn? Douwe Draaisma – De waarde van herinneringen Hoe bepalen we de waarde van herinneringen? Zijn onze mooiste herinneringen ook de herinneringen die ons later kunnen troosten? En moeten we niet vragen wat wij kunnen doen voor ons geheugen, in plaats van wat ons geheugen kan doen voor ons? 19
9
Expozaal 20:30 – 21:30 Brainwash Talks Dirk de Wachter – De waarde van ongelukkig zijn Onze samenleving is zozeer in de ban van geluk en succes dat we er massaal ongelukkig van worden. Het leven is niet maakbaar en dat hoeft niet erg te zijn. Om verbittering, eenzaamheid en erger te voorkomen, moeten we ongeluk juist leren aanvaarden. (ENG) Emily Witt – De waarde van liefde & seks Huidige generaties groeien op in het tijdperk van de ‘seksuele supermarkt’. Wat te doen met de overvloed aan opties? Heeft de conventionele langdurige relatie nog toekomst? Op zoek naar antwoorden dompelde Witt zich onder in verschillende seksuele subculturen.
(ENG) Johan Norberg – De waarde van optimisme Klimaatopwarming, terrorisme, populisme… ook weinig vertrouwen in de toekomst? Dan maak je de boel alleen maar erger. Mensen hebben de aanleg om de zaken erger voor te stellen dan ze zijn en de kans op onheil te overschatten. Maar pessimisme heeft politieke gevolgen en angst is een slechte raadgever.
Torill Kornfeldt – De waarde van gentechnologie (ENG) De kans is groot dat er binnen nu en tien jaar mammoeten op de Siberische toendra grazen. De Zweedse bioloog Kornfeldt vertelt over de snelle veranderingen die de huidige ontwikkelingen in de gentechnologie mogelijk maken, en vooral: of we dat wel moeten willen.
De Brakke Grond. rode zaal 13:20 – 14:00 Jannet Vaessen – Iedereen inc. Het toppunt van tolerantie is om te tolereren dat we niet tolerant zijn. Het is tijd voor het einde van de hokjessamenleving en voor de opkomst van inclusiviteit. In alle chaos is er een brede behoefte aan nieuwe ideeën over hoe we met elkaar om moeten gaan. Alsof we vergeten zijn het sterkste wapen te gebruiken dat er is: een open blik op de wereld. Schrijver en oprichter van WOMEN inc. Vaessen ontrafelt hoe sociale ongelijkheid werkt.
14:30 – 15:10
15:40 – 16:20
Luuk van Middelaar – Een nieuwe politiek
Miriam Rasch – Berichten uit een
Het is tijd voor improvisatie. Europa is in een fase van politieke revolutie beland: de magnetische werking van Europa op vluchtelingen, de wereldpolitieke gebeurtenissen aan haar grenzen... dit vergt een nieuwe vorm van politiek waarvoor geen regels klaarliggen. Zo’n ommekeer is even moeilijk als noodzakelijk, maar niet onmogelijk. Van Middelaar vertelt hoe we een nieuwe vorm van politiek kunnen realiseren.
De wereld raakt meer en meer in de ban van data. Digitale technologie maakt het mogelijk onze voorkeuren en gedragingen te verzamelen, analyseren, verhandelen en voorspellen. Het beeld dat zo van de mens ontstaat heeft de schijn van objectiviteit, maar is verre van neutraal. Rasch stelt de vraag wat het betekent om mens te zijn in een wereld die door data wordt geregeerd. Is de mens niet meer dan een algoritme?
postdigitale wereld
10
Rode zaal 16:50 – 17:30
Dirk Bezemer – Wat is geld? Wat is schuld?
Wat hebben geld en schuld met elkaar te maken? En waarom is de financiële sector zo groot geworden? Is de economie een evenwichtssysteem of is ze altijd op weg naar de volgende crisis? Hoogleraar Internationale financiële ontwikkeling Bezemer verbindt deze vragen met elkaar en neemt je mee naar de oorsprong van geld en schuld.
18:00 – 18:40
Ger Groot – Waarom democratie snakt naar sterke leiders
Populistische partijen worden vaak een bedreiging genoemd van de democratie, maar zijn in werkelijkheid een logisch gevolg ervan. Want democatie is een paradoxaal verschijnsel dat alle macht aan het volk geeft en tegelijkertijd toch een leider nodig heeft. Filosoof Groot toont de lijnen achter dit patroon.
19:10 – 19:50
Eva Rovers – Smell the revolution!
We leven in een wereld waarin we slechts een tweet verwijderd lijken van een kernoorlog, waarin sociale media meer afstand dan begrip lijken te kweken, en waar ook nog een klimaatarmageddon dreigt. Wat kun jij in je eentje nog aan dat soort kolossale problemen veranderen? Onmisbaar voor iedereen die virtueel of reëel de barricaden op wil.
20:20 – 21:00
Marja Pruis – Omdat je het waard bent
Op scherpe en humoristische wijze gaat schrijver en columnist van De Groene Amsterdammer Pruis op zoek naar een ‘ik’ dat niet ‘geliked’ hoeft te worden. Ze zoekt de smalle grens op tussen narcisme en zelfverliefdheid, zelfvertrouwen en egomanie en zoekt naar een antwoord op de vraag of de mens misschien meer van zichzelf is gaan houden.
21:30 – 22:10
Afshin Ellian – De ondergang
De rechtsgeleerde Ellian neemt het beroemde werk De ondergang van het avondland van Oswald Spengler als uitgangspunt. Wat betekent het om te denken in termen van ondergang? Komen we dit denken nog tegen in politieke en culturele debatten en wat is er goed aan een dergelijke manier van denken? Welke kritiek kun je erop formuleren?
De Brakke Grond. buiten 14:00 – 20:00
De Brakke Grond. tuinzaal 27/10 tot 29/10 24u per dag
Benjamin Vandewalle – Peri-Sphere
Collectief Walden – IJS
De manier waarop we de publieke ruimte waarnemen heeft invloed op de manier waarop we in diezelfde publieke ruimte handelen en die vervolgens vormgeven. De choreograaf Vandewalle nodigt je uit om plaats te nemen in een mobiel periscopisch systeem om zo de publieke ruimte op een andere manier te observeren en te ervaren.
IJS is een installatie waarbij de bezoeker een essentiële rol speelt. In de zaal wordt een stuk ijs van 80 kilo door bezoekers omhoog gehouden. Voor 80 kilo zijn vier mensen nodig. Gedurende drie dagen transformeert het stuk tot een plas van 80 liter water, onafgebroken ondersteund door bezoekers van het festival. Voor 60 kilo zijn drie mensen nodig. Voor 40 kilo twee. Voor 20 kilo één. Collectief Walden maakt installaties, performances en voordrachten op het snijvlak van filosofie, kunst en wetenschap.
23
11
Agnietenkapel. 13:15 – 13:45
Arjen Kleinherenbrink - De wraak der dingen
Financiële algoritmes, nanorobots en zelflerende software zijn volgens Kleinherenbrink net zo ondoorgrondelijk en onmenselijk als klimaatsystemen en tektonische platen. De wereld is niet langer de reflectie van menselijke intenties, maar een labyrint van zwermende objecten en systemen die koppig hun eigen gang gaan. We moeten de koers die zij uitstippelen als ethisch kompas leren gebruiken. Hoe kunnen we deze omkering in ons denken realiseren?
14:15 – 14:45
Ruben Jacobs - Is het einde van het humanisme nabij?
Socioloog en schrijver Jacobs denkt na over wat leven - van organisch tot kunstmatig - eigenlijk is en welke plek de mens daarin heeft. Kunnen we onszelf, de mens, buiten het midden van het bestaan plaatsen? En kan kunst, met haar verbeeldingsvermogen, ons helpen om een dergelijk wereldbeeld voor te stellen?
15:15 – 15:45
Bastiaan Rijpkema – Weerbare democratie
In de VS is met Trump een politieke excentriekeling verkozen die suggereerde dat hij zich niet neer zou leggen bij de uitslag van democratische verkiezingen. Turkije lijkt na het laatste referendum de weg richting een autoritaire democratie ingeslagen. Wat is er met de democratie aan de hand? Wat brengt een democratie ertoe haar eigen einde te omarmen?
16:15 – 16:45
Lotfi El Hamidi – Het beste van beide werelden
De schreeuwerige retoriek van botsende beschavingen lijkt het te winnen van het multiculturele ideaal. Maar de pluriforme samenleving is onomkeerbaar. Historicus El Hamidi toont hoe we onze identiteit en beschaving kunnen redden door ze te herformuleren.
17:15 – 17:45
Andrea Speijer-Beek – Geschiedenis van het individualisme
Individualisme heeft een slechte naam. Politici, journalisten en zelfs de Paus wijzen het aan als de bron van ellende. Ondanks deze beroerde reputatie zou onze samenleving niet zijn ontstaan zonder de filosofie van het vrije individu. Filosoof Andrea Speijer-Beek vertelt waar het is misgegaan en hoe we terug kunnen.
18:15 – 18:45
Sidney Vollmer - Digitalisme: wat is het en wat kun je ertegen doen?
Techbedrijven hebben teveel macht en veel van ons leiden aan ‘digitalisme’ – een onverbetelijk geloof in de positieve en ongevaarlijke macht van digitale technologie. Maar dat betekent niet dat we hulpeloos zijn, want collectief kunnen we verbetering teweegbrengen. Schrijver Vollmer geeft tien suggesties voor meer balans in een digitale wereld. Sommige zijn praktisch, anderen filosofisch van aard.
19:15 – 19:45
Sinan Çankaya – Microrevoluties
Het is tijd voor microrevoluties: geweldloze overtredingen van vanzelfsprekende sociale regels. Cultureel antropoloog Çankaya roept op tot het verstoren van de normale gang van zaken. Zo nodig door ongezellig te doen. Dé wereld verandert er mogelijk niet door, je eigen wereld wel.
20:15 – 21:00
Elize de Mul, Naomi Jacobs, Lisa Doeland – Onszelf voorbij
Omdat het ons aan grip op de buitenwereld lijkt te ontbreken, richten we onze blik steeds vaker op onszelf. We storten ons op mindfulness, zijn baas in eigen moestuin en gaan op vakantie het liefst back to basics. Tegelijkertijd ligt een economische crisis op de loer en nemen klimaatvoorspellingen apocalyptische vormen aan. Arjen Kleinherenbrink verkent met Doeland, Jacobs en De Mul het leven in een onzekere wereld.
12
Frascati I 13:20 – 14:00
Freedomlab – Wie krijgt straks de macht?
Apple’s beurswaarde is vergelijkbaar met het jaarlijkse bbp van Nederland. Facebook telt meer gebruikers dan China inwoners heeft. Overheden leggen platformen als Airbnb en Uber aan banden, maar wie krijgt straks de macht? Bedrijven, overheden, of worden we bevrijd door decentrale platformen? Onder leiding van Wouter van Noort verkennen Roland van der Vorst, Haroon Sheikh en Arief Huhn de mogelijkheden aan de hand van extreme scenario’s.
Fictieve Stellingen Wat gebeurt er wanneer een literaire zin ineens als stelling wordt gelezen? Anna Luyten en Lietje Bauwens gaan met auteurs in gesprek over filosofische overpeinzingen, verstopte theorieën en maatschappijkritische zinnen uit hun werk. Aan de hand van steeds één citaat, losgekoppeld van het grotere verhaal, vertellen de schrijvers over de gedachten die ten grondslag lagen aan precies die zin, precies die fictieve stelling.
14:30 – 15:10
15:40 – 16:20
16:50 – 17:30
Lieke Marsman
Jan Terlouw
Hannah van Binsbergen
Marsman is filosoof en een van de populairste dichters van haar generatie. Voor haar debuutbundel Wat ik mijzelf graag voorhoud ontving zij onder meer de C. Buddingh’prijs en de Lucy B. en C.W. van der Hoogtprijs. Het interview met Marsman gaat over identiteit in tijden van klimaatverandering en de verlammende realisatie van de ongrijpbaarheid van (hedendaagse) problemen.
Terlouw werkte als kernfysicus voordat hij besloot de politiek in te gaan. Hij was fractievoorzitter van D66, Minister van Economische Zaken, Commissaris van de Koningin in Gelderland en lid van de Eerste Kamer. Ondertussen debuteerde hij als kinderboekenschrijver. Terlouw wordt geïnterviewd over de (verstopte) politieke idealen en sociaal-maatschappelijke thema’s in zijn boeken.
Van Binsbergen is filosoof en begon al tijdens haar studie met het publiceren van gedichten. Haar debuutbundel Kwaad Gesternte won de Herman de Coninckprijs voor beste debuut en de VSB Poëzieprijs. Het gesprek met haar gaat over veranderlijkheid, het oordeel van de (altijd) meekijkende buitenwereld en integer (over-) leven in een prestatiegerichte maatschappij.
13
Frascati I Èthos Veranderingen als globalisering, digitalisering en secularisering zijn in volle gang en vragen ons snel mee te veranderen. Wat staat er op het spel en waar moeten we op letten als we ons proberen aan te passen? Vanuit een cultuurfilosofisch perspectief ontwikkelt Centrum Èthos (VU) een visie om deze vraag te kunnen onderzoeken en beantwoorden.
18:00 – 18:40
19:10 – 19:50
Waartoe is Nederland op aarde?
Na een lange periode van globalisering zien we opnieuw de relevantie van regionale en nationale grenzen. De overwinning van Trump en de Brexit maken duidelijk dat landen zich ook kunnen terugtrekken uit internationale verbanden. Hoe zien we de rol van Nederland in de nieuwe wereld? Haroon Sheikh, Ad Verbrugge, Gabriel van den Brink en Martin Sommer buigen zich over deze vraag.
Identiteit en gender
Discussies over identiteit, waarin de biologischlichamelijke kant van het leven centraal staat, lijken steeds feller te worden. Hoe moet het verwijt van discriminatie op basis van lichamelijke kenmerken worden geïnterpreteerd, bijvoorbeeld in het Zwarte Piet-debat of de LHBTQ-beweging? Wat betekent onze sterk lichamelijk georiënteerde identiteitservaring en -opvatting? Met Ad Verbrugge, Linda Duits en Jelle van Baardewijk.
James Williams – In verzet tegen de aandachtseconomie
20:20 – 21:00
(ENG)
De mens heeft een biologische neiging tot afleiding waar grote bedrijven als Facebook en Google maar al te graag op inspelen. De partij die je het langst laat scrollen en het meest laat klikken wint. Dit alles met maar één doel: onze aandacht. De Britse filosoof en internet-ethicus Williams laat zien hoe destructief dit kan zijn voor onze levens en toont hoe wij in opstand kunnen komen.
Frascati II 13:30 – 14:10
Peer de Vries – Het allerbelangrijkste verhaal
Oude verhalen, nieuwe verhalen, grote verhalen, sterke verhalen en kleine verhalen. Wat is de wereld zonder verhalen, wat zijn wij zelf zonder verhalen? En hoe beïnvloeden verhalen ons? Generaal en filosoof De Vries vertelt zijn eigen verhaal en legt uit wat het allerbelangrijkste verhaal is.
14:30 – 15:10
Ype de Boer – Haruki Murakami en het gespleten leven
Haruki Murakami heeft de wereld betoverd met zijn indringende literatuur. Waarom spreekt zijn werk zo aan? Aan de hand van Murakami’s mysterieuze sferen vol pratende dieren, belichaamde logo’s en levende schaduwen illustreert filosoof De Boer hoe de worsteling die Murakami’s personages in hun leven ervaren, ook de moderne westerling aangaat.
15:30 – 16:10
Arnold Heumakers – De actualiteit van de ondergang
Vlak na de Eerste Wereldoorlog publiceerde Oswald Spengler zijn Ondergang van het Avondland. Het werd een geweldige bestseller die veel vragen oproept. Waarom houden we toch zo van ondergangsprofetieën? Had Spengler misschien gelijk? Zo ja, welke houding moeten we dan aannemen tegenover de ondergang van de westerse beschaving?
16:30 – 17:10
Sangita Jaghai – Zonder nationaliteit nog verder van huis
Hoe ga je als overheid om met burgers die niet trouw zijn aan hun land? Het hebben van een nationaliteit lijkt vanzelfsprekend, maar staten kiezen er steeds vaker voor om de nationaliteit te ontnemen van ‘ongewenste’ burgers. Jurist Jaghai bespreekt wat er eigenlijk mag volgens het internationaal recht en wat de gevolgen zijn. Maar nog belangrijker - waar ligt de grens?
14
Frascati II Mister Motley – Tendens op de planken Kunstplatform Mister Motley nodigt kunstenaars, wetenschappers en denkers uit om tijdgeestverschijnselen vanuit hun eigen praktijk te bespreken. Welke structuren liggen er ten grondslag aan onze verlangens, opvattingen en illusies? In combinatie met performance stellen we deze onderwerpen ter discussie met de kunst(enaar) nu eens niet als illustratie, maar als actieve gesprekspartner.
17:30 – 18:10
19:30 – 20:10
Diversiteit
Het agenderen van inclusiviteit levert zoveel emotionele reacties op dat praktische handvatten of concrete oplossingen nog ver te zoeken zijn. Welke (beeld)taal is wél in staat de kwestie daadwerkelijk aan te kaarten? Historicus Steven ten Thije en schrijver Fiep van Bodegom stellen elkaar scherpe vragen.
18:30 – 19:10
Levenskunst als handelswaar
Waar komt onze fascinatie met zelfhulp vandaan en wat zegt dit over ons hedendaagse, ongeduldige verlangen naar zelfverbetering. Levenskunst is een handelswaar geworden, stelt filosoof Thijs Lijster, en hij waarschuwt voor de gevaren van dit collectiefve narcisme. Kunstenaar Mathijs Booij doet een poging doet om zelfs van Lijsters lezing levenskunst te maken.
21.30 – 22.10
Autonomie is dood
Collectieven en kruisbestuivingen: ‘samen’ is populair in de kunst, in het bedrijfsleven en als politiek ideaal. Maar waar komt dit idee van samenwerken als heilige graal vandaan en wat betekent het voor de (artistieke) autonomie? Kunstenaar Aukje Dekker verklaart autonomie dood.
20:30 – 21:10
De drang (n)iets na te laten
Hoe gang mensen om met de angst voor eindigheid en het verlangen onderdeel uit te maken van de geschiedenis? Socioloog Ruben Jacobs onderzocht waar de fascinatie vandaan komt om iets na te willen laten. Om hem heen ontvouwt zich een kunstwerk van Gijs Frieling: een pleidooi voor tijdelijkheid.
Vrij Nederland Presenteert
Jurist en publicist Roxane van Iperen spreekt over het heilige geloof in het individu en de strijd tegen bolwerken van de macht. Politicoloog Armen Hakhverdian vertelt over het ‘nepparlement’ van Wilders en hoe we de dominantie van hoogopgeleiden in de politiek kunnen doorbreken. En VN-redacteur Sander Donkers onderzoekt de vloek van de sociale media: Twitter is de perfecte ruziemachine, hoog tijd voor een Twexit!
Frascati IV Wat als dit zo doorgaat? In welke situatie kunnen we belanden als de abnormaliteit van het trumpisme normaliseert en de verrechtsing van Europa doorzet? Durven we stil te staan bij de vraag welke wereld we aan het maken zijn? Schrijver Auke Hulst gaat in gesprek met literaire verhalenvertellers. Ze wenden de literatuur aan om hoofden en harten van mensen te bereiken en invoelbaar te maken wat er op spel staat - nu en tot in de verre toekomst!
13:30 – 14:10
14:40 – 15:20
15:50 – 16:30
Dystopische toestanden
Destructieve ideologieën
Verplicht engagement
Auke Hulst bespreekt Met Walter van den Berg (Schuld, DWDD boek van de maand) en Wytske Versteeg (politicologe en schrijfster van Boy – BNG Literatuurprijs) of taalgebruik onze geesten vrijmaakt voor ‘dystopische toestanden’.
Jamal Ouariachi (psycholoog, EU – Prijs voor Literatuur) en Gustaaf Peek (o.a. Godin, held – DWDD boek van de maand) bespreken hoe moraliteit zich verhoudt tot de kunsten en hoe zij kan helpen bij het bestrijden van destructieve ideologieën.
Aan Thomas Heerma van Voss (schrijver) en Lieke Marsman (filosoof en dichter) legt Auke Hulst de vraag voor of er een verplichting bestaat tot engagement.
15
Frascati IV Volgens Proust In 1886 stelde schrijver Marcel Proust een lijst op met 35 openhartige vragen. Deze lijst werd in de decennia die volgden wereldberoemd. Bert Bukman en Henk Steenhuis vulden de oorspronkelijke vragenlijst van Proust aan met tientallen vragen. Op het eerste gezicht eenvoudig, maar ze dwingen je om tot de kern te komen. Al pratende met hun gasten komen ze de zin van het leven op spoor.
17:00 – 17:40
18:10 – 18:50
Ad Verbrugge Ad Verbrugge gebruikt zijn grote kennis over filosofen als Aristoteles, Hegel, Heidegger en Spengler om na te denken over zeer actuele vragen. Hoe leven we samen in tijden van globalisering? Welke invloed heeft digitalisering op ons? Ad Verbrugge is hoofddocent aan de VU, oprichter van Beter Onderwijs Nederland en bekend van het tv-programma Het filosofisch kwintet. in 2007 schreef hij de filosofische bestseller Tijd van onbehagen en in 2013 verscheen Staat van verwarring.
Awee Prins is naast kenner van het werk van Martin Heidegger een voorvechter van verveling. Hij doceert fenomenologie aan de Erasmus Universiteit Rotterdam en werd bekend met de filosofische bestseller Uit Verveling, een pleidooi voor het accepteren van de tijdelijkheid der dingen en het herwaarderen van het alledaagse. Dit jaar debuteerde de filosoof met het kinderboek De dag dat de zee weg was.
20:30 – 21:10
19:20 – 20:00
Awee Prins
Simone van Saarloos Simone van Saarloos schrijft columns, fictie en filosofie voor onder andere Vrij Nederland en De Correspondent. In 2015 was ze de jongste zomergast ooit en in 2016 verscheen haar debuutroman De vrouw die. In Het monogame drama typeert ze monogamie als een ‘contraproductieve houding’. De confronterende, vrijgevochten stijl van haar werk kenmerkt het denken van Van Saarloos.
Gustaaf Peek – Pleidooi voor het communisme
Na de val van de Berlijnse Muur had ‘onze’ manier van leven gewonnen. Toch luidde deze overwinning ook een tijdperk in van groeiende ongelijkheid, van regeringen die markt boven rechtstaat stellen en van burgers die steeds zelfdestructiever stemmen. Oude communistische spoken zijn ordinaire dictatoren onder laffe lakens gebleken – maar het onvermijdelijk lijkende kapitalisme weet zijn eigen roofzuchtige aard ook nauwelijks meer te camoufleren. Tijd voor verzet!
Café de Richel. 21:30 – 01:00
Afterparty – DJ Twan Pizzaman
De gezelligste en kleinste afterparty van het jaar vindt weer plaats in de kelder van Café de Richel, pal onder Frascati IV!
16
Perdu. Jong en geleerd Jaarlijks promoveren tientallen jonge filosofen op uiteenlopende onderwerpen aan de Nederlandse universiteiten. Wat zijn de belangrijkste uitkomsten van hun onderzoek? Wat vinden ze zo boeiend aan hun onderwerp? En wat kun je ervan opsteken?
14:00 – 14:30
15:00 – 15:30
Biotechnologie en kennis
Mensenrechten, Nietzsche en het lot
Volgens Zoë Robaey (ENG) zijn de morele problemen rondom het gebruik van genetisch gemodificeerde zaden vooral te wijten aan de manier waarop we over eigendom denken.
Te pas en te onpas doen politici, actievoerders en burgers een beroep op mensenrechten. Maar waar hebben ze het dan eigenlijk over? Jurriën Hamer verenigt pragmatische visies met de principiële benadering van de filosofie.
Wat is kennis? Is kennis überhaupt nog wel mogelijk? Job de Grefte neemt het op voor de kennis in een bespreking van de meest fundamentele vraag van de filosofie.
16:00 – 16:45
Volgens Hedwig Gaasterland kan Nietzsche ons inspireren om niet voor de feiten weg te lopen. Wat betekent het om het lot lief te hebben?
Perdu – Autonomie & engagement
Kunst als domein van autonomie of als plaats voor engagement: het is een tegenstelling die al decennialang en nog steeds in het esthetische debat wordt opgeworpen. Bestaat artistieke autonomie nog of is zij schuldig aan apolitiek elitarisme? Met schrijver en beeldend kunstenaar Marianna Maruyama en dramaturg en programmamaker Lara Staal. Slow Writing Lab Slow Writing Lab is een platform voor jong schrijftalent dat hen een omgeving biedt waarin ze hun talent op creatief en professioneel gebied kunnen ontwikkelen. Tijdens Brainwash Festival presenteren zeven van deze schrijvers hun fascinaties.
17:15 – 18:00 Roos Vlogman & Lisa Weeda – Pamflet voor besef De uitspraak ‘It’s a privilege to learn about racism instead of experiencing it your whole life.’ zingt rond op het internet. Vlogman en Weeda zijn twee witte vrouwen en leven vanuit een luxepositie. Ze presenteren hun pamflet voor besef; een pamflet vol twijfel en voorzichtig activisme. Want: mogen zij zich wel in het racismedebat mengen? Sytske van Koeveringe - Meelopen Van Koeveringe liep mee met meer dan veertig mensen met beroepen waar iedereen waar ze en u ook dagelijks dan wel wekelijks dan wel maandelijks in aanraking komt. Ze stelt de vraag: in hoeverre ben je je werk en wanneer stopt je werk? Marjolein Visser – Thuiskomen Visser reisde af naar conflictland Mali. Haar doel: zich inleven in hoe het is om als uitgeprocedeerde asielzoeker terug te (moeten) komen in het land van herkomst.
17
Perdu 18:30 – 19:15 Lotte Landman – Woorden snoeien Landman vraagt zich af wat het woord landbouw voor haar betekent en uit welke bouwstenen dat woord is opgebouwd. Ze huurde een stuk grond, begon daarop haar eigen akker en ontdekte daar dat niet alleen de frambozenstruik maar ook de taal zo nu en dan gesnoeid moet worden. Jelko Arts – Wat schrijf je op een verhuisdoos? Wanneer de vriendin van Jelko hem naar zijn ex vraagt, kan hij geen woorden vinden die recht doen aan zijn vorige relatie. Hoe duidelijk is dat verleden nog als ze niet in taal te vangen is? Hoeveel bestaansrecht hebben emoties waar geen woorden voor zijn? Vanwaar onze frustrerende behoefte aan duidelijke taal? Lotte Lentes – Stadslichamen Lentes zocht naar een antwoord op de vraag: in hoeverre is een stad een levend organisme? Wat als je een stad als een lichaam ziet? Straten als bloedbanen, gebouwen als organen, geschiedenis als rode of witte bloedcellen. Kan een stad spijt hebben, een geweten of seks?
19:45 – 20:30
Daan Roovers – What’s the Right Thing to Do?
Filosoof Daan Roovers voert een socratisch gesprek over discriminatie. In een gezamenlijke zoektocht naar nieuwe argumenten over goed en kwaad worden de deelnemers geconfronteerd met de consequenties van hun antwoorden. Wat zijn je morele overwegingen? Wanneer is onderscheid maken rechtvaardig? En kun je anderen daarvan overtuigen? Kortom: What’s the Right Thing to Do?
Kapitein Zeppos. SLAA – This Book Will Change Your Life! De roman als zelfhulpboek In verwarrende tijden zoeken wij mensen graag naar duiding in de woorden van anderen. Kan literatuur ook een vorm van zelfhulp bieden? Drie vooraanstaande auteurs vertellen over de romans of dichtbundels die hen hielpen. Een programma over zelfhulpboeken dus, maar dan de literatuureditie. Welke verhalen of gedichten hebben kleine of grote inzichten in het leven gegeven? Door welk boek begrepen zij de wereld beter? En welke van deze boeken zou iedereen op zijn nachtkastje moeten hebben liggen?
14:00 – 14:30
14:45 – 15:15
15:00 – 16:30
Jan Postma
Erik Jan Harmens
Hannah van Binsbergen
Postma studeerde politicologie, internationale betrekkingen en journalistiek en werkt als freelancejournalist en fotograaf. Hij schrijft voor De Groene Amsterdammer over onder meer literatuur, fotografie en beeldende kunst. In het voorjaar van 2017 verscheen zijn essaybundel Vroege werken.
Harmens is schrijver en dichter. In 2015 verscheen het sterk autobiografische Hallo muur waarin een man tegen een muur praat over de jaren die achter hem liggen. Jaren waarin hij een burn-out kreeg, een scheiding doormaakte en een geloofwaardig antwoord moest vinden op zijn alcoholverslaving.
In de zomer van 2016 debuteerde ze met de dichtbundel Kwaad gesternte, waarmee ze de Herman de Coninckprijs en de VSB Poëzieprijs won. Een bijzondere bekroning: Van Binsbergen is de jongste dichter ooit die deze prijs in de wacht heeft gesleept.
Dit is een programma van Stichting Literaire Activiteiten Amsterdam.
18
Handig. Eten en drinken
In het Compagnietheater serveren we vanaf 18:00 een festivalmaaltijd. De café’s en restaurants van de Brainwash-locaties zijn tijdens het festival ook geopend
in De Brakke Grond, Frascati Café en Kapitein Zeppos kan je terecht voor een hapje en een drankje. Boekverkoop
Zin gekregen om verder te lezen? In de
foyer van het Compagnietheater staat
een uitgebreide boekenkraam van Scheltema waar je boeken kan vinden van de sprekers van het festival.
Brainwash merchandise
Brainwash-fan? Dit jaar zijn er voor het
eerst Brainwash-shirts en tasjes te koop!
Daarnaast is ook het boek Brainwash 2017 verkrijgbaar met artikelen van 24
verschillende denkers over de belangrijkste vragen voor morgen. Afterparty
Zin om te borrelen of dansen na een lange Brainwash-dag? In het Compagnie-
theater draaien de dj’s vanaf 21:30 tot laat
lekkere plaatjes. Toch iets anders? In het kleine en knusse Café de Richel gaan we ook door tot in de vroege uurtjes.
19
40
Meer Brainwash? Brainwash.nl, radio en televisie Brainwash.nl is een dagelijks platform voor nieuwe ideeën. Verder is er Brainwash Radio, een maandelijkse nieuwsanalyse onder leiding van Stephan Sanders op NPO Radio 1 (elke laatste maandag van de maand, 20:30-21:30 uur, ook als podcast beschikbaar) en Brainwash Talks (zie pagina 8) op televisie. Voor meer informatie zie brainwash.nl Brainwash – het boek Ieder jaar brengt Brainwash een boek uit met scherpe inzichten van een scala aan denkers. In Brainwash 2017. De belangrijkste vragen voor morgen
schrijven 24 verschillende denkers over de uitdagingen van de creërende mens. Waar moeten we vandaag de dag nu echt over nadenken? Benieuwd? Brainwash 2017 is te koop in het Compagnietheater. Daniel Dennet bij The School of Life Zondag 12 november 2017, 19:30-21:00 Wat is bewustzijn? Bestaat de vrije wil? Hebben we een ziel? Daniel C. Dennett houdt zich bezig met de grotere vragen van het bestaan en bestudeert het gebied waar filosofie, wetenschap en bewustzijn samenkomen. Dennett is een van de meest gezaghebbende nog levende filosofen en The School of Life verwelkomt hem in Tuschinski. Dennett richt zijn blik op de rol van bewustzijn in de tijd van robots, kunstmatige intelligentie en genetische algoritmes. Zie www.theschooloflife.com/amsterdam 41
20 19
Partners. Amsterdams Fonds voor de Kunst Boom Filosofie De Brakke Grond De Volkskrant Èthos Fonds21 Frascati FreedomLab Human Mister Motley Nationale Opera & Ballet Nederlands Letteren Fonds SLAA Slow Writing Lab The School of Life Universiteit van Amsterdam Vice Vrij Nederland VSB Fonds
Colofon. Bestuur Silvia van der Heiden, Vincent Wensink, Paulien Loerts Raad van advies Erik Bout, Xavier Auerbach, Bert Janssens, Haroon Seikh, John Boom Laurens Knoop – oprichter Ted Tettero – directeur Kamiel Feiertag – productie Sophie van Balen – productie Arne Aertbeliën – productie Florine Keus – productie Vera Vryens – vormgeving Maria Janssens – redactie Brainwash.nl Tjebbe Venema, Kimberly van den Hengel, Rick Kluskens, Jacco de Wit
21