საქართველო2020GEO

რედაქციისაგან

სად მოგ­ზაუ­რობ შენ? სა­ქარ­თვე­ლო­ში ძა­ლიან ბევრს აქვს კავ­ში­რი თა­ვის მშობ­ლიურ მხა­რეს­თან, ძველ ოჯა­ ხურ სახ­ლებს სოფ­ლებ­ში წე­ლი­წად­ში ერ­თხელ მაინც სტუმ­რობს, ცდი­ლობს, დაის­ვე­ნოს ზღვა­ზე და მთა­ში, ან ერ­თ-ერ­თგან მაინც, მაგ­რამ მა­სობ­რი­ვად მოგ­ზაურ­თა ქვე­ყა­ნას სა­ქარ­თვე­ლოს მაინც ვერ დაარ­ქმევ. აქ მრა­ვა­ლი მი­ზე­ზის კომ­ბი­ნა­ცია ერ­თად მოქ­მე­ დებს და დის­კუ­სია­საც ეს გა­რე­მოე­ბე­ბი ხში­რად იწ­ვევს. თუმ­ცა, ზაფ­ხუ­ლი-­შე­მოდ­გო­მის გა­მო­ცე­მა ჩვენ მაინც იმ გან­ცდით მო­ვამ­ზა­დეთ, რომ მივ­მარ­თავ­დით ყვე­ლას, ვინც თავს აქ­ტიურ და პა­სიურ მოგ­ზაუ­რად მიიჩ­ნევს. რე­გიო­ნე­ბი სე­ზო­ნის მი­ხედ­ვით შე­ვარ­ჩიეთ. აჭა­რა მა­ღა­ლი მთი­დან და­ვი­ნა­ხეთ მთე­ლი თა­ვი­სი ეთ­ნო­კულ­ტუ­რით და თით­ქმის პირ­ველ­ქმნი­ლი ბუ­ნე­ბით, თუმ­ცა, ბა­თუმს გვერ­ დი მაინც ვერ ავუა­რეთ, მით უმე­ტეს, ჩვე­ნი გი­დე­ბი ამ ქა­ლაქ­ში აღ­გვად­გე­ნი­ნე­ბენ უკ­ვე თით­ქმის აღა­რარ­სე­ბულ დე­ტა­ლებს. გუ­რია­შიც, ზღვის ნაც­ვლად, სხვა შრეე­ბის ძებ­ნა და­ვიწ­ყეთ - ხა­სია­თის, ბუ­ნე­ბის სპე­ ცი­ფი­კის, მა­ღა­ლი მთის, ზღვი­სა და ტბის სინ­თე­ზის, რა­ჭა-­ლეჩ­ხუ­მიც მწვერ­ვა­ლი­დან მწვერ­ვა­ლამ­დე, სოფ­ლი­დან სოფ­ლამ­დე მო­ვია­რეთ, რომ აღა­რა­ფე­რი ვთქვათ თუ­შეთ­ ზე, სა­დაც სა­ლაშ­ქრო ბი­ლი­კე­ბი, ეთ­ნოგ­რა­ფიუ­ლი დე­ტა­ლე­ბი, ღა­მის გა­სა­თე­ვი ად­გი­ლე­ ბი და საინ­ტე­რე­სო ადა­მია­ნე­ბი მო­ვი­ძიეთ. ამ გა­მო­ცე­მა­ში აქ­ტიუ­რი ტუ­რიზ­მის მიმ­დე­ვა­რიც იპოვ­ნის სა­თა­ვი­სოს და უფ­რო კულ­ტუ­ რუ­ლი დას­ვე­ნე­ბის მო­სურ­ნეც. ხო­ლო თუ ჩვე­ნი ჟურ­ნა­ლი სა­შე­მოდ­გო­მოდ ჩა­გი­ვარ­დათ ხელთ, თქვენ­თვის სა­გან­გე­ბო სექ­ციაა ბუ­ნებ­რი­ვი ღვი­ნის შე­სა­ხებ. მცი­რე მარ­ნე­ბის ატ­ლა­სი იმ პა­ტა­რა მეღ­ვი­ნეო­ბებს აერ­თია­ნებს, ვინც მხო­ლოდ ნა­ტუ­რა­ლურ ღვი­ნოს აყე­ნებს, და­ვიწ­ყე­ბულ ვა­ზის ჯი­შებს აღად­გენს, ტრა­დი­ციულ მეღ­ვი­ნეო­ბა­ში ცდებს ატა­რებს ისე, რომ ბუ­ნე­ბა­ში ჰარ­მო­ნიუ­ ლად ცხოვ­რე­ბა­საც არ ივიწ­ყებს. ეს მეღ­ვი­ნეე­ბი თავს „სექ­ტას“ უწო­დე­ბენ, მაგ­რამ ერთ პა­ტა­რა სექ­ტა­ზე ბევ­რნი არიან, რაც კარ­გია, უბ­რა­ლოდ, ჩვენს ჟურ­ნალ­ში მხო­ლოდ მათ ნა­წილს წარ­მო­გიდ­გენთ. ასე რომ, უც­ვლე­ლია ის, თუ რო­გორ ხე­დავს VOYAGER-ი მოგ­ზაუ­რო­ბის მთა­ვარ ხიბლს თავს გა­და­ვიხ­დი­ნოთ ბევ­რი ამ­ბა­ვი, გა­ვიც­ნოთ ახა­ლი ადა­მია­ნე­ბი, სა­სურ­ვე­ლია ჩვენ­გან გან­სხვა­ვე­ბუ­ლი ცხოვ­რე­ბის წე­სით, მო­ვია­როთ ისე­თი ად­გი­ლე­ბი, რო­მელ­თა შთა­ბეჭ­დი­ ლე­ბაც დიდ­ხანს გაგ­ვყვე­ბა და წარ­მო­სახ­ვა­საც აგ­ვიშ­ლის — წარ­სულ ან მო­მა­ვალ დრო­ ში გა­დაგ­ვის­ვრის და თან იმ კონ­კრე­ტუ­ლი წა­მის გა­მო­ჭე­რი­თაც გვა­სია­მოვ­ნებს. თამარ ბაბუაძე, მთავარი რედაქტორი

სარჩევი

აჭარა ბათუმი ცხადში და თან სიზმარში

6

ნიშანი საზღვაო ქალაქიდან

14

ჯერ მთები, ზღვა მოიცდის

16

ჩასვლა დედამიწის უხსოვარ შრეში

26

2 VOYAGER 19/2020

გურია

34

წინ, მეეტლევ, გურიისკენ

დიანა ანფიმიადის სუბიექტური მოგზაურობა

36

გურიის რესპუბლიკა - პირდაპირ და გადატანით

41

მთვა­რე­სა­ვით დი­დი, მრგვა­ლი ბურ­თი

44

გურული მშვიდობა

46

თუშეთი

52

აქტიური მოგზაურის ტური

54

რაჭა

არამხოლოდ ჩემი სიყვარული

62

ლაშქრობა რაჭული ტემპით

66

ხელოვნების კვალზე

72

ონის სი­ნა­გო­გა შო­ვი _ რა­ჭის მა­გია

76 78

ექ­სპე­დი­ცია მჟა­ვე წყლე­ბის სა­ძიებ­ლად

80

ჩვენ­თან გზა სა­მი მხრი­დან მო­დის

მო­პა­ტი­ჟე­ბა ლეჩ­ხუმ­ში

86

ლეჩ­ხუ­მი _ ჩვე­ნე­ბუ­რი მო­ზე­ლი

93

ნატურალური ღვინის ატლასი

98

3 VOYAGER 19/2020

19, 2020

მთავარი რედაქტორი თამარ ბაბუაძე აღმასრულებელი რედაქტორი ნატა ძველიშვილი პროექტის კურატორი თინა ოსეფაშვილი კორექტორი მანანა სანადირაძე ყდის ილუსტრაცია თაკო წიტაიშვილი დიზაინერი ნინო ყაველაშვილი

ავტორები

თინათინ მოსიაშვილი

ნათია ახალაშვილი

დიანა ანფიმიადი

ნინო ნატროშვილი

ქეთო ნინიძე ანნა ძიაპშიპა ირაკლი მახარაძე

ნათია მსხილაძე ქეთი ადეიშვილი ნინო ჩიმაკაძე თამარ კვინიკაძე ვერა ზარკოვსკა

სარეკლამო გაყიდვების დირექტორი ნაზი გოშაძე

ნუცა ცქიმანაური ელენე მოდებაძე დარია ხოლოდილინა ნინო კვირიკაშვილი ირინა ბაგაური მანანა ქველიაშვილი

ფოტო Shutterstock დაცული ტერიტორიების სააგენტო მანანა ქველიაშვილი ანნა ძიაპშიპა nationalparks.ge, visitajara.com

პროექტის ხელმძღვანელი / SOLO LIFESTYLE-ის დირექტორი ნინო ჩიქოვანი

გამომცემელი: შპს „სოლო“ ვებგვერდი: www.solo.ge ტელ.: +995 32 2 44 44 00

ISSN: 2346-8130

რეკლამა ჟურნალში: +995 599 330 364 ჟურნალში გამოქვეყნებული მასალა წარმოადგენს შპს „სოლოს“ საკუთრებას. ჟურნალში დაბეჭდილი ნებისმიერი მასალის გამოყენება კომპანიის წერი­ლობითი ნებართვის გარეშე აკრძალულია.

აჭარა

ბათუმი ცხადში და თან სიზმარში

6 VOYAGER 19/2020

ნ ი ნ ო კ ვირ იკ ა შ ვილ ი რამ­დე­ნად უც­ნაუ­რიც არ უნ­და იყოს, მე „ა­ქე­თა“ ბა­თუ­მი მიყ­ ვარს. აი, ზღვის გა­რე­შე. რო­გორ აგიხ­სნათ. თვი­თონ ქა­ლა­ქი ბა­თუ­მი _ გამ­სა­ხურ­დიას ქუ­ჩა, შაუ­მია­ნი, ინაიშ­ვი­ლე­ბის სახ­ლი, კა­თო­ლი­კუ­რი ეკ­ლე­სია, მე­ჩე­თი, ზღვის სუ­ნი, თევ­ზის ბა­ზა­რი, ჩე­მი მე­გობ­რის, ეკას სახ­ლი, სა­დაც ვრჩე­ ბი ხოლ­მე. ჩემ­თვის ესაა ბა­თუ­მი. თუმ­ცა ამას­წი­ნათ გი­დი, თა­ მარ ორაგ­ვე­ლი­ძე გა­ვი­ცა­ნი და ბა­თუმ­ში მის სა­ფეხ­მავ­ლო ტურს და­ვემ­გზავ­რე.

„ჩე­მი ბა­თუ­მი შე­მო­სას­ვლე­ლი­დან იწ­ყე­ბა. შეიძ­ლე­ბა ით­ქვას, იქით ძა­ლიან უსა­ხუ­რი ად­გი­ლე­ბია. ჯერ ჭად­რა­კის სა­სახ­ლეა, მე­რე თა­მა­რის ცი­ხე და ეკ­ლე­სია. აქე­დან იწ­ყე­ბა კნუტ ჰამ­სუ­ ნის ბა­თუ­მიც. „მოგ­ზაუ­რო­ბა ზღაპ­რულ ქვე­ყა­ნა­ში“ _ ასე უწო­ და მან ნა­წარ­მოებს, რო­მე­ლიც თა­მა­რის ქვე­ყა­ნა­ზე და­წე­რა. „მე ვნა­ხე, რო­გორ შე­დიოდ­ნენ ტან­ზე­ვით შიშ­ვე­ლი მა­მა­კა­ცე­ბი ცხე­ნე­ბით ზღვა­ში“... _ წერს ჰამ­სუ­ნი. იცით, კი­დევ რა უთ­ქვამს ჰამ­სუნს? „არ­სად მი­ნა­ხავს უფ­რო წი­თე­ლი ღვი­ნო, უფ­რო ლა­ მა­ზი ხალ­ხი და მჯე­რა ყაზ­ბე­გის მი­და­მოებ­ში ღმერ­თი ბი­ნად­ რობ­სო“, _ ახ­ლა მე მიამ­ბობს თა­მა­რი. აი, იმ ბა­თუ­მის სულ და­საწ­ყის­ში მდე­ბა­რე უბან­ში _ თა­მა­რის და­ სახ­ლე­ბა­ში, ერ­თ-ერ­თი საინ­ტე­რე­სო გა­ჩე­რე­ბა რე­ლი­გიის მუ­ზეუ­ მია. აქ შე­გიძ­ლიათ გაი­ხსე­ნოთ ის, რაც ბა­თუ­მის ყო­ველ­დღიუ­რო­ ბა­ში ახ­ლო­დან ისე­დაც კარ­გად ჩანს _ რე­ლი­გიუ­რი მრა­ვალ­ფე­ როვ­ნე­ბის გა­მოც­დი­ლე­ბა, რაც ბა­თუმს ის­ტო­რიუ­ლად ახა­სია­თებს.

სხვა­დას­ხვა დროს ამ სახ­ლში იყო სა­ბავ­შვო ბა­ღი, შემ­დეგ პო­ ლი­ცია, 2007 წლი­დან კი მუ­ზეუ­მია. ნო­ბე­ლე­ბის წვლი­ლი ბა­თუ­ მის გან­ვი­თა­რე­ბა­ში ძა­ლიან დი­დია. ბა­თუ­მის ნავ­თობ­ტერ­მი­ნა­ ლი 1883 წელს სწო­რედ მათ დააარ­სეს, რო­ცა აზერ­ბაი­ჯა­ნი­დან ბა­თუ­მამ­დე ნავ­თო­ბის 900-კი­ლო­მეტ­რია­ნი მი­ლი გა­ჭი­მეს. ბა­ თუ­მის ნავ­თობ­ტერ­მი­ნალ­ზე დღემ­დე მუ­შაობს ნავ­თო­ბის ონ­ კა­ნი, რო­მელ­საც აწე­რია „ნო­ბელ“ და რე­ზერ­ვაუ­რი, რო­მე­ლიც ახ­ლაც მუ­შა მდგო­მა­რეო­ბა­შია. ბენ­ზეს ტე­რი­ტო­რია სერ­გეი პრო­კუ­დინ­-გორ­სკის ფო­ტო­ზე­ცაა ასა­ხუ­ლი და მას „ნო­ბე­ლე­ბის და­სახ­ლე­ბა“ ეწო­დე­ბა. გორ­სკი სა­ქარ­თვე­ლო­ში რუ­სე­თის იმ­პე­რიი­დან მი­ღე­ბუ­ლი და­ვა­ლე­ ბით ჩა­მო­ვი­და _ მას კა­მე­რით იმ­პე­რია­ში შე­მა­ვა­ლი ქვეყ­ნე­ბის ცხოვ­რე­ბა უნ­და აღე­ბეჭ­და. ამი­ტომ მის კო­ლექ­ცია­ში არის ასე­თი ალ­ბო­მიც _ „ბა­თუ­მი და მი­სი შე­მო­გა­რე­ნი“, რო­მე­ლიც 1905-1915 წლე­ბით თა­რიღ­დე­ბა. ახ­ლა როტ­შილ­დე­ბის სა­სახ­ლეს­თან ვჩერ­დე­ბით. ნავ­თო­ბის ბიზ­ნეს­ში პარ­ტნიო­რად ნო­ბელი სწო­რედ ბა­რონ როტ­შილდს ირ­ჩევს. ამ პე­რიოდ­ში როტ­შილ­დი გაიც­ნობს საზ­ღვაო ბრო­ კერ ფ. ლეინსს და ვა­ჭარ მ. სა­მუელს, რო­მელ­თაც პირ­ვე­ლებს გაუჩ­ნდათ ტან­კე­რე­ბის­ (ნავ­თო­ბის გა­დამ­ზიდა­ვი გე­მე­ბის) შექ­ მნის იდეა. ბევ­რმა ბა­თუ­მელ­მაც კი არ იცის, რომ სამ­შო­ბია­რო სახ­ლი რუს­თა­ვე­ლის ქუ­ჩა­ზე სწო­რედ როტ­შილ­დე­ბის სა­კუთ­ რე­ბა იყო. აქ შე­მორ­ჩე­ნი­ლია მარ­მა­რი­ლოს თეთ­რი კი­ბე და ფა­ სა­დიც აბ­სო­ლუ­ტუ­რად უც­ვლე­ლია.

„ნობელების დასახლება “

„ბა­თუ­მუ­რი ოჯა­ხე­ბი გვაძ­ლევს რე­ლი­გიუ­რი ტო­ლე­რან­ტო­ბის რე­ცეპტს“ _ ამ­ბობს თა­მა­რი. აქ უამ­რავ ოჯახ­ში ერ­თად ცხოვ­რო­ბენ მუს­ლი­მე­ბი და მარ­თლმა­დი­დე­ბ­ლე­ბი. ოჯა­ხე­ბის 35%-ში, უფ­რო­სი თაო­ბა მუს­ლი­მე­ბი არიან. შე­სა­ბა­მი­სად, ისი­ნი ისე­ვე აღ­ნიშ­ნა­ვენ ბაი­რამს, რო­გორც აღ­დგო­მის დღე­სას­წაულს. ერ­თი კვარ­ტლის იქით, უკ­ვე ნო­ბე­ლის მუ­ზეუ­მია. ამ ტე­ რი­ტო­რიას ნო­ბე­ლის ქა­ლაქს უწო­დებ­დნენ. ამ და­სახ­ლე­ ბა­ში დგას სახ­ლი, სა­დაც ძმე­ბი ნო­ბე­ლე­ბი ცხოვ­რობ­დნენ.

1918 წელს მათ და­ტო­ვეს სა­ქარ­თვე­ლო, სახ­ლი კი გა­დაე­ცა სა­ხელ­მწი­ფოს.

ნობელის მუზეუმი

7 VOYAGER 19/2020

აჭარა „ეს მხა­რე რომ ვი­ხი­ლეთ, ეს მშვი­დი ზღვა და თბი­ლი ჰაე­რი რომ ჩა­ვი­სუნ­თ­ქეთ, მივ­ხვდით, მთელ რუ­სეთ­ში რა­ტომ გვი­მეო­რებ­ დნენ ყველ­გან და ყველ­გან, მოი­ცა­დეთ, ჯერ თქვენ სა­ქარ­თვე­ ლო არ გი­ნა­ხავ­თო“, _ წერს სტაინ­ბე­კი, რო­ცა ბა­თუმ­ში მოგ­ზაუ­ რო­ბას აღ­წერს. ბა­თუმ­ში გა­ტა­რე­ბუ­ლ ი სა­ღა­მოე­ბი მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი გა­მოდ­ გა სერ­გეი ესე­ნი­ნის­თვი­საც, რო­მელ­მაც მე­ლი­ქიშ­ვი­ლის ქუ­ჩა­ ზე მდე­ბა­რე სახ­ლში, 1924 წლის დე­კემ­ბრი­დან 1925 წლის იან­ ვრამ­დე იც­ხოვ­რა. 2 თვე­ში პოეტ­მა 2 ბა­თუ­მე­ლი ქა­ლის შეყ­ვა­ რე­ბა მოას­წრო _ შა­გა­ნე ტა­ლია­ნის, რო­მელ­საც გაც­ნო­ბი­დან რამ­დე­ნი­მე დღე­ში მიუძ­ღვნა ლექ­სი „შა­გა­ნე ჩე­მო, ჩე­მო შა­გა­ ნე“ და ვინ­მე კაბ­ცო­ვას, რო­მელ­საც ნაც­ნო­ბებს ხუმ­რო­ბით თა­ ვის ახალ მეუღ­ლედ აც­ნობ­და. ბა­თუმ­ში ჯერ კი­დევ შეხ­ვდე­ბით ადა­მია­ნებს, რომელთაც ახ­სოვთ, რო­გორ სეირ­ნობ­დნენ ფე­ხით მა­ხინ­ჯაუ­რამ­დე თოვ­ლში, რო­გორ ასეირ­ნებ­და ესე­ნი­ნი ცი­გით შა­გა­ნეს. ძველი ბათუმი

თა­მა­რის ქა­ლა­ქის რო­მან­ტი­კუ­ლი ნა­წი­ლი სა­ბა­გი­რო­დან იწ­ყე­ ბა. გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლია გე­მის მი­საბ­მე­ლი, ე. წ. „კნეხ­ტის“ ნარ­ჩე­ ნი, რო­მე­ლიც მე-19 საუ­კუ­ნის ბო­ლოს ეკუთ­ვნის.

„ეს იყო ე.წ. პაემ­ნე­ბის ად­გი­ლი „მორ­ვაგ­ზალ­თან“. მშობ­ლე­ბის თაო­ბის სა­სიყ­ვა­რუ­ლო შეხ­ვედ­რე­ბის უმ­რავ­ლე­სო­ბა სწო­რედ აქ იყო. ძველ ბა­თუ­მე­ლებს ჯერ კი­დევ უყ­ვართ ის ბა­თუ­მი, რო­მე­ ლიც დღეს უკ­ვე აღარ არ­სე­ბობს“, _ მიამ­ბობს თა­მა­რი. ძველი ბათუმის საიდუმლოებებს ცოცხლად ინახავს წინა ეპოქების რეკლამები და მთლიანად _ პრესა. „ბა­თუმ­სკი დენ“ იგი­ვე „ბა­თუ­მის დღე“ _ ორე­ნო­ვა­ნი გა­ზე­თი იყო. მას გარ­და, აქ გა­მო­დიო­და პრე­სა ბერ­ძნულ, სომ­ხურ, რუ­სულ და თურ­ ქულ ენებზე. ბეჭ­დურ­მა მე­დიამ უამ­რა­ვი ცნო­ბა შე­მოი­ნა­ხა მა­ შინ­დელ ქა­ლაქ­ზე და სას­ტუმ­როებ­ზე. მათ შო­რის იყო „ლონ­ დო­ნი“, „ბელ­ვიუ“, „ფრან­ცია“, „იმ­პე­რია­ლი“. რო­გო­რი მუ­სი­კა ჟღერ­და, რო­გო­რი „სერ­ვი­რება“ იყო _ ეს ყვე­ლა­ფე­რი ძველ გა­ზე­თებ­შია აღ­წე­რი­ლი. ამა­ვე ტექ­სტებ­სა და ჩა­ნა­ხა­ტებ­ში ჩანს ისიც, თუ რო­გორ ხმაუ­რობს ბა­თუმ­ში ზღვის­პი­რა ქა­ლა­ქის­თვის და­მა­ხა­სია­თე­ბე­ლი მულ­ტი­კულ­ტუ­რუ­ლი გავ­ლე­ნე­ბი. სწო­რედ ამას უს­ვამს ხაზს ჯონ სტაინ­ბე­კის ჩანაწერები და რო­ბერტ კა­ პას ფოტოები, სა­ქარ­თვე­ლო­ში მათ 1947 წელს იმოგ­ზაუ­რეს. კა­პას ფო­ტოებ­ზე აღ­ბეჭ­დი­ლი სა­ქარ­თვე­ლო დღე­საც არ კარ­ გავს ღი­რე­ბუ­ლე­ბას. სტაინ­ბე­კის დაკ­ვირ­ვე­ბე­ბიც სხვა­დას­ხვა კონ­ტექ­სტში ხდე­ბა აქ­ტუა­ლუ­რი.

მე­რი გი­გი­ნეიშ­ვი­ლი, ბა­თუ­მე­ლი ქა­ლი ჰყვე­ბო­და, მა­გა­ლი­თად, თუ რო­გორ უკით­ხავ­და ოდ­ნავ შე­ზარ­ხო­შე­ბუ­ლი ესე­ნი­ნი შა­გა­ ნეს ლექ­სებს. სხვა­თა შო­რის, მე­რი გი­გი­ნეიშ­ვი­ლის მა­მა, პლა­ ტონ გი­გი­ნეიშ­ვი­ლი მა­რიინ­სკის პროს­პექ­ტზე ცხოვ­რობ­და. დღეს ეს მე­მედ აბა­ში­ძის ქუ­ჩაა. ტე­ლე­ვი­ზიას­თან ახ­ლოს არის კა­ფე „უო­ლი“. სწო­რედ აქ იყო გი­გი­ნეიშ­ვი­ლის სახ­ლი, სა­დაც ის პა­ციენ­ტებს იღებ­და. ამ სახლს უკავ­შირ­დე­ბა ერ­თი ძა­ლიან გუ­ლი­სა­მა­ჩუ­ყე­ბე­ლი ის­ტო­რია. პლა­ ტონ გი­გი­ნეიშ­ვილს 2 სხვა­დას­ხვა ფე­რის ბლან­კი ჰქო­ნია. თუ ლურ­ჯზე იქ­ნე­ბო­და რე­ცეპ­ტი და­წე­რი­ლი, ნო­მერ პირ­ველ აფ­ თიაქ­ში იცოდ­ნენ, რომ ამ წამ­ლე­ბის ფა­სი ექი­მის ან­გა­რიშ­ზე უნ­ და დაე­წე­რათ _ ამ დროს ექი­მი წამ­ლის ფულს, სა­ვა­რაუ­დოდ, რო­მე­ლი­მე გა­ჭირ­ვე­ბულს უხ­დი­და. ხელ­ფა­სის აღე­ბის შემ­დეგ, თვის ბო­ლოს, ექი­მი მი­ვი­დო­და და ან­გა­რიშს პი­რა­დად გაუს­წო­ რებ­და. მწვანე ფურცელზე კი რეცეპტს შედარებით შეძლებული პაციენტებისთვის წერდა. აქ­ვე უნ­და აღი­ნიშ­ნოს, რომ ბა­თუ­მე­ლებს და ქა­ლა­ქის სტუმ­რებს ნო­მერ პირ­ვე­ლი აფ­თია­ქის შე­ნო­ბა გან­სა­კუთ­რე­ბით ხიბ­ლავთ. პირ­ვე­ლი აფ­თია­ქი – დღემ­დე ასე უწო­დე­ბენ მე­მედ აბა­ში­ძის გამ­ზირ­ზე #34-ში მდე­ბა­რე შე­ნო­ბას, რო­მე­ლიც XIX-XX საუ­კუ­ ნეე­ბის მიჯ­ნა­ზე აა­გეს ბა­თუმ­ში. სხვა­დას­ხვა წყა­როს ცნო­ბით, შე­ ნო­ბა­ში თა­ვი­დან­ვე ფუნ­ქციო­ნი­რებ­და „პეტ­კე­ვი­ჩის აფ­თია­ქი“ და „სო­კო­ლოვ­სკის სამ­კურ­ნა­ლო“. ამ აფ­თიაქს მოიხ­სე­ნიებს ცნო­ბი­ლი ნორ­ვე­გიე­ლი მწე­რა­ლი კნუტ ჰამ­სუ­ნი წიგ­ნში „ზღაპ­რუ­ლი ქვე­ყა­ნა“. ჰამ­სუ­ნი ბა­თუმ­ში 1899 წელს ჩა­მო­ვი­და, მწე­რა­ლი ავად გამ­ხდა­რა, ამი­ტო­მაც დას­ ჭირ­ვე­ბია აფ­თია­ქი. გად­მო­ცე­მის მი­ხედ­ვით, აქ უყი­დია კნუტ ჰამ­ სუნს ქი­ნა­ქი­ნა. პირ­ვე­ლი აფ­თია­ქი თავ­და­პირ­ვე­ლად ერ­თსარ­ თუ­ლია­ნი შე­ნო­ბა ყო­ფი­ლა, მეო­რე სარ­თუ­ლი მოგ­ვია­ნე­ბით დაუ­შე­ნე­ბიათ, მაგ­რამ რო­გორც სპე­ცია­ლის­ტე­ბი წე­რენ – ისე, რომ „სარ­თუ­ლე­ბის მას­შტა­ბი და და­ნა­წევ­რე­ბის რიტ­მი სავ­სე­ ბით შეე­სა­ბა­მე­ბო­და ერ­თმა­ნეთს“. კი­დევ ერ­თი სარ­თუ­ლი პირ­ ველ აფ­თიაქს 2010 წელს დაა­შე­ნეს, რა­მაც შეც­ვა­ლა უძ­ვე­ლე­სი შე­ნო­ბის იერ­სა­ხე. ბა­თ უ­მე­ლ ებს აქვთ ასე­თ ი გა­მოთ­ქ მა „ბა­თუ­მ ი კი­ნო­ში“, რაც იმ კად­რებ­ზე მია­ნ იშ­ნ ებს, რომ­ლ ე­ბიც ბა­თ უმ­შ ი გა­დ ა­ღ ე­ბულ ფილ­მებ­შ ია აღ­ბეჭ­დ ი­ლ ი. ერ­თ -ერ­თ ი ასე­თ ია ე. წ. „ტი­ტა­ნე­ ბის სახ­ლი“ გამ­სა­ხურ­დიას ქუ­ჩა­ზ ე. ეს სახ­ლ ი თენ­გიზ აბუ­ ლა­ძ ის ფილ­მ „მო­ნ ა­ნ იე­ბა­შ ია“ გა­დ ა­ღ ე­ბუ­ლ ი. სახ­ლ ის მფლო­ ბე­ლ ი ნი­კო­ლ ოზ სა­ბაშ­ვ ი­ლ ი, იგი­ვ ე სა­ბაე­ვ ი იყო. ტი­ტა­ნ ე­ბის ავ­ტო­რი კი _ ქუ­თ აი­სე­ლ ი არ­ქ ი­ტექ­ტო­რი, სე­რ ა­ფიმე პო­ლო­ ლი­კაშ­ვი­ლი.

რკინიგზა. შოთა გუჯაბიძის ფოტოარქივიდან 8 VOYAGER 19/2020

9 VOYAGER 19/2020

ფოტოები მოგვაწოდა თამარ ორაგველიძემ

აჭარა ტი­ტა­ნე­ბის ქან­და­კე­ბა სახლს 1909 წელს დაე­მა­ტა. ოდე­სა­ში ნას­ წავ­ლი მხატ­ვა­რი, სე­რა­ფი­მე 1918 წელს იმის გა­მო დახ­ვრი­ტეს, რომ რო­მა­ნო­ვის ძი­ძის აგა­რაკ­ზე მუ­შაობ­და. სხვა არა­ნაი­რი კავ­ში­რი მას პო­ლი­ტი­კას­თან არ ჰქო­ნია. სე­რა­ფი­მე მუ­შაობ­და ბა­თუ­მის სა­კა­თედ­რო ტა­ძარ­ზე, რომ­ლის არ­ქი­ტექ­ტუ­რაც კა­ თო­ლი­კუ­რია, თუმ­ცა არ­სით ეს ტა­ძა­რი მარ­თლმა­დი­დებ­ლუ­რია. ტა­ძა­რი კა­თო­ლი­კე ქარ­თვე­ლე­ბის შე­მო­წი­რუ­ლო­ბით აშენ­და. წმინ­და ნი­ნოს და წმინ­და ან­დრიას ქან­და­კე­ბე­ბი სწო­რედ სე­ რა­ფი­მე პო­ლო­ლი­კაშ­ვილს ეკუთ­ვნის. თა­მა­რი მიყ­ვე­ბა, რომ მი­სი ერ­თ-ერ­თი საყ­ვა­რე­ლი ად­გი­ლი ბა­ თუმ­ში, სა­ლა­მუ­რე­ბია­ნი ბი­ჭუ­ნას სახ­ლია. გორ­გას­ლის 10 ნო­ მერ­ში, ტონ­დოს სტი­ლის შე­ნო­ბას, მარ­ჯვე­ნა და მარ­ცხე­ნა მხა­ რეს სა­ლა­მუ­რე­ბია­ნი ბი­ჭის პა­წა­წი­ნა ქან­და­კე­ბე­ბი ამ­შვე­ნებს. ორ­სარ­თუ­ლია­ნი სახ­ლი 1905 წელს აუ­შე­ნე­ბია ვა­ჭარ სე­როპ აკი­ ნიანს. შე­ნო­ბა­ზე გა­ნთავ­სე­ბულ ბი­ჭუ­ნას ქან­და­კე­ბას ავ­სტრიი­დან ჩა­მო­ტა­ნი­ლი მუ­სი­კა­ლუ­რი მე­ქა­ნიზ­მი ჰქონ­და და­მონ­ტა­ჟე­ბუ­ლი. მე­ქა­ნიზ­მი მე­ლო­დიას ცვლი­და ქა­რის მი­მარ­თუ­ლე­ბით. ამი­ტომ ბა­თუ­მის მკვიდ­რე­ბი გა­მო­დიოდ­ნენ და ამ­ბობ­დნენ, ნე­ტა დღეს რო­მელ სიმ­ღე­რას გვიმ­ღე­რებს ჩვე­ნი ბუ­ჭი­ნაო. სულ 2 მე­ლო­დია იყო _ ან წვი­მის, ან და­რის.

„სხვა­დას­ხვა ფე­რის აგუ­რი და ბი­ჭუ­ნე­ბის ქან­და­კე­ბე­ბი ჩემ­ში გან­სა­კუთ­რე­ბულ, სიმ­ყუდ­რო­ვის გან­წყო­ბას ქმნის“, _ ამ­ბობს თა­მა­რი. „აქ­ვე ძა­ლიან მა­ლე, ნი­კო­ლო­ზის ტა­ძარს შეხ­ვდე­ბით. თუ რა­მე არის ამ ქა­ლა­ქის სა­ვი­ზი­ტო ბა­რა­თი, ერ­თ-ერ­თი ალ­ბათ სწო­ რედ ნი­კო­ლო­ზის ტა­ძა­რია. „აქ ყვე­ლა ოჯახ­ში ცხოვ­რობს თი­ თო მეზ­ღვაუ­რი, წმინ­და ნი­კო­ლო­ზი კი სწო­რედ მეზ­ღვაუ­რე­ბის მფარ­ვე­ლია“, _ მესაუბრე­ბა თა­მარ ორაგ­ვე­ლი­ძე. „ეს ტა­ძა­რი ბა­თუმ­ში, აქაურ­მა ბერ­ძნებ­მა აა­გეს. ამი­ტო­მაც არის გა­მორ­ჩეუ­ ლი არ­ქი­ტექ­ტუ­რის“. ტაძ­რის მშე­ნებ­ლო­ბა 1865 წელს დას­რულ­და. ტაძ­რის აშე­ნე­ბის თხოვ­ნით თურ­ქე­თის სულ­თანს ბა­თუ­მელ ბერ­ძენ­თა დე­ლე­გა­ ციამ მი­მარ­თა. თხოვ­ნა­ზე თან­ხმო­ბა მიი­ღეს, იმ პი­რო­ბით, რომ ტა­ძარ­ში ზა­რე­ბი არა­სო­დეს დაი­რე­კე­ბო­და. და­მაარ­სებ­ლე­ბი რან­გო­სის გვა­რის ბერ­ძნე­ბი იყ­ვნენ, რომ­ლებ­მაც იმ­დროინ­დელ ოს­მა­ლურ იმ­პე­რიას „გა­მოა­პა­რეს“ 5 მარ­თლმა­დი­დებ­ლუ­რი ხა­ ტი და ეს ხა­ტე­ბი დღემ­დე აქ ინა­ხე­ბა. პო­ლო­ნელ­მა ჯა­რის­კა­ცებ­მა კი ამ ტა­ძარს ზა­რი შეს­წი­რეს. ჩვე­ნი შემ­დე­გი გა­ჩე­რე­ბა მაზ­ნიაშ­ვი­ლის ქუ­ჩა­ზე, ე. წ. „თამ­ბა­ქოს მე­ფის“ სახ­ლია. სახ­ლი ლა­ზა­რე ბი­ნია­თოღ­ლის ეკუთ­ვნო­და და ის 1910 წელს აშენ­და. ბი­ნია­თოღ­ლი, იგი­ვე ლა­ზა­რე ბი­ნია­თი­დი

„თამბაქოს სახლი“ მაზნიაშვილის ქუჩაზე

ანა­ტო­ლიე­ლი ბერ­ძე­ნი იყო. მან პირ­ველ­მა დაიწ­ყო თამ­ბა­ქოს მრეწ­ვე­ლო­ბა ბა­თუმ­ში. მი­სი სი­გა­რე­ტე­ბის მა­ღა­ზია დღე­სა­ცაა შე­მორ­ჩე­ნი­ლი მე­მედ აბა­ში­ძის ქუ­ჩა­ზე. ბა­თუ­მის და­ტო­ვე­ბა ისე არ შეიძ­ლე­ბა რომ არ გა­სინ­ჯო „კო­ფე“ ქვი­შა­ზე. ნამ­დვი­ლი ბა­თუ­მუ­რი და არა თურ­ქუ­ლი ყა­ვა (ხაზ­გას­ მით აღ­ნიშ­ნავს ჩემი მას­პინ­ძე­ლი) სწო­რედ ქვი­შა­ზე მო­დუ­ღე­ ბუ­ლია და ნავ­სად­გუ­რის ტე­რი­ტო­რია­ზე მიირთმევთ. ჯერ კი­დევ ახ­სოვთ ბა­თუ­მე­ლებს, რო­გორ ის­მო­და ბა­თუმ­ში, გა­რეთ გა­ღე­ ბუ­ლი ფან­ჯრე­ბი­დან ყა­ვის საფ­ქვა­ვე­ბის ხმა, რო­ცა აქაუ­რი ქა­ ლე­ბი ყა­ვას ფქვავ­დნენ ხოლ­მე. ამ ყა­ვის სურ­ნე­ლი ჩა­მო­სულ სტუმ­რებს ათ­რობ­და, ბა­თუ­მე­ლი ქა­ლე­ბი აივ­ნი­დან აი­ვან­ზე გა­ და­ძა­ხი­ლით უხ­მობ­დნენ ხოლ­მე ერ­თმა­ნეთს. ყა­ვის გარ­და, ბა­თუმ­ში ჩაის კულ­ტუ­რა­საც პა­ტივს სცემ­დნენ.

3 წლით აქ ჩი­ნე­ლი ლაო ჯინ­ჯაო ცხო­ვრობ­და, რო­მელ­მაც ჩაქ­ ვის ტე­რი­ტო­რა­ზე ჩაის პლან­ტა­ცია გაა­შე­ნა. აქ­ვე მზად­დე­ბო­და აგუ­რა ჩაი, დაპ­რე­სი­ლი ჩაი. ლაო ჯინ­ჯაოს სახ­ლი კი ჩაქ­ვში, ნი­ნოშ­ვი­ლის 12 ნო­მერ­ში მდე­ბა­რეობ­და. მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნია ბა­თუ­მის ფო­ტოის­ტო­რიაც. მა­გა­ლი­თად, „პრი­ ვეტ იზ ბა­თუ­მა“, ასე ეწერა ხოლმე ფოტოებს. ამ შე­ნო­ბა­ში, სა­ დაც ახ­ლა ცნო­ბი­ლი კა­ფეა გან­თავ­სე­ბუ­ლი და სა­ხელ­გან­თქმუ­ ლია თა­ვის შოკ­მან­ჟით, გა­მო­ფე­ნი­ლია ცნო­ბი­ლი ფო­ტოგ­რა­ ფე­ბის ნამუშევართა ფრაგ­მენ­ტე­ბი. აქ გა­მო­ფე­ნი­ლი ფო­ტოე­ბის შუქ­-ჩრდი­ლე­ბი და თოვ­ლის ვარ­დის­ფე­რი დღემ­დე გაო­ცე­ბას იწ­ვევს. ამ უჩ­ვეუ­ლო თოვ­ლის მო­სა­გო­ნებ­ლად მი­ხეილ გლაუდ­ ა­ნის ფო­ტო­სე­რია არ­სე­ბობს.

„რო­ცა ჩემს თავ­თან მინ­და გან­მარ­ტო­ვე­ბა, ბულ­ვარ­ში, კო­ლო­ ნა­დებ­თან მივ­დი­ვარ, _ მიყ­ვე­ბა თა­მა­რი, _ აქ ერთ კადრს მივ­ყა­ ვარ. ესაა ფო­ტო, რომელზეც პა­ტა­რა დე­და­ჩე­მი ბე­ბია­ჩემს ხელ­ ში უჭი­რავს. ბა­თუ­მის ყვე­ლა მკვიდ­რის ფო­ტოალ­ბომ­ში არის მსგავსი კად­რი _ გა­და­ღე­ბუ­ლი სა­ფე­ხუ­რებ­ზე“.

წმ. ნიკოლოზის ტაძარი

ბა­თუ­მის ბულ­ვა­რი _ ეს არ არის მხო­ლოდ ტე­რი­ტო­რია. ეს ქა­ლა­ქის ის­ტო­რიაა. მი­სი გა­შე­ნე­ბა 1881 წელს დაიწ­ყო და თავ­და­პირ­ვე­ლად ამ საქ­მეს სა­თა­ვე­ში პრუ­სიე­ლი მე­ბა­ღეე­ბი, რეს­ლე­რი და რეიე­რი ედ­გნენ. 1885 წელს ბულ­ვა­რი გან­ვი­თა­ რე­ბის ახალ ეტაპ­ზე გა­და­ვი­და. ქა­ლა­ქის მთა­ვარ მე­ბა­ღედ და­ ნიშ­ნულ­მა, ფრან­გმა დიდ­გვა­რო­ვან­მა მი­ხეილ დალ­ფონ­სმა, ევ­რო­პუ­ლი გა­მოც­დი­ლე­ბი­სა და ფრან­გუ­ლი სტი­ლის მი­ხედ­ვით გააგ­რძე­ლა ბულ­ვა­რის გა­შე­ნე­ბა. ბა­თუ­მის ბულ­ვა­რის გა­ნა­შე­ ნია­ნე­ბა­ში ასე­ვე უდი­დე­სი წვლი­ლი მიუძ­ღვის ვერ­სა­ლის სა­სოფ­ ლო-სა­მურ­ნეო ნა­ციო­ნა­ლუ­რი ინ­სტი­ტუ­ტის წარ­ჩი­ნე­ბულ კურ­ სდამ­თავ­რე­ბულს, მე­ბა­ღე-დე­კო­რა­ტორ ია­სონ გორ­დე­ზიანს.

10 VOYAGER 19/2020

11 VOYAGER 19/2020

აჭარა მი­სი ხელ­მძღვა­ნე­ლო­ბით მნიშ­ვნე­ლოვ­ნად გა­და­ხა­ლის­და ბულ­ ვა­რის მცე­ნა­რეუ­ლი სა­ფა­რი, გა­ფარ­თოვ­და ძვე­ლი და შეიქ­მნა ახა­ლი სა­ნერ­გეე­ბი.­ ბა­თუ­მის ბულ­ვარ­ში, რო­გორც ფლო­რა, ასე­ვე ფაუ­ნა მრა­ვალ­ფე­რო­ვა­ნი სა­ხეო­ბე­ბი­თაა წარ­მოდ­გე­ნი­ლი. ბულ­ვა­რის შუა­გულ­ში არ­სე­ბულ ზოო­კუთ­ხე­ში 140-ზე მე­ტი ბი­ნა­ და­რია, ხო­ლო ხე-­მცე­ნა­რე­თა რაო­დე­ნო­ბა 40 ათასს აჭარ­ბებს. შემ­დე­გი გა­ჩე­რე­ბა თა­მა­რის სა­ფეხ­მავ­ლო ტურ­ში, კლდიაშ­ვი­ ლის ქუ­ჩაა, სა­დაც ძა­ლიან ლა­მა­ზი სახ­ლე­ბია. ბა­თუმ­ში არ­სე­ ბობ­და ფაბ­რი­კა, რო­მელიც ამ­ზა­დებ­და კე­რა­მი­კულ ფი­ლებს. მთელ რიგ სა­დარ­ბა­ზოებს ეს ფი­ლე­ბი დღემ­დე ამ­შვე­ნებს. მა­რიინ­სკის პროს­პექ­ტზე დღემ­დე შე­მორ­ჩე­ნი­ლია ეს ფი­ლე­ბი. ასე­ვე ცნო­ბი­ლია ჭა­ბუა ამი­რე­ჯი­ბის ბი­ძის სახ­ლი, რო­მე­ლშიც ამ­ჟა­მა­დ კა­ფე ფან­-ფა­ნია განთავსებული. სწო­რედ ამ სახ­ლის აი­ვან­ზე შეიქ­მნა აი­ვა­ზოვ­სკის არაერ­თი ცნო­ბი­ლი ტი­ლო. მაგ­ ნო­ლია, რო­მე­ლიც სომ­ხუ­რი ეკ­ლე­სიის ეზო­ს ამშვენებს, სწო­ რედ აი­ვა­ზოვ­სკის დარ­გუ­ლია. თა­მა­რის ტუ­რის ბო­ლო გა­ჩე­რე­ბა ე.­ წ. პიო­ნერ­თა პარ­კთან მფრი­ნა­ვი ქა­ლის, ფა­დი­კო გო­გი­ტი­ძის ქან­და­კე­ბაა, რო­მე­ლიც თვით­მფრი­ნა­ვის გა­მოც­დის დროს დაი­ღუ­პა. მი­სი ძმა ნავ­სად­ გურ­ში მუ­შაობ­და. ფა­დი­კოს­თან ერ­თად, დაი­ღუ­პა ასე­ვე მე­ქა­ნი­ კო­სი ორაგ­ვე­ლი­ძე. ეს ქან­და­კე­ბა დღეს ბევ­რი ვი­ზი­ტო­რის­თვის ძა­ლიან საინ­ტე­რე­სო მო­ნუ­მენ­ტურ ძეგლს წარ­მოად­გენს. სა­ფეხ­ მავ­ლო ტუ­რი, რა თქმა უნ­და, წარ­მოუდ­გე­ნე­ლია კა­ფეე­ბის გა­რე­ შე. „პრი­ვეტ იზ ბა­ტუ­მა“, „ფან-­ფა­ნი“­, „ბერ­ნი“. ეს უკა­ნას­კნე­ლი, სა­დაც ჩე­ხო­ვის სახ­ლი იყო, კულ­ტუ­რუ­ლი მემ­კვიდ­რეო­ბის ძეგ­ ლია. გან­სა­კუთ­რე­ბით უყ­ვართ „რვა­ფე­ხაც“ ბულ­ვარ­ში, რო­მე­ ლიც ახ­ლა აღ­დგე­ნი­ლია.

„სა­დაც არ უნ­და ვი­ყო, მარ­ცხე­ნა მხა­ რეს სულ სი­ლურ­ჯეს ვე­ძებ. არამც და არამც ეს ზღვა შა­ვი არ არის, _ ამ­ბობს თა­მა­რი, _ ჩე­მი ბა­თუ­მი მუ­დ­მივად მოძ­ რაო­ბა­შია. არა­ნაი­რი ტუ­რის­ტე­ბის მე­რე დას­ვე­ნე­ბა. არა! ბა­თუმს მუდ­მი­ვად ჰყავს თა­ვისი სტუ­მა­რი, ეს ინ­ტერ­ნა­ ციო­ნა­ლუ­რი კულ­ტუ­რა საო­ცარ პეწს მა­ტებს“.

ძველი გასტრონომი. შოთა გუჯაბიძის ფოტოარქივიდან

შია. ზო­გან სრუ­ლიად უსა­ხუ­რი გა­რე­მო და სკა­მე­ბია, მაგ­რამ მზა­ რეუ­ლი, მიმ­ტა­ნი და აქაუ­რი კო­ლო­რი­ტი უყ­ვარს, ამ დროს უმალ ცოც­ხლდე­ბა იმ ქა­ლა­ქის გან­ცდა, რო­მე­ლიც ბევ­რმა ბა­თუ­მელ­მა და­კარ­გა და მხო­ლოდ წარ­მო­სახ­ვა წა­მოი­ღებს ხოლ­მე. თი­ნას, ბევ­რი ბა­თუ­მე­ლის მსგავ­სად, პორ­ტო-­ფრან­კოს პე­რიო­ დის შე­ნო­ბე­ბი მოს­წონს.

„ერთი ჩე­მი საყ­ვა­რე­ლი ად­გი­ლი იყო სტა­ლი­ნის ქუ­ჩა­ზე _ ძვე­ლი გას­ტრო­ნო­მი. ულა­მა­ზე­სი, დი­დსარ­კეე­ბია­ნი, ფრან­გუ­ლი რო­კო­ კოს ორ­ნა­მენ­ტე­ბით. იქ­ვე, ტკბი­ლეუ­ლის კა­ფეც ფერ­წე­რუ­ლი ნა­ხა­ტე­ბი იყო ამ გას­ტრო­ნომ­ში, ბავ­შვო­ბის შთა­ბეჭ­დი­ლე­ბე­ბი ძა­ლიან ძლიე­რია, სულ თავს მახ­სე­ნებს“, _ იხ­სე­ნებს თი­ნა.

ჟურ­ნა­ლის­ტი თი­ნა ცის­კა­რი­ძე ამ­ბობს, რომ ის სხვა ბა­თუმ­ში დაი­ ბა­და და ახ­ლა სულ სხვა ბა­თუმ­ში ცხოვ­რობს. ნა­ნობს, რომ ბევ­რი ად­გი­ლი უკ­ვე ძა­ლიან „გა­პა­პსავ­და“. უყ­ვარს კა­ფეე­ბი „კონ­ტე“, „k2“, მაგ­რამ გან­სა­კუთ­რე­ბით უყ­ვარს პორ­ტი და პორ­ტის კა­ფე, სა­დაც უგემ­რიე­ლე­სი ყა­ვა 50 თეთ­რი ღირს.

„მე სულ ასეთ სი­ტუა­ცია­ში ვარ, რამ­დენ­ჯე­რაც გა­ვივ­ლი, სულ ახალს აღ­მო­ვა­ჩენ“, _ ჰყვე­ბა შო­თა გუ­ჯა­ბი­ძე. თუ ვინ­მემ იცის ბა­თუ­მის ის­ტო­რია, სწო­რედ შო­თამ. დღეს ჩი­ვის, რომ ხში­ რად უწევს _ „ეს ჩა­მოინ­გრა, ის დაან­გრიეს“ _ ამ ფრაზების გამოყენება. .

„მე­თევ­ზეე­ბი, გე­მე­ბი, ყა­ვის და­ლე­ვა. მთა­ვა­რი ჩემ­თვის და­მო­კი­ დე­ბუ­ლე­ბაა, ადა­მია­ნე­ბი­სად­მი მიდ­გო­მა“, _ ამ­ბობს თი­ნა.

ნგრე­ვის მიუ­ხე­და­ვად, მას მაინც დარ­ჩა საყ­ვა­რე­ლი ად­გი­ლე­ბი. ასე­თი სულ რამ­დე­ნი­მე ქუ­ჩაა ძველ ბა­თუმ­ში: მაზ­ნიაშ­ვი­ლი, გო­ გე­ბაშ­ვი­ლი, ქუ­თაი­სი, ზვიად გამ­სა­ხურ­დია და მა­თი კვე­თე­ბი: კო­მა­ხი­ძე, კლდიაშ­ვი­ლი, ფარ­ნა­ვაზ მე­ფე, გორ­გა­სა­ლი, მე­მედ აბა­ში­ძე, ნი­ნოშ­ვი­ლი.

„სამ­წუ­ხა­როდ, ჩე­მი საყ­ვა­რე­ლი შე­ნო­ბე­ბი ბა­თუმ­ში აღარ არ­სე­ ბობს. მა­გა­ლი­თად, სას­ტუმ­რო ლონ­დო­ნი, რომ­ლის დან­გრე­ვა­ საც სრუ­ლიად შემ­თხვე­ვით შე­ვეს­წა­რი და კა­მე­რი­თაც გა­და­ვი­ღე. ჩემ­თვის ძა­ლიან ემო­ციუ­რი მო­მენ­ტი იყო. ახ­ლა იქ თა­ნა­მედ­რო­ ვე სას­ტუმ­როა აშე­ნე­ბუ­ლი“. თი­ნას საყ­ვა­რე­ლი ად­გი­ლი ბულ­ვარ­შია, სა­დაც პენ­სიო­ნე­რე­ბი ნარდს თა­მა­შო­ბენ. აქ ხში­რად უთა­მა­შია მათ­თან ერ­თად. მის­ თვის საინ­ტე­რე­სოა ე.წ. „თურ­ქუ­ლი“ მო­ნაკ­ვე­თიც _ ჩაი­ხა­ნე­ ბი, სა­ლო­ნე­ბი, მა­ღა­ზიე­ბი. თუმ­ცა ვე­რაფ­რით ეგუე­ბა ე.წ. ახალ ბულ­ვარს. ამ­ჟა­მინ­დე­ლი ბა­თუ­მი მის­თვის ეკ­ლექ­ტუ­რი ქა­ლა­ქია. მხო­ლოდ ადა­მია­ნებ­თან ურ­თიერ­თო­ბა ახ­სე­ნებს, რომ ბა­თუმ­

შო­თა, სხვა აქ­ტი­ვის­ტებ­თან ერ­თად, იბ­რძო­და ბა­თუ­მის სა­ვი­ზი­ტო ბა­რა­თად მიჩ­ნეუ­ლი რვა­ფე­ხას გა­დარ­ჩე­ნის­თვის. სპე­ცია­ლის­ტე­ ბის თქმით, მთლად ისე­თი იდეა­ლუ­რი რეს­ტავ­რა­ცია ვერ ჩაუ­ტარ­ და, მაგ­რამ მაინც გა­დარ­ჩე­ნი­ლია _ ასე მიიჩ­ნე­ვენ აქ­ტი­ვის­ტე­ბი. რვა­ფე­ხა 1975 წელს აი­გო. ფე­რა­დი მო­ზაი­კუ­რი ქვე­ბით მო­პირ­კე­ თე­ბუ­ლი ფუნ­ქციუ­რი ქან­და­კე­ბა საბ­ჭო­თა არ­ქი­ტექ­ტუ­რის ერ­თერ­თი ყვე­ლა­ზე თვალ­სა­ჩი­ნო ნი­მუ­შია. შო­თას მიაჩ­ნია, რომ ქა­ ლა­ქი უნ­და იყოს ისე­თი, რო­გორც მას­ში მცხო­ვრებ ადა­მია­ნებს უნ­დათ და არა რო­გორც ძლიერ­თა ამა ქვეყ­ნი­სა­თა. ამი­ტო­მაც

12 VOYAGER 19/2020

ის რი­ვიე­რის­თვის გა­მო­ყო­ფი­ლი ტე­რი­ტო­რიის გა­და­ სარ­ჩე­ნა­დაც იბ­რძვის. მიიჩ­ნევს, რომ არა­მარ­ტო ბა­ თუ­მის­თვის, არა­მედ მთე­ლი ქვეყ­ნის­თვის ეს მშე­ნებ­ ლო­ბა „გულ­ში ჩარ­ჭო­ბი­ლი ლახ­ვა­რია“. ქა­ლა­ქის გარ­კვეუ­ლი ნა­წი­ლი პროექტს ღიად აპ­რო­ ტეს­ტებს. ეს ყვე­ლა­ზე ძვე­ლი, ის­ტო­რიუ­ლი ად­გი­ლია, საი­და­ნაც ბა­თუ­მის არ­სე­ბო­ბა იწ­ყე­ბა და რი­ვიე­რას გა­მო ის სა­მუ­და­მოდ იც­ვლის სა­ხეს.

„რო­ცა უც­ხო ქა­ლაქს ვსტუმ­რობ, მინ­და ვი­ცო­დე, რო­გო­რი იყო ეს ქა­ლა­ქი ოდეს­ღაც, _ ამ­ბობს შო­თა, _ ყო­ველ­თვის ღირს თავ­ გან­წირ­ვად ის, რომ შეი­ნარ­ჩუ­ნო შე­ნი ქა­ლა­ქი, თუ მთლია­ნად არა, ისე­თი მაინც, რო­გო­რიც იმ მო­მენ­ტის­თვის არის“. ამ მო­მენ­ტის გა­მო­სა­ჭე­რად შო­თა თა­ვის ქა­ლაქ­ში ერთ ად­გილ­ზე და­დის _ ესაა სარ­კი­ნიგ­ზო გა­და­სას­ ვლელ­ზე გა­დე­ბუ­ლი ხი­დი.

„ქვე­მოთ ძვე­ლი უბა­ნია, ძვე­ლი ბა­თუ­მი. შენ კი ამ დროს ჰაერ­ში ხარ და თით­ქოს წარ­სულ­სა და აწ­მყოს შო­რის დგა­ხარ გა­მო­კი­დე­ბუ­ლი, მი­წა­სა და ცას შო­ რის. ვინ­მემ რომ მკით­ხოს, სად წა­ვიყ­ვან­დი სტუ­მარს, აი, აქ წა­ვიყ­ვან­დი და დამ­ყავს კი­დეც ჩე­მი მე­გობ­რე­ ბი. ეს ხი­დი ჩემ­თვის ბო­ლომ­დე ამოუხ­სნელ ღი­რე­ბუ­ ლე­ბას ატა­რებს“, _ ამ­ბობს შო­თა.

1883 წელს, ბათუმში, დღევანდელი ბარათაშვილის ქუჩით, ოდნავ ირიბად შემოვიდა რკინიგზა. მეორე მსოფლიო ომის დასრულებიდან ძალიან მალე, ძველი რელსები მოიშალა და ეს ხაზი აიღეს. 1890 წელს გაიყვანეს რკინიგზის მეორე ხაზი ჭავჭავაძის ქუჩაზე, რომელიც დარჩა 1997 წლამდე. ეს იყო ქალაქის განაპირა ნაწილი, მერე კი, ნელ-ნელა რკნიგზას მოჰყვა ახალი დასახლებები, ქუჩები გაიზარდა, ძველმა ბათომმა კი შეუქცევადი პროცესი _ დაპატარავება დაიწყო. 1990-იან წლებში ეს რელსები აიღეს და მახინჯაურში გადაიტანეს _ თამარის დასახლებაში, სადაც აიგო კიდეც რკნიგზის ახალი სადგური. რო­გორც იხ­სე­ნე­ბენ, ცალ­კე სა­ნა­ ხაო­ბა იყო ამ მა­ტა­რებ­ლის დახ­ვედ­რა და გა­ცი­ლე­ ბა. თუმ­ცა ბევ­რი ბა­თუ­მე­ლი მიიჩ­ნევს, რომ ახა­ლი სად­გუ­რის გა­ჩე­ნა, ის ურ­ბა­ნუ­ლი მოვ­ლე­ნაა, რო­მე­ ლიც ბუ­ნებ­რი­ვი გან­ვი­თა­რე­ბის გზით წა­ვი­და და არა ხე­ლოვ­ნუ­რით. ახ­ლა, შო­რი­დან რომ ვუ­ყუ­რებ, ასე მგო­ნია, რომ ბა­თუ­მი სულ ამ ბეწ­ვის ხიდ­ზე და­დის _ ხე­ლოვ­ნურ­სა და ბუ­ნებ­რივს შო­რის. ის, რაც ბა­თუ­ მის ცხა­დი ყო­ფა იყო ად­გი­ლობ­რი­ვე­ბის­თვის, ახ­ლა თით­ქმის სიზ­მა­რია; ან­და რამ­დე­ნი­მე ქუ­ჩამ­დე დაყ­ ვა­ნი­ლი ოა­ზი­სი. ბა­თუ­მი თვალ­სა და ხელს შუა შეიც­ვა­ლა და კი­დევ ერ­თხელ იც­ვლის კანს, თა­ნაც ძა­ლიან სწრა­ფი ტემ­ პით. ამი­ტო­მაც ცდი­ლო­ბენ შო­თა გუ­ჯა­ბი­ძე და მას­სა­ ვით გან­წყო­ბი­ლი ბა­თუ­მე­ლე­ბი, თა­ვიანთ ქა­ლაქს სი­ ნამ­დვი­ლე­შიც შეუ­ნარ­ჩუ­ნონ ის, რაც ბევრს მხო­ლოდ მო­გო­ნე­ბებ­ში დარ­ჩა _ ბა­თუ­მი, რო­გორც სიჭ­რე­ლის, ძა­ლიან მაც­დუ­ნე­ბე­ლი ურ­ბა­ნუ­ლი ხმაუ­რის ეპი­ცენ­ტრი.

ქალები მცირე ბიზნესში სა­ქარ­თვე­ლოს რე­გიო­ ნებ­ში მოგ­ზაუ­რო­ბი­სას ერთ საინ­ტე­რე­სო დე­ტალს აღ­მოა­ჩენთ: ჩვენს ქვე­ყა­ ნა­ში ტუ­რიზ­მის ინ­დუს­ტრია­ში ძა­ლიან ბევ­რი ყო­ჩა­ღი ქა­ლია ჩარ­თუ­ლი. ისე­თი, შე­სა­ნიშ­ნა­ვი მას­პინ­ძლო­ბით რომ გა­მოირ­ჩე­ვა და თან თა­ვი­სი ის­ ტო­რიით შთა­გა­გო­ნებს, მიზ­ნის მიღ­წე­ვის­კენ გი­ბიძ­გებს. მე სწო­რედ ამ ქა­ ლებ­ზე გიამ­ბობთ. ყვე­ლა რეს­პონ­დენ­ტი გაე­როს ქალ­თა ორ­გა­ნი­ზა­ციის პროექ­ტის „ერ­თობ­ლი­ვი ძა­ლის­ხმე­ვა ქალ­თა ეკო­ნო­მი­კუ­რი გაძ­ლიე­ რე­ბის­თვის სა­ქარ­თვე­ლო­ში“ მო­ნა­წი­ლეა და გან­ვი­თა­რე­ბის­თვის ენერ­ გიას არ იშუ­რებს. რო­ცა გაიც­ნობთ, ამა­ში თა­ვა­დაც დარ­წმუნ­დე­ბით. გაც­ ნო­ბამ­დე კი მა­თი ის­ტო­რიე­ბის მო­ყო­ლას ნი­ნო გაბ­რია­ძე­სა და ინ­დი­რა ჯა­ფა­რი­ძეს­თან სტუმ­რო­ბით და­ვიწ­ყებთ, მე­რე რა­ჭა­ში მა­რიამ მარ­გიანს, მი­რან­დუხტ და თა­მარ და­ვი­თუ­ლია­ნებს ვეწ­ვე­ვით, ბო­ლოს კი მის­ტი­კურ ლეჩ­ხუმ­ში, ნა­ტო სი­ლა­გა­ძე­სა და ლე­ლა ხმე­ლი­ძეს­თან შე­ვივ­ლით.

სი­ცოც­ხლის ხის გზა­ზე გო­ჯი ბე­რი წი­თე­ლი კენ­კრაა, სამკურნალო, გამაახალგაზრ­დავებელი და თვითონაც ლა­მა­ზია, მაგ­რამ ერ­თი შე­ხედ­ვით არც ისე­თი ზღაპ­რუ­ ლი გა­რეგ­ნო­ბა აქვს, რო­გო­რიც, მა­გა­ლი­თად, ატამს. გე­მო­თი პა­მი­დორს მო­გა­გო­ნებთ, ოღონდ მა­რილ­მოყ­რილ­სა და შე­ზა­ვე­ბულს კი არა, ახალ­ მოწ­ყვე­ტილ­სა და ქორ­ფას. ორიო­დე წლის წინ ისიც გა­ვი­გე, რომ გო­ჯის აღ­მო­ჩე­ნა აჭა­რა­ში, ბა­თუ­მი­დან 10 წუ­თის სა­ვალ­ზე, სო­ფელ ახალ­შენ­ში შეიძ­ლე­ბა. გო­ჯის ბევ­რი სა­ხეო­ბა არ­სე­ბობს, თუმ­ცა საუ­კე­თე­სო ჩი­ნუ­რი და ტი­ბე­ტუ­რია. ახალ­შენ­ში სწო­რედ ჩი­ნუ­რი გო­ჯი ხა­რობს. ეს კი ნი­ნო გაბ­რია­ძის დამ­სა­ხუ­რე­ბაა. ნი­ნო გორ­ში დაი­ბა­და და გაი­ზარ­და. ახალ­შენ­ში საც­ხოვ­რებ­ლად და­ქორ­ წი­ნე­ბის შემ­დეგ გა­და­ვი­და. ერ­თხე­ლაც მშობ­ლე­ბის მო­სა­ნა­ხუ­ლებ­ლად ჩა­ სულ­მა მა­მის ნაკ­ვე­თი­დან ჟო­ლოს ნერ­გე­ბი გა­მოი­ყო­ლა და მარ­ტო კი არ გაა­ხა­რა, გაამ­რავ­ლა კი­დეც. მა­მამ­თი­ლი სულ ეხ­მა­რე­ბო­და და რო­ცა გო­ჯი ბე­რის გა­სა­შე­ნებ­ლად ად­გი­ლი დას­ჭირ­დათ, ეზო­ში ხე­ხი­ლიც გაუ­ჩე­ხა.

„გოჯი ბერიზე როცა გა­ვი­გე, სი­ცოც­ხლის ხე არი­სო, ძა­ლიან მო­ვი­ხიბ­ლე. მით უმე­ტეს, სულ მინ­დო­და, ისე­თი ხი­ლი მქო­ნო­და, რო­მე­ლიც აქაუ­რო­ ბის­თვის სიახ­ლე იქ­ნე­ბო­და. ამ იშ­ვია­თო­ბამ წარ­მა­ტე­ბა მო­მი­ტა­ნა“, _ ამბობს ნი­ნო.

www.facebook.com/ninosdryfruits

ნი­ნოს ხი­ლი ეკო­ლო­გიუ­რად სუფ­თაა: ფერ­მე­რი მას არას­დროს წამ­ ლავს და სხვებ­საც იმა­ვეს ას­წავ­ლის. კენ­კრის მოყ­ვა­ნის წე­სე­ბი მან აქაურ ქა­ლებ­საც გაუ­ზია­რა, ზოგს სტი­მუ­ლის­თვის ნერ­გე­ბი აჩუ­ქა კი­დეც და სი­ცოც­ხლის ხე ახ­ლა უკ­ვე არაერ­თი ად­გი­ლობ­რი­ვის შე­მო­სავ­ლის წყა­როა. ნი­ნოს მეურ­ნეო­ბა ტუ­რის­ტე­ბის მი­სა­ღე­ბად მზად არის. მას­ პინ­ძე­ლი ბაღს და­გათ­ვა­ლიე­რე­ბი­ნებთ, თუ სე­ზო­ნი იქ­ნე­ბა, ნა­ყოფ­საც და­გაკ­რე­ფი­ნებთ და გა­გა­სინ­ჯებთ. ნი­ნოს­თან მის­სა­ვე ნა­ხე­ლავ ჩურ­ჩხე­ ლას, გარ­გა­რის, ჟო­ლოს, ხურ­მის, ფორ­თოხ­ლის, ვაშ­ლის, მან­და­რი­ნი­სა და შა­ვი ქლია­ვის ჩირ­სა თუ ხი­ლის ჩიფ­სებ­საც მიირთმევთ, ან სა­მახ­სოვ­ როდ წა­მოი­ღებთ. პ.ს. ჭავ­ჭა­ვა­ძის გამ­ზირ­ზე რომ ავ­ტო­სად­გუ­რია, იქი­დან სა­ მარ­შრუ­ტო ტაქ­სე­ბი მცი­რე ინ­ტერ­ვა­ლით და­დის. გო­ჯი ბე­რი იკით­ხეთ და მძღო­ლის გარ­და, მგზავ­რე­ბიც აუ­ცი­ლებ­ლად მიგასწავლიან, რო­გორ მიხ­ვი­დეთ ნი­ნოს­თან. ნი­ნო ნატ­როშ­ვი­ლი

13 VOYAGER 19/2020

აჭარა

ნიშანი საზღვაო ქალაქიდან ა ნ­ნ ა ძია პ­შ ი­პ ა ტექსტი, ფოტ ო

ღე­ბულ სრუ­ლიად უხა­რის­ხო ფო­ტოს, სა­დაც რეს­ტორ­ნის მე­ ნიუს ნამ­დვი­ლი ღირ­სე­ბა _ თევ­ზეუ­ლის და­ფა ჩანს. რო­გორც პეს­კე­ტა­რია­ნე­ლის­თვის, რო­მე­ლიც ცდი­ლობს, თევ­ზი მხო­ლოდ ბუ­ნებ­რივ გა­რე­მო­ში ჭა­მოს, „ბა­ლა­გა­ნი“ არის ყვე­ლა­ზე სა­სურ­ ვე­ლი ად­გი­ლი და მო­ნატ­რე­ბის ერ­თ-ერ­თი მთა­ვა­რი ობიექ­ტი, სა­დაც ჩვეუ­ლებ­რი­ვე­ბი შე­დი­ხართ და უკან ფოს­ფო­რის­ფე­რი თვა­ლე­ბით გა­მო­დი­ხართ.

K2 _ ჩე­მი მე­გობ­რის კა­ფე K2 ზუს­ტად ვი­ნი­ლის გვერ­დზეა, ერას მოე­დან­თან და იმ სახ­ ლთან ახ­ლოს, სა­დაც ხში­რად ვჩერ­დე­ბი ხოლ­მე. K2 კა­ფე, რეს­ ტო­რა­ნი, ბა­რი _ ბა­თუ­მის ერ­თ-ერთ ში­და ეზო­შია. თუ არ იცით, შეიძ­ლე­ბა ვერც შეამ­ჩნიოთ, თუმ­ცა რო­დე­საც ნა­ხავთ, რთუ­ლია, რომ თა­ვი დააღ­წიოთ. იმ ბა­თუ­მის­გან, რო­მე­ლიც მე ძა­ლიან მიყ­ვარს, ნელ­-ნე­ლა მხო­ ლოდ მო­გო­ნე­ბა და რამ­დე­ნი­მე საყ­ვა­რე­ლი ად­გი­ლი რჩე­ბა. მაგ­რამ ჩემ­თვის, რო­გორც ზღვის­პი­რა და სა­პორ­ტო ქა­ლა­ქე­ ბის გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლი მოყ­ვა­რუ­ლის­თვის, ბა­თუ­მი ყო­ველ­თვის „კარ­გი აზ­რია“. ქა­ლა­ქის რამ­დე­ნი­მე ძვე­ლი და ახა­ლი სივ­რცე კი _ ნი­შა­ნი, რომ შეიძ­ლე­ბა ყვე­ლაფ­რის გა­მოს­წო­რე­ბის დრო ჯერ კი­დევ გვაქვს. ივ­ნის­ში, იზო­ლა­ციის შემ­დეგ, პირ­ვე­ლი ად­გი­ლი, სა­დაც მე­გობ­ რებ­თან ერ­თად წა­ვე­დი, ბა­თუ­მი იყო. ჯერ კი­დევ ცა­რიე­ლი, სა­ სია­მოვ­ნოდ ცი­ვი ზღვით, უკაც­რიე­ლი სა­ნა­პი­რო­თი. აქაუ­რო­ბა, ყვე­ლაფ­რის მიუ­ხე­და­ვად, მაინც გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლია. მთე­ლი სი­ ხარ­ბით შე­გაგ­რძნო­ბი­ნებს გაუ­თა­ვე­ბე­ლი წვი­მი­სას მარ­ტო ყოფ­ ნა­საც და მე­გობ­რებ­თან ერ­თად გა­ტა­რე­ბულ დღეებ­საც, მაგ­რამ ამ უკა­ნას­კნელს ყო­ველ­თვის გან­სა­კუ­თრე­ბულ მო­გო­ნე­ბად და­ ლე­ქავს.

ლე­ვან ხუ­ჯა­ძე, რო­მე­ლიც ასე­თი სივ­რცეე­ბის შექ­მნის ოს­ტა­ტია, ქა­ლა­ქის­თვის მებ­რძო­ლი გა­მოც­დი­ლი ადა­მია­ნია, ღო­ნის­ძიე­ბა „ბა­თუ­მუ­რი ეზოს“ ერ­თ-ერ­თი ინი­ცია­ტო­რი. გარ­და იმი­სა, რომ k2-ში საინ­ტე­რე­სო მე­ნიუ აქვთ, პირ­ველ რიგ­ში, ად­გილს გა­ მოარ­ჩევთ ზუს­ტად ბა­თუ­მუ­რი ეზოე­ბის სპე­ცი­ფი­კის გა­მო. ლე­ ვან­მა და მის­მა კო­ლე­გებ­მა ქა­ლა­ქის­თვის ახა­ლი, გან­სა­კუთ­რე­ ბუ­ლი სივ­რცე შექ­მნეს და მი­სი სა­შუა­ლე­ბით ეზო მო­რიგ მშე­ნებ­ ლო­ბას გა­დაარ­ჩი­ნეს.

ქუ­თაი­სის ქუ­ჩის თურ­ქუ­ლი რეს­ტორ­ნე­ბი ერ­თ-ერ­თი ყვე­ლა­ზე საყ­ვა­რე­ლი ად­გი­ლი ბა­თუმ­ში ქუ­თაი­სის ქუ­ჩა და მი­სი თურ­ქუ­ლი რეს­ტორ­ნე­ბია. ჩე­მი აზ­რით, ბა­თუ­მის ყვე­ლა­ზე მოძ­რა­ვი, მბორ­გა­ვი, შე­რეუ­ლი და ცოც­ხა­ლი ნა­წი­ლი, სა­დაც მიყ­ვარს ხოლ­მე ჩორ­ბას ჭა­მა და გვია­ნი სეირ­ნო­ბის მე­რე, გამ­თე­ნიის­კენ ცხე­ლი თურ­ქუ­ლი ჩაის და­ლე­ვა.

ყა­ვა პორ­ტში ზღვის­პი­რა ქა­ლა­ქებ­ში ნა­ლე­ქია­ნი ყა­ვა ყველ­გან და სულ შეიძ­ ლე­ბა და­ლიო (ხან­და­ხან შაქ­რი­თაც კი, ერ­თი­-ერ­თზე), მაგ­რამ არ­სე­ბობს ად­გი­ლე­ბი, სა­დაც მხო­ლოდ ყა­ვის და­სა­ლე­ვად უნ­და მიხ­ვი­დე. შეიძ­ლე­ბა წლე­ბის გან­მავ­ლო­ბა­ში ამ ად­გილ­მაც და ყა­ ვა­მაც და­კარ­გოს გე­მო, შეიც­ვა­ლოს და ჯენ­ტრი­ფი­კა­ციის ხე­ლიც უშ­ნოდ დაეტ­ყოს, მაგ­რამ ბა­თუ­მის პორ­ტის კა­ფე­ში ყა­ვის და­ ლე­ვა ჯერ კი­დევ ის ტრა­დი­ციაა, რო­მელ­საც ჩა­მოთ­ვლი­ლი მი­ზე­ ზე­ბი ვერ აფერ­ხებს. ამი­ტომ არა­ფე­რი ჯო­ბია მუდ­მი­ვად ცვა­ლე­ ბად და მოძ­რავ სამ­ყა­რო­ში გა­ჩე­ნილ პა­ტა­რა პაუ­ზებს, პორ­ტში მსუ­ბუ­ქად მო­ქა­ნა­ვე გე­მე­ბის ყუ­რე­ბას და ძვე­ლი ჭი­ქე­ბი­დან ნა­ ლე­ქია­ნი ყა­ვის სმას.

თევ­ზი ბა­ზარ­ში

თბი­ლი­სი ბა­თუმ­ში

2020 წლის ივ­ნის­ში ბა­თუმ­ში ყოფ­ნის სა­მი დღი­დან ორი ბა­თუ­მის თევ­ზის ბა­ზარ­თან, რეს­ტო­რან „ბა­ლა­გან­ში“ გა­ვა­ტა­რეთ. ჩემს მე­გობ­რებს და მე ჩა­თი გვაქვს, სა­დაც ძი­ლის წინ ერ­თმა­ნეთ­თან შეუ­თან­ხმებ­ლად დღის გან­მავ­ლო­ბა­ში გა­და­ღე­ბულ ფო­ტოებს ვცვლით ხოლ­მე. ამ დღეე­ბის გან­მავ­ლო­ბა­ში, არ ვი­ცი, არაც­ნო­ ბიე­რად თუ გააზ­რე­ბუ­ლად, მაგ­რამ ყო­ველ სა­ღა­მოს ბევრ სხვა ფო­ტოს­თან ერ­თად, მუდ­მი­ვად ვაგ­ზავ­ნი­დი „ბა­ლა­გან­ში“ გა­და­

ფან­-ფა­ნი სე­ზო­ნის და­საწ­ყის­ში ან მის მი­წუ­რულს მი­ზი­დავს; გან­სა­კუთ­რე­ბით შა­ვი ზღვის მი­დიე­ბის კერ­ძე­ბით. თუმ­ცა, თუ გსურთ, იცო­დეთ, თქვენ გარ­და, კი­დევ ვინ შეა­ფა­რა თბი­ლი­სის სიც­ხეს თა­ვი ბა­თუმ­ში და ამის­თვის ინ­სტაგ­რა­მის დათ­ვა­ლიე­რე­ ბა არ გყოფ­ნით, მა­შინ თქვე­ნი შუად­ღეე­ბი და სა­ღა­მოე­ბი ფან­­ -ფან­ში გაა­ტა­რეთ.

14 VOYAGER 19/2020

ორი კონცეპტუალური ღამის გასათევი HILLTOP BATUMI

სეან­სი ბა­თუმ­ში და სხვა ეს ჩა­მო­ნათ­ვა­ლი ჩე­მი ბა­თუ­მუ­რი რუ­ტი­ნის მცი­რე, მაგ­რამ გა­ ნუ­ყო­ფე­ლი ნა­წი­ლია, მნიშ­ვნე­ლო­ბა არ აქვს, ერ­თი დღით ვარ თუ ათით. ეს სივ­რცეე­ბი ჯენ­ტრი­ფი­ცი­რე­ბუ­ლი, ჩა­ბე­ტო­ნე­ბუ­ლი ზღვის­პი­რა ქა­ლა­ქის გა­დარ­ჩე­ნი­ლი ად­გი­ლე­ბია. სა­ვალ­დე­ბუ­ ლო სია­შია ბო­ტა­ნი­კუ­რი ბა­ღის მო­ნა­ხუ­ლე­ბაც, სა­დაც პირ­ვე­ლად მეგ­ზუ­რო­ბა მხატ­ვარ­მა თეა გვე­ტა­ძემ გა­მი­წია რამ­დე­ნი­მე წლის წინ; მან­ვე გა­მან­დო ოს­მან­თუ­სის ხეე­ბის არ­სე­ბო­ბის საი­დუმ­ ლო ბა­თუ­მის ბულ­ვარ­ში და მათ დაუ­ვიწ­ყარ სურ­ნელ­ზეც მო­ მიყ­ვა ყვა­ვი­ლო­ბის პე­რიოდ­ში, რო­მე­ლიც სექ­ტემ­ბრის ბო­ლოს ემ­თხვე­ვა. ხან­და­ხან გგო­ნია, რომ ბა­თუმს კარ­გად იც­ნობ, მაგ­რამ ზღვის­ პი­რა ქა­ლა­ქე­ბის ხიბ­ლი იმა­შია, რომ წლე­ბის გან­მავ­ლო­ბა­ ში კი­დევ უფ­რო გეხ­სნე­ბა, მარ­თა­ლია, საყ­ვა­რე­ლი ად­გი­ლე­ბი ქრე­ბა, მაგ­რამ ახა­ლი (ძვე­ლი) ამოუც­ნო­ბი სივ­რცეე­ბი ემა­ტე­ბა. ასე­თი, ჯერ გა­ნუ­ხორ­ციე­ლე­ბე­ლი გა­მოც­დი­ლე­ბი­დან, არ მას­ვე­ ნებს ბა­თუმ­ში ცნო­ბი­ლი მკით­ხა­ვი დე­ბის მის­ტიკუ­რი სეან­სე­ბის ის­ტო­რია. თურ­მე, სეან­სზე და­სას­წრე­ბად, კვი­რა­ში რამ­დენ­ჯერ­ მე ერ­თ-ერ­თი ბა­თუ­მუ­რი ეზოს სივ­რცე ხალ­ხით ივ­სე­ბა, ტყუ­პი დე­ბი­დან ერ­თ-ერ­თი იძი­ნებს, ხო­ლო მეო­რე ბავ­შვის ხმით მის სიზ­მარს ჰყვე­ბა. სამ­წუ­ხა­როდ, რად­გან ერ­თ-ერთ დას მხო­ლოდ კონ­კრე­ტულ დღეებ­ში, კონ­კრე­ტულ დროს ეძი­ნე­ბა, მე მათ სეან­სზე ჯერ ვერ მოვ­ხვდი. რო­გორც ჩანს, კი­დევ წინ მაქვს ჩე­მი მო­მავ­ლის მათ­გან გა­გე­ბა _ იმ მო­მავ­ლის, რო­მე­ლიც პორ­ტში არას­წო­რი ხე­ლით გად­მოტ­რია­ლე­ბულ ჭი­ქა­ში არ გა­მოჩ­ნდა.

სიმ­წვა­ნე­ში, პა­ტა­რა გო­რა­ზე, ბა­თუმ­თან ახ­ლოს, ოთ­ხი აპარ­ ტა­მენ­ტ-კო­ტე­ჯია, მყუდ­რო და კოხ­ტა, ლა­მა­ზი ხე­დით. ძა­ლიან ახ­ლოს არის ბა­თუ­მის ურ­ბა­ნულ აურ­ზაურ­თან _ კლუ­ბებ­თან და ბა­რებ­თან, ცნო­ბილ თევ­ზის ბა­ზარ­თა­ნაც კი, მაგ­რამ თან ისე­თი გა­რე­მოა, თავს ამ ყვე­ლაფ­რის­გან მოწ­ყვე­ტი­ლად გაგ­ რძნო­ბი­ნებს. ეს ეკო­მე­გობ­რუ­ლი კომ­პლექ­სი მა­მუ­კა თურ­მა­ ნი­ძის ოჯა­ხის ბიზ­ნე­სია. მშე­ნებ­ლო­ბა მა­შინ დაას­რუ­ლეს, რო­ ცა კო­ვიდ­-19-ის პან­დე­მია დაიწ­ყო, ამი­ტომ კომ­პლექ­სი სულ ახ­ლა­ხან გაიხ­სნა. რად­გა­ნაც „ჰილ­ტოპ ბა­თუ­მის“ კონ­ცეფ­ცია ეკო­ლო­გიურ პრინ­ცი­პებს ეყ­რდნო­ბა, მშე­ნებ­ლო­ბის დროს არც ერ­თი ხე არ მოუჭ­რიათ, არ დაუ­ზია­ნე­ბიათ აჭა­რის უნი­ კა­ლუ­რი ბუ­ნე­ბა, არ გა­მოუ­ყე­ნე­ბიათ ჯან­მრთე­ლო­ბი­სათ­ვის მავ­ნე მა­სა­ლა. ის ენერ­გოე­ფექ­ტუ­რია. ასე­ვე, კო­ტე­ჯე­ბის ირ­გვლივ მწვა­ნე კუნ­ძუ­ლე­ბია. თვი­ თონ სახ­ლე­ბი სამ­კუთ­ხა ფორ­მი­საა, ზე­და ნა­წი­ლი შე­მი­ ნუ­ლია და აქვს ტე­რა­სა, საი­და­ნაც ხე­დი შავ ზღვა­ზე, აჭა­ რუ­ლი სიმ­წვა­ნის გავ­ლით, დაუ­ვიწ­ყა­რია, მით უმე­ტეს, თუ შინ დარჩენას და ღა­მით ჭი­ქა ღვი­ნით ხელ­ში ბა­თუმ­ზე დაკ­ვირ­ვე­ბას შო­რი­დან გადაწყვეტთ. კო­ტე­ჯე­ბის ინ­ტე­რიე­ რი ხის დე­ტა­ლე­ბი­თაა გაწ­ყო­ბი­ლი და ზედ­მი­წევ­ნით თა­ნა­ მედ­რო­ვეა. ასე რომ, თუ ბუ­ნე­ბა გიყ­ვართ, მაგ­რამ ცი­ვი­ლი­ ზა­ციის­გან შორს წას­ვლა არ გინ­დათ, ძა­ლიან გირ­ჩევთ აქ დარ­ჩე­ნას. კო­ტე­ჯე­ბი მდე­ბა­რეობს ბა­თუმ­ში, შერ­ვა­ში­ძის აღ­მარ­თზე. www.facebook.com/HilltopBatumi

AJARA GLAMPING მა­ღალ­მთიან აჭა­რა­ში მოგ­ზაუ­რო­ბი­სას გლემ­ფინ­გის ტი­პის დას­ვე­ნე­ბა ისე­ვე შე­საძ­ლე­ბე­ლია უკ­ვე, რო­გორც რა­ჭა­ში. ეს დახ­ვე­წი­ლი, თეთ­რი კაფ­სუ­ლე­ბი, მი­ნი­მა­ლის­ტუ­რი, ხა­ რის­ხია­ნი და დახ­ვე­წი­ლი ინ­ტე­რიე­რი­თა და კომ­ფორ­ტუ­ლი სერ­ვი­სე­ბით, ბა­თუ­მი­დან 1 საა­თის სა­ვალ­ზეა, მწვა­ნე­ში ჩაფ­ ლულ მთიან ფერ­დობ­ზე, საი­და­ნაც ხე­ლის გუ­ლი­ვით იშ­ლე­ბა აჭა­რის ხე­ლუხ­ლე­ბე­ლი ბუ­ნე­ბა, კონ­კრე­ტუ­ლად კი, აჭა­რის­ წყლის ღრმა ხეო­ბა.

მაგ­რამ სი­ნამ­დვი­ლე­ში, ჩემს პი­რად ბედ­ზე მე­ტად, ამ საო­ცა­რი ქა­ლა­ქის მო­მა­ვა­ლი უფ­რო მა­ღელ­ვებს.

Ajara Glamping-ში მის­ვლა ოთ­ხი სე­ზო­ნის გან­მავ­ლო­ბა­შია შე­საძ­ლე­ბე­ლი, თუმ­ცა, ზაფ­ხულ­ში აქ ყოფ­ნა აქ­ტიუ­რი ლაშ­ ქრო­ბე­ბის მე­რე ცი­ვი­ლი­ზა­ციის სი­კე­თეებს გა­გახ­სე­ნებთ ისე, რომ ვე­ლურ ბუ­ნე­ბას არ მოგ­წყვეტთ. თან გარ­შე­მო მთია­ნი აჭა­რის აუ­ცი­ლებ­ლად სა­ნა­ხა­ვი ღირ­სშე­სა­ნიშ­ნაო­ბე­ბი­ცაა. კარ­ვებ­ში საუზ­მე­საც მო­გარ­თმე­ვენ და დღის სხვა კვე­ბა­ზეც იზ­რუ­ნე­ბენ აჭა­რუ­ლი სამ­ზა­რეუ­ლოს აქ­ცენ­ტით _ მე­ნიუ­სა და ფა­სე­ბის და­ზუს­ტე­ბა თქვენ­თვის მოგ­ვინ­დია. www.facebook.com/Ajara-Glamping-364868997559788 თა­მარ კვი­ნი­კა­ძე

15 VOYAGER 19/2020

აჭარა

ჯერ მთები, ზღვა მოიცდის მ ა­ნ ა­ნ ა ქვე­ლ ია შ­ვ ი­ლ ი ტექსტი, ფოტ ო

ჭო­რო­ხი­სა და აჭა­რის­წყლის შე­ერ­თება 16 VOYAGER 19/2020

რო­ცა მე­კით­ხე­ბიან, რა უნ­და ნა­ხონ მთიან აჭა­რა­ში, ცი­ხე­სი­მაგ­ რეე­ბის, ქვის თა­ღო­ვა­ნი ხი­დე­ბის და სუნ­თქვის­შემ­კვრე­ლი ხე­ დე­ბის ნაც­ვლად, მე მე­ჩე­თე­ბი მახ­სენ­დე­ბა. ქარ­თუ­ლი კულ­ტუ­ რუ­ლი მემ­კვიდ­რეო­ბის ჯერ კი­დევ ბო­ლომ­დე აღ­მოუ­ჩე­ნე­ლი და შეუს­წავ­ლე­ლი სა­გან­ძუ­რი. აჭა­რის მთის სოფ­ლებ­ში ბევ­რგან შეხ­ვდე­ბით აჭა­რე­ლი და ლა­ ზი ოს­ტა­ტე­ბის მიერ ნა­გებ ხის მე­ჩე­თებს. ჯა­მეე­ბის ინ­ტე­რიერ­ში დღემ­დე უც­ვლე­ლა­დაა შე­მორ­ჩე­ნი­ლი 200 წლის წინ ამოკ­ვე­თი­ ლი ჩუ­ქურ­თმე­ბი. რო­ცა ვამ­ბობთ უნი­კა­ლუ­რი, ვგუ­ლის­ხმობთ იმ­გვარ სა­კულ­ტო ნა­გე­ბო­ბებს, რო­მელ­თა მსგავ­სსაც სამ­ყა­როს ვერ­ცერთ წერ­ ტილ­ში ვერ შეხ­ვდე­ბით. ამი­ტომ, თუ­კი მთიან აჭა­რა­ში მოგ­ ზაუ­რო­ბა გა­დაწ­ყვი­ტეთ, გირ­ჩევთ ყვე­ლა სო­ფელ­ში, სა­დაც კი მიხ­ვალთ, ჯა­მე მოი­ნა­ხუ­ლოთ. შეუძ­ლე­ბე­ლია, არ მოგ­ხიბ­ლოთ ხე­ზე ნაკ­ვეთ­მა, ნა­ტიფ­მა ორ­ნა­მენ­ტებ­მა და გა­რე­მომ, რო­მე­ლიც ძველ ხის მე­ჩე­თებ­ში დაგ­ხვდე­ბათ.

იქი­დან გზა ზე­მო აჭა­რის­კენ გააგ­რძე­ლეთ და ბო­ლო წლე­ბის ერ­თ-ერთ პო­პუ­ლა­რული მარ­შრუტით მა­ხუნ­ცეთს მიად­გე­ბით. იქაც შე­ჩე­რე­ბას გირ­ჩევთ. მა­ხუნ­ცე­თის ჩან­ჩქე­რის ძი­რას ცურ­ ვაც შე­გიძ­ლიათ, ფერ­დობ­ზე პა­ტარ­-პა­ტა­რა კა­ფეე­ბიც დაგ­ხვდე­ ბათ, სა­დაც აჭა­რულ კერ­ძებს და­გახ­ვედ­რე­ბენ. ჩან­ჩქე­რის­კენ მი­მა­ვალ გზა­ზე ად­გი­ლობ­რი­ვებს ათას­ნაი­რი სუ­ვე­ნი­რი აქვთ გა­ მო­ფე­ნი­ლი. შე­გიძ­ლიათ სა­მახ­სოვ­როდ რა­მე შეი­ძი­ნოთ და ამით მცი­რე­დით მაინც დაეხ­მა­როთ ადა­მია­ნებს, რომ­ლებ­საც პან­დე­ მიამ შე­მო­სა­ვა­ლი მნიშ­ვნე­ლოვ­ნად შეუმ­ცი­რა. ჩან­ჩქერ­თან ახ­ლოს, მდი­ნა­რე აჭა­რის­წყალ­ზე თა­ღო­ვა­ნი ქვის ხი­დია გა­დე­ბუ­ლი. გა­სულ წლებ­ში, რო­ცა ტუ­რის­ტი მრავ­ლად იყო, ამ ხიდ­ზე ფო­ტოს გა­და­სა­ღე­ბად რიგ­ში ჩად­გო­მა მო­გი­წევ­ დათ. ახ­ლა უფ­რო ად­ვი­ლად მიხ­ვალთ. თუ ბავ­შვო­ბა­ში მდი­ნა­ რე­ზე გივ­ლიათ სა­ბა­ნაოდ და ეგ დრო გე­ნატ­რე­ბათ, აქ ამ მო­ნატ­ რე­ბა­საც შეივ­სებთ და ბავ­შვო­ბის მო­გო­ნე­ბე­ბის გა­ცოც­ხლე­ბა­საც.

მთიან აჭა­რა­ში მოგ­ზაუ­რო­ბა ორი მხრი­დან შე­გიძ­ლიათ დაიწ­ ყოთ. ბა­თუ­მი­დან ან სამ­ცხე-­ჯა­ვა­ხე­თი­დან. გირ­ჩევთ, ბა­თუ­მი­ დან წახ­ვი­დეთ. მო­ნატ­რე­ბულ ზღვა­ში ჩახ­ტო­მის და გაგ­რი­ლე­ბის შემ­დეგ, აჭა­რის მა­ღალ­მთია­ნე­თის­კენ გზა ერ­თიო­რად ლა­მა­ზია. ხელ­ვა­ჩაურს რო­გორც კი გას­ცდე­ბით, აჭა­რის ორი დი­დი მდი­ნა­რის _ ჭო­რო­ხი­სა და აჭა­რის­წყლის შე­სარ­თავს მიად­გე­ბით. ამ ად­გი­ლას გა­და­სა­ხე­დი­ცაა. შე­გიძ­ლიათ ცო­ტა­ხანს შეის­ვე­ნოთ და უც­ქი­როთ, რო­გორ უერ­თდე­ბა ერ­თი მდი­ნა­რე მეო­რეს და რო­გორ უდა­რაჯ­დე­ბიან თო­ლიე­ბი ჭო­როხ­ ში მო­ბი­ნად­რე თევ­ზებს.

მახუნცეთის ჩანჩქერი და თამარის ხიდი მახუნცეთში

მახუნცეთის ჩანჩქერი მდებარეობს ზღვის დონიდან 335 მ-ის სიმაღლეზე, მდინარე აჭარისწყლის მარჯვენა მხარეს. პატარა შენაკადზე გამოედინება 50 მ-ს სიმაღლის ჩანჩქერი, რომელიც საკმაოდ მოზრდილ მორევს აჩენს.

17 VOYAGER 19/2020

მერისის ხეობა და მერისის ჩანჩქერი

© ფოტო: მანანა ქველიაშვილი

აჭა­რა­ში დღემ­ დეა შე­მორ­ჩე­ ნი­ლი ფრა­ზა, „დი­დი მე­რი­სი თქვენ­თან არის“. ამ ფრა­ ზას მხარ­და­ ჭე­რის, მე­გობ­ რო­ბის, დახ­მა­ რე­ბის ხე­ლის გაწ­ვდე­ნის გა­მო­სა­ხა­ტა­ ვად იყე­ნე­ბენ.

© visitajara.com

© ფოტო: მანანა ქველიაშვილი

აჭარა

უკ­ვე კარ­გა მან­ძი­ლი გაია­რეთ. შეიძ­ლე­ბა იფიქ­როთ, რომ მთია­ ნი აჭა­რა ნა­ხეთ, თუმ­ცა ცდე­ბით. მა­ხუნ­ცე­თი­დან აჭა­რა მხო­ ლოდ იწ­ყე­ბა. ქე­დის ცენ­ტრამ­დე 11 კ­მ და მან­ქა­ნით დაახ­ლოე­ბით 20 წუ­თის გზაა. იქ რომ ახ­ვალთ, არ­ჩე­ვა­ნის გა­კე­თე­ბა მო­გი­წევთ, გზა შუა­ ხე­ვის­კენ გააგ­რძე­ლოთ, თუ ცო­ტახ­ნით მე­რი­სის ჩან­ჩქე­რის­კენ გა­დაუხ­ვიოთ.

საბ­ჭო­თა ხე­ლი­სუფ­ლე­ბამ აჭა­რა­ში და­ხუ­რა ჯა­მეე­ბი, მედ­რე­სეე­ბი, მე­ჩე­თებს ჩა­მოერ­თვათ მათ კუთ­ვნი­ლე­ბა­ში არ­სე­ბუ­ლი ქო­ნე­ბა და მი­წე­ბი. მედ­რე­სეებ­ში შეწ­ყდა სწავ­ლა-­გა­ნათ­ლე­ბა. აჯან­ყე­ბა დიდ­ხანს მწიფ­დე­ბო­და და ბო­ლოს 1929 წელს ჭვა­ნას ხეო­ბა­ში იფეთ­ქა. ეს ხეო­ბა მე­რი­სის ხეო­ბის გაღ­მა მდე­ბა­რეობს.

მე­რი­სის ხეო­ბა ულა­მა­ზე­სი, ხელ­შეუ­ხე­ბე­ლი ბუ­ნე­ბით გა­ მოირ­ჩე­ვა. თუ უფ­რო მე­ტი გაინ­ტე­რე­სებთ, ვიდ­რე უბ­რა­ ლოდ ლა­მა­ზი ბუ­ნე­ბაა, გზა­ზე ან სოფ­ლის ბირ­ჟა­ზე შემ­ ხვედ­რი ად­გი­ლობ­რი­ვე­ბი გაა­ჩე­რეთ და ხეო­ბის შე­სა­ხებ ჰკით­ ხეთ. თუ გა­გი­მარ­თლათ და ვინ­მე ენაწ­ყლია­ნი შეგ­ხვდათ, აუ­ცი­ ლებ­ლად მო­გიყ­ვე­ბათ ის­ტო­რიებს მე­რი­სის ხეო­ბის შე­სა­ხებ.

წლე­ბი­თა და ის­ტო­რიუ­ლი ფაქ­ტე­ბით რომ არ გა­დაგ­ღა­ლოთ, გეტ­ყვით, რომ რო­ცა ჭვა­ნის ხეო­ბა­ში აჯან­ყე­ბა დაიწ­ყო, აჯან­ყე­ ბუ­ლებ­მა მათ­თან მო­სა­ლა­პა­რა­კებ­ლად მი­სუ­ლი საბ­ჭო­თა ხე­ ლი­სუფ­ლე­ბის ად­გი­ლობ­რი­ვი წარ­მო­მად­გენ­ლე­ბი დაატ­ყვე­ვეს. ეს იმ­დე­ნად თავ­გან­წი­რუ­ლი ქმე­დე­ბა იყო, აჯან­ყე­ბუ­ლე­ბის გა­ სამ­ხნე­ვებ­ლად აჯან­ყე­ბის ერ­თ-ერ­თი ინი­ცია­ტო­რი დიდ ლოდ­ზე შემ­დგა­რა და ხალ­ხის­თვის მიუ­მარ­თავს: „ხალ­ხო, ნუ გე­ში­ნიათ! აჭა­რა­ში სა­ხელ­მწი­ფო საზ­ღვრე­ბის სა­გუ­შა­გოე­ბი მოხ­სნი­ლია, დი­დი მე­რი­სი ჩვენ­თან არის, ჩვენ გა­ვი­მარ­ჯვებთ“.

აჭა­რა­ში დღემ­დეა შე­მორ­ჩე­ნი­ლი ფრა­ზა, „დი­დი მე­რი­სი თქვენ­ თან არის“. ამ ფრა­ზას მხარ­და­ჭე­რის, მე­გობ­რო­ბის, დახ­მა­რე­ბის ხე­ლის გაწ­ვდე­ნის გა­მო­სა­ხა­ტა­ვად იყე­ნე­ბენ. ამ გა­მო­ნათ­ქვა­მის გა­ჩე­ნის ის­ტო­რია კო­მუ­ნის­ტურ რე­ჟიმს უკავ­შირ­დე­ბა და კერ­ ძოდ, რე­ჟი­მის ად­რეულ წლებს, მე-20 საუ­კუ­ნის 30-იან წლებ­ ში აჭა­რა­ში დატ­რია­ლე­ბულ მოვ­ლე­ნებს, რო­ცა მო­სახ­ლეო­ბა კო­მუ­ნის­ტუ­რი რე­ჟი­მის წი­ნააღ­მდეგ აჯან­ყდა. 1921-1929 წლებ­ში

საბ­ჭო­თა ხე­ლი­სუფ­ლე­ბის წი­ნააღ­მდეგ ამ­ბო­ხე­ბა უსის­ხლოდ და ჭვა­ნას ხეო­ბის მო­სახ­ლეო­ბის და­მარ­ცხე­ბით დამ­თავ­რდა. მაგ­ რამ სწო­რედ ამ ფაქ­ტმა გა­ნუმ­ტკი­ცა ად­გი­ლობ­რი­ვებს მე­გობ­ რო­ბა მე­რი­სის ხეო­ბას­თან. რო­გორც ჭვა­ნა­ში ამ­ბო­ბენ, ამ ორ ხეო­ბას ერ­თმა­ნეთ­თან „მის­ვლა-­მოს­ვლა და მოყ­ვრო­ბა“ აქვს. ერ­თმა­ნეთს კულ­ტუ­რულ დღე­სას­წაუ­ლებ­ზე ეპა­ტი­ჟე­ბიან და ერ­ თმა­ნე­თის ჭირ­სა და ლხინს იზია­რე­ბენ.

18 VOYAGER 19/2020

ახ­ლა გზა გან­ვაგ­რძოთ სო­ფელ გა­რეტ­ყის­კენ მი­მა­ვალ გზა­ზე, სა­დაც მშვე­ნიერ სა­პიკ­ნი­კე ად­გილს შეხ­ვდე­ბით _ გვა­ხა­მო­რე­ვი ჰქვია, სუფ­თა კამ­კა­მა წყალ­ში იბა­ნა­ვებთ და იქ­ვე, მდე­ლო­ზე იპიკ­ნი­კებთ კი­დეც, ცხა­დია, ისე, რომ ნარ­ჩე­ ნებს თან წაი­ღებთ. მე­რე სოფ­ლის ბო­ლოს­კენ გააგ­რძე­ლეთ გზა, რო­მე­ლიც და­ბუ­ რულ ტყე­ში გა­დის. დი­დი მნიშ­ვნე­ლო­ბა არ აქვს, წე­ლი­წა­დის რო­მელ დროს მოხ­ვდე­ბით ამ გზა­ზე, ყვე­ლა დროს ჯა­დოს­ნუ­რია. ზაფ­ხუ­ლო­ბით მწვა­ნეა და ჩა­ბუ­რუ­ლი, შე­მოდ­გო­მა­ზე, ყვი­თე­ლი ფოთ­ლე­ბი­თაა და­ფა­რუ­ლი. შე­გიძ­ლიათ მან­ქა­ნა გაა­ჩე­როთ და იმ­დენ­ხანს ია­როთ კო­ჭამ­დე ფოთ­ლებ­ში, სა­ნამ არ მოგ­ბეზ­რდე­ ბათ. ზამ­თრო­ბით ზღა­პარ­ში ამო­კით­ხულ ად­გილს ჰგავს, ხეე­ბი თოვ­ლის სიმ­ძი­მით გზის­კენ არიან გად­მოხ­რი­ლი. სო­ფელ­ში რომ ახ­ვალთ, ჯე­მალ თურ­მა­ნი­ძის საო­ჯა­ხო სას­ტუმ­ რო მოი­კით­ხეთ. დარ­ჩე­ნაც შე­გიძ­ლიათ, ან უბ­რა­ლოდ სა­დი­ლის შეკ­ვე­თა. საო­ჯა­ხო სას­ტუმ­როს „მოყ­ვა­რე“ ჰქვია. ოჯა­ხის დია­ სახ­ლი­სი მა­ნა­ნა დუმ­ბა­ძე თა­ვის ხე­ლით აკე­თებს ყვე­ლა კერძს.

ოჯახ­ში სა­მი თაო­ბა ცხოვ­რობს. ყვე­ლა თაო­ბის წარ­მო­მად­ გე­ნე­ლი მღე­რის. სტუმ­რებს ქარ­თუ­ლი ხალ­ხუ­რი სიმ­ღე­რე­ბის მოს­მე­ნაც შეუძ­ლიათ და სურ­ვი­ლის შემ­თხვე­ვა­ში სწავ­ლაც. მას­პინ­ძლე­ბი ხალ­ხუ­რი სიმ­ღე­რი­სა და საკ­რა­ვე­ბის ათ­ვი­სე­ბა­ში ხალისით და­გეხ­მა­რე­ბიან. მო­დი, ისევ იქ დავ­ბრუნ­დეთ, სა­დაც მე­რი­სის ხეო­ბის­კენ გა­დაუხ­ ვიეთ. აქე­დან შეძ­ლებთ გზას შუა­ხე­ვის­კენ გაუყ­ვეთ. შუა­ხე­ვი პა­ტა­რა და­ბაა. მთის კალ­თა­ზე გა­შე­ნე­ბუ­ლი. ად­ მი­ნის­ტრა­ციუ­ლი შე­ნო­ბე­ბის ნახ­ვა არ­ცერთ ტუ­რის­ტულ გზამ­კვლევ­ში არ შე­დის, მაგ­რამ გირ­ჩევთ, და­ბა­ში რო­ცა ახ­ვალთ, შუა­ხე­ვის მე­რია მოი­კით­ხოთ. მთის წვერ­ზეა და იქი­დან ულა­მა­ზე­სი ხე­დი იშ­ლე­ბა. შუა­ხე­ვი მუ­ნი­ცი­პა­ლუ­რი ცენ­ტრია. თუმ­ცა შუა­ხევ­ში მის­ვლამ­დე და­ბა ხი­ჭაუ­რი უნ­და გაია­როთ. თუ ყუ­რად­ღე­ბით იქ­ნე­ბით, აუ­ცი­ლებ­ლად დაი­ნა­ხავთ ტრა­ფა­რეტს, რომელსაც ჭვა­ნა აწე­რია. არ გა­მო­ტო­ვოთ და სხვა დროის­თვის არ გა­და­დოთ ხეო­ბა­ში შეს­ვლა. ჭვა­ნას გზა მაღ­ლა, მაღ­ლა მიუყ­ ვე­ბა და ქვე­მოთ ულა­მა­ზე­სი ხე­დი იშ­ლე­ბა.

© visitajara.com

გირ­ჩევთ წი­ნას­წარ დაუ­რე­კოთ და თქვე­ნი სტუმ­რო­ბა შეა­თან­ ხმოთ. თუ სა­დი­ლის შეკ­ვე­თას გა­დაწ­ყვეტთ, მის მომ­ზა­დე­ბა­ ში თა­ვა­დაც შე­გიძ­ლიათ მო­ნა­წი­ლეო­ბის მი­ღე­ბა. დია­სახ­ლი­სი დაუ­ზარ­ებლად აგიხ­სნით, რას რო­გორ აკე­თებს. კერ­ძე­ბი ტრა­

დი­ციუ­ლი აჭა­რუ­ლია. დიდ­ხანს, დიდ­ხანს გაგ­ყვე­ბათ იმ ნა­ტუ­რა­ ლუ­რი პრო­დუქ­ტე­ბის გე­მოე­ბი, რო­მელ­თაც მას­პინ­ძე­ლი შე­მოგ­ თა­ვა­ზებთ.

19 VOYAGER 19/2020

აჭარა

ხაბელაშვილების ხიდი

© visitajara.com

უძ­ვე­ლე­სი, მთლია­ნად ხით ნა­შე­ ნი 25-მეტ­ რია­ნი ხი­დი _ ბა­ლა­ვე­რი ქვით­კი­რი­ თაა აგე­ბუ­ლი, და­ნარ­ჩე­ნი კი ბზი­სა და წაბ­ ლის მა­სა­ლით, გა­და­ხურ­ვაც კი ხის აქვს. მსგავ­სი ხი­დი სა­ქარ­თვე­ლო­ ში სხვა არაა.

ხეო­ბის ერ­თ-ერთ ბო­ლო სო­ფელ­ში, ხა­ბე­ლაშ­ვი­ლებ­ში უძ­ვე­ ლე­სი, მთლია­ნად ხით ნა­შე­ნი, 25-მეტ­რია­ნი ხი­დია, ბა­ლა­ვე­რი ქვით­კი­რი­თაა აგე­ბუ­ლი, და­ნარ­ჩე­ნი კი ბზი­სა და წაბ­ლის მა­სა­ ლით, გა­და­ხურ­ვაც კი ხის აქვს. მსგავ­სი ხი­დი სა­ქარ­თვე­ლო­ში სხვა არაა. სო­ფელ­ში ზაფ­ხუ­ლო­ბით ცო­ტა ხალ­ხი რჩე­ბა, რად­გან უმე­ტე­სო­ბა მთა­ში, სა­ზაფ­ხუ­ლო ია­ლა­ღებ­ზე მი­დის სა­მი თვით. სხვა­თა­ შო­რის ხა­ბე­ლაშ­ვი­ლე­ბი­დან გზა გო­მის­მთის­კე­ნაც მი­ ემართება. ოღონდ საკ­მაოდ რთუ­ლი მარ­შრუ­ტია, გზა მოუ­წეს­ რი­გე­ბე­ლია და მა­ღა­ლი გა­მავ­ლო­ბის მქო­ნე მან­ქა­ნის გა­რე­შე არ გირ­ჩევთ წას­ვლას.

სა­ნამ სა­დი­ლი გამ­ზად­დე­ბა, სოფ­ლის დათ­ვა­ლიე­რე­ბა­საც მოას­ წრებთ. გზა მდი­ნა­რის­კენ ჩა­დის და სოფ­ლის ორ­ღო­ბე­ში ორი­ვე მხა­რეს, ძვე­ლი ხის სახ­ლე­ბია გაყ­ვა­ნი­ლი.

არ ვი­ცი, იცით თუ არა, რომ აჭარ­ლე­ბი და გუ­რუ­ლე­ბი გო­მის­ მთას თა­ნაბ­რად იყო­ფენ. აჭარ­ლე­ბი ძი­რი­თა­დად სოფ­ლის მეურ­ნეო­ბი­თა და მეც­ხო­ვე­ლეო­ბით არიან მთა­ში და­კა­ვე­ბუ­ლი, გუ­რუ­ლე­ბი კი უფ­რო მე­ტად და­სას­ვე­ნებ­ლად ადიან. თუ გო­მის­ მთა­ზე ჩლე­ჩი­ლი ყვე­ლი, კაი­მა­ღი ან მა­წო­ნი დაგ­ჭირ­დე­ბათ, აუ­ცი­ლებ­ლად მი­გას­წავ­ლიან — „ა­ჭარ­ლებ­თან მოი­კით­ხეო“.

ზაფ­ხუ­ლის აჭა­რა­ში მთა­ვა­რი სა­ნა­ხა­ვი ად­გი­ლი სწო­რედ ეს ია­ ლა­ღე­ბია.

ხა­ბე­ლაშ­ვი­ლებ­ში ხის ხიდს რომ ნა­ხავთ და უკან, ცენ­ტრა­ლუ­ რი გზის­კენ დაბ­რუნ­დე­ბით, სო­ფე­ლი ცხემ­ლი­სი უნ­და გაია­როთ. სო­ფე­ლი პა­ტა­რაა და იქ სულ რა­ღაც 180 მოსახლე ცხოვ­რობს. სოფ­ლის გზა­ზე დი­დი ტრა­ფა­რე­ტი შეგ­ხვდე­ბათ, რო­მე­ლიც მი­ გა­ნიშ­ნებთ რომ საო­ჯა­ხო სას­ტუმ­რო „ნა­ნი­ნა“ სად­ღაც ახ­ლოს არის. თუ სა­დი­ლო­ბას გა­დაწ­ყვეტთ, ამ საო­ჯა­ხო სას­ტუმ­როს გირ­ჩევთ. ოღონდ წი­ნას­წარ შეუკ­ვე­თეთ. სას­ტუმ­როს მას­პინ­ ძლე­ბი ცოლ­-ქმა­რია, ნი­ნო და გუ­რა­მი. ნი­ნო ცხემ­ლი­სის სკო­ ლის დაწ­ყე­ბი­თი კლა­სის მას­წავ­ლე­ბე­ლია, მი­სი ქმა­რი გუ­რა­მი კი სო­ფელ ჭვა­ნას მე­ჩე­თის იმა­მი.

ცხემ­ლი­სი­დან უკან, შუა­ხე­ვის­კენ მი­მა­ვალ ცენ­ტრა­ლურ გზა­ზე დაბ­რუნ­დით და გააგ­რძე­ლეთ გზა აჭა­რის მთე­ბის­კენ. შუა­ხევ­ში მი­სუ­ლი ისევ არ­ჩე­ვა­ნის წი­ნა­შე დად­გე­ბით. ხუ­ლოს­ კენ ია­როთ, თუ სო­ფელ შუბ­ნის­კენ გა­დაუხ­ვიოთ და ამ გზით ჩი­რუ­ხის საო­ცარ ია­ლა­ღებ­ზე მოხ­ვდეთ.

ჩი­რუ­ხი სა­ზაფ­ხუ­ლო ია­ლა­ღია. აჭა­რის სოფ­ლებ­ში მცხოვ­­რებ­ლე­ბი ყო­ვე­ლი წლის მაის­ში სახ­ლებს ტო­ვე­ბენ და სა­ მი თვით საც­ხოვ­რებ­ლად სა­ზაფ­ხუ­ლო ია­ლა­ღებ­ზე მი­ დიან. თან მიჰ­ყავთ მსხვილ­ფე­ხა პი­რუტ­ყვი. ნამ­დვი­ლი აჭა­რა ჩემ­თვის ზუს­ტად იქაა: ღა­მეს ტუ­რის­ტულ თავ­შე­სა­ფარ­ში რომ გაა­თევ, დი­ლით ეჟ­ვნე­ბის წკა­რუ­ნი და ქა­ლე­ბის გა­და­ძა­ხი­ლი რომ გა­გაღ­ვი­ძებს. გა­რეთ გა­მო­სულს მთებ­ზე ჩა­მო­წო­ლი­ლი ნის­ლი რომ დაგ­ხვდე­ბა, რო­მე­ლიც მზის სხი­ვე­ბის გაძ­ლიე­რე­ბას­თან ერ­თად იფან­ტე­ბა. ორ­ღო­ბე­ში ხის წკეპ­ლე­ბით ხელ­ში ფე­რად­-ფე­რად თავ­საფ­რია­ნი ქა­ლე­ბი რომ მო­დიან და ათას ამ­ბავ­ზე რომ ლა­პა­რა­კო­ბენ. საუბ­რის ში­ ნაარსს კი ვერ არ­ჩევ, მაგ­რამ გა­რე­მო ხმე­ბის სინ­თე­ზი საო­ცარ ხა­სიათ­ზე გა­ყე­ნებს.

20 VOYAGER 19/2020

მწყემ­სებ­ში არ აგე­რიოთ. აბ­სო­ლუ­ტუ­რად გან­სხვა­ვე­ბუ­ლი ცხოვ­ რე­ბის სტი­ლია. ია­ლა­ღებ­ზე ძი­რი­თა­დად ქა­ლე­ბი და ბავ­შვე­ბი ადიან ხოლ­მე. ქა­ლებს თან ძრო­ხე­ბი მიჰ­ყავთ. ერ­თი ქა­ლი შეიძ­ ლე­ბა 10-15 ძრო­ხა­საც კი უვ­ლი­დეს. ქა­ლე­ბი მთე­ლი ზაფ­ხუ­ლი ჩლე­ჩილ ყველს, კა­რაქს (მთა­ში იაღს ეძა­ხიან), კაი­მაღს (მთის არა­ჟა­ნი) და ყუ­რუთს ამ­ზა­დე­ბენ. ჩლე­ჩი­ლი ყვე­ლის­გან და მთის კა­რა­ქის­გან ანუ ია­ღის­გან მზად­ დე­ბა სწო­რედ ის ცნო­ბი­ლი კერ­ძი, ბო­რა­ნოს რომ ეძა­ხიან. ბო­ რა­ნოს მი­მართ ორ­გვა­რი და­მო­კი­დე­ბუ­ლე­ბა არ­სე­ბობს _ ან ძა­ ლიან უყ­ვართ, ან ძა­ლიან არ უყ­ვართ. არა­და, მთა­ში საუ­კე­თე­სო საჭ­მე­ლია შრო­მის­გან გა­დაღ­ლი­ლი ადა­მია­ნე­ბის­თვის.

ჩი­რუხ­ში წას­ვლას თუ გა­დაწ­ყვეტთ, გირ­ჩევთ, ჯი­პით ან რა­მე მსგავ­სი მან­ქა­ნით წახ­ვი­დეთ. გზა მთლად კე­თილ­მოწ­ყო­ბი­ლი არაა. ღა­მის გა­სა­თე­ვად რამ­დე­ნი­მე არ­ჩე­ვა­ნი გაქვთ. ერ­თი სპე­ცია­ლურ სა­კარ­ვე ად­გი­ლებ­ზე სა­კუ­თა­რი კარ­ვის გაშ­ლაა. კა­რავს ბო­ნუ­სად სა­ღა­მოს კო­ცო­ნის დან­თე­ბა მოჰ­ყვე­ბა, დი­ ლით კი ნის­ლში გაღ­ვი­ძე­ბა და სი­ჩუ­მით ტკბო­ბა. რო­გორც წე­ სი ასე­თი ლაშ­ქრო­ბე­ბი, დიდ­ხანს ამახ­სოვ­რდე­ბა ხოლ­მე ადა­ მიანს. მეო­რე არ­ჩე­ვა­ნი ტუ­რის­ტუ­ლი თავ­შე­სა­ფა­რია. თავ­შე­ სა­ფარს „მა­რე­თი“ ჰქვია და ერ­თდროუ­ლად ორი ადა­მია­ნის მი­ღე­ბა შეუძ­ლია. ღა­მის გა­თე­ვა 25 ლა­რი ღირს. ტუ­რის­ტუ­ლი თავ­შე­სა­ფა­რი ერ­თ-ერ­თი მოია­ლა­ღის საია­ლა­ღო სახ­ლშია გან­თავ­სე­ბუ­ლი. მოია­ლა­ღეებს აი, იმ ხალხს ეძა­ხიან, ვინც სა­მი თვით ტო­ვებს თა­ვის სახლს სო­ფელ­ში და მთა­ში საც­ხოვ­რებ­ ლად გა­და­დის.

ზე­მოთ რომ ვთქვი, ყუ­რუთს ამ­ზა­დე­ბენ­-მეთ­ქი, მის შე­სა­ხე­ბაც გეტ­ყვით. ყუ­რუ­თი ერ­თგვა­რი აჭა­რუ­ლი დე­ლი­კა­ტე­სია, რომ­ლის დამ­ზა­დე­ბას უამ­რა­ვი დრო და ენერ­გია სჭირ­დე­ბა. ნა­დუღს, მჭა­ დის ფქვილ­სა და რძეს ერ­თმა­ნეთ­ში ურე­ვენ. კარ­გად მო­ზელ­ვის შემ­დეგ კაი­მაღს ამა­ტე­ბენ. მას შემ­დეგ, რაც მა­სა ელას­ტი­კუ­რი ხდე­ბა, პა­ტა­რა მრგვალ ბურ­თებს აკე­თე­ბენ და ხის და­ფა­ზე აწ­ ყო­ბენ. შემ­დეგ ამ ხის და­ფას აი­ვან­ზე დგა­მენ გა­საშ­რო­ბად. გა­ მოშ­რო­ბის პრო­ცე­სი დაახ­ლოე­ბით ერთ თვეს გრძელ­დე­ბა. მთი­ დან დაბ­რუ­ნე­ბუ­ლი მოია­ლა­ღეე­ბი ზამ­თრო­ბით, მთა­ში დაგ­რო­ ვილ ყუ­რუთს ტა­ფა­ზე აც­ხე­ლე­ბენ და ისე მიირ­თმე­ვენ. რა თქმა უნ­და, ზაფ­ხულ­შიც შეიძ­ლე­ბა გა­სინ­ჯვა. თუ სო­ფელ შუბ­ნის­კენ არ გა­დაუხ­ვევთ და ცენ­ტრა­ლურ გზას გაჰ­ყვე­ბით, ერთ საათ­ში ხუ­ლოს მიად­გე­ბით.

© ფოტოები: მანანა ქველიაშვილი

ჩირუხი

21 VOYAGER 19/2020

აჭარა

ხულო-თაგო

ხუ­ლო აჭა­რის მა­ღალ­მთია­ნეთ­ში ბო­ლო მუ­ნი­ცი­პა­ლუ­რი ცენ­ტრია. თუ ხე­ლოვ­ნე­ბით ხართ დაინ­ტე­რე­სე­ბუ­ლი, შე­ გიძ­ლიათ ხუ­ლოს სამ­ხატ­ვრო გა­ლე­რეას ეს­ტუმ­როთ და აჭა­რე­ლი მხატ­ვრე­ბის ნა­მუ­შევ­რებს გაეც­ნოთ. გა­ლე­რეა ცენ­ ტრა­ლურ გზას­თან ახ­ლო­საა. თუ თა­ვად ვერ მიაგ­ნებთ, ტუ­რის­ ტულ ცენ­ტრში იკით­ხეთ და მი­გას­წავ­ლიან. ზაფ­ხუ­ლო­ბით ლა­მა­ ზი ხე­დე­ბი მოგ­ხიბ­ლავთ, მაგ­რამ თუ ისე მოხ­და, რომ ზამ­თარ­ში მოხ­ვდით ხუ­ლო­ში, კი­დევ უფ­რო ფან­ტას­ტი­კუ­რი სა­ნა­ხაო­ბის მოწ­მე გახ­დე­ბით. ხუ­ლო მთის კალ­თა­ზეა შე­ფე­ნი­ლი. მოკ­ლედ რომ ვთქვა, ერ­თი აღ­მარ­თია. ზამ­თრო­ბით, რო­ცა და­ბის ქუ­ჩე­ბი თოვ­ლით იფა­რე­ბა, საავ­ტო­მო­ბი­ლო გზას ბავ­შვე­ბი იკა­ვე­ბენ თა­ვიან­თი თოვ­ლზე სას­რია­ლო ცი­გე­ბით. ზამ­თრის რო­მელ დღე­საც არ უნ­და მოხ­ვდეთ ხუ­ლო­ში, თუ თოვ­ლია, თვალს ვერ მოწ­ყვეტთ მათ სრიალ­სა და ჟრია­მულს.

ხუ­ლოს მთა­ვა­რი ტუ­რის­ტუ­ლი ღირ­სშე­სა­ნიშ­ნაო­ბა ხუ­ლო­სა და სო­ფელ თა­გოს შო­რის გა­მო­კი­დე­ბუ­ლი სა­ბა­გი­როა. თა­გო პა­ტა­რა სო­ფე­ლია ხუ­ლოს მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტ­ში და იქ სულ 64 ოჯა­ხი ცხოვ­რობს. თა­გო ხუ­ლოს თუ პი­რი­ქით, ხუ­ლო თა­გოს 1719-მეტ­რია­ნი სა­ბა­გი­რო გზით უკავ­შირ­ დე­ბა, რო­მელ­საც ად­გი­ლობ­რი­ვე­ბი „ბა­გირ გზას“ ეძა­ხიან. სა­ბა­ გი­რო 1985 წელს აშენ­და. იმის მი­ხედ­ვით, თუ წე­ლი­წა­დის რო­მელ დროს მოხ­ვდე­ბით ხუ­ ლო­ში, სუ­რა­თი გან­სხვა­ვე­ბუ­ლი დაგ­ხვდე­ბათ. მა­გა­ლი­თად, ად­ რე გა­ზაფ­ხულ­ზე შეიძ­ლე­ბა კარ­ტო­ფი­ლის ტომ­რებ­თან, ხო­ლო ზაფ­ხუ­ლო­ბით სე­ზო­ნუ­რი ხი­ლით დატ­ვირ­თულ კა­ლა­თებ­თან ერ­თად იმ­გზავ­როთ. ად­გი­ლობ­რი­ვე­ბის­თვის სა­ბა­გი­რო გა­რე­

22 VOYAGER 19/2020

თაგო

სამ­ყა­როს­თან და­მა­კავ­ში­რე­ბე­ლი მთა­ვა­რი ძა­ფია. რად­გან ყვე­ ლა­ზე სწრა­ფად თა­ვიანთ მუ­ნი­ცი­პა­ლურ ცენ­ტრში _ ხუ­ლო­ში ამ გზით ხვდე­ბიან. სო­ფელ­ში ხის სკო­ლა და მე­ჩე­თია. სკო­ლის მოს­წავ­ლეე­ბის­ თვი­საც სა­ბა­გი­რო უალ­ტერ­ნა­ტი­ვო ტრან­სპორ­ტია: ზო­გი ცეკ­ვა­ ზე და­დის ხუ­ლო­ში, ზო­გი ხატ­ვა­ზე, ზო­გიც აბი­ტუ­რიენ­ტია და _ რე­პე­ტი­ტორ­თან, ამი­ტომ თა­გოე­ლე­ბის ნა­წი­ლი ხში­რად სა­ბა­ გი­რო­შია გა­მო­კი­დე­ბუ­ლი. მო­სახ­ლეო­ბა ძი­რი­თა­დად სოფ­ლის მეურ­ნეო­ბი­თაა და­კა­ვე­ბუ­ლი. სამ­წუ­ხა­როდ, სა­ბა­გი­რო იან­ვრის შემ­დეგ არ მუ­შაობ­და, სა­რე­მონ­ტო სა­მუ­შაოე­ბი უტარ­დე­ბო­ და, რომ­ლის დას­რუ­ლე­ბა­საც აგ­ვის­ტოს­თვის ვა­რაუ­დობ­დნენ. თა­გო­ში მოხ­ვედ­რა სა­ბა­გი­როს გა­რე­შეც შეიძ­ლე­ბა. ამი­სათ­ვის დაახ­ლოე­ბით 8 კ­მ-ის გავ­ლა მო­გი­წევთ ან ფე­ხით, ან მან­ქა­ნით.

თუმ­ცა გაით­ვა­ლის­წი­ნეთ, რომ გზა და­ზია­ნე­ბუ­ლია. თა­გო­დან სხალ­თის ხეო­ბის­კენ სა­ფეხ­მავ­ლო მარ­კი­რე­ბუ­ლი ბი­ლი­კი მი­ დის. გზა ტყე­ში გა­დის და საუ­კე­თე­სო არ­ჩე­ვა­ნია, თუ მცი­რე მან­ ძილ­ზე ლაშ­ქრო­ბას გა­დაწ­ყვეტთ. მარ­შრუ­ტის საერ­თო სიგ­რძე 9 კმ-ია და დაახ­ლოე­ბით 3 საათ­ში გა­დის. ბი­ლი­კი სხალ­თის ხეო­ბა­ში გა­და­გიყ­ვანთ და პირ­და­პირ სხალ­თის მო­ნას­ტერს მიად­გე­ბით. სხალ­თის მო­ნას­ტე­რი სო­ფელ სხალ­თა­ში მე­თორ­მე­ტე საუ­კუ­ნე­შია აგე­ბუ­ლი. მო­ნას­ტე­რი დღემ­ დე უც­ვლე­ლი ფორ­მი­თაა შე­მო­ნა­ხუ­ლი. ქვის თა­ღო­ვა­ნი ხი­დე­ ბის აგე­ბაც, სხალ­თის მო­ნას­ტრის მსგავ­სად, ხალ­ხუ­რი ლე­გენ­ დის მი­ხედ­ვით, თა­მარ მე­ფის სა­ხელს უკავ­შირ­დე­ბა. უკან, სო­ფელ თა­გო­ში იმავე გზით დაბრუნდებით.

23 VOYAGER 19/2020

აჭარა ხუ­ლო­დან გზა კუ­რორტ ბე­შუ­მის­კენ გააგ­რძე­ლეთ. ბე­ შუმ­ში მის­ვლამ­დე გო­დერ­ძის უღელ­ტე­ხი­ლი უნ­და გა­ დაია­როთ. სა­ნამ უღელ­ტე­ხი­ლამ­დე მიხ­ვალთ, გზად კუ­ რორ­ტი გო­დერ­ძი შეგ­ხვდე­ბათ. გო­დერ­ძი­ზე წას­ვლა უფ­რო ზამ­ თარ­შია რე­კო­მენ­დე­ბუ­ლი. ახ­ლა იქ გა­მა­ლე­ბუ­ლი მშე­ნებ­ლო­ბა მი­დის, ინ­ვეს­ტო­რე­ბი სას­ტუმ­როებ­სა და და­სას­ვე­ნე­ბელ კომ­ პლექ­სებს აშე­ნე­ბენ. გო­დერ­ძის უღელ­ტე­ხი­ლი­დან მა­ლე­ვეა ბე­შუ­მი, რო­მე­ლიც ერ­ თდროუ­ლად და­სას­ვე­ნე­ბე­ლი კუ­რორ­ტი­ცაა და სა­ზაფ­ხუ­ლო იაი­ლაც. აქ შეხ­ვდე­ბით ქა­ლა­ქის სიც­ხეს გა­მოქ­ცეულ დამ­სვე­ ნებ­ლებ­საც და მთა­ში სა­მი თვით საც­ხოვ­რებ­ლად გა­და­სულ მოია­ლა­ღეებ­საც. ბე­შუმ­თან ახ­ლოს არის სა­ყო­ველ­თაოდ ცნო­ბი­ლი მწვა­ნე ტბა. ტბის ზე­და­პი­რი თით­ქმის სულ ხას­ხა­სა მწვა­ნეა. იდეა­ლუ­რი ად­გი­ლია კარ­ვის გა­საშ­ლე­ლად და ბუ­ნე­ბა­ ში და­სას­ვე­ნებ­ლად. ბე­შუმ­ში ას­ვლა ნე­ბის­მიერ დროს შე­გიძ­ ლიათ, წა­მოს­ვლას კი დი­ლით ად­რე გირ­ჩევთ. ამ დროს ხეო­ბა­ში ნის­ლია ჩა­წო­ლი­ლი და ისე­თი შთა­ბეჭ­დი­ლე­ ბა ექ­მნე­ბა მნახ­ველს, თით­ქოს ღრუბ­ლებ­ზე გა­დის გზა. თუ გა­ დაწ­ყვეტთ, რომ მთიან აჭა­რა­ში მოგ­ზაუ­რო­ბა არა ბა­თუ­მი­დან, არა­მედ ახალ­ცი­ხი­დან დაიწ­ყოთ, პირ­ვე­ლი სწო­რედ ბე­შუმ­ში მოხ­ვდე­ბით.

ბე­შუ­მი გო­დერ­ძის უღელ­ტე­ხილ­თან ახ­ლო­საა. ამი­ტომ აქ ღა­ მის­თე­ვის არ­ჩე­ვა­ნი დი­დია. თუ მთა­შიც კომ­ფორტს ეძებთ, მა­შინ კუ­რორტ გო­დერ­ძი­ზე კო­ტე­ჯებ­ში გირ­ჩევთ ღა­მის გა­ თე­ვას. ასე­ვე შე­გიძ­ლიათ დარ­ჩეთ სო­ფელ და­ნის­პა­რაულ­ში, სა­ დაც რამ­დე­ნი­მე საო­ჯა­ხო სას­ტუმ­როა. სო­ფე­ლი ახ­ლო­საა რო­გორც კუ­რორტ გო­დერ­ძის­თან, ასე­ვე ბე­შუმ­თან. უშუა­ლოდ კუ­რორტ ბე­შუმში კი კერ­ძო კო­ტე­ჯე­ბია, რომ­ლის და­ქი­რა­ვე­ბაც ნე­ბის­მიერ მსურ­ველს შეუძ­ლია. ბე­შუმ­ში წას­ ვლი­სას გირ­ჩევთ ყვე­ლა სა­ჭი­რო წვრილ­მა­ნი ნივ­თი მოი­ მა­რა­გოთ. მარ­თა­ლია, კუ­რორ­ტზე მა­ღა­ზიე­ბი არის, მაგ­რამ არ­ჩე­ვა­ნი მწი­რია. ნა­ტუ­რა­ლუ­რი პრო­დუქ­ტი თუ გინ­დათ, მოია­ლა­ღეებ­თან უნ­და მოი­კით­ხოთ. აქ შე­გიძ­ლიათ იყი­დოთ ჩლე­ჩი­ლი ყვე­ლი, მთის კა­რა­ქი, კაი­მა­ღი და ბარ­ში წაი­ღოთ. საო­ჯა­ხო სას­ტუმ­რო „ნა­დი­მი“ და­ნის­პა­რაულ­ში: +995 591 71 45 06 საო­ჯა­ხო სას­ტუმ­რო „ნუკ­რი“ კუ­რორტ გო­დერ­ძი­ზე: +995 599 01 34 85 კო­ტე­ჯის და­ქი­რა­ვე­ბა კუ­რორტ ბე­შუმში: +995 577 25 21 88 კო­ტე­ჯე­ბი კუ­რორტ „გო­დერ­ძი­ზე“: +995 598 88 60 60 მა­ნა­ნა ქვე­ლიაშ­ვი­ლი

© visitajara.com

ხუ­ლო-­ზარ­ზმის გზა ამ დრომ­დე დას­რუ­ლე­ბუ­ლი არაა, ამი­ტომ გირ­ჩევთ კარ­გად გა­მარ­თუ­ლი მან­ქა­ნით ია­როთ, დე­ტა­ლუ­რი რუ­კაც თან გქონ­დეთ და შე­სა­ბა­მი­სი მოკ­ვლე­ვაც გზებ­თან, ღა­მის გა­სა­თევ­თან და­კავ­ში­რე­ბით, წი­ნას­წარ ჩაა­ტა­როთ.

ბე­შუ­მი

24 VOYAGER 19/2020

სად დავ­რჩეთ და სად ვიკ­ვე­ბოთ მა­ღალ­მთიან აჭა­რა­ში

...........................................................................................................................

ქე­და ქე­და­ში ბევ­რი საო­ჯა­ხო სას­ტუმ­როა, მაგ­რამ რად­გან ჩვენს გზამ­კვლევ­ში საო­ჯა­ხო სას­ტუმ­რო „მოყ­ვა­რეს“ შე­სა­ხებ გე­ საუბ­რეთ, გირ­ჩევთ იქ დარ­ჩეთ. ღა­მის­თე­ვა 30 ლა­რი ღირს. აქ­ვე შე­გიძ­ლიათ შეუკ­ვე­თოთ აჭა­რუ­ლი კერ­ძე­ბი, თა­ვად მიი­ ღოთ მო­ნა­წი­ლეო­ბა მათ მომ­ზა­დე­ბა­ში. ოჯა­ხის უხუ­ცე­სი მას­ პინ­ძე­ლი კი თქვე­ნი გან­წყო­ბის შექ­მნა­ზე იზ­რუ­ნებს _ გან­თავ­ სე­ბი­სა და კვე­ბის გარ­და, სას­ტუმ­რო­ში სტუმ­რებს ქარ­თუ­ლი პო­ლი­ფო­ნიუ­რი სიმ­ღე­რე­ბის შეს­წავ­ლა­საც სთა­ვა­ზო­ბენ. ( +995 577 20 55 13; +995 591 98 08 41 ...........................................................................................................................

GOMARDULI ZEN GARDEN მთიან აჭა­რა­ში ამ ძენ­-ბუ­დის­ტურ სა­მოთ­ხეს, სხვაგ­ვა­რად ეკო-­ ჰე­დო­ნიზ­მის თემ­საც უწო­დე­ბენ. დამ­ფუძ­ნე­ბე­ლი, იევ­ჰენ ვოვ­კი უკ­რაი­ნე­ლია, დაი­ბა­და კიევ­ში, გა­ნათ­ლე­ბით იუ­რის­ტია, შემ­დეგ ინ­ჟი­ნე­რიაც შეის­წავ­ლა. ახ­ლა კონ­ტაქ­ტუ­რი იმ­პრო­ვი­ზა­ციი­სა და ჩაის ცე­რე­მო­ნიის მას­წავ­ლებ­ლად მუ­შაობს. სა­ქარ­თვე­ლო­ ში 2018 წელს გად­მო­ვი­და საც­ხოვ­რებ­ლად, მა­ნამ­დე კი აქ კონ­ ტაქ­ტუ­რი იმ­პო­ვი­ზა­ციის ფეს­ტი­ვა­ლი ჩაა­ტა­რა _ ოც ქვე­ყა­ნა­ში იდეა­ლუ­რი ლო­კა­ციის ძებ­ნის შემ­დეგ, არ­ჩე­ვა­ნი სა­ქარ­თვე­ლო­ ზე შეა­ჩე­რა.

შუა­ხე­ვი საო­ჯა­ხო სას­ტუმ­რო „ნა­ნი­ნა“ შუა­ხე­ვის მუ­ნი­ცი­პა­ლურ ცენ­ ტრამ­დეა. სო­ფელ ცხემ­ლის­ში. თუ აქ და­ბი­ნა­ვე­ბას გა­დაწ­ ყვეტთ, მას­პინ­ძე­ლი სო­ფელ­ში მოყ­ვა­ნი­ლი, ნა­ტუ­რა­ლუ­რი პრო­დუქ­ტე­ბით გა­გი­მას­პინ­ძლდე­ბათ, ღა­მეს კი ძველ ხის სახ­ლში გაა­თევთ. დი­ლით ფან­ჯრი­დან კი საო­ცა­რი ხე­დი გა­ და­გეშ­ლე­ბათ. ( +995 577 45 46 51 ...........................................................................................................................

ხუ­ლო, თა­გო და­ბა ხუ­ლო­ში რამ­დე­ნი­მე სას­ტუმ­როა, თუმ­ცა თუ გსურთ მშვიდ გა­რე­მო­ში დას­ვე­ნე­ბა, გინ­დათ დი­ლით ჩი­ტე­ბის ჭიკ­ჭიკ­მა და სამ­ზა­რეუ­ლო­დან გა­მო­სულ­მა სა­სია­მოვ­ნო სუნ­მა გა­გაღ­ვი­ძოთ, გირ­ჩევთ ხუ­ლოს­თან ახ­ლოს, სო­ფელ თა­გო­ში და­ბი­ნავ­დეთ. თა­გო­ში 4 საო­ჯა­ხო სას­ტუმ­როა. ოთ­ხი­ვე სას­ტუმ­რო გთა­ვა­ ზობთ გან­თავ­სე­ბას და კვე­ბას. აქ შე­გიძ­ლიათ დაა­გე­მოვ­ნოთ ისე­თი კერ­ძე­ბი, რო­მლებიც მხო­ლოდ ამ რე­გიო­ნის­თვი­საა და­ მა­ხა­სია­თე­ბე­ლი. მა­გა­ლი­თად, ნაღ­დი­ბო­რა, ჰა­სუ­თა, ხა­ვი­წი, ბო­რა­ნო, სი­ნო­რი და სხვა აჭა­რუ­ლი დე­ლი­კა­ტე­სე­ბი. და­ვით ბოლ­ქვა­ძის საო­ჯა­ხო სას­ტუმ­რო: +995 598 09 09 61 ზე­ბურ ცეც­ხლა­ძის საო­ჯა­ხო სას­ტუმ­რო: +995 591 05 58 15 ზუ­რაბ ცეც­ხლა­ძის საო­ჯა­ხო სას­ტუმ­რო: +995 598 09 59 09

HILL INN

ქე­და

ამ ად­გი­ლის მეს­ვეუ­რე­ბი თა­ვის ბრენდს ორი, თით­ქოს ურ­თიერ­ გა­მომ­რიც­ხა­ვი სიტ­ყვე­ბის ერ­თობ­ლიო­ბას არ­ქმე­ვენ _ ლაქ­შე­რი კემ­პინ­გი _ ანუ ღა­მის­თე­ვა კარ­ვებ­ში, ოღონდ დახ­ვე­წი­ლად და მდიდ­რუ­ლად. ფო­ტოე­ბის დათ­ვა­ლიე­რე­ბის­თა­ნა­ვე მიხ­ვდე­ბით, რომ ასე­თი რამ შე­საძ­ლე­ბე­ლია. სას­ტუმ­როს ნომ­რე­ბი კომ­ ფორ­ტუ­ლია, ხე­დე­ბი _ პა­ნო­რა­მუ­ლი, წვი­მიან ამინ­დში სახ­ლის ­კი­ნო­თეატ­რი­თა და ბიბ­ლიო­თე­კით შეიქ­ცევთ თავს, სპე­ცია­ლუ­ რად მოწ­ყო­ბილ ად­გილ­ზე კო­ცონს დაან­თებთ, სპა ზო­ნა­ში კი ჯა­კუ­ზი და საუ­ნა გე­ლით ისეთ ად­გილ­ზე, საი­და­ნაც ერ­თი ხე­ლის გაწ­ვდე­ნა­ზეა გაშ­ლი­ლი ჰო­რი­ზონ­ტი. www.facebook.com/hillinnkeda

გო­მარ­დულ­ში შემ­თხვე­ვით მოხ­ვდა და დაას­კვნა, რომ აქაუ­რო­ბა შე­სა­ნიშ­ნა­ვი ად­გი­ლია retreat-ცენ­ტრის, ანუ, სუ­ლიე­რი და ფი­ზი­ კუ­რი გან­ტვირ­თვის ცენ­ტრის გა­სახ­სნე­ლად. წელს ამ ად­გილ­ზე მსხლის ბა­ღიც ექ­ნე­ბათ, ბაღს ნენ­სი სტარკ სმი­თის სა­ხე­ლი ერ­ ქმე­ვა _ იმ ქალ­ბა­ტო­ნის, რო­მელ­მაც კონ­ტაქ­ტუ­რი იმ­პრო­ვი­ზა­ ციის მოძ­რაო­ბა დაა­ფუძ­ნა და 2020 წელს გარ­დაიც­ვა­ლა. გო­მარ­დუ­ლის ძენ­-ბა­ღი ად­გი­ლობ­რი­ვებს ასაქ­მებს და ასე­ვე მხო­ლოდ ად­გი­ლობ­რივ სურ­სათს იყე­ნებს. იქ ერ­თდროუ­ლად 60 სტუ­მარს შეუძ­ლია დარ­ჩე­ნა. გო­მარ­დულ­ში ყვე­ლას დახ­ ვდე­ბა სუფ­თა ჰაე­რი, სი­ჩუ­მე, სი­ლა­მა­ზე, ასე­ვე ცეკ­ვა, მე­დი­ტა­ ცია, ჩაის ცე­რე­მო­ნია, იო­გა, კონ­ტაქ­ტუ­რი იმ­პრო­ვი­ზა­ცია. ერ­თა­ დერ­თი _ აქ არ აქვთ ალ­კო­ჰო­ლი, მაგ­რამ სხვა იმ­დე­ნი სი­კე­თე აქვთ, დარ­წმუ­ნე­ბუ­ლი ვარ, გო­ნე­ბა ალ­კო­ჰო­ლუ­რი სტი­მუ­ლი­რე­ ბის გა­რე­შეც გა­გეხ­სნე­ბათ. ამ მა­ღალ­მთია­ნი სოფ­ლის ერთ მოწ­მენ­დილ, გაშ­ლილ მწვა­ნე ფერ­დობ­ზე 5 ხის კო­ტე­ჯი დგას, სა­ძი­ნე­ბე­ლი ოთა­ხე­ბი _ მი­ნი­ მა­ლის­ტუ­რი, ხა­რის­ხია­ნი და დახ­ვე­წი­ლი ინ­ტე­რიე­რე­ბით მეო­რე სარ­თულ­ზეა, პირ­ვე­ლი სარ­თუ­ლი ბუხ­რით, ჩაის და­სა­ლე­ვად, მო­სას­ვე­ნებ­ლა­დაა გან­კუთ­ვნი­ლი. რეს­ტორ­ნის მე­ნიუ გან­სა­კუთ­რე­ბით ჯან­სა­ღია და ბიო­დი­ნა­მი­კუ­ რი კუ­ლი­ნა­რიის კონ­ცეფ­ციას ეყ­რდნო­ბა. რად­გან გო­მარ­დუ­ლის ძენ­-ბა­ღი მხარს უჭერს ად­გი­ლობ­რი­ვი ფერ­მე­რე­ბის წარ­მოე­ბას, მა­ღა­ზიაც აქვთ, რომ­ლის სა­შუა­ლე­ბი­თაც გო­მარ­დუ­ლე­ლე­ბის თაფ­ლის, მუ­რა­ბე­ბი­სა და სხვა პრო­დუქ­ციის ყიდ­ვა შეიძ­ლე­ბა. www.gomarduli.life და­რია ხო­ლო­დი­ლი­ნა,

ბლო­გე­რი, ღვი­ნის ტუ­რე­ბის დამ­გეგ­მა­ვი

აგროტურიზმთან დაკავშირებული სხვა აჭარული ადგილები მოძებნეთ მცირე მარნების ატლასზე.

25 VOYAGER 19/2020

აჭარა

ჩასვლა დედამიწის უხსოვარ შრეში აჭარა გაჩვენებს, როგორი იყო სამყარო განვითარების სხვადასხვა ეტაპზე, მთავარია, მიჰყვე გზას ნ უ­ც ა ცქი­მ ა­ნ ა უ­რ ი მ წერალი-გ იდი

მა­ტა­რე­ბე­ლი ბა­თუმ­ში ჩერ­დე­ბა და მგზავ­რე­ბი უზარ­მა­ზარ ჩე­ მოდ­ნებს მიათ­რე­ვენ გა­სას­ვლე­ლის­კენ, გა­რეთ მზე ანა­თებს და ლურ­ჯად მო­ლივ­ლი­ვე ქა­ფია­ნი ზღვა და თეთ­რი შეზ­ლონ­გე­ბი დამ­სვე­ნებ­ლებს იხ­მობს. მე კი, ­ზურ­გჩან­თა­მო­კი­დე­ბუ­ლი, მოდ­ გა­ფუ­ნე ზღვას ხელს ვუქ­ნევ და ვშორ­დე­ბი. გე­ზი აჭა­რის მთია­ ნე­თის­კენ მი­ჭი­რავს. ტუ­რის დაწ­ყე­ბის წინ, რო­ცა ჩემს სტუმ­ რებს სა­ქარ­თვე­ლოს რუ­კას გა­ვუშ­ლი ხოლ­მე, მათ გაო­ცე­ბულ მზე­რას ვაწ­ყდე­ბი _ რა პა­ტა­რა ქვე­ყა­ნა გქო­ნია­თო. ჰო­და, მა­შინ ვუყ­ვე­ბი ხოლ­მე ძველ, მაგ­რამ სა­სა­ცი­ლო ანეკ­დოტს: „სა­ქარ­თვე­ლო პა­ტა­რა ქვე­ყა­ნაა,­ მაგ­რამ თუ დააუ­თა­ვებ, ის რუ­სეთ­ზე დი­დიც კი გა­მო­ვაო“. მოგ­ზაუ­რო­ბის და­სას­რულს კი

ყო­ველ­თვის ახ­სენ­დე­ბათ ეს ხუმ­რო­ბა და აღ­ნიშ­ნა­ვენ, რომ ჭეშ­მა­რი­ტად, სუ­ლაც არ ყო­ფი­ლა სა­ქარ­თვე­ლო პა­ტა­რა ქვე­ ყა­ნა. ამი­ტო­მაც მიყ­ვარს ჩე­მი სა­მუ­შაო _ სა­ქარ­თვე­ლოს მთა­ სა და ბარ­ში უსას­რუ­ლო მოგ­ზაუ­რო­ბა და ახალ ადა­მია­ნებ­ თან ერ­თად ახა­ლი ად­გი­ლე­ბის აღ­მო­ჩე­ნა, მე­რე კი ამ ამ­ბე­ბის სხვა ადა­მია­ნე­ბის­თვის გა­ზია­რე­ბა. პირ­ვე­ლი არ ვიქ­ნე­ბი, ვინც ზღვა­ზე გა­რუჯ­ვას ლაშ­ქრო­ბას არ­ჩევს, თუმ­ცა რას იტ­ყვით, თუ ორი­ვე ერ­თად იქ­ნე­ბა შე­საძ­ლე­ბე­ლი? ლაშ­ქრო­ბა ხომ მხო­ლოდ მან­ძი­ლის და­ფარ­ვა და ფი­ზი­კუ­რი დაღ­ლა არაა­, არც მაინ­ცდა­ მაინც მთაა. ლაშ­ქრო­ბა და დას­ვე­ნე­ბა ყველ­გან და ყო­ველ­თვი­ საა შე­საძ­ლე­ბე­ლი, მთა­ვა­რია, სწო­რი მარ­შრუ­ტე­ბი შეარ­ჩიოთ.

26 VOYAGER 19/2020

© nationalparks.ge

შეიძ­ლე­ბა იშ­ვია­თი სა­ხეო­ბის ჭაო­ბის კუს ან ულა­მა­ზეს ლურჯ ფრინ­ველს _ ალ­კუნს გა­დაე­ყა­როთ. ვი­ზი­ტორ­თა ცენ­ტრში ასე­ ვე შე­საძ­ლე­ბე­ლია ჭაო­ბის თხი­ლა­მუ­რე­ბით გა­სეირ­ნე­ბა. თუ­ კი მე­ტი ფი­ზი­კუ­რი აქ­ტი­ვო­ბი­სა და თავ­გა­და­სავ­ლის­თვის ხართ მზად, მა­შინ კინ­ტრი­შის სა­ხელ­მწი­ფო ნაკ­რძალს გირ­ჩევთ, რო­ მე­ლიც ასე­ვე ქო­ბუ­ლე­თის მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტ­შია. აქ ორი ტუ­რის­ ტუ­ლი, მარ­კი­რე­ბუ­ლი მარ­შრუ­ტი გა­დის _ მარ­ტი­ვი და უფ­რო რთუ­ლი. პირ­ვე­ლი ბი­ლი­კის სიგ­რძე სულ 700 მეტ­რამ­დეა, მაგ­რამ საკ­ მაოდ მრავ­ლის­მომ­ცვე­ლი და ინ­ფორ­მა­ტიუ­ლი. აქ სა­შუა­ლე­ბა გაქვთ, ერთ დღე­ში დაათ­ვა­ლიე­როთ კოლ­ხუ­რი ბზე­ბის კო­ რო­მი, მდ. კინ­ტრიშ­ზე გა­დე­ბუ­ლი ძვე­ლის­ძვე­ლი ქვის თა­ღო­ ვა­ნი ხი­დი, რო­მე­ლიც ოდით­გან­ვე აკავ­ში­რებ­და ქო­ბუ­ლეთს სო­ფელ ხი­ნოს­თან, გაგ­რილ­დეთ ჩან­ჩქერ­ში, დაათ­ვა­ლიე­როთ მა­რა­ნი და მოი­ნა­ხუ­ლოთ წმ. გიორ­გის სა­ხე­ლო­ბის მო­ნას­ტე­ რი. ბი­ლი­კი მარ­ტი­ვი და სა­სია­მოვ­ნო გა­სავ­ლე­ლია, არ მოით­ ხოვს გან­სა­კუთ­რე­ბულ მომ­ზა­დე­ბას. ხში­რი ტყე და გრი­ლი მდი­ნა­რე მცხუნ­ვა­რე მზის­გან და­გი­ცავთ და საო­ჯა­ხო პიკ­ნიკ­საც მო­გაწ­ყო­ბი­ნებთ.

ის­პა­ნის ჭაო­ბი თუ ბავ­შვებ­თან ერ­თად ის­ვე­ნებთ აჭა­რის ლაჟ­ვარ­დო­ვან სა­ნა­ პი­რო­ზე, მაგ­რამ მიიჩნევთ, რომ ცო­ტა „ფე­ხის გაშ­ლაც“ არ გაწ­ ყენ­დათ, ბა­თუ­მის ბო­ტა­ნი­კუ­რი ბა­ღის მო­ნა­ხუ­ლე­ბის შემ­დეგ, გირ­ჩევთ აუ­ცი­ლებ­ლად მია­კით­ხოთ ქო­ბუ­ლე­თის და­ცულ ტე­ რი­ტო­რიებს და ის­პა­ნის ჭაო­ბი მოი­ნა­ხუ­ლოთ. ეს უბ­რა­ლო ჭაო­ ბი არ გე­გო­ნოთ _ ზღვის სა­ნა­პი­რო­დან სულ რა­ღაც სა­მა­სიო­დე მეტ­რში, მსოფ­ლიო­ში ყვე­ლა­ზე ხე­ლუხ­ლე­ბე­ლი, სფაგ­ნუ­მია­ნი ცოც­ხა­ლი ტორ­ფის მო­ნა­ხუ­ლე­ბაა შე­საძ­ლე­ბე­ლი. სფაგ­ნუ­მი იშ­ ვია­თი, გა­რე­მოს და­ბინ­ძუ­რე­ბი­სად­მი ყვე­ლა­ზე მგრძნო­ბია­რე თეთ­რი ხავ­სია, რო­მე­ლიც ის­პა­ნის ჭაობს 20-25 სმ. სის­ქის სა­ბა­ ნი­ვით ახუ­რავს. სწო­რედ ეს სა­ფა­რი იცავს ქო­ბუ­ლეთს წყალ­დი­ დო­ბე­ბის­გან მრა­ვალ­დღია­ნი კო­კის­პი­რუ­ლი წვი­მე­ბის შემ­დეგ. სფაგ­ნუ­მი ისე მოქ­მე­დებს, რო­გორც ღრუ­ბე­ლი, მას შეუძ­ლია თა­ ვის წო­ნას­თან შე­და­რე­ბით 25-ჯერ მე­ტი წყა­ლი შეი­წო­ვოს. სფაგ­ ნუ­მის გუმ­ბა­თის­კენ მი­მა­ვალ ბი­ლიკ­ზე, თუ გა­გი­მარ­თლებთ, 27 VOYAGER 19/2020

© visitajara.com

აჭარა

ტბა ტბი­ყე­ლი

მთა მტი­რა­ლა, რომ­ლის სი­მაღ­ლეც სულ რა­ღაც 1381 მეტ­რია, ყვე­ლა­ზე ნა­ლე­ქია­ნი ად­გი­ლია ჩვენს სამ­შობ­ლო­ში, ნა­ლე­ქის წლიუ­რი რაო­დე­ნო­ბა 4520მმ-ია, სწო­რედ ამი­ტომ ეწო­დე­ბა ამ მუდ­მი­ვად ნის­ლმოხ­ვეულ მთას „მტი­რა­ლა“. მტი­რა­ლას ეროვ­ ნულ პარ­კში (ქო­ბუ­ლე­თის მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტი) ცხო­ველ­თა და მცე­ნა­რე­თა იშ­ვიათ, გა­და­შე­ნე­ბის პი­რას მყოფ სა­ხეო­ბებს შეხ­ ვდე­ბით, სწო­რედ ამი­ტომ ტე­რი­ტო­რია 3 ზო­ნა­დაა და­ყო­ფი­ლი: მკაც­რი დაც­ვის ზო­ნა, სა­დაც მხო­ლოდ მეც­ნიე­რუ­ლი დაკ­ვირ­ ვე­ბე­ბის გან­ხორ­ციე­ლე­ბაა შე­საძ­ლე­ბე­ლი, ვი­ზი­ტორ­თა ზო­ნა და ტრა­დი­ციუ­ლი გა­მო­ყე­ნე­ბის, ანუ საც­ხოვ­რე­ბე­ლი ზო­ნა. ვი­ზი­ტორ­თა ზო­ნა­ში კარ­ვე­ბის გაშ­ლა, პიკ­ნი­კის მოწ­ყო­ბა და ხე­ლუხ­ლე­ბელ ბუ­ნე­ბა­ში გა­სეირ­ნე­ბა ნე­ბადა­რ­თუ­ლია. აქ­ვეა პა­ ტა­რა, 12 მ სი­მაღ­ლის ჩან­ჩქე­რი და პა­ტა­რა მდი­ნა­რე, რო­მე­ლიც გუბ­დე­ბა და კალ­მა­ხის სა­ბი­ნად­რო ად­გილს წარ­მოად­გენს.

28 VOYAGER 19/2020

©დაცული ტერიტორიების სააგენტო. ფოტო: ლაშა გიგაური.

მეო­რე ბი­ლი­კი შე­და­რე­ბით ხან­გრძლი­ვი და რთუ­ლია. ბი­ლი­ კი იწ­ყე­ბა სო­ფელ ახო­სეი­ლის სამ­ხრე­თით მდე­ბა­რე ფერ­დო­ ბი­დან და მიე­მარ­თე­ბა სო­ფელ ხი­ნოს­კენ, ბი­ლი­კის სიგ­რძე 18 კმ-ია, რე­კო­მენ­დე­ბუ­ლი ხან­გრძლი­ვო­ბა 2 დღე. მაქ­სი­მა­ლუ­რი სი­მაღ­ლე ზღვის დო­ნი­დან 2220 მეტრი. ტბა­ში თევ­ზი არ ბი­ნად­ რობს, თუმ­ცა სავ­სეა კავ­კა­სიუ­რი ტრი­ტო­ნით, რო­მე­ლიც წი­თელ ნუს­ხა­შია შე­ტა­ნი­ლი. კარგ ამინ­დში ტბი­დან ულა­მა­ზე­სი პა­ნო­ რა­მა იშ­ლე­ბა შა­ვი ზღვის სა­ნა­პი­რო­სა და კავ­კა­სიონ­ზე. უკა­ნა გზა­ზე, სო­ფელ დიდ­ვა­კე­ში, 2500-წლია­ნი უთ­ხო­ვა­რის კო­რო­მე­ ბის ნახ­ვა­ცაა შე­საძ­ლე­ბე­ლი.

©დაცული ტერიტორიების სააგენტო. ფოტო: ლაშა გიგაური.

მტირალას ეროვნული პარკი

29 VOYAGER 19/2020

©დაცული ტერიტორიების სააგენტო. ფოტო: ლაშა გიგაური.

მთა მტი­რა­ ლას სი­მაღ­ლე სულ რა­ღაც 1381 მ-ია და წარმოადგენს ყვე­ლა­ზე ნა­ლე­ ქია­ნ ად­გი­ლს საქართველოში, ნა­ლე­ქის წლიუ­ რი რაო­დე­ნო­ ბა 4520მმ-ია, სწო­რედ ამი­ტომ ეწო­დე­ბა ამ მთას „მტი­რა­ლა“.

აჭარა

თუ­კი ბა­თუმ­ში გა­დაწ­ყვი­ტეთ დას­ვე­ნე­ბა და ხმაუ­რიან სა­ნა­პი­ როს გსურთ გაე­რი­დოთ ერ­თი, ან რამ­დე­ნი­მე დღით, გირ­ჩევთ მა­ჭა­ხე­ლა მოი­ნა­ხუ­ლოთ. ესაა ტრან­სსა­საზ­ღვრო, ბიომ­რა­ ვალ­ფე­როვ­ნე­ბი­თა და კულ­ტუ­რუ­ლი თუ სა­ფორ­ტი­ფი­კა­ციო ნა­გე­ბო­ბე­ბით გა­მორ­ჩეუ­ლი ხეო­ბა. მას შემ­დეგ, რაც XVII საუ­ კუ­ნე­ში ეს მხა­რე ლა­ზეთ­თან და სამ­ცხე-­საა­თა­ბა­გოს­თან ერ­თად მიი­სა­კუთ­რეს, მხო­ლოდ 1878 წელს დაუბ­რუნ­და სა­ქარ­თვე­ლოს. ზე­მო მა­ჭა­ხე­ლას ნა­წი­ლი კი დღემ­დე თურ­ქე­თის შე­მად­გენ­ლო­ ბა­ში რჩე­ბა. ამ ხეო­ბის ერ­თ-ერთ ყვე­ლა­ზე საინ­ტე­რე­სო მარ­შრუტს „მა­ჭა­ ხე­ლას თო­ფის გზა“ ეწო­დე­ბა და აჭა­რის ერ­თ-ერ­თი ყვე­ლა­ ზე საინ­ტე­რე­სო მარ­შრუ­ტია, რო­მე­ლიც სა­შუა­ლე­ბას გაძ­ლევთ, ერ­თდროუ­ლად მოი­ნა­ხუ­ლოთ მა­ჭა­ხე­ლას გან­თქმუ­ლი თო­ფის მო­ნუ­მენ­ტი, მეო­რე მსოფ­ლიო ომის დროინ­დე­ლი ქვე­მე­ხი სო­ ფელ სკურ­დიდ­ში, ცხემ­ლა­რას თა­ღო­ვა­ნი ხი­დი, ჩან­ჩქე­რი, გვა­რას ცი­ხის ნან­გრე­ვე­ბი, 200 წლის ულა­მა­ზეს მე­ჩეთ­ში გან­

თავ­სე­ბუ­ლი სო­ფელ ზე­და ჩხუ­ტუ­ნე­თის ის­ტო­რიულ­-ეთ­ნოგ­რა­ ფიუ­ლი მუ­ზეუ­მი და მა­ჭა­ხე­ლას ეროვ­ნუ­ლი პარ­კის ულა­მა­ზე­სი ბუ­ნე­ბა: ქო­ქო­ლე­თის, ტყუ­პი ჩან­ჩქე­რი­სა და მთა­ვა­რან­გე­ლო­ ზის ბი­ლი­კე­ბი. ალ­ბათ მსოფ­ლიო­ში ბევ­რგან არაა ად­გი­ლი, სა­დაც თოფს მო­ნუ­ მენ­ტი დაუდ­გეს. აჭა­რა­ში კი არის და დღემ­დე ყვე­ბა ის­ტო­რიას, რო­გორ გაუთ­ქვა კა­ჟიან­მა თოფ­მა ხეო­ბას სა­ხე­ლი. მარ­თა­ლია, დღეს ამ ია­რა­ღით აღა­რა­ვინ იბ­რძვის, მაგ­რამ მეია­რა­ღეო­ ბის ტრა­დი­ციის გა­და­ცე­მა ძვე­ლე­ბუ­რად გრძელ­დე­ბა. რო­გორც ზა­ქა­რია ჭი­ჭი­ნა­ძე წერს, აქაუ­რი თო­ფი ოს­მა­ლეთ­შიც ყო­ფი­ლა გან­ თქმუ­ლი. ია­რაღ­ში „მა­ჭა­ხე­ლა“ პირ­ვე­ლობ­და და ასე იტ­ყოდ­ნენ, თო­ფი ან „მა­ჭა­ხე­ლა“ უნ­და იყოს, ან „სტამ­ბუ­ლიო“. მეო­ცე საუ­კუ­ ნის და­საწ­ყის­ში, სო­ფელ ზე­მო ჩხუ­ტუ­ნეთ­ში სა­ჩი­ტე, იგი­ვე ფილ­თა თო­ფებ­საც ამ­ზა­დებ­დნენ. მა­ჭახ­ელას ხეო­ბის ია­რა­ღის მჭედ­ლე­ ბი ძი­რი­თა­დად ორი სა­ხის ია­რაღს აკე­თებ­დნენ – თოფ­ხა­ნეს და ნალ­ფა­რას. თოფ­ხა­ნე მო­სე­ვა­დე­ბუ­ლი იყო ვერ­ცხლი­თა და ძვლით.

30 VOYAGER 19/2020

©დაცული ტერიტორიების სააგენტო. ფოტო: პაატა ვარდიაშვილი ©დაცული ტერიტორიების სააგენტო. ფოტო: პაატა ვარდიაშვილი

მაჭახელას ეროვნული პარკი ია­რაღ­ში „მა­ჭა­ხე­ლა“ პირ­ვე­ლობ­და და ასე იტ­ყოდ­ნენ, თო­ფი ან „მა­ჭა­ხე­ლა“ უნ­და იყოს, ან „სტამ­ბუ­ლიო“.

გირ­ჩევთ, სოფ­ლის გარ­შე­მო გაი­სეირ­ნოთ და თვა­ლი შეავ­ლოთ აქაუ­რო­ბის­თვის და­მა­ხა­სია­თე­ბელ და გა­მორ­ჩეულ ხის არ­ქი­ ტექ­ტუ­რას. მა­ღალ ოჩო­ფე­ხებ­ზე მდგარ ნა­ლიებ­ში აუ­ცი­ლებ­ლად შეამ­ჩნევთ გა­საშ­რო­ბად დაყ­რილ ყვი­თელ სი­მინ­დსა და ნაირ­ფერ ხილს, ცო­ტა უფ­რო შორს თუ წახ­ვალთ, 200 წლის სამ­სარ­თუ­ლიან მე­ჩეთ­საც აღ­მოა­ჩენთ, სა­დაც ამ­ჟა­მად მა­ჭა­ხე­ლას ხეო­ბის ეთ­ნოგ­ რა­ფიუ­ლი მუ­ზეუ­მია გან­თავ­სე­ბუ­ლი.

31 VOYAGER 19/2020

© visitajara.com

გად­მო­ცე­მით თო­ფებ­სა და დამ­ბა­ჩებს ოქ­რო-­ვერ­ცხლი­თაც ასე­ვა­ დებ­დნენ. თოფ­ხა­ნე თოფს ხრახ­ნი­ლი ლუ­ლა ჰქონ­და, რაც ხელს უწ­ყობ­და შორს და მი­ზან­ში სრო­ლას. რაც შეე­ხე­ბა ნალ­ფა­რა თოფს, მი­სი ლუ­ლა ხრახ­ნი­ლის გა­რე­შე მზად­დე­ბო­და. ად­გილ­ზე ამ­ზა­დებ­დნენ დენ­თსა და სა­ფანტს, ტყვია კი, შე­მოჰ­ქონ­დათ. სო­ ფე­ლი ჩხუ­ტუ­ნე­თი გა­მორ­ჩეუ­ლი სო­ფე­ლია. არამ­ხო­ლოდ იმი­ტომ, რომ საზ­ღვრის­პი­რია და აქ მთავ­რდე­ბა სა­ქარ­თვე­ლო. აქაუ­რო­ბას ბუ­ნე­ბას­თან ერ­თად ადა­მია­ნე­ბი გა­მოარ­ჩე­ვენ, რომ­ლე­ბიც დაუ­ღა­ ლა­ვად უყ­ვე­ბიან სტუ­მარს საინ­ტე­რე­სო ამ­ბებს.

აჭარა მა­ხუნ­ცე­თის ჩან­ჩქე­რი ბა­თუმ­ში დამ­სვე­ნებ­ლე­ბის­თვის ყვე­ლა­ზე მარ­ტი­ვი, ხელ­მი­საწ­ვდო­მი და პო­პუ­ლა­რუ­ლი მი­მარ­თუ­ლე­ბაა. სულ რა­ღაც 1 საა­თია სა­ჭი­რო აქ მო­სახ­ვედ­რად და სა­სია­რუ­ლო­ დაც მარ­ტი­ვია, რად­გან მდე­ბა­რეობს მთა­ვარ გზას­თან ახ­ლოს, ზღვის დო­ნი­დან 335 მ-ზე. ვარ­დნი­ლის სი­მაღ­ლე დაახ­ლოე­ბით 50 მეტ­რია და და­ცე­მი­სას საკ­მაოდ ღრმა მო­რევს ქმნის. გირ­ჩევთ, ჩან­ჩქერ­თან მიახ­ლოე­ბი­სას სიფ­რთხი­ლე გა­მოი­ჩი­ნოთ, რად­გან წყლის ვარ­დნის გა­მო, გარ­შე­ მო ქვე­ბი სვე­ლია. ამი­ტომ მარ­ტი­ვად შეიძ­ლე­ბა ფე­ხი აგის­რიალ­დეთ და და­შავ­დეთ. აქ­ვეა რეს­ტორ­ნის ტი­ პის რამ­დე­ნი­მე ობიექ­ტი და სა­პიკ­ნი­კე ად­გი­ლი.

თუ კუ­რორტ გო­დერ­ძის­კენ გა­დაწ­ყვი­ტეთ მოგ­ზაუ­რო­ბა, გირ­ ჩევთ გზად გო­დერ­ძის ალ­პუ­რი ბა­ღი მოი­ნა­ხუ­ლოთ. გო­დერ­ძის ალ­პუ­რი ბა­ღის იდეაა, ხე­ლი შეუწ­ყოს მა­ღა­ლი მთის ად­გი­ლობ­ რივ მცე­ნა­რე­თა კო­ლექ­ციის თავ­მოყ­რას ალ­პურ ბაღ­ში, მის დო­ კუ­მენ­ტი­რე­ბას და გა­მო­ყე­ნე­ბას სა­მეც­ნიე­რო, სა­გან­მა­ნათ­ლებ­ ლო და შე­მეც­ნე­ბი­თი მიზ­ნე­ბი­სათ­ვის, უზ­რუნ­ველ­ყოს საფ­რთხის წი­ნა­შე მყოფ მცე­ნა­რე­თა კონ­სერ­ვა­ცია, დაც­ვა და შე­ნარ­ჩუ­ნე­ბა. გო­დერ­ძის ალ­პუ­რი ბა­ღის მცე­ნა­რე­თა კო­ლექ­ცია საკ­მაოდ მრა­ ვალ­ფე­რო­ვა­ნია, რო­მე­ლიც ძი­რი­თა­დად აბო­რი­გე­ნუ­ლი სა­ხეო­ ბე­ბი­თაა წარ­მოდ­გე­ნი­ლი. ამ­ჟა­მად ალ­პუ­რი ბა­ღის ტე­რი­ტო­რია­ ზე არ­სე­ბობს ექ­ვსი სა­ხეო­ბის მერ­ქნო­ვა­ნი და ასამ­დე სა­ხეო­ბის ბა­ლა­ხო­ვა­ნი მცე­ნა­რე.

კუ­რორ­ტი ბე­შუ­მი ბა­თუ­მი­-ა­ხალ­ცი­ხის გზა­ზე, გო­დერ­ძის უღელ­ტე­ხი­ლი­დან 7 კ­მ-ში მდე­ბა­რეობს აჭა­რის ერ­თ-ერ­თი გა­მორ­ჩეუ­ლი მთის კლი­მა­ტუ­ რი კუ­რორ­ტი ბე­შუ­მი. თუ­კი აგ­ვის­ტოს პირ­ველ შა­ბათ­-კვი­რას სიახ­ლო­ვეს აღ­მოჩ­ნდე­ბით, აუ­ცი­ლებ­ლად ეს­ტუმ­რეთ სო­ფელს. წე­ლი­წა­დის ამ დროს აქ იმარ­თე­ბა ტრა­დი­ციუ­ლი სა­ხალ­ხო დღე­სას­წაუ­ლი „შუამ­თო­ბა“. დღე­სას­წაულ­ზე ად­გი­ლობ­რი­ვი კერ­ძე­ბი­სა და ღვი­ნის და­გე­მოვ­ნე­ბაა შე­საძ­ლე­ბე­ლი და, რა თქმა უნ­და, ფოლ­კლო­რულ სა­ღა­მო­ზე დას­წრე­ბა. წე­ლი­წა­დის უმე­ტეს დროს, გო­დერ­ძის უღელ­ტე­ხი­ლის მიმ­დე­ბა­ რე ტე­რი­ტო­რია თოვ­ლის სა­ფა­რის გა­მო და­კე­ტი­ლია. მი­სი სი­ მაღ­ლე დაახ­ლოე­ბით 4-5 მეტრს აღ­წევს და მხო­ლოდ მაი­სის შუა რიც­ხვე­ბის­კენ იწ­მინ­დე­ბა.

გო­დერ­ძის ნა­მარ­ხი, იგი­ვე გაქ­ვა­ვე­ბუ­ლი ტყე გო­დერ­ძის ნა­მარ­ხი, იგი­ვე გაქ­ვა­ვე­ბუ­ლი ტყე, რო­გორც მას ხში­რად უწო­დე­ბენ, აჭა­რი­სა და სამ­ცხის საზ­ღვარ­ზე, მდი­ნა­რე ძინ­ძეს ხეო­ბა­ში, გო­დერ­ძის უღელ­ტე­ხი­ლის შე­მო­გა­რენ­ში მდე­ ბა­რეობს, ზღვის დო­ნი­დან 1600-2100 მ სი­მაღ­ლე­ზე. ნა­მარხს ბუ­ნე­ბის ძეგ­ლის სტა­ტუ­სი აქვს მი­ნი­ჭე­ბუ­ლი და ბუ­ნე­ბის უიშ­ვია­თე­ს საოც­რე­ბას წარ­მოად­გენს, რო­მე­ლიც ჯერ­ჯე­რო­ბით მხო­ლოდ შუა აზია­სა და სა­ქარ­თვე­ლოს მი­წა­ზეა მიკ­ვლეუ­ლი. სხვა­ნაი­რად მას კა­ჟის ტყე­საც უწო­დე­ბენ. დი­დი ხნის წი­ნათ აქ ხა­რობ­და ტყე, რო­მე­ლიც შემ­დეგ ვულ­კა­ნუ­რი ქა­ნე­ბით დაი­ფა­ რა, დრო­თა გან­მავ­ლო­ბა­ში ქა­ნებ­ში მო­ყო­ლი­ლი ხის ნა­წი­ლე­ ბი დალ­პა და მი­წის სიღ­რმე­ში დარ­ჩა მა­თი ფორ­მი­სა და ზო­მის სი­ცა­რიე­ლე. ალაგ­-ა­ლაგ საუ­კე­თე­სოდ არის შე­მო­ნა­ხუ­ლი პალ­ მი­სა და სით­ბოს მოყ­ვა­რუ­ლი ფოთ­ლო­ვა­ნი მცე­ნა­რეე­ბის, გან­

სა­კუთ­რე­ბით დაფ­ნის­ნაი­რე­ბის ფოთ­ლე­ბის ანა­ბეჭ­დი, რაც იმას მიგ­ვა­ნიშ­ნებს, რომ ამ პე­რიოდ­ში ტრო­პი­კუ­ლი ჰა­ვა ყო­ფი­ლა და შე­სა­ფე­რი­სი მცე­ნა­რეე­ბი ხა­რობ­დნენ. აქ ნა­პოვ­ნია პალ­მე­ ბი, მაგ­ნო­ლიე­ბი, დაფ­ნე­ბი, მი­რიკ­ისე­ბურ­ნი, სა­პინ­დუ­სი­სე­ბურ­ნი, მირ­ტი­სე­ბურ­ნი, ერ­თი მხრივ და ტი­რი­სე­ბურ­ნი, არ­ყი, რცხი­ლა, წიფ­ლი­სებ­რნი _ მეო­რე მხრივ. გო­დერ­ძის ფლო­რის ასაკს ქვე­ დაპ­ლიო­ცე­ნუ­რად გან­საზ­ღვრა­ვენ. მცე­ნა­რეუ­ლი ნაშ­თე­ბი გა­მო­სა­ხუ­ლია ხეე­ბის გაქ­ვა­ვე­ბუ­ლი და ნა­ხევ­რად გაქ­ვა­ვე­ბუ­ლი ღე­როე­ბით და ფოთ­ლე­ბის ანა­ბეჭ­ დე­ბით, რომ­ლე­ბიც მოქ­ცეუ­ლია ნაც­რის­ფერ ვულ­კა­ნურ ტუფ­ ში. ზო­გიერ­თი ხე ვერ­ტი­კა­ლურ მდო­მა­რეო­ბა­შია და­მარ­ხუ­ლი, ზო­გიც წაქ­ცეუ­ლია. ეს უკა­ნას­კნე­ლი დიდ­ძალ მცე­ნა­რეულ ნაშ­ თებს შეი­ცავს, რაც მოწ­მობს ვულ­კა­ნუ­რი ამოფ­რქვე­ვის დროს ამ ად­გი­ლას ტყის არ­სე­ბო­ბას. ,,გო­დერ­ძის ფლო­რა“ შედ­გე­ნი­ლია ტრო­პი­კუ­ლი და ზო­მიე­რი ჰა­ვი­სათ­ვის და­მა­ხა­სია­თე­ბე­ლი მცე­ნა­რეე­ბის ნა­რე­ვით (მა­რად­ მწვა­ნე და ფო­თოლ­ცვე­ნა­დი სა­ხეო­ბე­ბით) და მკაცრ დაც­ვას მოით­ხოვს მეც­ნიე­რუ­ლი მნიშ­ვნე­ლო­ბის გა­მო, თუმ­ცა, ზო­გი მაინც არ ერი­დე­ბა მის ხელ­ყო­ფას, რად­გან ამ ხეებს ხელ­ნა­კე­ თო­ბი­სათ­ვის გა­მო­სა­დეგ მა­სა­ლად მიიჩ­ნე­ვენ. ბუ­ნე­ბის ამ საოც­ რე­ბის ნახ­ვა მარ­ტი­ვა­დაა შე­საძ­ლე­ბე­ლი, თუ ოდ­ნავ მე­ტად ყუ­ რად­ღე­ბით იქ­ნე­ბით, რად­გან არ­სად გა­დახ­ვე­ვას არ სა­ჭი­როებს _ გზი­დან­ვე იო­ლად შეამ­ჩნევთ. რა თქმა უნ­და, აჭა­რა მხო­ლოდ ის მარ­შრუ­ტე­ბი არაა, რაც აქ ჩა­ მოვ­თვა­ლე. გზის გაგ­რძე­ლე­ბა უსას­რუ­ლოდ შეიძ­ლე­ბა, თუმ­ცა, ვეც­დე­ბი, პირ­ვე­ლაღ­მომ­ჩე­ნის სია­მოვ­ნე­ბა არ წა­გარ­თვათ და და­ ნარ­ჩე­ნი თა­ვად ნა­ხოთ. მე მხო­ლოდ ის გა­მი­ხარ­დე­ბა, თუ აჭა­რას ზღვის მიღ­მა დაი­ნა­ხავთ და მი­სი ხა­სია­თის მრა­ვალ­ფე­როვ­ნე­ბას, მის­ტი­კუ­რო­ბა­სა და სიძ­ვე­ლეს თა­ვად ირ­წმუ­ნებთ.

ჩან­ჩხა­ლოს მღვი­მე-­მა­ცი­ვა­რი თუ­კი შუა­ხე­ვის მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტ­ში მოხ­ვდე­ბით, არ გაუშ­ვათ ხე­ლი­დან შან­სი, სო­ფელ ჩან­ჩხა­ლო­ში შეია­როთ და უც­ნაუ­რი მღვი­მე მოი­ნა­ხუ­ლოთ. გან­სხვა­ვე­ბით თა­ვი­სი თა­ნა­მოძ­მე მღვი­ მეე­ბი­სა­გან, აქ ტემ­პე­რა­ტუ­რა მუდ­მი­ვი კი არაა, არა­მედ სე­ზო­ნის მი­ხედ­ვით იც­ვლე­ბა _ ზაფ­ხულ­ში მა­ცი­ვა­რი­ვით ცი­ვა და აქ პრო­ დუქ­ტე­ბის შე­ნახ­ვაც კი შეიძ­ლე­ბა ხან­გრძლი­ვი დროით, ხო­ლო ზამ­თარ­ში, პი­რი­ქით, თბი­ლა. სოფ­ლის ამ ნა­წილს „ნა­მა­ლევს“ ეძა­ხიან. და­სა­ხე­ლე­ბა, სა­ვა­რაუ­დოდ „სა­მა­ლა­ვი­დან“ მომ­დი­ ნა­რეობს და იმ დროს უკავ­შირ­დე­ბა, რო­ცა ად­გი­ლობ­რი­ვებს ხში­რად ეს­ხმოდ­ნენ თავს, ისი­ნი კი ტყე­სა და მღვი­მეებ­ში იხიზ­ ნე­ბოდ­ნენ. ამ სო­ფელ­ში­ვეა, გად­მო­ცე­მის მი­ხედ­ვით, 600 წლის უთ­ხო­ვა­რის ხე, რო­მე­ლიც ჯერ კი­დევ იძ­ლე­ვა ნა­ყოფს. ხი­ხა­ნის, იგი­ვე ხირ­ხა­თის ცი­ხე (ა­ბუ­სე­რის­ძე­თა საგ­ვა­რეუ­ლო ცი­ხე) — შუა საუ­კუ­ნეე­ბის ცი­ხე­სი­მაგ­რეა აჭა­რა­ში, ხუ­ლოს მუ­ნი­ ცი­პა­ლი­ტე­ტის სო­ფელ ზე­და თხილ­ვა­ნა­ში, მდი­ნა­რე სხალ­თის სა­თა­ვეებ­ში, მა­ღალ ცი­ცა­ბო კლდის წვერ­ზეა აღ­მარ­თუ­ლი. მე კი მას მია­ძა­კის ანი­მეე­ბი­დან რო­მე­ლი­მე ცი­ხეს შე­ვა­და­რებ­დი, მასთან რომ მიაღ­წიო, ღრუბ­ლე­ბამ­დე აწ­ვდი­ლი ბი­ლი­კი უნ­და გაია­რო. მარ­შრუ­ტი საკ­მაოდ რთუ­ლი და დამ­ღლე­ლია. რე­კო­ მენ­დე­ბუ­ლი დრო 2 დღეა. ბა­თუ­მი­დან და­ბა ხუ­ლოს­კენ მი­მა­ვალ გზა­ზე ფურ­ტიოს XII საუ­კუ­ ნის ქვით ნა­შენ, თა­ღო­ვან ხიდს გაივ­ლით, რომ­ლის აგე­ბის ამ­ ბა­ვიც ისე­ვე, რო­გორც სხვა ბევ­რის, თა­მარ მე­ფეს უკავ­შირ­დე­ბა. თა­კა­რა, მზიან დღეს, გირ­ჩევთ ფურ­ტიოს წყალ­ზე შეის­ვე­ნოთ, რო­გორც ად­გი­ლობ­რი­ვე­ბი ამ­ბო­ბენ, მარ­გე­ბე­ლი წყა­ლი და­

32 VOYAGER 19/2020

ლიოთ, იქ­ვე მო­ხარ­შუ­ლი, სურ­ნე­ლო­ვა­ნი და სქე­ლი ნა­ლე­ქია­ნი ყა­ვით გამ­ხნევ­დეთ და გა­ნაგ­რძოთ გზა სამ­ხრე­თით, სხალ­თის­ წყლის ხეო­ბა­ში. ფურ­ტიო­დან ათიო­დე კი­ლო­მეტ­რში სხალ­თის მო­ნას­ტე­რიც გა­მოჩ­ნდე­ბა – შუა საუ­კუ­ნეე­ბის არ­ქი­ტექ­ტუ­რი­სა და მო­ნუ­მენ­ტუ­რი კედ­ლის მხატ­ვრო­ბის ერ­თა­დერ­თი და გან­სა­კუთ­ რე­ბუ­ლი ნი­მუ­ში ხუ­ლოს მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტ­ში. ყვე­ლა­ზე ახ­ლოს, ხი­ხა­ნის ცი­ხეს­თან სო­ფელ ბა­კი­ბაომ­დეა შე­საძ­ლე­ბე­ლი მის­ ვლა, ყვე­ლა­ნაი­რი სა­ხის ტრან­სპორ­ტით. აქ სა­მან­ქა­ნე გზა წყდე­ ბა და იწ­ყე­ბა სა­ფეხ­მავ­ლო ბი­ლი­კი. ღა­მის გა­თე­ვა და და­ბა­ნა­კე­ ბა აქ­ვეა შე­საძ­ლე­ბე­ლი, ტყის პი­რას. თუმ­ცა, თუ უპი­რა­ტე­სო­ბას საო­ჯაო ტი­პის სას­ტუმ­როებს ანი­ჭებთ, ღა­მის გა­სა­თე­ვი იო­ლად შე­გიძ­ლიათ მო­ნა­ხოთ სო­ფელ ხი­ხა­ძირ­ში. ასაკ­რე­ფი სი­მაღ­ლის და აკ­ლი­მა­ტი­ზა­ციის გა­მო, სჯობს, ეს მარ­ შრუ­ტი 2 დღე­ზე გა­დაა­ნა­წი­ლოთ, ასე ფი­ზი­კურ ძა­ლას და ენერ­ გია­საც შეი­ნარ­ჩუ­ნებთ და აჭა­რის მთის სი­ლა­მა­ზით ტკბო­ბას და სუფ­თა ჰაერ­საც შეირ­გებთ. ად­გი­ლობ­რი­ვე­ბი ტუ­რის­ტებს ხში­რად ურ­ჩე­ვენ ხოლ­მე, პი­რი დიდ­ზე დაა­ღეთ და ღრმად ჩაი­სუნ­თქეთ შეურ­ყვნე­ლი ჰაე­რი, შეირ­გეთ, რო­გორც თაფ­ლი და კან­ფე­ტიო. მეო­რე დღეს, გა­მო­ ძი­ნე­ბულს და დას­ვე­ნე­ბულს უკ­ვე აღარ გა­გი­ჭირ­დე­ბათ ცი­ხის ბი­ლიკს შე­ჭი­დე­ბა. სტარ­ტი­დან საწ­ყი­სი წერ­ტი­ლი 1800 მეტ­რია,

ხო­ლო სას­რუ­ლი სი­მაღ­ლე 2220 მ. ჯამ­ში, ფე­ხით სა­ვა­ლი 4 კმ-ია, რო­მე­ლიც საკ­მაოდ დამ­ღლელ და ცი­ცა­ბო კლდეს მიუყ­ვე­ბა. აქ ასას­ვლე­ლად კარ­გი ფი­ზი­კუ­რი მომ­ზა­დე­ბა და სუ­ლიე­რი გამ­ ძლეო­ბაა სა­ჭი­რო. თუმ­ცა, რო­დე­საც ცი­ხის კედ­ლებ­ში შეა­ბი­ ჯებთ და მა­ღა­ლი მთე­ბი­დან მო­ნა­ბე­რი ლე­გენ­დე­ბის სუნ­თქვას იგ­რძნობთ, მიხ­ვდე­ბით, რომ ეს გზა ამად ღირ­და და თუმ­ცა ბი­ ლიკ­ზე სულ თავ­ბედს იწ­ყევ­ლი­დით, მზად ხართ, ამ ჯა­დოს­ნურ ად­გი­ლას სა­მუ­და­მოდ თუ არა, ძა­ლიან დიდ­ხანს მაინც დარ­ჩეთ. ხი­ხა­ნის ცი­ხე მეა­თე-­მე­ცა­მე­ტე საუ­კუ­ნეე­ბით თა­რიღ­დე­ბა, ლე­ გენ­დე­ბის მი­ხედ­ვით, ცი­ხის აგე­ბას თა­მარ მე­ფეს მია­წე­რენ. ხი­ ხა­ნის ცი­ხე, აჭა­რის ერის­თავ­თე­რის­თავ აბუ­სე­რი­ძე­თა მთა­ვა­რი რე­ზი­დენ­ცია ყო­ფი­ლა. შემ­დეგ მას ოს­მა­ლე­ბი დაე­პატ­რო­ნენ. 1815 წელს ხი­ხა­ნის ცი­ხე­ში ოს­მალ­თა წი­ნააღ­მდეგ მებ­რძო­ლი სე­ლიმ ხიმ­შიაშ­ვი­ლი იყო გა­მაგ­რე­ბუ­ლი. რო­გორც ბევ­რი ცი­ხე სა­ქარ­ვე­ ლო­ში, ეს ცი­ხეც შიგ­ნი­დან გატ­ყდა. სე­ლი­მი კი ოს­მა­ლებ­მა შეიპ­ ყრეს და თა­ვი მოჰ­კვე­თეს. ვიწ­რო და დამ­ღლე­ლი ბი­ლი­კი, რო­ მელ­საც მი­ვუყ­ვე­ბით, ცი­ხის მი­სად­გო­მი ერ­თა­დერ­თი, უძ­ვე­ლე­სი გზაა. სა­ფორ­ტი­ფი­კა­ციო კომ­პლექ­სში შე­დის რამ­დე­ნი­მე ნა­გე­ ბო­ბა: გა­ლა­ვა­ნი, კოშ­კე­ბი, ეკ­ლე­სია და სხვა­დას­ხვა და­ნიშ­ნუ­ლე­ ბის შე­ნო­ბა­თა ნაშ­თე­ბი. ამ­ჟა­მად ცი­ხის ტე­რი­ტო­რია­ზე მიმ­დი­ნა­ რეობს მოკ­ვლე­ვა და მზა­დე­ბა ინ­ფრას­ტრუქ­ტუ­რის მო­საწ­ყო­ბად, რაც, პირ­ველ რიგ­ში, ცი­ხე­ზე ას­ვლას გააად­ვი­ლებს.

ხიხანის ციხე გაით­ვა­ლის­წი­ნეთ: ხი­ხა­ნის ცი­ხე რამ­დე­ნი­მე კი­ლო­მეტ­რშია თურ­ქე­თის საზ­ღვრამ­დე, რიგ ბი­ლიკებს ისე­თი მი­მარ­თუ­ლე­ბა აქვს, ნის­ ლიან ამინ­დში, მოგ­ზაურს ად­ვი­ლად შეიძ­ლე­ ბა აებ­ნეს გზა და თურ­ქე­თის ტე­რი­ტო­რია­ზე მოხ­ვდეს. ამი­ტომ, თურ­ქე­თის ხე­ლი­სუფ­ლე­ბის მოთ­ხოვ­ნით, ხი­ხა­ნის ცი­ხის და­საწ­ყის­ში­ვე, ასახ­ვევ­თან, წელს სამ­ხედ­რო ბლოკ­-პოს­ტი დად­გეს. სა­ბუ­თე­ბის მომ­ზა­დე­ბა სა­საზ­ღვრო პო­ლი­ცია­ში შეიძ­ლე­ბა თბი­ლის­სა და ბა­თუმ­ ში და თა­და­რი­გის წი­ნას­წარ და­ჭე­რაა სა­ჭი­რო. ად­გილ­ზეც შეიძ­ლე­ბა სა­კით­ხი მოგ­ვარ­დეს, მაგ­რამ ეს რამ­დე­ნი­მე საათს მაინც წაი­ღებს.

33 VOYAGER 19/2020

გურია

გურია

34 VOYAGER 19/2020

©დაცული ტერიტორიების სააგენტო. ფოტო: ლაშა გიგაური.

პალიასტომის ტბაზე ცხრა კილომეტრიანი სანაოსნო ტურის საწყისი წერტილი სამეგრელოს მხრიდანაა, თუმცა, მოივლით “გურიის ნაწილებსაც”. დაათვალიერებთ ლელქაშის მაღალ, გაუვალ რაყებს, მეორად ნოტიო მდელოებს, სამეფო გვიმრების ხშირ საფარს, დააკვირდებით გადაფრენ ფრინველებს - ზოგს უკვე წითელ წიგნში აღნუსხულებს. პალიასტომის ტბა გურიისთვის მნიშვნელოვანი ტბაა მიუხედავად იმისა, რომ გურიას თავისი ზღვისპირეთიც აქვს. ტბის გურიის ნაწილი ლანჩხუთის მუნიციპალიტეტის ტერიტორიას ეკუთვნის. https://apa.gov.ge/

35 VOYAGER 19/2020

გურია

წინ, მეეტლევ, გურიისკენ დიანა ანფიმიადის სუბიექტური მოგზაურობა დი ა ნა ა ნ ფიმია დი

„მი­ვალ გუ­რია­ში მა­რა“ _ ასე იწ­ყე­ბა სიმ­ღე­რა, რო­მე­ლიც ყვე­ ლამ იცის, მე­რე რა, რომ მი­სამ­ღე­რად სხვა, ასე­ვე ხალ­ხუ­რი სიმ­ღე­რის მო­ტივს ურ­თა­ვენ ხოლ­მე. მე, გუ­რიის გზას რომ და­ ვად­გე­ბი, სულ სხვა სიმ­ღე­რას ვღი­ღი­ნებ. ინო­ლა გურ­გუ­ლია ძა­ლიან მიყ­ვარს, მი­სი ულა­მა­ზე­სი მი­ნო­რით ხმა­ში, საო­ცა­რი, გამ­ჭვირ­ვა­ლე ემო­ციე­ბის გა­მო, მი­სი ერ­თი მე­ლო­დია, თა­ვი­სი ტექ­სტით კი, ზუს­ტად მა­გო­ნებს გზას ნა­ტა­ნე­ბი­დან ურე­კამ­დე _ და­ბუ­რუ­ლი ტყის, ჩაის პლან­ტა­ციე­ბის, ციტ­რუ­სის ბა­ღე­ბის, გვიმ­ რე­ბის და, საერ­თოდ, სა­ხა­სია­თოდ სვე­ლი და ნეს­ტია­ნი, მუ­ქი და პრია­ლა სიმ­წვა­ნის გა­მო, რომ­ლის და­სას­რულს ზღვის სუნს ვგრძნობ და ულა­მა­ზეს ჰო­რი­ზონ­ტსაც ვხე­დავ. „აწ­ვიმს ორ­ღო­ბეს, აწ­ვიმს დაფ­ნარს, აწ­ვიმს ლი­მო­ნებს“... _ ვე­რა­ვინ და­მა­ჯე­რებს, რომ ინო­ლა გურ­ გუ­ლიას ეს სიმ­ღე­რა გუ­რია­ზე არაა, ჰო­და, მეც ვღი­ღი­ნებ. კი­დევ ეს მო­ტი­ვი მახ­სენ­დე­ბა: „ახ­ლა იწ­ყე­ბა წი­ფის გვი­რა­ბი“ _ ოღონდ ეს უკ­ვე ჩე­მი ყო­ფის მა­რა­დიუ­ლი რე­ჩი­ტა­ტი­ვია. გუ­რია­ში მივ­დი­ვარ. არ ვი­ცი, რა უფ­რო უხ­დე­ბა აქაუ­რო­ბას _ სვე­ლი, ჩა­მუ­ქე­ბუ­ლი და წვი­მა­ში აპ­რია­ლე­ბუ­ლი სიმ­წვა­ნე თუ წი­თე­ლი, მთელ ჰო­რი­ზონ­ტზე გა­დაშ­ლი­ლი დაი­სი? გვიმ­რე­ბის, უსა­ხე­ლო ბუე­რა მცე­ნა­რეე­ბის, პრია­ლა მაგ­ნო­ლიე­ბი­სა და ლი­ მო­ნე­ბის, ქა­ფუ­რის ხეე­ბი­სა და ბამ­ბუ­კე­ბის კო­რო­მე­ბი, დაფ­ნა, მან­და­რი­ნი, ფეი­ხოა თუ ალ­პუ­რი მდე­ლოე­ბი, ნის­ლი, მის­ტი­კუ­რი ჭაო­ბე­ბი და ბო­ლოს _ ზღვის გაშ­ლი­ლი ჰო­რი­ზონ­ტი?

გუ­რიის ფე­რებ­სა და გე­მოებ­ში მოგ­ზაუ­რო­ბა ათას ნიუანსს შეი­ ცავს, ის­ტო­რიას, თავ­ზე­ხე­ლა­ღე­ბულ თავ­გა­და­სავ­ლებს, გა­დარ­ ჩე­ნის ამ­ბებს, ასე­ვე, ტკი­ვილს, იუ­მორ­სა და სიმ­სუ­ბუ­ქეს. რა უნ­და ვნა­ხო? გავ­ყვე­ბი მო­გო­ნე­ბებს, ამ­ბებს, ის­ტო­რიას, გე­ მოს, ხმას და ვნა­ხავ, სად მი­მიყ­ვანს.

გუ­რიის რეს­პუბ­ლი­კა, ბახ­ვის მა­ნი­ფეს­ტი, ნა­სა­კი­რა­ლის ბრძო­ლა იცო­დით, რომ მეო­ცე საუ­კუ­ნის და­საწ­ყი­სის სა­ქარ­თვე­ლოს პა­ ტა­რა კუთ­ხე, გუ­რია, რო­მე­ლიც პო­ლი­ციუ­რი რუ­სე­თის პა­წა­წი­ნა ნა­წილს წარ­მოად­გენ­და, ფაქ­ტობ­რი­ვად და­მოუ­კი­დე­ბე­ლი გახ­ და და მას მე­ფის მთავ­რო­ბა ვე­ღარ გა­ნა­გებ­და? რე­ვო­ლუ­ციის, თა­ვი­სუფ­ლე­ბის აჩ­რდი­ლი დღემ­დე დაძ­რწის ოზურ­გეთ­ში, რო­მე­ლიც მა­შინ სას­ტი­კად გა­დაწ­ვეს. იქ­ნებ ამ აჩ­რდი­ლე­ბის გა­მო­სა­დევ­ნებ­ლა­დაც ღირ­დეს აქაუ­რო­ბის სტუმ­რო­ბა?

სი­მო­ნა და სხვე­ბი სო­ცია­ლუ­რი უთა­ნას­წო­რო­ბა გუ­რია­ში ყო­ველ­თვის ადარ­დებ­ დათ, ცნო­ბი­ლი ფი­რა­ლე­ბის ის­ტო­რიაც აქე­დან მო­დის, სი­სო­ ნა დარ­ჩია, სი­მო­ნა დო­ლი­ძე, სხვე­ბი. ამი­ტომ სო­ფელ ამაღ­ ლე­ბა­ში ფი­რა­ლის ძეგ­ლსაც და­ვაკ­ვირ­დე­ბი და მო­გო­ნე­ბებს გა­ვი­ცოც­ხლებ _ რა­ტომ მხო­ლოდ რო­ბინ ჰუ­დი და არ­სე­ნა მა­რაბ­დე­ლი?

©დაცული ტერიტორიების სააგენტო. ფოტო: ლაშა გიგაური.

მდ. ფიჩორის ხეობაში არსებული მცირე არხები, თავისი ჭაობის მცენარეულობით, ეკლიანი ბუჩქებით, კოლხური სუროთი და გაუვალი ლიანებით, მინიატურული ჯუნგლების ასოციაციას შეგიქმნით.

36 VOYAGER 19/2020

არ­სად ისე არ მღე­რიან, რო­გორც აქ, ამ ქვე­ყა­ნა­ში ხმებს გა­მო­დევ­ნე­ბა დაე, ჩე­მი შემ­დე­გი ნა­ბი­ჯი იყოს. გუ­რუ­ლი სიმ­ღე­რა, გუ­რუ­ლი კი­ლო. ოთ­ხხმია­ნო­ბა, რო­ცა ყვე­ლა თა­ვის მუ­სი­კა­ლურ აზრს მიჰ­ყვე­ბა, კრი­მან­ჭუ­ლი და მო­ძა­ხი­ლი, ცოც­ ხა­ლი, მრა­ვალ­ფე­რო­ვა­ნი, წარ­მოუდ­გე­ნე­ლი ჰარ­მო­ნია და იმ­ პრო­ვი­ზა­ცია და გუ­რუ­ლი სიმ­ღე­რის ტექ­სტე­ბი, რომ­ლებ­შიც რე­ ლი­გია, ფი­ლო­სო­ფია და მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი პრობ­ლე­მე­ბი გუ­რუ­ლი თვალ­სა­წიე­რი­თაა და­ნა­ხუ­ლი. „ეს სო­ფე­ლი სა­ზო­გა­დოდ ცრუ და გაუ­ტა­ნე­ლია, აღ­მი­ნიშ­ნე ერ­თი ვინ­მე, კმა­ყო­ფი­ლი რო­მე­ლია“. და კი­დევ, გუ­რულ მრა­ვალ­ხმია­ნო­ბა­ში გაჟ­ღე­რე­ბუ­ლი „ვეფ­ხის­ ტყაოს­ნის­“ სტრო­ფე­ბი. სი­მო­ნიშ­ვი­ლე­ბის, ბერ­ძე­ნიშ­ვი­ლე­ბის, ჩავ­ლეიშ­ვი­ლე­ბის, ერ­ქო­ მაიშ­ვი­ლე­ბის, დო­ლი­ძეე­ბის და სხვა­თა კვალ­დაკ­ვალ, გუ­რია­ში მომ­ღე­რა­ლი ოჯა­ხე­ბი ჯერ კი­დევ შეგ­ხვდე­ბათ. ჰო­და, მა­თი მოს­ მე­ნის გა­რე­შე აქე­დან წას­ვლა არ ღირს. თუ ერ­თი სიმ­ღე­რა, მაშ, რო­მე­ლი? არა, „ხა­სან­ბე­გუ­რას“ არ ვიტ­ ყვი, „შა­ვი შაშ­ვი“ იყოს, ყვე­ლა­ზე გუ­რუ­ლი სიმ­ღე­რა: „შა­ვი შაშ­ვი ჩიო­და, ნე­ტავ რა­სა ჩიო­და?“... და, რა­საკ­ვირ­ვე­ლია, მოუ­ლოდ­ნე­ლი სუ­ლაც არაა, რომ პირ­ვე­ ლი ქარ­თუ­ლი ოპე­რის ავ­ტო­რიც გუ­რუ­ლია _ ვიქ­ტორ დო­ლი­ძე.

საბ­ჭო­თა მო­ზაი­კა და შე­ნო­ბე­ბი ოზურ­გეთს საბ­ჭო­თა ხა­ნა­ში „მა­ხა­რა­ძე“ ერ­ქვა. თუ ქარ­თუ­ლი საბ­ჭო­თა კი­ნო გი­ნა­ხავთ, ის კად­რე­ბიც გა­გახ­სენ­დე­ბათ, კულ­ ტუ­რის ცენ­ტრი­სა თუ სოფ­ლის ფერ­მის შე­ნე­ბის, მე­ჩაიეე­ბი­სა და კოლ­მეურ­ნეო­ბე­ბის შე­ჯიბ­რის. და თუ სო­ფელ ნა­ტა­ნებ­ში შეივ­ ლით _ იქ, სა­დაც „ჭრი­ჭი­ნაა“ გა­და­ღე­ბუ­ლი _ ამ კო­ლექ­ტიუ­რი მეხ­სიე­რე­ბი­დან აუ­ცი­ლებ­ლად წა­მო­ვა მო­გო­ნე­ბე­ბი. ნა­ტა­ნებ­ში ყვე­ლა­ფე­რი შეიც­ვა­ლა, ჭრი­ჭი­ნას ვერ­სად და­ლან­დავთ, მაგ­რამ შე­ნო­ბა ისევ იქ დგას, რო­გორც საბ­ჭო­თა არ­ქი­ტექ­ტუ­რის გა­მორ­ ჩეუ­ლად სა­ხა­სია­თო ნი­მუ­ში.

უფუნ­ქციო შე­ნო­ბე­ბის კონ­კურ­სი თუ ტარ­დე­ბა სად­მე, გუ­რია გა­ მარ­ჯვე­ბუ­ლია, მაგ­რამ თუ ამ შე­ნო­ბა­ში შეი­ხე­დავთ, პრო­პა­გან­ დის­ტუ­ლი და აგი­ტა­ციუ­რი კულ­ტუ­რის იმ­გვარ ნი­მუ­შებს წააწ­ ყდე­ბით, იმ­გვარ მო­ზაი­კა­სა და არ­ქი­ტექ­ტუ­რას, გაოც­დე­ბით. გა­დავ­წყვი­ტე, გუ­რია­ში ყვე­ლა ასეთ მი­ტო­ვე­ბულ და დია­დი წარ­ სუ­ლის მქო­ნე შე­ნო­ბა­ში შე­ვიჭ­ყი­ტო და იქ­ნებ, მე­ჩაიე გო­გოე­ბის ხმაც მო­მეს­მას წარ­სუ­ლი­დან: „კო­ლექ­ტი­ვი გაძ­ლიერ­და, ნა­ნი­ნა, ნა­ნა, ვა­შა ძია სტა­ლინ­საო, დი­ლა ოდე­ლა და“.

სა­გან­ძუ­რი შე­მოქ­მე­დის, ჯი­ხე­თის, ჯუ­მა­თის მო­ნას­ტრე­ბი, აჭის, ლი­ხაუ­რის, ერ­კე­თის ეკ­ლე­სიე­ბი, ცი­ხეე­ბი, სა­სახ­ლეე­ბი. ერ­თი რო­გორ ამო­ ვირ­ჩიო? მა­შინ ჯუ­მა­თი იყოს, მო­ნას­ტრის­კენ ისე­თი ლა­მა­ზი, ტყია­ნი გზა ადის, გზად კი ძვე­ლი, გუ­რუ­ლი სა­საფ­ლაო გხვდე­ ბათ, აუ­ცი­ლებ­ლად წაი­კით­ხეთ წარ­წე­რე­ბი ქვებ­ზე, დააკ­ვირ­ დით სუ­რა­თებს. საერ­თოდ, ძვე­ლი სა­საფ­ლაოე­ბის ნახ­ვის გა­რე­ შე არ­ცერ­თი ქა­ლა­ქი თუ მო­ნას­ტე­რი არ უნ­და და­ტო­ვოს კაც­მა, ასე მგო­ნია, თუ, რა თქმა უნ­და, მოგ­ზაუ­რი ხართ და მოგ­ზაუ­ რო­ბი­სას იმ მხა­რის ამ­ბებს ეძებთ, რაც იქაუ­რო­ბას ახა­სია­თებს, თუნ­დაც და­ვიწ­ყე­ბულ ამ­ბებ­სა და ბიოგ­რა­ფიებს.

© www.soviet-mosaics.ge

უფუნ­ქციო შე­ნო­ბე­ბის კონ­კურ­სი თუ ტარ­დე­ბა სად­მე, გუ­რია გა­მარ­ჯვე­ ბუ­ლია, მაგ­რამ თუ ამ შე­ნო­ბა­ში შეი­ხე­დავთ, პრო­პა­გან­დის­ტუ­ლი და აგი­ტა­ციუ­რი კულ­ტუ­რის იმ­გვარ ნი­მუ­შებს წააწ­ ყდე­ბით, იმ­გვარ მო­ზაი­ კა­სა და არ­ქი­ტექ­ტუ­რას, გაოც­დე­ბით.

37 VOYAGER 19/2020

გურია ჯუ­მა­თის მო­ნას­ტე­რი, ულა­მა­ზე­სი არ­ქი­ტექ­ტუ­რის გარ­და, კულ­ ტუ­რუ­ლი მნიშ­ვნე­ლო­ბი­თაც გა­მოირ­ჩე­ვა _ ფრეს­კე­ბი, ჭე­დუ­რო­ ბა, სა­მო­ნას­ტრო და სამ­წიგ­ნოგბრო ტრა­დი­ციე­ბი _ სწო­რედ აქ ინა­ხე­ბო­და ცნო­ბი­ლი ხელ­ნა­წე­რე­ბი შატ­ბერ­დი­დან, მათ შო­რის, ადი­შის სა­ხა­რე­ბა­საც აქ ინა­ხავ­დნენ. სამ­წუ­ხა­როდ, ბევ­რი რამ ჯუ­მა­თის გან­ძი­დან, და­კარ­გუ­ლია. თუმ­ცა, ექოე­ბი წარ­სუ­ლი­დან შე­სამ­ჩნე­ვია და მათ თქვენც იგრძნობთ.

გე­მოე­ბი გუ­რუ­ლი კუ­ლი­ნა­რიის თა­ვი­სე­ბუ­რე­ბე­ბი არ­სად გამ­ქრა­ლა, სოფ­ლი­დან სო­ფელ­ში მოგ­ზაუ­რო­ბი­სას ვხვდე­ბი, რომ აქ არა­ ფე­რი დაუ­ვიწ­ყე­ბიათ, ძველ, ბე­ბია-­ბა­ბუის­გან გად­მო­ცე­მით მი­ღე­ბულ რე­ცეპ­ტებს ყო­ფა­ში მის­დე­ვენ და ყო­ველ მეტ­რში და­მარ­ხულ ის­ტო­რია­სა თუ მე­ვე­ნა­ხეო­ბის ტრა­დი­ციას გულ­ მოდ­გი­ნედ აცოც­ხლე­ბენ. მხვდე­ბა საუ­კუ­ნე­ზე მე­ტი ხნის ფი­ლი (ფილ­თაქ­ვა), რამ­დე­ნი­მე თაო­ბის დია­სახ­ლი­სის ხე­ლი რომ ახ­ სოვს, ზო­გი უფ­რო მტკი­ცე, ზო­გი _ ნაკ­ლე­ბად… მზი­თევ­ში გა­ მო­ყო­ლი­ლი გო­ბი თუ ქვის უძ­ვე­ლე­სი კე­ცი, საუ­კუ­ნო­ვა­ნი ბუ­ფე­ ტის კა­რის შეხ­სნი­სას სიღ­რმი­დან იჭ­ვრი­ტე­ბიან ბრო­ლი­სა თუ ფაი­ფუ­რის ტვიფ­რია­ნი ჩაის ჭი­ქე­ბი, ღმერ­თმა უწ­ყის, რო­გორ მოხ­ვდნენ ისი­ნი აქ, ამ ყო­ფა­ში.

ვსვამ გუ­რულ, ტა­ნი­ნიან, სურ­ნე­ლო­ვან ჩაის და ვფიქ­რობ, მაინც რა არის ამ მხა­რე­ში მთა­ვა­რი? გა­და­სარ­ჩე­ნად მცი­რე რე­სურ­სის მთლია­ნად გა­მო­ყე­ნე­ბის ხე­ლოვ­ნე­ბა თუ თან იდეე­ბის მრა­ვალ­ ფე­როვ­ნე­ბაც, რო­მე­ლიც ყვე­ლა­ზე კარ­გად გუ­რულ სიმ­ღე­რა­ში ვლინ­დე­ბა _ აზ­რის სხვა­დას­ხვაგ­ვარ გან­ვი­თა­რე­ბა­სა და მაინც საო­ცარ, ჰარ­მო­ნიულ ერ­თია­ნო­ბა­ში.

ვე­ნა­ხი, ბა­ღი, იდეა, მო­მა­ვა­ლი გუ­რია გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლი ადა­მია­ნე­ბის მხა­რეა, გა­ბე­დუ­ლე­ბით, იდეე­ბი­თა და შთა­გო­ნე­ბით აღ­სავ­სე, ყო­ველ­დღიუ­რი თავ­გა­და­ სავ­ლე­ბის მა­ძიებ­ლე­ბის მხა­რე. სო­ფელ შე­მოქ­მედ­ში „მე­ნაბ­დის მა­რანს“ ვსტუმ­რობ და მა­ში­ნაც ამა­ში ვრწმუნ­დე­ბი. ამ ად­გილ­ზე გუ­რუ­ლი პრო­ვან­სია მოწ­ყო­ბი­ ლი _ საო­ცა­რი ფე­რე­ბი და ეს­თე­ტი­კა, კოპ­წია და რო­მან­ტი­კუ­ლი გა­რე­მო, შე­სა­ნიშ­ნა­ვი ბაღ­-ვე­ნა­ხი და ღვი­ნო.

შუა­ცეც­ხლზე, ჩემ თვალ­წინ მზად­დე­ბა ნო­ყიე­რი და თან მსუ­ბუ­ქი ბრინ­ჯუ­ლა, რო­მე­ლიც კი­დევ ერ­თხელ გვახ­სე­ნებს წყა­როებს, სა­ დაც სა­ქარ­თვე­ლო­ში ბრინ­ჯის კულ­ტუ­რის არ­სე­ბო­ბა დას­ტურ­დე­ ბა. ბრინ­ჯუ­ლა იდეა­ლუ­რი საუზ­მეა, უთ­ხე­ლეს ცომს კეც­ზე ას­ხა­მენ, შემ­დეგ კვერ­ცხში არეუ­ლი ყვე­ლი ემა­ტე­ბა (ბევ­რი, ბევ­რი ყვე­ლი, რო­გორც აქ ამ­ბო­ბენ, აბ­და­ლა ქა­ლის მიერ დაუ­ზო­გა­ვად და­მა­ტე­ ბუ­ლი), ეს ყვე­ლა­ფე­რი მა­ლე­ვე ცხვე­ბა და ცხე­ლი­ვე იჭ­რე­ბა. გუ­რუ­ლი დია­სახ­ლი­სი მიმ­ზა­დებს შავ (გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლად გემ­ რიელ), შე­ტუ­ტულ, ანუ შე­სუ­ნე­ლე­ბულ დე­დალს (მო­ხარ­შულ, საუ­კე­თე­სო დე­დალს, ნივ­რით, და­ნა­ყილი ქინ­ძი­თა და თხი­ლით შეკმაზულს), ცეც­ხლზე, დიდ ქვაბ­ში მზად­დე­ბა თხის ჩა­ქინ­ძუ­ლი (ფე­ნა-­ფე­ნა ჩა­ლა­გე­ბუ­ლი თხის ხორ­ცი, ქინ­ძი, ხახ­ვი, პრა­სი და ცო­ ტაც ტყე­მა­ლი), გა­სა­სინ­ჯად მიხ­მობს ნიგ­ვზით თუ თხი­ლით შეკ­მა­ ზუ­ლი ათას­ნაი­რი ფხა­ლეუ­ლი: ეკა­ლა, ჯი­ჯი­ლა­ყა, წი­თე­ლი ფხა­ლი, დან­დუ­რი (თხი­ლით ხორ­ცი­სა თუ ბოს­ტნეუ­ლის შე­ნე­ლე­ბა აქაუ­რო­ ბის მთა­ვარ კუ­ლი­ნა­რიულ შტრი­ხად შეიძ­ლე­ბა მი­ვიჩ­ნიოთ). გუ­რუ­ლი კუ­ლი­ნა­რიაც გა­დარ­ჩე­ნის ხე­ლოვ­ნე­ბაა, კი­დევ _ ბა­ ლან­სის: რო­ცა შე­გიძ­ლია თხაც შეა­პიწ­კი­ნო და ტყის ბა­ლა­ხე­ბიც მოაგ­რო­ვო ფხა­ლის­თვის, თხი­ლით თუ ნიგ­ვზით, ნივ­რი­თა და ქინ­ძით შეა­ზა­ვო, ცო­ტაც ბრო­წეუ­ლის წვე­ნი, იქ­ნებ, კარ­გი ძმა­ რი, ძა­ღე სა­წე­ბე­ლი, ან­დაც ახა­ლი ტყე­მა­ლი. „გუ­რუ­ლი ღვე­ძელი შუა­ცეც­ხლზე” _ საუ­კე­თე­სო ხა­რის­ხის ახა­ლი ყვე­ლი და რამ­ დე­ნი­მე დღის გან­მავ­ლო­ბა­ში შე­ბო­ლი­ლი კვერ­ცხე­ბი რომ ემა­ ტე­ბა, შემ­ჟა­ვე­ბუ­ლი კე­ჟე­რა ნიგ­ვზით, ან თხი­ლით, მო­ხარ­შუ­ლი და აძენ­ძი­ლი ბად­რი­ჯა­ნი ნივ­რით, ქინ­ძით და თხი­ლით, კე­ცის ჭა­დი წყა­ვის ფო­თოლ­ში (წყა­ვი გან­სა­კუთ­რე­ბულ არო­მატს სძენს ჭადს, ამი­ტომ მას ხში­რად ღვე­ზელს და ხა­ჭა­პურ­საც უფე­ნენ). გზას ვაგ­რძე­ლებ და ჩა­რო­ზად გო­მის­მთის აჭარ­ლე­ბის მსუ­ყე კერ­ძე­ბის შემ­დეგ, გუ­რუ­ლი იუ­მო­რის გარ­და, ციტ­რუ­სი­სა და კა­ რა­ლიო­კის, ფეი­ხოა­სა და კი­ვის ჩი­რი, თხი­ლის ჯან­ჯუ­ხა _ თხელ, მომ­ჟა­ვო, ცოც­ხალ ფე­ლა­მუშ­ში ამოვ­ლე­ბუ­ლი, ასე­ვე, თა­ვად ეს არო­მა­ტუ­ლი ფე­ლა­მუ­ში მე­ლო­დე­ბა. მივ­ყვე­ბი ულა­მა­ზეს სერ­პან­ტი­ნებს, პა­წია თუ დი­დი მდი­ნა­რეე­ბის ნა­პი­რებს, სა­დაც ბავ­შვე­ბი ფა­ცე­რით თევ­ზაო­ბენ და ახ­ალდა­ჭე­ რილ თევზს იქ­ვე, ცეც­ხლზე აპიწ­კი­ნე­ბენ, ვხა­რობ მე­ვე­ნა­ხეო­ბის აღ­დგე­ნი­ლი ტრა­დი­ციით, რაც იმედს მი­ჩენს, რომ ეს დაც­ლი­ლი, ულა­მა­ზე­სი ოდე­ბიც მა­ლე ადა­მია­ნე­ბის ენით და­მე­ლა­პა­რა­კე­ ბიან.

მე­ნაბ­დის მა­რა­ნი

სო­ფე­ლი შემოქმედი, ოზურ­გე­თი

„მე­ნაბ­დის მა­რა­ნი“ კონ­სტი­ტუ­ციო­ნა­ლის­ტის, ვა­ხუშ­ტი მე­ ნაბ­დის ოჯა­ხუ­რი წა­მოწ­ყე­ბაა, რო­მე­ლიც რამ­დე­ნი­მე წე­ლია, წარ­მა­ტე­ბით აცოც­ხლებს მა­მა­პა­პი­სეულ კარ­მი­და­მო­ში გუ­ რიის ეთ­ნოგ­რა­ფიას და ყვე­ლა იმ დე­ტალს, რაც ამ მხა­რის­ თვი­საა უნი­კა­ლუ­რი. ამი­ტომ აქ სტუმ­რო­ბი­სას სახ­ლის, ეზო­სა თუ ბაღ­-ბოს­ტნის თი­თოეუ­ლი აქ­სე­სუა­რი, დე­კო­რი კით­ხვებს აღ­ვი­ვებს, რა­საც პა­სუ­ხად ტრა­დი­ციუ­ლი გუ­რუ­ლი ყო­ფის ახ­სნა მოჰ­ყვე­ბა, მას­პინ­ძლე­ბი სია­მოვ­ნე­ბით გიამ­ბო­ბენ გუ­ რუ­ლი ჯი­შე­ბის ღვი­ნოებ­სა და კონ­კრე­ტუ­ლად თა­ვიან­თი ქვევ­რის ჩხა­ვერ­ზე, გაჩ­ვე­ნე­ბენ, რო­გორ მოჰ­ყავთ სუფ­თა, ნა­ტუ­რა­ლუ­რი ბოს­ტნეუ­ლი, რო­გორ ასა­ხავს აქაუ­რი რე­ცეპ­ ტე­ბი გუ­რულ გე­მოს და, ასე­ვე, რო­გორ იცავს მხა­რის კუ­ლი­ ნა­რიულ ტრა­დი­ციებს. „მე­ნაბ­დის მარ­ნი­დან“ გო­მის­მთა ერ­თი საა­თის სა­ვალ­ზეა და, რო­გორც თვი­თონ ამ­ბო­ბენ, ტუ­რებს გო­მის­მთა­ზე თა­ვა­დაც შე­მოგ­თა­ვა­ზე­ბენ.

38 VOYAGER 19/2020

www.facebook.com/MenabdesWineCellar

სო­ფე­ლი წი­თელ­მთა და ლი­კა მეგ­რე­ლა­ძის „კომ­ლი“, ვა­ზის აღ­დგე­ნი­ლი ჯი­შე­ბი, ბამ­ბუ­კის ტყე, ნა­ვი სა­კუ­თარ პა­წია მდი­ნა­ რე­ზე, საუ­კუ­ნო­ვა­ნი ოდა, უძ­ვე­ლე­სი ქვევ­რე­ბი, სტუმ­რე­ბის­თვის მოწ­ყო­ბი­ლი ოთა­ხი დიო­გე­ნეს კას­რში, შე­სა­ნიშ­ნა­ვი, ავ­თენ­ტუ­ რი ეკო­გა­რე­მო და ჩაი, რა­საკ­ვირ­ვე­ლია, ნამ­დვი­ლი, გუ­რუ­ლი ჩაი, რო­მელ­საც სა­კუ­თა­რი ხე­ლით დაკ­რეფთ ეზო­ში, დაგ­რეხთ და ლა­მა­ზი ფინ­ჯნე­ბით მიირ­თმევთ. აქ აუ­ცი­ლებ­ლად უნ­და მოხ­ ვდეთ, გუ­რია აღ­მო­ჩე­ნე­ბის მხა­რეა, თუ მე­ნაბ­დეე­ბის კარ­-მი­და­ მო­ში ბა­ნა­ნი მწიფს, „კომ­ლში“ ბამ­ბუ­კის მწნი­ლით გა­გი­მას­პინ­ ძლდე­ბიან.

სკი­ჯის სახ­ლი

სო­ფე­ლი ხი­დის­თა­ვი, ჩო­ხა­ტაუ­რი

ბო­ლოს კი, სო­ფე­ლი მთის­პი­რი და მი­სი უბა­ნი ოქ­როს­ქე­დი, ვე­ ნა­ხე­ბის სა­მოთ­ხე, შა­ვი ღო­რე­ბი­სა და ქათ­მე­ბის ფერ­მა და, რაც მთა­ვა­რია, მო­მავ­ლის კონ­ცეფ­ცია _ აქ თუ ჩა­მოხ­ვალთ, მთე­ლი სო­ფე­ლი გი­მას­პინ­ძლებთ, ერ­თგან _ გუ­რუ­ლი სა­დილს მიირ­ თმევთ, მეო­რე­გან _ ხის­სუ­ნიან ოდა­ში და­გა­ძი­ნე­ბენ და ღირ­ სეულ ნა­დიმ­საც გა­გი­მარ­თა­ვენ. თუ სო­ფე­ლი არ გაქვთ, დაის­ვე­ ნეთ აქ _ თქვე­ნია­ნებ­თან _ ასე­თია აქაუ­რი სოფ­ლის ტუ­რიზ­მის კონ­ცეფ­ცია.

„სკი­ჯის სახ­ლიც“ ოჯა­ხუ­რი წა­მოწ­ყე­ბაა და აქ სტუმ­რო­ბა გუ­ რულ ეთ­ნოგ­რა­ფიულ ყო­ფა­ში სტუმ­რო­ბას ნიშ­ნავს. გუ­რუ­ლი სოფ­ლის­თვის და­მა­ხა­სია­თე­ბე­ლი ინ­ტე­რიე­რი, ავე­ჯი და ინ­ სტრუ­მენ­ტე­ბი, „ქუხ­ნა“ შუა­ცეც­ხლი, კე­ცე­ბი _ ეს ყვე­ლა­ფე­ რი მხია­რუ­ლი, თა­ნა­მედ­რო­ვე აქ­ცენ­ტე­ბი­თაა გარ­დაქ­მნი­ლი. სკი­ჯის სახ­ლთან პა­ტა­რა მდი­ნა­რე ჩა­მო­დის, მდი­ნა­რე ლა­ გუ­ბა, სა­დაც, თურ­მე, ბუ­ნებ­რი­ვი ჯა­კუ­ზი წარ­მოიქ­მნე­ბა, რო­ მელ­საც ჭუ­რის­წყა­ლას ეძა­ხიან. თუ უფ­რო სა­ფუძ­ვლია­ნად გსურთ, სა­ნა­პი­რო­ზე გას­ვლა, ახ­ ლოს­ვეა მდი­ნა­რე გუ­ბა­ზოუ­ლი, თა­ვი­სი სა­ბა­ნაო ად­გი­ლე­ბით. გა­გახ­სე­ნებთ, ეს ის სო­ფე­ლია, სა­დაც ნო­დარ დუმ­ბა­ძის, მო­სე გო­გი­ბე­რი­ძის და ანა კა­ლან­და­ძის სახ­ლ-მუ­ზეუ­მე­ბია, იქ­ვეა ცნო­ბი­ლი ეკ­ლე­სია-­მო­ნას­ტრე­ბი, რო­მელ­თა მო­ნა­ხუ­ლე­ბაც ღირს და ასე­ვე ცნო­ბი­ლი კუ­რორ­ტე­ბი _ ბახ­მა­რო თუ ნა­ ბეღ­ლა­ვი. www.facebook.com/skijissakhli

კომ­ლი შემ­დე­გი გა­ჩე­რე­ბა სო­ფე­ლი ხი­დის­თა­ვი და და­კა ბერ­ძე­ნიშ­ვი­ ლის „სკი­ჯის სახ­ლია“. სა­თაუ­რი ან­გლო­საქ­სუ­რად კი ჟღერს, მაგ­რამ „სკი­ჯი“ სა­ბას ლექ­სი­კონ­ში ნა­პოვ­ნი სიტ­ყვაა და ხმელ ყურ­ძენს ნიშ­ნავს. აქ ქვის კეც­ზე, „ქუხ­ნა­ში“ გუ­რულ ღვე­ზელს გა­მო­გიც­ხო­ბენ, გემ­რიელ გუ­რულ კერ­ძებს გა­გა­სინ­ჯე­ბენ, ად­გი­ ლობ­რი­ვი ხი­ლის სა­სარ­გებ­ლო ჩი­რი­თაც ისია­მოვ­ნებთ, ხო­ლო გა­რე­მო და ჰაე­რი _ სწო­რედ ის არის, რაც მოგ­ზაურს სჭირ­დე­ბა.

სო­ფე­ლი ოქ­როს­ქე­დი პროექტ „გე­ მო­ვა­ნის“ პროექ­ტია _ აქ სას­ტუმ­ როს სხვა­დას­ხვაგ­ვა­რი ფუნ­ქცია სოფ­ლის სხვა­დას­ხვა სახ­ლზეა გა­ და­ნა­წი­ლე­ბუ­ლი. ოქ­როს­ქედ­ში რამ­­დე­ნი­მე მი­სა­მარ­თზე მიხ­ვალ და ისია­მოვ­ნებ გუ­რუ­ლი ეთ­ნოგ­რა­ ფიით, ნა­ტუ­რა­ლუ­რი პრო­დუქ­ტით მომ­ზა­დე­ბუ­ლი კერ­ძე­ბით, ჩაერ­თვე­ ბი მას­ტერ­კლა­სებ­ში და ღა­მე­საც ნამ­დვილ გუ­რულ ოდა­ში გაა­თევ. ამ საინ­ტე­რე­სო ექ­სპე­რი­მენ­ტში მთე­ლი სო­ფე­ლი მო­ნა­წი­ლეობს.

სო­ფე­ლი წი­თელ­მთა, ოზურ­გე­თი

ლი­კა მეგ­რე­ლა­ძე თა­ვის შვი­ლებ­თან და მეუღ­ლეს­თან, ასე­ ვე, მო­ხა­ლი­სეებ­თან ერ­თად, უკ­ვე რამ­დე­ნი­მე წე­ლია, მონ­ დო­მე­ბი­თა და, რაც მთა­ვა­რია, ცნო­ბის­მოყ­ვა­რეო­ბით, ხა­ლი­ სით, აშე­ნებს კო­მუ­ნას მშობ­ლიურ სო­ფელ­ში, კომლს _ ანუ, სახლს, რომ­ლის საკ­ვა­მუ­რი­და­ნაც კვამ­ლი ამო­დის _ ანუ სი­ ცოცხლეს აგ­რძე­ლებს. ლი­კა აქაუ­რო­ბას 35-წლია­ნი გან­შო­ რე­ბის შემ­დეგ დაუბ­რუნ­და და ახ­ლა ყვე­ლა­ნი ერ­თად ატა­რე­ ბენ ექ­სპე­რი­მენ­ტებს _ ბავშ­ვო­ბის მდი­ნა­რე­ზე უშ­ვე­ბენ ნავს, ხე­ლახ­ლა ჩორ­კნიან ხის­გან ძველ, კუ­ლი­ნა­რიულ თუ ყა­ნა­ში სა­მუ­შაო ია­რა­ღებს, სა­ხელ­და­ხე­ლოდ ას­ხა­მენ ჩხა­ვერს, კას­ რში აწ­ყო­ბენ სა­ძი­ნებ­ლებს, გრე­ხენ ჩაის, რთა­ვენ მუ­სი­კას და სა­ღა­მოო­ბით სტუმ­რებ­თან ერ­თად თვი­თო­ნაც მხია­რუ­ლო­ ბენ. ამ საერ­თო სა­ხალ­ხო ამ­ბავ­ში ლი­კამ მე­ზობ­ლე­ბიც ჩარ­ თო _ მათ ცოდ­ნა­სა და ხე­ლო­ბას ეყ­რდნო­ბა და ხან­შე­სუ­ლი დე­დაც, რო­მე­ლიც გუ­რულ კუ­ლი­ნა­რიულ მიგ­ნე­ბებს იხ­სე­ნებს და სტუმ­რებს უზია­რებს. აქ სტუმ­რო­ბა შინ დაბ­რუ­ნე­ბას ჰგავს, სა­დაც მას­პინ­ძელს არას­ დროს ეტ­ყო­ბა დაღ­ლა და, პი­რი­ქით, თა­ვი­სი სიახ­ლეე­ბის­კენ სია­რუ­ლით, მუ­დამ გაო­ცებს. „კომ­ლი­დან“ სულ ისე მო­დი­ხარ, იცი, შემ­დეგ ჩას­ვლა­ზე, ლი­კა მეგ­რე­ლა­ძე თა­ვის ეთ­ნოგ­რა­ ფიულ კარ­-მი­და­მო­ში კი­დევ რა­ღაც ახალს და­გახ­ვედ­რებს.

www.facebook.com/oqrosqediofficial

39 VOYAGER 19/2020

www.facebook.com/komligeorgia

გურია ერ­თი ლინ­გვის­ტის ამ­ბა­ვი

არა­მა­ტე­რია­ლუ­რი კულ­ტუ­რის ძეგ­ლი

ეს ჩე­მი საყ­ვა­რე­ლი ამ­ბა­ვია. იყო ერ­თი ბი­ჭი, რომ­ლის მშობ­ლებ­ საც ერ­თმა­ნე­თის ენა არ ეს­მო­დათ. ჰო, ასე, პირ­და­პი­რი მნიშ­ვნე­ ლო­ბით, მე­რე გაი­ზარ­და ეს ბი­ჭი და გახ­და ცნო­ბი­ლი ენათ­მეც­ნიე­ რი _ ნი­კო მა­რი.

გუ­რუ­ლი დია­ლექ­ტის­თვის ჯერ ეს სტა­ტუ­სი არ მიუ­ნი­ჭე­ბიათ, მაგ­ რამ მე ვა­ნი­ჭებ. აუ­ცი­ლებ­ლად დატ­კბით ამ საო­ცა­რი, რიტ­მუ­ლი, მე­ლო­დიუ­რი, აქ­ცენ­ტე­ბია­ნი, ლექ­სი­კუ­რად სრულ­ყო­ფი­ლი დია­ ლექ­ტის ჟღე­რა­დო­ბით. მოუს­მი­ნეთ ად­გი­ლობ­რი­ვებს, მი­გას­წავ­ ლონ გზა, საუ­კე­თე­სო ყვე­ლი სო­ფელ­ში, დია­სახ­ლი­სი, რო­მე­ლიც საუ­კე­თე­სო ხა­ჭა­პურს აკე­თებს, ღა­მის გა­სა­თე­ვი ან წა­სა­ხემ­სე­ ბე­ლი ად­გი­ლი. დააკ­ვირ­დით ტო­პო­ნი­მი­კას, გან­სა­კუთ­რე­ბით, მდი­ნა­რეე­ბის სა­ხე­ლებს, რო­მელ­თა ხმა­ბაძ­ვი­თო­ბა ღი­მილს მოგ­გვრით, ფო­ნი­სე­მან­ტი­კის მოყ­ვა­რულ­თათ­ვის აქ შე­სა­ნიშ­ნა­ვი მა­გა­ლი­თე­ბია. თუმ­ცა, ბა­რემ ერ­თი ტექ­სტიც მო­ვიყ­ვა­ნოთ მა­გა­ ლი­თად:

მი­სი სახ­ლ-მუ­ზეუ­მი ჩო­ხა­ტაურ­ში, სო­ფელ დაბ­ლა­ცი­ხე­შია, თუ ოთ­ხი ელე­მენ­ტის თეო­რიის ავ­ტო­რის ბავ­შვო­ბის სახ­ლი გაინ­ტე­ რე­სებთ, აქ აუ­ცი­ლებ­ლად უნ­და მიხ­ვი­დეთ. სხვა სახ­ლ-მუ­ზეუ­მე­ ბის სტუმ­რო­ბაც შეიძ­ლე­ბა. მა­გა­ლი­თად, ნო­დარ დუმ­ბა­ძის, ანა კა­ლან­და­ძის, ექ­ვთი­მე თა­ყაიშ­ვი­ლის, მო­სე გო­გი­ბე­რი­ძის, ეგ­ნა­ ტე ნი­ნოშ­ვი­ლის, მხა­რეთ­მცოდ­ნეო­ბის მუ­ზეუ­მე­ბის და სხვა.

პა­ლიას­ტო­მი, ეგ­ნა­ტე ნი­ნოშ­ვი­ლი გუ­რია ჩემ­თვის მაინც ეგ­ნა­ტე ნი­ნოშ­ვი­ლია, ეს ნაღ­ვლია­ნი და ზუს­ტი მწე­რა­ლი, მშიე­რი, გამ­ხდა­რი გე­ნიო­სი, გა­ნათ­ლე­ბა­ზე მეოც­ნე­ბე, წიგ­ნის ჭია. ამი­ტომ მოგ­ზაუ­რო­ბას პა­ლიას­ტო­მის ტბის გუ­რულ ნა­წილ­თან ვას­რუ­ლებ. აქე­დან ფრინ­ვე­ლე­ბის გა­დაფ­რე­ნა­საც და­ვაკ­ვირ­ დე­ბი და ნაღ­ვლიან მოთ­ხრო­ბა­სა და ლე­გენ­და­საც გა­ვიხ­სე­ნებ, წყალ­ში დან­თქმულ პავ­ლიას ტომ­ზე. „ახ­ლა რომ ტბაა, იმ ად­გი­ლას თურ­მე ხმე­ლე­თი იყო. ზედ ხალ­ ხი იდ­გა და იმ ხალხს პავ­ლიას ტომს ეძახ­დნენ. ერთ დღეს ხმე­ლეთ­მა ძირს დაი­წია, ერთ ად­გი­ლას მი­წა გაირ­ღვა, უც­ბად წყა­ლი ამო­ვარ­და დე­და­მი­წი­დან და მთე­ლი სო­ფე­ლი და­ფა­რა. აქაუ­რი ხალ­ხი და ყო­ვე­ლი სულ­დგმუ­ლი დაიღ­რჩო. გა­დარ­ჩე­ ნი­ლა მხო­ლოდ ერ­თი დიაკ­ვა­ნი, რო­მელ­მაც გაი­ტა­ცა მთა­ვა­რან­ გე­ლო­ზის ხა­ტი, აი­ტა­ნა ჯუ­მა­თის მთა­ზე და იქ შემ­დეგ ამ ხატს ეკ­ლე­სია აუ­შე­ნეს. ეს დია­კო­ნიც, გვა­რად დარ­ჩია, დე­კა­ნო­ზად დაა­ყე­ნეს“. გუ­რიის სოფ­ლებ­ში მოგ­ზაუ­რო­ბი­სას ტრა­დი­ ციულ გუ­რულ ოდას - ხან გა­მო­კე­ტილ­სა და ხა­ნაც სი­ცოც­ხლით სავ­სეს - აუ­ცი­ლებ­ლად ნა­ხავთ. ეს ლა­მა­ზი ნა­გე­ბო­ბე­ბი დიდ, მწვა­ნე ეზოებ­ში დგას. ფიც­რე­ბით აწ­ყო­ბი­ლი ერ­თსარ­თუ­ლია­ნი სახ­ლი, რო­გორც წე­სი, ქვის ფე­ ხებ­ზეა - მი­წი­დან ამაღ­ლე­ბუ­ლია და გა­ნიე­რი, ხის ორ­ნა­მენ­ტე­ბით მორ­თუ­ლი აი­ვა­ნი აქვს. უფ­რო გვიან პე­რიოდ­ში გუ­რუ­ლე­ბი ოდებს ორ სარ­თუ­ლად აშე­ნებ­დნენ და პირ­ველს უფ­რო სა­კუჭ­ნაოდ, სა­თავ­სოე­ბად, ში­ნაუ­რულ სივ­რცეე­ბად იყე­ნებ­დნენ.

„გურ­ვა­ნე­თი შრა­ლი არ­დგი­ლია. ძვე­ლათ ზეთ ტყეი ყო­ფი­ლა. ყვა­ლა სოის ნა­დი­რი ყო­ფი­ლა. ნა­ქო­მა­რაიც შრა­ლი არ­დგი­ლი ყო­ფი­ლა. რეი­ზა დუუ­ძა­ხეს ნა­ქო­მა­რაი, არ ვი­ცი. უკუ­ჭუ­პუ­ლი არის ჭო­ლი­პაის და სა­ღო­ბის­კა­რის გვერ­დით. ტყეი ყო­ფი­ლა მა­გა­რი. ხეე­ბი ყო­ფი­ლა შით. შრა­ლი არ­დგი­ლი ყო­ფი­ლა შით. ლა­შის ფსო­რი ყოფს უკუ­ჭუ­პულს და ჭო­ლი­პას. ნა­ტე­ხი აგურ­ ხა­ნას ქვეჲ­და­ნაა. ტყეი უუ­ღია იქი­ნეი ერ კაცს. დიეთ­ქვა ნა­ტე­ხი. ლიც­ვა­ნარ­ში ლიც­ვი ყო­ფი­ლა. მე­ტი ხეი არ ყო­ფი­ლა. დიეთ­ქვა ლიც­ვნა­რი. ლიც­ვი ეკ­ლია­ნი ხეა, იზ­დე­ბა სა­ჯენს, კაია ტა­ბი­კე­ ბათ. ჭიო­ლი ყო­ფი­ლა შრა­ლი არ­დგი­ლი ­სა­ღო­ბის ­კარ­ში ჟორ­ და­ნიეფს სა­ღო­ბი ქონ­და და თებზს იჭი­რავ­დენ. ყა­რაუ­ლი ხავ­და ზეთ. დი­დი ორ­მო ქონ­და მოთ­ხრი­ლი. ორ­მო­ში წყა­ლი იყო. და­ ჭი­რულ თებზს შით ჩააგ­დებ­დენ. ჭო­ლი­პაი ყო­ფი­ლა გაშ­ლი­ლი მინ­დო­რი და წყა­ლი. სა­ღო­ბის­კა­რი­დან მიე­ფი­ნე­ბო­და თებ­ზე­ბი ჭო­ლი­პა­ში. ჯი­კის­ტპა­ში ჯი­კიც ყო­ფი­ლა და ტპაიც ყო­ფი­ლა დი­დი. ნაწ­რე­ტი წყა­ლი მი­დიო­და იქი­ნეი. სა­ხოხ­ფია­ში ხო­ხო­ბი ყო­ფი­ლა ბე­რი და უწ­ყობ­დენ მა­ლამ­დი სხაფს“. (corpora.co)

მა­მია გუ­რიე­ლი ის ლექ­სი ხომ გახ­სოვთ, ბავ­შვო­ბა­ში რომ ყვე­ლას დაგ­ვა­ზე­პი­ რე­ბი­ნეს „ქარ­თლ-კა­ხე­თი, იმე­რე­თი, გუ­რია და სა­მეგ­რე­ლო“, მა­მია გუ­რიე­ლი­საა ეს ლექ­სი, ძა­ლიან კარ­გი და ლა­მა­ზი კა­ცის, რუს­თა­ვე­ლის პოე­მის ილუს­ტრა­ციე­ბის პრო­ტო­ტი­პად რომ დაი­ ნა­ხა მი­ხაი ზიჩ­მა. ჰო­და, ეს ლექ­სი იყოს ამ მოგ­ზაუ­რო­ბის ფი­ნა­ ლი _ ერ­თია­ნი სა­ქარ­თვე­ლოს ხედ­ვა _ გუ­რიი­დან.

ეგნატე ნინოშვილის სახლ-მუზეუმი

ფიც­რულ ოდებს, ძი­რი­თა­დად, წაბ­ლით აგებ­ დნენ - წაბლს, რო­ გორც ძა­ ლიან ნეს­ ტგამ­ ძლე მა­სა­ლას, ხში­რად იყე­ნებ­დნენ, გა­და­სა­ ხურ მა­სა­ლად კი - კრა­მიტს მი­მარ­თავ­დნენ და ბუ­ხა­რიც აუ­ცი­ლებ­ლად ჰქონ­დათ. ეზო­ში ხში­რად ედ­გათ სამ­ზა­დი - რო­გორც სამ­ზა­ რეუ­ლოს ალ­ტერ­ნა­ტი­ვა, ნა­ლია - სი­მინ­დის შე­სა­ნა­ხად, ფაც­ხა - შე­სა­ბო­ლად და სხვა და­ ნი­შუ­ლე­ბე­ბის­თვის და - ჭა. გუ­რია­ში ჩა­სუ­ ლებს ასე­თი აღ­დგე­ნი­ლი ტრა­დი­ციუ­ლი კარ­მი­და­მოს ნახ­ვა რამ­დე­ნი­მე­გან შე­გიძ­ლიათ. მათ შო­რის ერ­თ-ერ­თი მე­ნაბ­დის მა­რა­ნია. სოფ­ლი­დან სო­ფელ­ში გა­დას­ვლი­სას მოი­კით­ ხეთ ცნო­ბი­ლი გუ­რუ­ლე­ბის სახ­ლ-მუ­ზეუ­მე­ბიც (ა­სე­თებს კი რა და­ლევს...) - ტრა­დი­ციუ­ლი სივ­რცეე­ბი თით­ქმის პირ­ვან­დე­ლი სა­ხით ამ შე­ნო­ ბებ­შიც შე­მო­ჩე­ნი­ლია.

40 VOYAGER 19/2020

გურიის რესპუბლიკა პირდაპირ და გადატანით ი რ ა კლ ი მ ა ხა რ ა ძე

მკვლე ვა რი, კინ ოდოკ უმენტალისტ ი, ესეისტი

მა­მა­ჩე­მი ხუმ­რო­ბით იტ­ყო­და ხოლ­მე, გუ­რუ­ლე­ბი ან ჯან­ყდე­ბო­ დენ და ომობ­დენ, ან რე­ვო­ლუ­ციო­ნე­რობ­დენ, ან მთავ­რო­ბა­ში ის­ხდენ, ან ამე­რი­კა­ში ჯი­რი­თობ­დენ ან კი­დევ ტყე­ში იყ­ვენ ფი­ რა­ლე­ბად გა­ვარ­დნი­ლე­ბიო; მა­რაო, _ დაა­მა­ტებ­და ხოლ­მე, _ პირ­ვე­ლო­ბას არა­ვის უთ­მობ­დე­ნო. მის სიტ­ყვებ­ში იყო ჭეშ­მა­რი­ ტე­ბის მარ­ცვა­ლი. ჩვე­ნი ქვეყ­ნის ის­ტო­რიის სხვა­დას­ხვა ეტაპ­ ზე გუ­რუ­ლე­ბი ერ­თ-ერთ მთა­ვარ ვიო­ლი­ნოს პარ­ტიას ას­რუ­ ლებ­დნენ, გან­სა­კუთ­რე­ბით მეო­ცე საუ­კუ­ნის და­საწ­ყის­ში, რო­ცა რუ­სე­თის იმ­პე­რიას რე­ვო­ლუ­ციურ­მა გრი­გალ­მა გა­დაუა­რა და მთელ რუ­სეთ­ში, ასე­ვე სა­ქარ­თვე­ლოს სხვა­დას­ხვა ნა­წი­ლში, შეიქ­მნა ნა­ძა­ლა­დე­ვის, გო­რის, ჭია­თუ­რის, ყვი­რი­ლის, ზუგ­დი­დის და სხვა რეს­პუბ­ლი­კე­ბი, რო­მელ­თაც სულ მცი­რე ხნით იარ­სე­ბეს. მათ­გან არც ერთ რეს­პუბ­ლი­კას არ ღირ­სე­ბია ისე­თი წარ­მა­ტე­ბა და სა­ყო­ველ­თაო ყუ­რად­ღე­ბა, რო­გორც გუ­რიის რეს­პუბ­ლი­კას. ეს იყო უნი­კა­ლუ­რი მოვ­ლე­ნა, რო­მელ­საც ანა­ლო­გი არ მოე­ძებ­ ნე­ბა გლეხ­თა მოძ­რაო­ბის ის­ტო­რია­ში, რო­გორც რუ­სე­თის იმ­პე­ რია­ში, ისე მთე­ლი მსოფ­ლიოს მას­შტა­ბით.

რეს­პუბ­ლი­კას, რო­გორც წე­სი და რი­გია, სა­ხალ­ხოდ არ­ჩეუ­ლი პრე­ზი­დენ­ტიც ჰყავ­და _ ბე­ნია ჩხიკ­ვიშ­ვი­ლი, რომ­ლის არ­ჩევ­ ნე­ბი გუ­რიის დე­და­ქა­ლაქ­ში ჩა­ტარ­და. აუ­ცი­ლებ­ლად შეია­რეთ ზე­და გუ­რიის მწვა­ნე­ში ჩაფ­ლუ­ლი ჩო­ხა­ტაუ­რის მხა­რეთმ­ცოდ­ ნეო­ბის მუ­ზეუმ­ში, სა­დაც გუ­რიის რეს­პუბ­ლი­კი­სად­მი მიძ­ღვნი­ ლი ფო­ტო­გა­მო­ფე­ნა დაგ­ხვდე­ბათ, ასე­ვე ამ მხა­რი­სად­მი მიძ­ ღვნი­ლი სხვა საინ­ტე­რე­სო გა­მო­ფე­ნე­ბი. და­სა­ბა­მი­დან ბევრს საუბ­რო­ბენ გუ­რუ­ლე­ბის სი­ფიც­ხე­ზე, ფრან­გი მეც­ნიე­რი და არ­ქეო­ლო­გი ბა­რონ დე ბაი, რო­მელ­მაც მეც­ხრა­მე­ტე-­მეო­ცე საუ­კუ­ნეე­ბის მიჯ­ნა­ზე სა­ქარ­თვე­ლო­ში რამ­ დენ­ჯერ­მე იმოგ­ზაუ­რა, აღ­ნიშ­ნავ­და, რომ „სა­ქარ­თვე­ლო­ში.... ხა­სია­თის მი­ხედ­ვით თუ ვიმ­სჯე­ლებთ, (გუ­რუ­ლე­ბი) ისე­თი­ვე რე­პუ­ტა­ციით სარ­გებ­ლო­ბენ, რო­გო­რი­თაც გას­კო­ნე­ლე­ბი საფ­ რან­გეთ­ში“. ბენია ჩხიკვიშცილი

მთე­ლი გუ­რია, რო­მე­ლიც პო­ლი­ციუ­რი რუ­სე­თის პა­წა­წი­ნა ნა­ წილს წარ­მოად­გენ­და, ფაქ­ტობ­რი­ვად და­მოუ­კი­დე­ბე­ლი ტე­რი­ ტო­რია გახ­და _ მას მე­ფის მთავ­რო­ბა ვე­ღარ გა­ნა­გებ­და. ოც­ ნე­ბა, რო­მელ­საც რუ­სუ­ლი ინ­ტე­ლი­გენ­ციის რა­მო­დე­ნი­მე თაო­ბა გა­დაყ­ვა, სა­ქარ­თვე­ლო­ში ას­რულ­და _ გლეხ­თა ფარ­თო მა­სებ­ში რე­ვო­ლუ­ციურ­მა შეგ­ნე­ბამ გაიღ­ვი­ძა და გუ­რიამ რე­ვო­ლუ­ცია გა­ ნა­ხორ­ციე­ლა. ეს ნამ­დვი­ლი „სიურ­პრი­ზი“ იყო მარ­ქსის­ტე­ბი­სათ­ ვის, რად­გან რე­ვო­ლუ­ციო­ნერ კარ­ლო ჩხეი­ძეს რომ და­ვე­სეს­ ხოთ, „მარ­ქსიზ­მი _ ეს პრო­ლე­ტა­რია­ტის ფი­ლო­სო­ფიაა. გლეხს, რო­გორც წვრილ მე­სა­კუთ­რეს, არ შეუძ­ლია აღიქ­ვას მარ­ქსიზ­მის იდეო­ლო­გია. ის, რო­გორც წვრი­ლი ბურ­ჟუა, უფ­რო ახ­ლოს დგას ბურ­ჟუა­ზიას­თან, ვიდ­რე პრო­ლე­ტა­რიატ­თან“, _ ის შეც­და. გუ­რიის რეს­პუბ­ლი­კას პა­რი­ზის 1871 წლის კო­მუ­ნა­საც ადა­რე­ბენ. მათ­ში გან­სხვა­ვე­ბა ის არის, რომ პა­რი­ზის კო­მუ­ნამ დაახ­ლოე­ ბით ათ კვი­რას იარ­სე­ბა, გუ­რიის რე­პუბ­ლი­კამ კი, ფაქ­ტობ­რი­ ვად, რამ­დე­ნი­მე წე­ლი­წადს გაძ­ლო. თუმ­ცა იმის გა­მო, რომ პა­ რი­ზი ევ­რო­პის შუა­გულ­ში იყო, ეს ამ­ბა­ვი ფარ­თო სა­ზო­გა­დოე­ბამ დღე­საც კარ­გად იცის, გუ­რიის რეს­პუბ­ლი­კა კი _ უფ­რო მე­ტად სპე­ცია­ლის­ტე­ბის ვიწ­რო წრემ.

41 VOYAGER 19/2020

©ფოტოები ირაკლი მახარაძის არქივიდან

სა­ქარ­თვე­ლოს სხვა კუთ­ხეე­ბი­სა­გან გა­მორ­ჩეუ­ლია ბუ­ნე­ბით უხ­ ვად და­ჯილ­დოე­ბუ­ლი გუ­რია და მი­სი მაც­ხოვ­რებ­ლე­ბი _ ამა­ ყი, ფიც­ხი, მეამ­ბო­ხე და კე­თილ­შო­ბი­ლი გუ­რუ­ლე­ბი, რომ­ლე­ბიც „საგ­რძნობ­ლად გან­სხვავ­დე­ბიან კი­დეც თა­ვიან­თი ნა­თე­სა­ვე­ ბი­სა­გან. თუ სხვა კუთ­ხის ქარ­თვე­ლე­ბი უპი­რა­ტე­სად ვაჭ­რე­ბი არიან – პრო­ფე­სიით და ხა­სია­თი­თაც, _ გუ­რია ხე­ლო­ვან­თა ქვე­ყა­ნაა, ცხოვ­რე­ბის ხე­ლო­ვან­თა“, _ ასე წერ­და გე­ნე­რალ მაკ­ სუდ ალი­ხა­ნოვ­-ა­ვარ­სკის 1905 წლის სა­დამ­სჯე­ლო ექ­სპე­დი­ციის მო­ნა­წი­ლე, ვინ­მე ედუარდ იუო­ნი (რო­ცა გუ­რიამ რუ­სე­თის იმ­ პე­რიას დაუ­მორ­ჩი­ლებ­ლო­ბა გა­მოუც­ხა­და, მთავ­რო­ბამ მათ და­ სას­ჯე­ლად ჯა­რი გა­მოგ­ზავ­ნა და 1906 წლის იან­ვარ­ში ამ­ბო­ხი სის­ ხლში ჩაახ­შო).

გურია კი­დევ ამ­ბო­ბენ, რომ გუ­რუ­ლე­ბი ყვე­ლა­ფერს ახალს და უც­ხოს, რო­გორც კარგს, ისე ავს, ად­ვი­ლად ით­ვი­სე­ბენ. ერ­თი ანეკ­დო­ტი მახ­სენ­დე­ბა ხოლ­მე: სა­ქარ­თვე­ლო­ში რე­ვო­ლუ­ციის მოხ­დე­ნას გა­დაწ­ყვე­ტენ. დაუვ­ლიან ქვეყ­ნის ყვე­ლა კუთ­ხეს, მაგ­რამ ყვე­ლა სხვა­დას­ხვა მი­ზე­ზით _ ყა­ნა მაქვს გა­სა­თოხ­ნი, ღო­ბეა შე­სა­კე­ თე­ბე­ლი, ბოს­ტა­ნია მო­სავ­ლე­ლი და ა. შ. _ უა­რით ის­ტუმ­რებს. რო­ცა გუ­რია­ში ჩავ­ლენ და გუ­რუ­ლებს საქ­მის არსს მოახ­სე­ნე­ბენ, ისი­ნი დაუ­ფიქ­რებ­ლად შეე­კით­ხე­ბიან: როის დე­ვიწ­ყოთ? გუ­ რიის რეს­პუბ­ლი­კის ამ­ბე­ბი­ცა და გუ­რუ­ლი მხედ­რე­ბის ცნო­ბი­ლი ტრან­სატ­ლან­ტი­კუ­რი მოგ­ზაუ­რო­ბაც ფიც­ხი და დაუდ­გრო­მე­ლი ხა­სია­თის ამ შტრი­ხებს ავ­ლენს ჩემ­თვის.

თა­ვად ბახ­ვი ბუ­ნე­ბით მდი­და­რი და ლა­მა­ზი სო­ფე­ლია, სა­დაც არა ერ­თი ცნო­ბი­ლი ადა­მია­ნი დაი­ბა­და _ ეპის­კო­პო­სი გაბ­ რიელ ქი­ქო­ძე, მხატ­ვრე­ბი დი­მიტ­რი შე­ვარ­დნა­ძე და შალ­ვა ქი­ქო­ძე, სა­ზო­გა­დო მოღ­ვა­წე და მწე­რა­ლი გე­რონ­ტი ქი­ქო­ძე, მომ­ღე­რა­ლი და­ვით ან­დღუ­ლა­ძე. ეს სო­ფე­ლი ასე­ვე ცნო­ბი­ლია „ბახ­ვის მა­ნი­ფეს­ტით“, რო­მე­ლიც 1905 წელს აჯან­ყე­ბულ­მა გუ­ რუ­ლებ­მა მე­ფის­ნაც­ვლის სპე­ცია­ლურ წარ­მო­მად­გე­ნელ კრიმ­­ -გი­რეის წა­რუდ­გი­ნეს.

გურული მოჯირითე

შარ­შან ზაფ­ხულ­ში ჩემ­მა უფ­როს­მა შვილ­მა სა­ლო­მემ, რო­მე­ ლიც ნიუ იორ­კში ცხოვ­რობს, გა­მო­მიგ­ზავ­ნა ფო­ტო, რო­მე­ლიც მან უესტ ვი­ლიჯ­ში სეირ­ნო­ბი­სას ერ­თ-ერ­თი სა­ჯა­რო სკო­ლის კე­დელ­ზე გა­დაი­ღო, _ მა­მი­კო, ნა­ხე, რა ვნა­ხე _ ამ კე­დელ­ზე ჩვე­ნე­ბუ­რის სა­ხე დაუ­ხა­ტავ­თო. მარ­თლაც ესაა ცნო­ბი­ლი ნა­მუ­ შე­ვა­რი _ 800 კვ. მ ფარ­თობ­ზე გაშ­ლი­ლი ნა­ხა­ტი _ ედუარ­დო კობ­რას მიერ შეს­რუ­ლე­ბუ­ლი ხუ­თი იმიგ­რან­ტის მო­ნუ­მენ­ტუ­რი პორ­ტრე­ტი. ერ­თ-ერ­თი კი „რუ­სი კა­ზა­კის“, იგი­ვე გუ­რუ­ლი მო­ ჯი­რი­თის პორ­ტრე­ტია. მა­შინ­ვე ვი­ცა­ნი, კობ­რას ამ ნა­ხატ­ზე ბათ­ ლო­მე მშვი­დო­ბა­ძე იყო გა­მო­სა­ხუ­ლი. გუ­რუ­ლი მო­ჯი­რი­თეე­ბის თავ­გა­და­სა­ვა­ლი ბავ­შვო­ბი­დან­ვე მი­ტა­ ცებ­და, გან­სა­კუთ­რე­ბით რო­ცა მო­ხუ­ცე­ბი ყვე­ბოდ­ნენ ამის შე­სა­ხებ: „ბი­ძია, გუ­რუ­ლებ­მა ამე­რი­კა სუნ­თლა გა­და­რიენ, მა­რა თვი­თო­ნაც გა­და­რეუ­ლე­ბი ჩა­მე­ვიდ­ენ“. შეიძ­ლე­ბა „სუნ­თლა“ არ გა­დაუ­რე­ვიათ ამე­რი­კა, მაგ­რამ ერ­თი რამ კი ნაღ­დი და უდა­ვოა _ „ცხენ­ზე ჯი­რი­ თი რო­დეო­ში შე­მოი­ტა­ნეს თავ­ზე­ხე­ლა­ღე­ბულ­მა კა­ზა­კებ­მა. კა­ზა­კე­ ბის თავ­ბრუ­დამ­ხვე­ვი ტრიუ­კე­ბით დაინ­ტე­რე­სე­ბულ­მა ქაუ­ბოებ­მა ეს გაი­თა­ვი­სეს და შემ­დგომ თა­ვი­სე­ბუ­რი ვა­რიან­ტი წარ­მოად­გი­ნეს ამე­რი­კულ რო­დეო­ში“, _ წერ­და „ვე­ლუ­რი“ და­სავ­ლე­თის ცნო­ბი­ ლი მკვლე­ვა­რი და ის­ტო­რი­კო­სი დი ბრაუ­ნი. პირ­ვე­ლად გუ­რუ­ლე­ბი ევ­რო­პა­ში, კერ­ძოდ კი ინ­გლის­ში, 1892 წელს მოხ­ვდნენ ცნო­ბი­ლი ამე­რი­კე­ლი შოუ­მე­ნის, ბა­ფა­ლო ბილ ქოუ­დის წყა­ლო­ბით, რო­მე­ლიც მთელ მსოფ­ლიო­ში ეძებ­და გა­ მოც­დილ ცხე­ნოს­ნებს და მის­მა წარ­გზავ­ნი­ლებ­მა რუ­სე­თის იმ­ პე­რია­ში მხო­ლოდ გუ­რუ­ლებ­ზე შეა­ჩე­რეს არ­ჩე­ვა­ნი. ლონ­დონ­ში გუ­რუ­ლე­ბი შეუერ­თდნენ ვე­ლუ­რი და­სავ­ლე­თის შოუს, ხო­ლო 1893 წელს ისი­ნი აშ­შ-ში ჩა­ვიდ­ნენ. გუ­რუ­ლე­ბი „რუ­სი კა­ზა­კე­ბის“ სა­ხე­ლით 30 წელ­ზე მეტ ხანს გა­მო­დიოდ­ნენ ბა­ფა­ლო ბი­ლი­სა და სხვა ცირ­კე­ბი­სა და შოუე­ბის არე­ნებ­ზე. გუ­რულ მხედ­რებს (მათ შო­რის ხუ­თი ქალ­ბა­ტო­ნი იყო) სხვა­დას­ხვა მი­ზეზ­თა გა­მო კა­ზა­კებს ეძახ­დნენ, უმ­თავ­რე­სი კი ის მი­ზე­ზი გახ­ლდათ, რომ ჩვე­ნი ქვე­ყა­ნა მა­შინ რუ­სე­თის იმ­პე­რია­ში შე­დიო­და და აქე­დან გა­მომ­დი­ნა­რე, ყო­ვე­ლი მი­სი მო­ქა­ლა­ქე რუ­სად მოიაზ­რე­ბო­და.

1997 წელს მათ შე­სა­ხებ დო­კუ­მენ­ტუ­რი ფილ­მი გა­და­ვი­ღე. იქიდან მო­ყო­ლე­ბუ­ლი, უამ­რა­ვი მა­სა­ლა შე­ვაგ­რო­ვე, რო­გორც სა­ქარ­თვე­ ლო­ში, ასე­ვე ამე­რი­კის არ­ქი­ვებ­სა და მუ­ზეუ­მებ­ში. მი­ვაღ­წიე იმას, რომ რამ­დე­ნი­მე მუ­ზეუმ­ში გუ­რუ­ლე­ბის ფო­ტო­სუ­რა­თებ­ზე შე­ვაც­ ვლე­ვი­ნე წარ­წე­რე­ბი და ახ­ლა მათ არა რუ­სი კა­ზა­კე­ბი, არა­მედ „ქარ­თვე­ლი მო­ჯი­რი­თეე­ბი გუ­რიი­დან“ აწე­რია. შარ­შან კი ლან­ ჩხუ­თის მხა­რეთ­მცოდ­ნეო­ბის მუ­ზეუ­მის წინ მდე­ბა­რე მოე­დანს ჩე­მი პე­ტი­ციის სა­ფუძ­ველ­ზე გუ­რუ­ლი მხედ­რე­ბის სა­ხე­ლი დაარ­ქვეს. ამ მუ­ზეუმ­ში, სა­დაც გუ­რუ­ლი მხედ­რე­ბი­სად­მი მიძ­ღვნი­ლი ყვე­ლა­ზე სრუ­ლი მა­სა­ლაა შეკ­რე­ბი­ლი, ასე­ვე წარ­მოდ­გე­ნი­ლია ამ მხა­რის საინ­ტე­რე­სო ეთ­ნოგ­რა­ფიულ­-არ­ქეო­ლო­გიუ­რი არ­ტე­ფაქ­ტე­ბი. პირ­ვე­ლი მო­ჯი­რი­თეე­ბი უმე­ტეს­წი­ლად ბახ­ვე­ლე­ბი იყ­ვნენ, ეს სო­ფე­ლი გუ­რიის დე­და­ქა­ლა­ქის, ოზურ­გე­თის სიახ­ლო­ვე­საა. ოზურ­გე­თი ლა­მა­ზი და მყუდ­რო ქა­ლა­ქია, სა­დაც აუ­ცი­ლებ­ლად სა­ნა­ხა­ვია ოზურ­გე­თის ის­ტო­რიუ­ლი მუ­ზეუ­მი, რო­მელ­შიც უამ­ რა­ვი საინ­ტე­რე­სო მა­სა­ლაა და­ცუ­ლი.

გლე­ხე­ბი მოით­ხოვ­დნენ სა­ბა­ტო­ნო, საეკ­ლე­სიო და სა­ხელ­მწი­ ფო ბე­გა­რის გაუქ­მე­ბას, დრა­მის გა­და­სა­ხა­დის გაუქ­მე­ბას, წო­დე­ ბა­თა გაუქ­მე­ბას, საუფ­ლის­წუ­ლო, საეკ­ლე­სიო-სა­მო­ნას­ტრო და სა­ნა­დე­ლო მი­წე­ბის უსას­ყიდ­ლოდ გა­და­ცე­მას გლე­ხო­ბის­თვის, სიტ­ყვის, კრე­ბის, კავ­ში­რე­ბის და გა­ფიც­ვის თა­ვი­სუფ­ლე­ბას, პი­როვ­ნე­ბის ხელ­შეუ­ხებ­ლო­ბას, პო­ლიტ­პა­ტიმ­რე­ბის გა­თა­ვი­ სუფ­ლე­ბას, და­ხუ­რუ­ლი სამ­კით­ხვე­ლოე­ბის გახ­სნას, 16 წლამ­დე ორი­ვე სქე­სის­თვის უფა­სო სა­ყო­ველ­თაო სწავ­ლე­ბის და სკო­ ლებ­ში ქარ­თულ ენა­ზე სწავ­ლე­ბის შე­მო­ღე­ბას, საღ­ვთო სჯუ­ლის სწავ­ლე­ბის, ცენ­ზუ­რის გაუქ­მე­ბას და სხვა. რო­ცა კრიმ­-გი­რეიმ პე­ტი­ცია წაი­კით­ხა, ჩაი­ლა­პა­რა­კა: „ა­მათ მოთ­ხოვ­ნებს არამც თუ ჩვე­ნი კონ­სტი­ტუ­ცია, საფ­რან­გე­თის რეს­ პუბ­ლი­კაც კი ვერ დააკ­მა­ყო­ფი­ლებ­სო“. უნ­და და­ვა­მა­ტო, რომ ლან­ჩხუთ­ში კრიმ-გი­რეის­თან შე­სახ­ვედ­რად 18 დე­პუ­ტა­ტი­დან ექ­ვსი ქა­ლი გახ­ლდათ. და საერ­თოდ, ბევრ ცი­ვი­ლი­ზე­ბულ ქვე­ ყა­ნამ­დე ად­რე, გუ­რუ­ლებ­მა 1905 წლის არ­ჩევ­ნებ­ში დაუშ­ვეს „ცი­ცე­ბის“ (გუ­რუ­ლად _ ქა­ლე­ბის) არ­ჩევ­ნებ­ში მო­ნა­წი­ლეო­ ბა (ცნო­ბი­სათ­ვის: რუ­სეთ­ში არ­ჩევ­ნებ­ში ქალ­თა მო­ნა­წი­ლეო­ბა მხო­ლოდ 1917 წელს დაუშ­ვეს, ხო­ლო აშ­შ-ში _ 1920 წელს). გა­მო­ ჩე­ნი­ლი ბოლ­შე­ვი­კი და დიპ­ლო­მა­ტი, ალექ­სან­დრა კო­ლონ­ტაი აღ­ნიშ­ნავ­და: გუ­რუ­ლი გლე­ხი ქა­ლე­ბი სოფ­ლის თავ­ყრი­ლო­ბებ­ ზე ქუ­თაი­სის გუ­ბერ­ნია­ში რე­ზო­ლუ­ციებს იღებ­დნენ და მა­მა­კა­ ცებ­თან პო­ლი­ტი­კურ თა­ნას­წო­რო­ბას მოით­ხოვ­დნე­ნო.

42 VOYAGER 19/2020

გუ­რუ­ლი ცხე­ნოს­ნე­ბის გა­მოს­ვლებს ხში­რად ეს­წრე­ბოდ­ნენ ძლიერ­ნი ამა ქვეყ­ნი­სა, მათ შო­რის ინ­გლი­სის დე­დო­ფა­ლი ვიქ­ ტო­რია, ამე­რი­კის შეერ­თე­ბუ­ლი შტა­ტე­ბის პრე­ზი­დენ­ტე­ბი ვუდ­რო უილ­სო­ნი და თეო­დორ რუზ­ველ­თი. ეს უკა­ნას­კნე­ლი, ყო­ფი­ლი ქაუ­ბოი და ეს­პა­ნეთ­-ა­მე­რი­კის ომის გმი­რი, ჩი­კა­გო­ში ყოფ­ნი­სას, ისე აღ­ფრთო­ვა­ნე­ბუ­ლა მო­ჯი­რი­თე გიორ­გი ჩხაი­ძის ოს­ტა­ტო­ბით (ეს მოხ­და XX საუ­კუ­ნის და­საწ­ყის­ში), რომ მის­თვის სა­მახ­სოვ­ როდ ოქ­როს ბე­ჭე­დი და ლან­გა­რი გა­დაუ­ცია, ცხენ­ზე ამ­ხედ­რე­ბუ­ ლი პრე­ზი­დენ­ტის გა­მო­სა­ხუ­ლე­ბით. ბე­ჭე­დი იმ­ხე­ლა იყო, რო­ცა წა­მო­მაც­ვა, ნა­ხე­ვა­რი თი­თი და­ფა­რაო, _ იხ­სე­ნებ­და მო­ჯი­რი­თე.

ეგ­ნა­ტე ნი­ნოშ­ვი­ლის მუ­ზეუ­მი ლან­ჩხუ­თი­დან რამ­დე­ნი­მე კი­ ლო­მეტ­რში, იდი­ლიურ სო­ფელ არ­ჩეულ­ში მდე­ბა­რეობს. იქ ექ­ვსი ათა­სამ­დე ექ­სპო­ნა­ტია და­ცუ­ლი. მუ­ზეუმ­ში ოთ­ხი სა­გა­მო­ ფე­ნო დარ­ბა­ზია. პირ­ველ­ში ნი­ნოშ­ვი­ლის ბავ­შვო­ბის წლე­ბის ამ­სახ­ვე­ლი გან­ყო­ფი­ლე­ბაა, მეო­რე­ში გა­მო­ფე­ნი­ლია მწერ­ლის მიერ არა­ლე­გა­ლუ­რი ცხოვ­რე­ბის პი­რო­ბებ­ში შექ­მნი­ლი რო­მა­ ნის, „ჯან­ყი გუ­რია­ში“ ილუს­ტრა­ციე­ბი. მე­სა­მე დარ­ბაზ­ში ეგ­ნა­ტე ნი­ნოშ­ვი­ლი­სა და ნა­და­სი კა­ლან­და­ძის უიღ­ბლო სიყ­ვა­რუ­ლის ამ­ბავს გაი­გებთ. მეოთ­ხე დარ­ბა­ზი მთლია­ნად მიძ­ღვნი­ლია თე­ მი­სად­მი „ეგ­ნა­ტე და თა­ნა­მედ­რო­ვეო­ბა“.

გუ­რულ მო­ჯი­რი­თეებ­ზე, რო­მელ­თა­გან ბევ­რი თბი­ლის­შიც კი არ იყო ნამ­ყო­ფი, და­სავ­ლეთ­მა და ყვე­ლა­ზე მე­ტად კი ამე­რი­კამ, უდი­დე­სი შთა­ბეჭ­დი­ლე­ბა მოახ­დი­ნა, ეს იყო ნამ­დვი­ლი კულ­ტუ­ რუ­ლი შო­კი. მხედ­რე­ბი აღ­ტა­ცე­ბუ­ლე­ბი იხ­სე­ნებ­დნენ შტა­ტებს. მო­ჯი­რი­თე ნი­კო­ლოზ ჭყო­ნია სახ­ლში გა­მოგ­ზავ­ნილ წე­რილ­ში იტ­ყო­ბი­ნე­ბო­და: „..პა­ტი­ვის­ცე­მა ნა­მე­ტა­ნი გვაქვს. თე­ლი ჩემ­გან არ ეი­წე­რე­ბა და უკა­ნას­კნელს გეტ­ყვი მარ­მა­რი­ლოს ქვის ჩერ­ ჩმე­ბი გვაქვს, იმო­დე­ნა სიმ­დიდ­რე ყო­ფი­ლა“.

საბ­ჭო­თა ხე­ლი­სუფ­ლე­ბის დამ­ყა­რე­ბის შემ­დეგ გუ­რულ მო­ჯი­რი­ თეებს ბოლ­შე­ვი­კებ­მა გზა გა­დაუ­კე­ტეს და­სავ­ლე­თი­სა­კენ. ვინც საზ­ღვრის იქი­თა მხა­რეს იმ­ყო­ფე­ბო­და, უკან აღარ ისურ­ვა დაბ­ რუ­ნე­ბა და დრო­თა გან­მავ­ლო­ბა­ში ამე­რი­კე­ლებ­ში აით­ქვი­ფა. კარ­გი დღე არ დაად­გათ სამ­შობ­ლო­ში დაბ­რუ­ნე­ბულ მო­ჯი­რი­ თეებს. ბოლ­შე­ვი­კებ­მა ბევ­რი დაა­პა­ტიმ­რეს, ზო­გი გა­დაა­სახ­ლეს _ ამე­რი­კის აგენ­ტი ხა­რო. მხედ­რე­ბი თა­ვი­სი და ახ­ლობ­ლე­ბის სი­ცოც­ხლის გა­და­სარ­ჩე­ნად თა­ვი­სი­ვე ხე­ლით ანად­გუ­რებ­დნენ და წვავ­დნენ ფსევ­დო­მამ­ხი­ლე­ბელ მა­სა­ლებს _ ფო­ტოებს, წე­ რი­ლებს. ში­ში დიდ­ხანს გა­მოჰ­ყვა ხალხს, რო­ცა მა­სა­ლებს ვაგ­ რო­ვებ­დი, მახ­სოვს, ბევ­რი უა­რით მის­ტუმ­რებ­და, აფე­რი არ დამ­ რჩაო, მაგ­რამ რო­ცა ჩე­მი ფილ­მი ნა­ხეს, შემ­დეგ კი წიგ­ნი წაი­ კით­ხეს, მა­სა­ლე­ბიც გა­მოამ­ზეუ­რეს.

კი­რი­ლე ხო­ფე­რიას თქმით, ისი­ნი ცხოვ­რობ­დნენ მა­ღალ­სარ­ თუ­ლიან სახ­ლებ­ში, ადიოდ­ნენ მოძ­რა­ვი ოთა­ხე­ბით, რა­მაც გუ­რუ­ლე­ბი გააოგ­ნა. იგი იგო­ნებ­და ქუ­ჩე­ბის არაჩ­ვეუ­ლებ­რივ სი­სუფ­თა­ვეს და წეს­რიგს. ქუ­ჩა­ში იმ­დე­ნი სა­დე­ნია გა­ჭი­მუ­ლი, ჩი­ტე­ბი რომ დაფ­რი­ნა­ვენ, ეჯა­ხე­ბიან სა­დე­ნებს და მკვდრე­ბი ცვი­ვიან მი­წა­ზეო, _ წერ­და მო­ჯი­რი­თე გიორ­გი ჩხაი­ძე. ბახ­ვე­ლე­ბის შემ­დეგ გუ­რუ­ლი მხედ­რე­ბის უმ­რავ­ლე­სო­ბა ლან­ჩხუ­ თის რაიო­ნი­დან იყო. აქე­დან არიან წარ­მო­შო­ბით სა­ქარ­თვე­ლოს დე­მოკ­რა­ტიუ­ლი რეს­პუბ­ლი­კის თავ­მჯდო­მა­რე ნოე ჟორ­და­ნია და სა­ქარ­თვე­ლოს მეო­რე პრე­ზი­დენ­ტი ედუარდ შე­ვარ­დნა­ძე. აღ­სა­ ნიშ­ნა­ვია, რომ ლან­ჩხუ­თის რაიო­ნი­დან დაიწ­ყო ორი დი­დი ამ­ბო­ ხი: 1905 წლი­სა, რაც გუ­რიის რეს­პუბ­ლი­კის შექ­მნით დას­რულ­და და 1841 წლის ჯან­ყი გუ­რია­ში, რო­მე­ლიც შე­სა­ნიშ­ნა­ვად აღ­წე­რა ამ რაიო­ნის მკვიდ­რმა მწე­რალ­მა და პუბ­ლი­ცის­ტმა ეგ­ნა­ტე ნი­ნოშ­ ვილ­მა (ინ­გო­როყ­ვა). მეც­ხრა­მე­ტე საუ­კუ­ნის მეო­რე ნა­ხევ­რის გუ­ რუ­ლი ყო­ფა, გუ­რუ­ლი გლე­ხის ცხოვ­რე­ბა, გუ­რუ­ლი ფი­რა­ლე­ბის მებ­რძო­ლი სა­ხეე­ბი ეგ­ნა­ტე ნი­ნო­შვილ­მა პირ­ველ­მა ასა­ხა, გუ­რუ­ ლი კო­ლო­რი­ტი პირ­ველ­მა შე­მოი­ტა­ნა და რომ არა ნი­ნოშ­ვი­ლი, ამ თვალ­საზ­რი­სით, ქარ­თულ ლი­ტე­რა­ტუ­რა­ში ცა­რიე­ლი ად­გი­ლი, თეთ­რი ლა­ქა დაგ­ვრჩე­ბო­და.

ბა­ფა­ლო ბი­ლი­სა და გუ­რუ­ლე­ბის ურ­თიერ­თო­ბის მა­გა­ლი­თი უძ­ვე­ლე­სია ქარ­თულ­-ა­მე­რი­კუ­ლი ურ­თიერ­თო­ბის ის­ტო­რია­ ში. ქარ­თვე­ლებ­მა გა­საო­ცა­რი ტექ­ნი­კის წყა­ლო­ბით საუ­კე­თე­სო მხედ­რე­ბის სა­ხე­ლი მოიხ­ვე­ჭეს და თა­ვის­და უნე­ბუ­რად, წა­რუშ­ ლე­ლი კვა­ლი დაამ­ჩნიეს ამე­რი­კუ­ლი შოუ-­ბიზ­ნე­სის გან­ვი­თა­რე­ ბის საქ­მეს, რომ­ლის პიო­ნე­რად ბა­ფა­ლო ბი­ლი ით­ვლე­ბა. ეს ის­ტო­რია გუ­რია­ში მოგ­ზაუ­რო­ბი­სას ზე­და­პირ­ზე არ დევს, მაგ­ რამ გუ­რუ­ლი მხედ­რე­ბი­სა თუ გუ­რიის რეს­პუბ­ლი­კის შემ­ქმნელ­ თა ხა­სია­თის და­ჭე­რას მაინც ყო­ველ ფე­ხის ნა­ბიჯ­ზე შეძ­ლებთ. მნიშ­ვნე­ლო­ბა არ აქვს, საი­დან მიუდ­გე­ბით გუ­რიას _ წინ გზა ზღვის­კენ გი­დევთ, თუ მთებ­ში ას­ვლას აპი­რებთ. მხა­რეთ­მცოდ­ ნეო­ბის მუ­ზეუ­მე­ბი რე­გიო­ნებ­ში ყვე­ლა­ზე კარ­გი სა­შუა­ლე­ბა მგო­ ნია ად­გი­ლობ­რივ­თა ყო­ფის გა­საც­ნო­ბად, თან მათ თა­ვიან­თი სიძ­ვე­ლის ხიბ­ლი და პრო­ვინ­ციი­სათ­ვის და­მა­ხა­სია­თე­ბე­ლი გან­ სა­კუთ­რე­ბუ­ლი კო­ლო­რი­ტი გას­დევთ.

გურული მოჯირითეები ინგლისში. 1903

43 VOYAGER 19/2020

გურია

მთვა­რე­სა­ვით დი­დი, მრგვა­ლი ბურ­თი ი რ ა კ­ლ ი მ ა­ხ ა­რ ა­ძ ე

,,ინ­გლი­სე­ლებ­მა ბურ­თი და შა­ვი ქვაი ერ­თად წეი­ღეს იქი­ნე და დაარ­ქვეს რეგ­ბი“, – შა­კო ორაგ­ვე­ლი­ძე, დო­კუ­მენ­ტუ­რი ფილ­მი ,,ლე­ლოს შე­მობ­რუ­ნე­ბა“ (1984).

ხით გა­მოათ­რევ­დნენ თავ­პირ და­სის­ხლია­ნე­ბულ გულ­შე­ღო­ნე­ ბულ მო­ბურ­თალს, მა­რა მა­გიორ ათი შე­დიო­და შეკ­რულ წრე­ში ბურ­თის გა­მო­სა­ტა­ნად, გა­მო­საღ­ლე­ტად“.

,,ლე­ლო“ უძ­ვე­ლე­სი ქარ­თუ­ლი სიტ­ყვაა და ძა­ლით გა­ტა­ნას ნიშ­ ნავს, ძვე­ლად კი, თურ­მე, იყო კი­დევ სხვა თა­მა­ში, რო­მე­ლიც ლე­ლო­ბურთს ჰგავ­და და მას კი­ლა­შურს ეძახ­დნენ. კი­დევ ერ­ თი სა­ხე­ლი, რაც ლე­ლო­ბურ­თის ახ­ლომახ­ლო ჩნდე­ბა, ასე­თია: „ზე­დაურ­-ქვე­დაუ­რო­ბა“ – ზო­გიერ­თი მთხრო­ბე­ლის ცნო­ბით, ზო­ გიერ­თი ბახ­ვე­ლი ლე­ლო­ბურთს, თურ­მე, სწო­რედ ასე ეძახ­და.

მეც­ნიე­რის, სერ­გი ჟღენ­ტის ნაშ­რომ­ში „გუ­რული კი­ლო­“ ვკით­ ხუ­ლობთ: „...ქვე­და­ბახ­ვე­ლე­ბი ცო­ტა იყ­ვენ: საც­ხა წა­სუ­ლი იყ­ვენ დღეო­ბა­ზე. ზე­და­ბახ­ვე­ლე­ბი ბეუ­რი იყ­ვენ. იშო­ნეს დროი და წა­ გუარ­თუენ ბულ­თი. გეიქ­ცენ და მივ­სდევთ. რომ დე­ვე­დევ­ნეთ, დაგ­ვიჭ­რენ აი თუთ­ხმე­ტი კა­ცი და ზრუგ­ზე შეს­მუ­ლი წაგ­ვიყ­ვა­ნენ კარ­ქა მან­ძილ­ზე. ზე­და­ბახ­ვე­ლებ­მა ჩვენ­ზე თქუენ: ევიყ­ვა­ნოთ და კან­ცე­ლა­რია­ში და­ვან­წყვტიო­თო. ამ დროს ან­ტო­ნა ნა­კაი­ძემ მეიგ­დო ბულთი ხელ­ში და გუუწ­ვა ბაღ­და­დის­კენ, მა­რა მი­სი და­ წე­ვა აღარ იქ­ნა. ბახ­ვში ატა­ნი­ლი ბულ­თი ქე დააბ­რუ­ნა ან­ტო­ნამ“.

ცნო­ბი­ლი პუბ­ლი­ცის­ტი­სა და სა­ზო­გა­დო მოღ­ვა­წის, აპო­ლონ წუ­ ლა­ძის მი­ხედ­ვით ლე­ლოს, იგი­ვე გა­ტა­ნიე ბურთს თა­მა­შობ­დნენ ორ­გვარს: „ღლე­ტით“ და „ა­რა ღლე­ტით“ ან „უღ­ლე­ტია“. წე­სი კი ასე­თი ყო­ფი­ლა: მო­წი­ნააღ­მდე­გე მხა­რე ცდი­ლობს ბურ­ თის წარ­თმე­ვას, მომ­ხრე კი მო­თა­მა­შის გა­თა­ვი­სუფ­ლე­ბას ბურ­ თია­ნად, ან თუ ამ­დე­ნი ვერ შეძ­ლო – მხო­ლოდ ბურ­თის წარ­თმე­ ვას. ლე­ლოს თა­მა­შის დროს თუ ვინ­მე წაიქ­ცა, თა­მა­ში ჩერ­დე­ბა. მო­თა­მა­შეე­ბი ხე­ლე­ბის მაღ­ლა აწე­ვით ყვე­ლას აფ­რთხი­ლე­ბენ ამის შე­სა­ხებ. ძვე­ლი მო­თა­მა­შეე­ბი იხ­სე­ნე­ბენ: „ი­ყო ყვი­რი­ლი: „გა­შა­ლეთ ბურ­თი! – ნუ იღ­ლი­ტე­ბით! არი­ქა დეიხ­ჩვა კა­ცი, გეი­შა­ლეთ!“ ფე­

კი­დევ ერ­თი გად­მო­ცე­მა, რო­მელ­საც დღე­საც მის­დე­ვენ გუ­რუ­ლე­ ბი, ასე­თია: ლე­ლო­ბურ­თის თა­მა­ში აღ­დგო­მის დღე­სას­წაულ­ზე უნ­და გა­მარ­თუ­ლი­ყო, ასე იყო ოდით­გან, მაგ­რამ კო­მუ­ნის­ტე­ბის დროს თა­მაშს, თურ­მე, სულ პირ­ველ მაისს ამ­თხვევ­დნენ (ერ­თი ჯუ­რუყ­ვე­თე­ლი გლე­ხის გა­მოთ­ქმა რომ ვიხ­მა­როთ – „აღ­დგო­მის მოად­გი­ლეა პირ­ვე­ლი მაი­სიო“). თუმ­ცა, ცნო­ბი­ლია ისიც, რომ გუ­ რუ­ლებ­სა და მეგ­რე­ლებს შო­რის, ანუ კუთ­ხეებს შო­რის შე­ჯიბ­რი ყო­ველ წელს, ფოთ­ში ერთ უც­ვლელ დღეს, სწო­რედ პირ­ველ მაისს იმარ­თე­ბო­და. ერთ ასეთ თა­მაშს 1897 წლის „კვა­ლიც“ აღ­ წერს (#20):

44 VOYAGER 19/2020

„მუ­დამ ხმა და­დიო­და 1 მაი­სი ფო­თე­ლე­ბი­სათ­ვის მე­ტად შე­სამ­ ჩნე­ვი დღე არი­სო... აქ ჯიბ­რო­ბით ბურ­თაო­ბა სცოდ­ნიათ მეგ­რე­ ლებ­სა და გუ­რუ­ლებს... ნა­შუად­ღევს 4 საათ­ზე ბურ­თი გა­გორ­ და და ზედ მეგ­რე­ლე­ბის შტვე­ნა-­კი­ჟი­ნას საზ­ღვა­რი არ ჰქო­ნია. კა­ციან­-ბურ­თია­ნად უეც­რად უნ­და მიე­ტა­ნათ ლე­ლო­ზე, მაგ­რამ შე­ვარ­დე­ნი­ვით გა­მოუქ­რო­ლეს ორ­მო­ციო­დე გუ­რუ­ლებ­მა... და ნა­ხე­ვა­რი საა­თის გან­მავ­ლო­ბა­ში ბურ­თი ლე­ლო­ზე მიარ­ბე­ნი­ნეს. გულ­დაწ­ყვე­ტი­ლი მეგ­რე­ლე­ბი ერ­თმა­ნეთს ებაა­სე­ბოდ­ნენ: „დე­ ვი­ღუ­პეთ კო­ჩი, გუ­რუ­ლებ­მა მორ­ჯგი­ნე­სო“. აპო­ლონ წუ­ლა­ძის მო­ნათ­ხრო­ბის მი­ხედ­ვით, „ხში­რად, რომ ბურ­თი მდი­ნა­რე­ში ჩა­ვარ­დე­ბო­და, ბურ­თის თა­მა­შით დამ­თვრა­ ლი, გაბ­რუე­ბუ­ლი მო­თა­მა­შეე­ბიც წყალ­ში ჩაყ­ვინ­თავ­დნენ (მო­ თა­მა­შეე­ბი თავ­დაუ­ზო­გა­ვად ხტე­ბოდ­ნენ წყალ­ში ბურ­თის და­ საუფ­ლებ­ლად და მდი­ნა­რე­ში დი­დი „ბრძო­ლა“ ჩაღ­დე­ბო­და). აბა, ღო­ბეს ვინ ერი­დე­ბო­და – „პინ­ტრი­შით“ გაჰ­ქონ­დათ, ეზოს ზიანს აყე­ნებ­დნენ, მაგ­რამ ზა­რა­ლის ანაზ­ღაუ­რე­ბას არა­ვინ მოით­ხოვ­და...“ ძვე­ლი წე­სე­ბის მი­ხედ­ვით, ლე­ლოს ბურ­თი უნ­და იწო­ნი­დეს დაახ­ლოე­ბით ერთ ფუთს (16 კგ­-ს). ბურ­თის ტყა­ვი სპე­ცია­ლუ­ რად უნ­და შეი­კე­როს და შემ­დეგ აივ­სოს რიო­ნის სი­ლი­თა და ნა­ ხერ­ხით (რო­გორც ჩანს, წი­ნათ ბურ­თი ასე­თი მძი­მე არ ყო­ფი­ლა, რად­გან ხში­რად თურ­მე, რო­ცა ლე­ლოს თა­მა­ში მდი­ნა­რის პი­რას მიმ­დი­ნა­რეობ­და, მო­თა­მა­შე­თა ის მხა­რე, რომ­ლის ლე­ლო მდი­ ნა­რის ქვე­მოთ იყო, სპე­ცია­ლუ­რად აგ­დებ­და ბურთს წყალ­ში, რა­თა დი­ნე­ბას ის რა­ღაც მან­ძილ­ზე წაე­ღო. ბურ­თი მძი­მე რომ ყო­ფი­ლი­ყო, აუ­ცი­ლებ­ლად ჩაი­ძი­რე­ბო­და). ვი­ცით ისიც, რომ სა­ნამ ბურთს ბო­ლომ­დე მო­კე­რავ­დნენ, მა­ნამ­ დე, აღ­დგო­მის წი­ნა ღა­მეს, ბურ­თში აგუ­ნას წვენს ას­ხამ­დნენ. აგუ­ნა ალა­დას­ტუ­რის, თაფ­ლის, ბრო­წეუ­ლის წვე­ნის და კი­დევ სხვა­დას­ ხვა ინ­გრე­დიენ­ტის ნა­ზა­ვია. ამ ნა­ზავს მო­თა­მა­შეებს თა­მა­შის წინ ას­მე­ვენ, რად­გან ის ადა­მიანს ძა­ლას და გამ­ბე­დაო­ბას ჰმა­ტებს. ლან­ჩხუთ­ში, კერ­ძოდ კი სო­ფელ შუ­ხუთ­ში, თა­მა­ში სოფ­ლის შუა­გულ­ში, ზედ საავ­ტო­მო­ბი­ლო ტრა­სას­თან მდე­ბა­რე ცაც­ხვის ქვეშ იწ­ყე­ბო­და და ტრა­სა იკე­ტე­ბო­და. მო­წი­ნააღ­მდეგე­თა მი­ ზა­ნი იყო, ლე­ლო სა­კუ­თარ მხა­რეს გაე­ტა­ნათ – ქვე­მოუ­რებს ჟორ­და­ნიას ღე­ლე­ში, ზე­მოუ­რებს კი ე. წ. „უ­კან ღე­ლე­ში“ (ჩო­ ხა­ტაურ­ლე­ბი ლე­ლო­ბურ­თის გან­კუთ­ვნილ ად­გილს „სა­თა­მა­შო ეწერს“ უწო­დებ­დნენ). წი­ნათ ლან­ჩხუ­თის სა­საფ­ლაოს ეზო­ში დი­დი ეკ­ლე­სია იდ­გა, რომ­ლის წი­ნამ­ძღვა­რი სო­ლო­მონ იმ­ნაიშ­ ვი­ლი ყო­ველ წელს, ლე­ლო­ბურ­თის წინ სა­საფ­ლაოს ღო­ბეს თა­ ნა­სოფ­ლე­ლე­ბის დახ­მა­რე­ბით შლი­და, შემ­დეგ ძველ ანა­ფო­რას იც­ვამ­და და ლე­ლო­ბურთს თა­მა­შობ­და. ვლა­სა მგე­ლა­ძე ასე აღ­წერს ლე­ლო­ბურ­თის თა­მაშს: „და­ჩა­ქუ­ რე­ბულ, და­კო­ტა­ვე­ბულ მო­ბურ­თა­ლე­ბის შუა გუ­გუ­ნა­ვე­ბის ეკ­ ლე­სიის კა­რის მიძ­ღვა­რი იდ­გა, რო­მელ­მაც მთვა­რე­სა­ვით დი­დი, მრგვა­ლი ბურ­თი აკურ­თხა. ბურ­თი მო­ხუ­ცე­ბულ მა­მა-­შვილ­მა ზე­ვით ააგ­დეს და წრი­დან გა­ვი­დენ, მა­ყუ­რე­ბელ­თა შო­რის დად­ გენ. რო­გორც მწევ­რე­ბი ბუჩ­ქი­დან გა­მო­ვარ­დნილ კურ­დღელს, ისე მიე­სიენ გუ­რუ­ლე­ბი ბურთს და შეიქ­ნა ბდღვნა, ღლე­ტა, ყვი­ რი­ლი, ყი­ჟი­ნა...“ ვლა­სა მგე­ლა­ძის მი­ხედ­ვით, მო­ბურ­თა­ლე­ბი ლა­მის ყა­ბა­ლახ­-ჩა­ ქუ­რებ­ში გა­მოწ­ყო­ბილ­ნი თა­მა­შობ­დნენ, შეიძ­ლე­ბა ზოგ­ჯერ ასეც იყო, მაგ­რამ, რო­გორც წე­სი, მო­თა­მა­შეე­ბი ძველ ტან­საც­მელს იც­ვამ­დნენ, ან­და წი­ნას­წარ ტი­ლო­სა­გან იკე­რავ­დნენ, რა­თა ამ ორომ­ტრიალ­ში ტან­ზე არ შე­მოეგ­ლიჯ­-შე­მოე­ხიათ ყო­ველ­დღიუ­ რი ტან­საც­მე­ლი. ახ­ლა აპო­ლონ წუ­ლა­ძეს მო­ვუს­მი­ნოთ: „...მო­ ქიშ­პე მხა­რეე­ბი ცდი­ლო­ბენ ბურ­თი ხელთ ეგ­დოთ და გაქ­ცეუ­ ლიყ­ვნენ ლე­ლო­სა­კენ, მო­წი­ნააღ­მდე­გე გა­მოუდ­გე­ბა.... ცხა­დია (ყო­ვე­ლი მხა­რე) ცდი­ლობს თა­ვი­სი ლე­ლოს­კენ წაი­ღოს ბურ­თი...“

„მე­ტად კარ­გი სა­ყუ­რე­ბე­ლი და წარ­მტა­ცი თა­მა­ში ერ­თი სოფ­ ლის ცო­ლია­ნე­ბი­სა და უცო­ლოე­ბის შე­ჯიბ­რე­ბა იყო... უცო­ ლოე­ბი გაიხ­დიდ­ნენ ჩო­ხას, შე­მოიხ­სნიდნენ ქა­მარ­-ხან­ჯალს, გა­დას­ცემ­დნენ გა­სათ­ხო­ვარ ქა­ლიშ­ვი­ლებს, ქა­ლიშ­ვი­ლე­ბი ჩო­ ხას კა­ბა­ზე გა­დაიც­ვამ­დნენ, ქა­მარ­-ხან­ჯლით ვა­ჟუ­რად მოირ­ თვე­ბოდ­ნენ... ახალ­მოყ­ვა­ნი­ლე­ბიც ასე­ვე მოირ­თვე­ბოდ­ნენ თა­ვიან­თი ქმრე­ბის ჩო­ხა-­ქუ­დით, ქა­მარ­-ხან­ჯლით. ქა­ლე­ბიც ბურ­თის მო­თა­მა­შეებს დას­დევ­დნენ და თა­ვი­სია­ნებს ამ­ხნე­ ვებდ­ნენ, გა­სათ­ხო­ვა­რი – უცო­ლოებს, გათ­ხო­ვი­ლე­ბი ქმრებს... შეუ­ძა­ხებ­დნენ: აბა, ბი­ჭე­ბო, თქვენ იცით, მარ­ჯვედ იყა­ვით, თვა­რა თუ მა­ჭა­მეთ სირ­ცხვი­ლი და „ყა­ზი­ლა­რებ­მა“ გა­ჯო­ბათ, ქა­ლე­ბი გა­გექ­ცე­ვათ, აბა, ბი­ჭე­ბო! არ გა­ჯო­ბოს ცო­ლია­ნებ­მა, თვა­რა, უცო­ლოდ დარ­ჩე­ბით და სხვა“. ლე­ლო­ბურ­თში ხან­და­ხან გუ­რუ­ლი ქალ­ბა­ტო­ნე­ბიც მო­ნა­წი­ ლეობ­დნენ. ის­ტო­რიამ შე­მოგ­ვი­ნა­ხა მა­თი სა­ხე­ლე­ბი: ელ­პი­ტე გო­გო­ლაშ­ვი­ლი, ათი­ნო ბა­ჯე­ლი­ძე, ელი­სა­ბედ ან­დღუ­ლა­ძე, ლი­ სა შა­ვიშ­ვი­ლი. თა­მა­შის მსვლე­ლო­ბი­სას აკ­რძა­ლუ­ლი იყო წე­სე­ბის დარ­ღვე­ ვა, რო­გო­რი­ცაა მო­წი­ნააღ­მდე­გის ფი­ზი­კუ­რი შეუ­რაც­ხყო­ფა თუ გი­ნე­ბა, მაგ­რამ აზარ­ტში შე­სულ გუ­რუ­ლებს ძა­ლიან ხში­რად წე­სე­ბის დაც­ვა ავიწ­ყდე­ბო­დათ, იყო ერ­თი გა­წევ­-გა­მო­წე­ვა და ხელ­ჩარ­თუ­ლი ჩხუ­ბი. ამი­ტომ ხში­რად მარ­ტო აღ­ფრთო­ვა­ნე­ბას კი არა, შე­ცო­დე­ბა­საც იმ­სა­ხუ­რებ­და ბურ­თის – ამ „გან­ძის“ ბედ­ ნიე­რი მფლო­ბე­ლი – ჩხუბ­ში წაქ­ცეულს ხომ ზე­მო­დან მო­თა­მა­ შეე­ბის რამ­დე­ნი­მე ია­რუ­სი აწ­ვე­ბო­და. თურ­მე, ხან­და­ხან მო­თა­მა­შეე­ბი ეშ­მა­კო­ბა­საც მი­მარ­თავ­დნენ – ორომ­ტრიალ­ში ჩუ­მად გაა­პა­რებ­დნენ ბურ­თიან კაცს, რო­მე­ ლიც, თუ გაუ­მარ­თლებ­და, სა­კუ­თარ ლე­ლო­ში გაი­ტან­და ბურთს, მაგ­რამ ვაი, მი­სი ბრა­ლი თუ „შპიონს“ შეამ­ჩნევ­დნენ, მას გა­ხუ­ რე­ბუ­ლი გუ­რუ­ლე­ბის უზარ­მა­ზა­რი მა­სა ისე დაე­დევ­ნე­ბო­და, რო­ გორც ფუტ­კრე­ბის გუნ­დი დე­და ფუტ­კარს.

ყო­ფი­ლა შემ­თხვე­ვე­ბი, ბურ­თი შუა­ზე გაუჭ­რიათ: „შეიქ­ნა ყვი­რი­ლი: ბურ­თი გას­ჭრეს, ბურ­თიო! და, თავ­პირ და­სის­ ხლია­ნე­ბუ­ლი, ტა­ნი­სა­მოს შე­მო­ხეულ­-შე­მო­წეკ­ვი­ლი ხალ­ხი ზე წა­მოდ­გენ, წრე დაი­შა­ლა, ბურ­თაო­ბა გა­თავ­და“. ზო­გიერთ რაიონ­ში ლე­ლო­ბურ­თში ცხე­ნოს­ნე­ბიც იყ­ვნენ ჩარ­ თულ­ნი. სერ­გი ჟღენ­ტი იხ­სე­ნებს: „ა­ქა­ნე ტევ­რში დი­დი თა­მა­ შო­ბა იცო­დენ. ქვე­და­ბახვს ორი სა­ზო­გა­დოე­ბა რომ მო­სუ­ლი­ ყო, ბულთს ვერ წაარ­თუმ­და. ერ­ხელ ესოფ ქი­ქო­ძემ მეინ­დო­მა, ცხე­ნით წიე­ღო ბულ­თი, მა­რა არ გაა­ტა­ნენ. ცხენ­ზე რომ იჟ­და და მია­ჭე­ნებ­და, დიე­წია აგია თე­ნეიშ­ვილ­მა, შა­მუახ­ტა ცხენ­ზე, გად­ მუაგ­დო ძირს. შეიქ­ნა ნა­მე­ტა­რი ბდღვნაი, ნა­მე­ტა­რი წეკ­ვა, მა­რა ქვე­და­ბახვს მაინც ვერ წაარ­თუეს ბულ­თი“. თა­მა­შის დამ­თავ­რე­ბის შემ­დეგ გა­მარ­ჯვე­ბუ­ლი მხა­რის წარ­მო­ მად­გენ­ლე­ბი, და­მარ­ცხე­ბუ­ლებ­თან ერ­თად, მი­დიან რო­მე­ლი­მე ახ­ალგარ­დაც­ვლი­ლი ახალ­გაზ­რდას საფ­ლავ­ზე, ბურთს დე­ბენ საფ­ლა­ვის ქვა­ზე, პა­ტივს მია­გე­ბენ და შე­სან­დო­ბარს შეს­ვა­მენ. სა­ვა­რაუ­დოდ, ეს უფ­რო გვიან­დე­ლი რი­ტუა­ლია, რო­მელ­მაც ფე­ ხი, ალ­ბათ XX საუ­კუ­ნის მეო­რე ნა­ხევ­რი­დან მოი­კი­და. დღე­საც რომ გახ­ვი­დეთ სა­საფ­ლაო­ზე, იქ ნა­ხავთ საფ­ლა­ვებ­ზე და­დე­ბულ ბურ­თებს, რო­მელ­თა­გან ზო­გიერ­თი ჟამ­თას­ვლამ ლა­ მის მთლია­ნად გაა­ნად­გუ­რა.

45 VOYAGER 19/2020

გურია

გურული მშვიდობა ნ ა თ ია მ ს ხილა ძე

46 VOYAGER 19/2020

სქე­ლი, თეთ­რი ღრუბ­ლე­ბი, მზე, წვი­მა, ქა­რი და ნის­ლი ერ­თდროუ­ ლად. ღრმად ჩაი­სუნ­თქავ ჰაერს იქ, სა­დაც ზღვი­სა და მთის ჰა­ვა ერ­ თმა­ნეთს ხვდე­ბა. თვალ­წინ გა­და­გეშ­ლე­ბა მთე­ბი ალ­პუ­რი მინ­დვრე­ ბით, ფე­რა­დი ფიც­რუ­ლი სახ­ლე­ბით და უცებ ვერც გაიაზ­რებ, რომ ღრუბ­ლებ­ზე მაღ­ლა დგა­ხარ. გო­მისმთა­ზე მო­სახ­ვედ­რად თბი­ლი­სი­დან სა­ჭი­როა, გაია­როთ დაახ­ ლოე­ბით ხუთ­საა­თია­ნი მოას­ფალ­ტე­ბუ­ლი გზა, რო­მე­ლიც ოზურ­გე­თის მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტ­ში ჩა­გიყ­ვანთ. შემ­დეგ უნ­და გაუყ­ვეთ მოხ­რე­შილ საგ­ზაო მო­ნაკ­ვეთს, რო­მელ­საც მი­ყავ­ხართ სულ მაღ­ლა, ღრუბ­ლებს ზე­მოთ. აქ ამინდს ვერ გან­საზ­ღვრავთ. 10 წუ­თის მო­ნაკ­ვეთ­ში წვი­მა, ქა­რი, მზე და ჭე­ქა-­ქუ­ხი­ლი ერ­თმა­ნეთს ენაც­ვლე­ბა. ღა­მე ელ­ვა ვარ­ სკვლა­ვე­ბით მო­ჭე­დილ ცას გა­და­სე­რავს და დი­ლას, ზღვის დო­ნი­დან 2755 მეტრ­ზე ნის­ლში გახ­ვეუ­ლი იღ­ვი­ძებთ. გუ­რუ­ლე­ბი ამ ად­გილს ღრუბ­ლე­ბის სა­მე­ფოს უწო­დე­ბენ. ჰო­და, ალიონ­ზე ად­გო­მა არ დაი­ზა­ როთ, რომ ის ემო­ცია შეიგ­რძნოთ, რაც არც და­წე­რით და არც ფირ­ზე აღ­ბეჭ­დით არ გად­მოი­ცე­მა. გო­მისმთა ოდით­გან­ვე სა­ძოვ­რე­ბით იყო ცნო­ბი­ლი. გა­ზაფ­ხუ­ლი­დან ად­რეულ შე­მოდ­გო­მამ­დე სხვა­დას­ხვა სოფ­ლი­დან მე­სა­ქონ­ლეო­ბით და­კა­ვე­ბუ­ლი ფერ­მე­რე­ბი ოჯა­ხე­ბით სახ­ლდე­ბოდ­ნენ. აჭარ­ლებს აქ დღე­საც ნა­ხავთ და გირ­ჩევთ, სა­დი­ლი მათ­თან და­გეგ­მოთ. მა­გი­დას სა­ხელ­და­ხე­ლოდ სახ­ლის წინ ეზო­ში გა­გიშ­ლიან და აჭა­რუ­ლი კუ­ლი­ ნა­რიის ზეი­მიც იქ დაიწ­ყე­ბა: სი­ნო­რი, ბო­რა­ნო, კაი­მა­ღი და კორ­კო­ტი და დე­სერ­ტად — მომ­თა­ბა­რე ოჯა­ხე­ბის ამ­ბე­ბი. არ გა­მოგ­რჩეთ ჭინ­ჭაოს ტბა, რო­მე­ლიც ზღვის დო­ნი­დან 2500 მ-ზეა. მან­ძი­ლი გო­მისმთი­დან 11 კმ-ია, მი­დის რო­გორც სა­ფეხ­მავ­ლო ბი­ლი­ კი, ასე­ვე გრუნ­ტია­ნი გზა და გა­დაად­გი­ლე­ბა მხო­ლოდ მა­ღა­ლი გა­მავ­ ლო­ბის მან­ქა­ნით შეიძ­ლე­ბა. მე მაინც გირ­ჩევთ, გზა ცხე­ნით გაია­როთ. ტბა დი­დი არაა, თუმ­ცა ძა­ლიან ლა­მა­ზია და ამ სი­მაღ­ლე­ზე გა­ნუ­მეო­ რე­ბელ შთა­ბეჭ­დი­ლე­ბას ტო­ვებს.

გომისმთა

47 VOYAGER 19/2020

გურია

გუ­რიის მეო­რე სამ­თო კუ­რორ­ტი, ბახ­მა­რო გო­მისმთი­დან არც ისე შორ­საა. გა­დას­ვლა, ტრან­პორ­ტის გარ­და, ფე­ხით და ცხე­ნე­ ბით შეიძ­ლე­ბა. ბახ­მა­რო ერ­თგვა­რი ქვა­ბუ­ლია, რო­მე­ლიც გარ­ შე­მორ­ტყმუ­ლია ნაძ­ვი­სა და სო­ჭის მა­რად­მწვა­ნე ტყეე­ბით, ამ სიმ­წვა­ნე­ში კი ფიც­რუ­ლი სახ­ლე­ბია. ჩემს გუ­რულ ბე­ბიას გან­სა­ კუთ­რე­ბით უყ­ვარ­და ბა­ხმა­როს ლე­გენ­დის მო­ყო­ლა და ხში­რად ძი­ლის­წინ მო­სა­ყოლ ზღაპ­რებს ამ ლე­გენ­დით ანაც­ვლებ­და. ამ­ბა­ვი ასე­თია: კუ­რორ­ტის სა­ხე­ლი ულა­მა­ზეს თა­ვა­დის ქალს, მა­როს უკავ­შირ­დე­ბა. მა­რო თურ­ქებ­მა მოი­ტა­ცეს, უკან და­დევ­ ნე­ბულ მდე­ვარს ხან­ჯლით გან­გმი­რუ­ლი დაუ­ტო­ვეს, გვერ­დით, ქვა­ზე კი, მი­სი­ვე სის­ხლით დაა­წე­რეს: „ბახ მა­რო“ – ნა­ხეთ თქვე­ ნი მა­რო. ბახ­მა­რო­ში ხვდე­ბი, რომ სიზ­მრის სამ­ყა­რო­ში გა­დახ­ვე­დი, რეა­ ლო­ბა­ში დაბ­რუ­ლე­ბულს კი ის­ღა გინ­და, ყვე­ლა კად­რი გა­და­ღე­ ბუ­ლი გქონ­დეს: რკი­ნის ლო­გი­ნე­ბიც, მაქ­მა­ნე­ბია­ნი ფარ­დე­ბიც და ფან­ჯრი­დან ბჟუ­ტა­ვი სი­ნათ­ლეც. არ­ცერთ სახლს ღო­ბე არ აქვს, რაც კი­დევ ერ­თხელ მიგ­ვი­თი­თებს, რომ აქ ყვე­ლა­ფე­რი ყვე­ლა­სია. გო­მის მთის მსგავ­სად, აქაც ამინ­დი ელ­ვის სის­წრა­

ფით იც­ვლე­ბა და სულ სხვა­ნაი­რად ამო­დის დი­დი, კა­რა­ლიო­ კის­ფე­რი მზეც. მაის­ში გახ­სნი­ლი სახ­ლის კა­რი გვიან შე­მოდ­გო­მა­ზე იხუ­რე­ბა. არა­ფე­რი სჯობს აჭა­რელ­თან სტუმ­რო­ბი­სას სა­ხელ­და­ხე­ლოდ „ფეჩ­ზე“ მო­დუ­ღე­ბულ ყა­ვას და „ფეჩ­თან“ მო­ყო­ლილ ამ­ბებს. აქ ჰყვე­ბიან, რო­გორ ქმნიდ­ნენ ოჯა­ხებს გა­რი­გე­ბით და რო­გორ ქარ­გავ­დნენ მზით­ვებ­ში გა­სა­ტა­ნე­ბელ თეთ­რეულს. ფე­ხით გავ­ ლი­სას ცხენ­ზე შემ­ჯდა­რი ბავ­შვე­ბის ჟრია­მუ­ლი მიიქ­ცევს ყუ­რად­ ღე­ბას — მოქ­რიან და ცხენს მო­ღე­რე­ბით დაა­ჭე­ნე­ბენ. აქ ხვდე­ბი, რომ თა­ვი­სუფ­ლე­ბის სურ­ნელს სუნ­თქავთ და არც ის დაი­ვიწ­ ყოთ, რომ ეს ჰაე­რი სა­სუნ­თქი გზე­ბის დაა­ვა­დე­ბებ­სა და მათ პრო­ფი­ლაქ­ტი­კა­საც უხ­დე­ბა. ბახ­მა­რო ყო­ველ 19 აგ­ვის­ტოს, ფე­რიც­ვა­ლე­ბის დღეს ახ­მაურ­ დე­ბა ხოლ­მე. ამ დღეს აქ დო­ღი იმარ­თე­ბა. მო­ნა­წი­ლეო­ბის მი­ სა­ღე­ბად ცხე­ნოს­ნე­ბი სხვა­დას­ხვა სოფ­ლი­დან ამო­დიან. დო­ღის სა­ნა­ხა­ვად მი­სუ­ლებს ად­გი­ლობ­რი­ვი ნა­წარ­მის შე­ძე­ნის სა­შუა­ ლე­ბაც გექ­ნე­ბათ.

48 VOYAGER 19/2020

ბახმარო

49 VOYAGER 19/2020

გურია ბე­ბია­ჩე­მი კი­დევ ერთ ძველ ტრა­დი­ცია­ზე — „ა­ლეგ­რო­ბა­ზე“ გვიყ­ვე­ბო­და, რო­მე­ლიც ათ­წლეუ­ლე­ბია არ გა­მარ­თუ­ლა. ამ­ბის მო­ყო­ლას იმით იწ­ყებ­და, რომ გუ­რია ევ­რო­პუ­ლი კულ­ტუ­რის სა­ლო­ნი იყო და ამ ამ­ბავს უკა­ნას­კნე­ლი მთავ­რის, მა­მია გუ­ რიე­ლის სა­სახ­ლე მას­პინ­ძლობ­და. მა­შინ­დელ გუ­რია­ში არც უც­ ხოე­ლე­ბის გა­მო­ჩე­ნა უკ­ვირ­და არა­ვის და არც ქუ­ჩა­ში იტა­ლიელ მი­სიო­ნე­რე­ბის ნახ­ვა. მა­მია გუ­რიელ­მა თა­ვის კარ­ზე დაი­ტო­ვა გერ­მა­ნე­ლი მო­ხე­ტია­ლე მსა­ხიობ­-კო­მე­დიან­ტთა და­სიც და ასე სა­ხალ­ხო სა­ნა­ხაო­ბას აწ­ყობ­და. „ა­ლეგ­რო­ბა“ საქ­ველ­მოქ­მე­დო ხა­სიათს ატა­რებ­და. ოჯა­ხე­ბი სურ­სა­თსა და თან­ხას სწირავ­დნენ, რაც სა­ზო­გა­დოებ­რივ­-საქ­ველ­მოქ­მე­დო და­ნიშ­ნუ­ლე­ბით იხარ­ ჯე­ბო­და. ბე­ბია­ჩე­მი ამ ტრა­დი­ციის თხრო­ბი­სას თა­ვის თა­ნა­ტოლ გო­გო-­ბი­ჭებს იხ­სე­ნებ­და, თუ რო­გორ გა­მოეწ­ყო­ბოდ­ნენ სა­ გან­გე­ბოდ ყა­ბა­ლა­ხია­ნი, ულ­ვა­შაწ­კე­პი­ლი ბი­ჭე­ბი და გო­გოე­ბი ჩი­თის კა­ბებ­ში და ცეკ­ვავ­დნენ ფოქ­სტროტს და ვალსს. დი­დი მხია­რუ­ლე­ბა ყო­ფი­ლა. ეს დღე იყო გა­და­ნა­ხუ­ლე­ბის ად­გი­ლი და ბევ­რი გო­გო-­ბი­ჭის ბე­დი ამ მხია­რუ­ლე­ბა­ში წყდე­ბო­და.

მოზ­ღვა­ვე­ბუ­ლი ემო­ციე­ბის დამ­შვი­დე­ბას ახ­ლა ფინ­ჯა­ნი ჩაით გირ­ჩევთ — ოზურ­გე­თი­დან 3 კი­ლო­მეტ­რში სო­ფელ მე­ლე­ქე­ დურ­ში, სა­დაც პრო­ფე­სიით კი­ნომ­ხატ­ვა­რი და ახ­ლა უკ­ვე მე­ჩაიე გო­გო ცქრია­ლით შე­მო­გე­გე­ბე­ბათ. ლა­ნა ჟღენ­ტი ქა­ლა­ქი­დან სოფ­ლად დაბ­რუნ­და და გუ­რია­ში ჩაის აღორ­ძი­ნე­ბას შეუდ­გა. ამ მხა­რე­ში ჩაის ბუჩ­ქი, საუ­კუ­ნეე­ბის წინ თა­ვად გუ­რიელს ეზო­ში დაურ­გავს, თუმ­ცა მას მხო­ლოდ დე­კო­რა­ციის ფუნ­ქცია ჰქო­ნია. უკ­ვე საბ­ჭო­თა კავ­ში­რის დროს კი სა­ქარ­თვე­ლო­ში ჩაის პლან­ ტა­ციე­ბი 67 ათას ჰექ­ტარ­ზე იყო გაშ­ლი­ლი და წარ­მოე­ბა, ხა­რის­ ხის მი­ხედ­ვით, მსოფ­ლიო­ში მეოთ­ხე-­მე­ხუ­თე ად­გილს იკა­ვებ­და. ქარ­თუ­ლი ჩაის ეპო­ქის და­სას­რუ­ლად კი 1990-ია­ნი წლე­ბი მიიჩ­ ნე­ვა, რო­დე­საც გუ­რიის სოფ­ლებ­ში უმ­რავ­ლე­სო­ბამ გა­ჩე­ხა ჩაი და თხი­ლის პლან­ტა­ციე­ბით ჩაა­ნაც­ვლა. ჟღენ­ტე­ბის ოჯახს ჩაის­თვის ხე­ლი არ უხ­ლია, თუმ­ცა სი­ცოც­ხლე ლა­ნამ დაუბ­რუ­ნა. გუ­რია­ში ჩაის კრე­ფა თავ­შეყ­რის, სა­სია­მოვ­ ნო შრო­მის რი­ტუა­ლი იყო და დღე­საც ასეა. აქ უთე­ნია სოფ­ლის ქა­ლე­ბი ორ­ღობეს მოუყ­ვე­ბიან შე­ძა­ხი­ლე­ბით — „წა­მოი ჩა­ში“ და იქ ქვეყ­ნის ამ­ბებს ყვე­ბიან. თა­ნა­სოფ­ლე­ლებ­თან ერ­თად ჩაის მწკრივ­ში ლა­ნაც ჩად­გა, ამ რი­ტუალ­ში ჩარ­თვა ახ­ლა ყვე­ლა მის სტუ­მარს შეუძ­ლია. ასე გა­გი­ხა­ზი­რე­ბენ ჩაის ქუდს, კა­ლა­თას და თქვენც გაუყ­ვე­ბით გზას, რო­მე­ლიც ჩაის პლან­ტა­ციე­ბამ­დე მი­ გიყ­ვანთ. სახ­ლში და­ბრუ­ნე­ბუ­ლე­ბი დაგ­რი­ხავთ ფოთ­ლებს, სა­ ხელ­და­ხე­ლოდ გააშ­რობთ და დაახ­ლოე­ბით 40 წუთ­ში გა­ხა­ზი­ რე­ბულ მა­გი­დას­თან მი­გი­პა­ტი­ჟე­ბენ „ჩას“ და­სა­ლე­ვად. ლა­ნას დი­დი გეგ­მე­ბი აქვს, მა­ლე ეზო­ში ჩად­გამს ნა­ლიებ­საც, რო­მელ­ თაც სას­ტუმ­როს ფუნ­ქცია ექ­ნე­ბა. მწვა­ნე ოქ­როს კი­დევ გუ­რიის ერ­თ-ერთ ულა­მა­ზეს სო­ფელ­ ნა­ გო­მარ­ში შეხ­ვდე­ბით. ნა­გო­მა­რი მდი­ნა­რე სუფ­სის მარ­ცხე­ნა ნა­პირ­ზე, ზღვის დო­ნი­დან 70 მ-ზე, ოზურ­გე­თი­დან 16 კმ-ში მდე­ ბა­რეობს. ეს ის სო­ფე­ლია, სა­დაც ჩე­მი ბავ­შვო­ბის დი­დი წი­ლი გა­ვა­ტა­რე. ოჯახ­ში, რო­მე­ლიც მე მმას­პინ­ძლობ­და, 80 წელს მი­ ტა­ნე­ბუ­ლი სო­ნია ბე­ბია ცხოვ­რობ­და. კარ­გად მახ­სოვს, ჩაის პლან­ტა­ცია­ში წა­სულ სო­ნია ბე­ბიას რო­გორ მივ­ყვე­ბო­დით და­ რაზ­მუ­ლი ბავ­შვე­ბი და მე­რე და­სიც­ხუ­ლე­ბი მდი­ნა­რე სუფ­სა­ში ვგრილ­დე­ბო­დით.

თუ­კი ვინ­მეს ახ­სენ­დე­ბა გუ­რია, ცხა­დია, ახ­სენ­დე­ბა ნო­დარ დუმ­ ბა­ძეც და პი­რი­ქით. ბახ­მა­რო­დან ჩო­ხა­ტაუ­რი 53 კი­ლო­მეტ­რშია. ჩო­ხა­ტაუ­რი­დან 7 კი­ლო­მეტ­რში კი, სო­ფელ ხი­დის­თა­ვის თე­მის ზე­ნო­ბან­ში ნო­დარ დუმ­ბა­ძის სახ­ლმუ­ზეუ­მი. თვი­თონ ჩო­ხა­ტაუ­ რი გუ­რიის ქე­დის სამ­ხრეთ კალ­თის ძი­რას, მდი­ნა­რე სუფ­სის მარ­ჯვნივ, ზღვის დო­ნი­დან 150 მეტ­რზე მდე­ბა­რეობს და 60 სო­ ფელს აერ­თია­ნებს. ამ სოფ­ლებს შო­რი­საა ხი­დის­თა­ვიც. მუ­ზეუ­ მის ეზო­ში შეს­ვლის­თა­ნა­ვე გულ­ღია მას­პინ­ძე­ლი­ვით გე­გე­ბე­ბიან კარ­გად ნაც­ნო­ბი პერ­სო­ნა­ჟე­ბის ქან­და­კე­ბე­ბი — ზუ­რი­კე­ლა, ბე­ ბია, ილი­კო, ილა­რიო­ნი და მუ­რა­და. რო­დე­საც სახ­ლმუ­ზეუმ­ ში შეხ­ვალთ, გი­დად ილა­რიო­ნის შვი­ლიშ­ვი­ლი დაგ­ხვდე­ბათ. ჯერ კი­დევ სი­ცოც­ხლე­ში უნ­დო­და ნო­დარ დუმ­ბა­ძეს მშობ­ლიურ სო­ფელ­ში და­სას­ვე­ნე­ბე­ლი სახ­ლის აშე­ნე­ბა. დღე­ვან­დე­ლი მუ­ ზეუ­მის ჩა­ნა­ხა­ტი სწო­რედ მას ეკუთ­ვნის და შემ­დეგ, მის­მა მე­გო­ ბარ­მა ჯე­მალ და­ვი­თაიამ პროექ­ტი შეად­გი­ნა. ეს მუ­ზეუ­მი ბევრ ნივთს და ბევრ ამ­ბავს იტევს და რო­გორც გუ­რუ­ლე­ბი იტ­ყვიან, იმ­ფე­რი ემო­ციით ბრუნ­დე­ბი, ღა­მე ლო­გინ­ში ბორ­გავ. თან რომ გაიხ­სე­ნებ, იმა­ვე სო­ფელ­ში დგას ანა კა­ლან­და­ძის სახ­ლიც და მი­სი მო­ნა­ხუ­ლე­ბაც შე­გიძ­ლია.

მიუ­ხე­და­ვად იმი­სა, რომ ჩაიმ აქ­ტუა­ლო­ბა 90-იან წლებ­ში და­ კარ­გა, სო­ნია ბე­ბია მაინც არ თმობ­და მას და თა­ვი­სი და­კოჟ­რი­ ლი ხე­ლე­ბით დი­ლას დაკ­რე­ფილ ჩაის სა­ღა­მოს ვახ­შმის­თვის გვი­ყე­ნებ­და. იმ დროს ვერც მე და ვერც სო­ნია ბე­ბო ვერ წარ­ მო­ვიდ­გენ­დით, რომ ნა­გომ­რის ჩაის წლე­ბის შემ­დეგ ამე­რი­კა­ შიც გაიც­ნობ­დნენ. დღეს ეს პრო­დუქ­ტი ექ­სპორ­ტზე გა­დის და ნიუ იორ­კში იყი­დე­ბა. ამი­ტომ თქვენ ად­გილ­ზე ნა­გომ­რის ჩაის გაუ­სინ­ჯა­ვად გუ­რიას არ დავ­ტო­ვებ­დი. ამ სო­ფელ­ში ნა­ნა ყირ­მე­ ლაშ­ვილ­მა ჩაის წარ­მოე­ბა სპონ­ტა­ნუ­რად გა­დაწ­ყვი­ტა. დღეს უკ­ ვე ოთ­ხი სა­ხეო­ბის ჩაის აფა­სოებს და სე­ზო­ნუ­რად ამ­რა­ვალ­ფე­ როვ­ნებს. ოქ­როს ტიფ­სე­ბის­გან ხე­ლით დამ­ზა­დე­ბული ქარ­თუ­ლი ჩაის და­სა­გე­მოვ­ნებ­ლად ნა­ნა გი­მას­პინ­ძლებთ. არ გა­მო­ტო­ვოთ არც „მწვა­ნე ოქ­როს“ კრე­ფის რი­ტუა­ლი, იქ გუ­რუ­ლი ქა­ლე­ბი თავ­ ბრუს და­გახ­ვე­ვენ და იმ დროინ­დელ ამ­ბებს მო­გიყ­ვე­ბიან, რო­ცა საბ­ჭო­თა ნა­გო­მარ­ში პლან­ტა­ციე­ბი 350 ჰექ­ტარ­ზე იყო გაშ­ლი­ლი და რო­ცა ამა­ვე სო­ფელ­ში ჰქონ­დათ ჩაის ფაბ­რი­კაც. დღეს ნა­გომ­რე­ლე­ბი ყვე­ლა­ფერს თა­ვი­დან იწ­ყე­ბენ. რაც მთა­ვა­ რია, ჩაის საკ­რე­ფად ფარ­ფლე­ბია­ნი ქუ­დი და სპონ­ტა­ნუ­რი იუ­ მო­რი უც­ვლე­ლად აქვთ. „და­ლიე ჩა, ცა?“ — ამის დაუ­ლევ­ლო­ბა არ იქ­ნე­ბა და სად უნ­და გა­ჩერ­დეთ, კი იცით.

50 VOYAGER 19/2020

„ნაგომარის“ ჩაის კრეფა გურიაში

ასე რომ, ლა­ნაც, ნა­ნაც და მთე­ლი გუ­რიაც გე­ლით თა­ვი­სი მწვა­ნე­ში ჩაფ­ ლუ­ლი ცვა­ლე­ბა­დი ხა­სია­თით. თუმ­ცა, თვი­თონ გუ­რუ­ლებს რამ­დენ­ჯე­რაც არ უნ­და ჰკით­ხოთ, რა ხდე­ბაო, იმ­დენ­ჯერ გი­პა­სუ­ხე­ბენ: „მშვი­დო­ბა!“ ჰო­და, ეტ­ყო­ბა, აქ მარ­თლა მშვი­დო­ბა აქვთ.

51 VOYAGER 19/2020

ლანა ჟღენტი

თუშეთი

თუშეთი „...ჩე­მი ძვე­ლი ომა­ლოე­ლი მას­პინ­ძე­ლი გო­გი იჩუაი­ძე მიხ­სნი­და, რომ თუ­ში ისე არა დაად­გე­ბო­და გზას, არ ეხ­სე­ნე­ბი­ნა მგზავ­რის მფარ­ვე­ლი და დარ­-ავ­დრის გამ­რი­გე თუ­შე­თის სა­ლო­ცა­ვე­ბი _ ელია ნა­ქე­რა­ლი და ჭი­ხა­ლე ხი­სოს­თა­ვე­ლი. სუფ­რა­ზეც და გზა­ შიც აუ­ცი­ლებ­ლად მოიხ­სე­ნებს გზა­ში დარ­ჩე­ნი­ლებს: ზვავ­-წყალ ნა­ლევთ, მაქ­ც-ფა­თე­რა­კით და­ღუ­პუ­ლებს, ცხენ­-სა­კა­ცით ნა­ზი­დებს. სა­მან­ქა­ნო გზის გაყ­ვა­ნა თუ­შეთ­ში XX საუ­კუ­ნის 30-იან წლებ­ში დაიწ­ყეს და 70-იან წლე­ბის ბო­ლოს დაას­რუ­ლეს. ბევრ სოფ­ლამ­დე ახ­ლაც მხო­ლოდ ცხე­ნით მგზავ­რო­ბა მო­გი­წევს. სტო­რის ხეო­ბა­ში შეხ­ვალ თუ არა, ტე­ლე­ფო­ნი აღარ იჭერს, თით­ ქმის ასეა უღელ­ტე­ხი­ლამ­დე. გზა ხან კლდეებ­შია გაჭ­რი­ლი, ხან ტყიან ფერ­დო­ბებს მიუყ­ვე­ბა, მე­რე ალ­პუ­რი მდე­ლოე­ბია. სა­ნამ ალ­პუ­რი მდე­ლოე­ბი დაიწ­ყე­ბა, მარ­ცხნივ გა­და­სახ­ვე­ვია და მი­ნე­რა­ლუ­რი თერ­მუ­ლი წყა­ლი _ თორ­ღვას აბა­ნო ამო­დის. აქ, ტრა­დი­ციუ­ლად, თუ­შე­ბი სა­ბა­ნაოდ ჩერ­დე­ბოდ­ნენ. უღელ­ტე­ხილ­საც ამი­ტომ ჰქვია ასე. აქე­დან იწ­ყე­ბა საო­ცა­რი მო­სახ­ვე­ვე­ბი, მან­ქა­ნა­საც სულ უფ­რო უჭირს აღ­მარ­თის ავ­ლა და ბო­ლოს აბა­ნოს უღელ­ტე­ხილ­თან ვართ, 2926 მ-ზე. ახ­ლა უკ­ვე თით­ქმის გა­ნა­ხევ­რე­ბუ­ლი გაქვს გზა ომა­ლომ­დე. ტრა­ დი­ციის მი­ხედ­ვით, ამ ად­გი­ლას აუ­ცი­ლებ­ლად უნ­და შეის­ვე­ნო და სა­მი სად­ღეგ­რძე­ლო თქვა. ვინც თუ­შეთ­ში პირ­ვე­ლად მი­დის, „ნათ­ ლო­ბის­თვის“ არ­ყიან ჭი­ქას მიაწ­ვდიან. პირ­ველ თუ­შურ ნათ­ლო­ ბას სწო­რედ ამ გზა­ზე იღებ“. თი­ნა­თინ მო­სიაშ­ვი­ლი გეოგ­რა­ფი, გი­დი

52 VOYAGER 19/2020

53 VOYAGER 19/2020 ©დაცული ტერიტორიების სააგენტო. ფოტო: ლაშა გიგაური.

აქტიური მოგზაურის ტური ნ უ ც ა ცქიმ ა ნ ა ურ ი მწ ერ ა ლ ი - გ ი დი

...რაიოდ მეტად მომნატრებიხარ, ხაგირო, ეხო, აშტოოდ, მთაწვერ. რად ვერ შაგტყობდი ჩემ ტკბილ თუშეთო, ზამთრისპირ თეთრად აგპენტვი თმა-წვერ. იახლ ჯანღ ქურდულად შეეპარ ქისტეთს და ქირსლებში გახვი ხეკინჩხოს მთა-წვერ. /ეთერ თათარაიძე/

რამ­დე­ნი­მე წლის წინ, რო­ცა პირ­ვე­ლად მოვ­ხვდი თუ­შეთ­ში და დარ­თლო­ში ეთერ თა­თა­რაი­ძის ეს სიმ­ღე­რა მო­ვის­მი­ნე, ვე­რა­ ფე­რიც ვერ გა­ვი­გე, მას­პინ­ძლებს ავახ­სნე­ვი­ნე. მათ არ გაჰ­კვირ­ ვე­ბიათ და მოთ­მი­ნე­ბით ამიხ­სნეს ში­ნაარ­სი. წლე­ბის შემ­დეგ კი, თუ­შეთ­ში ახალ­მო­სუ­ლებს უკ­ვე მე ვუხ­სნი თუ­შურ ადათ­-წე­სებს. ბევ­რი ადა­მია­ნი, ქარ­თვე­ლი­ცა და უც­ხოე­ლიც, თუ­შეთ­ში მოგ­ ზაუ­რო­ბის­გან თავს სა­ში­ნე­ლი გზის გა­მო იკა­ვებს. 2013 წელს BBC-მ თუ­შე­თის გზა მსოფ­ლიოს სა­ში­ში გზე­ბის ხუ­თეულ­შიც კი შეიყ­ვა­ნა. ამ იმიჯს ინ­ტერ­ნეტ­ში გავ­რცე­ლე­ბუ­ლი ყალ­ბი ფო­ტოე­ ბი ამაგ­რებს. თუმ­ცა, ცო­ტა­თი მაინც რომ გა­გი­ქარ­წყლოთ ში­ში, გეტ­ყვით, რომ სე­ზონ­ზე 12-15-ჯერ მაინც მი­წევს ამ გზის გავ­ლა და უკ­ვე იმ­დე­ნად მი­ვეჩ­ვიე, უღელ­ტე­ხილ­ზე ზოგ­ჯერ მძი­ნავს კი­ დეც. მთა­ვა­რია, ტრან­სპორ­ტი და მძღო­ლი იყოს კარ­გი. თუ­შეთ­ში სა­მოგ­ზაუ­რო სე­ზო­ნი წი­ნას­წარ არა­სო­დე­საა ცნო­ბი­ ლი, ეს ძი­რი­თა­დად გზის გახ­სნა­ზეა და­მო­კი­დე­ბუ­ლი _ მაი­სის

ბო­ლო­დან ივ­ნი­სის პირ­ველ ნა­ხევ­რამ­დე. შე­სა­ბა­მი­სად­, სა­მოგ­ ზაუ­როდ რე­კო­მენ­დე­ბუ­ლი პე­რიო­დიც ივ­ნი­სი­დან ოქ­ტომ­ბრის ბო­ლომ­დეა, ვიდ­რე მა­ღა­ლი მთე­ბის კალ­თებს თოვ­ლი შაქ­რის პუდ­რა­სა­ვით არ დაე­ფი­ნე­ბა. დიდ­თოვ­ლო­ბა შემ­დეგ თუ­შე­თის­ კენ მი­მა­ვალ გზას თით­ქმის 7 თვის განმავლობაში კე­ტავს, თოვ­ ლის სა­ფა­რი ოთხ მეტ­რამ­დე აღ­წევს და აქ მოხ­ვედ­რა მხო­ლოდ ვერ­ტმფრე­ნი­თაა შე­საძ­ლე­ბე­ლი. თუ­შეთ­თან და­მა­კავ­ში­რე­ბე­ლი ერ­თა­დერ­თი საავ­ტო­მო­ბი­ლო გზა თე­ლა­ვის რაიო­ნის სო­ფელ ფშავ­ლი­დან იწ­ყე­ბა და ომა­ლომ­დე, რო­მე­ლიც თუ­შე­თის ად­მი­ნის­ტრა­ციუ­ლი ცენ­ტრია, 72 კმ გა­შო­ რებთ. თუმ­ცა ამ გზის უსაფ­რთხოდ გავ­ლას მა­ღა­ლი გა­მავ­ლო­ბის მან­ქა­ნით, დაახ­ლოე­ბით 4-5 საათ­ში მოა­ხერ­ხებთ. უმაღ­ლე­სი წერ­ტი­ლი ცე­რი, ანუ აბა­ნოს უღელ­ტე­ხი­ლია, სი­ მაღ­ლით 2860 მ-ზე. კარგ ამინ­დში იქი­დან ულა­მა­ზე­სი პა­ნო­ რა­მუ­ლი ხე­დე­ბი იშ­ლე­ბა. ჩეჩ­ნე­თი და და­ღეს­ტა­ნი ხე­ლის ერთ გაწ­ვდე­ნა­ზეა. ერ­თხელ მე­გო­ბარ­მა მკით­ხა, თუ­შეთ­ში რა არის სა­ნა­ხა­ვიო. ჰო­ და, რთუ­ლი აღ­მოჩ­ნდა პირ­და­პირ და მოკ­ლედ პა­სუ­ხის გა­ცე­მა. სა­ნა­ხაო­ბე­ბი კა­ტე­გო­რიე­ბად შეიძ­ლე­ბა დაი­ყოს, მა­გა­ლი­თად, მარ­ტი­ვი და რთუ­ლი _ შე­და­რე­ბით ზარ­მა­ცი და შე­და­რე­ბით აქ­ტიუ­რი მოგ­ზაუ­რე­ბის­ თვის და, რაც მთა­ვა­რია, უნ­და შეე­გუოთ იმას, რომ დრო საკ­მა­რი­სი არას­დროს არის.

54 VOYAGER 19/2020

©დაცული ტერიტორიების სააგენტო. ფოტო: ლაშა გიგაური.

თუშეთი

სა­ნამ თუ­შეთ­ში მოგ­ზაუ­რო­ბას და­გეგ­მავთ, უნ­და დაიხ­სო­მოთ, რომ მთა­ში ღო­რის ხორ­ცი არ აი­ტა­ნოთ. ეს თუ­შე­ბის­თვის ცუ­ დის ნი­შა­ნია და უბე­დო­ბას მოას­წა­ვებს. ამ ურ­ყევ ტრა­დი­ციას იქ, ზე­ვით, ყვე­ლა _ ად­გი­ლობ­რი­ვი­ცა და მოგ­ზაუ­რიც პა­ტივს სცემს. ახ­სნა ამ ამ­ბავს ისე­ვე, რო­გორც ბევრ სხვა რა­მეს მთა­ში, ბუნ­ დო­ვა­ნი აქვს. რო­გორც ყვე­ბიან, ერ­თ-ერ­თი სო­ფე­ლი შე­წუ­ხე­ ბუ­ლი იყო მუდ­მი­ვი მეწ­ყე­რი­თა და ზვა­ვით. ერ­თხე­ლაც აღუთ­ ქვამთ, ოღონ­დაც ხალ­ხი და სა­ქო­ნე­ლი აღარ დაგ­ვე­ხო­ცოს და ღო­რის ხორცს აღარ შევ­ჭამ­თო. მარ­თლაც, მომ­დევ­ნო წლი­დან ბუ­ნე­ბა დამ­ნდო­ბი გამ­ხდა­რა და სო­ფელ­ში მშვი­დო­ბას დაუ­სად­ გუ­რე­ბია. ტრა­დი­ცია კი ტრა­დი­ციად დარ­ჩე­ნი­ლა, რად­გან თუ­შე­ ბი ფიცს არ ტე­ხენ. ©ნუცა ცქიმანაური

აქ სხვა აკ­რძალ­ვე­ბი­ცაა: ხა­ტე­ბი, ნი­შე­ბი, სა­ლო­ცა­ვე­ბი, სა­დაც ქალს არ მიეს­ვლე­ბა და ჩვენც, რო­გორც კი მთე­ ბის საუფ­ლო­ში შე­ვა­ბი­ჯებთ, აქაუ­რი წე­სე­ბი უნ­და მო­ვირ­გოთ, აქაუ­რი ხმით ავ­მღერ­დეთ. ხა­ტე­ბი და დღეო­ბე­ბი ხომ იმ­დე­ნა­დაა გამ­ჯდა­რი თუ­შე­ბის ყო­ ველ­დღიურ ყო­ფა­ში, რომ საუ­კუ­ნეე­ბია, ტრა­დი­ციუ­ლი ქრის­ტია­ნო­ბა ცდი­ლობს, დაა­მარ­ცხოს, მაგ­რამ ვე­რა­ფერს ხდე­ბა, თუ­შე­ბი კი­დევ კარ­გა ხანს იდ­ღეო­ბე­ბენ.

აწუნ­თა აწუნ­თის, იგი­ვე თუ­შე­თი-­ხევ­სუ­რე­თის მარ­შრუ­ტი ერ­თ-ერთ რთულ ბი­ლი­კად მიიჩ­ნე­ვა, არა იმ­დე­ნად ტექ­ნი­კუ­რი მი­ზე­ზე­ბის გა­მო, რამ­დე­ნა­დაც ხან­გრძლი­ვო­ბის. მის გა­სავ­ლე­ლად სა­ჭი­როა 4-5 დღე. კლა­სი­კუ­რი მარ­შრუ­ტის ჯა­მუ­რი სიგ­რძე 72 კმ-ია, იწ­ყე­ ბა ომა­ლო­დან და სრულ­დე­ბა შა­ტილ­ში. უმაღ­ლე­სი წერ­ტი­ლია აწუნ­თის უღელ­ტე­ხი­ლი _ ზღვის დო­ნი­დან 3432 მ-ზე.

© გიორგი სეხნიაიძე

მოგ­ზაუ­რე­ბის უმე­ტე­სო­ბა გზას თუ­შე­თი­დან იწ­ყებს, რად­გან აქ ბევ­რად ნაკ­ლე­ბი სი­მაღ­ლეა ასაკ­რე­ფი და აღ­მარ­თიც შე­და­რე­ ბით ნე­ლა, დინ­ჯად მიი­წევს წინ.

ნი­შე­ბი ყვე­ლა სო­ფელ­შია, ზო­გან მო­შო­რე­ბით­, ზო­გან კი მთე­ ლი ქუ­ჩა „წმინ­დაა“ და ქა­ლე­ბი სხვა გზით ადიან ხოლ­მე. ასე­ თია, მა­გა­ლი­თად, შე­ნა­ქო­სა და კვავ­ლო­ში ასას­ვლე­ლი გზა. ეს საკ­რა­ლუ­რი ად­გი­ლე­ბი ზოგ­ჯერ საერ­თოდ არაა შე­მოზ­ღუ­დუ­ლი, ზო­გან კი მხო­ლოდ სი­პე­ბი ალა­გია, ამი­ტომ ყუ­რად­ღე­ბით სია­ რუ­ლი გვი­წევს. თუ­შე­ბი ჭკუას კარ­გა­ვენ სტუ­მარ­ზე. გან­სა­კუთ­რე­ბით მწყემ­სებს უხა­რიათ ზურ­გჩან­თია­ნი მოგ­ზაუ­რე­ბის და­ნახ­ვა _ მათ ხომ ბა­ რი­დან ახა­ლი ამ­ბე­ბი ამოაქვთ. ესეც ერ­თგვა­რი მო­ლაშ­ქრე­თა ტრა­დი­ციაა: რო­ცა მგზავ­რე­ბი ერ­თმა­ნეთს ვხვდე­ბით ბი­ლიკ­ზე, არ აქვს მნიშ­ვნე­ლო­ბა, ნაც­ნო­ბია თუ უც­ნო­ბი, ქარ­თვე­ლია თუ უც­ხოე­ლი, აუ­ცი­ლებ­ლად ვჩერ­დე­ბით და მო­ვი­კით­ხავთ ერ­თმა­ ნეთს. ეს ჩე­მი საყ­ვა­რე­ლი რი­ტუა­ლია მთა­ში სია­რუ­ლი­სას, გან­ სა­კუთ­რე­ბით _ აწუნ­თას მარ­შრუტ­ზე.

თუმ­ცა, მე პი­რა­დად შა­ტი­ლი­დან დაწ­ყე­ბა მირ­ჩევ­ნია, რო­ცა ვიწ­ რო ხეო­ბი­დან გა­მო­სულს უცებ ჩა­მო­მემ­ხო­ბა ხოლ­მე გაშ­ლი­ლი სივ­რცე და ბუ­ნე­ბის აუ­ტა­ნე­ლი სი­ლა­მა­ზე ყო­ველ ჯერ­ზე მაცვი­ ფრებს. ალ­ბათ თუ­შე­თი ერ­თა­დერ­თი ად­გი­ლია, სა­დაც მთე­ბი ზე­მო­დან კი არ დაგ­ცქე­რიან, მა­თი გა­ნუ­ყო­ფე­ლი ნა­წი­ლი ხდე­ბი. თუმ­ცა, თან იცო­დეთ, რომ ამ შემ­თხვე­ვა­ში ორი დი­დი აღ­მარ­თი გაქვთ ასავ­ლე­ლი — ხი­დოტ­ნის ქე­დი და მე­რე უკ­ვე აწუნ­თა. ლაშ­ქრო­ბის დაწ­ყე­ბამ­დე­,აუ­ცი­ლებ­ლად გა­დაა­მოწ­მეთ, გაქვთ თუ არა პი­რა­დო­ბის და­მა­დას­ტუ­რე­ბე­ლი მოწ­მო­ბა. სხვა შემ­თხვე­ვა­ში მარ­შრუ­ტის შეწ­ყვე­ტა მო­გი­წევთ. დო­კუ­მენ­ტე­ბის წარ­დგე­ნა ხდე­ბა სამ­ჯერ: 1. მუ­ცო­ში 2. ხი­დო­ტან­ზე 3. გი­რევ­ში.

რად­გან ეს ბი­ლი­კი ჩვენს მე­ზო­ბელ სა­ხელ­მწი­ფო საზ­ღვარ­თან ახ­ლოს გა­დის, ამი­ტომ ყვე­ლა მოგ­ზაურს აღ­რიც­ხა­ვენ. რო­გორც იტ­ყვიან, ყო­ვე­ლი შემ­თხვე­ვი­სა და უსაფ­რთხოე­ბის­თვის. მას შემ­დეგ­, რაც მუ­ცოს მე­საზ­ღვრეებს და­ვემ­შვი­დო­ბე­ბით, შეგ­ ვიძ­ლია გზა გან­ვაგ­რძოთ. საით? აქ გზა ორად იყო­ფა, მარ­ცხე­ნა ბი­ლი­კი მდი­ნა­რე ხო­ნის­წყალს მიუყ­ვე­ბა და სო­ფელ ხო­ნის­ჭა­ლის გავ­ლით ადის ხი­დოტ­ნის ქედ­ზე. მარ­ჯვე­ნა კი მდი­ნა­რე ან­დაქს მიჰ­ყვე­ბა და სო­ფელ არ­ დო­ტის შემ­დეგ შეუყ­ვე­ბა იმა­ვე ქედს.

55 VOYAGER 19/2020

©ნუცა ცქიმანაური

თუშეთი

ბი­ლი­კის არ­ჩე­ვამ­დე მე­საზ­ღვრეებს ვე­კით­ხე­ბით ხოლ­მე მდი­ ნა­რეებ­ზე ხი­დე­ბის მდგო­მა­რეო­ბის შე­სა­ხებ. ზო­გიერთს „ხი­დი“ პი­რო­ბი­თად ჰქვია — ესაა 2-3 გას­ხე­პი­ლი ხის ვარ­ჯი მდი­ნა­რის კა­ლა­პოტ­ზე. არ იფიქ­როთ, ხევ­სუ­რებს ეზა­რე­ბათ ხო­ნის­წყალ­ ზე ხი­დე­ბის გა­დე­ბა. უბ­რა­ლოდ­, ეს გიჟ­მა­ჟი და დაუ­დე­გა­რი მდი­ ნა­რე ყო­ველ გა­ზაფ­ხულს კა­ლა­პოტს იც­ვლის, ღრია­ლით მოა­ გელ­ვებს ტალ­ღებს და ხის­გან აშე­ნე­ბულ ხი­დებს ნა­ცარ­ტუ­ტად აქ­ცევს. ამი­ტომ, უმე­ტეს შემ­თხვე­ვა­ში, მოგ­ზაუ­რე­ბი მარ­ჯვე­ნა ბი­ლიკს ირ­ჩე­ვენ ხოლ­მე. იქ წლე­ბია, სტა­ბი­ლუ­რა­დაა გა­დე­ბუ­ლი მდი­ნა­რის მთელ სიგ­რძე­ზე სა­მი­-ოთ­ხი ხი­დი. ბი­ლი­კი ნელ­-ნე­ლა ზე­მოთ, მთის­კენ მიი­წევს და რო­გორც კი მე­საზ­ღვრეე­ბის პუნქტს დაი­ნა­ხავთ, აუ­ცი­ლებ­ლად მოგ­ტა­ცებთ თვალს სი­ლა­მა­ზით გან­თქმუ­ლი, თოვ­ლის სა­ბურ­ვე­ლით და­ ფა­რუ­ლი მზე­თუ­ნა­ხა­ვი. მას თუ­შე­ბი თე­ბუ­ლოს მთას ეძა­ხიან, ხევ­სუ­რე­ბი — და­ქუეხს. ის ორი ქვეყ­ნის — სა­ქარ­თვე­ლო­სა და რუ­სე­თის საზ­ღვარ­ზე დგას და იქ ნე­ბის­მიე­რი სა­ხის აქ­ტი­ვო­ბა იკ­რძა­ლე­ბა. სი­მაღ­ლე 4493 მეტ­რია და მწვერ­ვალს მუდ­მი­ვი თოვ­ლი და ყი­ნუ­ლი ფა­რავს. ეს თვალ­წარ­მტა­ცი მთა გან­სა­კუთ­ რე­ბით ლა­მა­ზია, რო­ცა ამო­მა­ვა­ლი, ან ჩა­მა­ვა­ლი მზის სხი­ვებს ირეკ­ლავს და იქაუ­რო­ბას ჯა­დოს­ნურ ელ­ფერს სძენს. ამი­ტომ კა­რა­ვი ისეთ ად­გი­ლას გა­შა­ლეთ, საი­და­ნაც და­ქუე­ხი გა­მოჩ­ნდე­ ბა, რო­ცა დი­ლას კარს გა­მოა­ღებთ.

ვინ არ იც­ნობს კალ­მი­კას — აწუნ­თა­ზე მი­მა­ვა­ლი თუ მო­მა­ვა­ლი მოგ­ზაუ­რე­ბის ად­გი­ლობ­რივ ღმერთს. კალ­მი­კას­თან ყვე­ლა­ზე კარ­გი სა­ბა­ნა­კე ად­გი­ლია — გაშ­ლი­ლი სივ­რცე, წყა­ლი, მდი­ნა­რე, თვი­თონ მას­პინ­ძე­ლიც — გულ­ღია. თუ შუა სე­ზონ­ზე ჩახ­ვე­დით, კალ­მი­კას კუს­ტა­რუ­ლად გა­მარ­თუ­ლი, შე­შა­ზე აგუ­გუ­ნე­ბუ­ლი აბა­ ნოც დაგ­ხვდე­ბათ ცხე­ლი წყლით. ვტო­ვებთ მის სა­ბა­ნა­კეს. და­სახ­ლე­ბულ პუნ­ქტამ­დე, სო­ფელ გი­ რე­ვამ­დე, 17 კ­მ გვა­შო­რებს. ალ­ბათ, ამ გზა­ზე ია­რა ცნო­ბი­ლი გა­ მო­ცა­ნის „ვკე­ცე-­ვკე­ცე, ვერ დავ­კე­ცე — რა არის?“ ავ­ტორ­მა და გა­მო­ცა­ნაც მე­რე შეთ­ხზა. თუ­შე­თის მთებ­ში ზღაპ­რე­ბი რეა­ლო­ ბად იქ­ცე­ვა, აქ მარ­თლა 9 ზღვა და 9 მდი­ნა­რე უნ­და გა­დაე­ლა­ ხათ თუშ ვა­ჟებს, გუ­ლის სწო­რის კოშკს რომ მის­დგო­მოდ­ნენ. კოშ­კე­ბის სიმ­ცი­რეს თუ­შე­თის არ­ცერ­თი ხეო­ბა არ უჩი­ვის. მა­ლე­ვე გა­მოჩ­ნდე­ბა ნა­სოფ­ლა­რი ჭონ­თიო, ულა­მა­ზე­სი, სი­პით ნა­შე­ნი, ერ­თა­დერ­თი შე­მორ­ჩე­ნი­ლი კოშ­კით. აქ მუდ­მი­ვად არა­

ხი­დოტ­ნი­დან იწ­ყე­ბა მთა­ვა­რი ამ­ბა­ვი — აწუნ­თის უღელ­ტე­ხი­ლი, რო­მე­ლიც ბა­ბი­ლო­ნის გო­დო­ლი­ვით დაუს­რუ­ლე­ბე­ლია და მაღ­ ლა, ცა­ში ადის, ისე ზე­ვით, რომ გე­გო­ნე­ბათ — ღმერ­თთან; ხო­ ლო თუ გა­გი­მარ­თლებთ და შეხ­ვდე­ბით — ჯიხ­ვე­ბამ­დე. პირ­ვე­ლი, რა­საც უღელ­ტე­ხი­ლი­დან დაი­ნა­ხავთ, მდი­ნა­რე ქვა­ხი­დის­წყლის მარ­ჯვე­ნა ფერ­დზე მო­ციმ­ცი­მე შე­ნო­ბის სა­ხუ­რა­ვია. აქაც ყვე­ ლაფ­რის­მხედ­ვე­ლი მე­საზ­ღვრეე­ბი არიან. თუმ­ცა, ჩვე­ნი შემ­დე­ გი და­ნიშ­ნუ­ლე­ბის პუნ­ქტი მათ­გან 2 კ­მ-ში მდე­ბა­რე მეც­ხვა­რის ბი­ნაა.

56 VOYAGER 19/2020

ვინ ცხოვ­რობს, მხო­ლოდ მწყემ­სე­ბი ამო­დიან მაის­ში და პირ­ ვე­ლი თოვ­ლის მე­რე ნელ­-ნე­ლა, და­სევ­დია­ნე­ბუ­ლე­ბი, ჩა­დიან უკან, ბარ­ში. ალ­ბათ, აქაურ მწყემ­სათან შევ­ლაც კარ­გი იქ­ნე­ ბო­და, რომ არა აფ­თა­რი­ვით თუ­ში მეც­ხვა­რე ძაღ­ლე­ბი. ჩე­მი პი­ რა­დი აზ­რით, თუ­შეთ­ში ყვე­ლა­ზე სა­ში­ში ცხო­ვე­ლი მეც­ხვა­რის ძაღ­ლია, რო­მე­ლიც თა­ვის ტე­რი­ტო­რიას და მთის კალ­თებ­ზე შე­ფე­ნილ ცხვარს იცავს — თა­ვის საქ­მეს აკე­თებს. ცხვა­რი კი აქ დაუ­ჯე­რებ­ლად ბევ­რია და დაუ­ჯე­რებ­ლად მაღ­ლა, ისეთ დამ­რეც ფერ­დო­ბებ­ზეც და­მი­ნა­ხავს ზოგ­ჯერ­, რომ მი­ფიქ­რია, ჰა და ჰა, ჩა­მო­ვარ­დე­ბიან­-მეთ­ქი. გი­რე­ვამ­დე, მის მო­პირ­და­პი­რედ, ზღაპ­რუ­ლი ცი­ხეკოშ­კე­ბია­ნი ნა­სოფ­ლა­რია _ ჰე­ღო. ჰე­ღო პირ­ვე­ლად ხევ­სუ­რე­თი­დან მო­მა­ ვალ­მა და­ვი­ნა­ხე, ცხენ­დაც­ხენ მოვ­დიო­დით, სა­შინ­ლად წვიმ­და და თან ცი­სარ­ტყე­ლა გა­და­ჭი­მუ­ლი­ყო ცა­ზე. უცებ, მზის სხი­ვე­ბი დაე­ცა ნა­სოფ­ლარს და იმ­დე­ნად დაუ­ჯე­რე­ბე­ლი სი­ლუე­ტე­ბი გა­ მოა­ჩი­ნა, კარ­გა­ხანს ენა­ჩა­ვარ­დნილ­ი შევ­ცქე­რო­დით. ჰე­ღო ზედ მდი­ნა­რეე­ბის — ლა­როვ­ნის­წყლი­სა და ქვა­ხი­დის­ წყლის შე­სარ­თავ­ზე აუ­შე­ნე­ბიათ და, თურ­მე, ომია­ნო­ბი­სას, მარ­ტო ამ სოფ­ლი­დან 300 ჯა­რის­კა­ცი გა­მო­დიო­და ქუდ­ზე. აქე­ დან იწ­ყე­ბა პი­რი­ქი­თის ალა­ზა­ნი და მთელ პი­რი­ქი­თის ხეო­ბას მიუყ­ვე­ბა, სა­ნამ თუ­შე­თის ალა­ზანს არ შეუერ­თდე­ბა ომა­ლოს­ თან და და­ღეს­ტნის­კენ არ გა­ნაგ­რძობს გზას, უკ­ვე ან­დის­ყოი­სუს სა­ხე­ლით. გი­რევ­ში უკა­ნას­კნე­ლად შეგ­ვი­მოწ­მე­ბენ სა­ბუ­თებს და გზას დაგ­ვი­ლო­ცა­ვენ. გი­რევ­ში რამ­დე­ნი­მე კე­თილ­მოწ­ყო­ბი­ლი ღა­მის გა­სა­თე­ვი და კა­ფეა. ამი­ტომ თუ­შე­თი­დან შა­ტი­ლის­კენ მი­მავ­ლებს აქ­ვე შეუძ­ლიათ საჭ­მლის და სას­მლის მა­რა­გის შევ­სე­ბა.

ფელ დარ­თლო­ში მი­დის. აქაც 2 ვა­რიან­ტია — გაუყ­ვე სა­მან­ქა­ნე მტვრიან გზას ან მშვი­დი ბი­ლი­კი არ­ჩიო. ბი­ლი­კი 3 კმ-ით აგ­ რძე­ლებს გზას, სა­მა­გიე­როდ, მთე­ლი გზა პა­ნო­რა­მე­ბი არ მო­გაკ­ ლდე­ბათ, თუმ­ცა, მეც­ხვა­რის ძაღ­ლე­ბიც უხ­ვად არიან. და­ნო­დან ბი­ლი­კი სო­ფელ კვავ­ლო­ში გა­და­დის, სა­დაც გაოც­დე­ბით და მხო­ლოდ ერ­თი სას­ტუმ­რო სახ­ლი დგას. აქე­დან კი სერ­პან­ტი­ნი უკ­ვე დარ­თლო­ში ეშ­ვე­ბა.

გი­რე­ვი­დან 3 კ­მ-ში კი, სი­ლა­მა­ზით გა­მორ­ჩეუ­ლი პა­ტა­რა სოფ­ ლე­ბია — ბა­სო და ფარ­სმა, სა­დაც ძა­ლიან კარ­გა­დაა შე­მორ­ჩენ­ ლი თუ­შუ­რი ხალ­ხუ­რი ტრა­დი­ციუ­ლი საც­ხოვ­რებ­ლის ნი­მუ­შე­ბი, საბ­რძო­ლო კოშ­კე­ბი და სა­ლო­ცა­ვი — ხა­ტი.

დარ­თლო და ომა­ლო თუ­შე­თის ცი­ვი­ლი­ზა­ციის ცენ­ტრია — აქე­ დან უკ­ვე უპ­რობ­ლე­მოდ შე­გიძ­ლიათ სა­ტე­ლე­ფო­ნო და ინ­ ტერ­ნეტ­კო­მუ­ნი­კა­ცია. აქ­ვე ამო­დის ტუ­რის­ტე­ბის უმ­რავ­ლე­სო­ბა კე­სე­ლოე­ბის მო­ნა­ხუ­ლე­ბის შემ­დეგ, ასე რომ, წი­ნა დღეე­ბის სიმ­შვი­დე დარ­თლო­ში სრულ­დე­ბა.

ფარ­სმა­ში რამ­დე­ნი­მე კა­ფე­ცაა, სა­დაც პირ­ვე­ლად, სამ­დღია­ნი მოგ­ზაუ­რო­ბის შემ­დეგ, გა­რე­სამ­ყა­­როს­თან კო­მუ­ნი­კა­ცი­ცაა შე­საძ­ლე­ბე­ლი. თო­რემ, ანა­ტო­რი­დან ფარ­სმა­სა და ჭე­შომ­დე ხომ არა­თუ ინ­ტერ­ნე­ტი, სა­ტე­ლე­ფო­ნო კავ­ში­რიც არ არის.

ლაშ­ქრო­ბის გა­ხან­გრძლი­ვე­ბის­თვის, დარ­თლო­დან რამ­დე­ნი­მე ბი­ლი­კის არ­ჩე­ვაა შე­საძ­ლე­ბე­ლი:

©ნუცა ცქიმანაური

მომ­დევ­ნო სო­ფე­ლი ჭე­შოა, ლა­მა­ზაივ­ნე­ბია­ნი სი­პით ნა­შე­ ნი სახ­ლე­ბი­თა და მოყ­ვა­რე მას­პინ­ძლე­ბით. ჭე­შო­დან გზა სო­

ნა­ყაი­ჩოს უღელ­ტე­ხი­ლი მაკ­რა­ტე­ლას ქედ­ზე. ბი­ლი­კი იწ­ყე­ბა სო­ფელ ფარ­სმი­დან. კვეთს მდი­ნა­რე ალა­ზანს და გრძე­ლი და დამ­ღლე­ლი სერ­პან­ტი­ნი მი­დის უღელ­ტე­ხი­ლის­კენ. მაქ­სი­მა­ლუ­რი სი­მაღ­ლე 3000 მ და ფარ­სმა­დან დაახ­ლოე­ბით 3-4 საა­თი სჭირ­ დე­ბა. აქე­დან ერ­თი ბი­ლი­კი ომა­ლოს­კენ მიუყ­ვე­ბა მაკ­რა­ტე­ლას ქე­დის ზურგს, მეო­რე კი გო­მეწ­რის ხეო­ბა­ში ჩა­დის, სოფ­ლებს — ვერ­ხო­ვანს, ალის­გორს, ჯვარ­ბო­სელს გაივ­ლის და წრიუ­ლი გზით ომა­ლო­ში სრულ­დე­ბა. ომა­ლომ­დე კი, გან­თქმუ­ლი სო­ფე­ლია — ბო­ჭორ­ნა, რო­გორც ტრა­ფა­რე­ტი გვამ­ცნობს, ევ­რო­პა­ში ყვე­ლა­ზე მა­ღალ და­სახ­ლე­ბულ პუნ­ქტად მიჩ­ნეუ­ლი, სა­დაც უკ­ვე რამ­დე­ნი­ მე წე­ლია მარ­ტო­კა­ცი, ექი­მი ირაკ­ლი ხვე­და­გუ­რი­ძე ცხოვ­რობს და არც ზამ­თარ­ში ტო­ვებს წი­ნაპ­რე­ბის ბი­ნას. ტუ­ტა­რე­კის უღელ­ტე­ხი­ლი ერ­თ-ერთ რთულ, მაგ­რამ შთამ­ ბეჭ­დავ ორ­დღიან მარ­შრუ­ტად ით­ვლე­ბა. ბი­ლი­კი იწ­ყე­ბა დარ­ თლო­დან, ადის სო­ფელ ჩი­ღო­ში, მთის ფერდს მიუყ­ვე­ბა და ხეო­ბა­ში ღრმად ჩა­დის, მდი­ნა­რის დო­ნე­ზე, აქე­დან კი სი­მაღ­ლე

57 VOYAGER 19/2020

©დაცული ტერიტორიების სააგენტო. ფოტო: ლაშა გიგაური.

თუშეთი

ხე­ლახ­ლაა ასაკ­რე­ფი. სა­ბო­ლოო პუნ­ქტი ომა­ლოს თე­მის სოფ­ ლე­ბი, დიკ­ლო და შე­ნა­ქოა. მა­მაც მოგ­ზაუ­რებს ამ გზის გავ­ლა ერთ დღე­შიც უც­დიათ, თუმ­ცა, რე­კო­მენ­დე­ბუ­ლია მარ­შრუ­ტის ორ დღე­ზე გა­და­ნა­წი­ლე­ბა, სო­ფელ ჩი­ღოს დათ­ვა­ლიე­რე­ბა და იქ­ვე და­ბა­ნა­კე­ბა. უკ­ვე ოთ­ხი წე­ლია, ჩი­ღო­ში ზამ­თარ­შიც კი ერ­ თი მარ­ტო­კა­ცი, ირაკ­ლი ბა­კუ­რი­ძე რჩე­ბა. მის სახ­ლში ღა­მის­ თე­ვა და გემ­რიელ, ნამ­დვი­ლი ცხვრის ხინ­კლის გა­სინ­ჯვას შეძ­ ლებთ. ასეთ ხინ­კალს, რო­გორ­საც თუ­შეთ­ში ამ­ზა­დე­ბენ, ალ­ბათ ვერ­სად მიირ­თმევთ. აქ უც­ხო გე­მოს გან­მსაზ­ღვრე­ლი წყალ­ქონ­ და­რაა, ჰაერ­თან, მთებ­თან და ხალ­ხთან ერ­თად. აქ ხომ ნა­ხავთ ადა­მია­ნებს, რომ­ლებ­მაც ზე­პი­რად იციან თუ­შე­თის ფოლ­კლო­რი და გა­ზია­რე­ბა არას­დროს ეზა­რე­ბათ. ძვე­ლი დიკ­ლოს ცი­ხე მოი­ნა­ხუ­ლეთ, თუ­კი დიკ­ლო­ში გა­დაწ­ ყვი­ტეთ ღა­მის­თე­ვა. ეს ბი­ლი­კიც ისე­ვე, რო­გორც ტუ­ტა­რე­კი, მარ­კი­რე­ბუ­ლია და ჯამ­ში 5 კ­მ-ს შეად­გენს. ძველ დიკ­ლომ­დე გა­სეირ­ნე­ბას თუ გა­დაწ­ყვეტთ, არ და­გა­ვიწ­ყდეთ პი­რა­დო­ბის და­მა­დას­ტუ­რე­ბე­ლი დო­კუ­მენ­ტის წა­ღე­ბა. ბი­ლი­კი მარ­ტი­ვი და სა­სია­მოვ­ნოა, არ მოით­ხოვს გან­სა­კუთ­რე­ბულ ფი­ზი­კურ მომ­ზა­ დე­ბას, ამი­ტომ მცი­რეწ­ლო­ვა­ნი ბავ­შვე­ბით წას­ვლაც შეიძ­ლე­ბა. გაით­ვა­ლის­წი­ნეთ, წყლის მა­რა­გი შეივ­სოთ სო­ფელ დიკ­ლო­ში და არ და­გა­ვიწ­ყდეთ ქუ­დი, სათ­ვა­ლე და მზის დამ­ცა­ვი კრე­მი. მთა­ში მზე ბევ­რად მწვე­ლია და შეიძ­ლე­ბა უცებ მუხ­თლად შე­გა­პიწ­კი­ნოთ. მარ­შრუ­ტის ხან­გრძლი­ვო­ბა სა­მი­-ოთ­ხი საა­თია.

დიკ­ლო­დან შე­ნა­ქო­ში სა­მან­ქა­ნე გზა მიუყ­ვე­ბა, რომ­ლის სიგ­რძე 5 კ­მ-ია. ასე­ვე, შე­გიძ­ლიათ ისარ­გებ­ლოთ მეო­რე, სა­ფეხ­მავ­ლო ბი­ლი­კით, რო­მე­ლიც ბევ­რად გრძე­ლია და შე­ნა­ქოს მთას უვ­ლის. შე­ნა­ქო­ში აუ­ცი­ლებ­ლად გირ­ჩევთ, ნა­ხოთ წმინ­და გიორ­გის მე19 საუ­კუ­ნის ტა­ძა­რი, რო­მე­ლიც მოქ­მე­დია. ტა­ძარ­თან ახ­ლოს კი ბეხ­ვნეა, სოფ­ლის ახალ­გაზ­რდო­ბის თავ­შეყ­რის ად­გი­ლი, სა­დაც

ღამ­ღა­მო­ბით კო­ცო­ნი ინ­თე­ბა და თუ­შუ­რი სიმ­ღე­რე­ბი არ მო­ გაკ­ლდე­ბათ. შე­ნა­ქოც მუ­დი­ვად და­სახ­ლე­ბუ­ლი სო­ფე­ლია, სა­დაც ზამ­თარ­ში მხოლოდ ცოლ-ქმარი, კაკო და ელიკო ბუქვაიძეები რჩებიან ხოლმე. ომა­ლო­ში გა­და­სას­ვლე­ლი ბი­ლი­კი შე­ნა­ქო­დან იწ­ყე­ბა და კე­სე­ ლოებ­თან სრულ­დე­ბა, ზე­მო ომა­ლო­ში. მარ­შრუ­ტის ნა­ხე­ვა­რი სა­ფეხ­მავ­ლო ბი­ლი­კია, რო­მე­ლიც მოგ­ვია­ნე­ბით სა­მან­ქა­ნო გზას უერ­თდე­ბა. წვი­მიან ამინ­დში ამ გზის გავ­ლა მა­ღა­ლი გა­მავ­ლო­ბის მან­ქა­ნებ­საც უჭირთ და ფეხ­მავ­ლე­ბის­თვი­საც არ იქ­ნე­ბა იო­ლი. კე­სე­ლოე­ბი, იგი­ვე კე­სე­ლოს ცი­ხე ზე­მო ომა­ლო­ში, საც­ხოვ­ რე­ბე­ლი კოშ­კე­ბის კომ­პლექ­სია, რო­მე­ლიც ამ­ჟა­მად მუ­ზეუ­მის ფუნ­ქციას ას­რუ­ლებს. ჩემს ტუ­რის­ტებს ბევ­რჯერ უთ­ქვამ­თ,რომ აქაუ­რო­ბა „სა­მე­ფო თა­მა­შე­ბის“ და „ბეჭ­დე­ბის მბრძა­ნებ­ლის“ გა­და­სა­ღე­ბად ზედ­გა­მოჭ­რილ ად­გილს ჰგავს. კე­სე­ლოებ­საც, რო­გორც ყვე­ლა საც­ხოვ­რე­ბელ პუნქტს თუ­შეთ­ში, ორი შე­სას­ ვლე­ლი გზა აქვს, ქა­ლე­ბის­თვის და კა­ცე­ბის­თვის. და­ბო­ლოს, ჩე­მი ფა­ვო­რი­ტი ორე­თის ტბაა. იგი მდე­ბა­რეობს ზღვის დო­ნი­დან 2650 მ-ზე, საკ­მაოდ ღრმა და სა­შინ­ლად ცი­ვია, ფე­რი კი შთამ­ბეჭ­და­ვი აქვს — მო­ლურ­ჯო-­მომ­წვა­ნო. მარ­შრუ­ ტი სო­ფელ ქვე­მო ომა­ლო­დან, ვი­ზი­ტორ­თა ცენ­ტრი­დან იწ­ყე­ბა და სო­ფელ ქუ­მე­ლაურ­თამ­დე მიუყ­ვე­ბა სა­მან­ქა­ნე გზას. ბი­ლი­კი მეტ­წი­ლად მარ­კი­რე­ბუ­ლია და ქუ­მე­ლაურ­თა­დან იწ­ყე­ბა, თუმ­ცა, ჩემ­თვის ბევ­რად მარ­ტი­ვი და მო­სა­ხერ­ხე­ბე­ლი იყო ცო­ქალ­თა­ დან დაწ­ყე­ბა, რად­გან აქ უფ­რო მკვეთ­რად ჩან­და ბი­ლი­კი და ბევ­რად სა­სია­მოვ­ნო გა­სავ­ლე­ლიც იყო. ივ­ლი­ს-აგ­ვის­ტო­ში თუ­ შე­თის ბი­ლი­კებ­ზე ჟო­ლო, იგი­ვე მოც­ვი ხა­რობს. აქაუ­რი მოც­ვი კი გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლად ტკბი­ლი და გემ­რიე­ლია. რო­გორც გით­ხა­რით, თუ­შე­თი ამოუ­წუ­რა­ვია და თუნ­დაც ერ­თი და ი­მა­ვე ბი­ლი­კის გავ­ლა ერ­თნაი­რი არას­დრო­საა. აქ სულ მზად არიან, გულ­ში ჩა­გიკ­რან ცა­დაწ­ვდილ­მა ლურ­ჯმა მთებ­მა. მთა­ვა­რია, მზის ჩას­ვლის მე­რე თებ­ჟო­რი­კებს უფ­რთხილ­დეთ. აქ მი­თე­ბი და თქმუ­ლე­ბე­ბი ყვე­ლა მო­სახ­ვევ­ში გხვდე­ბათ.

58 VOYAGER 19/2020

„ო'­დი­ლა თუ­შე­თი“

ომა­ლო

ამ 120 წლის სახ­ლში ღვი­ნის ბა­რი და ბიბ­ლიო­თე­კა აქვთ გახ­ სნი­ლი _ ასე­თი კონ­ცეფ­ცია აქ ჯერ ერ­თა­დერ­თია. ად­ვი­ლად მიაგ­ნებთ, სოფ­ლის ცენ­ტრა­ლუ­რი ნა­წი­ლი­დან­ვე გა­მოუკ­რავთ ფე­რა­დი ის­რე­ბი. შე­დი­ხარ და ხვდე­ბი, რომ აქ შეკ­რე­ბი­ლი ნივ­ თე­ბი და კედ­ლე­ბიც კი მთის კულ­ტუ­რი­სა და ის­ტო­რიის ნა­წი­ ლია. სი­პის ქვებ­ზე გაკ­რუ­ლი წიგ­ნის უზარ­მა­ზა­რი თა­როე­ბია და ღვი­ნის ეტი­კე­ტე­ბი. „ო'­დი­ლა“ პო­პუ­ლა­რი­ზა­ციას სხვა­დას­ხვა გლე­ხის მიერ და­ყე­ნე­ბულ და და­წუ­რულ ღვი­ნოს უწევს. სა­ხე­ ლის ინ­სპი­რა­ცია კი გან­თია­დის, ამო­მა­ვა­ლი მზის ქალ­ღმერ­თი „ო'­დი­ლაა“, გო­გო, რო­მელ­მაც ეს სივ­რცე შექ­მნა, ამ­ბობს, რომ ქალ­ღმერ­თი პო­ზი­ტი­ვის, სი­ხა­რუ­ლის და მო­ტი­ვა­ციის მომ­ტა­ნია.

სას­ტუმ­რო-­სახ­ლი შუ­ნი

დართლო

დარ­თლო­ში ას­ვლი­სას აუ­ცი­ლებ­ლად მიაქ­ცევთ ყუ­რად­ღე­ბას ამ ულა­მა­ზეს სახლს, რო­მე­ლიც დე­ბის, თამ­რო და სა­ლო­მე იდოი­ ძეე­ბი­საა. შთა­ბეჭ­დი­ლე­ბე­ბი ეზოს კა­რი­დან იწ­ყე­ბა. თუ­შეთ­ში, ალ­ბათ, რაც კი ყვა­ვი­ლი და მცე­ნა­რე ხა­რობს, ყვე­ლა­ფე­რი ეზო­ში აქვთ: ლაშ­ქა­რა, მოც­ვი, მა­ჩი­ტა, კავ­კა­სიუ­რი კლდის­დუ­მა. ესეც კი სა­ნა­ხაო­ბაა _ ქოთ­ნებ­ში გა­მოყ­ვა­ნი­ლი თუ­შუ­რი ფლო­რა. სას­ტუმ­რო­ში სა­მი ნო­მე­რია, ორად­გი­ლია­ნი სა­ძი­ნებ­ლე­ბით. მე­ ნიუ­ში ბევ­რნაი­რი კერ­ძი აქვთ: წვნია­ნე­ბი, სა­ლა­თის რამ­დე­ნი­მე სა­ხეო­ბა. თუ­შუ­რი დე­ლი­კა­ტე­სი კო­ტო­რი _ თუ­შუ­რი ყვე­ლით, კალ­ტი­თა და ერ­ბო­თი მომ­ზა­დე­ბუ­ლი ხა­ჭა­პუ­რი, ხა­ვი­წი _ მთე­ ლი მთია­ნე­თის­თვის და­მა­ხა­სია­თე­ბე­ლი, ერ­ბო­სა და ხა­ჭოს კი­ დევ ერ­თი საინ­ტე­რე­სო კერ­ძი და თუ­შუ­რის უხ­ვნაო­ჭია­ნი, ბეგ­ ქონ­და­რა­თი შე­ზა­ვე­ბუ­ლი ხინ­კლის მსუ­ყე ასორ­ტი­მენ­ტიც. სვე­ლი წერ­ტი­ლე­ბი და აბა­ზა­ნა საერ­თოა, ოღონდ სუფ­თა და მო­წეს­რი­ გე­ბუ­ლი გა­რე­მო­თი. ინ­ტერ­ნე­ტი ყველ­გან აქვთ, დი­ლა კი იწ­ყე­ბა ყა­ვით ან ბეგ­ქონ­და­რას ჩაით. მსგა­ვი გე­მო თუ­შეთ­ში სხვა­გან, მე პი­რა­დად, იშ­ვია­თად ვი­ცი, გან­სა­კუთ­რე­ბით მა­ში­ნაა საა­მუ­რი აქაუ­რი ბეგ­ქონ­და­რას ჩაი, რო­ცა მთე­ლი დარ­თლო ნის­ლსა და წვი­მის წვრილ წვე­თებ­ში ეხ­ვე­ვა.

ამ 120 წლის სახ­ლში პირ­ვან­დე­ლი იერ­სა­ხე ბო­ლომ­დეა შე­ნარ­ ჩუ­ნე­ბუ­ლი. წლე­ბის წინ ამ სახ­ლში დღე­ვან­დე­ლი მას­პინ­ძლის დი­დი ბე­ბია, მა­რო სი­საუ­რი ცხოვ­რობ­და, რო­მელ­მაც შვი­ლი ომ­ში გაუშ­ვა. იმ დღის მე­რე, თურ­მე, დე­და შვი­ლის ტან­საც­ მელს ყო­ველ დი­ლით ამ­ზეუ­რებ­და იმ იმე­დით, რომ ბიჭს ომი­ დან დაიბ­რუ­ნებ­და, მაგ­რამ ევ­სო იჭარაუ­ლი უკან არ მო­სუ­ლა, მი­სი ტა­ნი­სა­მო­სი კი დღემ­დეა გა­მო­ფე­ნი­ლი, რო­გორც სევ­დი­სა და მო­ლო­დი­ნის სახ­სო­ვა­რი. სახ­ლში ასე­ვე გა­მო­ფე­ნი­ლია საუ­ კუ­ნეე­ბის წი­ნან­დე­ლი ომა­ლოს ფო­ტოე­ბი _ ეს ის დროა, რო­ცა ომა­ლო მჭიდ­რო და­სახ­ლე­ბა ყო­ფი­ლა. ღვი­ნის ბა­რი „ო'­დი­ლა“ გთა­ვა­ზობთ 10-მდე სა­ხეო­ბის ღვი­ნოს და ღვი­ნო­ზე და­სა­ყო­ლე­ბელ წა­სა­ხემ­სებ­ლებს _ ყვე­ლი­სა და ხი­ლის და­ფებს. მათ ეზო­ში მი­მუ­შა­ვია, მი­წე­რია კი­დეც და გეტ­ ყვით, ომა­ლოს ხე­დე­ბით რო­ცა ტკბე­ბი, თან ღვი­ნოს სვამ, მუ­ შაო­ბაც დას­ვე­ნე­ბას ჰგავს. ფო­ნად სულ ის­მის მუ­სი­კა და ჩვე­ნი მას­პინ­ძლის შვი­ლის, ოქ­როს­ქოჩ­რია­ნი ნი­კუ­შას თა­მა­შის ხმა.

ხე­დი გა­დაჰ­ყუ­რებს სო­ფელ­სა და მაკ­რა­ტე­ლას ქედს. გო­გოე­ბი ამ­ ბო­ბენ, რომ, რო­დე­საც მაკ­რა­ტე­ლა­ზე მო­ქუფ­რუ­ლია, დარ­თლოს აუ­ცი­ლებ­ლად გაუწ­ვიმ­დე­ბა. მომ­ღე­რა­ლი დე­ბის წყა­ლო­ბით, სა­ ღა­მო თუ­შუ­რი მუ­სი­კის ფონ­ზე მი­დის, რა თქმა უნ­და, თუ ეს სტუმ­ რებ­საც უნ­დათ. დე­ბი გიამ­ბო­ბენ თუ­შურ ყო­ფა­ზე და ძა­ლაუ­ნე­ბუ­ რად გაყ­ვა­რე­ბენ იმას, რაც ხალხს ამ სი­მაღ­ლე­ზე იზი­დავს. www.facebook.com/Guesthouse-shuni-სასტუმრო-სახლი-შუნი

შიოს საო­ჯა­ხო სას­ტუმ­რო

გირევი

აქ მოხ­ვდე­ბა ყვე­ლა, ვინც თუ­შე­თი-­ხევ­სუ­რე­თის გზას ად­გას, ან­ და პი­რი­ქი­თა ხეო­ბი­დან გე­მოწ­რის ხეო­ბა­ში გა­და­დის. ასე­თე­ ბი შიოს­თან ჩერ­დე­ბიან და გზას მე­რე აგ­რძე­ლე­ბენ. სას­ტუმ­რო მდე­ბა­რეობს სო­ფელ გი­რევ­ში, რო­მე­ლიც თუ­შე­თის ბო­ლო სო­ ფე­ლია და იქ დღემ­დე მხო­ლოდ ზურ­გჩან­თია­ნი მოგ­ზაუ­რე­ბი და თვი­თონ თუ­შე­ბი და­დიოდ­ნენ. სა­მან­ქა­ნო გზას გი­რე­ვამ­დე ახ­ლა აკე­თე­ბენ. მიუ­ხე­და­ვად ამი­სა, შიოს გეს­ტჰაუზს სტუმ­რე­ბი არ აკ­ ლია. ორ­სარ­თუ­ლიან სას­ტუმ­რო­ში ექ­ვსი ნო­მე­რია, ორს სა­კუ­ თა­რი აბა­ზა­ნა აქვს, და­ნარ­ჩენს _ სა­ზია­რო. ცალ­კე მუ­შაობს კა­ ფეც და წი­ნას­წა­რი ჯავ­შნის შემ­თხვე­ვა­ში, შიოს­თან ღა­მის თე­ვის გა­რე­შეც გა­გი­მას­პინ­ძლდე­ბიან.

აქვთ ინ­ტერ­ნე­ტი, ცხე­ნე­ბით გა­სეირ­ნე­ბის სერ­ვი­სი, თუ­შუ­რი კერ­ ძე­ბის მას­ტერ­კლა­სე­ბი (ხინ­კლის, კო­ტო­რის, ხა­ვი­წის, მხლო­ვა­ ნის…), თო­ნე და სათ­ბუ­რი _ ამი­ტომ უკ­ვე ცდი­ლო­ბენ, რთუ­ლი კლი­მა­ტუ­რი პი­რო­ბე­ბის მიუ­ხე­და­ვად, ბოს­ტნეუ­ლი­ცა და ხი­ლიც თა­ვიან­თი ჰქონ­დეთ. და­გა­ლე­ვი­ნე­ბენ თუ­შურ ალუდ­ასაც. ეს პირ­ვე­ლი სახ­ლია სო­ფელ გი­რევ­ში, რო­მე­ლიც ხე­ლახ­ლა და­სახ­ ლე­ბის მე­რე აშენ­და. სო­ფე­ლი მი­ტო­ვე­ბუ­ლი იყო და 1974 წელს თამ­თა ჩა­გოშ­ვი­ლის ბა­ბუამ უკან დაბ­რუ­ნე­ბა გა­დაწ­ყვი­ტა. მას სხვე­ბიც მიჰ­ყვნენ და გი­რე­ვი ხე­ლახ­ლა და­სახ­ლდა. ახ­ლა ის თქვენ გე­ლით.

59 VOYAGER 19/2020

www.facebook.com/Tushetiguesthouse/ თა­მარ კვი­ნი­კა­ძე

თუშეთი „მირ­გვე­ლა“

ომა­ლო

თვით­მფრი­ნა­ვი­დან რომ გად­მოი­ხე­დავ, მრგვლად მო­ჩანს და ამი­ტომ ჰქვია ასეო, მირ­გვე­ლა თუ­შუ­რად „მრგვალს“ ნიშ­ნავს. ად­გი­ლი პი­რი­ქი­თი­სა და გო­მეწ­რის გა­სა­ყარ­ზე, საი­და­ნაც უნ­და აირ­ჩიო, „ახ­ლა საით წახ­ვი­დე“, რო­მელ მი­მარ­თუ­ლე­ბას დაად­გე თუ­შე­თის და­სათ­ვა­ლიე­რებ­ლად.

ომა­ლო­დან 3,5 კმ და­შო­რე­ბა­ზე, დიდ ტე­რი­ტო­რია­ზე გა­შე­ნე­ბუ­ ლი საო­ჯა­ხო ტი­პის სას­ტუმ­როა, ფიჭ­ვნარ­ში ჩა­შე­ნე­ბუ­ლი ხის კო­ტე­ჯე­ბით. პირ­ვე­ლად რო­ცა ამ სივ­რცე­ში მოვ­ხვდი, აბ­რა­ზე კი­ლო­მეტ­რა­ჟებს ვით­ვლი­დი _ ზურ­გჩან­თაა­კი­დე­ბულს ძა­ლიან მიმ­ძიმ­და ბო­ჭორ­ნას­კენ გა­სავ­ლე­ლი კი­დევ 14,5 კმ. სწო­რედ ამ დროს და­ვი­ნა­ხე ხის სახ­ლუ­კე­ბი და დას­ვე­ნე­ბა გა­დავ­წყვი­ტე. არაფ­რის სა­ნაც­ვლოდ სრუ­ლიად უც­ხო ადა­მიანს მთე­ლი გუ­ ლით მი­მას­პინ­ძლეს. მე­რე უკ­ვე ოფი­ცია­ლუ­რად ვეს­ტუმ­რე. „მირ­გვე­ლას“ ცხრა ნო­მე­რი აქვს, ორ და სა­მად­გი­ლია­ნი გან­თავ­ სე­ბით. ინ­დი­ვი­დუა­ლუ­რი, კე­თილ­მოწ­ყო­ბი­ლი სვე­ლი წერ­ტი­ლე­ბი 6 ნო­მერს თა­ვი­სი აქვს. wi-fi ინ­ტერ­ნე­ტი გა­მარ­თუ­ლია, საუზ­მე­ _ ნო­ყიე­რია ახა­ლი პუ­რით, კა­რა­ქით, ყვე­ლი­თა და თაფ­ლით; ასე­ ვე, კო­ტო­რით, მუ­რა­ბე­ბი­თა და ნა­ტუ­რა­ლუ­რი ხი­ლის წვე­ნე­ბით. ლან­ჩსა და ვახ­შამ­ზე კი, თუ გნე­ბავთ, არც თუ­შუ­რი ხე­ლე­ბით მოხ­ ვეუ­ლი ხინ­კა­ლი და­გაკ­ლდე­ბათ და არც ჭა­ჭის გრა­დუ­სე­ბი.

Mirgvela-Guesthouse-in-Tusheti-246894886198680

„უ­შა­რო“

მას­პინ­ძლე­ბი გვთა­ვა­ზო­ბენ ცხე­ნით მომ­სა­ხუ­რე­ბის სერ­ვისს და ვი­ცი, დაათ­ვა­ლიე­რებთ, თა­ვად მე­პატ­რო­ნე ქალ­ბა­ტო­ნის დაქ­სო­ ვი­ლი თუ­შუ­რი წინ­დე­ბი­სა და თე­ქის ნა­მუ­შევ­რე­ბის გა­მო­ფე­ნა­საც. ზამ­თარ­ში რა­საც ვქსოვთ მე და ჩე­მი გო­გოე­ბი, ეგ არი­სო, გეტ­ყვით. ელე­ნე მო­დე­ბა­ძე

შენაქო

ამ სას­ტუმ­როს, სტან­დარ­ტუ­ლი, მაგ­რამ კარ­გად გა­მარ­თუ­ლი სერ­ ვი­სე­ბის გარ­და (ცხე­ნე­ბით გა­სეირ­ნე­ბა, კვა­ლი­ფი­ციუ­რი და მცოდ­ ნე მძღო­ლის სერ­ვი­სი და სხვა), გა­მორ­ჩეუ­ლი აქვს ბრენ­დი­რე­ ბული ჩაი­სა და მუ­რა­ბე­ბის სა­წარ­მო. ცხა­დია, დი­ლა-­სა­ღა­მოს ამ ეკო­ლო­გიუ­რად სუფ­თა და მთა­ში მოგ­რო­ვე­ბუ­ლი ნედ­ლეუ­ლით დამ­ზა­დე­ბუ­ლი ჩაი­სა და ტკბი­ლეუ­ლის გა­სინ­ჯვა ყვე­ლა სტუ­მარს შეუძ­ლია. აქვთ გირ­ჩი­სა და ჟო­ლოს მუ­რა­ბე­ბი, ბექ­გონ­და­რას, დე­ კას, გვი­რი­ლას, თავ­შა­ვას, კრა­ზა­ნა­სა და მთის პიტ­ნის ჩაი. თვი­თონ სას­ტუმ­რო კულ­ტუ­რუ­ლი მემ­კვიდ­რეო­ბის ძეგ­ლის სტა­ ტუ­სის მქო­ნე შე­ნო­ბა­შია მოწ­ყო­ბი­ლი. ტე­რა­სუ­ლა­დაა აგე­ბუ­ლი და სოფ­ლის კონ­ტურს იმეო­რებს, რო­მე­ლიც ასე­ვე ტე­რა­სუ­ლად გაუ­შე­ნე­ბიათ. მთლია­ნო­ბა­ში რვა სა­წო­ლი აქვთ, სამ­ზა­რეუ­ლო და სვე­ლი წერ­ტი­ლე­ბი _ პირ­ველ სარ­თულ­ზე. ურ­ჩევ­ნიათ პა­ტა­ რა ჯგუ­ფე­ბი მიი­ღონ, კარ­გად გაუ­მას­პინ­ძლდნენ და დაა­პუ­რონ კი­დეც. „უ­შა­რო­ში“ მის­ვლა სა­დი­ლა­დაც შეიძ­ლე­ბა _ წი­ნას­წარ თუ გააფ­რთხი­ლებთ მას­პინ­ძლებს. www.facebook.com/hotelsamzeo

www.facebook.com/Guesthouse-Usharo-2334551520157330/

მე­ნიუ თუ­შუ­რია, მაგ­რამ სხვა კერ­ძებ­საც და­გიმ­ზა­დე­ბენ. ცდი­ ლო­ბენ, თა­ვიან­თი ბოს­ტნეუ­ლი მოიყ­ვა­ნონ, მა­გა­ლი­თად, ბიო­ ლო­გიუ­რად სუ­ფთა კარ­ტო­ფი­ლი და ჭარ­ხა­ლი ჰქონ­დეთ.

მრა­ვალ­ფე­როვ­ნე­ბა­სა და რეს­ტორ­ნის მე­ნიუ­შიც. „სამ­ზეო­ში“ გეუბ­ნე­ბიან, რომ ის პირ­ვე­ლი სას­ტუმ­როა სა­ქარ­თვე­ლო­ში, რო­მე­ლიც მთლია­ნად მზის ენერ­გია­ზე მუ­შაობს. ინ­ტე­რიერ­ში ჭარ­ბობს დახ­ვე­წი­ლი თა­ნა­მედ­რო­ვე კომ­პო­ნენ­ტე­ბი, ოღონდ ტრა­დი­ციუ­ლი, თუ­შუ­რის შტრი­ხე­ბით. „სამ­ზეო­ში“ 43 ნო­მე­რია, სხვა­დას­ხვაგ­ვა­რი ფარ­თით, სა­წო­ლე­ ბის ოდე­ნო­ბით, ხე­დე­ბი­თა და და­მა­ტე­ბი­თი სერ­ვი­სე­ბით. ძი­რი­ თა­დი შე­ნო­ბა ძვე­ლი, ფი­ქა­ლით ნა­გე­ბი თუ­შუ­რი სახ­ლის ფრაგ­ მენ­ტებ­ზეა და­შე­ნე­ბუ­ლი. რეს­ტო­რან­ში გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლი დახ­ვე­ წი­ლო­ბით ამ­ზა­დე­ბენ თუ­შურ კერ­ძებს და გთა­ვა­ზო­ბენ თუ­შურ ლუდ­საც. ცალ­კეა სას­ტუმ­როს ლაუნ­ჯი, რო­მე­ლიც ყა­ვას და ალ­ კო­ჰო­ლურ სას­მე­ლებს გთა­ვა­ზობთ.

„სამ­ზეო“

ომა­ლო

„სამ­ზეო“ სულ სხვა კონ­ცეფ­ციის მქო­ნე სას­ტუმ­როა თუ­შეთ­ში. აქ აშ­კა­რად იგ­რძნო­ბა სას­ტუმ­რო­თა საერ­თა­შო­რი­სო სტან­ დარ­ტე­ბის შე­სა­ბა­მი­სი ხა­რის­ხი დე­კორ­ში, მომ­სა­ხუ­რე­ბა­თა

აქ სფე­შიალ­თი ყა­ვე­ბის არ­ჩე­ვა­ნი აქვთ ლონ­დო­ნის სა­ხა­ლა­ვი სახ­ლ „კა­ტა­ლის­ტი­დან“.

ამ სას­ტუმ­რო­დან შე­გიძ­ლიათ და­გეგ­მოთ ცხე­ნით გა­სეირ­ნე­ბა, და მიი­ღოთ ფა­სია­ნი შატ­ლის მომ­სა­ხუ­რე­ბაც აე­რო­პორ­ტში.

60 VOYAGER 19/2020

თუ­შუ­რი ჭა­მა-­სმის ლექ­სი­კო­ნი თუ­შეთ­ში ყვე­ლა­ფე­რი რძის პრო­დუქ­ტე­ბი­სა და ქე­რის გარ­შე­მო ტრია­ლებს. ად­რე აქ ქე­რის ისე­თი გამ­ძლე ჯი­შე­ ბი ხა­რობ­და, სა­ქონ­ლის გა­და­ თელ­ვას რომ უძ­ლებ­და, თუმ­ცა, დღეს უკ­ვე და­კარ­გუ­ლია. ხინ­კლის თუ­შუ­რი ვერ­სია ფშაუ­რის­გან ფორ­მი­თა და ოდ­ ნავ სქე­ლი ცო­მით გან­სხვავ­დე­ბა, გულ­სარ­თად მა­საც აქვს და­კე­პი­ ლი ცხვრის ხორ­ცი და კვლია­ვი, რო­გორც ად­გი­ლობ­რი­ვე­ბი უწო­ დე­ბენ _ წყლის ქონ­და­რი. კო­ტო­რი კი თუ­შუ­რი ხა­ჭა­ პუ­რია და იგი უფუა­რი ცო­მით მზად­დე­ბა, გულ­ში აქვს სა­მი დღის გან­მავ­ლო­ბა­ში და­ვარ­გე­ ბუ­ლი, მა­რილ­მოყ­რი­ლი ხა­ჭო. ზე­მო­დან კო­ტორს ერ­ბოს უს­ ვა­მენ და ცხელ­-ცხელს ჭა­მენ. თვი­თონ სიტ­ყვა _ კო­ტო­რა მრგვალს ნიშ­ნავს და, რო­გორც მკვლე­ვარ­მა, ნუგ­ზარ იდოი­ძემ გან­გვი­მარ­ტა, მზის კულ­ტთა­ნაა კავ­შირ­ში. გე­მო­თი დამ­ბალ­ხა­ ჭოს კე­ცეულს ჰგავს ჩემ­თვის, ფშაუ­რი სამ­ზა­რეუ­ლო­დან, ოღონდ, ნაკ­ლე­ბად მკვეთ­რი არო­მა­ტი­თა და გე­მო­თი. ასე­თი­ვე და­ვარ­გე­ბუ­ლი ხა­ჭო­თი თუ­შე­ბი ხა­ვიწს ამ­ზა­დე­ბენ. ხა­ვი­წიც ხა­ჭო­-ერ­ბოს მსგავ­სი კერ­ძია, პუ­რის ჩა­წო­ბით ჭა­მენ. თა­ვის დრო­ზე მე­გო­ბარ­მა მირ­ ჩია, ხა­ვიწს მწვა­ნე ხახ­ვი უხ­დე­ ბაო და მარ­თლაც საუ­კე­თე­სო შე­ხა­მე­ბაა. თუ­შუ­რი სამ­ზა­რეუ­ლო­დან სიახ­ ლე იყო ჩემ­თვის სა­წე­ბა­სა და სახ­ვრე­ტას გა­სინ­ჯვა. სახ­ვრე­ტა 3 დღით გა­ჩე­რე­ ბუ­ლი აუ­დუ­ღა­რი, შემ­ჟა­ვე­ბუ­ლი რძეა. გე­მო­ზე ნა­ღე­ბიან კე­ფირს მა­გო­ნებს და ძა­ლიან კარ­გია ცხელ ზაფ­ხულ­ში. თუ­შე­ბი ასეთ რძეს შეგ­დე­ბულ რძეს ეძა­ხიან.

სახ­ვრე­ტა იმი­ტომ ჰქვია, რომ უნ­და შეხ­ვრი­პო. სა­წე­ბას კი ეძა­ხიან ად­გი­ ლობ­რივ ვე­ლურ მცე­ნა­რეებს, რო­მელ­თაც სახ­ვრე­ტა­ში აწო­ ბენ და სა­ხე­ლიც აქე­დან მო­ დის. ყვე­ლა­ზე მე­ტად ჭი­მი და ქარ­ნუ­ყა და­მა­მახ­სოვ­რდა. ამ სიტ­ყვის გა­მოთ­ქმა­ში ცალ­ კე მა­ვარ­ჯი­შა ჩვენ­მა თუშ­მა მას­პინ­ძელ­მა. ამ მცე­ნა­რეებს დე­ბენ მწნი­ლა­დაც. ამ მცე­ნა­ რეებს, ასე­ვე, აშ­რო­ბენ და ამ­ ზა­დე­ბენ ჩა­ვეს _ გამ­შრა­ლი ცხვრის ხორ­ცი იჭ­რე­ბა, იხარ­ შე­ბა ამ მცე­ნა­რეებ­თან ერ­თად და ემა­ტე­ბა რძე. თუ­შეთ­ში მზად­დე­ბა გორ­დი­ ლაც _ ცო­მეუ­ლი, რო­მელ­საც სახ­ვრე­ტა­სა და ყვე­ლის თან­ ხლე­ბით მიირ­თმე­ვენ. ამ კერ­ ძე­ბის მი­სა­ყო­ლებ­ლად თუ­შე­ბი „მწველ არაყს“ გთა­ვა­ზო­ბენ _ ბეგ­ქონ­და­რა­სა და ჭა­ჭას წა­ მოა­დუ­ღე­ბენ, ცო­ტა შა­ქარს დაუ­მა­ტე­ბენ და ცხელს სვა­მენ. შე­ნა­ქო­ში, და­რე­ჯან იჭი­რაულ­ მა გაგ­ვა­სინ­ჯა მაჭ­კა­ტე­ბა­მო­წო­ ბი­ლი ხა­ვი­წი (დათ­ხუ­რი) ქუ­

თუ­შუ­რი კალ­ტი ტრა­დი­ციუ­ ლი პრო­დუქ­ტია, რო­მელ­საც თუ­შე­თში, ზაფ­ხუ­ლში გუ­დის ყვე­ლის წარ­მოე­ბის შემ­დეგ დარ­ჩე­ნი­ლი შრა­ტის­გან ამ­ ზა­დე­ბენ. შრატს აც­ხე­ლე­ბენ (შე­შის ცეც­ხლზე), ურე­ვენ ხის კოვ­ზით, რა­თა არ მიეკ­რას ჭურ­ჭლის ძირს. მი­ღე­ბუ­ლი კალ­ტი იწუ­რე­ბა ქსოვ­ილის ტომ­ სი­კებ­ში. გა­სახ­მო­ბად ნედ­ლი კალ­ტის ბურ­თუ­ლებს ალა­გე­ბენ ფი­ცარ­ზე, ხო­ლო ნედ­ლს _ მა­რი­ლით გა­და­ზე­ლა­ვენ და ცხვრის ტყავ­ში _ გუ­და­ში ჩადებენ.

მელ­თან ერ­თად. ამ­ზა­დე­ბენ ხა­ ვიწს ისე, რო­გორც გით­ხა­რით, მოუ­კი­დე­ბენ ქუ­მელს, მო­ხა­ ლულ ქე­რის ფქვილს და თხე­ ლი, უფუა­რი ცო­მის მაჭ­კა­ტე­ბის თან­ხლე­ბით მიირ­თმე­ვენ. მოს­მუ­ლა ატ­რიის სა­ხეო­ბაა, ხინ­კლის ცო­მით მომ­ზა­დე­ბუ­ ლი. დაჭ­რის გან­სხვა­ვე­ბუ­ლი ტექ­ნი­კის გა­მო, მას მოს­მუ­ლას უწო­დე­ბენ, უმა­ტე­ბენ ერ­ბო­სა და ყველს. თუ­შუ­რი სამ­ზა­რეუ­ლო, მსგავ­ სად მთლია­ნად ქარ­თუ­ლი სამ­ ზა­რეუ­ლო­სი, გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლი დე­სერ­ტე­ბით არ გა­მოირ­ჩე­ვა. აქვთ ქუ­მე­ლი _ მო­ხა­ლულ ქე­რის ფქვილს თაფ­ლიან წყალ­ში ზე­ლენ და მიირ­თმე­ ვენ. ამ­ზა­დე­ბენ სას­მელ­საც, რო­მელ­საც, რო­გორც ქალ­ბა­ ტო­ნი და­რე­ჯა­ნი გვიამ­ბობს, ჯან­ზე მოჰ­ყავს ადა­მია­ნი: მო­ ხა­ლუ­ლი ქე­რის ფქვილს თაფ­ ლიან ან შაქ­რიან წყალ­ში ხსნიან და სვა­მენ. ბო­ლო და ყვე­ლა­ზე გემ­რიელ ლუკ­მად კი ჩო­ბან­-ყაურ­მა მო­ვი­ტო­ვე და მას­ზე მო­გიყ­ვე­ბით.

ქე­თე­ვან ადეიშ­ვი­ლი

კერ­ძის და­სა­ხე­ლე­ბა თურ­ქუ­ლი წარ­მო­შო­ბი­საა, „ჩო­ბან“ თურ­ქუ­ ლად ნიშ­ნავს მწყემსს. ეს კერ­ძი მთელ კავ­კა­სია­შია გავ­რცე­ლე­ ბუ­ლი. უპირ­ვე­ლე­სად ით­ხრე­ბა ორ­მო და ინ­თე­ბა ცეც­ხლი. სა­ ნამ ნაკ­ვერ­ჩხლად გა­დაიქ­ცე­ვა, ცხვრის ფაშ­ვში ათავ­სე­ბენ დაჭ­ რი­ლი ცხვრის ხორ­ცსა და დუ­ მას მა­რი­ლი­სა და წყლის ქონ­ დრის თან­ხლე­ბით, მჭიდ­როდ კრა­ვენ, დე­ბენ ნაკ­ვერ­ჩხალ­ზე, ფა­რა­ვენ სი­პი ქვე­ბით, აყ­რიან მი­წას და ტკეპ­ნიან, რომ ჰერ­მე­ ტი­ზა­ცია შე­ნარ­ჩუნ­დეს, ზე­მო­დან ცეცხლს ან­თე­ბენ და 6-7 საა­თის გან­მავ­ლო­ბა­ში ამ­ზა­დე­ბენ. ბო­ ლოს გა­მო­დის ცხიმ­ში ჩა­შუ­შუჩა­ხარ­შუ­ლი, ნა­ზი კონ­სის­ტენ­ციის ხორ­ცი. ად­რე მწყემ­სე­ბი ბლო­მად ნაკ­ ვერ­ჩხალ­ში დებ­დნენ ხორ­ცით სავ­სე ფაშვს, მთელ ღა­მეს ტო­ ვებ­დნენ და დი­ლით გამ­ზა­დე­ ბუ­ლი ხვდე­ბო­დათ. მე­რე გუ­ და­ში ინა­ხავ­დნენ და მწემსს იგი მთე­ლი კვი­რა ყოფ­ნი­და. ამ კერძს დღეს­დღეო­ბით შინ, ქვა­ბი­თაც ამ­ზა­დე­ბენ, მაგ­რამ, რა თქმა უნ­და, ქვაბ­ში მომ­ზა­დე­ ბულ ყაურ­მას გე­მო და არო­მა­ტი სხვა აქვს. ყვე­ლა­ნაი­რი სუფ­რი­სა და ახა­ ლი კერ­ძის გა­სინ­ჯვის და­სას­ რუ­ლი კი თუ­შეთ­ში არის ქონ­ დრის ჩაი. კი­დევ დიდ­ხანს დავ­რჩე­ბო­დი თუ­შეთ­ში, ვი­საუბ­ რებ­დი ად­გი­ლობ­რი­ვებ­თან, მო­ვაგ­რო­ვებ­დი სამ­კურ­ნა­ლო მცე­ნა­რეებს და მათ­თან ერ­თად და­ვა­ყე­ნებ­დი არო­მა­ტულ ჩაის. თუ­შუ­რი გას­ტრო­ნო­მიის ექ­ს­ პე­დი­ცია 2020 წლის ივ­ლის­ში მოეწ­ყო სა­ქარ­თვე­ლოს გას­ ტრო­ნო­მიის ასო­ცია­ციის და ტუ­რიზ­მის ეროვ­ნუ­ლი ად­მი­ნის­ ტრა­ციის ერ­თობ­ლი­ვი ორ­გა­ნი­ზე­ბით.

კალტს მკვეთ­რი სუ­ნი აქვს, რბი­ლი კონ­სის­ტენ­ცია და ცხა­რე გე­მო. მწყემ­სე­ბი მას მცი­რე რაო­დე­ნო­ბით, მხო­ლოდ სა­კუ­თა­ რი მოხ­მა­რე­ბის­თვის ამ­ზა­დებ­დნენ. მწყემ­სე­ბის­თვის ის ერ­თერ­თი ძი­რი­თა­დი სა­სურ­სა­თო პრო­დუქ­ტია ზამ­თრის პე­რიოდ­ ში. კალტს ჩვეუ­ლებ­რივ, ტრა­დი­ციულ ად­გი­ლობ­რივ ლუდ­თან _ ალუ­დთან ერ­თად მიირ­თმე­ვენ. დღეს ის პო­პუ­ლა­რუ­ლია ქა­ლა­ქის მო­სახ­ლეო­ბა­სა და ტუ­რის­ ტებს შო­რი­საც. სხვადსხვა მაღაზიაში მას „ხმე­ლი კალ­ტის“ ან „თუ­შუ­რი კალ­ტის“ სა­ხე­ლით შეიძენთ.

61 VOYAGER 19/2020

საქართველოს გასტრონომიის ასოციაცია

რაჭალეჩხუმი

რაჭა _ არამხოლოდ ჩემი სიყვარული

62 VOYAGER 19/2020

ნ ი ნ ო კ ვირ იკ ა შ ვილ ი

5 წლის ვარ. ღა­მე ბე­ბიას­თან ვრჩე­ბი, მაგ­რამ ვე­რაფ­რით ვი­ძი­ ნებ. ყვე­ლა­ფე­რი ჩა­ლა­გე­ბუ­ლი მაქვს სა­მოგ­ზაუ­როდ, ყვე­ლა­ზე ძვირ­ფა­სი ნივ­თე­ბი, პირ­ველ რიგ­ში. მათ შო­რი­საა ჩე­მი საყ­ვა­ რე­ლი თო­ჯი­ნაც, რო­მე­ლიც ბა­ბუა­ჩემ­მა მო­მი­ტა­ნა, ბოტ­კი­ნია­ნი საა­ვად­მყო­ფო­ში რომ ვი­წე­ქი. ხო­და, ამ თო­ჯი­ნას ხვალ რა­ჭა­ში წა­ვი­ღებ, რო­გორც ყვე­ლა­ზე ძვირ­ფასს, ასე­ვე, ყვე­ლა­ზე ძვირ­ ფას­თან შე­სახ­ვედ­რად. რა­ჭა­ში წას­ვლა ბავ­შვო­ბი­დან ასე ემო­ციუ­რია ჩემ­თვის. მგო­ნია, მე და ჩე­მი ორი ბი­ძაშ­ვი­ლის გარ­და, ეს სი­ხა­რუ­ლი არა­ვინ იცის. რა­ჭა არც ერთ მთიან რე­გიონს არ ჰგავს სა­ქარ­თვე­ლო­ში. ბევ­ რად უფ­რო „მსუ­ბუ­ქი“ და კე­თი­ლია, მა­გა­ლი­თად, ვიდ­რე სვა­ნე­ თი ან ყაზ­ბე­გი. ჩემი დედულეთი ონის რაიონის სოფელი ცხმორია. ახ­ლაც ასე ვყვე­ბი ხოლ­მე _ ჩვენ­თან მი­წას ფე­ხი რომ დაარ­ტყა, მჟა­ვე წყა­ლი ამო­დის. კი­დევ, ამ სო­ფელ­ში ისე­თი მა­გა­რი ჩან­ჩქე­რია, მსგავ­სი სი­ლა­მა­ზის სხვა არ ვი­ცი. ბა­ბუას აშე­ნე­ბუ­ლი ხის სახ­ლი, ვრცე­ლი ეზო და დი­დი კაკ­ლის ხე და მის ტოტ­ზე ჩა­მო­კი­დე­ბუ­ლი ჰა­მა­კი, სა­დაც ბავ­შვო­ბის საყ­ვა­რე­ლი წიგ­ნე­ბი წა­მი­კით­ხავს _ ეს გა­რე­მოც ჩემ­თვის ედე­მის ბაღ­ში დაბ­რუ­ნე­ბას უდ­რის. ხში­რად ხომ არ ვცხოვ­რობთ სახ­ლში, რო­მელ­საც ბა­ბუა თა­ვი­სი ხე­ლით აშე­ნებს. ჩე­მი ცხმო­რის სახ­ლი კი ასე­თია. აქ სხვა ოჯა­ ხებ­საც ბევრს დარ­ჩათ ასე­თი _ წი­ნაპ­რის მიერ აშე­ნე­ბუ­ლი, ხის ას­წლო­ვა­ნი მო­ჩუ­ქურ­თმე­ბუ­ლი ოდა-­სახ­ლი. არა­ნაი­რი ჩარ­ხი ან დაზ­გა, ან სხვა მსგავ­სი და­ნად­გა­რი არაა გა­მო­ყე­ნე­ბუ­ლი. სახ­ ლე­ბის უმე­ტე­სო­ბა ისეთ დრო­საა აშე­ნე­ბუ­ლი, რო­ცა არც ელექ­ ტროე­ნერ­გია იყო და არც სამ­შე­ნებ­ლო ტექ­ნო­ლო­გიე­ბი. ამი­ტომ მა­თი უმე­ტე­სო­ბა, ბა­ბუას სახ­ლი­ვით, სულ ხე­ლი­თაა ნა­გე­ბი, თი­ თოეუ­ლი ორ­ნა­მენ­ტი ხე­ლით გა­მო­ჩორ­კნი­ლი. რაჭ­ვე­ლე­ბი ხომ გან­თქმუ­ლი ხის ოს­ტა­ტე­ბი იყ­ვნენ _ ხით ხუ­როე­ბი და სახ­ლე­ბის მშე­ნებ­ლო­ბებ­ზე სა­ქარ­თვე­ლოს კუთ­ხეებ­ში _ აფ­ხა­ზეთ­ში, სა­ მეგ­რე­ლო­სა თუ კა­ხეთ­ში ხში­რად იწ­ვევ­დნენ გა­სუ­ლი ორი საუ­ კუ­ნის გან­მავ­ლო­ბა­ში. ბევ­რი ხის სახ­ლი თბი­ლის­შიც რაჭ­ვე­ლი ხე­ლოს­ნე­ბის მიე­რაა აწ­ყო­ბი­ლი. აწ­ყო­ბი­ლი იმი­ტომ ვთქვი, რომ რაჭ­ვე­ლებ­მა ხის სახ­ლის დაშ­ლა­-აწ­ყო­ბის ტექ­ნი­კაც გა­მოი­მუ­ შა­ვეს. ამი­ტომ გა­და­ტა­ნაც შე­საძ­ლე­ბე­ლი იყო და ამ მე­თოდს ხში­რად მი­მარ­თავ­დნენ ხოლ­მე, ეთ­ნოგ­რა­ფიულ მუ­ზეუმ­ში, თბი­ ლის­ში სახ­ლე­ბის ნა­წი­ლი სწო­რედ ასეა ჩა­მო­ტა­ნი­ლი. რა­ჭულ სახ­ლებ­ში და­რა­ბე­ბის გახ­სნა შეიძ­ლე­ბა, ტიხ­რე­ბის გა­და­ტა­ნა, სივ­რცეე­ბის გაერ­თია­ნე­ბა.

გაწ­ყო­ბილ აივ­ნიან ოდა სახ­ლებს ბევრს ნა­ხავთ ქვე­მო რა­ჭის სოფ­ლებ­ში. ხის ამ დე­კორს ორ­გვა­რი და­ნიშ­ნუ­ლე­ბა ჰქონ­და _ ეს­თე­ტი­კუ­რი­ა და სახ­ლის ავი თვა­ლის­გა­ნ დამ­ცვე­ლიც. თუმ­ცა ზოგ ნა­გე­ბო­ბა­ზე ოს­ტა­ტებს დაუ­ტა­ნიათ ეპო­ქის ამ­სახ­ვე­ლი სიმ­ ბო­ლი­კაც და არა მხო­ლოდ რე­ლი­გიურ­-წარ­მარ­თუ­ლი. მა­გა­ლი­ თად, სო­ფელ თხმორ­ში, ერ­თ-ერთ სახ­ლზე შე­გიძ­ლიათ ნა­ხოთ კო­მუ­ნის­ტუ­რი ნამ­გა­ლი და ურო, რო­მე­ლიც ამ კუთ­ხე­ში სა­ხელ­ გან­თქმულ დურ­გალს, ზო­სი­მე კო­ბა­ხი­ძეს ეკუთ­ვნის. რა­ჭა­ში შეხ­ვდე­ბით ე. წ. დუ­როიან სახ­ლებ­საც, რო­მელ­თაც ბო­ ლო სარ­თულ­ზე დუ­როე­ბი, ანუ სა­თო­ფუ­რე­ბი ჰქონ­და გან­თავ­ სე­ბუ­ლი. ქვე­და სარ­თუ­ლებ­ზე კი საც­ხოვ­რებ­ლე­ბი და სა­ქონ­ლის სად­გო­მე­ბი იყო. სარ­თუ­ლე­ბი ერ­თმა­ნეთს ში­და კი­ბით უკავ­შირ­ დე­ბო­და. ასე­თი სახ­ლე­ბი დღეს თით­ქმის აღარ გვხვდე­ბა. ამ მხა­რე­ში თან­და­თან შე­მოჭ­რილ­მა თა­ნა­მედ­რო­ვეო­ბამ გაა­ნად­ გუ­რა ისი­ნი­ცა და ძვე­ლი ადათ­-წე­სე­ბის ნა­წი­ლიც. ამი­ტომ მე-19 საუ­კუ­ნის ბო­ლო­დან რა­ჭა­ში ხის ორ­სარ­თუ­ლია­ნი ოდე­ბი ჭარ­ ბობს, ზე­მოთ რომ უკ­ვე ვახ­სე­ნეთ, ლა­მა­ზად მო­ჩუ­ქურ­თმე­ბუ­ლი, ჭვი­რუ­ლი ორ­ნა­მენ­ტე­ბით შემ­კუ­ლი ხის აივ­ნე­ბით. ასე რომ, სო­ფელ­-სო­ფელ სია­რუ­ლი და სახ­ლე­ბის თვა­ლიე­რე­ ბა რა­ჭა­ში მოგ­ზაუ­რო­ბის ერ­თი მხა­რე ნამ­დვი­ლად შეიძ­ლე­ბა იყოს. თუმ­ცა, ახ­ლა გა­ვი­ხე­დოთ ბუ­ნე­ბა­შიც. ამ მხა­რე­ში დღემ­დე უამ­რა­ვი სა­ლო­ცა­ვი შე­მორ­ჩა. მა­თი ძა­ლის რაჭ­ვე­ლე­ბის დიდ ნა­ წილს დღემ­დე სჯე­რა. მა­გა­ლი­თად, დე­და­ჩე­მის სო­ფელ­ში აქვთ „ფი­ცარ­თა“ სა­ლო­ცა­ვი, რო­მელ­საც რო­გორც წმინ­და ად­გილს, ისე მოი­ლო­ცა­ვენ ხოლ­მე. ძა­ლიან სა­და, არაფ­რით გა­მორ­ჩეუ­ ლი სა­ლო­ცა­ვია _ მხო­ლოდ ხის ტან­ში დას­ვე­ნე­ბუ­ლი ხა­ტი, მაგ­ რამ თა­ვი­სი ბუ­ნებ­რი­ვი გა­რე­მო­თი დაუ­ვიწ­ყარ შთა­ბეჭ­დი­ლე­ბას

კი­დევ რა არის რა­ჭულ სახ­ლში ასე გა­მორ­ჩეუ­ლი? თი­თოეულ მათ­განს ძალ­ზე სა­ხა­სია­თო, ხის ჭვი­რუ­ლი აივ­ნე­ბი და ქვით ნა­ შე­ნი „პა­ლა­ტე­ბი“ აქვს. ჭვი­რუ­ლი აივ­ნის სა­ხელს მთელ სა­ქარ­ თვე­ლო­ში შეხ­ვდე­ბით, მაგ­რამ თუ ჯერ ლექ­სი­კონ­ში ჩაი­ხე­დავთ, მის ულა­მა­ზეს გან­მარ­ტე­ბა­საც გაი­გებთ. ჭვი­რი _ ესაა გამ­ჭვირ­ვა­ლე სა­გან­ში მო­კია­ფე შუ­ქი და მარ­თლაც ამ აივ­ნებ­ში მზის სხი­ვე­ბი დღის სხვა­დას­ხვა მო­ნაკ­ვეთ­ში სხვა­ დას­ხვა­ნაი­რად აღ­წევს და შუქ­-ჩრდი­ლებ­საც გან­სხვა­ვე­ბულს ქმნის. კა­რე­ბი, ფან­ჯრე­ბი და და­რა­ბე­ბიც ძი­რი­თა­დად ხის­გა­ნაა გა­მოყ­ვა­ნი­ლი. ორ­ნა­მენ­ტე­ბი გა­გაო­ცებთ. მზე, ბორ­ჯღა­ლი, ზღაპ­ რუ­ლი ფრინ­ვე­ლი, ცხო­ვე­ლი, ჯვრე­ბი და ვა­ზი _ ამ სიმ­ბო­ლი­კით 63 VOYAGER 19/2020

სო­ფელ თხმორ­ში, ერ­თ-ერთ სახ­ლზე შე­გიძ­ლიათ ნა­ხოთ კო­მუ­ნის­ტუ­რი ნამ­გა­ლი და ურო, რო­მე­ლიც ამ კუთ­ ხე­ში სა­ხელ­გან­ თქმულ დურ­გალს, ზო­სი­მე კო­ბა­ხი­ძეს ეკუთ­ვნის.

რაჭალეჩხუმი

სოფელი ღები

ტო­ვებს. გვერ­დით უიშ­ვია­თე­სად გემ­რიე­ლი, ყო­ნუ­ლი­ვით ცი­ვი წყა­ლი მო­დის. ას­წლო­ვა­ნი ხეე­ბის ჩრდილ­ში მოქ­ცეუ­ლი ტე­ რი­ტო­რია კი საო­ცარ ატმოს­ფე­როს ქმნის. აქ ამო­სუ­ლი ხალ­ხი წმინ­და სა­ლო­ცავს ყვე­ლა­ზე საკ­რა­ლურ სურ­ვილს ჩაუთ­ქვამ­და და სა­ქო­ნელ­საც შეს­წი­რავ­და ხოლ­მე. თუმ­ცა, მე პი­რა­დად, ჩვე­ ნი სოფ­ლის წარ­მარ­თუ­ლი რი­ტუა­ლე­ბი­დან ყვე­ლა­ზე იდუ­მა­ლად შე­ლოც­ვე­ბი მახ­სენ­დე­ბა ხოლ­მე. რაჭ­ვე­ლი მო­ხუ­ცი ქა­ლე­ბი ძი­რი­თა­დად ავი თვა­ლის­გან და­სა­ცავ შე­ლოც­ვებს ატა­რებ­დნენ, ხელ­ში შავ­ტა­რიან და­ნას დაი­ჭერ­დნენ, პა­ტა­რა ნახ­შირს დაჭ­რიდ­ნენ და ბავ­შვებს გა­მო­ულოც­ავნენ უტა­რებ­დნენ _ ში­შე­ბის­გან იცავ­დნენ. „ჭრელ­თვა­ლა ქა­ლი­სა, ჭრელ­თვა­ლა კა­ცი­სა, შავ­თვა­ლა ქა­ლი­სა, შავ­თვა­ლა კა­ცი­სა“... „გა­მო­ვარ­და შა­ვი კა­ცი, შა­ვი ლა­გა­მო­ნა­გე­რი“, _ ეს სიტ­ყვე­ბი სწო­რედ ერ­თ-ერ­თი შე­ლოც­ვი­დან მახ­სოვს. ნი­კორ­წმინ­დის, ბა­რა­კო­ნის და მრა­ვალ­ძა­ლის სამ­შობ­ლო­ში ესეც გა­გაო­ცებთ _ წარ­მარ­თულ­-რი­ტუა­ლუ­რი ტრა­დი­ციე­ბი, მთა­ვა­რია, აქაუ­რებს შეხ­ვდეთ და გაე­საუბ­როთ, მათ ყო­ფას დააკ­ვირ­დეთ. რა­ჭა­ში კი­დევ ერ­თი საინ­ტე­რე­სო მოვ­ლე­ნაა _ „ოჩხარი“ _ საერთო სახალხო ლხინი. ტრა­დი­ცია სხვა­დას­ხვა კუთ­ხე­ში სხვა­დას­ხვა ელე­მენ­ტი­თაა გავ­რცე­ლე­ბუ­ლი. ზო­გან ის და­ზა­რა­ ლე­ბუ­ლი მეც­ხვა­რის და­სახ­მა­რებ­ლად იმარ­თე­ბო­და, რა­ჭა­ში კი ძი­რი­თა­დად სა­ხალ­ხო ზეი­მის სა­ხე ჰქონ­და და ყვე­ლას ის მოჰ­ქონ­და სახ­ლი­დან, რაც შეეძ­ლო. ვინც ერ­თხელ მაინც არის ნამ­ყო­ფი რა­ჭა­ში, აუ­ცი­ლებ­ლად დაა­მახ­სოვ­რდე­ბო­და სა­ღა­მოს ღვი­ნის სმა და დროის ტა­რე­ბა, რო­მე­ლიც აქ ასე ძა­ლიან უყ­ ვართ. მჟავე წყლების და ჩანჩქერების მხარეში, ალ­ბათ ყვე­ლა­ზე და­ სა­ნა­ნი ისაა, რომ სოფ­ლე­ბი თით­ქმის ცა­რიე­ლია. ახალ­გაზ­რდე­ ბი ფაქ­ტობ­რი­ვად აქ არ ცხოვ­რო­ბენ, თუ არ ჩავ­თვლით, რამ­ დე­ნი­მე ენ­თუ­ზიასტს, რომ­ლებ­მაც ქა­ლა­ქის ცხოვ­რე­ბას, რა­ჭის მთე­ბი არ­ჩიეს.

ის რაც რა­ჭა­შია, მთელ მსოფ­ლიო­ში სა­ნუკ­ვა­რია _ კრის­ტა­ლუ­რად სუფ­თა ჰაე­რი, ალ­პუ­რი მდე­ლოე­ბი, ჩან­ჩქე­ რე­ბი და მი­ნე­რა­ლუ­რი წყლე­ბი.

რა­ჭის უნი­კა­ლუ­რო­ბის ერ­თ-ერ­თი სიმ­ბო­ლო ხვან­ჭკა­რაა. მხო­ ლოდ რა­ჭა­ში. ხვან­ჭკა­რა, რო­მე­ლიც ყურ­ძნის უნი­კა­ლუ­რი ჯი­შე­ ბის­გან _ ალექ­სან­დროუ­ლი­სა და მუ­ჯუ­რე­თუ­ლის­გან მზად­დე­ბა. ღვი­ნო „ხვან­ჭკა­რის“ მიკ­რო­ზო­ნა მოი­ცავს უშუა­ლოდ სო­ფელ ხვან­ჭკა­რის მახ­ლო­ბელ სოფ­ლებს: წე­სი, კვაც­ხუ­თი, სად­მე­ლი, ღვია­რა, ბოს­ტა­ნა, დი­დი ჩორ­ჯო, პა­ტა­რა ჩორ­ჯო, მეო­რე ტო­ლა, პირ­ვე­ლი ტო­ლა, ჭრე­ბა­ლო, ჭყვი­ში, ჟოშ­ხა, ქვი­შა­რი, ღვარ­დია, ბა­რეუ­ლი, ღა­დი­ში, ბა­ჯი, ბუ­გეუ­ლი, სა­კე­ცია, ჯვა­რი­სა, იწა, კრი­ ხი, ახალ­სო­ფე­ლი, გო­რი, ხიმ­ში, აბა­ნოე­თი. ზო­გიერთ წლებ­ში „ხვან­ჭკა­რის“ ღვი­ნო მა­სა­ლის მი­ღე­ბა შე­საძ­ლე­ბე­ლია ცა­გე­რის რაიო­ნის სოფ­ლებ­ში _ ალ­პა­ნა­სა და ორ­ბელ­ში. ღვი­ნის ტუ­რიზ­მი კი თა­ნა­მედ­რო­ვე რა­ჭის ერ­თ-ერ­თი მთა­ვა­რი პრიო­რი­ტე­ტია. დღეს რა­ჭა­ში უკ­ვე კარ­გად ვი­თარ­დე­ბა საო­ჯა­ ხო ტი­პის მარ­ნე­ბი, სა­დაც აქაუ­რი ღვი­ნის და­გე­მოვ­ნე­ბა და რა­ ჭუ­ლად მოლ­ხე­ნა­ცაა შე­საძ­ლე­ბე­ლი. ხვან­ჭკა­რას­თან ერ­თად, აუ­ცი­ლებ­ლად უნ­და მი­ვუძ­ღვნათ თა­ვი­სი წი­ლი კომ­პლი­მენ­ტი რაჭულ ლობიანსა და ლორსაც. ნამ­დვი­ლი ლო­რის მი­სა­ღე­ ბად ცეც­ხლი გაუ­ნე­ლებ­ლად უნ­და ბო­ლავ­დეს ხორცს, რომ კარ­გად გა­მოშ­რეს და, რო­გორც აქაუ­რე­ბი ამ­ბო­ბენ, სა­თა­ნა­ დოდ „შეი­ბო­ლოს“. თვი­თონ ცეცხლს კი, გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლი შე­შა სჭირ­დე­ბა. რო­გორც ქარ­თუ­ლი კუ­ლი­ნა­რიის სპე­ცია­ლის­ ტე­ბი ამ­ბო­ბენ, რა­ჭა ყვე­ლა­ზე მდი­და­რი მხა­რეა ე. წ. „გულ­ სარ­თია­ნი“ კერ­ძე­ბის თვალ­საზ­რი­სით. ბა­ჭუ­ლე­ბი, ქო­ნუა­ნე­ბი, კაკ­ლუა­ნე­ბი _ ეს სწო­რედ რა­ჭუ­ლი გულ­სარ­თია­ნი კერ­ძე­ბია. საინ­ტე­რე­სოა ე.წ. ოთ­ხკუთ­ხა ხა­ჭა­პუ­რი, რო­მელ­საც „შე­კე­ცი­ ლი“ ეწო­დე­ბა. სხვაგ­ვარ, არა ოთ­ხკუთ­ხედ რა­ჭულ ხა­ჭა­პურს კი ბა­ჭუ­ლებს უწო­დე­ბენ.

64 VOYAGER 19/2020

ბუ­ნე­ბის უნი­კა­ლუ­რი ძეგ­ლე­ბით რა­ჭა ერ­თ-ერ­თი ყვე­ლა­ზე მდი­და­რი მხა­რეა. აქ სხვა­დას­ხვა სო­ფელ­ში სწრა­ფი, ულა­ მა­ზე­სი ჩან­ჩქე­რე­ბია მი­მო­ფან­ტუ­ლი. მა­ღალ­მთია­ნ სოფ­ლებ­ში ჩან­ჩქე­რე­ბი რამ­დე­ნი­მე სარ­თუ­ლად ეშ­ვე­ბა. ზაფ­ ხუ­ლის სიც­ხის­გან თავ­და­სა­ცა­ვად ჩან­ ჩქე­რებ­თან გა­სეირ­ნე­ბა კი ნამ­დვილ თე­რა­პიას უდ­რის. ყვე­ლა­ზე დი­დი პო­პუ­ლა­რო­ბით სარ­გებ­ლობს ე. წ. გუ­ლის ჩან­ ჩქე­რი, რო­მე­ლიც ამ­ბრო­ლაურ­შია. თა­ვი­დან შეიძ­ლე­ბა ხე­ლოვ­ ნუ­რად შექ­მნი­ლი გე­გო­ნოთ, თუმ­ცა ასე არ არის. რო­გორც ამ­ბრო­ლაუ­რის, ასე­ვე ონის რაიონ­ში კომ­ფორ­ტულ დას­ ვე­ნე­ბა­საც შეძ­ლებთ საინ­ტე­რე­სო, მცი­რე ზო­მის სას­ტუმ­რო სახ­ ლებ­ში და თავ­გა­და­სავ­ლე­ბით სავ­სე ლაშ­ქრო­ბე­ბის მოწ­ყო­ბა­საც. აბა, სხვა რის­თვი­საა, თუ არა აღ­მო­სა­ჩე­ნად და სა­ხე­ტია­ლოდ _ ალ­პუ­რი მდე­ლოე­ბი, ღრმა ქვა­ბუ­ლე­ბი, გრან­დიო­ზუ­ლი მთე­ბი და ლურ­ჯად მო­კამ­კა­მე ტბე­ბის ნა­პი­რე­ბი. აქ მრა­ვა­ლი საინ­ტე­რე­სო ბი­ლი­კია მყინ­ვა­რებ­სა და ტბებ­ზე ხე­ტია­ლის­თვის. მო­ლაშ­ქრეე­ბის ერ­თ-ერ­თი საყ­ვა­რე­ლი ტუ­რია, მა­გა­ლი­თად სო­ფელ შქმე­რი­დან

© ფოტო: სოფო ჩინჩალაძე

რა­ჭა­ში მო­სახ­ვედ­რად ბავ­შვო­ბა­ში ცხინ­ვა­ლის გავ­ლით მივ­ დიო­დით. ამ­ჟა­მად, სამ­წუ­ხა­როდ, ამ გზას რა­ჭა­ში ვე­ღარ მივ­ყა­ ვართ და რე­გიონ­ში მი­სას­ვლე­ლი გზა ტყი­ბულ­ზე გა­დის. ტყი­ ბუ­ლი­დან ჯერ ნა­ქე­რა­ლას აივ­ლით. ნაქერალას უღელტეხილი ზღვის დონიდან 1218 მეტრზეა. თუ ნა­ქერ­ლას ვახ­სე­ნებთ, არ შეიძ­ლე­ბა, გვერ­დი ავუა­როთ ცხრაჯვარს _ წმინ­და გიორ­გის სა­ლო­ცავს, რო­მე­ლიც ზღვის დო­ ნი­დან 1500 მეტ­რზე, ნა­ქე­რა­ლას უღელ­ტე­ხილ­თან მდე­ბა­რეობს. ცხრაჯ­ვა­რის სა­ლო­ცავ­თან ახ­ლოს უნი­კა­ლუ­რი კარ­სტუ­ლი მღვი­ მეა აღ­მო­ჩე­ნი­ლი, მას მუ­რა­დის მღვი­მეს უწო­დე­ბენ.

სოფელი გონა

დაწ­ყე­ბუ­ლი მარ­შრუ­ტი, რო­მე­ლიც ხი­ხა­თის მთის­კენ მი­დის. მარ­ შრუ­ტის ბო­ლოს შე­გიძ­ლიათ მოი­ნა­ხუ­ლოთ სო­ფელ შუა სხვავ­ აში მდე­ბა­რე ეკ­ლე­სიის ნან­გრე­ვე­ბი და სოფ­ლი­დან ოთხ კი­ლო­ მეტ­რში მდე­ბა­რე მღვიმე საყინულეც. ეს წე­რი­ლი რა­ჭა­ზე მხო­ლოდ შე­სა­ვა­ლია, აღ­მო­ჩე­ნე­ბი და დაუ­ ვიწ­ყა­რი შთა­ბეჭ­დი­ლე­ბე­ბის მხო­ლოდ მი­მო­ხილ­ვა. პი­რა­დი მო­ გო­ნე­ბე­ბი ყვე­ლა­ფერს გან­საზ­ღვრავს. ამი­ტომ თქვენც რა­ჭა­ში თქვე­ნი თავ­გა­და­სა­ვა­ლი გე­ლით. ღრმად ისუნ­თქეთ აქაუ­რი, კამ­კა­მა ჰაე­რი. მო­მა­ვა­ლი მოგ­ზაუ­რო­ბე­ბის ეი­ფო­რია მა­შინ­ვე მოაქვს, რო­გორც კი გზად პირ­ველ უღელ­ტე­ხილს შეეყ­რე­ბით. ცხრაჯ­ვარი წმინ­და გიორ­გის სა­ლო­ცავი, ზღვის დო­ნი­დან 1500 მ-ზე, ნა­ქე­რა­ლას უღელ­ტე­ხილ­თან მდე­ბა­რეობს.

65 VOYAGER 19/2020

რაჭალეჩხუმი

ლაშქრობა რაჭული ტემპით ნ უცა ცქი მ ა ნ ა უ რ ი მწერ ალი - გ ი დი

მირ­ჩა ელია­დე – რუ­მი­ნე­ლი რე­ლი­გიათ­მცოდ­ ნე, მი­თო­ლო­გი, ეთ­ნო­ლო­გი და მწე­რა­ლი, წერ­ და, რომ მი­თე­ბი მუ­დამ ცოც­ხლო­ბენ და დღე­საც ჩვენ გვერ­დით არ­სე­ბო­ბენ, ოდ­ნავ ტრან­სფორ­ მი­რე­ბუ­ლე­ბი და ძვე­ლე­ბუ­რად ხელ­შე­სა­ხე­ბიო. სამ­წუ­ხა­როდ, მწე­რალს სა­ქარ­თვე­ლო­ში არ უმოგ­ზაუ­რია,­თო­რემ ამ ცნო­ბილ ფრა­ზას ალ­ბათ კონ­კრე­ტუ­ლი ად­რე­სა­ტი ეყო­ლე­ბო­და – სა­ქარ­ თვე­ლოს მთია­ნი რე­გიო­ნი რა­ჭა და მი­სი ბი­ნა­და­ რი რაჭ­ვე­ლე­ბი. რა­ჭა, კავ­კა­სიო­ნის თვა­ლუწ­ვდე­ნე­ლი მთე­ბით გარ­შე­მორ­ტყმუ­ლი მხა­რეა, მდი­ნა­რე რიო­ნი­სა და მი­სი შე­ნა­კა­დე­ბის ხეო­ბა­ში.

„თუ რა­ჭა არ გი­ნა­ხავს, მაშ, სა­ქარ­თვე­ლოც არ გი­ნა­ხავს, ბოშუ­ ნი­კაო“, – გეტ­ყვიან რაჭ­ვე­ლე­ბი და მარ­თლე­ბიც იქ­ნე­ბიან. ოღონდ, რა­ჭის სა­ნა­ხა­ვად გა­მო­ყო­ფი­ლი დრო საკ­მა­რი­სი არას­ დროს არ არის და ის ყო­ველ­თვის ეც­დე­ბა უკან მო­გიხ­მოს და მო­გაბ­რუ­ნოს, ოღონდ რაც შეიძ­ლე­ბა მე­ტი დროით. მიუ­ხე­და­ვად იმი­სა, რომ რა­ჭა­ში ინ­ფრას­ტრუქ­ტუ­რა ამ ეტაპ­ზე ნაკ­ლე­ბა­დაა გან­ვი­თა­რე­ბუ­ლი, ეს მოწ­ყე­ნის სა­ბაბს მაინც არ გაძ­ლევთ, გან­სა­კუთ­რე­ბით თუ დაუ­ღა­ლა­ვი მო­სია­რუ­ლე ხართ და მზად ხართ, მა­ლე შეე­ყა­როთ აქაურ ხელ­შეუ­ხე­ბელ ბუ­ნე­ბას. შთა­ბეჭ­დი­ლე­ბე­ბი ჯერ კი­დევ ნა­ქე­რა­ლამ­დე იწ­ყე­ბა, რო­ცა გა­ დამ­წვა­ნე­ბულ და საინ­ტე­რე­სო არ­ქი­ტექ­ტუ­რის მქო­ნე ტყი­ბულს გაივ­ლით. პირ­ვე­ლი, რაც გა­გახ­სენ­დე­ბათ, ალ­ბათ, „ტყიბუ­ლის ჩაია“, თუმ­ცა, ტყი­ბულ­ში ამ­ჟა­მად გიშ­რის და­მუ­შა­ვე­ბი­თაც არიან და­კა­ვე­ბუ­ლი. მაგ­რამ ამა­ზე სხვა დროს იყოს. მთა­ვა­რი სი­ლა­მა­ზე კი ნა­ქე­რა­ლა­დან იწ­ყე­ბა, აქე­დან მთე­ლი იმე­რე­თი ხე­ლის­გუ­ლი­ვით მოს­ჩანს.

შემ­დე­გი გა­ჩე­რე­ბა შაო­რის წყალ­სა­ცა­ვია, რო­მე­ლიც უდი­დე­ სია რა­ჭა-­ლეჩ­ხუმ­სა და ქვე­მო სვა­ნეთ­ში. წყალ­სა­ცა­ვი შე­რეუ­ლი ფოთ­ლო­ვა­ნი ხეე­ბით და­ფა­რულ ქვა­ბულ­შია მოქ­ცეუ­ლი, რო­მე­ ლიც წარ­მოიშ­ვა მდი­ნა­რე შაო­რის და­გუ­ბე­ბით. ქვა­ბულ­ში მა­ნამ­ დე იყო ორი ტბა: ხა­რის­თვა­ლი და ძროხის­თვა­ლი, რო­მელ­თაც დღეს­დღეო­ბით წყალ­სა­ცა­ვი ფა­რავს. ტბა­ში ბი­ნად­რობს სხვა­დას­ხვა სა­ხეო­ბის თევ­ზი. აქ სა­თევ­ზაოდ სა­ქარ­თვე­ლოს თით­ქმის ყვე­ლა კუთ­ხი­დან ჩა­მო­დიან. ასე­ვე შე­გიძ­ლიათ ნა­ვით ისეირ­ნოთ, ოღონდ იმ შემ­თხვე­ვა­ში, თუ გა­სა­ბერ ნავს თა­ვად წაი­ღებთ. წყალ­სა­ცავს გარს აკ­რავს ნა­ ქე­რა­ლას ქე­დი და სა­წა­ლი­კის მთა, რო­მელ­ზეც უამ­რა­ვი დი­დი და პა­ტა­რა სა­ლაშ­ქრო ბი­ლი­კი ადის. წყალ­სა­ცა­ვის ირ­გვლივ ტყე­ში მრავ­ლა­დაა სო­კო, ერ­თ-ერ­თი ყვე­ლა­ზე გემ­რიე­ლი და ძვი­რად­ღი­რე­ბუ­ლი კი ცნობ­ილი სა­მე­ფო ნიყ­ვია. ტბას­თან მოწ­ ყო­ბი­ლია მცი­რე ინ­ფრას­ტრუქ­ტუ­რაც, ტბა­ში და­მონ­ტა­ჟე­ბუ­ლი სა­ქა­ნე­ლე­ბი, რომ­ლე­ბიც ფო­ტო­სე­სიის მოყ­ვა­რუ­ლებს გულ­ გრილს ვერ ტო­ვებს.

66 VOYAGER 19/2020

შაო­რის წყალ­სა­ცა­ვი მდე­ბა­რეობს ამ­ბრო­ლაუ­რის მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტ­ში, ზღვის დო­ნი­დან 1100-1200მ-ზე. შაო­რის სიგ­რძე მაქ­სი­მა­ლუ­რი სი­გა­ნე სიღ­რმე

7.1 კმ-ია 2.7 კმ 14.5 მ

შაო­რი ვი­საც მთა, ცურ­ვა და კომ­ფორ­ტი ერ­თდროუ­ლად უნ­და, მის­ თვის საუ­კე­თე­სო არ­ჩე­ვა­ნია, სას­ტუმ­რო „შაო­რი“, რო­მე­ლიც ზედ შაო­რის წყალ­სა­ცავ­ზე მდე­ბა­რეობს. სას­ტუმ­როს აქვს სა­კუ­თა­რი, კე­თილ­მოწ­ყო­ბი­ლი ეზო ღია აუ­ზი­თა და რეს­ ტორ­ნით. მთა­ვა­რი კი ნავ­სად­გო­მია, საი­და­ნაც იახ­ტით შაორ­ზე და­სეირ­ნო­ბენ. ნომ­რე­ბის ფასს, კომ­ფორ­ტი­სა თუ საუზ­მის გარ­და, ხე­დიც გან­საზ­ღვრავს, არ­ჩე­ვა მო­გი­წევთ _ მწვა­ნე­ში ჩაფ­ლუ­ლი ტყეე­ბის ყუ­რე­ბა გირ­ჩევ­ნიათ გაღ­ვი­ძე­ბი­სას, თუ ჰო­რი­ზონ­ ტზე გა­ჭი­მუ­ლი წყალ­სა­ცა­ვის. სას­ტუმ­რო „შაორს“ 26 ნო­მე­რი აქვს. აქ დას­ვე­ნე­ბა კარ­გია მა­შინ, რო­ცა უფ­რო მთია­ნი რა­ ჭის გა­მო­საკ­ვლე­ვად დრო არ გაქვთ. „შაო­რი“ _ პირ­ვე­ლი სას­ტუმ­რო და რეს­ტო­რა­ნია რა­ჭა­ში, მხა­რე თა­ვის ბუ­ნებ­რივ ხიბლს მე­რე და მე­რე უფ­რო მძაფ­რად ავ­ლენს, მაგ­რამ ზოგ­ ჯერ სწო­რედ „შაო­რის“ მო­ზო­მი­ლი რა­ჭუ­ლო­ბი­სა და თა­ნა­ მედ­რო­ვე კე­თილ­მოწ­ყო­ბი­ლი გა­რე­მოს ნა­ზა­ვიც კმა­რა. www.facebook.com/HotelShaorio 67 VOYAGER 19/2020

რაჭალეჩხუმი დაიწ­ყო, რო­მელ­საც მთე­ლი სა­ქარ­თვე­ლო უნ­და მოეც­ვა, მაგ­რამ რუ­სე­თის არ­მიამ დაას­წრო აჯან­ყე­ბუ­ლებს და მთე­ლი სო­ფე­ ლი მი­წას­თან გაას­წო­რა. აქ წყდე­ბა ამ­ბა­ვი ფუს­ტი რაინ­დე­ბი­სა, თუმ­ცა ად­გი­ლობ­რი­ვე­ბი ბევრ საინ­ტე­რე­სო ამ­ბავს მო­გიყ­ვე­ბიან ფუს­ტებ­ზე, მა­თი კურ­თხე­ვის ტრა­დი­ცია­სა და საქ­მია­ნო­ბა­ზე. რო­გორც ამ­ბო­ბენ, ფუს­ტე­ბის გზად წო­დე­ბუ­ლი ბი­ლი­კი დღე­საც გა­და­დის რა­ჭი­დან სვა­ნეთ­ში. ალ­ბათ, საინ­ტე­რე­სო იქ­ნე­ბა ძვე­ ლი ლე­გენ­დე­ბის გა­ცოც­ხლე­ბა და მათ კვალ­დაკ­ვალ სია­რუ­ლი უკი­დე­გა­ნო მთებ­ში. მთე­ბი ვახ­სე­ნეთ და რა­ჭის ერ­თ-ერ­თი ყვე­ლა­ზე პო­პუ­ლა­რუ­ ლი სა­ლაშ­ქრო ბი­ლი­კი­საც უნ­და ვთქვათ, რო­მელ­საც უძი­რო ტბას­თან მივ­ყა­ვართ. ეს ტბა ონის მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტ­ში, სო­ფელ გლო­ლა­სა და შო­ვის მახ­ლობ­ლად მდე­ბა­რეობს, მწვერ­ვა­ლი კი კა­ტიწ­ვე­რას და­სავ­ლეთ ფერ­დობ­ზე, ზღვის დო­ნი­დან 2800 მ-ზე აქვს. ტბი­დან ულა­მა­ზე­სი ხე­დი იშ­ლე­ბა კავ­კა­სიონ­ზე. უძი­რო ტბის სა­ფეხ­მავ­ლო მარ­შრუ­ტი სო­ფელ შო­ვი­დან იწ­ყე­ბა. ბი­ლი­კი მთლია­ნა­დაა მარ­კი­რე­ბუ­ლი და ძა­ლიან თუ არ ეც­დე­ბით, გზას ვერ გა­დაუხ­ვევთ და ვერ დაი­კარ­ გე­ბით. ყვე­ლა ჩვენ­გა­ნი, მოგ­ზაუ­რო­ბის და­გეგ­მვამ­დე, ჯერ ფო­ ტოებს ვე­ძებთ და შე­სა­ბა­მი­სი გან­წყო­ბით ვარ­ჩევთ მი­მარ­თუ­ ლე­ბა­საც. ამ შემ­თხვე­ვა­ში, უძი­რო ტბის ფო­ტოე­ბი ძა­ლიან მომ­ ხიბ­ვლე­ლად კი გა­მოი­ყუ­რე­ბა, მაგ­რამ ლაშ­ქრო­ბის დაწ­ყე­ბამ­დე სი­მაღ­ლის და რე­ლიე­ფის გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბა­საც გირ­ჩევ­დით. ლაშ­ქრო­ბა ორ­დღია­ნია, წრიუ­ლი მი­მარ­თუ­ლე­ბით. იწ­ყე­ბა შოვ­ში და სრულ­დე­ბა სო­ფელ გლო­ლა­ში. სა­ვა­ლი მან­ძი­ლი ჯამ­ში 20 კ­მ-ია სა­შუა­ლო და რთუ­ლი მო­ნაკ­ვე­ თე­ბით. თუმ­ცა, მეო­რე დღეს, კარ­გი ამინ­დის შემ­თხვე­ვა­ში, შე­ გიძ­ლიათ ზარ­მა­ცი დღე მოიწ­ყოთ და სვა­ნე­თის მთე­ბის ცქე­რით დატ­კბეთ.

ამ­ბრო­ლაურ­ში­ვეა გან­თქმუ­ლი ჩან­ჩქე­ რი, რო­მე­ლიც უფ­რო მე­ტად „სიყ­ვა­რუ­ლის ჩან­ჩქე­რა­დაა“ ცნო­ბი­ლი. გად­მო­ცე­მის მი­ხედ­ვით, მი­სი წყა­ლი უიღ­ბლო სიყ­ ვა­რულს შვე­ლის, გა­ტე­ხილ გულს ამ­ თე­ლებს და, რო­გორც ად­გი­ლობ­რი­ვე­ბი ამ­ბო­ბენ, ადა­მიანს ბედს უხ­სნის. აქე­დან ოციო­დე კი­ლო­მეტ­რში არის პა­ტა­რა სო­ფე­ლი ფუ­ტიე­ თი, სა­დაც ნამ­დვი­ლად ღირს შე­ჩე­რე­ბა. რო­გორც ცნო­ბი­ლია, ძვე­ლად სა­ქარ­თვე­ლო­ში ყო­ფი­ლა საეკ­ლე­სიო სიწ­მინ­დეე­ბი­ სა და ქო­ნე­ბის დამ­ცველ­თა და გა­დამ­ნახ­ველ­თა, შე­ფი­ცულ რაინ­დთა ორ­დე­ნი, რო­მელ­თა მო­ვა­ლეო­ბაც მტრის შე­მო­სე­ვის დროს საეკ­ლე­სიო ქო­ნე­ბი­სა და პერ­სო­ნა­ლის უსაფ­რთხო ად­ გი­ლებ­ში გა­ხიზ­ვნა ყო­ფი­ლა. ისი­ნი ძი­რი­თა­დად და­სავ­ლეთ სა­ ქარ­თვე­ლოს მთია­ნე­თის – რა­ჭა-­ლეჩ­ხუმ­-სვა­ნე­თის მკვიდ­რნი ყო­ფი­ლან და ფუს­ტე­ლე­ბი ეწო­დე­ბო­დათ. ამ ტრა­დი­ციის დამ­ ცვე­ლი რა­ჭა­ში ყო­ფი­ლა სო­ფე­ლი ფუ­ტიე­თი, სა­დაც მა­თი მთა­ვა­ რი ფორ­ტპოს­ტი იყო. რა­ღა ტამ­პლიე­რე­ბი და რა­ღა ქარ­თვე­ლი ფუს­ტე­ბი! სო­ფელ­ში, 2003 წელს, მღვდელ­მა ავ­თან­დილ გიორ­გო­ბიან­მა, ბავ­შვო­ ბის ოც­ნე­ბა აიხ­დი­ნა და თა­ვის სახ­ლში მოაწ­ყო მუ­ზეუ­მი, სა­დაც სოფ­ლის მკვიდ­რთა რე­ლიქ­ვიებს, სხვა­დას­ხვა პე­რიო­დის დო­ კუ­მენ­ტურ მა­სა­ლას და ექ­სპო­ნა­ტებს ინა­ხავს. სო­ფე­ლი საკ­მაოდ დი­დი ყო­ფი­ლა, უამ­რა­ვი ტაძ­რი­თა და სა­ყო­ ფაც­ხოვ­რე­ბო ნა­გე­ბო­ბით, თა­ნაც მჭიდ­როდ და­სახ­ლე­ბუ­ლი. 1820 წელს აქ „ცერ­კოვ­ნი ბუნ­ტის“ სა­ხე­ლით ცნო­ბილი შეთ­ქმუ­ლე­ბა

ოღონდ აუ­ცი­ლებ­ლად გაით­ვა­ლის­წი­ნეთ, რომ ტბი­დან სო­ფელ გლო­ლამ­დე 9 კ­მ კვლა­ვაც გრჩე­ბათ გა­სავ­ლე­ლი _ ამას კი დაახ­ლოე­ბით სა­მი­-ოთ­ხი საა­თი სჭირ­დე­ბა. ზოგ­ჯერ მე­ტიც. ლაშ­ქრო­ბის დაწ­ყე­ბამ­დე აუ­ცი­ლებ­ლად გაით­ვა­ლის­ წი­ნეთ, რომ პირ­ვე­ლი სა­მი საა­თი ბი­ლიკ­ზე წყა­ლი არ არის, შე­სა­ბა­მი­სად, მოი­მა­რა­გეთ სას­მე­ლიც.

თუ შოვ­ში გა­დაწ­ყვი­ტეთ და­ბა­ნა­კე­ბა და დროც გაქვთ, შე­გიძ­ლიათ ძა­ლე­ბი გა­მოს­ცა­დოთ და მყინ­ვარ ბუ­ბას­კენ აი­სეირ­ნოთ. მარ­შრუ­ტი მარ­ტი­ვი, ერ­თდღია­ნი და სა­სია­ მოვ­ნო გა­სავ­ლე­ლია, არ სა­ჭი­როებს გან­სა­კუთ­რე­ბულ ფი­ზი­კურ მომ­ზა­დე­ბას, ამი­ტომ ბავ­შვე­ბის თან წაყ­ვა­ნა­ცაა შე­საძ­ლე­ბე­ლი. მარ­შრუ­ტი იწ­ყე­ბა კუ­რორტ შო­ვის ჩრდი­ლო­-აღ­მო­სავ­ლე­თით და მდი­ნა­რე ბუ­ბისწყლის ხეო­ბით ბუ­ბას მთის­კენ მიე­მარ­თე­ბა. ბი­ლი­კი პა­ნო­რა­მუ­ლი ხე­დე­ბის სიმ­რავ­ლით გა­მოირ­ჩე­ვა. მარ­ შრუტ­ზე მი­ნე­რა­ლუ­რი, იმა­ვე მჟა­ვე წყლე­ბის, ანუ ვე­ძას და­გე­ მოვ­ნე­ბა­საც შეძ­ლებთ, გან­სა­კუთ­რე­ბით დი­დი რაო­დე­ნო­ბით კი მდი­ნა­რე ბუ­ბას სა­თა­ვეს­თან შევ­ხვდე­ბით. მთლია­ნად რა­ჭა გა­მოირ­ჩე­ვა წყა­ლუხ­ვი მდი­ნა­რეე­ბი­თა და მცი­ რე ჩან­ჩქე­რე­ბით, მაგ­რამ გან­სა­კუთ­რე­ბით მრავ­ლად მაინც ამ­ ბრო­ლაუ­რის რაიო­ნის სოფ­ლებ­ში ვი­პო­ვით, ვთქვათ, ზნაკ­ვა­სა და ბა­რეულ­ში. მდი­ნა­რე ზნა­კუ­ლა­ზე ერ­თმა­ნე­თის მო­შო­რე­ბით ორი ჩან­ჩქე­რია, რო­მელ­თა­გან ერ­თ-ერ­თის სი­მაღ­ლე თით­ ქმის 30 მეტრს აღ­წევს. ამ ჩან­ჩქე­რებს სხვა­დას­ხვა სა­ხე­ლით მოიხ­სე­ნიე­ბენ, ნა­წი­ლი ზნაკ­ვის ჩან­ჩქერს ეძა­ხის, ნა­წი­ლი კი წყლის­თა­ვას, ან ცივ­წყა­ლას.

68 VOYAGER 19/2020

უძი­რო ტბა ონის მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტ­ში, სო­ფელ გლო­ლა­სა და შო­ვის მახ­ლობ­­ ლად მდე­ბა­რეობს, მწვერ­ვა­ლი კი კა­ტიწ­ვე­რას და­სავ­ლეთ ფერ­დობ­ზე, ზღვის დო­ნი­დან 2800 მ-ზე აქვს.

69 VOYAGER 19/2020

რაჭალეჩხუმი ამ­ბრო­ლაუ­რის მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტ­ში, აუ­ცი­ლე­ბელ სა­ნა­ხავ ად­გი­ლებს შო­რი­საა ე.წ. „სა­ყი­ნუ­ლე“, კლდე­ში შეჭ­რი­ლი ღრმა გა­მოქ­ვა­ბუ­ლი, რო­მე­ლიც ლა­ვა­ში ტექ­ტო­ნი­კუ­რი პრო­ცე­სე­ბის შე­დე­გად წარ­მოქ­მნილ ყი­ნუ­ლო­ვან მღვი­მეს წარ­ მოად­გენს. ქვა­ბულ­ში ზაფ­ხუ­ლის სიც­ხე­შიც კი იმ­დე­ნად გრი­ლა, რომ ყი­ნუ­ლის წარ­მოქ­მნის­თვის ხელ­საყ­რე­ლი პი­რო­ბე­ბია და წლის ნე­ბის­მიერ დროს ტემ­პე­რა­ტუ­რა სტა­ბი­ლუ­რად ნულ გრა­ დუსს უდ­რის. გა­მოქ­ვა­ბულ­ში უხ­ვა­დაა ყი­ნუ­ლის სტა­ლაქ­ტი­ტე­ბი, სტა­ლაგ­მი­ტე­ბი და უზარ­მა­ზა­რი ყი­ნუ­ლის სვე­ტე­ბი, რომ­ლე­ბიც მნახ­ველ­ზე დაუ­ვიწ­ყარ­, ზღაპ­რულ შთა­ბეჭ­დი­ლე­ბას ახ­დენს. მღვი­მე სო­ფე­ლი ნი­კორ­წმინ­დიდან სამ კი­ლოეტ­რში მდე­ბა­ რეობს და იქამ­დე სოფ­ლი­დან გრუნ­ტის გზა მი­დის. ბო­ლო 600 მ კი უკ­ვე გახ­ლავთ სა­ფეხ­მავ­ლო ბი­ლი­კი. არ დაიბ­ნე­ვით – გზა სოფ­ლი­დან გა­მოქ­ვა­ბუ­ლამ­დე მო­ნიშ­ნუ­ლიც არის. კი­დევ ერ­თი მარ­ტი­ვი და თვალ­წარ­მტა­ცი მარ­შრუ­ტია სა­ წა­ლი­კეს მთის ბი­ლი­კი. მწვერ­ვა­ლი რა­ჭა­-ი­მე­რე­თის საზ­ღვარ­ზეა, ზღვის დო­ნი­დან 1997 მ-ზე და მარ­თა­ლია, რა­ჭის ქედ­ზე მდე­ბა­რეობს, მაგ­რამ მაინც ჭია­თუ­რის უმაღ­ლეს მწვერ­ვა­ლად მიიჩ­ნე­ვენ. მარ­შრუ­ტი სო­ფელ ზე­და თლუღ­ში იწ­ყე­ბა, მთა სა­წა­ლი­კე­ზე ადის და კვლავ ზე­და თლუღ­ში ბრუნ­დე­ბა. ბი­ლი­კი მარ­ტი­ვად სა­სია­რუ­ლოა, თუმ­ცა სიგ­რძის გა­მო საკ­მაოდ დამ­ღლე­ლი. ბი­ ლი­კის უმაღ­ლე­სი პუნ­ქტი მთა სა­წა­ლი­კეა, საი­და­ნაც თვალ­წარ­ მტა­ცი პა­ნო­რა­მე­ბი იშ­ლე­ბა რო­გორც რა­ჭის, ასე­ვე იმე­რე­თის მთიან მა­სი­ვებ­ზე. გან­სა­კუთ­რე­ბით შთამ­ბეჭ­და­ვი სა­ნა­ხა­ვია მზის ამოს­ვლის, ან ჩას­ვლი­სას. სა­წა­ლი­კეს მი­და­მოებ­ში მრავ­ლად გვხვდე­ბა კარ­სტუ­ლი ძაბ­რე­ბიც, რაც და­მა­ტე­ბით სი­ლა­მა­ზე­სა და სა­ნა­ხაო­ბას სძენს ბი­ლიკს.

მღვი­მე სა­ყი­ნუ­ლე — კლდეში შეჭრილი ღრმა გამოქვაბული, ბუნებრივი ჭა, სადაც წლის ნებისმიერ დროს ტემპერატურა ნული გრადუსია, კლდიდან გამონაჟონი წყლის წვეთები კი მიწაზე დაცემისთანავე ყინულად იქცევა. სო­ფელ ნი­კორ­წ­ მინ­დი­დან 3 კმ.

მარ­შრუ­ტის სიგ­რძეა 1 კ­მ. მან­ძი­ლის და­ფარ­ვას დაახ­ლოე­ბით რვა საა­თი სჭირ­დე­ბა. გაით­ვა­ლის­წი­ნეთ, რომ მარ­შრუტ­ზე წყა­ ლი ნაკ­ლე­ბა­დაა და მა­რა­გის შევ­სე­ბა აუ­ცი­ლე­ბე­ლია სტარ­ტი­ დან­ვე. ასე­ვე, და­საწ­ყი­სი­დან მა­ლე­ვე, ბი­ლიკს სხვა მარ­შრუ­ტე­ ბიც კვე­თენ, ამი­ტომ გზაჯ­ვა­რე­დინ­ზე მე­ტი ყუ­რად­ღე­ბით ია­რეთ. რა­ჭა­ში მრავ­ლა­დაა კულ­ტუ­რუ­ლი ძეგ­ლე­ბი­ცა და თავ­დაც­ ვი­თი ნა­გე­ბო­ბე­ბიც. ერ­თ-ერ­თია მინ­და-­ცი­ხე. ის ამ­ბრო­ ლაუ­რი­სა და ონის და­მა­კავ­ში­რე­ბელ მთა­ვარ საავ­ტო­მო­ ბი­ლო გზა­ზე მდე­ბა­რეობს, ბა­რა­კო­ნის ტა­ძარ­თან. ცი­ხემ­დე ნებისმიერი ტიპის ავტომობილით მიხვალთ. ცი­ხე­ზე ფე­ხით ას­ ვლა უპ­რობ­ლე­მო­დაა შე­საძ­ლე­ბე­ლი. ნა­გე­ბო­ბამ­დე მი­სას­ვლე­ლი ბი­ლი­კი სა­შუა­ლო სირ­თუ­ლი­საა, იწ­ყე­ბა ტყიან ზო­ნა­ში და ბო­ლო მო­ნაკ­ვე­თი ცი­ცა­ბო კლდე­ზე ადის, ამი­ტომ სა­სურ­ვე­ლია, გეც­ვათ მყარ­ძი­რია­ნი და და­ხუ­რუ­ლი ფეხ­საც­მე­ლი. ცი­ხი­დან მდი­ნა­რე რიონ­ზე ულა­მა­ზე­სი პა­ნო­რა­მუ­ლი ხე­დი იშ­ლე­ბა. ცი­ხესი­მაგ­რის დათ­ვა­ლიე­რე­ბი­სას აუ­ცი­ლებ­ლად დაი­ცა­ვით სიფ­რთხი­ლე, რად­გან ნა­გე­ბო­ბა ძვე­ლია და კედ­ლე­ბის ჩა­მოშ­ლის საფ­რთხე ყო­ველ­თვის არ­ სე­ბობს.

ჩვე­ნი მოგ­ზაუ­რო­ბა და­სა­რულს მიუახ­ლოვ­და. თუმ­ცა, რა­ჭა­ში სია­რულს თუ დაიწ­ყებთ, ვე­ღარ გა­ჩერ­დე­ბით _ ახა­ლი ბი­ლი­კე­ ბის, ტყეე­ბის, ალ­პუ­რი მდე­ლოე­ბი­სა თუ ჩან­ჩქე­რე­ბის აღ­მო­სა­ჩე­ ნად გუ­ლი მა­შინ­ვე გა­გი­წევთ, რო­ცა რო­მე­ლი­მე პა­ტა­რა დე­ტა­ლი ძველ მოგ­ზაუ­რო­ბას გა­გახ­სე­ნებთ. ია­რეთ დინ­ჯად, დაი­ცა­ვით უსაფ­რთხოე­ბის წე­სე­ბი, რა­ჭუ­ლი ტემ­პით მოგ­ზაუ­რო­ბა მეტ დე­ ტალს და­გა­მახ­სოვ­რე­ბი­ნებთ, მეტ სია­მოვ­ნე­ბას განგაცდევინებთ.

მღვი­მე სა­ყი­ნუ­ლე

ზღვის დონიდან 1200 მ-ზე.

გამოქვაბულში გვხვდება ყინულის სტალაქტიტები, სტალაგმიტები, საუკუნოვანი ყინულის სვეტები (ზოგი სვეტის სიმაღლეა 8 მ, ხოლო გარშემოწერილობა 20 მ).

70 VOYAGER 19/2020

RACHA ADVENTURE HUB

ჯომარდობა რაჭაში

ჩაი­ნიშ­ნეთ გიორ­გი მა­ცა­ბე­რი­ძის (მა­ცოს) სა­ხე­ლიც. სო­ფელ ვე­ლევში, და­სახ­ლე­ბის გა­ნა­პი­რას, ნაძ­ვნარ­ში ცხოვ­რობს აქ­ტიუ­რი და ენერ­გიუ­ლი მა­ცო, რო­მე­ლიც ალ­ტერ­ნა­ტიუ­ლი დას­ვე­ნე­ბის ბევრ ვა­რიანტს სთა­ვა­ზობს მძაფ­რი შეგ­რძნე­ ბე­ბის, ად­რე­ნა­ლი­ნის და თავ­გა­და­სა­ვალ­თა მა­ძიებ­ლებს, რო­გო­რი­ცაა: ზიპ­ლაი­ნი, ჯიპ­ტუ­რე­ბი, ვე­ლო­ტუ­რე­ბი, სა­ფეხ­ მავ­ლო გას­ვლე­ბი ალ­პურ მდე­ლოებ­ზე, წყლის ვე­ლო­სი­პე­დი.

ამა­ვე სა­ხელ­წო­დე­ბის მქო­ნე მცი­რე კომ­პა­ნია ქუ­თაი­სი­დან ხში­რად აწ­ყობს სა­ჯო­მარ­დო ტუ­რებს მდი­ნა­რე რიონ­ზე. მათ­თვის ძა­ლიან მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნია უსაფ­რთხოე­ბა, ამი­ტომ 2017 წლი­დან კომ­პა­ნიის გი­დე­ბი გა­დამ­ზა­დე­ბას ჯო­მარ­დო­ ბის საერ­თა­შო­რი­სო ფე­დე­რა­ცია­ში (IRF) გა­დიან და წი­თე­ლი ჯვრის ტრეი­ნინ­გის გავ­ლის შე­დე­გად პირ­ვე­ლა­დი დახ­მა­რე­ ბის წე­სე­ბიც იციან. ერ­თი და იმა­ვე ტურ­ზე 80 ადა­მიანს ერ­ თდროუ­ლად დაშ­ვე­ბა შეუძ­ლია _ გა­სა­ბე­რი ნა­ვე­ბი, ჩაფ­ხუ­ ტე­ბი, სა­მაშ­ვე­ლო ჟი­ლე­ტე­ბი, ნიჩ­ბე­ბი, ჰიდ­რო ტან­საც­მე­ლი და ფეხ­საცმე­ლი _ ყვე­ლას­თვი­საა. კომ­პა­ნიას ასე­ვე აქვს სა­კუ­თა­რი ბა­ნა­კიც მდი­ნა­რე რიო­ნის პი­რას, სა­დაც კემ­პინ­ გზე გვე­პა­ტი­ჟე­ბიან.

აქ შე­გიძ­ლიათ გა­მოს­ცა­დოთ ზიპ­ლაი­ნით მოგ­ზაუ­რო­ბა ხეო­ ბი­დან ხეო­ბა­ში, ცხრაჯ­ვარ­ზე, წაჰ­ყვეთ შო­ვის მი­მარ­თუ­ლე­ ბით სხვა­დას­ხვა სირ­თუ­ლის სა­ლაშ­ქრო ბი­ლიკ­ზე, ზამ­თარ­ში კი ეწ­ვიოთ თხი­ლა­მუ­რით გაუკ­ვა­ლავ­ში და გა­ყი­ნულ ტბა­ზე ცი­გუ­რე­ბით სას­რია­ლოდ. გიორ­გის მცი­რე კომ­პა­ნია აქვს _ Racha Adventure Hub _ ფეის­ბუკ­ზე ამ გვერ­დზე მის­წერთ და რა­ჭა­ში თქვე­ნი მოგ­ზაუ­რო­ბაც დაუ­ვიწ­ყა­რი გახ­დე­ბა.

მათ შეგ­ვიძ­ლია და­ვუ­კავ­შირ­დეთ მა­ში­ნაც, თუ ლაშ­ქრო­ბებ­ ში გამ­ყო­ლი, კაია­კინ­გი, კა­ნიო­ნინ­გი, საც­ხე­ნოს­ნო ტუ­რე­ბი და სათ­ვგა­და­სავ­ლო მოგ­ზაუ­რო­ბე­ბი გვინ­და.

www.facebook.com/RachaAdventureHubo

www.facebook.com/raftinginracha/?ref=page_internalo

კა­ფე ჟან­გბა­დი ამ­ბრო­ლაუ­რი ამ­ბრო­ლაურ­ში, მ. კოს­ტა­ვას 41 ნო­მერ­ში, გან­თავ­სე­ბულ ამ პა­ტა­რა მყუდ­რო კა­ფე­ ში შე­გიძ­ლიათ კა­ფე, სა­ლო­ნი, ბიბ­ლიო­ თე­კა და კლუ­ბი მოი­ნა­ხუ­ლოთ. ასე­თი თა­ნა­მედ­რო­ვე კონ­ცეფ­ციის მქო­ნე სივ­ რცეე­ბი რა­ჭა­ში იშ­ვია­თი გა­მო­ნაკ­ლი­სე­

ბია. ამი­ტომ „ოქ­სი­ჯე­ნიც“ პო­პუ­ლა­რუ­ლი მა­ლე გახ­და. არც რა­ჭის ტრა­დი­ციულ ხა­სიათს აზია­ნებს, პი­რი­ქით, იხ­დენს და თა­ვი­სუ­ფალ, ლაღ თა­ნა­მედ­რო­ვე ცხოვ­ რე­ბის სტილს უზა­ვებს.

Cafe Oxygen-ში, გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლი მე­ ნიუ აქვთ, აქაურ ალუბ­ლის ნამ­ცხვარ­საც აქე­ბენ. ვე­რან­და მდი­ნა­რე კრი­ხუ­ლას გა­მოჰ­ყუ­რებს. სიმ­წვა­ნე­ში ჩაფ­ლულ ეზო­ში კი ღია კი­ნო­თეატ­რი­ცაა, სა­დაც ყო­ველ ოთ­ხშა­ბათს ფილ­მე­ბის ჩვე­ნე­ბა იმარ­თე­ბა. ასე­ვე ეს მუ­სი­კა­ლუ­რი სა­ღა­ მოე­ბი­სა და პრე­ზენ­ტა­ციე­ბის ად­გი­ლია. კა­ფე წელს ზაფ­ხულ­ში გაიხ­სნა. რო­გორც ად­გი­ლობ­რი­ვი ბიზ­ნე­სი­სა და კულ­ტუ­რუ­ ლი გა­რე­მოს გან­ვი­თა­რე­ბის მხარ­დამ­ჭე­ რებს, იმე­დი გვაქვს, რომ „ოქ­სჯე­ნი“ კი­ დევ დიდ­ხანს იქ­ნე­ბა და მას­თან ერ­თად სხვე­ბიც გა­მოჩ­ნდე­ბიან. www.facebook.com/Cafe-OxygeNo

71 VOYAGER 19/2020

www.facebook.com/bungalowchangeso

ეს ად­გი­ლი დაი­მახ­სოვ­რეთ, რად­ გან რა­ჭუ­ლი გარ­თო­ბის ერთ-ერ­ თი ეპი­ცენ­ტრია. მდი­ნა­რე კრი­ ხუ­ლა­ზე რამ­დე­ნი­მე წლის წინ გა­მოჩ­ნდა და მას მე­რე ყო­ველ ზაფ­ხულს ბრუნ­დე­ბა. ად­გილს ასე ჰქვია _ Bungalo changes და მდი­ნა­რე კრი­ხუ­ლას და ხო­ტეუ­ რას შე­სარ­თავ­თა­ნაა გახ­სნი­ლი. აქ მსუ­ბუ­ქი წა­ხემ­სე­ბა, ლუ­დის სმა და, თავისთავად, მდინარეში გაგრილებაც შეგიძლიათ.

რაჭალეჩხუმი

ხელოვნების კვალზე

72 VOYAGER 19/2020

კო ტე ჯინ ჭ ა რ ა ძე

სახელოვნებო რეზიდენციის არტელი-რაჭას დამფუძნებელი

ბუგუელი

რა­ჭა თა­ვი­დან­ვე ძა­ლიან მა­ღა­ლი ნო­ტით იწ­ყე­ბა _ ნი­კორ­წმინ­ დი­თა და მი­სი საო­ცა­რი ფრეს­კე­ბით. ბავ­შვო­ბა­ში ბა­ბუას მოვ­ ყავ­დი აქ და მახ­სოვს, რო­გორ ავ­ყუ­რებ­დი ტაძ­რის ერ­თ-ერთ ფა­სად­ზე ფრთიან ან­გე­ლო­ზებს, სარ­კმლე­ბის მორ­თუ­ლო­ბას, სა­დაც არც ერთ ორ­ნა­მენ­ტი არ მეორ­დე­ბა, გა­ლაკ­ტიო­ნიც ხომ ახ­სე­ნებს 12 სარ­კმელს თა­ვის ლექ­სში _ „ქე­ბა­თა ქე­ბა ნი­კორ­ წმინ­დას“. კი­დევ მახ­სოვს სამ­რეკ­ლოს კე­დელ­ში ჩა­ტა­ნე­ბუ­ლი ქვის კი­ბე, ძნე­ლად შე­სამ­ჩნე­ვი კი იყო. ადიო­დი ამ ხვეუ­ლი, ლა­ მა­ზი, ქვის კი­ბით და მე­რე ერ­თბა­შად იხ­სნე­ბო­და სივ­რცე _ ღია თა­ღე­ბი­დან, სა­დაც ზა­რე­ბი ეკი­და, ულა­მა­ზე­სი ხე­დი იშ­ლე­ბო­და. რეს­ტავ­რა­ციის შემ­დეგ ეს ასას­ვლე­ლი დამ­თვა­ლიე­რებ­ლე­ბი­ სათ­ვის და­ხუ­რუ­ლია. ნი­კორ­წმინ­დის ში­და მო­ხა­ტუ­ლო­ბაც სას­ წაუ­ლია. გუმ­ბათს თუ ახე­დე, თვალს ვერ მოწ­ყვეტ. სხვა­დას­ხვა ეპი­ზო­დი სა­ხა­რე­ბი­დან უჩ­ვეუ­ლოდ თა­ვი­სუ­ფა­ლი მა­ნე­რი­თაა შეს­რუ­ლე­ბუ­ლი, ადა­მია­ნე­ბიც და გვე­ლე­შა­პე­ბიც _ ყვე­ლა, ვინც ჯო­ჯო­ხეთ­შია მოხ­ვედ­რი­ლი ამ სცე­ნა­ზე, მა­ტი­სის ფერ­წე­რას და მეო­ცე საუ­კუ­ნის არტს უფ­რო ჰგავს, ვიდ­რე მე­თერ­თმე­ტე საუ­კუ­ ნის კა­ნო­ნი­კურ საეკ­ლე­სიო ფრეს­კებს.

ზღაპ­რუ­ლი, ჯო­ტოს დო­ნის ფრეს­კე­ბი აქვს ქვე­მო რა­ჭა­ში, ხვან­ ჭკა­რის ზო­ნის სო­ფელ ბუ­გეუ­ლის სა­საფ­ლაოს ძველ პა­ტა­რა ბა­ზი­ლი­კას. გა­რე­დან სოფ­ლის რი­გით საყ­დარს ჰგავს, მო­ხა­ტუ­ ლო­ბა კი ისე­თია, ნე­ბის­მიე­რი ტაძ­რის კედ­ლებს დაამ­შვე­ნებს. რამ­დე­ნი­მე წლის წინ რეს­ტავ­რა­ცია ჩაუ­ტარ­და. შო­რიახ­ლოს მცხოვ­რე­ბი მღვდე­ლი გვი­ღებ­და ხოლ­მე კარს, ახ­ლა კი, იქ­ვე, პა­ტა­რა მა­ღა­ზიის გამ­ყიდ­ველს აბა­რია ეს ფუნ­ქცია. მნახ­ვე­ლებს გა­სა­ღებს აძ­ლე­ვენ, ისი­ნიც თვი­თონ აღე­ბენ, სან­თელს ან­თე­ბენ, შე­სა­წირს ტო­ვე­ბენ, კარს თვი­თონ­ვე კე­ტა­ვენ და გა­სა­ღებს ეკ­ ლე­სიის მცველს უბ­რუ­ნე­ბენ.

ბარაკონი

მინდა ციხე

ამ­ბრო­ლაუ­რი­დან ონის­კენ წა­სუ­ლებს ბა­რა­კო­ნის ჯვარ­-გუმ­ბა­ თო­ვა­ნი ეკ­ლე­სია შეგ­ხვდე­ბათ, გა­რე­თა დე­კო­რი მა­საც ძა­ლიან კარ­გი აქვს, შიგ­ნით კი გა­გაო­ცებთ სა­კურ­თხევ­ლის ხუთ­სარ­თუ­ ლია­ნი უნი­კა­ლუ­რი კე­დე­ლი, თა­ღებ­ში გან­ლა­გე­ბუ­ლი ხა­ტე­ბით. იქ­ვე, ახ­ლოს მინ­და ცი­ხეა, რო­მე­ლიც ამა­ყად გად­მოჰ­ყუ­რებს ბა­ რა­კო­ნის ტა­ძარს და ერ­თიან ან­სამ­ბლად აღიქ­მე­ბა.

73 VOYAGER 19/2020

რაჭალეჩხუმი ასე­ვე ონამ­დე, სო­ფელ მუხ­ლის გა­და­სახ­ვე­ვი­დან ადის გზა მაღ­ ლა, მრა­ვალ­ძალ­ში, საი­და­ნაც საო­ცა­რი ხე­დი იშ­ლე­ბა მთელ რა­ჭა­ზე. ალ­პუ­რი მდე­ლოე­ბის და ტყით­შე­მო­სი­ლი მთე­ბის თავ­ ზე, კავ­კა­სიო­ნის ყი­ნუ­ლია­ნი კლდეე­ბი მო­ჩანს. სოფ­ლის სა­საფ­ ლაო­ზე დაკ­რძა­ლუ­ლია სი­მო­ნი­კა სხირ­ტლა­ძე, კო­ლო­რი­ტუ­ლი პი­როვ­ნე­ბა, ცნო­ბი­ლი თა­მა­და, გან­თქმუ­ლი მჭევრ­მეტ­ყვე­ლე­ბი­ თა და სად­ღეგ­რძე­ლოე­ბით.

კე­ტიც. თით­ქოს შეუძ­ლე­ბე­ლია ამ­სის­ქე რკი­ნა ვინ­მემ მკლავ­ ზე გა­დაიხ­ვიოს. თუმ­ცა, გახ­სენ­დე­ბა, რომ ამ კუთ­ხე­ში ძა­ლიან უყ­ვართ ლე­გენ­დე­ბი და თქმუ­ლე­ბე­ბი. უს­მენ მათ და აშ­კა­რად გრძნობ, რო­გორ ფერ­მკრთალ­დე­ბა და იშ­ლე­ბა ხოლ­მე ზღვა­რი მით­სა და რეა­ლო­ბას შო­რის. ამ­ბრო­ლაუ­რის სახ­ვი­თი ხე­ლოვ­ნე­ბის მუ­ზეუ­მი ამ­ბრო­ლაუ­რის მთა­ვარ მოე­დან­ზე საბ­ჭო­თა პე­რიო­დის კო­ლო­ნე­ბიან შე­ნო­ბა­შია გან­თავ­სე­ბუ­ლი. ეს ნა­გე­ბო­ბა თვი­თო­ნაც ძეგ­ლია _ „სტა­ლი­ნუ­ რი არ­ქი­ტექ­ტუ­რის“ გა­მორ­ჩეუ­ლი ნი­მუ­ში. აქ გა­მო­ფე­ნი­ლია ავ­ თო ვა­რა­ზის, უჩა ჯა­ფა­რი­ძის, აპო­ლონ ქუ­თა­თე­ლა­ძის, თენ­გიზ მირ­ზაშ­ვი­ლის ტი­ლოე­ბი. მას შემ­დეგ, რაც არ­ტე­ლი-რა­ჭის რე­ზი­დენ­ცია ფუნ­ქციო­ნი­რებს, ვცდი­ლობ, რა­ჭა­ში ჩა­მო­სულ­მა მხატ­ვრებ­მაც თი­თო ნა­მუ­შე­ვა­რი გა­დას­ცენ სა­ჩუქ­რად ონი­სა და ამ­ბრო­ლაუ­რის მუ­ზეუ­მებს. მი­ხა­ რია, რომ ამ გზით ნელ­-ნე­ლა მდიდ­რდე­ბა ამ მუ­ზეუ­მებ­ში და­ ცუ­ლი 21-ე საუ­კუ­ნის თა­ნა­მედ­რო­ვე მხატ­ვრე­ბის კო­ლექ­ცია. აქ ნა­ხავთ ოლეგ ტიმ­ჩენ­კოს, ვა­ხო ბუ­ღა­ძის, თე­მო ჯა­ვა­ხიშ­ვი­ლის, ნი­კო ცეც­ხლა­ძის, მი­შა შენ­გე­ლიას, კარ­ლო კა­ჭა­რა­ვას, უშან­გი ხუ­მა­რაშ­ვი­ლის, მი­შა გოგ­რი­ჭია­ნის ნა­მუ­შევ­რებს. მუ­ზეუმს ხელ­მძღვა­ნე­ლობს მხატ­ვა­რი ბე­სო კო­ბა­ხი­ძე, იგი ცდი­ ლობს, საინ­ტე­რე­სო გა­ხა­დოს სა­მუ­ზეუ­მო და სა­გა­მო­ფე­ნო ცხოვ­ რე­ბა, თან ახ­ლოს­ვე ცხოვ­რობს და მის სა­ხე­ლოს­ნო­ში შევ­ლაც კარ­გი იდეაა, ბე­სოს საინ­ტე­რე­სო ქან­და­კე­ბი­სა და ფერ­წე­რის და­სათ­ვა­ლიე­რებ­ლად.

მრავალძალი

ჭყვი­შის ზე­მოთ, სოფ­ლის ბო­ლო­ში, წყალ­გამ­ყოფ ქედ­ზე ლა­ ბე­ჭი­ნის მთა­ვა­რან­გე­ლო­ზის ეკ­ლე­სიაა, მეც­ხრე საუ­კუ­ნის ბა­ ზი­ლი­კა, რომ­ლის ცნო­ბი­ლი ხა­ტიც თბი­ლი­სის ხე­ლოვ­ნე­ბის მუ­ზეუ­მის ოქ­როს ფონ­დში ინა­ხე­ბა. თვი­თონ ეკ­ლე­სია კი საო­ ცარ ად­გილ­ზეა აგე­ბუ­ლი _ ერთ მხა­რეს ხვამ­ლის მთა და ლეჩ­ ხუ­მის მხა­რე მო­ჩანს, მეო­რე მხა­რეს სა­კუთ­რივ მთე­ლი რა­ჭა _ რიო­ნის ხეო­ბა: ამ­ბრო­ლაუ­რი, მთის კალ­თებ­ზე შე­ფე­ნი­ლი სოფ­ლე­ბით.

„ცხრაჯვარი“

ბ. გორდეზიანი

თუ გინ­დათ, შეიც­ნოთ კუთ­ხის ის­ტო­რია, კულ­ტუ­რა და ტრა­დი­ ციე­ბი ან­ტი­კუ­რი ხა­ნი­დან დღემ­დე, აუ­ცი­ლებ­ლად უნ­და დაათ­ვა­ ლიე­როთ ონის მხა­რეთ­მცოდ­ნეო­ბის მუ­ზეუ­მი. მის სა­გა­მო­ფე­ნო დარ­ბა­ზებ­სა და ფონ­დებ­ში, მთე­ლი რა­ჭის ყო­ფა-­ცხოვ­რე­ბის ამ­ სახ­ვე­ლი ნივ­თე­ბი და არ­ტე­ფაქ­ტე­ბია. იქ­ვეა გა­მო­ფე­ნი­ლი სხვა­ დას­ხვა პე­რიო­დის ცნო­ბი­ლი მხატ­ვრე­ბის ნა­მუ­შევ­რე­ბი. ჩემ­თვის ყვე­ლა­ზე გა­მორ­ჩეუ­ლია მხატ­ვარ ბე­ნო გორ­დე­ზია­ ნის 1920-იან წლე­ში შეს­რუ­ლე­ბუ­ლი კუ­ბის­ტუ­რი ნა­მუ­შე­ვა­რი „ცხრაჯ­ვა­რი“. იგი ხე­ლო­ვან­თა ცნო­ბი­ლი ავან­გარ­დუ­ლი ჯგუ­ ფის, H2SO4-ის წევ­რი იყო. გა­საბ­ჭოე­ბის მე­რე, 1930-იან წლებ­ში ძა­ლიან საეჭ­ვო ვი­თა­რე­ბა­ში, ხან­ძარ­მა გაა­ნად­გუ­რა მხატ­ვრის სა­ხე­ლოს­ნო. თით­ქმის ყვე­ლა ნა­მუ­შე­ვა­რი დაიწ­ვა, გა­დარ­ჩა მხო­ლოდ ორი ფერ­წე­რუ­ლი ტი­ლო, რო­მელ­თა­გან ერ­თი ონის მუ­ზეუმ­შია და­ცუ­ლი. აქ­ვე დაათ­ვა­ლიე­რებთ უჩა ჯა­ფა­რი­ძის, სერ­გო ქო­ბუ­ლა­ძის, ალექ­სან­დრე ბან­ძე­ლა­ძის და პი­კო ნი­ჟა­ რა­ძის ნა­მუ­შევ­რებ­საც. ონის მხა­რეთ­მცოდ­ნეო­ბის მუ­ზეუმ­ში­ვეა და­ცუ­ლი საო­ცა­რი ღო­ ნის პატ­რო­ნი ძა­ლო­სა­ნი­სა და ფა­ლავ­ნის, კოს­ტა მაი­სუ­რა­ძის, ფო­ტო­მა­სა­ლა და სხვა­დას­ხვა ტურ­ნირ­ში მი­ღე­ბუ­ლი ჯილ­დოე­ბი, აქ­ვეა გა­მო­ფე­ნი­ლი მის მიერ მკლავ­ზე დაგ­რე­ხი­ლი ლი­თო­ნის

რო­გორც ამ­ბო­ბენ, ის­ტო­რიუ­ლი გზა ად­რე ლა­ბე­ჭი­ნა­ზე გა­და­ დიო­და ლაი­ლა­შის­კენ, რა­საც სო­ფელ ქვი­შარ­თან ჩა­ტა­რე­ბუ­ლი გათ­ხრე­ბიც ადას­ტუ­რებს. აქ ნა­პოვ­ნი ან­ტი­კურ ხა­ნის ბალ­თე­ბი _ ბრინ­ჯაოს პე­რიო­დის ნი­მუ­შე­ბი, ცხად­ყოფს, რომ ამ მი­და­მოებ­ში უხ­სო­ვა­რი დროი­დან არ­სე­ბობ­და მე­ტა­ლურ­გიის კე­რე­ბი. ახ­ლა ამ ბალ­თე­ბის ნახ­ვა ონის მუ­ზეუ­მის კო­ლექ­ციებ­შია შე­საძ­ლე­ბე­ ლი. გა­მი­გია ისიც, რომ აკა­კი წე­რე­თე­ლი თა­ვი­სი ის­ტო­რიუ­ლი მოგ­ზაუ­რო­ბის დროს რა­ჭა-­ლეჩ­ხუმ­ში, სწო­რედ ამ გზით ჩა­მო­ სუ­ლა ლაი­ლა­ში­დან ჭრე­ბა­ლომ­დე. სო­ფელ ქვი­შარ­ში ნა­ხავთ რა­დიო­მოყ­ვა­რულ თენ­გიზ ფრუი­ძის კავ­შირ­გაბ­მუ­ლო­ბის „ია­ტაკ­ქვე­შა“ სად­გურს, რო­მე­ლიც თა­ვად მოაწ­ყო. ჩე­მი პირ­ვე­ლი მის­ვლა ძა­ლიან უც­ნაუ­რი იყო. მი­ვე­დით და ვერ მი­ვა­გე­ნით. ახ­ლო­მახ­ლო არა­ფე­რი იდ­გა ისე­თი, რა­ზეც ვი­ფიქ­რებ­დი, რომ სად­გურს ჰგავს. დი­დი ხნის ძებ­ნის შემ­დეგ მო­ბი­ლუ­რით და­ვუ­კავ­შირ­დით. აღ­მოჩ­ნდა, რომ თენ­გიზ ფრუი­ძის სა­ში­ნაო მუ­ზეუ­მი ძა­ლიან და­ბალ, ბუნ­კე­რის მსგავს შე­ნო­ბაში აქვს, რო­მელ­საც შეა­ ღებთ თუ არა, მოხ­ვდე­ბით რა­დიო­ლე­ბით, რა­დიო­გა­დამ­ცე­ მე­ბი­თა და სხვა საო­ცა­რი ნივ­თე­ბით სავ­სე ჯა­დოს­ნურ სამ­ ყა­რო­ში. თა­ვად ძა­ლიან მხია­რუ­ლი კა­ცია, დაუ­ზარ­ლად მო­ გიყ­ვე­ბათ თა­ვი­სი გა­ტა­ცე­ბის შე­სა­ხებ, გიამ­ბობთ, თუ რო­გორ გა­დაარ­ჩი­ნა მყინ­ვარ­ზე და­კარ­გუ­ლი საექ­სპე­დი­ციო ჯგუ­ფი თა­ვი­სი ხელ­ნა­კე­თი რა­დიო­გა­დამ­ცე­მით, რო­ცა სრუ­ლიად შემ­ თხვე­ვით, ტალ­ღებ­ზე მო­რი­გი „ხე­ტია­ლი­სას“ მა­თი გან­გა­შის სიგ­ნალს მოუს­მი­ნა და და­კარ­გულ­თა კოორ­დი­ნა­ტე­ბი შემ­დეგ მე­ტეო­სად­გურს გა­დას­ცა.

74 VOYAGER 19/2020

ქვი­შა­რის გაგ­რძე­ლე­ბაა ჩე­მი სო­ფე­ლი ჭყვი­შიც. ზოგს გა­ლაკ­ ტიო­ნის სო­ფელ­ში ერე­ვა. თუმ­ცა დი­დი პოე­ტის სო­ფე­ლი იმე­ რეთ­შია, ვა­ნის რაიონ­ში. აქ კი, ჩე­მი წი­ნაპ­რე­ბის კარ­მი­და­მო­ში, 2005 წლი­დან იღებს სტუმ­რებს თა­ნა­მედ­რო­ვე ხე­ლოვ­ნე­ბის რე­ ზი­დენ­ცია – არ­ტე­ლი-­რა­ჭა. ეს იდეა რომ მო­მი­ვი­და, მა­მი­სეუ­ ლი სახ­ლი გა­ვა­რე­მონ­ტე, გა­და­ვა­კე­თე და მას შემ­დეგ, ყო­ველ ზაფ­ხულს ხე­ლო­ვა­ნებს სა­ქარ­თვე­ლო­დან და სხვა ქვეყ­ნე­ბი­დან ვი­ღებ. უკ­ვე თხუთ­მე­ტი წე­ლია, აქ ვაწ­ყობთ გა­მო­ფე­ნებს, ვორ­ კშო­პებს, სე­მი­ნა­რებს, კონ­ცერ­ტებს, მას­ტერ­კლა­სებს. გვაქვს გა­ ლე­რეა, სა­მუ­შაო სტუ­დიე­ბი, მე­დია­თე­კა, სა­გა­მო­ფე­ნო გა­ლე­რეა, სა­ღა­მოო­ბით ფილ­მებს ვუშ­ვებთ ხოლ­მე ეზო­ში, გვინ­და ად­გი­ ლობ­რი­ვებ­თან მე­ტი კონ­ტაქ­ტი გვქონ­დეს, აქაუ­რე­ბის კულ­ტუ­ რუ­ლი ცხოვ­რე­ბა გავ­მრა­ვალ­ფე­როვ­ნოთ და ერ­თმა­ნეთს მო­ ვუს­მი­ნოთ, ჩვე­ნი ფიქ­რე­ბი გა­ვუ­ზია­როთ ხოლ­მე. წელს ივ­ლის­-აგ­ვის­ტო­ში თა­ნა­მედ­რო­ვე ხე­ლოვ­ნე­ბის ფეს­ტი­ვა­ ლი – „არ­ტრა 2020“ გვაქვს _ უკ­ვე ზე­დი­ზედ მეექ­ვსედ რა­ჭა­ში. ივ­ლის­ში შო­თი­კო აფ­ციაუ­რის გა­მო­ფე­ნა გვექ­ნე­ბა, ელე­ნე რაქ­ ვიაშ­ვი­ლის წიგ­ნის პრე­ზენ­ტა­ცია _ კა­ფე ოქ­სი­გენ­ში, კრი­ხუ­ლას სა­ნა­პი­რო­ზე კი მი­რან­და კუპ­რა­ვას ქან­და­კე­ბე­ბის ერ­თდღიან გა­ მო­ფე­ნას მო­ვაწ­ყობთ. არ­ტე­ლი-­რა­ჭა, რო­გორც გით­ხა­რით, ჩე­მი წი­ნაპ­რე­ბის სახ­ ლშია მოწ­ყო­ბი­ლი. ეს სახ­ლი კი უნი­კა­ლუ­რია მთელ რა­ჭა­ში. ჩე­მი წი­ნა­პა­რი ძმე­ბ ზუ­ბა­ლაშ­ვი­ლებ­თან მუ­შაობ­და, და ეს სახ­ ლიც მა­თი ბორ­ჯო­მის და­სას­ვე­ნე­ბე­ლი სახ­ლის პროექ­ტით არის აშე­ნე­ბუ­ლი. მეო­რე სარ­თუ­ლი წი­ფლი­სა და თე­ლის მა­სა­ლის ხის დიდ­რო­ნი ფიც­რე­ბი­თაა ნა­გე­ბი, აივ­ნის გა­რე­თა დე­კო­რიც, ორ­ნა­მენ­ტე­ბიც და თვი­თონ ინ­ტე­რიე­რე­ბიც კუთ­ხის­თვის და­მა­ ხა­სია­თე­ბელ, ტრა­დი­ციულ, რა­ჭულ სტილს ავი­თა­რებს, სა­ძი­ნებ­ ლე­ბის გან­ლა­გე­ბა და ავე­ჯი, ინ­ტე­რიე­რე­ბი _ ყვე­ლა­ფე­რი შე­ ნარ­ჩუ­ნე­ბუ­ლია თავ­და­პირ­ვე­ლი სა­ხით. არა­ფე­რი და­მირ­ღვე­ვია, მხო­ლოდ პირ­ველ სარ­თულ­ზე გა­ვაერ­თია­ნე სამ­ზა­რეუ­ლო და მი­სა­ღე­ბი დარ­ბა­ზი, რა­მაც პირ­ვე­ლი სარ­თუ­ლის სივ­რცე უფ­რო თა­ნა­მედ­რო­ვე გა­ხა­და და ცო­ტა­თი ფრან­გულ შა­ტოს დაამ­სგავ­სა ყო­ფი­ლი მა­რნ­ ის გა­რე­მო.

რა­ჭა­ში ხში­რად ნა­ხავთ სახ­ლებს, რო­მელ­თაც ორი, შეიძ­ლე­ ბა ზოგ­ჯერ სა­მი ბუ­ხა­რიც აქვთ. ჩვე­ნი სახ­ლი კი უნი­კა­ლუ­რია _ ის ხუთ­ბუხ­რია­ნი ოდაა. ერთ ქვა­ში ორი ბუ­ხა­რია გა­მოყ­ვა­ნი­ლი პირ­ველ სარ­თულ­ზე, რა­საც ზე­ვით, მეო­რე სარ­თულ­ზე, კი­დევ სა­მი ბუ­ხა­რი ემა­ტე­ბა _ რო­მე­ლიც სამ სხვა­დას­ხვა ოთახს ათ­ ბობს. ახ­ლა რე­ზი­დენ­ციის სტუმ­რებ­თან ერ­თად მო­მა­ვა­ლი გა­მო­ფე­ნის­ თვის ვემ­ზა­დე­ბით, წელს მუ­ზეუ­მე­ბის სივ­რცი­დან გვინ­და გა­ვი­ დეთ სა­ზო­გა­დო სივ­რცე­ში, ხე­ლოვ­ნე­ბის ინ­ტერ­ვენ­ცია მო­ვაწ­ ყოთ _ შეჭ­რა ამ­ბრო­ლაუ­რის ბა­ზარ­ში _ რო­ცა ხალ­ხი არ მი­დის ხე­ლოვ­ნე­ბას­თან, ხე­ლოვ­ნე­ბა მი­ვიყ­ვა­ნოთ ხალ­ხთან, მაქ­სი­მა­ ლუ­რად მე­ტი ალ­ტერ­ნა­ტიუ­ლი სივ­რცის ათ­ვი­სე­ბა გვინ­და რა­ჭა­ ში. ეს ძა­ლიან მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნია ად­გი­ლობ­რი­ვე­ბის ცხოვ­რე­ბის გა­მო­სა­ცოც­ხლებ­ლად, რად­გა­ნაც აქ ისე­დაც მძი­მე სო­ცია­ლუ­რი ფო­ნი, პრობ­ლე­მე­ბი, უმუ­შევ­რო­ბაა. ჩვე­ნი რე­ზი­დენ­ციის მი­ზა­ნი კი კულ­ტუ­რუ­ლი სივ­რცის ჩა­მო­ყა­ ლი­ბე­ბაა ამ საინ­ტე­რე­სო რე­გიონ­ში. ხე­ლოვ­ნე­ბის გააქ­ტიუ­რე­ბა, დია­ლო­გი­სა და სააზ­როვ­ნო სივ­რცის შექ­მნა. სწო­რედ ამ კონ­ტექ­სტში მომ­წონს ძა­ლიან სო­ფელ ხვან­ჭკა­ რა­ში, მეღ­ვი­ნე ალე­კო სარ­და­ნაშ­ვი­ლის მიერ დაარ­სე­ბუ­ლი სა­ფეხ­ბურ­თო ტურ­ნი­რი „ხვან­ჭკა­რის თა­სი“. ვხე­დავ ხოლ­მე, ჩემ­პიო­ნა­ტის მიმ­დი­ნა­რეო­ბი­სას, აგ­ვის­ტო­ში, რო­გორ ერ­თბა­შად ცოც­ხლდე­ბა სოფ­ლე­ბი, რო­გორ იც­ვლე­ბიან რაჭ­ვე­ლი ახალ­გაზ­ რდე­ბი, ბავ­შვე­ბი და მო­ზარ­დე­ბი. ყო­ველ თა­მაშს მი­ნი­ფეხ­ბურ­ თის მოე­დან­ზე უამ­რა­ვი ხალ­ხი ეს­წრე­ბა, ახ­ლო­მახ­ლო სოფ­ლე­ ბი­დან მო­დიან და გულ­შე­მატ­კივ­რო­ბენ. გა­დაუ­ჭარ­ბებ­ლად ვიტ­ყვი, რომ ეს ტურ­ნი­რი ყვე­ლა­ზე მა­სობ­რი­ ვი სპორ­ტუ­ლი სა­ნა­ხაო­ბაა მთელ რა­ჭა­ში, ცხა­რე სპორ­ტუ­ლი და­ პი­რის­პი­რე­ბა ყო­ველ სა­ღა­მოს მთავ­რდე­ბა გულ­შე­მატ­კივ­რე­ბის და ფა­ნე­ბის ოვა­ციე­ბი­თა და ფეირ­ვერ­კე­ბით, რაც უფ­რო მიმ­ ზიდ­ველს, საინ­ტე­რე­სოს და სა­ხა­ლი­სოს ხდის ცხე­ლი ზაფ­ხუ­ლის დღეებს რა­ჭა­ში.

75 VOYAGER 19/2020

რაჭალეჩხუმი

ონის სი­ნა­გო­გა ნ ი­ნო ჩ ი­მ ა­კ ა­ძ ე

ონის ცენ­ტრა­ლუ­რი მოედ­ნი­დან გა­მა­ვალ გრძელ ქუ­ჩას თუ დაად­გე­ბით, ქუ­ჩის შუა­ში­ვე დაი­ნა­ხავთ სი­ნა­გო­გას _ არ­ქი­ ტექ­ტუ­რუ­ლი თვალ­საზ­რი­სით ყვე­ლა­ზე გა­მორ­ჩეულ შენობას რე­გიონ­ში, სი­დი­დით მე­სა­მეს სა­ქარ­თვე­ლო­ში, თბი­ლი­სი­ სა და ქუ­თაი­სის სი­ნა­გო­გე­ბის შემ­დეგ, სტი­ლის­ტუ­რად კი ერ­თ-ერ­თ ყვე­ლა­ზე ლა­მაზ­სა და ორი­გი­ნა­ლურს, რო­გორც ჩვე­ნი ქვეყ­ნის, ისე აღ­მო­სავ­ლეთ ევ­რო­პის მას­შტა­ბით. სი­ნა­გო­გის ქუ­ჩას და­ვით ბაა­ზო­ვის სა­ხე­ლი ჰქვია. ცნო­ბი­ლი ებ­ რაე­ლი რა­ბი­ნი და სა­ზო­გა­დო მოღ­ვა­წე 1903-1923 წლებ­ში სწო­ რედ აქ ცხოვ­რობ­და. მი­სი შვი­ლი მწე­რა­ლი, გერ­ცელ ბაა­ზო­ვი იყო, რომ­ლის სა­ხელ­თა­ნაც არის და­კავ­ში­რე­ბუ­ლი ქა­ლაქ­ში სა­გა­მომ­ცემ­ლო საქ­მია­ნო­ბის გააქ­ტიუ­რე­ბა. 1910-იან წლებ­ში ახალ­გაზ­რდა ბაა­ზოვ­მა, მხატ­ვარ უჩა ჯა­ფა­რი­ძეს­თან და თეატ­ რმცოდ­ნე დი­მიტ­რი ჯა­ნე­ლი­ძეს­თან ერ­თად, ლი­ტე­რა­ტუ­რუ­ლი ჟურ­ნა­ლი „ო­ნი“ დააარ­სა, რო­მე­ლიც სა­ქარ­თვე­ლოს გა­საბ­ჭოე­ ბამ­დე გა­მოი­ცე­მო­და.

ბაა­ზო­ვე­ბის მოღ­ვა­წეო­ბა ისე­ვე, რო­გორც თა­ვად ონის სი­ნა­გო­გა, ქარ­თვე­ლე­ბი­სა და ებ­რაე­ლე­ბის გან­ სა­კუთ­რე­ბუ­ლი ურ­თიერ­თო­ბი­სა და თა­ ნაც­ხოვ­რე­ბის საინ­ტე­რე­სო სიმ­ბო­ლოა. სა­ქარ­თვე­ლო ხომ ერ­თ-ერ­თი იშ­ვია­თი ქვე­ყა­ნაა მსოფ­ლიო­ში, სა­დაც ებ­რაე­ ლებს ეთ­ნი­კუ­რი და რე­ლი­გიუ­რი ნიშ­ნით მა­სობ­რი­ვი დევ­ნა და შე­ვიწ­რო­ვე­ბა არ გა­ნუც­დიათ. ის­ტო­რიუ­ლი წყა­როებ­ში სა­ქარ­თვე­ლო­ში ებ­რაე­ლე­ბის გად­მო­ სახ­ლე­ბა ჯერ კი­დევ ძვე­ლი წელ­თაღ­რიც­ხვის მე-6 საუ­კუ­ნით თა­ რიღ­დე­ბა და ბა­ბი­ლო­ნის მე­ფის, ნა­ბუ­ქო­დო­ნო­სო­რის მიერ იე­რუ­ სა­ლი­მის აღე­ბას და ხალ­ხის გან­დევ­ნას უკავ­შირ­დე­ბა.

76 VOYAGER 19/2020

სწო­რედ აქე­დან მო­დის ქარ­თულ­-ებ­რაუ­ლი 26-საუ­კუ­ნო­ვა­ნი მე­გობ­რო­ბის ის­ტო­რია, რა­საც ორი­ვე ერის წარ­მო­მად­გენ­ლე­ბი გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლად აფა­სე­ბენ. მე-18 საუ­კუ­ნემ­დე ებ­რაე­ლებ­სა და მათ ცხოვ­რე­ბა­ზე სა­ქარ­თვე­ლო­ში ძა­ლიან მწი­რი ინ­ფორ­მა­ციაა, უფ­რო ახა­ლი წყა­როე­ბი­დან კი ვი­გებთ, რომ ისი­ნი ქვეყ­ნის სხვა­ დას­ხვა ქა­ლაქ­სა და რე­გიონ­ში და­სახ­ლდნენ და ხე­ლი საქ­მოს­ნო­ ბას მიჰ­ყვეს. ამ ორი ხალ­ხის ურ­თიერ­თო­ბის დე­ტა­ლებ­სა და გან­სა­კუთ­რე­ ბულ მე­გობ­რო­ბას ყვე­ლა­ზე კარ­გად პა­ტა­რა ქა­ლა­ქებ­სა და და­ სახ­ლე­ბებ­ში შეამ­ჩნევთ. ონი ამ მხრივ გა­მორ­ჩეუ­ლია, რად­გან აქ ებ­რაე­ლე­ბის ერ­თ-ერ­თი ყვე­ლა­ზე დი­დი თე­მი ცხოვ­რობ­და.

1960-იან წლებ­ში ისი­ნი მო­სახ­ლეო­ბის დაახ­ლოე­ბით ერთ მე­ ხუ­თედს შეად­გენ­დნენ _ რაიო­ნის მთლია­ნი მო­სახ­ლეო­ბა 1516 ათა­სი იყო, ქა­ლაქ­ში კი 3000-მდე ებ­რაე­ლი ცხოვ­რობ­და. ონელ ებ­რაე­ლებ­ზე ცნო­ბე­ბი მე-18 საუ­კუ­ნის შუა პე­რიო­დი­დან გვხვდე­ბა. მე-19 საუ­კუ­ნის ბო­ლო­დან კი ებ­რაულ თემს რო­გორც ქა­ლა­ქის, ისე მთლია­ნი რე­გიო­ნის სა­ვაჭ­რო და კულ­ტუ­რულ ცხოვ­რე­ბა­ში მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი რო­ლი აქვს. ონის სი­ნა­გო­გა 1895 წელს აშენ­და და ის ვარ­შა­ვის სი­ნა­გო­გის ანა­ლო­გია, რო­მე­ლიც მეო­რე მსოფ­ლიო ომის დროს გა­ნად­გურ­ და. გრძე­ლი ქუ­ჩის შუა­ში მდგა­რი სი­ნა­გო­გა მთე­ბი­თა და ტყეე­ ბით გარ­შე­მორ­ტყმულ პა­ტა­რა ქა­ლაქ­ში მის­ტი­კუ­რო­ბის გან­ცდას გიქ­მნით. დღის გა­ნა­თე­ბა­ზე, ცის და სივ­რცის ფონ­ზე, ნა­გე­ბო­ბა გან­სა­კუთ­რე­ბით მო­ნუ­მენ­ტუ­რი ჩანს. ეკ­ლექ­ტიზ­მის სტილ­ში აგე­ ბუ­ლი სი­ნა­გო­გის სამ­შე­ნებ­ლო მა­სა­ლად თეთ­რი კირ­ქვაა გა­ მო­ყე­ნე­ბუ­ლი. შე­ნო­ბას ოთ­ხკუთ­ხე­დი ფორ­მა აქვს და ოთ­ხი­ვე კუთ­ხეს ქვის ლა­მა­ზი სტე­ლა ამ­შვე­ნებს. სა­ხუ­რა­ვი გუმ­ბა­თია­ნია. გუმ­ბა­თი მრა­ვალ­ქი­მია­ნი და­ვი­თის ვარ­სკვლა­ვით სრულ­დე­ბა. სი­ნა­გო­გის აშე­ნე­ბამ­დე ებ­რაე­ლებს ამა­ვე ეზო­ში ძვე­ლი, პა­ტა­ რა სამ­ლოც­ვე­ლო ჰქო­ნიათ, მაგ­რამ რო­გორც ჩანს, მუდ­მი­ვად მზარდ მო­სახ­ლეო­ბას ის აღარ ჰყოფ­ნი­და. ამი­ტომ, გა­დაწ­ყვი­ ტეს, ახა­ლი, უფ­რო დი­დი სა­ლო­ცა­ვი აე­გოთ. გად­მო­ცე­მის მი­ ხედ­ვით, მშე­ნებ­ლო­ბას სა­თა­ვე­ში ჩაუდ­გა რა­ბი­ნი, ელია ამ­ში­ კაშ­ვი­ლი. ის გარ­კვეუ­ლი დროის გან­მავ­ლო­ბა­ში პო­ლო­ნეთ­ში სწავ­ლობ­და და ვარ­შა­ვის სი­ნა­გო­გის პროექ­ტი სწო­რედ იქი­დან ჩა­მოი­ტა­ნა. მა­ლე მშე­ნებ­ლო­ბაც დაიწ­ყო. რო­გორც ამ­ბო­ბენ, სა­ჭი­რო ფი­ ნან­სე­ბის დი­დი ნა­წი­ლი ამ­ში­კაშ­ვილ­მა ევ­რო­პა­ში მცხოვ­რე­ბი ებ­რაე­ლე­ბის დახ­მა­რე­ბით მოი­პო­ვა, მათ შო­რის, გან­სა­კუთ­რე­ ბუ­ლი ინ­ვეს­ტი­ცია ძმებ ნო­ბე­ლებს და როტ­შილ­დე­ბის ოჯახს შეუ­ტა­ნია. მშე­ნებ­ლო­ბა­ზე ძი­რი­თა­დად ბერ­ძე­ნი ქვის მთლე­ლი ოს­ტა­ტე­ბი მუ­შაობ­დნენ. თუმ­ცა, პრო­ცეს­ში ად­გი­ლობ­რივ მაც­ ხოვ­რებ­ლე­ბიც მო­ნა­წი­ლეობ­დნენ. სა­ლო­ცა­ვის აგე­ბა­ში ქა­ლა­ქის ებ­რაელ თუ ქარ­თველ მო­სახ­ლეო­ბას წვლი­ლი ისე შეჰ­ქონ­დათ, რო­გორც შეეძ­ლოთ _ ზოგს ქვე­ბი მოჰ­ქონ­და, ზო­გი ინ­ტე­რიე­ რის­თვის ხის მა­სა­ლას ამ­ზა­დებ­და. მშე­ნებ­ლო­ბა ოთხ წე­ლი­წადს გაგ­რძელ­და და 1895 წელს სა­ზეი­მოდ გაიხ­სნა. ნა­გე­ბო­ბა­ში მლოც­ვე­ლი რა­ბი­ნის ხმა ყვე­ლა კუთ­ხე­ში თა­ნაბ­ რად ის­მის. სკა­მე­ბი 400-მდე ადა­მიანს იტევს, დღე­სას­წაუ­ლის დროს კი, ფეხ­ზე მდგომ­თა ჩათ­ვლით, 700-მდე მლოც­ველს შეუძ­ლია დას­წრე­ბა. ცის­ფერ და ლურჯ ტო­ნებ­ში გა­დაწ­ყვე­ტი­ლი ინ­ტე­რიე­რი ძა­ლიან შთამ­ბეჭ­და­ვია. შე­მო­სას­ვლე­ლი­დან ხელ­მარ­ჯვნივ კი­ბეე­ბია, რომ­ლი­თაც მეო­რე სარ­თულ­ზე, აი­ვან­ზე ადი­ხარ, ეს ქა­ლე­ბის­ თვის გან­კუთ­ვნი­ლი სივ­რცეა.

დღეს სი­ნა­გო­გა, ძი­რი­თა­დად, და­კე­ტი­ლია. 6 წელ­ზე მე­ტია, აქ ყო­ველ­დღიუ­რი რი­ტუა­ლე­ბი აღარ სრულ­დე­ბა, რად­გან ამის­ თვის 10 მა­მა­კა­ცია სა­ჭი­რო. ონ­ში კი, ამ ეტაპ­ზე სულ 11 ებ­რაე­ლია. სი­ნა­გო­გას აღარც რა­ბი­ნი ჰყავს. ასეთ შემ­თხვე­ვა­ში მათ მხო­ ლოდ ინ­დი­ვი­დუა­ლუ­რად შეუძ­ლიათ შეს­ვლა და ლოც­ვა. ალიას დაწ­ყე­ბი­დან (1948 წ. ის­რაე­ლის სა­ხელმ­წი­ფოს შექ­მნის შემ­დეგ ებ­რაელ­თა გა­და­სახ­ლე­ბა ის­რაე­ლის მი­წა­ზე) ებ­რაე­ლებ­ მა თან­და­თან დაიწ­ყეს ის­ტო­რიულ სამ­შობ­ლო­ში დაბ­რუ­ნე­ბა. ონი­დან პირ­ვე­ლი ნა­კა­დი 1970-ია­ნებ­ში წა­ვი­და, თუმ­ცა, 90-იან წლე­ბამ­დე ჯერ კი­დევ ბევ­რი ოჯა­ხი გა­ნაგ­რძობ­და აქ ცხოვ­რე­ბას. წას­ვლის მეო­რე დი­დი ტალ­ღა საბ­ჭო­თა კავ­ში­რის დაშ­ლის შემ­ დეგ, 90-ია­ნებ­ში იყო, რო­ცა ქვე­ყა­ნა­ში ეკო­ნო­მიკუ­რი სი­დუხ­ ჭი­რე და არეუ­ლო­ბა დაიწ­ყო. მა­ღალ­მთია­ნი რე­გიო­ნის პა­ტა­რა ქა­ლაქს გან­სა­კუთ­რე­ბით გაუ­ჭირ­და და უპე­რსპექ­ტი­ვოდ დარ­ჩა. ბევ­რის­თვის აქე­დან წას­ვლა თა­ვის გა­დარ­ჩე­ნის ერ­თა­დერ­თი გზაც კი იყო. ქა­ლა­ქი თან­და­თან დაი­ცა­ლა ებ­რაე­ლე­ბის­გან.

2000-ია­ნი წლებ­დან ახალ­გაზ­რდა თაო­ბის ბო­ლო წარ­მო­მად­ გენ­ლე­ბიც წა­ვიდ­ნენ და ახ­ლა ძი­რი­თა­დად შუა ხნის, ან პენ­სიის ასა­კის ადა­მია­ნე­ბი არიან. თუმ­ცა, სახ­ლე­ბი ბევრს არ გაუ­ყი­დია და ზაფ­ხუ­ლო­ბით ისევ ჩა­მო­დიან მათ­თვის საყ­ვა­რელ რა­ჭა­ში. ამ დროს ონის სი­ნა­გო­გა ჩვეულ რე­ჟიმს უბ­რუნ­დე­ბა და რო­ გორც ყველ­დღიუ­რი, ისე სად­ღე­სას­წაუ­ლო რი­ტუა­ლე­ბიც წე­სი­ სა­მებრ ტარ­დე­ბა. სი­ნა­გო­გას დღეს სი­მონ შიმ­ში­ლაშ­ვი­ლი პატ­რო­ნობს და გა­სა­ ღე­ბიც მას აქვს. თუ შიგ­ნით შეს­ვლა და დათ­ვა­ლიე­რე­ბა გინ­დათ, მას უნ­და მია­კით­ხოთ. ის იქ­ვე, გვერ­დით ქუ­ჩა­ზე ცხოვ­რობს და ხში­რად უწევს ტუ­რის­ტე­ბი­სა და ექ­სკურ­სიე­ბის მი­ღე­ბა. ოღონდ, გაით­ვალ­ის­წი­ნეთ, შა­ბა­თი ებ­რაე­ლე­ბის­თვის წმინ­და დღეა და მოს­ვლა სხვა დღეს და­გეგ­მეთ. ონის სი­ნა­გო­გას ერ­თი საინ­ტე­რე­სო ამ­ბა­ვი უკავ­შირ­დე­ბა, რო­ მელ­საც ონე­ლე­ბი ხში­რად ჰყვე­ბიან: კო­მუ­ნის­ტე­ბის მიერ ეკ­ლე­ სია-­მო­ნას­ტრე­ბის გა­და­კე­თე­ბი­სა და ნგრე­ვის პე­რიოდ­ში, 1930ია­ნი წლე­ბის შუა პე­რიოდ­ში, სი­ნა­გო­გა­საც მოს­დგო­მიან. ქა­ლაქ­ ში ხმა გავ­რცე­ლე­ბუ­ლა, რომ მის ან დან­გრე­ვას ან და­ხურ­ვას აპი­რებ­დნენ. სა­ლო­ცა­ვის გა­და­სარ­ჩე­ნად ებ­რაე­ლებს ასე­თი რამ მოუ­ფიქ­რე­ბიათ: მე­ძუ­ძუ­რი ქა­ლე­ბი, ჩვილ ბავ­შვებ­თან ერ­თად, შიგ­ნით ჩა­კე­ტი­ლან და რამ­დე­ნი­მე დღე გა­რეთ არ გა­მო­სუ­ლან. სი­ნა­გო­გის და­სან­გრე­ვად მი­სუ­ლებს კი ჩვი­ლი ბავ­შვე­ბის ტი­რი­ ლი რომ გაუ­გიათ, უკან დაუ­ხე­ვიათ. ამა­სო­ბა­ში, ცენ­ტრა­ლურ ხე­ლი­სუფ­ლე­ბას­თან რამ­დე­ნი­მე ებ­რაელს მო­ლა­პა­რა­კე­ბე­ბიც უწარ­მოე­ბია და გა­დაწ­ყვე­ტი­ლე­ბაც შეუც­ვლიათ. ასე გა­დარ­ჩა ონის სი­ნა­გო­გა დან­გრე­ვას და გა­და­კე­თე­ბას. დაც­ლას და გა­მო­ კეტ­ვას კი _ ვე­ღარ.

ამი­ტომ გან­სა­კუთ­რე­ბით საინ­ტე­რე­სოა სე­ზო­ნუ­რად ახ­მაუ­რე­ბულ სი­ნა­გო­გა­ზე დაკ­ვირ­ვე­ბა _ უკან, რა­ჭა­ში დაბ­რუ­ ნე­ბუ­ლი ებ­რაე­ლე­ბის ნახ­ვა და იმა­ში დარ­წმუ­ნე­ბა, რომ აქ რა­ღაც მის­ტი­კუ­რი მარ­თლა ხდე­ბა _ პე­რიო­დუ­ლად ამ ადა­ მია­ნე­ბის­თვის ძა­ლიან ძვირ­ფა­სი მეხ­ სიე­რე­ბა ცოც­ხლდე­ბა.

77 VOYAGER 19/2020

შო­ვი _ რა­ჭის მა­გია ნ ი­ნო ჩ ი­მ ა­კ ა­ძ ე ზღვის დო­ნი­დან 1600 მეტ­რზე მდე­ბა­რე შო­ვი სა­ქარ­თვე­ლო­ში ყვე­ლა­ზე მა­ღალ­მთია­ნი ბალ­ნეო­ლო­გიურ კუ­რორ­ტია. სამ­კურ­ ნა­ლო-­გა­მა­ჯან­სა­ღე­ბე­ლი ჰა­ვი­სა და მი­ნე­რა­ლუ­რი წყლე­ბის სიუხ­ვეს­თან ერ­თად, აქაუ­რო­ბა პირ­ველ­ყო­ფი­ლი, ხე­ლუხ­ლე­ბე­ ლი სი­ლა­მა­ზი­თა და მო­მა­ჯა­დოე­ბე­ლი ლან­დშაფ­ტე­ბით გა­მოირ­ ჩე­ვა. რა­ჭა, გან­სა­კუთ­რე­ბით კი ზე­მო რა­ჭა, ის იშ­ვია­თი ად­გი­ლია სა­ქარ­თვე­ლო­ში, სა­დაც ჯერ კი­დევ არ მომ­ხდა­რა გა­რე­მოს სტან­ დარ­ტი­ზი­რე­ბა და გაც­ვე­თილ ტუ­რის­ტუ­ლი და­ნიშ­ნუ­ლე­ბის ად­გი­ ლად ქცე­ვა. ეს კი სხვა­ნაირ ხიბლს და ავ­თენ­ტუ­რო­ბას სძენს ამ მხა­რეს და გაუკ­ვა­ლა­ვი გზე­ბით სია­რუ­ლის აზარტს ჰმა­ტებს. კუ­რორ­ტი შო­ვი ქა­ლაქ ონი­დან 30 კი­ლო­მეტ­რში მდე­ბა­რეობს. ცალ­კე სა­ნა­ხაო­ბაა ონი­დან შო­ვის­კენ მი­მა­ვალ გზა, სა­დაც უკ­ვე ხვდე­ბი, რომ გან­სა­კუთ­რე­ბულ ად­გილ­ზე მოხ­ვდი. თვა­ლუწ­ვდე­ ნე­ლი მთე­ბით და წიწ­ვო­ვა­ნი და ფოთ­ლო­ვა­ნი ტყეე­ბით გარ­შე­ მორ­ტყმუ­ლი მიხ­ვეულ­-მოხ­ვეუ­ლი გზის მარ­ჯვნივ მდი­ნა­რე რიო­ ნი მოე­დი­ნე­ბა, რო­მელ­საც სო­ფელ გლო­ლას­თან მდი­ნა­რე ჭან­ ჭა­ხი უერ­თდე­ბა. სწო­რედ ჭან­ჭა­ხის ხეო­ბა­ში მდე­ბა­რეობს შო­ვი. ონი­დან შოვ­ში ას­ვლას დაახ­ლოე­ბით ნა­ხე­ვა­რი საა­თი სჭირ­ დე­ბა. უკ­ვე მე­სა­მე წე­ლია, აქ გზაც ბო­ლომ­დე გა­კე­თე­ბუ­ლია და

ნე­ბის­მიე­რი მან­ქა­ნით შეძ­ლებთ მის­ვლას. თუმ­ცა, თუ შო­ვის ზე­ მოთ, უფ­რო მა­ღალ სოფ­ლებ­სა და მთებ­ში გინ­დათ სია­რუ­ლი, მა­შინ აუ­ცი­ლებ­ლად მა­ღალ­ხი­დია­ნი და ძლიერ­ძრა­ვია­ნი მან­ქა­ ნა დაგ­ჭირ­დე­ბათ. კუ­რორ­ტის დაარ­სე­ბის იდეა ექიმს და მეც­ნიერს, შამ­შე ლე­ჟა­ვას ეკუთ­ვნის. ის წარ­მო­შო­ბით ამ­ბრო­ლაუ­რის ერ­თ-ერ­თი სოფ­ლი­ დან იყო. 1905-1910 წლებ­ში ლე­ჟა­ვა ევ­რო­პა­ში, ვე­ნის უნი­ვერ­ სი­ტეტ­ში სწავლობდა და კუ­რორ­ტე­ბით ჯერ კი­დევ მა­შინ დაი­ნ­ ტერე­სდა. მას ფე­ხით მოუვ­ლია და­ვო­სი, ალან­დი, ვილ­დუნ­გე­ნი, ბა­დე­ნი, და ევ­რო­პის სხვა სა­კუ­რორ­ტო ზო­ნე­ბი და უკან დაბ­რუ­ ნე­ბულს, მიზ­ნად დაუ­სა­ხავს, მშობ­ლიურ რა­ჭა­შიც გაე­კე­თე­ბი­ნა იგი­ვე. კუ­რორ­ტის მშე­ნებ­ლო­ბის და­გეგ­მვა და მო­სამ­ზა­დე­ბე­ლი სა­მუ­შაოე­ბი 10 წელ­ზე მეტ ხანს გაგ­რძელ­და. მშე­ნებ­ლო­ბა 1923 წელს დაიწ­ყო, 1928 წელს კი შოვ­მა უკ­ვე პირ­ვე­ ლი დამ­სვე­ნებ­ლე­ბი მიი­ღო. ჩრდი­ლოე­თი­დან შოვს კავ­კა­სიო­ნის მა­ღა­ლი მწვერ­ვა­ლე­ბი ესაზ­ღვრე­ბა, რო­მელ­თა სა­შუა­ლო სი­მაღ­ ლე 4000 მეტრს აღე­მა­ტე­ბა. სამ­ხრე­თით, და­სავ­ლე­თი­თა და აღ­მო­ სავ­ლე­თით იკ­ვე­თე­ბა კავ­კა­სიო­ნის ქე­დე­ბით. ამ­გვა­რი გან­ლა­გე­ბა

78 VOYAGER 19/2020

© ფოტო: სოფო ჩინჩალაძე

რაჭალეჩხუმი

ტე­რი­ტო­რიას ჩრდი­ლოე­თის ცი­ვი ქა­რე­ბი­სა­გან იცავს. კუ­რორ­ტი საუ­კე­თე­სო ად­გი­ლია სა­სუნ­თქი გზე­ბი­სა და ტუ­ბერ­კულო­ზუ­რი დაა­ვა­დე­ბე­ბის­თვის, გულ­სის­ხლძარ­ღვთა და ნერ­ვუ­ლი სის­ტე­ მის დაა­ვა­დე­ბე­ბის მქო­ნე­თათ­ვის, ასე­ვე ბავ­შვე­ბის­თვის, რო­ მელ­თაც უმა­დო­ბა და ანე­მია აწუ­ხებთ _ აქაუ­რი რკი­ნი­სა და კალ­ცის წყლე­ბი მათ­ზე და­დე­ბი­თად მოქ­მე­დებს. შოვ­ში სა­ნაღ­ვე­ლე და სა­შარ­დე გზე­ბის დაა­ვა­დე­ბე­ბის და კუჭნაწ­ლა­ვის სის­ტე­მის პრობ­ლე­მის მქო­ნე ადა­მია­ნე­ბიც ხში­რად ის­ვე­ნებ­დნენ და სუფ­თა ჰაერ­ზე, უწე­რის წყლე­ბით მკურ­ნა­ ლობ­დნენ. თა­ვის დრო­ზე აქ ორი სა­ნა­ტო­რიუ­მი და პან­სიო­ნა­ ტის ტი­პის რამ­დე­ნი­მე პა­ტა­რა და­სას­ვე­ნე­ბე­ლი და­წე­სე­ბუ­ლე­ბა ფუნ­ქციო­ნი­რებ­და. პირ­ველ, ყვე­ლა­ზე დიდ სა­ნა­ტო­რიუმს ერ­ თდროუ­ლად 200-250 ადა­მია­ნის მი­ღე­ბა შეეძ­ლო. დღეს სამ­კურ­ნა­ლო ინ­ფრას­ტრუქ­ტუ­რა და კომ­პლექ­სე­ბი აღა­ რაა, თუმ­ცა შოვ­ში დას­ვე­ნე­ბა მაინც შე­გიძ­ლიათ. არ­ჩე­ვა­ნიც საკ­მაოდ მრა­ვალ­ფე­რო­ვა­ნია: 4-ვარ­სკვლა­ვიანი სას­ტურ­მო სან­სეტ შო­ვი, სას­ტუმ­რო მა­მი­სო­ნი და კო­ტე­ჯე­ბის ქსე­ლი. ასე­ ვე შე­გიძ­ლიათ, შოვ­თან მდე­ბა­რე სო­ფელ გლო­ლა­ში იქი­რაოთ კერ­ძო სახ­ლე­ბი. შო­ვი საინ­ტე­რე­სო ად­გი­ლია ასე­ვე ლაშ­ქრო­ბი­სა და რაფ­ტინ­გის მოყ­ვა­რუ­ლე­ბის­თვის. ცნო­ბი­ლია, რომ კავ­კა­სიო­ნის ამ ნა­წილ­ში რამ­დე­ნი­მე ისე­თი მწვერ­ვა­ლია, რომ­ლებ­ზეც ფე­ხი ჯერ არა­ვის დაუდ­გამს. სა­ფეხ­მავ­ლო ტუ­რე­ბის მოყ­ვა­რუ­ლე­ბის­თვის საინ­ ტე­რე­სო მარ­შრუ­ტია შო­ვი­დან მა­მი­სო­ნის უღელ­ტე­ხი­ლამ­დე (2820 მ) მი­მა­ვა­ლი ბი­ლი­კი, რო­მე­ლიც ჭან­ჭა­ხის ულა­მა­ზეს ხეო­ ბას მიუყ­ვე­ბა. შო­ვის ბუ­ნებ­რი­ვი პი­რო­ბე­ბი აქ სამ­თო-­სათ­ხი­ლა­ მუ­რო კუ­რორ­ტის გან­ვი­თა­რე­ბის სა­შუა­ლე­ბას იძ­ლე­ვა. სა­ნა­ტო­რიუ­მის ეზო უკ­ვე წლე­ბია მოუვ­ლე­ლია და ალაგ­ა­ლაგ ორ­მოე­ბი, გუ­ბეე­ბი და გზებ­ზე ჩა­მო­ვარ­დნი­ლი ხის ტო­ტე­ბი შეგ­ხვდე­ბათ. აქ­ვეა ძვე­ლი, ულა­მა­ზე­სი ხის სახ­ლი, რო­მელ­საც სტა­ლი­ნის სახ­ლსაც ეძა­ხიან. ეს უნი­კა­ლუ­რი არ­ქი­ტექ­ტუ­რუ­ლი ძეგ­ლი დღეს ავა­რიულ მდგო­მა­რეო­ბა­შია. შე­ნო­ბა­ში ბევ­რი ადა­ მია­ნის ერ­თად შეს­ვლა სა­ხი­ფა­თოა, რად­გან ზოგ ად­გილ­ზე ია­ტა­ კი ჩა­ტე­ხი­ლია, კედ­ლე­ბიც გამ­ყა­რე­ბას სა­ჭი­როებს. სახ­ლი მთის ფერ­დის მო­ვა­კე­ბულ ად­გი­ლას არის აღ­მარ­თუ­ლი. ტე­რა­სუ­ლი ეზო სა­და ქვის მოა­ჯი­რით არის შე­მო­საზ­ღვრუ­ლი. ორ­სარ­თუ­ ლია­ნი მსხვილ­მას­შტა­ბია­ნი ნა­გე­ბო­ბა სარ­და­ფი­სა და კოშ­კუ­ რე­ბიანი სხვე­ნის შემ­ცვე­ლია. სარ­და­ფის სარ­თუ­ლი ქვით არის ნა­შე­ნი, მთლია­ნი შე­ნო­ბა კი _ ხი­საა. სახ­ლი, სა­ვა­რაუ­დოდ, კუ­ რორ­ტის გა­შე­ნე­ბის პე­რიოდ­ში, 20-ია­ნი წლე­ბის ბო­ლო­საა აგე­ ბუ­ლი. წლე­ბის წინ აქ მე­მო­რია­ლუ­რი და­ფაც ყო­ფი­ლა, სა­დაც შე­ნო­ბის არ­ქი­ტექ­ტო­რად ვინ­მე კოლ­ჩი­ნი იყო და­სა­ხე­ლე­ბუ­ლი. ამ­ბო­ბენ, რომ მის აშე­ნე­ბა­ში გერ­მა­ნე­ლებ­საც აქვთ წვი­ლი, თუმ­ ცა, დე­ტა­ლე­ბი უც­ნო­ბია. ონის მხა­რეთ­მცოდ­ნეო­ბის მუ­ზეუ­მის დი­რექ­ტო­რი, გია ბე­რიშ­ვი­ ლი ამ­ბობს, რომ ეს შე­ნო­ბა აქ გა­შე­ნე­ბუ­ლი კომ­პლექ­სის ნა­წი­ ლი იყო და ათეუ­ლი წლე­ბის წინ ამ ეზო­ში სხვა ხის შე­ნო­ბე­ბიც იდ­გა: „ყვე­ლა­ფე­რი იყო აქ, კი­ნო­დარ­ბა­ზი, კლუ­ბი, და­სას­ვე­ნე­ ბე­ლი სახ­ლე­ბი, სხვა ცო­ტა უფ­რო პა­ტა­რა ხის შე­ნო­ბე­ბიც იყო, ასე­ვე ძა­ლიან ლა­მა­ზე­ბი. ამ შე­ნო­ბა­ზე, რო­გორც გა­მი­გია, ლურ­ სმა­ნიც არ იყო ნახ­მა­რი, ისე იყო აგე­ბუ­ლი“. არ­სე­ბობს ლე­გენ­და, რომ სტა­ლი­ნი აქ ჩა­მო­დიო­და და ის­ვე­ნებ­ და, თუმ­ცა, რო­გორც ის­ტო­რი­კო­სე­ბი და ად­გი­ლობ­რი­ვი მაც­ხოვ­ რებ­ლე­ბი ამ­ბო­ბენ, სტა­ლი­ნი შოვ­ში არას­დროს ყო­ფი­ლა. გია ბე­რიშ­ვი­ლი გვეუბ­ნე­ბა, რომ სი­ნამ­დვი­ლე­ში ყვე­ლა­ფე­რი შემ­დეგ­ ნაი­რად იყო: „დაახ­ლოე­ბით 1920-ია­ნი წლე­ბის ბო­ლოს სტა­ლი­ნი ონ­ში ჩა­ვი­და, საი­და­ნაც შოვ­ში ას­ვლაც გა­დაწ­ყვი­ტა. გზა­ზე, უწე­ რა­ში თევ­ზი უჭა­მია და მო­წამ­ლუ­ლა. იქ­ვე ად­გი­ლობ­რი­ვი ექი­მის, სა­შა ბაქ­რა­ძის ძა­ლის­ხმე­ვით, ად­გილ­ზე­ვე უმ­კურ­ნა­ლიათ უწე­რის

წყლე­ბით და სხვა სა­შუა­ლე­ბე­ბით, შემ­დეგ კი უკან გაბ­რუ­ნე­ბუ­ლა და ონ­ში გა­ჩე­რე­ბუ­ლა. მოგ­ვია­ნე­ბით რო­ცა მას ჰკით­ხეს, რო­გო­რი კუ­რორ­ტია შო­ვი, სტა­ლინს უთ­ქვამს: კარ­გად მყო­ფი იქ ვერ მიაღ­ წევს და ავად მყო­ფი გზა­ში მოკ­ვდე­ბაო“. რო­გორც გია ბე­რიშ­ვი­ლი ამ­ბობს, არ­სე­ბობს ცნო­ბე­ბი, რომ ეს სახ­ლი გარ­კვეუ­ლი პე­რიო­დის გან­მავ­ლო­ბა­ში მეც­ნიე­რე­ბის თავ­შეყ­რის ად­გი­ლი იყო. მა­გა­ლი­თად, ცნო­ბი­ლია, რომ 1930იან წლებ­ში აქ იმ­ყო­ფე­ბო­და ცნო­ბი­ლი რუ­სი ფი­ზი­კო­სი, აბ­რამ იო­ფე, რო­მე­ლიც თა­ვის გუნ­დთან ერ­თად ატო­მურ ია­რაღ­ზე და სხვა საი­დუმ­ლო თე­მებ­ზე მუ­შაობ­და. ამ ეზოს რომ გას­ცდე­ბით, რამ­დე­ნი­მე ასეულ მეტ­რში, დიდ გაშ­ ლილ სივ­რცეს მიად­გე­ბით, რო­მე­ლიც ყვე­ლა მხრი­დან მთე­ბი­თაა შე­მო­საზ­ვრუ­ლი. აქ ძა­ლიან ლა­მა­ზი, მუ­ქი ყა­ვის­ფე­რი ხის შე­ნო­ბა დგას, რო­მე­ლიც ასე­ვე გა­მორ­ჩეუ­ლი არქი­ტექ­ტუ­რუ­ლი ღი­რე­ბუ­ ლე­ბი­საა. ეს ერ­თსარ­თუ­ლია­ნი, მოზ­რდი­ლი ნა­გე­ბო­ბა საბ­ჭო­თა პე­რიოდ­ში სამ­ხედ­რო სა­ნა­ტო­რიუ­მი იყო, სა­დაც ზაფ­ხუ­ლო­ბით ჯა­რის­კა­ცე­ბი ის­ვე­ნებ­დნენ. ამ­ჟა­მად ეს შე­ნო­ბაც ნა­ხევ­რად ავა­ რიულ მდგო­მა­რეო­ბა­შია და რეს­ტავ­რა­ციას სა­ჭი­როებს.

„პა­ტა­რე­ბი რომ ვი­ყა­ვით, მახ­სოვს, აქ რო­ცა ვი­ყა­ვით, სამ­ხედ­ როე­ბი მო­დიოდ­ნენ და ხან ვარ­სკვლა­ვებს გვჩუქ­ნიდ­ნენ, ხან მედ­ლებს და ძა­ლიან გვი­ხა­რო­და“, _ იხ­სე­ნებს გია ბე­რიშ­ვი­ლი. ამ ად­გილ­ზე გა­სულ ზაფ­ხულს მუ­სი­კა­ლუ­რი ფეს­ტი­ვა­ლი ჩა­ტარ­ და. წვი­მი­სა და შეზ­ღუ­დუ­ლი ინ­ფრას­ტრუქ­ტუ­რის მიუ­ხე­და­ვად, ღო­ნის­ძიე­ბა მაინც კარ­გი გა­მო­ვი­და, რა­საც დიდ­წი­ლად მდე­ბა­ რეო­ბამ და აქაურ­მა მა­გიურ­მა ატ­მოს­ფე­რომ შეუწ­ყო ხე­ლი. ფეს­ ტი­ვა­ლი აგ­ვის­ტო­ში წელ­საც იგეგ­მე­ბა და თუ მზის ჩას­ვლის მო­მა­ ჯა­დოე­ბე­ლი პეი­ზა­ჟის ნახ­ვა და სუფ­თა ჰაერ­ზე დროის სა­სია­მოვ­ ნოდ გა­ტა­რე­ბა გინ­დათ, აუ­ცი­ლებ­ლად გირ­ჩევთ, ეწ­ვიოთ შოვს.

სან­სეტ შო­ვი

ონი ჯან­სა­ღი გა­რე­მო, სუფ­თა ჰაე­რი, უგემ­რიე­ლე­სი კერ­ძე­ბი, კე­თილ­მოწ­ყო­ბი­ლი ეზო, სიმ­შვი­დე, კომ­ფორ­ტი, ტუ­რე­ბი, ცხე­ნით გა­სეირ­ნე­ბა, ლაშ­ქრო­ბე­ბი მთე­ლი რა­ჭის მას­შტა­ ბით. ამ ყვე­ლა­ფერს დამ­სვე­ნე­ბელს სას­ტუმ­რო „სან­სეტ შო­ ვი“ და მი­სი კე­თილ­გან­წყო­ბი­ლი პერ­სო­ნა­ლი ჰპირ­დე­ბა. სას­ტუმ­რო მა­ღა­ლი სტან­დარ­ტე­ბი­საა, შე­სა­ბა­მი­სად, მთელ რე­გიონ­ში სერ­ვი­სე­ბის ხა­რის­ხი­თა და მრა­ვალ­ფე­როვ­ნე­ბით გა­მოირ­ჩე­ვა. სას­ტუმ­როს რა­ჭის უძ­ვე­ლე­სი და ულა­მა­ზე­სი კუ­რორ­ტის, შო­ვის სა­ხე­ლი ჰქვია. კომ­პლექ­სი წიწ­ვო­ვა­ნი ტყის პი­რას მდე­ბა­რეობს და ესეც და­მა­ტე­ბი­თი პლუ­სია. სას­ ტუმ­როს შე­ნო­ბის გარ­და, „სან­სეტ შოვ­ში“ კო­ტე­ჯე­ბიც დგას. აქვს სპორ­ტუ­ლი დარ­ბა­ზიც, რეს­ტო­რან­ში კი, ტრა­დი­ციუ­ლი, რა­ჭუ­ლი კერ­ძე­ბის გარ­და, ევ­რო­პუ­ლი სამ­ზა­რეუ­ლოს მი­მარ­ თუ­ლე­ბაც აქვთ.

79 VOYAGER 19/2020

www.facebook.com/sunsetshovio

რაჭალეჩხუმი

ექ­სპე­დი­ცია მჟა­ვე წყლე­ბის სა­ძიებ­ლად

მოგ­ზაუ­რო­ბის წინ ხან კლი­მატს ვა­მოწ­ მებთ, ხან კულ­ტუ­რულ ძეგ­ლებს, ხან სა­ ლაშ­ქრო ბი­ლი­კებს, რა­ჭა­ში მოგ­ზაუ­რო­ბის და­გეგ­მვი­სას კი ჯობს წინ­და­წინ გაეც­ნოთ აქაუ­რი მი­ნე­რა­ლუ­რი წყლე­ბის ნაირ­სა­ ხეო­ბებ­სა და მათ სარ­გე­ბელს. ერ­თად თავ­მოყ­რილ ამ­დენ მი­ნე­რა­ლურ წყალს არა თუ სა­ქარ­თვე­ლოს სხვა კუთ­ხე­ში, რე­ გიო­ნის მას­შტა­ბი­თაც ვერ­სად შეხ­ვდე­ბით. დღე­ვან­დე­ლი მო­ნა­ცე­მე­ბით, რა­ჭა­ში 50მდე სამ­კურ­ნა­ლო, ბალ­ნეო­ლო­გიუ­რი და სუფ­რის მი­ნე­რა­ლუ­რი წყა­ლი მოი­პო­ვე­ბა. ბუ­ნე­ბა­სა და ჰაერ­თან ერ­თად, ეს წყლე­ბი აქაუ­რო­ბის ერ­თ-ერ­თი მთა­ვა­რი ღირ­სე­ბაა და მა­თი უნი­კა­ლუ­რი გა­მა­ჯან­სა­ღე­ბე­ლი თვი­სე­ბე­ბის არ­გა­მო­ყე­ნე­ბა დი­დი შეც­დო­მა იქ­ნე­ბა, გან­სა­კუთ­რე­ბით თუ რა­ჭა­ში 2 კვი­ რა­ზე მეტ ხანს აპი­რებთ დარ­ჩე­ნას. „მჟა­ვე წყლე­ბი“ _ ასე ეძა­ხიან რა­ჭის ოქ­ როს სა­ბა­დოს ად­გი­ლობ­რი­ვი მაც­ხოვ­რებ­ ლე­ბი და თა­ვა­დაც აქ­ტიუ­რად მოიხ­მა­რენ მათ. უფ­რო­სი თაო­ბის­გან მი­ღე­ბუ­ლი ცოდ­ ნით აქ ზოგ­ჯერ ბავ­შვე­ბიც გა­გაკ­ვირ­ვე­ბენ, ისე ზუს­ტად გირ­ჩე­ვენ, რა შემ­თხვე­ვა­ში რო­მე­ლი წყლის და­ლე­ვა ჯობს.

80 VOYAGER 19/2020

ნ ი­ნო ჩ ი­მ ა­კ ა­ძ ე

სა­სარ­გებ­ლო წყლე­ბის სიუხ­ვით და ხა­რის­ხით გან­სა­კუთ­რე­ბით ონის რაიო­ნი და მი­სი კუ­რორ­ტე­ბი, უწე­რა და შო­ვი გა­მოირ­ჩე­ ვა. თუმ­ცა, მი­ნე­რა­ლურ წყლებს ამ­ბრო­ლაურ­შიც შეხ­ვდე­ბით. მათ შო­რის ყვე­ლა­ზე ცნო­ბი­ლი იწის, ბუ­გეუ­ლის და ხი­დი­კა­რის წყლე­ბია, რომ­ლე­ბიც ამა­ვე სა­ხელ­წო­დე­ბის სოფ­ლებ­ში მდე­ბა­ რეობს.

სა­კუ­რორ­ტო ზო­ნაა. გზა კარ­გია და აქ ამო­სას­ვლე­ლად დაახ­ ლოე­ბით 20 წუ­თი გჭირ­დე­ბათ. ულა­მა­ზე­სი ხე­დე­ბით, წიწ­ვო­ვა­ნი და ფარ­თო­ფოთ­ლო­ვა­ნი ტყეე­ბით და­ფა­რუ­ლი სო­ფე­ლი ზღვის დო­ნი­დან 1050 მ-ზე მდე­ბა­რეობს. დღეს აქ 300-მდე ადა­მია­ნი ცხოვ­რობს, რაც რა­ჭის სოფ­ლე­ბის პი­რო­ბა­ზე კარ­გი მაჩ­ვე­ნე­ბე­ ლია. ბევ­რგან, გან­სა­კუთ­რე­ბით კი მა­ღალ­მთიან სოფ­ლებ­ში ხომ სულ რამ­დე­ნი­მე ოჯა­ხია შე­მორ­ჩე­ნი­ლი.

ონ­თან მოახ­ლოე­ბი­სას პირ­ვე­ლი მი­ნე­რა­ლურ წყა­ლი ქა­ლა­ ქის შე­მო­სას­ვლელ­თან შე­გიძ­ლიათ დაა­გე­მოვ­ნოთ. სა­ნამ დიდ თეთრ ხიდს გად­მოივ­ლით და ავ­ტო­სად­გურ­ზე შე­მოხ­ვალთ, მთა­ვა­რი გზი­დან მარ­ცხნივ უნ­და გა­დაუხ­ვიოთ და პა­ტა­რა მდი­ ნა­რე ჭა­ლუ­რას და ამა­ვე სა­ხელ­წო­დე­ბის მი­ნე­რა­ლურ წყალს მიად­გე­ბით. უკ­ვე მეო­რე წე­ლია აქ ინ­ფრას­ტრუქ­ტუ­რა მო­წე­ს­ რი­გე­ბუ­ლია და ის ად­გი­ლიც ცალ­კეა გა­მო­ყო­ფი­ლი, თან _ გა­ და­ხუ­რუ­ლიც, საი­და­ნაც წყა­ლი ამო­დის. წყლის ავ­სე­ბის შემ­დეგ, შე­გიძ­ლიათ აქ­ვე ჩა­მოჯ­დეთ და დაის­ვე­ნოთ, ან ოდ­ნავ მო­შო­ რე­ბით, მდი­ნა­რის პი­რას მოწ­ყო­ბილ პა­ტა­რა სკვერ­ში გა­დაი­ნაც­ ვლოთ.

საბ­ჭო­თა კავ­ში­რის დროს ეს ად­გი­ლი რეს­პუბ­ლი­კუ­რი მნიშ­ვნე­ ლო­ბის კლი­მა­ტო-­ბალ­ნეო­ლო­გიუ­რი კუ­რორ­ტი იყო და დი­დი სა­ნა­ტო­რიუ­მიც ჰქონ­და. სა­ნა­ტო­რიუმს „ფა­ზი­სი“ ერ­ქვა და 200ზე მე­ტი ადა­მია­ნი მარ­ტო ამ და­წე­სე­ბუ­ლე­ბა­ში საქ­მია­ნობ­და. აქ ერ­თდროუ­ლად 250-მდე ადა­მია­ნის მი­ღე­ბა შეეძ­ლოთ. სე­ზო­ნი 1 მაისს იხ­სნე­ბო­და და ნოემ­ბრამ­დე გრძელ­დე­ბო­და. დღეს ეს შე­ ნო­ბა კერ­ძო სა­კუთ­რებ­შია და ჯე­რჯე­რო­ბით უქ­მად დგას, არა­ ვინ იცის, რა იქ­ნე­ბა დი­დი ის­ტო­რიის მქო­ნე „ფა­ზი­სის“ ად­გილ­ზე რამ­დე­ნი­მე წე­ლი­წად­ში.

ჭა­ლუ­რის წყა­ლი, შო­ვის და უწე­რის წყლე­ბის­გან გან­სხვა­ვე­ბით, სა­კუ­რორ­ტო ზო­ნა­ში არ არის და მი­სი სრულ­ფა­სო­ვა­ნი კვლე­ვაც ჯერ არ ჩა­ტა­რე­ბუ­ლა. თუმ­ცა, შეგ­ვიძ­ლია მი­სი მომ­ხმა­რებ­ლე­ ბის ათ­წლეუ­ლო­ბით დაგ­რო­ვე­ბულ გა­მოც­დი­ლე­ბა­საც ვენ­დოთ და და­ვი­ჯე­როთ, რომ ამ წყალს კუჭ­-ნაწ­ლა­ვი­სა და საჭ­მლის მომ­ნე­ლე­ბე­ლი სის­ტე­მის რე­გუ­ლი­რე­ბის­თვის სვა­მენ, უხ­დე­ბა ნა­ბა­ხუ­სევ­საც, მი­სი მომ­ხმა­რებ­ლე­ბი არიან ჭარ­ბწო­ნია­ნე­ბიც. დო­ზე­ბი­სა და მი­ღე­ბის წე­სე­ბის შე­სა­ხებ, კონ­კრე­ტუ­ლი და­ნიშ­ ნუ­ლე­ბი­დან გა­მომ­დი­ნა­რე, ჯობს ექიმ­თან გაია­როთ კონ­სულ­ტა­ ცია, ან­და რაჭ­ვე­ლებს მოუს­მი­ნოთ _ აქ დღის თით­ქმის ყვე­ლა მო­ნაკ­ვეთ­ში ნა­ხავთ წყლის და­სა­ლე­ვად თუ წა­სა­ღე­ბად მო­სულ ადა­მია­ნებს.

უწე­რა­ში 28 სა­ხეო­ბის მი­ნე­რა­ლუ­რი წყა­ლი არ­სე­ბობს, თუმ­ცა სა­ნა­ტო­რიუ­ მის კომ­პლექ­სი გვე­რი­თას წყლის ბა­ზა­ზე აა­გეს, რად­გან ის თა­ვი­სი სა­სარ­გებ­ლო თვი­სე­ბე­ბით ყვე­ლას­გან გა­მორ­ჩეუ­ლი გახ­ლავთ. წყა­რო N1 _ ასე ერ­ქვა ოფი­ცი­ლუ­რად წყალს, რო­მე­ლიც ყვე­ლა­ზე ხში­რად საჭ­მლის მომ­ნე­ლე­ბე­ლი ორ­გა­ნოე­ბის დაა­ვა­დე­ ბის სამ­კურ­ნა­ლოდ ინიშ­ნე­ბო­და.

ჭა­ლუ­რა გემ­რიე­ლი და მსუ­ბუ­ქი და­სა­ლე­ვია, რად­გან ნაკ­ლე­ ბი გა­ზი აქვს, ცი­ვია და გე­მოც რბი­ლი და სა­სია­მოვ­ნო. წყა­ლი აღე­ბის მე­რე, დაახ­ლოე­ბით 2 დღის გან­მავ­ლო­ბა­ში ინარ­ჩუ­ნებს სა­სარ­გებ­ლო თვი­სე­ბებს. ონის კი­დევ ერ­თი და გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლად სა­სარ­გებ­ლო წყა­ლი სორ­ტუა­ნია. ეს ქა­ლა­ქის გა­ნა­პი­რას მდე­ბა­რე რკი­ნი­სა და გო­ გირ­დის მა­ღა­ლი შემ­ცვე­ლო­ბის ჰიდ­რო­კარ­ბო­ნა­ტულ­-ქლო­რი­ დუ­ლი ნატ­რიუ­მია­ნი სას­მე­ლია, რო­მე­ლიც, რო­გორც ამ­ბო­ბენ, ესენ­ტუ­კის ცნო­ბი­ლი მი­ნე­რა­ლუ­რი წყლის ანა­ლო­გია. სორ­ტუა­ნის წყა­ლი სა­სარ­გებ­ლოა თირ­კმე­ლე­ბის არა­კენ­ჭო­ვა­ ნი დაა­ვა­დე­ბე­ბი­სას, ყაბ­ზო­ბის დროს, კა­ნი­სა და ფრჩხი­ლე­ბის დაა­ვა­დე­ბე­ბის შემ­თხვე­ვა­შიც. თუმ­ცა, მი­სი მი­ღე­ბა დი­დი რაო­ დე­ნო­ბით რე­კო­მენ­დე­ბუ­ლი არ არის, გან­სა­კუთ­რე­ბით თუ გას­ ტრი­ტი გა­წუ­ხებთ ან წი­ნა დღით ალ­კო­ჰო­ლი მიიღეთ. კა­ნის, ფრჩხი­ლე­ბის და ძვლო­ვა­ნი სის­ტე­მის­თვის ძა­ლიან სა­ სარ­გებ­ლოა სორ­ტუა­ნის წყლის აბა­ზა­ნე­ბი. 1970-80-იან წლებ­ში აქ აბა­ნოე­ბიც ფუნ­ქციო­ნი­რებ­და, სა­დაც სხვა­დას­ხვა პრობ­ლე­მის მქო­ნე ადა­მია­ნე­ბი მკურ­ნა­ლობ­დნენ. დღეს ეს ინ­ფრას­ტრუქ­ტუ­ რა აღარ არ­სე­ბობს, თუმ­ცა, წყა­ლი დი­დი ნა­კა­დით მოე­დი­ნე­ბა და ერთ ად­გილ­ზე და­გუ­ბე­ბუ­ლიც არის, ასე რომ, თუ მაინცდამაინც კომ­ფორ­ტი არაა პრიო­რი­ტე­ტი, ახ­ლაც შე­გიძ­ლიათ მი­სი აბა­ზა­ნის სა­ხით გა­მო­ყე­ნე­ბა. ზე­მო რა­ჭა­ში მი­ნე­რა­ლუ­რი წყლე­ბით ყვე­ლა­ზე გან­თქმუ­ლი ად­ გი­ლი უწე­რაა. ონი­დან 15 კმ-ში მდე­ბა­რე ეს სო­ფე­ლი მთლია­ნად

გას­ტრო­-ენ­ტე­რო­ლო­გი და კუ­რორ­ტო­ლო­გი, ნე­ლი გვა­რა­ძე სა­ნა­ტო­რიუმ­ში 40 წელ­ზე მეტ ხანს მუ­შაობ­და და მი­სი ბო­ლო დი­რექ­ტო­რი და მთა­ვა­რი ექი­მი იყო. ის იხ­სე­ნებს, თუ რო­გორ ივ­სე­ბო­და მაი­სი­დან მო­ყო­ლე­ბუ­ლი კუ­რორ­ტი დამ­სვე­ნებ­ლე­ ბით. თავ­და­პირ­ვე­ლად ბავ­შვია­ნი დე­დე­ბი და პენ­სიო­ნე­რე­ბი მო­დიოდ­ნენ, ივ­ლი­სი­-აგ­ვის­ტო­დან, შვე­ბუ­ლე­ბე­ბის პე­რიოდ­ ში, დამ­სვე­ნე­ბელ­თა ასა­კი და სო­ცია­ლუ­რი ფე­ნა უფ­რო მრა­ ვალ­ფე­რო­ვა­ნი ხდე­ბო­და. სექ­ტემ­ბრის მეო­რე ნა­ხევ­რი­დან კი ისევ ასა­კო­ვა­ნი და მცი­რეწ­ლო­ვა­ნი ბავ­შვე­ბის მშობ­ლე­ბი ჭარ­ბობ­დნენ. რად­გან მსგავ­სი და­წე­სე­ბუ­ლე­ბე­ბი პროფ­კავ­ ში­რე­ბის სის­ტე­მას ექ­ვემ­დე­ბა­რე­ბო­და, საგ­ზუ­რე­ბი ია­ფი, ზოგ­ ჯერ უფა­სოც იყო. ამი­ტომ აქ დას­ვე­ნე­ბა და გა­მა­ჯან­სა­ღე­ბე­ლი პრო­ცედუ­რე­ბის ჩა­ტა­რე­ბა მო­სახ­ლეო­ბის უმ­რავ­ლე­სო­ბის­თვის ხელ­მი­საწ­ვდო­მი გახ­ლდათ. „ჰიდ­რო­კარ­ბო­ნა­ტუ­ლი ნარ­ტიუ­მია­ნი წყა­ლი გვე­რი­თა გახ­ლავთ სა­შუა­ლო მი­ნე­რა­ლიზა­ციის მქო­ნე უნი­კა­ლუ­რი წყა­ლი, რაც პრაქ­ტი­კა­ში გა­მოს­ცა­დეს ათეუ­ლი წლე­ბის გან­მავ­ლო­ბა­ში. სამ­ წუ­ხა­როდ, და­ბა­ლი დე­ბე­ტის გა­მო, წყლის ჩა­მოს­ხმა და წარ­მოე­ ბა ვერ ხერ­ხდე­ბო­და, მაგ­რამ ად­გილ­ზე მოხ­მა­რე­ბით და სრუ­ლი სამ­კურ­ნა­ლო კურ­სის გავ­ლით ეს წყა­ლი არაჩ­ვეუ­ლებ­რი­ვად მოქ­მე­დებ­და წყლუ­ლო­ვან დაა­ვა­დე­ბებ­ზე და გას­ტრი­ტებ­ზე. შე­ დე­გი გვქონ­და შაქ­რია­ნი დია­ბე­ტი­სა და ნაღ­ვლის დაა­ვა­დე­ბე­ბის დროს, რად­გან ის ნივ­თიე­რება­თა ცვლა­საც აუმ­ჯო­ბე­სებს. სა­მა­ გიე­როდ, ნაღ­ვლი­სა და თირ­კმე­ლე­ბის კენ­ჭო­ვა­ნი დაა­ვა­დე­ბე­ბის დროს ეს წყა­ლი არ ინიშ­ნე­ბო­და ისე­ვე, რო­გორც ონ­კო­ლო­გიუ­ რი დაა­ვა­დე­ბე­ბი­სას“, _ გვეუბ­ნე­ბა ნე­ლი გვა­რა­ძე.

81 VOYAGER 19/2020

რაჭალეჩხუმი გვე­რი­თას გარ­და, უწე­რა­სა და შოვ­ში კი­დევ არაერ­თი წყა­ლია, რო­მე­ლთა რო­გორც და­სა­ლე­ვად, ისე აბა­ზა­ნე­ბის­თვის დღე­საც იყე­ნე­ბენ. მათ შო­რი­საა კალ­ცის წყა­ლი, მყრა­ლი წყა­ლი, იო­დის წყა­ლი, შა­ვი წყა­ლი, სი­ლა­მა­ზის წყა­ლი _ ად­გი­ლობ­რი­ვებ­მა მათ სხვა­დას­ხვა და­სა­ხე­ლე­ბა შეურ­ჩიეს, გე­მოს და ეფექ­ტის შე­სა­ბა­მი­ სად და ცოდ­ნა მათ სარ­გე­ბელ­ზე თაო­ბი­დან თაო­ბას გა­დას­ცეს.

ლად, ასე­ვე, ბავ­შვებ­ში მა­დის მო­სა­მა­ტებ­ლად. ამ წყლებს სა­ ნა­ტო­რიუმ „ფა­ზის­ში“ აბა­ზა­ნებ­ში, ჰიდ­რო პრო­ცე­დუ­რე­ბის­თვის იყე­ნებ­დნენ, მათ შო­რის, წყალ­ქვე­შა მა­სა­ჟე­ბი­სა და ინ­ჰა­ლა­ციე­ ბის­თვის.

1990-ია­ნი წლე­ბი­დან სა­ნა­ტო­რიუ­მი პა­ნსიონ­ა­ტად გა­და­კეთ­და და შე­და­რე­ბით მცი­რე დატ­ვირ­თვით 2000-იან წლებ­შიც მუ­შაობ­ და, თუმ­ცა, პრო­ფი­ლი შეიც­ვა­ლა. სამ­კურ­ნა­ლო მი­მარ­თუ­ლე­ბა გაუქ­მდა, რად­გან სა­ხელ­მწი­ფო აღარ აფი­ნან­სებ­და. რო­გორც ნე­ლი გვა­რა­ძე ამ­ბობს, მკურ­ნა­ლო­ბის სრუ­ლი კურ­სი 24 დღეს სა­ჭი­როებს, მი­ნი­მუმ 2 კვი­რას მაინც, და ამის სა­შუა­ლე­ბა დღეს იშ­ვია­თად თუ ვინ­მეს აქვს.

გან­სა­კუთ­რე­ბით პო­პუ­ლა­რუ­ლია უწე­რა­ში #1 ჭა­ბურ­ღი­ლის წყა­ ლი, რო­მელ­საც „ნა­პერ­წკა­ლას“ ეძა­ხიან. ეს წყა­ლი მდი­ნა­რის პი­რას ამო­დის და და­ბა­ლი დე­ბე­ტის გა­მო, რამ­დენ­ჯერ­მე დაი­ კარ­გა კი­დეც. გაქ­რა შარ­შა­ნაც, თუმ­ცა, წელს, ივ­ნის­ში ისევ იპო­ ვეს და გარ­შე­მო მოა­პირ­კე­თეს. ეს წყა­ლი მარ­თლაც ნა­პერ­წკა­ ლი­ვი­თაა, მა­ღა­ლი გა­ზი­რე­ბით, ცი­ვი, გემ­რიე­ლი, ძა­ლიან სა­სია­ მოვ­ნო და­სა­ლე­ვი, გან­სა­კუთ­რე­ბით ცხე­ლი ზაფ­ხუ­ლის დღეებ­ში. თუმ­ცა, ნა­პერ­წკა­ლაც, ისე­ვე რო­გორც სხვა ზე­მოჩამო­თვლი­ლი წყლე­ბი, რკი­ნა-­კალ­ცის მა­ღა­ლი შემ­ცვე­ლო­ბის წყალია და გას­ ტრო­-ენ­ტე­რო­ლო­გიუ­რი და ნაღ­ვე­ლის მწვა­ვე დაა­ვა­დე­ბე­ბის დროს ექი­მე­ბი არ ნიშ­ნა­ვენ.

თუმ­ცა, უწე­რა­სა და შოვ­ში დღე­საც უამ­რა­ვი დამ­სვე­ნე­ბე­ლია, გან­სა­კუთ­რე­ბით ზაფ­ხუ­ლის პე­რიოდ­ში. მარ­თა­ლია, ოფი­ცია­ლუ­ რი სამ­კურ­ნა­ლო თე­რა­პიუ­ლი კურ­სე­ბი ამ ეტაპ­ზე აქ აღარ აქვთ, მაგ­რამ მი­ნე­რა­ლუ­რი წყლე­ბის ის­ტო­რიის მოს­მე­ნა და სხვა­დას­ ხვა მათ­გა­ნის და­გე­მოვ­ნე­ბა მაინც ერთ თავ­გა­და­სავ­ლად ღირს.

სამ­კურ­ნა­ლო კურ­სის­თვის სა­ნა­ტო­რიუმ­ში ძი­რი­თა­დად გვე­რი­ თას მოიხ­მარ­დნენ. ჯან­მრთე­ლო­ბის ნორ­მა­ლუ­რი მდგო­მა­რეო­ ბის დროს კი ნა­პერ­წკა­ლა და რკი­ნა-­კალ­ცის სხვა წყლე­ბის ზო­მიე­რი მი­ღე­ბა იყო კარ­გი, გან­სა­კუთ­რე­ბით საჭ­მლის მომ­ნე­ ლე­ბე­ლი სის­ტე­მის­თვის, ნივ­თიე­რე­ბა­თა ცვლის გა­საუმ­ჯო­ბე­სებ­

მი­ნე­რა­ლუ­რი წყლე­ბი რა­ჭის უნი­კა­ლუ­რი პო­ტენ­ცია­ლია. ის­ტო­რიე­ბი­სა და ინ­ფორ­მა­ციის შეგ­რო­ვე­ბა კი მათ სა­სარ­გებ­ლო თვი­სე­ბებ­ზე ახა­ლი პროექ­ტე­ბის შექ­მნის წი­ნა­პი­რო­ბაც კი შეიძ­ლე­ბა გახ­დეს.

ნა­ცარ­ქე­ციას ზღაპ­რის რა­ ჭუ­ლი ვა­რიან­ტი ასე­თია: „ნა­ცარ­ქე­ქია კუ­ტი არის ნა­ ცარ­ში და ვე­ღარ გა­მო­ყავ­სყე გა­რედ. დააც­ხვეს ხა­ჭა­პუ­ რე­ბი და: გა­მო­დიო, ხა­ჭა­ პუ­რებ­სა თოვ­სო. მოი­ტა­ნეს გოდ­ლით და ბუ­ხარ­ში ქვე შე­ყა­რეს, ჩე­მი წი­ლი აგერ შე­მოც­ვი­ვაო. გა­მოიტ­ყუეს გა­რედ; მოუ­ხუ­რეს კა­რე­ბი“, _ ასეთ ამ­ბავს გვიყ­ვე­ბა ჩა­ ნა­წე­რი, რო­მე­ლიც რა­ჭა­ში, სო­ფელ ღებ­შია ჩა­წე­რი­ლი. ღე­ბი მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი სო­ფე­ ლია, აქაუ­რი ქვაყ­ვე­ლი ნამ­დვი­ლი გან­ძია, ხო­ლო ამ და სხვა რამ­დე­ნი­მე ყვე­ლის სა­ხეო­ბით გა­მომ­ცხვა­რი ხა­ ჭა­პუ­რი _ გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლი გულ­სარ­თია­ნი. ონის მხა­რეთ­მცოდ­ნეო­ბის მუ­ზეუმ­ში გა­გაო­ცებთ პურ­სა და ცხო­ბას­თან და­კავ­ში­რე­ ბუ­ლი ნივ­თე­ბის სიმ­რავ­ლე: საფ­ქვა­ვე­ბი, გო­ბე­ბი, სა­ცე­რე­ ბი თუ სპე­ცია­ლუ­რი, ხა­რა­ტუ­ ლი, მო­ჩუ­ქურ­თმე­ბუ­ლი კი­ დობ­ნე­ბი, რომ­ლებ­შიც პურს ინა­ხავ­დნენ, იქ­ვეა პუ­რი­სა თუ სხვა ცო­მეუ­ლის ტვიფ­ რე­ბი, ბორ­ჯღა­ლოს, ჯვრის ან სხვაგ­ვა­რი ფორ­მის. პუ­რი და გულ­სარ­თია­ნი ყვე­ ლი კულ­ტუ­რა­ში რი­ტუა­ლუ­ რია, ზო­გან სი­ცოც­ხლის სიმ­ ბო­ლოა _ ქორ­წი­ლის ან ბავ­შ­-

© ფოტო: www. facebook.com/Sad Meli Winery

გა­მო­დი, ხა­ჭა­პუ­რებს თოვს

ვის გა­ჩე­ნის დროს ცხვე­ბა, სხვა­დას­ხვაგ­ვა­რი მო­ხა­ტუ­ლო­­ ბა აქვს, ფორ­მა და საა­ლერ­ სო სა­ხელ­წო­დე­ბა. ხა­ჭა­პუ­რებს ადა­მია­ნე­ბი სწი­რა­ვენ, რომ ზე­ ციურ­მა სამ­ყა­რომ კარ­გი ამინ­ დი, ნა­ყო­ფიე­რე­ბა, ბედ­ნიე­რე­ბა მოუვ­ლი­ნოს. მოგ­ვია­ნე­ბით გულ­სარ­თია­ნი პუ­რეუ­ლი ქრის­ტია­ნულ დღე­ სას­წაუ­ლებ­საც დაუ­კავ­შირ­ და და მი­თო­სი და რე­ლი­გია გააერ­თია­ნა _ ის ხან ქრის­ტეს საგ­ზა­ლია, რო­მელ­საც მა­რია­მი ამ­ზა­დებს, ხა­ნაც _ პირ­ვე­ლი კერ­ძი, რო­მე­ლიც ახა­ლი წლის ღა­მეს უნ­და გა­სინ­ჯო, ის ბუ­ნე­ ბას­თან ურ­თიერ­თო­ბის სა­ფუძ­ ვე­ლია _ ჩი­ტებ­მა უნ­და გა­კენ­ კონ, თაგ­ვებ­მა წაი­ღონ, ან ცეც­ ხლში დაიწ­ვას. „პუ­რია­ნო­ბა“ ისაა, რა­საც რა­ ჭა­ში, მეკ­ვლე აუ­ცი­ლებ­ლად უსურ­ვებს ოჯახს:

„მო­ვი­და ახალ­წე­ლი­წა­დი ღვი­ნია­ნო­ბი­სა, პუ­რია­ნო­ბი­სა, ნათ­ვლი­სა, ქორ­წი­ლი­სა, შე­ძე­ნი­სა, მო­გე­ბი­სა“. რა­ჭა­ში მზად­დე­ბო­და და მზად­ დე­ბა პუ­რის სხვა­დას­ხვა სა­ხეო­ ბა _ გო­მი­ჯი, მუ­რა­სა, ლა­ვა­ში, შო­თი, ნიგ­ვზია­ნი, ნიგ­ვზის ზეთ­ მოს­მუ­ლი, ლო­ბია­ნი, ქო­ნუა­ნი, ლო­ბია­ნი ქო­ნუა­ნი, ბა­ჭუ­ლი, ბოს­ლო­ბის ხა­ჭა­პუ­რი ანუ ძრო­ ხის სა­ლო­ცა­ვის ხა­ჭა­პუ­რი _ „ჭუ­ჭე­ლიე­ბია­ნი“: „ძრო­ხის სა­ლო­ცა­ვის­თვინ გა­ მო­ვაც­ხობ­დით ყვე­ლიანს, ოთხ ძუ­ძუს გოუ­კე­თებ­დით. ახ­ლა ხა­ რე­ბი­სას, გოუ­კე­თებ­დით უღელს ხა­რებს, აქეთ­-ი­ქით ტა­პი­კებს, შვა­ზე ღვლე­ჯი იყო. გა­მოაც­ხობ­ დით და წე­ვი­ღებ­დით ბო­სელ­ ში”, _ მოგ­ვით­ხრობს ხალ­ხუ­რი მთქმე­ლი.

82 VOYAGER 19/2020

დია­ნა ან­ფი­მია­დი

შიგ­თავ­სიც მრა­ვალ­ფე­რო­ ვა­ნია _ ყვე­ლის, ხა­ჭო­სა და ნა­დუ­ღის, არაჟ­ნია­ნი ხა­ჭოს, ლო­ბიოს, ფეტ­ვი­სა და ცერ­ ცვის გარ­და, ურე­ვენ გოგ­ რას, სო­კოს, ცუ­ლის­პი­რას, ხა­ლას (ერ­ბო­ში აზე­ლილ მო­ხა­ლულ ქე­რის ფქვილს). ფორ­მა­ზეც _ ხან მრგვა­ ლია, ხან სამ­კუთ­ხე­დი, ხან ოთ­ხკუთ­ხე­დი (ი­გი­ვე „ბა­ჭუ­ ლი“). ზე­და­პი­რიც ან სა­დაა, ან ჯვრია­ნი, ან მო­ხა­ტუ­ლი, ხო­წი­თა თუ და­ნით მოჭ­რე­ ლე­ბუ­ლი. მოკ­ლედ, რაჭ­ვე­ ლი მცხო­ბე­ლი პურს სულ სხვა­დას­ხვა რა­მეს ჩაურ­ თავს და მე­რე სხვა­დას­ხვაგ­ ვა­რად „შე­მო­კა­ნავს“. რა­ჭუ­ლი ცხო­ბის ტრა­დი­ციი­ სათ­ვის ერ­თი მნიშ­ვნე­ლო­ ვა­ნი ამ­ბა­ვიც გა­ვიხ­სე­ნოთ: 1865 წლი­დან თბი­ლი­სის მე­პუ­რე­თა გაერ­თია­ნე­ბის თავ­კა­ცი, უს­ტა­ბა­ში სწო­რედ რაჭ­ვე­ლი კა­ცი, სოფ­რომ ვა­რა­ზი იყო. ცხო­ბის ტრა­დი­ცია რა­ჭა­ში დღე­საც ცოც­ხა­ლია, ჯე­რაც ნა­ხავთ ნამ­დვილ, რა­ჭულ თო­ნე­ში გა­მომ­ცხვარ სხვა­ დას­ხვა სა­ხის პუ­რეულს, მცხო­ბე­ლი მათ ისევ ლა­მა­ ზად უხა­ტავს ზე­და­პირს და ზრუნ­ვი­თა და სიყ­ვა­რუ­ლით ინა­ხავს ხა­რა­ტულ კი­დობ­ ნებ­ში.

ნამდვილი რა­ჭული

„კარ­სე“ სად­მე­ლი, ამ­ბრო­ლაუ­რი სას­ტუმ­რო „კარ­სე“ ვე­ნა­ხებ­სა და სიმ­წვა­ნე­ში ჩაფ­ლუ­ლი თა­ ნა­მედ­რო­ვე სას­ტუმ­როა. აქ ძვე­ლი რა­ჭუ­ლი სახ­ლის ნაც­ვლად, ახ­ალაგე­ბუ­ლი, შე­სა­ბა­მი­სად კე­თილ­მოწ­ყო­ბი­ლი შე­ნო­ბა დაგ­ ხვდე­ბათ. თუმ­ცა ამ ჭარ­ბი თა­ნა­მედ­რო­ვე აქ­ცენ­ტე­ბის მიუ­ხე­ და­ვად, „კარ­სეს“ თა­ვი მაინც რა­ჭულ სამ­ყა­რო­ში შე­მა­ვალ კა­ რიბ­ჭედ წარ­მოუდ­გე­ნია. კარ­სე, თურ­მე, სწო­რედ კა­რიბ­ჭეს, ზღურბლს ნიშ­ნავს და ამ სას­ტუმ­რო­შიც მოგ­ვი­წო­დე­ბენ: „დაა­გე­ მოვ­ნეთ ნამ­დვი­ლი რა­ჭუ­ლი კერ­ძე­ბი ჩვენ­თან. შე­მოა­ღეთ კა­რი რა­ჭულ სამ­ყა­რო­ში“.

მხატ­ვრის სახ­ლი

ონი

„მხატ­ვრის სახ­ლი“ ონის ცენ­ტრში, ტყის პი­რას, წყნარ და მყუდ­ რო ად­გი­ლას მდე­ბა­რეობს. ამ სას­ტუმ­როს ინ­ტე­რიერ­სა თუ ექ­ სტე­რიერ­ში უხ­ვად შეხ­ვდე­ბით ტრა­დი­ციულ ქარ­თულ ავეჯს, ამ კუთ­ხის­თვის მა­ხა­სია­თე­ბელ სხვა­დას­ხვა ძველ ნივ­თსა და დია­ სახ­ლი­სის _ ქალ­ბა­ტო­ნი ლიას მიერ შეს­რუ­ლე­ბულ ფერ­წე­რულ ნა­მუ­შევ­რებს.

ამას ად­ვი­ლად მო­ვა­ხერ­ხებთ, თუ ეზო­ში გა­მარ­თულ თო­ნე­ში თა­ვად ჩა­ვაკ­რავთ ლო­ბიანს, რომ­ლის შიგ­თავ­სიც ხის გობ­ზე იზი­ლე­ბა, ან­და დავ­ლევთ ხვან­ჭკა­რას, რო­მე­ლიც სას­ტუმ­როს კუთ­ვნილ ვე­ნა­ხებ­ში მოყ­ვა­ნი­ლი ყურ­ძნის­გა­ნ იწუ­რე­ბა. „კარ­სე­ში“ 10 სა­და, მი­ნი­მა­ლის­ტუ­რად გა­ფორ­მე­ბუ­ლი ნო­მე­ რია. ექ­ვსი ორად­გი­ლია­ნი და ოთ­ხი სა­მად­გი­ლია­ნი, კონ­დი­ცი­ რე­ბით, ინ­ტერ­ნე­ტით, აბა­ზა­ნით და სხვა ატ­რი­ბუ­ტი­კით. „კარ­სე“ ამ­ბრო­ლაუ­რის აე­რო­პორ­ტი­დან მან­ქა­ნით 5 წუ­თის სა­ვალ­ზეა. www.facebook.com/hotelkarseinrachao

ამ საო­ჯა­ხო სას­ტუმ­რო­ში ზუს­ტად გაი­გებ, რა არის ნამ­დვი­ლი რა­ჭუ­ლი მას­პინ­ძლო­ბა. თო­ნე­ში რა­ჭულ ლო­ბია­ნებ­საც და­ გიც­ხო­ბენ, რა­ჭუ­ლ ღვი­ნო­საც და­გა­გე­მოვ­ნე­ბი­ნე­ბენ და არ­ყის ხდის პრო­ცეს­საც კი შეიძ­ლე­ბა დაეს­წრო. თუ სურ­ვი­ლი გაქვს, ამ პრო­ცე­სებ­ში თა­ვა­დაც ჩაერ­თვე­ბი. მას­პინ­ძლე­ბი ამ უნი­კა­ ლუ­რი, მრა­ვალ­ფე­რო­ვა­ნი და თით­ქოს ხე­ლუხ­ლე­ბე­ლი მხა­რის დათ­ვა­ლიე­რე­ბა­შიც და­გეხ­მა­რე­ბიან. მა­თი მეგ­ზუ­რო­ბით მოივ­ ლი რა­ჭის ჩან­ჩქე­რებს, გა­მოქ­ვე­ბუ­ლებს, ტბებს, მყინ­ვა­რებ­სა და ის­ტო­რიულ ად­გი­ლებს. ბიბ­ლიო­თე­კა, მა­რა­ნი, თო­ნე, ქვე­ბის კო­ლექ­ცია, არ­ყის სახ­დე­ ლი, ხე­ხი­ლის ბა­ღი, ყვა­ვი­ლე­ბი, მო­სას­ვე­ნე­ბე­ლი ად­გი­ლე­ბი, მთის ვე­ლო­სი­პე­დე­ბი _ ეს ყვე­ლა­ფე­რი ამ ერთ საო­ჯა­ხო სას­ ტუმ­რო­შია თავ­მოყ­რი­ლი. თუ გა­გი­მარ­თლა და სე­ზო­ნი სა­თა­ ნა­დოდ შეარ­ჩიე, აქ შე­გიძ­ლია ნამ­დვი­ლი რა­ჭუ­ლი ლო­რიც კი დაა­გე­მოვ­ნო. სას­ტუმ­როს ოთა­ხებ­ში არის Wi-Fi ინ­ტერ­ნე­ტი. სას­ტუმ­როს აქვს 8 ნო­მე­რი და იტევს 20 ადა­მიანს.

www.facebook.com/hotelinonio

ცი­ბე­ნა

ამ­ბრო­ლაუ­რი

ამ სას­ტუმ­რო­ში კე­თილ­გან­წყო­ბა და სტუმ­რებ­ზე ზრუნ­ვა ფეის­ ბუ­კის გვერ­დი­დან­ვე იწ­ყე­ბა. ალ­ბათ, ასე გუ­ლი­თა­დი დახ­ვედ­რის გა­მოც ამ­ბო­ბენ „ცი­ბე­ნას“ სტუმ­რე­ბი, რომ აქ რა­ჭუ­ლი ეზო-­კა­ რის ხა­სიათ­ი და გე­მო გან­სა­კუთ­რე­ბით კარ­გად იგ­რძნო­ბა. „ცი­ბე­ნა­ში“ სას­ტუმ­როს შე­ნო­ბაც დგას _ ახ­ალაშე­ნე­ბუ­ლი და თა­ნა­მედ­რო­ვე, შვი­დი კე­თილ­მოწ­ყო­ბი­ლი ნომ­რით; და ასე­ვე, ცალ­კეა, ოთ­ხი კოხ­ტა ხის კო­ტე­ჯი, პა­ტა­რა მწვა­ნე ბა­ღე­ბით. „ცი­ბე­ნა­ში“ თქვენ­თვის ღო­ნის­ძიე­ბე­ბი­სა და წვეუ­ლე­ ბე­ბის მოწ­ყო­ბაც შეუძ­ლიათ.

www.facebook.com/Tsibenao

„ცი­ბე­ნა­ში“ აქვთ თა­ნა­მედ­რო­ვე კომ­ფორ­ტუ­ლი დას­ვე­ნე­ბის­თვის სა­ჭი­რო ატ­რი­ბუ­ტი­კაც, სივ­რცეც ბავ­შვე­ბის­თვის, ფან­ჩა­ტუ­რე­ბი, ჰა­მა­კე­ბი და გემ­რიე­ლი რა­ჭუ­ლი სამ­ზა­რეუ­ლოც.

83 VOYAGER 19/2020

რაჭალეჩხუმი „ყო­ველ­თვის მინ­დო­და, მქო­ნო­და სახ­ლი, სა­დაც ჩე­მი სიმ­ყუდ­ რო­ვის ზო­ნას შევ­ქმნი­დი. რო­ცა ეს ად­გი­ლი ვნა­ხე, ვი­ფიქ­რე, აქაუ­რო­ბა სხვე­ბის­თვი­საც გა­მე­ზია­რე­ბი­ნა. მარ­თლაც, მათ­თვის, ვინც კომ­ფორ­ტსა და ბუ­ნე­ბას­თან სიახ­ლო­ვეს ეძებს, იდეა­ლუ­რი გა­მო­ვი­და“, _ მიყ­ვე­ბა მა­რია­მი.

WINE SPACE

სად­მე­ლი, ამ­ბრო­ლაუ­რი

ფეის­ბუქ­ზე მე­გობ­რე­ბი რომ პოს­ტა­ვენ ხოლ­მე, დი­ლა უნ­და იყოს ასე­თიო, ზუს­ტად ეგ დი­ლე­ბი თენ­დე­ბა აქ. ხის კარს ჭრია­ლით რომ გაა­ღებ, 100 წელს გა­და­ცი­ლე­ბუ­ლი სახ­ლის აი­ვან­ზე ყა­ვის ფინ­ჯნით ჩა­მოჯ­დე­ბი და გაშ­ლილ ხედს დაუწ­ყებ ცქე­რას, იგ­ რძნობ, რომ მარ­თლაც მაღ­ლა ხარ, ყვე­ლა­ფერ­ზე მაღ­ლა. რა­ჭა­ში ბევ­რი მი­ტო­ვე­ბუ­ლი, ზო­გიც უკ­ვე ნგრე­ვის პი­რას მი­სუ­ლი სახ­ლია. ესეც ერ­თ-ერ­თი მათ­გა­ნი იყო. ხვან­ჭკა­რის მიკ­რო­ზო­ ნა­ში, სო­ფელ სად­მელ­ში, საო­ცა­რი ხე­დე­ბით გარ­შე­მორ­ტყმუ­ლი იდ­გა და რა­ჭუ­ლი სი­დინ­ჯით ელო­და, რო­დის აღ­მოა­ჩენ­დნენ. ბო­ლოს თბი­ლი­სელ­მა მა­რიამ მარ­გიან­მა იპო­ვა და სას­ტუმ­რო Wine Space-ად აქ­ცია.

სახ­ლში სიძ­ვე­ლე ხე­ლუხ­ლე­ბე­ლი და­ტო­ვა, მხო­ლოდ კომ­ფორ­ ტი დაუ­მა­ტა და მეუღ­ლეს­თან, გუ­რამ­თან ერ­თად, ყვე­ლა აქ­სე­ სუა­რი თუ დე­ტა­ლი სა­კუ­თა­რი ხე­ლით, ეკო­ლო­გიუ­რად სუფ­თა მა­სა­ლე­ბით შექ­მნა. მე­რე გლემ­ფინგ კო­ტე­ჯიც აა­შე­ნა: დი­დი ბურ­თი, სა­დაც ბუ­ნე­ბას­თან ხე­ლის ერთ გაწ­ვდე­ნა­ზე ხარ და თან ყვე­ლა კომ­ფორ­ტი გაქვს. ეზო­ში სახ­ლის ასა­კის ღია მა­რა­ნია მოწ­ყო­ბი­ლი. მეღ­ვი­ნეო­ბით გუ­რა­მია გა­ტა­ცე­ბუ­ლი და სტუმ­რებს არა მარ­ტო რა­ჭის სა­ხელ­გან­თქმუ­ლი ღვი­ნით, არა­მედ მის ბა­ზა­ზე დამ­ზა­დე­ბუ­ლი კოქ­ტეი­ლე­ბი­თა და ნა­ტუ­რა­ლუ­რი ლი­მო­ნა­თე­ბი­ თაც გვი­მას­პინ­ძლდე­ბა. სა­ღა­მოო­ბით კი აქაუ­რი მცე­ნა­რეუ­ლი ჩაის მირ­თმე­ვას გირ­ჩევთ: ცაც­ხვის, პიტ­ნი­სა და ას­კი­ლის მიქსს ან თა­ვის საავ­ტო­რო „კუ­პაჟს“. რა­ჭა­ში ღვი­ნი­სა და კერ­ძე­ბის სა­დე­გუს­ტა­ ციო ტურ­შიც აუ­ცი­ლებ­ლად უნ­და წახ­ვი­დეთ, თუმ­ცა შე­გიძ­ლიათ, სა­ფეხ­მავ­ლო, სა­ჯო­მარ­დო ან სუ­ლაც ჯი­პით ტუ­რიც სცა­დოთ. ამ ყვე­ლა­ფერს სას­ტუმ­რო­ში­ვე დააორ­გა­ნი­ზე­ბენ. და თუ აქაუ­რო­ ბას რთვე­ლის დროს ეს­ტუმ­რე­ბით, ყურ­ძენ­საც მოკ­რეფთ, და­წუ­ რავთ კი­დეც და ჩურ­ჩხე­ლა­საც ამოავ­ლებთ.

Wine Space-ში სა­მი გან­სხვა­ვე­ბუ­ლი ნო­მე­რია: კლა­სი­კუ­რი, სტან­დარ­ტუ­ლი და ლუქ­სი. ამას ემა­ტე­ბა კო­ტე­ჯიც, რო­მე­ლიც 4 პერ­სო­ნას თა­ვი­სუფ­ლად იტევს. სულ კი სას­ტუმ­რო 11 ვი­ზი­ტორს იღებს. სას­ტუმ­რო სად­მე­ლის მუ­ნი­ცი­პა­ლუ­რი ცენ­ტრი­დან 7 კმში მდე­ბა­რეობს. რთუ­ლი მი­საგ­ნე­ბი არ არის, მაგ­რამ თუ მაინც დაიბ­ნე­ვით, მას­პინ­ძლე­ბი და­გეხ­მა­რე­ბიან და საოც­რად ზუს­ტი მი­ნიშ­ნე­ბე­ბით ყვე­ლა­ფერ­ზე მაღ­ლა აგიყ­ვა­ნენ. www.facebook.com/WinespaceSadmel ნინო ნატროშვილი

„წესიერი“

ღვი­ნის მა­ღა­ზია სო­ფე­ლი ხვან­ჭკა­რა ღვი­ნის მა­ღა­ზიაც რა­ჭის­თვის ახა­ლი და იშ­ვია­თი მოვ­ლე­ნაა. აქ ხომ მცი­რე და სა­შუა­ლო მარ­ნე­ბია, ღვი­ნო­საც მეღ­ვი­ნეე­ ბი თა­ვად ყი­დიან. ამი­ტომ მა­რი­კა დოხ­ნა­ძის სურ­ვი­ლი _ ერ­თად მოე­ყა­რა თა­ვი სხვა­დას­ხვა ღვი­ნის­თვის, სიახ­ლე იყო, თუმ­ცა, უკ­ვე ბევრს მოს­წონს. რაც მთა­ვა­რია, მა­ღა­ზია ღვი­ნის შერ­ჩე­ვი­სა და და­გე­მოვ­ნე­ბის პრო­ცესს აიო­ლებს. ვი­საც არ აქვს მარ­ნი­დან მა­რან­ში დე­გუს­ტა­ციებ­ზე სია­რუ­ლის დრო და სურს, რა­ჭი­დან კარ­გი ღვი­ნო გაი­ყო­ლოს, ეს სწო­რედ შე­სა­ფე­რი­სი ად­გი­ლია.

მა­ღა­ზიის მფლო­ბე­ლი პრო­ფე­სიით მხატ­ვა­რია, ამი­ტომ გა­ რე­მოც საინ­ტე­რე­სოა. ინ­ტე­რიერს მი­სი ხე­ლით გა­კე­თე­ბუ­ ლი მო­ზაი­კა ამ­შვე­ნებს. ჩა­მო­სას­ხმე­ლი ღვი­ნო ამ მა­ღა­ზია­ ში 30 ლა­რი ღირს, ბოთ­ლში და­ბეჭ­დი­ლის ფა­სი კი 45-დან 50 ლა­რამ­დეა _ ცხა­დია, მეღ­ვი­ნეს, ჩა­მოს­ხმის თა­რიღს, ნა­ტუ­რა­ლუ­რო­ბას და, თა­ვის­თა­ვად, გე­მოს გააჩ­ნია. www.facebook.com/winehousekhvanchkarao

წე­სი

წე­სი, ამ­ბრო­ლაუ­რი

მას­ზე სო­ფელ­ში ხში­რად ამ­ბო­ბენ, ერ­თ-ერთ ყვე­ლა­ზე „წე­სიე­ რი“ სას­ტუმ­როაო მთელ რა­ჭის რე­გიონ­ში. და გა­და­მე­ტე­ბულ შე­ფა­სე­ბას არ ჰგავს, ნომ­რე­ბი ფარ­თო და ხა­რის­ხია­ნი მა­სა­ ლით მო­პირ­კე­თე­ბუ­ლია. დი­ზაინ­შიც ხა­რის­ხი და სი­სა­და­ვე ჩანს. სტუმ­რებს სა­პიკ­ნი­კე ზო­ნა, გვერ­დით ჩა­მო­მა­ვა­ლი მდი­ნა­რე და ღირ­სშე­სა­ნიშ­ნაო­ბე­ბი­თა და ტყეე­ბით სავ­სე გა­რე­მო ხვდე­ბათ. იქ­ვე მწვა­დე­ბის მა­ყალ­ზე შეწ­ვაც შეუძ­ლიათ, ღო­ნის­ძიე­ბე­ბის გა­მარ­თვაც. ეს კარ­გი ად­გი­ლია ლაშ­ქრო­ბე­ბის და­სა­გეგ­მა­დაც _ ახ­ლო­საა ბა­რა­კო­ნის ეკ­ლე­სია და მინ­და ცი­ხეც. www.facebook.com/Hotel.Tsesio

84 VOYAGER 19/2020

GLAMPING GEORGIA ქვე­მო კრი­ხი, ამ­ბრო­ლაუ­რი Glamping ორ იდეას აერ­თია­ნებს _ glamour და camping-ს _ დახ­ვე­წი­ლო­ბა და კემ­პინ­გი. და მარ­თლაც ეს თეთ­რი, გამ­ჭვირ­ვა­ ლე სფე­როე­ბი სწო­რედ ამ ორი კომ­პო­ნენ­ტის ნა­ზა­ვია. თბი­ლი­სი­ დან მშობ­ლიურ რა­ჭულ სო­ფელ კრიხ­ში დაბ­რუ­ნე­ბულ­მა გიორ­გი ისა­კა­ძემ თა­ვი­დან ვე­ნა­ხი გაა­შე­ნა და მეღ­ვი­ნეო­ბა დაიწ­ყო, შემ­ დეგ კი გა­დაწ­ყვი­ტა, ვი­ზი­ტო­რე­ბის­თვის რა­მე გან­სხვა­ვე­ბუ­ლი შეე­ თა­ვა­ზე­ბი­ნა. აქ მოხ­ვედ­რა ლაშ­ქრო­ბა­საც მოი­ცავს, რად­გან კო­ტე­ჯე­ბი, იგი­ვე კაფ­სუ­ლე­ბი, სა­თი­ბე­ბის ტე­რი­ტო­რია­ზე, ასე ვთქვათ, ხე­ლუხ­ლე­ ბელ ბუ­ნე­ბა­შია მოწ­ყო­ბი­ლი, სა­დაც მან­ქა­ნა ბო­ლომ­დე ვერც ავა და საი­და­ნაც რა­ჭის უმ­შვე­ნიე­რე­სი ხე­დე­ბი იშ­ლე­ბა.

რო­გორც ჩანს, რა­ჭის ხელ­შეუ­ხე­ბელ ბუ­ნე­ბას და ჰო­რი­ზონ­ტზე გა­წო­ლილ სიმ­წვა­ნეს კოს­მო­სუ­რი გან­წყო­ბაც უხ­დე­ბა _ ანუ ის, რაც სფე­როს ფორ­მის კაფ­სუ­ლებს მოაქვს.

ამ დროის­თვის ქვე­მო კრიხ­ში 10 საც­ხოვ­რე­ბე­ლი კაფ­სუ­ლა დგას. თი­თოეულს თა­ვი­სი ტე­რა­სა, სამ­ზა­რეუ­ლო და აბა­ზა­ნა და ყვე­ლა სა­ჭი­რო კომ­ფორ­ტუ­ლი აქ­სე­სუა­რი აქვს.

იპო­ვე შე­ნი გა­რე­მო

www.facebook.com/glampinggeorgiao თა­მარ კვი­ნი­კა­ძე

ისევ აუ­ცი­ლებ­ლად რა­ჭა­ში დაბ­რუნ­დე­ბოდ­ნენ. ასეც მოიქ­ცნენ. სო­ფელ სად­მელ­ში მა­მის­გან და­ტო­ვე­ბუ­ლი მი­წის ნაკ­ვე­თი და ძვე­ლის­ძვე­ლი სახ­ლი ეგუ­ლე­ბო­დათ. ეზო ეკალ­ბარ­დე­ბის­გან გაწ­მინ­დეს, ახა­ლი, კოხ­ტა შე­ნო­ბა აა­გეს, ჰოს­ტე­ლად აქ­ციეს და თა­ვად რომ სურ­დათ, ისე­თი „გა­რე­მო“ შექ­მნეს. ამ ამ­ბავს დე­ბი ახ­ლა თვა­ლე­ბან­თე­ბუ­ლე­ბი, სხა­პას­ხუ­პით მიყ­ ვე­ბიან და თან აქაუ­რო­ბას მათ­ვა­ლიე­რე­ბი­ნე­ბენ. კოხ­ტა სივ­რცე სიმ­ყუდ­რო­ვე­საც გიქ­მნის და მხია­რულ გან­წყო­ბა­საც. დი­ზია­ნი თან ახალ­გაზ­რდუ­ლია და თან _ ვინ­ტა­ჟუ­რი. ფე­რა­დი ფან­ჯრე­ ბი და ლა­მაზ­-ლა­მა­ზი გა­ნა­თე­ბა კი რო­მან­ტი­კუ­ლი­ცაა და ცო­ტა ზღაპ­რუ­ლიც. „ნივ­თე­ბი ლამ­პი­დან პია­ნი­ნომ­დე ისე შე­ვარ­ჩიეთ, რომ ნე­ბის­მიერ­მა სა­კუ­თარ ასო­ცია­ციებს დაუ­კავ­ში­როს. თა­ვი­ სი გა­რე­მო იპო­ვოს. ადა­მია­ნებს ეს გა­მორ­ჩეუ­ლო­ბა მოს­წონთ. ჩვენც ვცდი­ლობთ, ისე­თი სი­ტუა­ცია შევ­ქმნათ, რომ სტუმ­რე­ბი ზუს­ტად ისე იყ­ვნენ, რო­გორც თა­ვად სურთ“, _ მიყ­ვე­ბა თა­მა­რი. „გა­რე­მოს“ 4 ნო­მე­რი და 1 კო­ტე­ჯი 20 ადა­მიანს მას­პინ­ძლობს. კოხ­ტად მოწ­ყო­ბილ ეზო­ში, ვე­ნა­ხის პი­რას აუ­ზიც გა­გაგ­რი­ლებთ და ლა­მა­ზი ფან­ჩა­ტუ­რე­ბიც. გაით­ვა­ლის­წი­ნეთ, რომ აქ Wi-Fi და ტე­ლე­ვი­ზო­რი არ დაგ­ხვდე­ბათ. ასე­თია მი­რან­დუხ­ტი­სა და თა­მა­რის მტკი­ცე გა­დაწ­ყვე­ტი­ლე­ბა.

„ეს ჩვე­ნი პრინ­ცი­პუ­ლი მიდ­გო­მაა. გვინ­და, დამ­სვე­ნებ­ლე­ბი გა­ რეთ გა­ვიდ­ნენ, ერ­თმა­ნეთ­თან კო­მუ­ნი­კა­ცია ჰქონ­დეთ და ოთა­ ხებ­ში — ინ­ტერ­ნეტ­სა და ტე­ლე­ვი­ზორ­თან არ გა­მოი­კე­ტონ. სხვა­ თა შო­რის, ამარ­თლებს კი­დეც. სტუმ­რე­ბი ჩვენ­გან და­მე­გობ­რე­ ბუ­ლე­ბი და ახა­ლი ემო­ციე­ბით სავ­სეე­ბი რომ მი­დიან, ამის დამ­ სა­ხუ­რე­ბა­ცაა“, _ მეუბ­ნე­ბა მი­რან­დუხ­ტი.

ჰოს­ტე­ლი გა­რე­მო სად­მე­ლი, ამ­ბრო­ლაუ­რი მი­რან­დუხტ და თა­მარ და­ვი­თუ­ლია­ნე­ბი სტუ­მარ­-მას­პინ­ძლო­ ბის სფე­რო­ში დიდ წარ­მა­ტე­ბას რომ მიაღ­წე­ვენ, ბრენ­დის­თვის ლე­გენ­დის გა­მო­გო­ნე­ბა ნამ­დვი­ლად არ დას­ჭირ­დე­ბათ. ლე­ გენ­და რეა­ლო­ბას დაემ­თხვე­ვა. ჯერ კი­დევ სკო­ლა­ში სია­რუ­ლის დროს ტყუპ დებს გუ­ლი სწყდე­ბო­დათ, რო­ცა მა­თი თა­ნა­ტო­ლე­ბი რა­ჭი­დან თბი­ლის­ში საც­ხოვ­რებ­ლად გა­დას­ვლა­ზე ოც­ნე­ბობ­ დნენ, მე­რე მარ­თლაც მი­დიოდ­ნენ და უკან აღარ ბრუნ­დე­ბოდ­ ნენ. სწო­რედ ამი­ტომ, ერ­თმა­ნეთს პი­რო­ბა მის­ცეს, რომ დე­და­ქა­ ლაქ­ში მხო­ლოდ სას­წავ­ლებ­ლად წა­ვი­დოდ­ნენ, მაგ­რამ შემ­დეგ

სა­მა­გიე­როდ, გემ­რიელ საკ­ვებ­ზე ფიქ­რი არ მო­გი­წევთ. მათ სამ­ ზა­რეუ­ლო­ში თა­ვა­დაც შეძ­ლებთ მომ­ზა­დე­ბას და გა­მას­პინ­ძლე­ ბა­ზე არც დე­ბი გეტ­ყვიან უარს. სხვა­თა შო­რის, თა­მარ­სა და მი­ რან­დუხტს ქორ­წი­ლე­ბი­სა და სხვა წვეუ­ლე­ბე­ბის ორ­გა­ნი­ზე­ბაც შე­სა­ნიშ­ნა­ვად გა­მოს­დით. სად­მელ­ში სა­კუ­თა­რი გა­რე­მოს სა­ძებ­ ნე­ლად წას­ვლას თუ გა­დაწ­ყვეტთ, გაით­ვა­ლის­წი­ნეთ, რომ ავ­ტო­ მო­ბი­ლით მგზავ­რო­ბის გარ­და, ნა­ტახ­ტა­რი­დან გაფ­რე­ნაც შე­გიძ­ ლიათ. მით უფ­რო, რომ ამ­ბრო­ლაუ­რის აე­რო­პორ­ტი­დან ტყუ­პე­ ბის ჰოს­ტე­ლამ­დე არც ისე შო­რია. თუ ბევ­რი ბარ­გი არ გექ­ნე­ბათ, ფე­ხით მიხ­ვალთ, თუ არა­და, ავ­ტოს­ტო­პით მის­ვლა სცა­დეთ.

85 VOYAGER 19/2020

www.facebook.com/garemoo ნინო ნატროშვილი

რაჭალეჩხუმი

ჩვენ­თან გზა სა­მი მხრი­დან მო­დის მო­პა­ტი­ჟე­ბა ლეჩ­ხუმ­ში ნ ი­ნ ო კ ვი­რ ი­კ ა შ­ვ ი­ლ ი

ლეჩ­ხუმ­ში, სხვა­დას­ხვა სცე­ნა­რის გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბით, რამ­დე­ნი­ მე მხრი­დან შეიძ­ლე­ბა მოხ­ვდე. დიდ და გაც­ვე­თილ მა­გის­ტრალ­ ზე მის­კენ მი­მა­ვა­ლი გზა არ დევს, სა­გან­გე­ბოდ უნ­და დაი­სა­ხო მიზ­ნად და იქით გა­დაუხ­ვიო _ ან ბა­ბუის მი­ტო­ვე­ბუ­ლი სო­ფე­ლი უნ­და გე­გუ­ლე­ბო­დეს, ან _ გა­მო­კე­ტილ და სევ­დიან ხის ლა­მაზ სახ­ლებს აფე­ტი­შებ­დე; ან ლეჩ­ხუმ­ში ბო­ლო ხანს მომ­რავ­ლე­ბუ­ ლი მცი­რე, ად­გი­ლობ­რი­ვი მე­წარ­მეე­ბის გაც­ნო­ბა უნ­და გსურ­ დეს, ან­და მაინ­ცდა­მაინც ლეჩ­ხუ­მის ჩან­ჩქე­რე­ბის, ქვა­ბუ­ლე­ბის, ქულ­ბაქ ტბე­ბის, ამ მო­ნაკ­ვეთ­ზე მორ­ბე­ნა­ლი რიო­ნი­სა და, რაც მთა­ვა­რია, იდუ­მა­ლი ხვამ­ლის მთის ნახ­ვა.

რა­ჭი­დან წა­მოს­ვლაც შე­გიძ­ლია და­გეგ­მო აქ _ ამ­ბროა­ლუ­რი­დან სო­ფელ ტვი­შამ­დე 45 კ­მ-ია; ან­და, პი­რი­ქით, ქუ­თაი­სი­დან, ან წყალ­ტუ­ბო­დან მიხ­ვი­დე ლეჩ­ხუმ­ში და აქე­დან შეუყ­ვე გზას რა­ჭის­კენ.

ერ­თი სიტ­ყვით, შე­გიძ­ლია, აკა­კი წე­რეთ­ლის ცნო­ბი­ლი მარ­შრუ­ ტი გაი­მეო­რო _ „მოგ­ზაუ­რო­ბა რა­ჭა-­ლეჩ­ხუმ­ში“ და ისიც შე­გიძ­ ლია, ამ მოგ­ზაუ­რო­ბას საწ­ყი­სი და ფი­ნა­ლუ­რი პუნ­ქტე­ბი შეუც­ ვა­ლო.

86 VOYAGER 19/2020

საირ­მის სვე­ტე­ბი

მე ბავ­შვო­ბი­დან სულ რა­ჭი­დან ლეჩ­ხუ­მის­კენ მი­მა­ვა­ლი გზა მახ­სოვს. ამ გზა­ზე კი ჩე­მი ბავ­შვო­ბის, ალ­ბათ, ყვე­ლა­ზე შთამ­ ბეჭ­და­ვი სა­ნა­ხაო­ბა _ საირ­მის სვე­ტე­ბი. გზი­დან ყვე­ლა­ზე მძაფ­რად უც­ნაუ­რი, კლდო­ვა­ნი წა­მო­ნა­ზარ­დე­ბი გა­მახ­სოვ­ რდე­ბა და კი­დევ ოღ­როჩოღ­რო გზა. ამ გა­რე­მომ შეიძ­ლე­ბა ინ­დიე­ლე­ბის შე­სა­ხებ ნა­ნა­ხი ფილ­მე­ბიც გა­გახ­სე­ნოს და თან სა­სია­მოვ­ნოდ აგა­ფო­რია­ქოს _ ნე­ტა, მა­ლე დად­გე­ბი თუ არა თა­ვა­დაც სო­ფელ ლაი­ლაშ­ში, იმ ცნო­ბი­ლი აუ­ზის კი­დე­ზე, ლეჩ­ ხუ­მის სტუმ­რე­ბის ინ­სტაგ­რა­მის ფო­ტოებ­ზე აუ­ცი­ლებ­ლად რომ ხვდე­ბა ხოლ­მე.

87 VOYAGER 19/2020

საირ­მის სვე­ტე­ბი ცა­გე­რის მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ ტეტ­ში სო­ფელ ალ­პა­ნა­სა და ჭრე­ბა­ლოს შო­რის მდე­ბა­რეობს. ის მდი­ნა­რე რიო­ნის მარ­ჯვე­ნა მხა­რეს, უღელ­ტე­ხი­ლი­დან მო­ ჩანს. ლაშ­ქრო­ბის მოყ­ვა­რუ­ლე­ბი გან­სა­ კუთ­რე­ბით ეტა­ნე­ბიან. სა­ფეხ­მავ­ლო მარ­ შრუ­ტის სიგ­რძე 3 კ­მ-ია. უღელ­ტე­ხი­ლი­დან გზა ტყე­ში უხ­ვევს, ვიწ­რო ბი­ლიკ­ზე დგე­ბი და სერ­პან­ტი­ნით ტყის აღ­მარ­თზე ადი­ხარ. მთის­კენ მი­მა­ვალ გზა­ზე შუა საუ­კუ­ნეე­ბის ღვთის­მშობ­ლის ეკ­ლე­სიის ნან­გრე­ვე­ბია. მთის წვე­რი­დან, რო­მე­ლიც ზღვის დო­ნი­ დან 680 მ-ის სი­მაღ­ლე­ზე მდე­ბა­რეობს, ულა­მა­ზე­სი ხე­დი იშ­ლე­ბა.

რაჭალეჩხუმი

ლაი­ლა­ში და ოქ­რო­ნი­შის აუ­ზი სო­ფე­ლი ლაი­ლა­ში ცნო­ბი­ლია თა­ ვი­სი საინ­სტაგ­რა­მე აუ­ზით, მაგ­რამ, თუ უფ­რო ჩა­ვუღ­რმავ­დე­ბით, მრა­ ვა­ლეთ­ნი­კუ­რი და­სახ­ლე­ბის საუ­კე­ თე­სო მა­გა­ლითიც არის. ახ­ლა სო­ ფე­ლია, წარ­სულ­ში ქა­ლა­ქად იწო­ დე­ბო­და. სა­ვაჭ­რო ცენ­ტრში იყო და იქ გვერ­დიგ­ვერდ ცხოვ­რობ­დნენ ებ­რაე­ლე­ბი, სომ­ხე­ბი, ბერ­ძნე­ბი და ქარ­თვე­ლე­ბი. 1912 წელს, აკა­კი წე­ რეთ­ლის ცნო­ბი­ლი, რა­ჭა-­ლეჩ­ხუმ­ ში მოგ­ზაუ­რო­ბის ბო­ლო წერ­ტი­ლიც ლაი­ლა­ში გახ­ლდათ. ლაი­ლა­შის კად­რე­ბი ვა­სილ ამა­შუ­კე­ლის სა­ კულ­ტო ფილ­მში­ცაა მოხ­ვედ­რი­ლი.

88 VOYAGER 19/2020

©ფოტო: სოფო ჩინჩალაძე ©ფოტო: ლევან ხმელიძე

მწვანე ტყე ღვირიშის ჩანჩქერიდან მიდიხარ სოფელი ქულბაქისკენ და გზადაა მწვანე ტყე.

ღვი­რი­შის ჩან­ჩქე­რი ღვი­რი­ში თვალ­წარ­მტა­ცი ჩან­ჩქე­რია სო­ფელ ნა­კუ­რა­ლე­სის­ კენ მი­მა­ვალ გზა­ზე. მთის მწვერ­ვა­ლი­დან დაშ­ვე­ბუ­ლი ჩან­ჩქე­რი მდი­ნა­რე ლა­ჯა­ნურ­ში იშ­ლე­ბა. თა­ვის მხრივ, მდი­ნა­რე ლა­ჯა­ნუ­რი მდი­ნა­რე რიონ­ში ჩა­დის. ჯო­მარ­დობის ტუ­რე­ბიც ხში­რად აქ ეწ­ ყო­ბა ხოლ­მე.

89 VOYAGER 19/2020

რაჭალეჩხუმი

ხვამ­ლის მთა მდი­ნა­რე რიო­ნი­სა და ცხე­ნის­წყლის ხეო­ბებს შო­რის ამოზიდული ხვამ­ლის მთა მნახ­ველ­ ზე გრან­დიო­ზულ შთა­ბეჭ­დი­ლე­ბას ახ­დენს. იუ­რუ­ლი პე­რიო­დის ქვის­გან ნა­გე­ბი მა­სი­ვის უმაღ­ლე­სი წერ­ტი­ლი ზღვის დო­ნი­დან 2002 მ-ზეა. მა­სი­ვის სიგ­რძე 10.5 კ­მ-ია. სი­გა­ნე _ 7 კ­მ. მღვი­მეე­ბი, ნაპ­რა­ლე­ბი, მი­წის­ქვე­შა წყალ­სა­ტე­ვე­ბი _ ეს ყვე­ლა­ფე­რი ხვამ­ლის მთას სა­ქარ­თვე­ლო­ში ერ­თ-ერთ ყვე­ლა­ზე საინ­ტე­რე­სო გეოგ­რა­ფიულ ად­გი­ლად აქ­ცევს. ლე­გენ­დე­ბი და მი­თე­ბი კი, მთას მის­ტი­კუ­რო­ ბა­სა და საკ­რა­ლუ­რო­ბას ჰმა­ტებს. მა­გა­ლი­ თად, გად­მო­ცე­მის თა­ნახ­მად, აქ აუ­რაც­ხე­ლი გან­ძი იმა­ლე­ბო­და, რო­მე­ლიც სა­ქარ­თვე­ლოს რე­ნე­სან­სის ეპო­ქა­ში, მე­ფეებ­მა და­ვით ულუმ და და­ვით ნა­რინ­მა ორად გაყ­ვეს და დი­დი ნა­წი­ლი სწო­რედ ამ მთა­ზე შეი­ნა­ხეს. გან­ძის სა­ძებ­რად არა­თუ წარ­სულ­ში, ჩვენს დრო­შიც არაერ­თი ექ­სპე­დი­ციამოეწყო. ხვამლის მთის მნიშვნელობის წარმოჩე­ ნისას, ხშირად იმოწმებენ ფრაზას ქარ­თლის ცხოვ­რე­ბიდან: „ო­დეს სა­ქართვე­ლოს გაუ­ ჭირ­დეს, ხვამ­ლმა არ­ჩნოს“. ხვამ­ლის მთის შე­სა­ხებ ვა­ხუშ­ტი ბა­ტო­ნი­ ში­ლიც წერს: „რიო­ნის და­სავ­ლე­თით მთის ძირს არის ხომ­ლის კლდე ფრიად მა­ღა­ლი, მოი­გო ამან სა­ხე­ლი ესე სი­მაღ­ლით, ხომ­ლის ვარ­სკვლა­ვის სწო­რე­ბით“. სიტ­ყვა „ხომ­ლი“ კი, სულ­ხან­-სა­ბას მი­ხედ­ვით, „ვარ­სკვლავ­ თა კრე­ბულს“ ნიშ­ნავს. მარ­შრუ­ტი სო­ფე­ლი ოყუ­რე­შის შე­სას­ვლე­ ლი­დან იწ­ყე­ბა და მიუყ­ვე­ბა საავ­ტო­მო­ბი­ლო გზას მა­ღა­ლი გა­მავ­ლო­ბის მან­ქა­ნე­ბის­თვის. სა­ბა­ნა­კე ზო­ნამ­დე 10.5 კმ-ია გა­სავ­ლე­ლი. გზა­გა­სა­ყა­რი­დან ერ­თი გზა აღ­მო­სავ­ლე­თით სო­ფე­ლი ტვი­შის­კენ მი­დის, მეო­რე გზა _ ტყის­კენ. ასე მი­ვალთ სწო­რედ „თე­კენ­თე­ რას ჭამ­დე“ _ ანუ მღვი­მემ­დე, რო­მელ­შიც მხო­ლოდ იმ შემ­თხვე­ვა­ში მოვ­ხვდე­ბით, თუ მის ჩა­სას­ვლელ­ზე ამოზ­რდილ მრა­ვალ­ წლო­ვან ხის ფუ­ღუ­როს გა­ვივ­ლით.

ზან­დუ­რის სახ­ლი ღვი­რი­ში ცნო­ბი­ლია არა მხო­ლოდ ღვი­რი­შის ჩან­ჩქე­რით, არა­მედ იმი­თაც, რომ ამ სო­ფელ­ში ენ­დე­მუ­რი ხორ­ბლის უნი­კა­ლუ­რი ქარ­თუ­ლი ჯი­შე­ბი იზ­რდე­ბა. ენ­ დე­მუ­რი ხორ­ბლის მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი თვი­სე­ბაა მი­სი წი­ნააღ­მდე­გო­ბა სო­კო­ვა­ნი დაა­ვა­დე­ბე­ბის მი­მართ. ხორ­ბლის ეს თვი­სე­ბა ძა­ლიან მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნია ცხე­ ლი კლი­მა­ტის­თვის მა­ღა­ლი ტე­ნია­ნო­ბით. სა­ქარ­თვე­ლო და კერ­ძოდ, სო­ფე­ლი ღვი­რი­ში ხორ­ბლის კულ­ტი­ვი­რე­ბუ­ლი ჯი­შე­ბი­დან — ზან­დუ­რას, დი­კას წარ­მო­ შო­ბის ერ­თ-ერ­თი უძ­ვე­ლე­სი ად­გი­ლია. ლეჩ­ხუ­მე­ლე­ბი ამა­ყო­ბენ, რომ ასე­თი უნი­კა­ლუ­რი ჯი­შის ხორ­ბა­ლი მათ მხა­რე­ში მო­დის. ზან­დუ­რის ასა­ღე­ბად ლეჩ­ხუ­მე­ლე­ბი ტრა­დი­ციულ ხელ­საწ­ყოს, შნაკვს იყე­ნებ­ დნენ. ხა­ტო­ვა­ნი ლეჩ­ხუ­მუ­რი გა­მოთ­ქმა „ვაი შენ და შნაკ­ვი კი­სერ­შიც“ აქე­და­ნაა _ ის პირ­და­პი­რი გა­გე­ბით აწ­ყვეტ­და ხორ­ბალს თავ­თა­ვებს. შნაკ­ვზე მიჯ­რით გაწ­ყო­ბი­ლი ხორ­ბლის თავ­თა­ვე­ბი ეგ­რე­ვე ცვიო­და სა­ლას­ტო­ში. ვი­საც ქარ­ თუ­ლი ხორ­ბლის ჯი­შე­ბის აღ­დგე­ნი­სა და ლეჩ­ხუ­მუ­რი თა­ვი­სე­ბუ­რე­ბე­ბი გაინ­ ტე­რე­სებთ, შეძ­ლებთ, ცა­გე­რის რაიონ­ში სო­ფელ ღვი­რიშ­ში, მას­წავ­ლე­ბელს, მა­ნო­ნი ახ­ვლე­დიანს ეს­ტუმ­როთ. მან თა­ვის კარ­-მი­და­მოს ზან­დუ­რის სახ­ლი დაარ­ქვა, პა­ტა­რა ბე­ღე­ლი და მუ­ზეუ­მი მოაწ­ყო თა­ვი­სი­ვე ეზო­ში; ვე­ნახ­სა და ხე­ხილს უვ­ლის და ფუტ­კა­რიც ჰყავს, ტუ­რის­ტე­ბის მი­ღე­ბაც შეუძ­ლია და საინ­ტე­ რე­სო ამ­ბე­ბის გა­ზია­რე­ბაც.

რაც უფრო მაღლა ვართ, მიტ უფრო უცებ იც­ვლე­ბა ამინ­დი, იცის ნის­ლია­ნო­ბა, ამი­ტომ ტექ­ნი­კუ­რად აღ­ჭურ­ვა, პროგნოზის ცოდნა და სხვა ნიუანების გათვალისწინება ამ გზა­ზე წას­ვლი­სას აუ­ცი­ლე­ბე­ლია.

90 VOYAGER 19/2020

©ფოტო: ლევან ხმელიძე

ლუ­რი ცო­მეუ­ლია, რად­გან ხვამ­ლო­ბის დღე­სას­წაულ­ზე იყე­ნე­ ბენ. მიაქვთ ხვამ­ლის მთის ძირ­ში და იქ­ვე სან­თელ­საც ან­თე­ბენ. ასე­ვე შეხ­ვდე­ბით ამ პურს, ის­კე­ლი­ტო­ბის დღე­სას­წაულ­ზე. ის­კე­ ლი­ტა წარ­მარ­თუ­ლი სა­ლო­ცა­ვია, რო­მე­ლიც ხა­თუ­ნას სო­ფელ­ ში, ნას­პერ­შია. რო­გორც ხა­თუ­ნა მეუბ­ნე­ბა, ნი­გო­ზი ლეჩ­ხუ­მუ­რი სამ­ზა­რეუ­ლოს მე­ფეა. კი­დევ არ­სე­ბობს სი­მინ­დია­ნი, ქო­ნია­ნი და ფხლო­ვა­ნი პუ­რე­ბი.

ლეჩ­ხუ­მუ­რი აჯი­კა ხა­თუ­ნა ღურ­ჭუ­მე­ლი­ძე სო­ფელ ნას­პერ­ში ცხოვ­რობს. ის ლეჩ­ხუ­ მუ­რი კუ­ლი­ნა­რიის მკვლე­ვა­რია, პრო­ფე­სიით მას­წავ­ლე­ბე­ლია. არის ფონდ „ტა­სოს“ სა­თე­მო მუ­შა­კი. ამ ეტაპ­ზე მუ­შაობს იმა­ზეც, რომ სო­ფელ ნას­პერ­ში სა­ბავ­შვო ბა­ღი გაიხ­სნას. თუმ­ცა, ხა­თუ­ნას ერ­თ-ერ­თი მთა­ვა­რი მი­ზა­ნი ლეჩ­ხუ­მუ­რი სამ­ზა­რეუ­ლოს პო­პუ­ ლა­რი­ზა­ციაა. მან სოფ­ლე­ბი მოია­რა და შეკ­რი­ბა და გა­მოიკ­ვლია არაერ­თი ავ­თნე­ტუ­რი კერ­ძი, მა­გა­ლი­თად, კალ­მა­ხის კატ­ლე­ტი და კვახ­ტი­ტე­ლა, რო­მე­ლიც, თურ­მე, გოგ­რის ყვა­ვი­ლის­გან მზად­ დე­ბა. ეს კონ­კრე­ტუ­ლი რე­ცეპ­ტი სო­ფელ თა­ბორ­ში, მა­ნა­ნა ქარ­ სე­ლა­ძის­გან ჩაი­წე­რა. დღეს დაახ­ლოე­ბით 150 რე­ცეპ­ტი აქვს _ ყვე­ლა მათ­გა­ნი ლეჩ­ხუ­მურ სოფ­ლებ­ში შეაგ­რო­ვა, სა­ხე­ლით, ად­ გილ­მდე­ბა­რეო­ბით და სხვა ნიშ­ნე­ბით აღ­ნუს­ხა. ახ­ლა ოც­ნე­ბობს იმა­ზე, რომ ეს რე­ცეპ­ტე­ბი ერთ წიგ­ნად გა­მოს­ცეს. ხა­თუ­ნა ღურ­ჭუ­მე­ლი­ძე თა­ვად ამ­ზა­დებს შვი­დი სა­ხეო­ბის აჯი­ კას და გვეუბ­ნე­ბა, რომ აჯი­კა ლეჩ­ხუმ­ში მეგ­რე­ლე­ბის და­ნა­ ტო­ვა­რია. საერ­თო­დაც, მი­სი თქმით, ლეჩ­ხუ­მუ­რი სამ­ზა­რეუ­ლო სხვა­დას­ხვა რე­გიო­ნის გავ­ლე­ნას გა­ნიც­დის _ რა­ჭის, სვა­ნე­ თის, სა­მეგ­რე­ლო­სა და აჭა­რი­საც კი, თუმ­ცა, ის მაინც თა­ვის­თა­ ვა­დი და ყვე­ლას­გან გან­სხვა­ვე­ბუ­ლია. აქაუ­რი სამ­ზა­რეუ­ლოს ერ­თ-ერ­თი ჰი­ტია ნიგ­ვზია­ნი პუ­რი. ამ პურს თო­ნე­ში აც­ხო­ბენ, შიგ­თავ­სად კი ხახ­ვი­სა და ნიგ­ვზის ნა­ზავს იყე­ნე­ბენ. ეს რი­ტუა­

ხა­თუ­ნას არ­სე­ნალ­ში ინა­ხე­ბა ლეჩ­ხუ­მუ­რი მა­რი­ლიც. ეს ხმე­ლი სა­კაზ­მე­ბის მიქ­სია, რო­მელ­საც ლეჩ­ხუ­მე­ლი დია­სახ­ლი­სე­ბი შე­ მოდ­გო­მა­ზე ამ­ზა­დე­ბენ. სა­კაზ­მებს გა­ზაფ­ხუ­ლი­დან მო­ყო­ლე­ბუ­ ლი ინა­ხა­ვენ, შემ­დეგ ნივ­რით აზა­ვე­ბენ და ამ საუც­ხოო მა­რილს იღე­ბენ. ეს რე­ცეპ­ტი ხა­თუ­ნამ სო­ნა სა­ღი­ნა­ძის­გან ის­წავ­ლა. სა­ კუ­თა­რი ბე­ბიის­გან, რო­მე­ლიც 103 წლის ასაკ­ში გარ­დაიც­ვა­ლა. სო­ნას­გან ახ­სოვს ასე­ვე, ქვევ­რის ყვე­ლი და ხა­ლა­მის ყვე­ლი. „ხა­ლა­მი“ თი­ხის ჭურ­ჭე­ლია, რო­მელ­შიც ყველს ინა­ხა­ვენ. ხა­თუ­ ნას ოც­ნე­ბაა, ლეჩ­ხუმ­ში აგ­რო­ტუ­რიზ­მი მა­ლე გან­ვი­თარ­დეს. წუხს, რომ ად­გი­ლობ­რი­ვე­ბი ძვე­ლი ვაშ­ლის ჯი­შებ­საც კი ივიწ­ყე­ბენ. თუ­ რა­შაუ­ლი, „ცარ­სკი“, აბი­ლოუ­რი, დე­დო­ფა­ლა, შოფ­რა­ნი, ყი­ნუ­ლა _ ეს უნი­კა­ლუ­რი ვაშ­ლის ჯი­შე­ბია, რო­მელ­თა წარ­მო­მავ­ლო­ბაც შეის­წავ­ლა და ზე­პი­რად იცის, ვის ეზო­ში, რო­მე­ლი ჯი­შია შე­მორ­ ჩე­ნი­ლი. „კვირ­ტე­ბი ავი­ღე და დამ­ყნო­ბა ვის­წავ­ლე“, _ ამ­ბობს ხა­თუ­ნა. ხა­თუ­ნას­თან სტუმ­რად შე­ჩე­რე­ბა, მი­სი აჯი­კე­ბის გა­სინ­ჯვა და შე­ძე­ნა ნამ­დვი­ლად ღირს. მის მიერ შეგ­რო­ვე­ბულ რე­ცეპ­ტებ­ში ლეჩ­ხუ­მუ­რი ხა­სია­თი ძა­ლიან ცოც­ხლა­დაა შე­მო­ნა­ხუ­ლი.

„გვე­სოს ფერ­მა“ თუ გა­დაღ­მა ლეჩ­ხუმ­ში მოხ­ვდე­ბით, ბა­რემ ად­გილ­ზე ეწ­ვიეთ ლეჩ­ ხუ­მე­ლე­ბის კოო­პე­რა­ტივს, „გვე­სოს ფერ­მას“, რო­მე­ლიც ბიო­მეურ­ ნეო­ბაა და თხის რძის­გან დამ­ზა­დე­ბულ 12-მდე ყვე­ლის სა­ხეო­ბას პრო­დუქ­ტებს 2017 წლი­დან აწარ­მოებს. ხუ­თი ფერ­მე­რი­დან სა­მი ქა­ლია, „გვე­სოს ფერ­მა­ში“ წარ­მოე­ბუ­ლი ყვე­ლი, ხა­ჭო, ნა­დუ­ღი თბი­ ლი­სის რამ­დე­ნი­მე მა­ღა­ზია­სა და რეს­ტო­რან­ში ხვდე­ბა. ეს „ბედ­ნიე­ რი თხე­ბის“ - ანუ სა­ძოვ­რებ­ზე გაშ­ვე­ბუ­ლი, ქარ­თუ­ლი ჯი­შის თხე­ბის რძით დამ­ზა­დე­ბუ­ლი პრო­დუქ­ციაა. ზო­გიერთ მათ­განს როზ­მა­რი­ნი, წი­წა­კა, ჭინ­ჭა­რი, ბეგ­ქონ­და­რა ემა­ტე­ბა და ყველს კი­დევ უფ­რო საინ­ ტე­რე­სო და პი­კან­ტურ გე­მოს ანი­ჭებს

91 VOYAGER 19/2020

რაჭალეჩხუმი ჩაუ­კა­რი თვა­ლი ხვამ­ლის მთას რო­ცა ლე­ლა ხმე­ლი­ძემ სო­ფელ ქო­რე­ნი­შის მა­მა­პა­პი­სეულ სახ­ ლში ტუ­რის­ტე­ბის მი­ღე­ბა გა­დაწ­ყვი­ტა, მე­ზობ­ლებ­მა გულ­წრფე­ ლი ღი­მი­ლი შეა­გე­ბეს: ქო­რე­ნიშ­ში ხალ­ხი რო­გორ ამო­ვა, შო­ რია და თან გზაც არ ვარ­გაო. დღეს ყვე­ლა აქაურ­მა იცის, რომ სი­ნამ­დვი­ლე­ში ეს რთუ­ლად სა­ვა­ლი გზა დაბ­რკო­ლე­ბა კი არა, სა­ნა­ხაო­ბაა, დი­დი თავ­გა­და­სავ­ლის შთამ­ბეჭ­და­ვი და­საწ­ყი­ სი. ჩემ­თვის მთე­ლი ლეჩ­ხუ­მი მის­ტი­კაა. პირ­ვე­ლად ორ­პი­რის კლდე­კარს თავ­სხმა წვი­მა­ში რომ მი­ვა­დე­ქი, გულ­მა ბა­გა­ბუ­გი და­მიწ­ყო. მე­რე კი, ცა­გერს რომ გავ­ცდი და ლე­ლას­კენ მი­მა­ ვალ­მა ქო­რე­ნი­შის აღ­მარ­თზე ავუხ­ვიე, მწვა­ნე­ში ჩაფ­ლულ და ოღ­რო­ჩოღ­რო გზა­ზე ხეე­ბი შე­მე­გებ­ნენ და ერ­თი­-ორ­ჯერ თმა­ში ტო­ტიც გა­მომ­დეს.

ამ გა­და­სახ­ვე­ვი­დან დაახ­ლოე­ბით 20 წუ­თის სა­ვალ­ზე „ქო­რე­ ნი­შუ­ლი ვე­რან­და“ დამ­ხვდა. კი­ბე რომ ავია­რე, აი­ვან­ზე ავე­დი, ნის­ლში ჩა­ვი­ძი­რე და ხვამ­ლის მთას თვა­ლიც ჩა­ვუ­კა­რი, მივ­ ხვდი, რომ ეს სახ­ლი ლე­ლას ბე­ბიამ და ბა­ბუამ მარ­თლაც საო­ ცარ ად­გი­ლას აა­შე­ნეს. ვე­რან­დის ამ­ბა­ვი მეღ­ვი­ნეო­ბით დაიწ­ყო. 5 წლის წინ ლე­ლამ და მის­მა ძმამ, ლე­ვან­მა ეზო­ში გა­შე­ნე­ბუ­ლი ვე­ნა­ხი კი­დევ უფ­რო გაა­ფარ­თო­ვეს და ცო­ლი­კაუ­რის­გან ღვი­ნოც ჩა­მოას­ხეს. იფიქ­ რეს, პო­პუ­ლა­რი­ზა­ცია სო­ფელ­საც გა­ვუ­წიო­თო და ღვი­ნოს სა­ხე­ ლად „ქო­რე­ნი­შუ­ლი“ დაარ­ქვეს. მა­ლე „ქო­რე­ნი­შუ­ლი“ ხვამ­ლის მთი­დან მთაწ­მი­და­ზე, ნა­ტუ­რა­ლუ­რი ღვი­ნის ფეს­ტი­ვალ­ზე მოხ­ ვდა და ყვე­ლა მო­ხიბ­ლა. ზოგს ისე მოე­წო­ნა, უმალ ჩა­ბარ­გდა და დე­გუს­ტა­ციის­თვის პირ­და­პირ სო­ფელ­ში ჩა­ვი­და. ამ დღის შემ­დეგ ლე­ლა­სა და ლე­ვა­ნის სახ­ლში სტუმ­რია­ნო­ბა გახ­შირ­და. „მაინც რთუ­ლი და დამ­ღლე­ლი გზაა. ზოგ­ჯერ შე­მოა­ღამ­დე­ბო­ დათ ხოლ­მე, ამი­ტომ ბევ­რი ღა­მის გა­თე­ნე­ბა­საც გვთხოვ­და. გა­დავ­წყვი­ტეთ, სახ­ლი, რო­მელ­შიც გა­ვი­ზარ­დეთ, სას­ტუმ­როდ გვექ­ცია და მი­სი ოჯა­ხუ­რი გა­რე­მო სხვე­ბის­თვი­საც გაგ­ვე­ზია­რე­ ბი­ნა“, _ ამ­ბობს ლე­ლა. საო­ჯა­ხო სას­ტუმ­რო თან­და­თან გა­ფარ­თოვ­და. მას­პინ­ძლე­ბი, კომ­ ფორ­ტულ ოთა­ხებ­თან ერ­თად, ახ­ლა უკ­ვე საო­ჯა­ხო მა­რან­ში ღვი­ ნის დე­გუს­ტა­ციას, ცხე­ნით გა­სეირ­ნე­ბას, ჯო­მარ­დო­ბა­სა და ხვამ­ ლზე ფე­ხით ას­ვლას შე­მოგ­თა­ვა­ზე­ბენ. გი­დო­ბას თა­ვად ლე­ვა­ნი გა­გი­წევთ. თუ ყურ­ძნის კრე­ფი­სას ჩახ­ვალთ, რთველ­შიც ჩაერ­თვე­ ბით, მე­რე ჩურ­ჩხე­ლა­საც ამოავ­ლებთ და თო­ნე­ში ლო­ბია­ნებ­საც ჩააც­ხობთ. წელს კი გა­საგ­რი­ლე­ბად და გა­სა­რუ­ჯად უკ­ვე აუ­ზიც დაგ­ხვდე­ბათ. სხვა­თა შო­რის, ქო­რე­ნი­შუ­ლი ვე­რან­დის სეზო­ნი სულ არის. ლე­ლა ამ­ბობს, რომ მათ ზამ­თარ­შიც ბევ­რი სტუმ­რობს, ზო­გი კი ახალ წელ­საც პირ­და­პირ ხვამ­ლის მთა­ზე ხვდე­ბა. საკ­ვებ­ზე ცალ­კე უნ­და დავ­წე­რო: ნა­ტუ­რა­ლურ სურ­სათ­-სა­ნო­ვა­ გეს, რო­მელ­საც აქ მო­გარ­თმე­ვენ, სულ ად­გი­ლობ­რი­ვი ქა­ლე­ბი აწარ­მოე­ბენ. ლე­ლა პრო­დუქ­ტებს მხო­ლოდ მათ­გან იძენს. აი, თაფლს კი თა­ვად­ვე ამ­ზა­დებს: სა­სარ­გებ­ლო­სა და ბევ­რი რა­მის უე­ბარ წა­მალს.

ვი­ზი­ტო­რე­ბის მოთ­ხოვ­ნა დი­დია, ამი­ტომ სჯობს, დას­ვე­ნე­ბა წი­ ნას­წარ და­ჯავ­შნოთ. საო­ჯა­ხო სას­ტუმ­რო 20 ადა­მიანს იტევს. გაით­ვა­ლის­წი­ნეთ, რომ თუ თა­ვად წახ­ვალთ, მა­ღა­ლი გა­მავ­ლო­ბის მან­ქა­ნა დაგ­ჭირ­დე­ბათ. თუმ­ცა, სხვა ვა­ რიან­ტიც არ­სე­ბობს: ქუ­თაი­სამ­დე ჩახ­ვი­დეთ და მე­რე იქ მას­პინ­ძლე­ბი სა­ჭი­რო ტრან­სპორ­ტით თა­ვად ჩა­ მო­გა­კით­ხა­ვენ. სხვა­თა შო­რის, ქუ­თაი­სი­დან სას­ტუმ­ რო კი­დევ უფ­რო ახ­ლოა: რა­ჭა-­ლეჩ­ხუ­მის გზას რომ დაად­გე­ბით და ჯაჭ­ვის ხიდს გა­დაივ­ლით, ქო­რე­ნი­ში სულ რა­ღაც 42 კ­მ-ში იწ­ყე­ბა.

ლეჩ­ხუ­მი გე­ლით

იშ­ვია­თად მი­ნა­ხავს ადა­მია­ნი, რო­მე­ლიც მშობ­ლიუ­რი კუთ­ხის სიყ­ვა­რულს ისე გა­მო­ხა­ტავ­დეს, რო­გორც ამას ნა­ტო სი­ლა­გა­ძე ახერ­ხებს. რო­ცა ის ლეჩ­ხუმ­ზე გე­საუბ­რე­ბა, აღ­ფრთო­ვა­ნე­ბის­ გან გუ­ლი იმ­ხე­ლა გიხ­დე­ბა, რომ მზად ხარ, ხვამ­ლის მთა უკან მოუ­ხე­და­ვად, შეუს­ვე­ნებ­ლად აირ­ბი­ნო. ნა­ტო პირ­ვე­ლი ადა­მია­ ნია, ვინც ამ სტუ­მარ­თმოყ­ვა­რეო­ბით გა­მორ­ჩეულ მხა­რე­ში ჯერ კი­დევ 12 წლის წინ სას­ტუმ­რო გახ­სნა, აქაუ­რო­ბის სიყ­ვა­რუ­ლი მის სა­ხელ­შიც გა­მო­ხა­ტა და „ხვამ­ლი 2002“ უწო­და. 2002 წე­ლი არ გე­გო­ნოთ, ეს ის მან­ძი­ლია, რომ­ლი­თაც ცნო­ბი­ლი მთა ზღვის დო­ნი­და­ნაა და­შო­რე­ბუ­ლი.

„ლეჩ­ხუ­მი რა­ჭას, სვა­ნეთ­სა და იმე­რეთს შო­რის მოქ­ცეუ­ლი, გა­მორ­ჩეუ­ლი მხა­ რეა, ამი­ტო­მაც ამ­ბო­ბენ ხოლ­მე, ლეჩ­ ხუ­მე­ლებს სვა­ნე­ბის სია­მა­ყე, რაჭ­ვე­ ლე­ბის სი­დინ­ჯე და იმერ­ლე­ბის სი­ფიც­ხე ახა­სია­თებ­თო“, _ მიყ­ვე­ბა ნა­ტო. მა­ღალ­მთიან რე­გიონ­ში კარ­გი ინ­ფრას­ტრუქ­ტუ­რი­სა და ხა­რის­ ხია­ნი მომ­სა­ხუ­რე­ბის შე­თა­ვა­ზე­ბა რთუ­ლია, თუმ­ცა ნა­ტომ ბევ­ რი უძი­ლო ღა­მი­სა და უდი­დე­სი შრო­მის ფა­სად მაინც შეძ­ლო: დღეს იგი უკ­ვე ცა­გერ­ში ჩა­მო­სულ სტუმ­რებს 11 კე­თილ­მოწ­ყო­ ბი­ლი ოთა­ხი­თა და გა­მარ­თუ­ლი სერ­ვი­სით ხვდე­ბა. მას­პინ­ ძელს წელს სიახ­ლეე­ბიც აქვს. თუ მოი­სურ­ვებთ, იგი ცა­გერ­თან ახ­ლოს, თვა­რა­ძეე­ბის მა­რან­ში წა­გიყ­ვანთ, ლეჩ­ხუ­მურ შაშ­ხსა და საუც­ხოო ღვი­ნოებს _ უსა­ხე­ლაურს, ცო­ლი­კაურ­სა და ოჯა­ ლეშს გა­გა­სინ­ჯებთ, მე­რე გას­ტრო­ნო­მიულ მას­ტერ­კლას­საც ჩა­გი­ტა­რებთ და თო­ნე­ში პურ­სა და ლო­ბია­ნებს გა­მო­გაც­ხო­ბი­ ნებთ. რაც მთა­ვა­რია, ლეჩ­ხუმ­ზე უამ­რავ საინ­ტე­რე­სო ის­ტო­რიას მო­გიყ­ვე­ბათ. ნა­ტო ამ­ბობს, რომ სტურ­მე­ბის­თვის აქაუ­რო­ბის გაც­ნო­ბა მის­თვის დი­დი პა­ტი­ვია. „ხვამ­ლი 2002“ ცა­გერ­ში, თა­ მარ მე­ფის N24-ში მდე­ბა­რეობს და ლეჩ­ხუმ­თან ერ­თად გე­ლით.

92 VOYAGER 19/2020

ნი­ნო ნატ­როშ­ვი­ლი

ლეჩ­ხუ­მი _ ჩვე­ნე­ბუ­რი მო­ზე­ლი ქ ე­თ ო ნ ი­ნ ი­ძ ე

მეღ­ვი­ნე, „საო­ჯა­ხო მა­რა­ნი ოდას“ დამ­ფუძ­ნე­ბე­ლი

Goodbye Riesling, Hello Orbeluri Ojaleshi _ თვა­ლებს არ ვუ­ჯე­ რებ­დი და გუ­ლი ყელ­ში მო­მაწ­ვა, რო­ცა The New Yorker-ში ჩე­მი ღვი­ნის შე­სა­ხებ ეს ფრა­ზა ამო­ვი­კით­ხე. ლო­რენ კო­ლინ­სი თა­ვის ვრცელ სტა­ტია­ში ამე­რი­კელ მკით­ხველს მსოფ­ლიო­ში ქარ­თუ­ლი კერ­ძე­ბი­სა და ღვი­ნოე­ბის მზარდ პო­პუ­ლა­რო­ბა­ზე უამ­ბობ­და. დიახ, „ორ­ბე­ლუ­რი ოჯა­ლე­ში“ და არა _ „ო­ჯა­ლე­ში“. ეს ორი სხვა­დას­ხვა ჯი­შია, თუმ­ცა ხუ­თიო­დე წლის წინ ამ სა­ხელს ვერც ერთ იმ ღვი­ნის ეტი­კეტ­ზე ვერ ნა­ხავ­დით, რო­მე­ლიც ლეჩ­ხუ­მუ­ რი ორ­ბე­ლუ­რი ოჯა­ლე­შის­გან იყო და­ყე­ნე­ბუ­ლი. რო­გორც ჩანს, მა­შინ და, ნა­წი­ლობ­რიც, დღე­საც, ღვი­ნის მწარ­მოე­ბელ­თათ­ვის ნაკ­ლე­ბად პრიო­რი­ტე­ტუ­ლი იყო ვა­ზის ბიომ­რა­ვალ­ფე­როვ­ნე­ბი­ სა და ტე­რუა­რის­თვის ხაზ­გას­მა. შე­დე­გად, პო­პუ­ლა­რუ­ლი მეგ­ რუ­ლი ოჯა­ლე­შის ბრენ­დის ჩრდილ­ში უსა­მარ­თლოდ იჩაგ­რე­ბო­ და ლეჩ­ხუ­მი და აქაუ­რი ვა­ზის ენ­დე­მუ­რი ჯი­შე­ბი.

სა­ქარ­თვე­ლო­ში მცი­რე მარ­ნე­ბის ას­პა­რეზ­ზე გა­მოს­ვლამ ეს სუ­ რა­თი საგ­რძნობ­ლად შეც­ვა­ლა. მა­თი ღვი­ნოე­ბის ეტი­კე­ტებ­ზე გა­მოჩ­ნდა ახა­ლი გზავ­ნი­ლე­ბი _ „ა­ხოე­ბი“, „უ­როე­ბი“, „ჟღია“, „ჭყა­პა“, „სი­მო­ნა­სეუ­ლი“, „ორ­ბე­ლუ­რი ოჯა­ლე­ში“, „ორ­ხვი“, „წუ­ლუ­კი­ძის თეთ­რა“, „ტე­ხუ­რის ხეო­ბა“ და სხვა. თი­თოეუ­ლი მათ­გა­ნი იშ­ვია­თი ჯი­შე­ბი­სა და უნი­კა­ლუ­რი ტე­რუა­რე­ბის აღ­მნიშ­ ვნე­ლი სა­ხე­ლე­ბია. ად­გილ­წარ­მო­შო­ბის ღვი­ნოებს ახა­ლი და­სა­ხე­ლე­ბე­ბი შეე­მა­ ტა. საერ­თო ჯამ­ში, სა­ქარ­თვე­ლოს მე­ვე­ნა­ხეო­ბით გა­მორ­ჩეუ­ლი სოფ­ლე­ბის, სპე­ცი­ფი­კუ­რი ად­გი­ლე­ბი­სა და ზვრე­ბის ცნო­ბა­დო­ბა გაი­ზარ­და და ქარ­თულ ღვი­ნო­ში ტე­რუა­რის გავ­ლე­ნა გა­მოიკ­ ვე­თა. ამ კონ­ტექ­სტში კი­დევ უფ­რო ცხა­დად გა­მოჩ­ნდა მე­ვე­ნა­ ხეო­ბის ისე­თი რე­გიო­ნე­ბის მნიშ­ვნე­ლო­ბა და უნი­კა­ლუ­რი შე­საძ­ ლებ­ლო­ბე­ბი, რო­გო­რიც, მა­გა­ლი­თად, ლეჩ­ხუ­მია.

93 VOYAGER 19/2020

რაჭალეჩხუმი 2016 წელს, ამ რე­გიონ­ში პირ­ვე­ლი­ვე მოგ­ზაუ­რო­ბი­სას, ლეჩ­ხუმ­ მა გერ­მა­ნიის ღვი­ნის ერ­თ-ერ­თი მთა­ვა­რი რე­გიო­ნი _ მო­ზე­ლი გა­მახ­სე­ნა. ცხა­დია, არა ვე­ნა­ხე­ბის მას­შტა­ბუ­რო­ბი­თა და მარ­ნე­ ბის სიმ­რავ­ლით, არა­მედ, პირ­ველ რიგ­ში, რე­ლიე­ფით _ მდი­ ნა­რის ხეო­ბა­ში, ცი­ცა­ბო, ქვიან ფერ­დო­ბებ­ზე და­კი­დუ­ლი ვე­ნა­ ხე­ბით, პა­ტა­რა სოფ­ლე­ბი­სა თუ ქა­ლა­ქე­ბის ყო­ველ ორ­ღო­ბე­სა და შუ­კა­ში შე­მოჭ­რი­ლი, ყო­ველ ალა­ყაფ­სა თუ ტა­ლა­ვერს მობ­ ღაუ­ჭე­ბუ­ლი ვა­ზით; რაც მთა­ვა­რია, ადა­მია­ნე­ბის ის­ტო­რიე­ბით, რომ­ლე­ბიც ამ ვე­ნა­ხე­ბის მცვე­ლე­ბად­ღა შე­მორ­ჩნენ ლეჩ­ხუმს და რომ­ლებ­საც, რო­გორც მო­ზელ­ში, აქაც ვე­რას­დროს ჩაა­ნაც­ ვლებს ტექ­ნი­კა. ბო­ლო ოთ­ხი წლის გან­მავ­ლო­ბა­ში, რაც ეს მხა­ რე ახ­ლოს გა­ვი­ცა­ნი, საოც­ნე­ბო პა­რა­ლე­ლის მიღ­მა უფ­რო და უფ­რო რეა­ლურ სა­ფუძ­ველს ვხე­დავ. ყო­ვე­ლი მოგ­ზაუ­რო­ბი­სას გუ­ლიც მწყდე­ბა, რომ ლეჩ­ხუ­მი „მო­ზე­ლი არ არის“ და მღელ­ვა­ რე­ბაც ამი­ტანს ხოლ­მე იმის წარ­მოდ­გე­ნით, „რამ­დე­ნი რამ შეიძ­ ლე­ბა, გა­კეთ­დეს“.

ლეჩ­ხუმ­ში მე­ვე­ნა­ხეო­ბის სა­მი ძი­რი­ თა­დი მიკ­რო­რაიო­ნია _ ლა­ჯა­ნუ­რის, ცხე­ნის­წყლი­სა და რიო­ნის ხეო­ბებ­ში. ცხე­ნის­წყლის ხეო­ბის სოფ­ლე­ბი _ ოყუ­რე­ში და ზუ­ბი სა­ქარ­თვე­ლოს ერ­თერ­თი უიშ­ვია­თე­სი და ძვირ­ფა­სი ჯი­შით _ უსა­ხე­ლოუ­რი­თაა ცნო­ბი­ლი. აქაუ­რი მო­სავ­ლე­ბის­გან დგე­ბა კომ­პლექ­სუ­რი არო­მა­ტე­ბის, სხეუ­ლია­ნი, ღრმა და დაძ­ ვე­ლე­ბის პო­ტენ­ციის მქო­ნე ღვი­ნოე­ბი, რომ­ლებ­საც ის­ტო­რიუ­ლად „მან­და­ რიას ღვი­ნის“ სა­ხე­ლით იც­ნობ­დნენ. ლა­ჯა­ნუ­რის ხეო­ბა­ში მე­ვე­ნა­ხეო­ბით გა­მორ­ჩეუ­ლი სოფ­ლე­ბია ორ­ბე­ლი, ლა­ ჯა­ნა და უსა­ხე­ლო. აქაუ­რი ორ­ბე­ლუ­რი ოჯა­ლე­შის­გან მსუ­ბუ­ქი, მა­ღალ­მჟა­ვია­ ნი, მი­ნე­რა­ლუ­რი, ცოც­ხა­ლი ღვი­ნოე­ბი იქ­მნე­ბა. ხვამ­ლის მთის და­სავ­ლე­თი და ჩრდი­ლოე­თი კალ­თე­ბი _ ცხე­ნის­ წყლი­სა და ლა­ჯა­ნუ­რის ხეო­ბე­ბის სოფ­ლე­ბი, თით­ქმის, დაც­ლი­ ლია. ვინც ჯერ კი­დევ შე­მორ­ჩა აქაუ­რო­ბას, მე­ვე­ნა­ხეო­ბით უდ­გას სუ­ლი. ამ მხრივ, ოდ­ნავ უკე­თე­სი მდგო­მა­რეო­ბაა ლეჩ­ხუ­მის მეო­ რე მხა­რეს, რიო­ნის მარ­ჯვე­ნა სა­ნა­პი­როს სოფ­ლებ­ში _ ტვიშ­სა და ალ­პა­ნა­ში, რომ­ლე­ბიც ლეჩ­ხუ­მის მე­ვე­ნა­ხეო­ბის ერ­თა­დერთ სპე­ცი­ფი­კურ, კა­ნო­ნით გან­საზ­ღვრულ ზო­ნას _ ტვიშს წარ­მოად­ გენს. ამ მი­და­მოებ­ში არ­სე­ბულ ნე­შომ­პა­ლა-­კარ­ბო­ნა­ტულ ნია­და­ გებ­ზე მო­წეუ­ლი ცო­ლი­კოუ­რის მო­სავ­ლე­ბის­გან ად­გილ­წარ­მო­ შო­ბის და­სა­ხე­ლე­ბის ღვი­ნო _ თეთ­რი, ნა­ხევ­რად ტკბი­ლი ტვი­ ში დგე­ბა. ყურ­ძნის ბიზ­ნე­სი აქ უდა­ვოდ სარ­ფია­ნია, მე­ვე­ნა­ხეე­ბი თა­ვიან­თი საქ­მი­დან გო­ნივ­რულ სარ­გე­ბელს იღე­ბენ. ბუ­ნებ­რი­ვია, ვა­ზი ამ მხა­რე­ში სოფ­ლის მეურ­ნეო­ბის დო­მი­ნან­ტი კულ­ტუ­რაა და აქაუ­რო­ბა­საც, სწო­რედ მე­ვე­ნა­ხეო­ბა ინა­ხავს. სწო­რედ ტვი­შის მკვიდ­რია 34 წლის მე­ვე­ნა­ხე, მი­რან­და ჩხე­ტია­ ნი. რამ­დე­ნი­მე წლის წინ მის ოჯახს საც­ხოვ­რებ­ლად ქუ­თაის­ში გა­დას­ვლა მოუხ­და, თუმ­ცა გო­გო­ნამ გამ­ზრდე­ლი ბე­ბიე­ბის კე­ რი­სა და ბა­ბუის ვე­ნა­ხის მი­ტო­ვე­ბას სოფ­ლად მარ­ტო ცხოვ­რე­ბა არ­ჩია.

მი­რან­დას გარ­შე­მო ყვე­ლა ვაზს უვ­ლის. ვე­ნა­ხის სხლვა და გა­ მორ­ჩვა არა­ვის აკ­ვირ­ვებს, თუმ­ცა ეს გა­მოც­დი­ლე­ბა უდა­ვოდ პატ­რიარ­ქა­ლუ­რია და ვე­ნახ­ში ქა­ლის და­მოუ­კი­დე­ბელ შრო­მას ზო­გი სკეპ­ტი­კუ­რად უყუ­რებს. ამ საქ­მე­ში ში­ნა­გა­ნი ლე­გი­ტი­მა­ ციის გან­ცდა მი­რან­დამ პირ­ვე­ლად ტვი­შის ვა­ზის სა­ნერ­გე მეურ­ ნეო­ბა­ში რამ­დე­ნი­მეწ­ლია­ნი მუ­შაო­ბის შემ­დეგ იგ­რძნო. ერთ გა­ზაფ­ხულ­ზე სამ­სა­ხუ­რი­დან ფუ­ლა­დი ანაზ­ღაუ­რე­ბის ნაც­ვლად ნერ­გე­ბი წა­მოი­ღო და ბა­ბუის ძვე­ლი ვე­ნა­ხის ად­გი­ლას ახა­ლი გაა­შე­ნა. მას მე­რე მი­რან­და ახალ­შენს ყო­ველ წელს აფარ­თოებს 200-300 ძი­რი ცო­ლი­კოუ­რით. ძა­ლიან მა­ლე ამ საქ­მემ კი­დევ უფ­ რო სე­რიო­ზუ­ლი სა­ხე მიი­ღო. ვაზ­თან დაახ­ლოე­ბამ, მი­სი ბუ­ნე­ ბის შეს­წავ­ლამ გა­დააწ­ყვე­ტი­ნა, ახალ სა­ჯილ­დაო ქვას შეს­თა­მა­ შე­ბო­და და მეღ­ვი­ნეო­ბა წა­მოიწ­ყო. მი­რან­დას ოჯა­ხი, რო­გორც ყვე­ლა ოჯა­ხი სა­ქარ­თვე­ლო­ში, ში­ ნაუ­რი მოხ­მა­რე­ბის­თვის ღვი­ნოს მუ­დამ აყე­ნებ­და. ბოთ­ლში ჩა­ მოს­ხმა­სა და გა­ყიდ­ვა­ზე კი არას­დროს უფიქ­რიათ. ეს იდეა პირ­ ვე­ლად მე­გო­ბარ­მა, ალე­კო სარ­და­ნაშ­ვილ­მა შთაა­გო­ნა, რო­მე­ ლიც სო­ფელ ხვან­ჭკა­რა­ში, სა­კუ­თარ საო­ჯა­ხო მა­რან­ში თა­ვა­დაც მე­ტად სასიამოვნო ღვი­ნოებს ქმნის. ალე­კომ მი­რან­დას ღვი­ნო პირ­ვე­ლად მე­გო­ბარ სო­მე­ლიეს­თან ერ­თად, 2017 წელს დაა­ჭაშ­ ნი­კა და იმ­დე­ნად აღ­ფრთო­ვან­და, რომ დარ­ჩე­ნი­ლი სა­მო­ციო­ დე ბოთ­ლიც სას­წრა­ფოდ ჩა­მოას­ხმე­ვი­ნა. მი­რან­დამ პირ­ვე­ლად სწო­რედ ამ ღვი­ნით მიიპ­ყრო პრო­ფე­სიო­ნა­ლე­ბის, რეს­ტორ­ნე­ ბი­სა და ჟურ­ნა­ლის­ტე­ბის ყუ­რად­ღე­ბა. შემ­დეგ რთველ­ზე ახა­ლი ვე­ნა­ხის მო­სა­ვა­ლიც გაი­ზარ­და და საქ­მეც გარ­თულ­და _ ტო­ნამ­დე ყურ­ძე­ნი მი­რან­დამ და მე­ გობ­რებ­მა სულ ხე­ლით და­ბიმ­ბლეს (და­მარ­ცვლეს _ ლეჩხ.). შემ­დეგ წელს ეს პრობ­ლე­მაც მოგ­ვარ­და, რო­ცა მის მა­რანს ფერ­მერ­თა ასო­ცია­ცია ყურ­ძნის გა­და­მა­მუ­შა­ვე­ბე­ლი და ჩა­მომ­ სხმე­ლი ხელ­საწ­ყოე­ბით დაეხ­მა­რა. მი­რან­და მიიჩ­ნევს, რომ ამ­გვა­რი პროგ­რა­მე­ბი დიდ­წი­ლად წაა­ხა­ლი­სებს და შრო­მას შეუმ­სუ­ბუ­ქებს მცი­რე მარ­ნებს, რო­მელ­თა რიც­ხვი მის მხა­რე­ში წლი­დან წლამ­დე იზ­რდე­ბა. თუმ­ცა, საერ­თო სუ­რათ­ში, საო­ჯა­ხო მეღ­ვი­ნეო­ბე­ბი ლეჩ­ხუმ­ში ზღვა­ში წვე­თია. რე­გიონ­ში წარ­მოე­ბუ­ლი ყურ­ძნის უმ­თავ­რეს წილს დი­დი ქარ­ხნე­ბი გა­დაა­მუ­შა­ვე­ბენ, რო­მელ­თა უმე­ტე­სო­ბას სა­წარ­მო კა­ხეთ­ში აქვს. ყურ­ძე­ნი სატ­ვირ­თო მან­ქა­ნე­ბით რთულ და გრძელ გზას გა­დის და­ნიშ­ნუ­ლე­ბის ად­გი­ლამ­დე, რაც მის ხა­ რის­ხზე სა­ბე­დის­წე­როდ მოქ­მე­დებს. სტა­ბი­ლუ­რო­ბის მი­საღ­წე­ ვად მას ძლიერ ამუ­შა­ვე­ბენ და სა­ბო­ლოოდ, ტვი­შის ღვი­ნო­ში, „ო­ჯა­ლე­შის“ არ იყოს, ტვი­შის­გან მხო­ლოდ ბრენ­დი რჩე­ბა. მი­რან­დას თქმით, ინ­დუს­ტრიუ­ლი მარ­ნე­ბის მიერ ტვი­შის მიკ­ რო­ზო­ნა­ში 5 ლა­რად შე­ძე­ნი­ლი ყურ­ძნის­გან და­ყე­ნე­ბუ­ლი ღვი­ნო მა­ღა­ზიის თა­რო­ზე, მაქ­სი­მუმ, 20-22 ლა­რი ღირს. გარ­და ამი­სა, ყო­ველ წელს, სა­შუა­ლოდ 200-250 000 ბოთ­ლი ად­გილ­წარ­მო­ შო­ბის და­სა­ხე­ლე­ბის ღვი­ნო „ტვი­ში“ გა­დის ექ­სპორ­ტზე მა­შინ, რო­დე­საც მიკ­რო­ზო­ნა­ში მო­სა­ვა­ლი, წლიუ­რად, მაქ­სი­მუმ, 50 ტო­ ნაა. ეს გა­რე­მოე­ბე­ბი კი ტვი­შის მე­ვე­ნა­ხე­თა თემ­ში ლე­გი­ტი­მურ კით­ხვებს აღ­ძრავს. გა­მო­სა­ვა­ლი ყურ­ძნის ად­გილ­ზე და­წურ­ვა­შიაო, ამ­ბობს მი­რან­ და. კი­დევ უფ­რო უკე­თეს სცე­ნა­რად მას სა­კუ­თარ სო­ფელ­ში მცი­ რე მარ­ნე­ბის გან­ვი­თა­რე­ბა ესა­ხე­ბა, რა­საც ჯერ კი­დევ ბევ­რი რამ უშ­ლის ხელს _ პირ­ველ რიგ­ში, მე­ვე­ნა­ხეებ­ში ენო­ლო­გიუ­რი და მარ­კე­ტინ­გუ­ლი ცოდ­ნის დე­ფი­ცი­ტი _ რო­გორ დაა­ყე­ნონ უზა­ დო ღვი­ნო და რო­გორ მოერ­გონ სა­ბაზ­რო მოთ­ხოვ­ნებს. მეურ­ ნეე­ბის­თვის კვლავ დაუძ­ლე­ველ პრობ­ლე­მად რჩე­ბა ფი­ნან­სებ­ ზე წვდო­მა, რომ საო­ჯა­ხო მეურ­ნეო­ბის პირ­ვე­ლა­დი წარ­მოე­ბა ბიზ­ნე­სად გარ­დაქ­მნან. ამ პრობ­ლე­მას არამ­ხო­ლოდ ფი­ნან­სუ­ რი, არა­მედ სო­ციო­კულ­ტუ­რუ­ლი ფაქ­ტო­რე­ბიც ასაზ­რდოებს. ლეჩ­ხუმ­შიც, ისე­ვე, რო­გორც სა­ქარ­თვე­ლოს სხვა რე­გიო­ნებ­ში,

94 VOYAGER 19/2020

მი­რან­და ჩხე­ტია­ნი

თით­ქმის, არ არ­სე­ბობს სა­მე­წარ­მეო ცნო­ბიე­რე­ბა. ხან­გრძლი­ვი საბ­ჭო­თა გა­მოც­დი­ლე­ბის შემ­დეგ მეურ­ნეებს უჭირთ ახა­ლი ეკო­ ნო­მი­კუ­რი პა­რა­დიგ­მის გა­თა­ვი­სე­ბა. ფიქ­რო­ბენ, რომ ბიზ­ნე­სის კე­თე­ბის ექ­სკლუ­ზიუ­რი უფ­ლე­ბა აქვთ მხო­ლოდ „ძლიე­რებს“, რომ­ლე­ბიც და­ნარ­ჩე­ნე­ბის რე­სურ­სებს აით­ვი­სე­ბენ. „ჩაი­ბა­რე­ ბენ“, რო­გორც ჩვე­ნე­ბუ­რი მე­ვე­ნა­ხეე­ბი იტ­ყვიან.

ნა­ბიჯ­ზე მცი­რე ან სა­შუა­ლო მა­რა­ნია. ისი­ნი უნი­კა­ლუ­რი ტე­რუა­ რე­ბი­დან მო­წეუ­ლი მო­სავ­ლე­ბით ქმნიან გან­სხვა­ვე­ბუ­ლი სტი­ ლის­ტი­კის, ფი­ლო­სო­ფიი­სა და კონ­ცეფ­ციის ღვი­ნოებს. წვრილ და სა­შუა­ლო მე­ვე­ნა­ხე­თა თე­მი ძლიე­რია და „თა­მა­შის“ პი­რო­ ბებ­საც არა ინ­დუს­ტრიუ­ლი მარ­ნე­ბი აწე­სე­ბენ, არა­მედ _ მე­ვე­ ნა­ხე­თა წარ­მო­მად­გენ­ლო­ბი­თი პა­ლა­ტა.

თუმ­ცა იმ ტი­პის ღვი­ნოებს, რა­საც ტვი­შის ვე­ნა­ხებ­ში მო­წეუ­ლი მო­სავ­ლე­ბის­გან ინ­დუს­ტრიუ­ლი მარ­ნე­ბი ქმნიან, რუ­სე­თის ბაზ­ რის მიღ­მა დი­დი პერ­სპექ­ტი­ვე­ბი არ უჩანს. მეო­რე მხრივ, მსოფ­ ლიო­ში უც­ნო­ბი, ის­ტო­რიუ­ლი რე­გიო­ნე­ბის ნი­შუ­რი, ბუ­ტი­კუ­რი მარ­ნე­ბის მი­მართ მოთ­ხოვ­ნა იზ­რდე­ბა და მიუ­ხე­და­ვად იმი­სა, რომ არაერ­თმა ქარ­თულ­მა, ქვევ­რის ღვი­ნომ დაიმ­კვიდ­რა ად­ გი­ლი მსოფ­ლიოს საუ­კე­თე­სო რეს­ტორ­ნის ღვი­ნის ბა­რათ­ში, ჯერ კი­დევ სევ­დის­მომ­გვრე­ლი აც­დე­ნაა ამ მოთ­ხოვ­ნა­სა და ჩვე­ნი მცი­რე მარ­ნე­ბის მე­ტის­მე­ტად ლი­მი­ტი­რე­ბულ წარ­მოე­ბას შო­ რის. მე­ვე­ნა­ხეო­ბა-­მეღ­ვი­ნეო­ბის დარ­გის ახალ დი­ზაინს სა­ქარ­ თვე­ლოს ისეთ რე­გიო­ნებ­ში, რო­გო­რიც ლეჩ­ხუ­მია, მა­ლე თა­ვად სა­ბაზ­რო მოთ­ხოვ­ნა ჩა­მოა­ყა­ლი­ბებს და მო­სა­ლოდ­ნე­ლია, რომ მცი­რე და სა­შუა­ლო მარ­ნე­ბის გაძ­ლიე­რე­ბა შეუქ­ცე­ვად სა­ხეს მიი­ღებს.

მეღ­ვი­ნეო­ბებს შო­რის, ბუ­ნებ­რი­ვია, არის კონ­კუ­რენ­ციაც, თუმ­ცა სწო­რედ მარ­ნე­ბის სიმ­რავ­ლე, მა­თი ბრენ­დე­ბი­ სა და ღვი­ნოე­ბის მრა­ვალ­ფე­როვ­ნე­ბა იზი­დავს ღვი­ნის მოყ­ვა­რუ­ლებს და ანი­ ჭებს მო­ზელს, ისე­ვე, რო­გორც ნე­ბის­ მიერ სხვა მხა­რეს, ღვი­ნის რე­გიო­ნის სტა­ტუსს.

მი­რან­და­სა და მი­სი ბი­ძის, სი­მონ ცი­ნა­რი­ძის ვე­ნა­ხე­ბი სულ რა­ ღაც ასი მეტ­რი­თაა ერ­თმა­ნე­თის­გან და­შო­რე­ბუ­ლი. არც ასაკ­შია დი­დი სხვაო­ბა. თით­ქოს, მსგავ­სი მიკ­როკ­ლი­მა­ტი, ნია­და­გი და მზის ექ­სპო­ზი­ცია უნ­და ჰქონ­დეთ, თუმ­ცა ამ ზვრე­ბი­დან ყო­ ველ წელს სრუ­ლიად გან­სხვა­ვე­ბუ­ლი ღვი­ნოე­ბი დგე­ბა. სი­მო­ნი რთველს გვიან ატა­რებს და მი­სი ნა­ხევ­რად ტკბი­ლი ცო­ლი­კოუ­ რე­ბი, რო­გორც წე­სი, ტრო­პი­კუ­ლი და ყვი­თე­ლი ხი­ლის მწი­ფე გე­მოე­ბით გა­მოირ­ჩე­ვა. მშრა­ლი ღვი­ნის მი­სა­ღე­ბად მო­სა­ვალს შე­და­რე­ბით ად­რე აბი­ნა­ვებს მი­რან­და. მი­სი ვე­ნა­ხის ნა­ჟუ­რი კი საუ­კე­თე­სო აპე­რი­ტი­ვი ღვი­ნოა _ ხა­ლი­სია­ნი, მა­ღალ­მჟა­ვია­ნი და ციტ­რუ­სო­ვა­ნი. ღვი­ნის დიდ რე­გიო­ნებ­ში, რო­გო­რიც, თუნ­დაც, ჩვენ მიერ გან­ ხი­ლუ­ლი მო­ზე­ლია, პა­ტა­რა ქა­ლა­ქებ­სა და სოფ­ლებ­ში ყო­ველ

სა­ნამ პა­ტა­რა მეღ­ვი­ნეო­ბე­ბი ძა­ლას მოიკ­რე­ბენ და გა­ნაახ­ლე­ბენ ძველ მარ­ნებს, ან ახ­ლებს აა­შე­ნე­ბენ, სა­ნამ ის­წავ­ლიან ბრენ­დის შექ­მნა­სა და ბა­ზარ­ზე პო­ზი­ციო­ნი­რე­ბას, ლეჩ­ხუ­მის ყურ­ძნის ად­ გილ­ზე გა­და­მუ­შა­ვე­ბის ალ­ტერ­ნა­ტიუ­ლი გზაც შეიძ­ლე­ბა მოი­ძებ­ ნოს, კერ­ძოდ, კოო­პე­რა­ციუ­ლი წარ­მოე­ბა. აქაც გერ­მა­ნიის ამ­ ჟა­მინ­დე­ლი ან ის­ტო­რიუ­ლი მა­გა­ლი­თე­ბი შეიძ­ლე­ბა მო­ვიხ­მოთ. მა­გა­ლი­თად, ცნო­ბი­ლია, რომ მო­ზე­ლის ერ­თ-ერთ მთა­ვარ ქა­ ლაქ­ში _ ბერ­ნკას­ტელ­ში შუა საუ­კუ­ნეებ­ში არ­სე­ბობ­და სა­თე­მო მა­რა­ნი, სა­დაც მიმ­დე­ბა­რე სოფ­ლის ყვე­ლა ვე­ნა­ხის მო­სავ­ლე­ბი გროვ­დე­ბო­და და ერ­თად გა­და­მუ­შავ­დე­ბო­და. რა­ტომ არ შეიძ­ ლე­ბა, მსგავ­სი სა­თე­მო სა­წარ­მო ცა­გერ­შიც არ­სე­ბობ­დეს? მეს­ მის, რომ სა­ქარ­თვე­ლო­ში ამ­ხა­ნა­გო­ბე­ბის გან­ვი­თა­რე­ბას ბევ­რი სკეპ­ტი­კო­სი ჰყავს, თუმ­ცა, თუ კარ­გად ჩა­ვე­ძიე­ბით, ჩვე­ნი მრეწ­ ვე­ლო­ბის ის­ტო­რია შუა საუ­კუ­ნეე­ბი­დან გა­საბ­ჭოე­ბამ­დე სა­თე­მო თა­ნამ­შრომ­ლო­ბი­სა და წარ­მა­ტე­ბუ­ლი კოო­პე­რა­ტი­ვე­ბის ბევრ

95 VOYAGER 19/2020

© ფოტოები: სოფო ჩინჩალაძე

რაჭალეჩხუმი

საინ­ტე­რე­სო მა­გა­ლითს ინა­ხავს. თუნ­დაც, ზე­მო იმე­რეთ­ში ქო­ რე­თის სა­თე­მო მეღ­ვი­ნეო­ბა, სა­დაც სოფ­ლის ცენ­ტრში, ერთ სივ­რცე­ში 20-ზე მე­ტი მა­რა­ნია თავ­მოყ­რი­ლი და შუა საუ­კუ­ნეე­ბი­ დან დღემ­დე ად­გი­ლობ­რი­ვი ვე­ნა­ხე­ბი­დან მო­წეულ მო­სავ­ლებს აქ აბი­ნა­ვე­ბენ. ლეჩ­ხუ­მის უპი­რა­ტე­სო­ბებ­ზეც რომ ვთქვათ, აქაუ­რი სოფ­ლე­ბი ეკო­ლო­გიუ­რად გა­ცი­ლე­ბით სუფ­თაა, ვიდ­რე, თუნ­დაც გერ­მა­ ნიის ღვი­ნის ყვე­ლა­ზე ცნო­ბი­ლი რე­გიო­ნე­ბი. ამას, ერ­თი მხრივ, ურ­ბა­ნი­ზა­ცია და ბუ­ნე­ბა­ზე ადა­მია­ნუ­რი ზე­მოქ­მე­დე­ბის შემ­ცი­რე­ ბა გა­ნა­პი­რო­ბებს, მეო­რე მხრივ, მრა­ვალ­ფე­რო­ვა­ნი შხამ­-ქი­მი­ კა­ტე­ბი­სა და ქი­მიუ­რი სა­სუ­ქე­ბის გა­მო­ყე­ნე­ბას­თან და­კავ­ში­რე­ ბუ­ლი „ა­ხა­ლი ცოდ­ნის“ სიმ­წი­რეც. ლეჩ­ხუ­მის მთა­ვა­რი ხიბ­ლი დღეს მი­სი ხელ­შეუ­ხებ­ლო­ბა, ვე­ლუ­რი ფლო­რა-­ფაუ­ნის თვით­ მყო­ფა­დო­ბა და ეკო­სის­ტე­მე­ბის ცხო­ველ­მყო­ფე­ლო­ბაა. სწო­ რედ ამი­ტომ აქვს ამ რე­გიონს ეკო­ტუ­რიზ­მი­სა და სოფ­ლის ტუ­ რიზ­მის გან­ვი­თა­რე­ბის უზარ­მა­ზა­რი პო­ტენ­ცია­ლი. „უ­ზარ­მა­ზა­რი“ არა რაო­დე­ნობ­რი­ვი, არა­მედ ხა­რის­ხობ­რი­ვი თვალ­საზ­რი­სით. გან­სა­კუთ­რე­ბით იმ შემ­თხვე­ვა­ში, თუ აქ მცხოვ­რე­ბი ადა­მია­ნე­ბი ამ ორ ას­პექტს შო­რის ბა­ლან­სის დაც­ვას მოა­ხერ­ხე­ბენ. ტუ­რიზ­მი და­მა­ტე­ბით აძ­ლიე­რებს ჩხე­ტია­ნე­ბის მეღ­ვი­ნეო­ბა­საც. რა­კი ტვიშ­ში შემ­თხვე­ვი­თი გამ­ვლე­ლი ვერ მოხ­ვდე­ბა, მა­რანს მხო­ლოდ ის მოგ­ზაუ­რე­ბი სტუმ­რო­ბენ, ვი­საც კარ­გად აქვს გა­თა­ ვი­სე­ბუ­ლი ავ­თენ­ტუ­რი კულ­ტუ­რის მნიშ­ვნე­ლო­ბა და ეკო­ტუ­რიზ­ მის ეთი­კუ­რი მხა­რე. მათ შო­რის, უმე­ტე­სად არიან ღვი­ნის პრო­ ფე­სიო­ნა­ლე­ბი, მო­ლაშ­ქრეე­ბი და სამ­თო ბაი­კე­რე­ბი. მი­რან­დას თქმით, გან­სა­კუთ­რე­ბულ აღ­ტა­ცე­ბას მათ­ში პირ­ველ­ ქმნი­ლი ბუ­ნე­ბა იწ­ვევს, თუმ­ცა სტუმ­რე­ბი ვერც ეზო­ში დაკ­რე­ფი­ ლი ხი­ლის, ქორ­ფა ბოს­ტნეუ­ლის, თო­ნე­ში გა­მომ­ცხვა­რი გო­ჭი­სა და ოჯახ­ში შე­ბო­ლი­ლი ლეჩ­ხუ­მუ­რი ლო­რის მი­მართ რჩე­ბიან გულ­გრილ­ნი. ეს რე­გიო­ნი გა­მორ­ჩეუ­ლად ნა­ყო­ფიე­რი და ხვავ­ რიე­ლია. ამას ჯერ კი­დევ 1742 წელს წერ­და ვა­ხუშ­ტი ბა­ტო­ნიშ­ ვი­ლი ლეჩ­ხუმ­ზე, ვე­ნა­ხია­ნი და ხე­ხი­ლია­ნი მხა­რეა, საუ­კე­თე­სოდ 96 VOYAGER 19/2020

ხა­რობს მარ­ცვლოვ­ნე­ბი­ცა და სხვა კულ­ტუ­რე­ბიც, გარ­და ბრინ­ ჯი­სა და ბამ­ბი­საო. მთა­ვა­რი საფ­რთხე, რაც პირ­და­პირ ემუქ­რე­ბა ლეჩ­ხუმ­ში ეკო­ ტუ­რიზ­მის გან­ვი­თა­რე­ბას, დი­დი ჰე­სე­ბის მშე­ნებ­ლო­ბაა. მრა­ვა­ ლი წე­ლია, სა­ხელ­მწი­ფო ტვიშ­სა და ნა­მახ­ვან­ში მდი­ნა­რე რიონ­ ზე მას­შტა­ბუ­რი ჰიდ­როელექ­ტროსად­გუ­რე­ბის კას­კა­დის მშე­ნებ­ ლო­ბას გეგ­მავს, თუმ­ცა აქაუ­რე­ბის შეუ­პო­ვა­რი წი­ნააღ­მდე­გო­ბის გა­მო, ჯერ­ჯე­რო­ბით, თავს იკა­ვებს. თუ­კი პროექ­ტე­ბი გან­ხორ­ ციელ­დე­ბა, ხალ­ხის­გან დაიც­ლე­ბა და დაიტ­ბო­რე­ბა უძ­ვე­ლე­სი სოფ­ლე­ბი, დაი­კარ­გე­ბა ავ­თენ­ტუ­რი კულ­ტუ­რა, შეიც­ვლე­ბა მიკ­ როკ­ლი­მა­ტი, დი­დი გა­მოწ­ვე­ვე­ბის წი­ნა­შე დად­გე­ბა მე­ვე­ნა­ხეო­ ბა. რო­გორც ჩანს, პო­ლი­ტი­კის შემ­ქმნე­ლე­ბი ვერ ხე­და­ვენ, რომ ლეჩ­ხუმ­ში ეკო­ტუ­რიზ­მის გან­ვი­თა­რე­ბა გრძელ­ვა­დიან ჭრილ­ში, ამ მხა­რე­სა და მთელ ქვე­ყა­ნას გა­ცი­ლე­ბით მეტ და რა­ციო­ნა­ ლურ სარ­გე­ბელს მოუ­ტანს, ვიდ­რე _ გი­გან­ტუ­რი ჰე­სე­ბი. ლეჩ­ხუ­მი მეც სრუ­ლიად გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლი, ამო­ჩე­მე­ბუ­ლი სიყ­ ვა­რუ­ლით მიყ­ვარს. მა­მუნ­ჯებს აქაუ­რი გო­რო­ზი მთე­ბი, მა­ბედ­ ნიე­რე­ბენ ამ მზის გულ­ზე მო­ფუს­ფუ­სე ლა­ღი, იმე­დია­ნი ადა­მია­ ნე­ბი. მთე­ლი წლის გან­მავ­ლო­ბა­ში ორ­ბე­ლის რთველს ვე­ლი, რომ ჩე­მი პა­ტა­რა მარ­ნი­დან, მა­თი ვე­ნა­ხის წი­ნა მო­სავ­ლის ღვი­ ნო გა­ვაც­ნო, ახა­ლი ამ­ბე­ბი მი­ვა­ხა­რო. მეა­მა­ყე­ბა, რომ მაქვს ბედ­ნიე­რე­ბა, ამ მთის­ბრო­ლი­ვით კრია­ლა და თვით­ნა­ბა­დი ზვრე­ბის მო­სავ­ლე­ბი მსოფ­ლიოს 4 კონ­ტი­ნენ­ტზე, 7 ქვე­ყა­ნას გა­ვუ­ზია­რო. თუმ­ცა ყვე­ლა­ზე მე­ტად იმას ვი­სურ­ვებ­დი, რომ ორ­ბელ­შიც, ოყუ­ რეშ­შიც და მი­რან­დას ტვიშ­შიც ბევ­რმა ოჯახ­მა თა­ვად შეძ­ლოს სა­კუ­თა­რი ვე­ნა­ხი­დან მო­წეუ­ლი ყურ­ძნის და­წურ­ვა და ბოთ­ლში ჩა­მოს­ხმა, გაა­შე­ნოს ძვე­ლი ლეჩ­ხუ­მუ­რი, მი­ვიწ­ყე­ბუ­ლი ჯი­შე­ბის ვე­ნა­ხე­ბი და კოხ­ტა ჭუ­რის­თა­ვე­ბის გარ­შე­მო ღირ­სეუ­ლი ღვი­ნით ღირ­სეულ ადა­მია­ნებს უმას­პინ­ძლოს. ტვი­შის ცო­ლი­კოუ­რიც, უსა­ხე­ლოუ­რი­ცა და სხვა ენ­დე­მუ­რი ჯი­შე­ბიც უდა­ვოდ მოი­პო­ვებს აღია­რე­ბას რის­ლინ­გის თაყ­ვა­ნის­მცე­მელ საზოგადოებაში.

97 VOYAGER 19/2020

ღვინის ატლასი

ლეჩხუმი

ნატურალური ღვინის ატლასი მცირე მარნები, რომლებიც ზაფხულსა და შემოდგომაზე თავიანთ მარნებში გელიან

ჩვენს ატ­ლას­ზე სა­ქარ­თვე­ლოს ის რე­გიო­ნე­ბია გა­მოკ­ვე­თი­ ლი, რომ­ლე­ბიც ვა­ზის მრა­ვალ­ფე­როვ­ნე­ბით, მეღ­ვი­ნეო­ბის მდი­და­რი ტრა­დი­ციი­თა და ამ დარ­გში ტრა­დი­ციი­სა და ახა­ლი, ნო­ვა­ტო­რუ­ლი მიდ­გო­მე­ბის საინ­ტე­რე­სო ნა­ზა­ვით გა­მოირ­ჩე­ ვიან. ამ რე­გიო­ნებ­ში მეღ­ვი­ნეე­ბის შერ­ჩე­ვა კი არ გაგ­ვჭირ­ვე­ ბია _ ვენ­დეთ სა­კუ­თარ გე­მოვ­ნე­ბას, რად­გან თა­ვად ნა­ტუ­ რა­ლუ­რი ღვი­ნი­სა და ბუ­ნე­ბის პა­ტი­ვის­მცე­მე­ლი ხალ­ხი ვართ და ვენ­დეთ ნა­ტუ­რა­ლუ­რი ღვი­ნის ასო­ცია­ცია­საც, სა­დაც ჩვე­ნი რეს­პონ­დენ­ტე­ბიც გა­წევ­რია­ნე­ბუ­ლე­ბი არიან. ეს ადა­მია­ნე­ბი ჩვენს თვალ­წინ ცვლიან ბუ­ნებ­რი­ვი ღვი­ნის გა­გე­ბას, მაღ­ლა სწე­ვენ ხა­რისხს, ეძე­ბენ ღვი­ნის საექ­სპორ­ტო გზებს და ამით ქარ­თულ ღვი­ნოს მსოფ­ლიოშიც ავ­რცე­ლე­ბენ და აყა­ლი­ბე­ბენ ახალ პრო­ფე­სიულ ჩვე­ვებს პოს­ტ-საბ­ჭოუ­რი მიდ­გო­მე­ბის სა­ პირ­წო­ნედ. ჩვენს ატ­ლას­ზე მო­ნიშ­ნულ მეღ­ვი­ნეებ­თან სტუმ­რო­ბა შეიძ­ ლე­ბა (ა­მი­ტომ ისე­თე­ბი, რომ­ლე­ბიც სტუმ­რებს ვერ იღებ­დნენ, თა­ვად უნ­და აღ­მოა­ჩი­ნოთ). ატ­ლას­ზე და­ტა­ნილ მარ­ნებ­ში კი შე­გიძ­ლიათ მიხ­ვი­დეთ ან ღვი­ნის სა­ყიდ­ლად, ან დე­გუს­ტა­ცია­ ზე, ან ვახ­შმად, ან­და _ მთე­ლი ერ­თი დღის გა­სა­ტა­რებ­ლად. ეს აგ­რო­ტუ­რიზ­მის მი­მარ­თუ­ლე­ბაა, რო­მე­ლიც ჩვენ­ში ახ­ლა იკი­დებს ფეხს და რომ­ლის კე­თე­ბის წე­სებ­საც მეღ­ვი­ნეე­ბი ისე­ვე სწავ­ლო­ბენ ჯე­რაც, რო­გორც ჩვენ _ მა­თი სტუმ­რე­ბი მა­თი ნა­ხე­ლა­ვის გა­სინ­ჯვით, მათ­თან ღვი­ნო­ზე საუბ­რით, მა­ თი ვე­ნა­ხის დათ­ვა­ლიე­რე­ბით სია­მოვ­ნე­ბის მი­ღე­ბას. ჰო­და, ეს ატ­ლა­სი საქ­მეს გაგ­ვიიო­ლებს, აგ­ვა­რი­დებს თა­ვი­ დან ახა­ლი ნაც­ნო­ბო­ბის ეი­ფო­რიას და იქ­ნებ, 2020 წლის ღვი­ ნის სე­ზონ­ზე ეს სტუმ­რო­ბე­ბიც შედ­გეს. პ.ს. ამ პირობით ატლასზე ყველა კარგი მეღვინე, ვისაც ვიცნობთ და ვგულშემატკივრობთ, ვერ მოხვდა. ამიტომ განსაკუთრებულად გაუმარჯოს „ბუნებრივი ღვინის სექტის“ მთლიანობას და კიდევ იმას, რომ მათი წრე გაიზრდება, პანდემიის და სხვა გამოწვევების მიუხედავად.

98 VOYAGER 19/2020

ვახტანგ ასლანიკაშვილის უსახელოურის მარანი

ოყურეში

ვახტანგ ასლანიკაშვილმა მამის ანდერძის შესრულებაზე ფიქრი 2000-იანების დასაწყისში დაიწყო. თავის მშობლიურ სოფელში მიტოვებულ სახლს ვეღარ მიაგნო, ამიტომ ოყურეშში შეიძინა მიწა და ვაზიც ჩაყარა. დღეს ბუნებრივად ნახევრად ტკბილი უსახელოურის წარმოება ასლანიკაშვილების ოჯახური ბიზნესია. სატესტო ვერსიაც გააკეთეს - ნახევრად მშრალი უსახელოური დააყენეს და წარმატებით. მარანს 2012 წლიდან უძღვებიან. უვლიან ოთხი ათას ძირ უსახელოურს და შესაბამისად ღვინოსაც მცირე რაოდენობით ასხამენ - მაქსიმალური რაოდენობა რვა ათასი ბოთლი ჰქონიათ. მაქსიმალური მოსავალი კი ხუთი ტონა. ნაწილით ღვინოს აყენებენ, ნაწილს ყურძნად ჰყიდიან - ლეჩხუმური უსახელოურის ფასი რამდენჯერმე მაღალია. მთელ პროცესს, გაფილტვრასა და ბოთლებში ღვინის ჩაწურვამდე ხელით აკეთებენ. საბოლოო პროდუქტში სიტკბო და ცოტა ლექიც შენარჩუნებულია. ქვევრის ეტაპების გავლის შემდეგ ღვინო უჟანგავი ლითონის მაცივარში გადააქვთ - რადგან კლიმატი იცვლება და ზამთარი სულ ერთნაირად ცივი არ არის, ღვინო ბოლომდე რომ არ გაშრეს - ამიტომ. ასლანიკაშვილების ღვინო ჯერ საზღვარგარეთ არ გადის, ამ მხრივ მომავალი წლიდან გეგმავენ გაფართოებას. სამაგიეროდ, სასიამოვნოა მათთან სტუმრობა - ხვამლის მთისკენ მიმავალ გზაზე, ან უკან. ოყურეშიდან ხვამლისკენ ხომ გზა პირდაპირ ადის. ვახტანგ ასლანიკაშვილი კი კარგი ღვინით, ჩირებით, თხილეულითა და თონეში გამომცხვარი ხაჭაპურ-ლობიანით დაგხვდებათ, თუ წინასწარ გააფრთხილებთ ოჯახს. არც ლეჩხუმური მიკროზონებისა და ღვინოების, არც სოფლების დაცლისა და ხელახლა გაცოცხლების ტენდენციის შესახებ მოყოლას დაგზარდებათ. ჯავშნისთვის სატელეფონო კომუნიკაცია ურჩევნიათ. თუმცა, შეხმიანება ფეისბუკსა და ინსტაგრამზეც შეგიძლიათ. 599 50 84 11 / 599 43929

Usakhelouri.aslanikashvili თამარ კვინიკაძე

ქორენიშული ვერანდა საკუთარ ვენახში და ღვინის დეგუსტაციაზეც გელით (გვ. 92).

მი­რან­და ჩხე­ტია­ნის ღვი­ნო

ტვიში

მი­რან­და ჩხე­ტია­ნი ქე­თო ნი­ნი­ძის სტა­ტიის მთა­ვა­რი გმი­ რი­ცაა და ღვი­ნის რუ­კა­ზე ნა­ტუ­რა­ლუ­რი და ორ­გა­ნუ­ლად სუფ­თა ღვი­ნის მცი­რე მე­წარ­მეე­ბის მო­ნიშ­ვნა­საც მი­სი ვე­ ნა­ხე­ბი­დან ვიწ­ყებთ. მი­რან­და ჩხე­ტია­ნი ლეჩ­ხუმ­ში, ტვი­შის მიკ­რო­ზო­ნა­ში, სო­ ფელ ტვიშ­ში ცხოვ­რობს და უკ­ვე აქ­ტუა­ლო­ბა­და­კარ­გულ სტე­რეო­ტიპს, რომ ქალს ღვი­ნის კე­თე­ბას­თან არა­ფე­რი ესაქ­მე­ბა, ბო­ლო კე­დელს ურ­ყევს. „ჩემს ოჯახს მუდ­მი­ვად ჰქონ­და ვაზ­თან და მეღ­ვი­ნეო­ბას­ თან შე­ხე­ბა, ბა­ბუა მყავ­და აგ­რო­ნო­მი, მა­მა­ჩე­მიც აყე­ნებ­და ღვი­ნოს, ჩე­მი ძმაც ერ­კვე­ვა ამ ამ­ბავ­ში. დრო­თა გან­მავ­ლო­ ბა­ში შე­მიყ­ვარ­და ვა­ზი და მას­თან ურ­თიერ­თო­ბა. გა­დავ­ წყვი­ტე ბე­დი მეც მე­ცა­და“, _ ყვე­ბა მი­რან­და. ვე­ნა­ხი 500 ძი­რით გაა­შე­ნა. შემ­დეგ ცო­ტა კი­დევ შე­მა­ტა და პირ­ვე­ლი ბოთ­ლი სა­კუ­თა­რი ვე­ნა­ხი­დან მო­წეუ­ლი ყურ­ ძნის­გან და­ყე­ნე­ბუ­ლი ღვი­ნით 2017 წელს ჩა­მოას­ხა. ვე­ნახს ორ­გა­ნუ­ლი და ბიო­დი­ნა­მი­კუ­რი მე­თო­დით უვ­ლის და თუ წი­ნას­წარ შეი­თან­ხმებთ, სტუმ­რა­დაც მი­გი­ღებთ, მეღ­ ვი­ნეო­ბა­ში ჩაბ­მულ ქა­ლებ­ზე, ლეჩ­ხუმ­ზე, თა­ვი­სი სოფ­ლის მიკ­რო­ზო­ნა­ზე და მი­რან­დას ღვი­ნის თა­ვი­სე­ბუ­რე­ბებ­ზე გე­ სა­უბ­რე­ბათ. და­გახ­ვედ­რებთ ყვე­ლის და­ფას, ლეჩ­ხუ­მურ ცო­ ლი­კაუ­რი ტვიშს და ჭა­ჭას, გა­გა­სეირ­ნებთ ცხე­ნე­ბით, გა­გი­მას­ პინ­ძლდე­ბათ ლეჩ­ხუ­მუ­რი კერ­ძე­ბით და შეუძ­ლია ხვამ­ლის მთა­ზეც აგიყ­ვა­ნოთ, ქულ­ბა­ქის ტბე­ბის­კე­ნაც გა­გი­ძღვეთ.  598264378 ნათია ახალაშვილი

99 VOYAGER 19/2020

ღვინის ატლასი

რაჭა

ლი­კაურს ას­ხამ­და, ახ­ლა სა­ფე­რა­ვი და წუ­ლუ­კი­ძის (რა­ჭუ­ლი) თეთ­რაც აქვს – ბუ­ნებ­რი­ვი არო­მა­ტე­ბით გა­მორ­ჩეუ­ლი ნა­ტუ­რა­ ლუ­რი ღვი­ნოე­ბი. კარ­მი­და­მო ტრა­დი­ციუ­ლია – ხის სახ­ლი შე­ შის ღუ­მე­ლით, ორი მა­რა­ნი – ძვე­ლი და ახა­ლი, წკნე­ლე­ბის­გან გა­კე­თე­ბუ­ლი ფაც­ხა, ეზო­ში – და­პირ­ქვა­ვე­ბუ­ლი ქვევ­რე­ბი. ალე­კოს პა­ტა­რა სას­ტუმ­როს ერ­თდო­რუ­ლად 12 სტუმ­რის მი­ ღე­ბა შეუძ­ლია – მას­პინ­ძლო­ბას თა­ვად მეღ­ვი­ნე გა­გი­წევთ და თქვენს ყვე­ლა კით­ხვას უპა­სუ­ხებს. ეს ად­გი­ლი ზედ­გა­მოჭ­რი­ ლია ად­გი­ლობ­რი­ვი ღვი­ნის ტრა­დი­ციე­ბის გა­საც­ნო­ბად და იმ შემ­თხვე­ვა­შიც, თუ თქვე­ნი ინ­ტე­რე­სი ღვი­ნოს სცდე­ბა და რა­ჭის ის­ტო­რიუ­ლი ძეგ­ლე­ბის მო­ნა­ხუ­ლე­ბაც გაინ­ტე­რე­სებთ. ალე­კოს საო­ჯა­ხო მა­რა­ნი ძა­ლიან მო­სა­ხერ­ხე­ბე­ლი პუნ­ქტია მათ­თვი­საც, ვინც მოგ­ზაუ­რო­ბის გაგ­რძე­ლე­ბას სვა­ნეთ­სა და ლეჩ­ხუმ­ში გეგ­ მავს. ალე­კოა ის მეღ­ვი­ნე, რო­მე­ლიც ხვან­ჭკა­რა­ში სა­ფეხ­ბურ­თო თასს აწ­ყობს ხოლ­მე და მთელ მიმ­დე­ბა­რე სოფ­ლებს კრებს. 558 90 09 62

@alekosguesthouse

ალე­კო სარ­და­ნაშ­ვი­ლის საო­ჯა­ხო მა­რა­ნი ხვან­ჭკა­რა, ამ­ბრო­ლაუ­რი

ალე­კო სარ­და­ნაშ­ვი­ლის საო­ჯა­ხო მა­რა­ნი და გეს­თჰაუ­ზი ხვან­ ჭკა­რა­შია – სო­ფელ­ში, სა­დაც ყვე­ლა­ფე­რი ღვი­ნის და მე­ვე­ნა­ ხეო­ბის გარ­შე­მო ტრია­ლებს. მეღ­ვი­ნეო­ბა მა­თი საო­ჯა­ხო საქ­ მეა, მა­რა­ნიც დი­დი ხა­ნია აქვთ, თუმ­ცა ათ­ვლის წერ­ტი­ლად 2012 წელს მიიჩ­ნევს – რო­ცა პირ­ვე­ლად მიი­ღო მო­ნა­წი­ლეო­ბა ახა­ლი ღვი­ნის ფეს­ტი­ვალ­ში. მის ვე­ნა­ხებ­ში ალექ­სან­დროუ­ლი, მუ­ჯუ­ რე­თუ­ლი და ცო­ლი­კაუ­რი მო­დის. თა­ვი­დან ხვან­ჭკა­რას და ცო­

დიდ­გო­რის მეღ­ვი­ნეო­ბა

ვე­რა ზარ­კოვ­სკა

ხვან­ჭკა­რა, ამ­ბრო­ლაუ­რი

2013 წელს ხვან­ჭკა­რის კი არა, „ნაღ­დი სა­ყი­ფია­ნო ღვი­ნის“ აღ­ დგე­ნა ცნო­ბი­ლი ან­სამ­ბლის _ „დიდ­გო­რის“ წევ­რმა, გიორ­გი ყი­ფიან­მა გა­დაწ­ყვი­ტა. წარ­მოე­ბის დაწ­ყე­ბა­ში სწო­რედ თა­ვი­სი ან­სამ­ბლის წევ­რე­ბი დაეხ­მარ­ნენ და მათ­და­მი მად­ლიე­რე­ბის ნიშ­ნად გიორ­გიმ რა­ჭულ მეღ­ვი­ნეო­ბას ასე­თი, ერ­თი შე­ხედ­ვით, შეუ­სა­ბა­მო სა­ხე­ლი დაარ­ქვა.

2020 წელს გიორ­გი ყი­ფია­ნი აწარ­მოებს ნა­ტუ­რა­ლურ ღვი­ნოს ყო­ველ­გვა­რი ხე­ლოვ­ნუ­რი თუ ქი­მიუ­რი ჩა­რე­ვის გა­რე­შე. საინ­ ტე­რე­სოა, მი­სი რა­ჭუ­ლი კა­ბის­ტო­ნიც, რო­მე­ლიც, ფაქ­ტობ­რივად, გა­და­შე­ნე­ბის პი­რას მყო­ფი ჯი­შია. 2015 წელს სულ 18 ბოთ­ლის ჩა­მოს­ხმა შეძ­ლო, რად­გან მთე­ლი რაიო­ნის მას­შტა­ბით, მხო­ ლოდ სამ ვე­ნახ­ში მიაკ­ვლია ამ ჯიშს, ისიც 3-4 ძირს. იმა­ვე წელს სა­კუ­თარ ვე­ნახ­ში დაამ­ყნო და ახ­ლა ცდი­ლობს მის გამ­რავ­ლე­ ბას. გიორ­გი „ნაღ­დი სა­ყი­ფია­ნო ღვი­ნის“ გა­სა­სინ­ჯად და ღვი­ნის ად­გილ­ზე შე­სა­ძე­ნად ყვე­ლას ეპა­ტი­ჟე­ბა. 551 51 53 53

WinemakingDidgori და­რია ხო­ლო­დი­ლი­ნა

პა­ტა­რი­ძის რა­ჭუ­ლი

აბა­ნოე­თი, ამ­ბრო­ლაუ­რი

შო­რე­ნა პა­ტა­რი­ძემ სო­ფელ აბა­ნოეთ­ში, ზღვის დო­ნი­დან 700 მ-ზე წი­თე­ლი ყურ­ძნის ჯი­შე­ბის – ალექ­სან­დროუ­ლი­სა და მუ­ჯუ­ რე­თუ­ლის ორ­გა­ნუ­ლი ვე­ნა­ხე­ბი 2008 წელს გაა­შე­ნა. მი­სი მი­ზა­ნი ამ რა­ჭუ­ლი ჯი­შე­ბის­გან მშრა­ლი ღვი­ნის ჩა­მოს­ხმა იყო, რა­საც მიაღ­წია კი­დეც და, შეიძ­ლე­ბა ით­ქვას, მას თავ­და­პირ­ვე­ლი გე­მო და არო­მა­ტი დაუბ­რუ­ნა: „ის­ტო­რიუ­ლად ცნო­ბი­ლია, რომ პირ­ვე­ ლად რა­ჭა­ში ალექ­სან­დროუ­ლი­სა და მუ­ჯუ­რე­თუ­ლის­გან მშრა­ ლი ღვი­ნო ძმებ­მა ყი­ფია­ნებ­მა დაამ­ზა­დეს. საბ­ჭო­თა პე­რიოდ­ში, რუ­სუ­ლი გე­მოვ­ნე­ბის გავ­ლე­ნით, შაქ­რის და­მა­ტე­ბა დაიწ­ყეს და ღვი­ნოც ნა­ხევ­რად­ტკბი­ლი გახ­და. გა­დავ­წყვი­ტე, ძვე­ლი ტრა­დი­ ცია აღ­მედ­გი­ნა. შა­ქა­რი რომ ბო­ლომ­დე დაშ­ლი­ლი­ყო, მა­რან­ში სტა­ბი­ლუ­რად მა­ღა­ლი ტემ­პე­რა­ტუ­რა უნ­და შე­მე­ნარ­ჩუ­ნე­ბი­ნა. ბევ­რი ღა­მის გა­თე­ნე­ბა მო­მიხ­და, მაგ­რამ შე­დე­გი ამად ღირ­და“. ღვი­ნოს ბა­ბუის მა­რან­ში, ას­წლიან საწ­ნა­ხელ­ში წუ­რავს. „პა­ტა­ რი­ძის რა­ჭუ­ლი“ ამე­რი­კა­ში, ის­რაელ­სა და საფ­რან­გეთ­ში გა­დის. თუ ამ მა­რანს ეწ­ვე­ვით, ღვი­ნოს რა­ჭუ­ლი კერ­ძე­ბის თან­ხლე­ბით გა­გა­სინ­ჯე­ბენ. აქ­ვე გაუ­გებთ გე­მოს მარ­ნის სიახ­ლე­საც – ვარ­ დის­ფერ ღვი­ნოს – „რა­ჭულ რო­ზეს“.  577 50 11 34

Pataridze’s Rachuli ვე­რა ზარ­კოვ­სკა

100 VOYAGER 19/2020

მარ­გვე­ლი­ძეე­ბის მა­რა­ნი სად­მე­ლი, ამ­ბრო­ლაუ­რი

მარ­გვე­ლი­ძეე­ბის ოჯა­ხი ოთ­ხი სა­ხეო­ბის ღვი­ნოს თა­ვიან­თი მიკ­რო­ზო­ნის­თვის და­მა­ხა­სია­თე­ბე­ლი ყურ­ძნის ჯი­შე­ბით აყე­ნებს. საო­ჯა­ხო სას­ტუმ­რო­ში ერ­თდროუ­ლად თორ­მე­ტი ადა­მია­ნის მი­ღე­ბა შეუძ­ლიათ. 2 ერ­თსა­წო­ლია­ნი და 5 ორ­სა­წო­ლია­ნი ნომ­ რე­ბი აქვთ, ორი დი­დი სა­ზია­რო აბა­ზა­ნით. სიმ­ყუდ­რო­ვე­სა და ინ­ტი­მუ­რი სივ­რცის პა­ტი­ვის­ცე­მას იცა­ვენ ერ­თმა­ნე­თის­გან და­შო­ რე­ბუ­ლი ოთა­ხე­ბით, საი­და­ნაც ხმა არ გა­დის. კერ­ძე­ბი, რო­მელ­თაც დია­სახ­ლი­სი მო­გიმ­ზა­დებთ (ტრა­დი­ციუ­ ლი დი­ლის ყა­ვი­სა თუ ბლი­ნე­ბის გარ­და), რა­ჭუ­ლი კლა­სი­კუ­რი სამ­ზა­რეუ­ლო­და­ნაა: შე­ბო­ლი­ლი ლო­რი, ლო­ბია­ნი, შქმე­რუ­ლი. ბოს­ტნეუ­ლი­სა და მწვა­ნი­ლის უმ­რავ­ლე­სო­ბა სა­კუ­თარ ბოს­ტან­ ში თა­ვად მოჰ­ყავთ, სხვა პრო­დუქ­ტებს კი სოფ­ლი­სას იყე­ნე­ბენ.

სად მე­ლის მა­რა­ნი

სად­მე­ლი, ამ­ბროა­ლუ­რი

„2017 წელს მე და ჩე­მი მეუღ­ლე, თა­თია, ჯვრის­წე­რის შემ­დეგ, რა­ჭა­ში, ოჯახ­ში ვა­ტა­რებ­დით დროს. ერთ დღე­საც ასე, დაუ­გეგ­ მა­ვად გა­დავ­წყვი­ტეთ, ღვი­ნო გვე­წარ­მოე­ბი­ნა. დაახ­ლოე­ბით ღა­მის 9-10 საა­თი იქ­ნე­ბო­და, რო­ცა რა­ჭი­დან ჭია­თუ­რა­ში, ზა­ლი­ კო ბო­ჟა­ძის სა­ხე­ლოს­ნო­ში გა­და­ვე­დით და ქვევ­რი შე­ვი­ძი­ნეთ. ასე ჩავ­რგეთ ჩვე­ნი პირ­ვე­ლი ქვევ­რი, დღეს უკ­ვე მეო­რე მარ­ ნის მშე­ნებ­ლო­ბის ეტაპ­ზე ვართ“, _ ასე იწყებს მოყოლას ბექა მაისურაძე და გარწმუნებთ, მისი და თამარის ამბავი კიდევ უფრო საინტერესოდ გრძელდება მარანთან ერთად, „ხე­ლი შეავ­ლეს“ ძველ სახლს და მე­სა­მე წე­ლია, ღვი­ნი­სა და რა­ჭის ბუ­ ნე­ბით დაინ­ტე­რე­სე­ბულ სტუმ­რებს მას­პინ­ძლო­ბენ.

აქვთ თო­ნე და არა მხო­ლოდ გა­გა­სინ­ჯე­ბენ, თა­ვა­დაც გა­მო­გაც­ ხო­ბი­ნე­ბენ რა­ჭულ პურ­სა და ლო­ბიანს. აქ ხში­რად, წი­ნას­წა­რი შე­თან­ხმე­ბის შემ­დეგ, სა­დი­ლა­დაც მო­დიან და ღვი­ნის დე­გუს­ ტა­ცია­ზეც. ამ დროს ხვან­ჭკა­რას, რა­ჭულ თეთ­რას, სად­მე­ლურ სა­ფე­რავ­სა და მშრალ ალექ­სან­დროულს გა­გა­სინ­ჯე­ბენ, მარ­ ნის ის­ტო­რიას გიამ­ბო­ბენ, რა­ჭუ­ლი სახ­ლის სა­ხა­სია­თო დე­ტა­ ლებ­ზე გე­საუბ­რე­ბიან. მარ­გვე­ლი­ძეე­ბი უვ­ლიან სა­ფე­რა­ვის ყურ­ძენ­საც, რომ­ლის მო­ შე­ნე­ბაც ბევ­რი წლის წინ სად­მელ­შიც უც­დიათ და საად­მე­ლუ­რი სა­ფე­რე ჯი­შა­დაც მას მე­რე გაჩ­ნდა. maranimargvelidze

ღვი­ნოს იღე­ბენ ქი­მიუ­რად მაქ­სი­მა­ლუ­რად ნაკ­ლე­ბად და­მუ­ შა­ვე­ბუ­ლი ყურ­ძნი­სა­გან. ვე­ნახს უვ­ლიან მხო­ლოდ 1%-ია­ნი სპი­ლენ­ძითა და გო­გირ­დით. შეაქვთ ბუ­ნებ­რი­ვი სა­სუ­ქე­ბი და არ იყე­ნე­ბენ ქი­მიურ პრე­პა­რა­ტებ­სა თუ ჰერ­ბი­ცი­დებს ბა­ლა­ ხის შე­სა­წამ­ლად. ეკო­ლო­გიუ­რად სუფ­თა პრო­დუქ­ციის მი­ღე­ ბას იმი­თაც ახერხებენ, რომ ვე­ნა­ხი მდე­ბა­რეობს ცენ­ტრა­ლუ­რი ტრა­სი­დან შორს და ზღვის დო­ნი­დან 800 მ-ზე. არ გა­დის პას­ტე­ რი­ზა­ციას, გა­ყინ­ვას და არც ფილ­ტრა­ციას. შე­სა­ბა­მი­სად, რეა­ ლი­ზა­ცია შორ მან­ძილ­ზე, მი­თუ­მე­ტეს ტემ­პე­რა­ტუ­რუ­ლი რე­ჟი­მის დაუც­ვე­ლად, მი­ზან­შე­წო­ნი­ლი არაა. ამი­ტომ სად­მე­ლის მეღ­ვი­ ნეო­ბა მე­ტი სია­მოვ­ნე­ბით იღებს სტუმ­რებს ად­გილ­ზე _ „ჩვენ გვინ­და მხო­ლოდ ად­გილ­ზე და­გა­გე­მოვ­ნე­ბი­ნოთ ხვან­ჭკა­რა“.  +995 555 42 42 80 sadmeli_winery

Sad Meli Winery /სად მე­ლის მა­რა­ნი და­რია ხო­ლო­დი­ლი­ნა

101 VOYAGER 19/2020

თა­მარ კვი­ნი­კა­ძე

ღვინის ატლასი

იმერეთი არ­ჩილ გუ­ნია­ვას მა­რა­ნი

BAYA’S WINERY

ობ­ჩა, ბაღ­და­თი

ბაიას მეღ­ვი­ნეო­ბამ­დე სუფ­თა, კარ­გი ას­ფალ­ტია­ნი გზა მი­დის, ორი­ვე მხა­რეს იმე­რუ­ლი კოხ­ტა სოფ­ლე­ბი გხვდე­ბა. რა­ღაც მო­ მენ­ტში თა­ვი სად­მე სხვა­გა­ნაც გგო­ნია. აღია­რე­ბა ამ ოჯა­ხის ღვი­ ნომ 2015 წელს მიი­ღო, მას მე­რე ფარ­თოვ­დე­ბიან. დღეს, ბაიას სა­ხე­ლის გარ­და, ღვი­ნოს მი­სი დის, გვან­ცას სა­ხე­ლი­თაც უშ­ვე­ ბენ. ამ ორი გო­გოს­გან ამ­დენ ცოდ­ნას და ექ­სპე­რი­მენ­ტე­ბის დაუ­ ფა­რავ სურ­ვილს არა­ვინ ელის და მათ­თან საუ­ბა­რიც ღვი­ნო­ზე ორ­მა­გად საინ­ტე­რე­სოა.

კვა­ლი­თი, ზეს­ტა­ფო­ნი

არ­ჩილ გუ­ნია­ვას ღვი­ნის მა­რა­ნი ზეს­ტა­ფო­ნის სო­ფელ კვა­ ლით­ში, პა­ტარ საო­ჯა­ხო მეურ­ნეო­ბაა. გუ­ნია­ვე­ბის რამ­დე­ნი­მე თაო­ბა აქ ღვი­ნოს ტრა­დი­ციუ­ლი ქარ­თუ­ლი მე­თო­დით ამ­ზა­დებს. ყურ­ძნის ად­გი­ლობ­რი­ვი ჯი­შე­ბი სა­კუ­თარ ვე­ნახ­ში მოჰ­ყავთ – კრა­ხუ­ნა, ციც­კა, ცო­ლი­კოუ­რი, ოც­ხა­ნუ­რი სა­ფე­რე, ძელ­შა­ვი და აქვთ გა­და­შე­ნე­ბის პი­რას მყო­ფი ჯი­შე­ბიც – დონ­დღლა­ბი და მგა­ლობ­ლიშ­ვი­ლი. ვე­ნა­ხი დი­დი არაა – ჰექ­ტარ­ნა­ხე­ვა­რი, თუმ­ ცა საკ­მა­რი­სია იმის­თვის, რომ ბოთ­ლებ­ში ჩა­მოს­ხმუ­ლი ღვი­ნის ნა­წი­ლი ექ­სპორ­ტზეც გაი­ტა­ნონ. 2019 წელს მოთ­ხოვ­ნა გუ­ნია­ვე­ ბის ღვი­ნო­ზე ისე გაი­ზარ­და, რომ ახა­ლი ვე­ნა­ხე­ბის გა­შე­ნე­ბა გა­ დაწ­ყდა, სა­დაც იმე­რუ­ლი ჯი­შე­ბი – დონ­დღლა­ბი და ციც­კა ჩა­ყა­ რეს. თუმ­ცა, რო­გორც ოჯა­ხის და მეურ­ნეო­ბის უფ­რო­სი ამ­ბობს – ეს მი­სი მაქ­სი­მუ­მია, რად­გან ვე­ნა­ხებ­ში მძი­მე ტექ­ნი­კა ვერ შე­ დის, ყვე­ლა­ფერს ხე­ლით აკე­თებს, რომ ბიო­მეუ­ნეო­ბის სტა­ტუ­სი შეი­ნარ­ჩუ­ნოს. ამ­ჟა­მად მა­რან­ში ხუ­თი და­სა­ხე­ლე­ბის ღვი­ნო ის­ ხმე­ბა: ციც­კა, ცო­ლი­კაუ­რი, კრა­ხუ­ნა, ოც­ხა­ნუ­რი სა­ფე­რე და მგა­ ლობ­ლიშ­ვი­ლი. და დაე­მა­ტა დონ­დღლა­ბიც _ პირ­ვე­ლი ღვი­ნო უკ­ვე ჩა­მოას­ხეს. გუ­ნია­ვებს ურ­ჩევ­ნიათ, თუ რთვე­ლამ­დე ეწ­ვე­ ვით. რთველს კი სექ­ტემ­ბრის ბო­ლო­დან გეგ­მა­ვენ.  +995 599 53 42 95  archilguniavawinecellar@gmail.com

საერ­თოდ, აბუ­ლა­ძეე­ბი მეღ­ვი­ნეე­ბის ოჯა­ხია. საქ­მე­ში დე­დაც ჩარ­თუ­ლია, რო­მე­ლიც თან სკო­ლის მას­წავ­ლე­ბე­ლია, მა­მაც და სა­მი­ვე შვი­ლი. რო­ცა ნამ­გზავრს და დაღ­ლილს გემ­რიე­ლად გა­ გი­მას­პინ­ძლდე­ბიან, ვე­ღარც გაიხ­სე­ნებთ, აბუ­ლა­ძეებ­თან ღვი­ნის­ თვის ჩა­მოხ­ვე­დით თუ გემ­რიე­ლად შეკ­მა­ზუ­ლი იმე­რუ­ლი კერ­ძე­ ბის გა­მო _ აქ მარ­თლა ყვე­ლა გე­მო იდეა­ლუ­რად იმე­რუ­ლია. წელს ბაის მა­რა­ნი გთა­ვა­ზობთ ქვევ­რში, იმე­რუ­ლი მე­თო­დით და­ყე­ნე­ბულ ღვი­ნოებს: ცო­ლი­კოუ­რი, ციც­ქა, კრა­ხუ­ნა, ციც­ქა-­ ცო­ლი­კოუ­რი, ციც­ქა-­ცო­ლი­კოუ­რი-­კრა­ხუ­ნა, ოც­ხა­ნუ­რი სა­ფე­ რე, ვარ­დის­ფე­რი ალა­დას­ტუ­რი და ალა­დას­ტუ­რი. აქვთ ჭა­ჭაც.

Always Open – ასე წე­რია აბუ­ლა­ძეე­ბის FB გვერ­დზე. აქ სულ გე­ლო­დე­ბიან, რო­ცა გინ­დო­დეთ, მა­შინ ჩა­დით.

599 68 28 22

www.baiawine.com  baiaswine@gmail.com

რა­მაზ ნი­კო­ლა­ძის მა­რა­ნი ნახ­შირ­ღე­ლე, თერ­ჯო­ლა

გა­საო­ცა­რია, მაგ­რამ საკ­მაოდ პა­ტა­რა ფარ­თობ­ზე – 1.5 ჰა-­ზე მო­წეუ­ლი ყურ­ძნის­გან და­ყე­ნე­ბუ­ლი სულ 6000-მდე ბოთ­ლი ღვი­ნო, ფაქ­ტობ­რი­ვად, მთელ მსოფ­ლიო­შია ხელ­მი­საწ­ვდო­მი: საფ­რან­გე­თი, იტა­ლია, დი­დი ბრი­ტა­ნე­თი, აშშ, ია­პო­ნია, ახა­ლი ზე­ლან­დია. რა­მაზ ნი­კო­ლა­ძე ნა­ტუ­რა­ლუ­რი მეღ­ვი­ნეე­ბის პირ­ ვე­ლი თაო­ბის წარ­მო­მად­გე­ნე­ლია, რო­მელ­მაც საერ­თა­შო­რი­სო ბა­ზარ­ზე წარ­მა­ტე­ბას 2003 წელს მიაღ­წია. ის Slow Food-ის მოძ­ რაო­ბის წევ­რია და ბიო­დი­ნა­მი­კურ მე­ვე­ნა­ხეო­ბას მის­დევს. დი­ დი ბა­ბუის გა­ნახ­ლე­ბულ მა­რან­ში ღვი­ნო ტრა­დი­ციუად – ქვევ­ რებ­ში, ჭა­ჭა­ზე ან ჭა­ჭის გა­რე­შე ყენ­დე­ბა: ციც­კა, ცო­ლი­კაუ­რი, ცო­ტა ალა­დას­ტუ­რიც. მარ­ნის სტუმ­რებს ღვი­ნის დე­გუს­ტა­ციას და გემ­რიელ იმე­რულ სამ­ზა­რეუ­ლოს შე­მოგ­თა­ვა­ზე­ბენ. აქ საო­ ცა­რი მას­პინ­ძე­ლი დაგ­ხვდე­ბათ – კა­ცი, რო­მელ­საც ისე ზედ­მი­ წევ­ნით ეს­მის ღვი­ნო, რომ ყურ­ძნის შაქ­რია­ნო­ბის გა­ზომ­ვი­სას, პირ­ველ რიგ­ში, პი­რის გე­მოს ენ­დო­ბა და არა რეფ­რაქ­ტო­მეტრს.  577 50 11 34  georgianslowfood@gmail.com

გაიოზ სოფრომაძის მარანი შოთა რუსთაველის მეორე ჩიხი #8, ბაღდათი

გაიოზ სოფ­რო­მა­ძე ნა­ტუ­რა­ლუ­რი ღვი­ნის მწარ­მოე­ბე­ლი პირ­ვე­ ლი თაო­ბის წარ­მო­მად­გე­ნე­ლია. მი­სი ღვი­ნოე­ბი წლე­ბია ევ­რო­ პის, აშშ-ის, ავ­სტრა­ლიის და ია­პო­ნიის ბაზ­რებ­ზე გა­დის, საერ­ თა­შო­რი­სო და ად­გი­ლობ­რი­ვი ნა­ტუ­რა­ლუ­რი ღვი­ნის ფეს­ტი­ვა­ ლებ­ზე პრი­ზებს იღებს და კრიტიკოსებიც აღიარებენ. ამ­ბო­ბენ, რომ სოფ­რო­მა­ძის ცო­ლი­კოუ­რის­თა­ნა ცო­ლი­კოუ­რი გა­სინ­ჯუ­ლი არ გაქვთ – ასე­თი მდი­და­რი და ღრმა ბუ­კე­ტი წარ­მოუდ­გე­ნელ ეფექტს ქმნის. გაიოზ სოფ­რო­მა­ძეც ქი­მიუ­რი ჩა­რე­ვის გა­რე­შე მუ­ შაობს, მი­სი ჭურ­ჭე­ლიც მხო­ლოდ თი­ხის ქვევ­რია, სა­დაც ღვი­ნო ბუ­ნებ­რივ ფილ­ტრა­ციას გა­დის. სტუმ­რებს თა­ვის მა­რან­ში იღებს, ჭუ­რის თავ­ზე. მის წლე­ვან­დელ მო­სა­ვალ­ში შე­დის: ძელ­შა­ვი (2019), ჩხა­ვე­რი (2019), ალ­ადას­ტუ­ რი რო­ზე (2019), ოც­ხა­ნუ­რი (2018), კრა­ხუ­ნა (2019), ცო­ლი­კოუ­რი მელ­ქო ბა­ზა­ლე­თი (2019), ჩხა­ვე­რი-­მელ­ქო რო­ზე, ციც­კა-­ცო­ ლი­კოუ­რი-­კრა­ხუ­ნა (2019) და სხვა. სტუმ­რებს თა­ვად ხვდე­ბა, წი­ნას­წა­რი შე­თან­ხმე­ბის შემ­დეგ სა­დი­ლით, იმე­რუ­ლი იუ­მო­ რით და საინ­ტე­რე­სო, მახ­ვილ­გო­ნივ­რუ­ლი საუბ­რე­ბით უმას­ პინ­ძლდე­ბა და თუ სურ­ვი­ლია, მათ ღა­მი­თაც იტო­ვებს, სა­კუ­თარ სახ­ლში. სოფ­რო­მა­ძეე­ბის სახ­ლის მახ­ლობ­ლად მდი­ნა­რეც ჩა­ მო­დის, სა­დაც სა­ბა­ნაო ად­გი­ლე­ბია.

Gaioz-Sopromadze-Wine-Cellar თამარ კვინიკაძე

102 VOYAGER 19/2020

ღვინის ატლასი

სამეგრელო საოჯახო მარანი – ოდა თბილისის ქ. #6, მარტვილი ODA FAMILY WINERY მეგრული ოდა – თითქმის საუკუნისწინანდელი, პატარა ფაცხა და ეთნოგრაფიული ნივთები, საოჯახო მარანი გამორჩეული ღვინოებით, რესტორანი ტრადიციული კერძებით, ხეხილიანი ეზო და ნაკადული ეზოში – „ეს საოჯახო მარანი – ოდაა“ მარტვილში, კანიონიდან 5 წუთის სავალზე. ქეთო ნინიძე აქ ოჯახთან ერთად 2016 წელს თბილისიდან გადმოვიდა და მეუღლის მამაპაპისეულ კარ-მიდამოს ახალი შინაარსი მოუგონა – დასავლეთ საქართველოს იშვიათი ყურძნის ჯიშების წარმოჩენა და პოპულარიზაცია.

მეღვინეობა 300-ლიტრიანი უჟანგავი ავზით და 500 კგ შე­ ძენილი ყურძნით დაიწყო. პირველი მოსავლის ღვინო 200 ბოთლი „შიშველი ოჯალეში“ იყო – თეთრი, ჭაჭის გარეშე დაყენებული. სიმცირის გამო ექსპორტის მოთხოვნა ვერ დააკმაყოფილა, სამაგიეროდ – მეორე წელს ვარდისფერი ორბელური ოჯალეში ექსპორტზე ამერიკაში გავიდა.

იას ორ­გა­ნუ­ლი მეღ­ვი­ნეო­ბა და სამ­ზა­რეუ­ლო მუხ­რან მა­ჭა­ვა­რია­ნის ქ. #139, საჩ­ხე­რე

„დაუ­მუ­შა­ვე­ბე­ლი ად­გი­ლი არ მიყ­ვარს და მი­თუ­მე­ტეს – ვე­ნა­ხი. ვე­ნა­ხი სულ მოვ­ლი­ლი უნ­და იყო­ს“, – ამ­ბობს ია გო­შა­ძე, რო­ მელ­მაც პირ­ვე­ლი ღვი­ნო 9-10 წლის ასაკ­ში და­წუ­რა _ სხვი­ ტორ­ში, მე­ზობ­ლად მცხოვ­რე­ბი მა­მის ბი­ძის მა­რან­ში. შთა­ბეჭ­დი­ლე­ბა ახ­ლაც არ გა­ნე­ლე­ბია. ყვე­ლა­ფე­რი, რაც ვაზსა და ღვი­ნო­ზე იცის – იმ წლე­ბი­დან იცის, რო­ცა მა­მას ვე­ნახ­ში ეხ­ მა­რე­ბო­და. 1993 წლი­დან თა­ვი­სი ვე­ნა­ხიც აქვს და ეა­მა­ყე­ბა, რომ არ­ცერ­თი წე­ლი, მო­სავ­ლის გა­რე­შე არ დარ­ჩე­ნი­ლა. ახ­ლა მის მი­წა­ზე ძი­რი­თა­დად ცო­ლი­კაუ­რი მო­დის, რამ­დე­ნი­ მე ძი­რი ციც­კა, ჩი­ნუ­რი, ოჯა­ლე­ში და ძელ­შა­ვიც უდ­გას. ღვი­ნო გა­მორ­ჩეუ­ლი არო­მა­ტის და გე­მო­სი აქვს – ციც­კა-ცო­ლი­კაუ­რი – ტრა­დი­ციუ­ლი წე­სით, ჭურ­ში და­ყე­ნე­ბუ­ლი. ვე­ნახს მზე მთე­ლი დღის გან­მავ­ლო­ბა­ში ად­გე­ბა და სიტ­კბო­თი ავ­სებს. ამი­ტო­მაც ამ ად­გილს ზვა­რეს უწო­დე­ბენ, რაც ვე­ნა­ხით გა­შე­ნე­ბულ ად­გილს ნიშ­ნავს. პან­დე­მიის გა­მო მარ­ნის და სა­დეგუს­ტა­ციო სივ­რცის ინ­ ფრას­ტრუქ­ტუ­რუ­ლად გა­მარ­თვა ერ­თი წლით გა­და­დო.

დღეს ღვინოს თავის საოჯახო და მუდმივი პარტნიორების ორგანულ ვენახებში მოწეული ყურძნისგან წურავს. „სადე­ ბიუტო“ ღვინოებს ძელშავი და ცოლიკოურიც და­­უ­მატა.

2017 წელს მარანთან ღვინის რესტორანიც გაიხსნა, სადაც ცდილობს მეგრული სამზარეულოს ავთენტური გემოები და სერვირების თანამედროვე პრინციპები გააერთიანოს. ხილი, ბოსტნეული, ბაღჩეული და მწვანილეული საკუთარი მეურნეობიდანაა – ყველაფერი პესტიციდების და სასუქის გარეშე. ყველიც ფაცხაში იბოლება. რაც აკლდებათ, სოფლის ოჯახური მეურნეობებიდან ავსებენ. თუ რეს­ ტორანში სტუმრობას გეგმავთ, თადარიგი წინასწარ დაიჭირეთ, მარანში სტუმრობა და ღვინის დეგუსტაცია კი წინასწარი დაჯავშნის გარეშეც შესაძლებელია.  598 90 03 79

თუმ­ცა ოჯა­ხურ გა­რე­მო­ში სია­მოვ­ნე­ბით გი­მას­პინ­ძლებთ, იმე­ რულ სუფ­რა­საც გა­გიშ­ლით და ღვი­ნო­საც და­გა­გე­მოვ­ნე­ბი­ნებთ, ციც­კა-­ცო­ლი­კაურ­სა და ძელ­შავს, საუ­კე­თე­სო იმე­რუ­ლი კერ­ძე­ ბის თან­ხლე­ბით, დე­გუს­ტა­ცია­ზე კი _ ღვე­ზე­ლე­ბი­სა და ღვი­ნის შე­ხა­მე­ბით. ოღონდ წი­ნას­წარ და­რეკ­ვა არ და­გა­ვიწ­ყდეთ.  577 32 22 21

sachkherewinery ვერა ზარკოვსკა

103 VOYAGER 19/2020

@Oda.Wines · Family Style Restaurant ვერა ზარკოვსკა

ღვინის ატლასი

სამეგრელო

სალ­ხი­ნოს მო­ნას­ტრის ღვი­ნის მა­რა­ნი სალ­ხი­ნო, მარ­ტვი­ლი

და­დია­ნე­ბის რე­ზი­დენ­ციის – სალ­ხი­ნოს სა­სახ­ლის კომ­პლექ­სის რეა­ბი­ლი­ტა­ცია, 2007 წელს მეუ­ფე პეტ­რე ცაა­ვას ინი­ცია­ტი­ვით და ძა­ლის­ხმე­ბით შედ­გა, თო­რემ, რო­გორც აქაუ­რებ­მა გვითხ­ რეს. „ჭიშ­კა­რიც არ იყოო...“. კომ­პლექ­სში მოქ­ცეუ­ლია და­დია­ნე­ბის გა­ნახ­ლე­ბუ­ლი სა­სახ­ლე, მა­რა­ნი, ღვთის­მშობ­ლის ტა­ძა­რი და ბა­ღი. სალ­ხი­ნოს მა­რა­ნი მეგ­რუ­ლი მეღ­ვი­ნეო­ბის ცენ­ტრია. თით­ქმის პირ­ვან­დე­ლი სა­ხით აღ­დგე­ნი­ლი მარ­ნის გარ­შე­მო ბე­რებ­მა ვე­ნა­ხი გაა­შე­ნეს, სა­დაც ქარ­თუ­ლი აბო­რი­გე­ნუ­ლი, მა­ღალ­ხა­რის­ხო­ვა­ნი საღ­ვი­ნე ჯი­ში – გან­თქმუ­ლი ოჯა­ლე­ში მოჰ­ყავთ. მას მო­სახ­ლეო­ბის­გა­ნ შეს­ ყი­დულ ყურ­ძენ­ს უმა­ტე­ბენ და ღვი­ნოს ორ­სარ­თუ­ლიან მა­რან­ ში აყე­ნე­ბენ. მეო­რე სარ­თუ­ლის ვრცელ დარ­ბაზ­ში რამ­დე­ნი­მე დი­დი საწ­ნა­ხე­ლია. და­წუ­რუ­ლი ღვი­ნო ქვე­და სარ­თულ­ზე მი­ლე­ ბის სა­შუა­ლე­ბით ჩაე­დი­ნე­ბა. მა­რან­ში 12 ქვევ­რია – 12 საუფ­ლო დღე­სას­წაუ­ლის და 12 მო­ცი­ქუ­ლის სიმ­ბო­ლუ­რი გან­სა­ხიე­რე­ბა. აქ არ­სე­ბუ­ლი მიკ­როკ­ლი­მა­ტი ბუ­ნებ­რი­ვად წარ­მოქ­მნის ობს, რაც ღვი­ნო­საც იცავს და შე­სა­ნიშ­ნა­ვი სა­შუა­ლე­ბაა მის და­საძ­ ვე­ლებ­ლად. მარ­ნის ბო­ლოს ოჯა­ლე­შის ბოთ­ლე­ბის­გან შემ­დგა­ რი კე­დე­ლია, სა­დაც 3000-ზე მე­ტი ბოთ­ლია. წე­ლი­წად­ში ორ­ჯერ ბე­რე­ბი ბოთ­ლებს სა­თი­თაოდ, 180 გრა­დუ­სით ატ­რია­ლე­ბენ.

ოჯა­ლე­ში სალ­ხი­ნო

სალ­ხი­ნო, მარ­ტვი­ლი

ღვი­ნის დე­გუს­ტა­ცია, მგზავ­რო­ბის შემ­დეგ დას­ვე­ნე­ბა, ღა­მის გა­თე­ვა შე­საძ­ლე­ბე­ლია მა­რან­თან არ­სე­ბულ ღვი­ნის სახ­ლში, რო­მე­ლიც სას­ტუმ­როს ფუნ­ქცია­საც ითავ­სებს. აქ დღემ­დე შე­მორ­ჩე­ნი­ლია და­დია­ნე­ბის ძვე­ლი მარ­ნის ქვევ­ რე­ბის კვა­ლი. თვი­თონ სალ­ხი­ნოს სა­სახ­ლე კი თა­ვის დრო­ზე გი­გან­ტუ­რი, 300-კო­კია­ნი ქვევ­რით ყო­ფი­ლა გან­თქმუ­ლი, რის გა­მოც მას „ქვევ­რის სა­სახ­ლე­საც“ უწო­დებ­დნენ. ვი­ზი­ტი წი­ნას­წარ უნ­და შეა­თან­ხმოთ.  579 802842

dadianiwinercellar

თარ­გა­მეუ­ლის მა­რა­ნი

თარ­გა­მეუ­ლი, მარ­ტვი­ლი

სავ­სე, დახ­ვე­წი­ლი, ხა­ლი­სია­ნი, ექ­სტრაქ­ტუ­ლი და ჰარ­მო­ნიუ­ ლი, ამ გეოგ­რა­ფიუ­ლი ად­გი­ლის­თვის და­მა­ხა­სია­თე­ბე­ლი ჯი­შუ­ რი არო­მა­ტით, და­ვარ­გე­ბი­სას უვი­თარ­დე­ბა მკვეთ­რად გა­მო­ ხა­ტუ­ლი ბუ­კე­ტი ხი­ლის ტო­ნე­ბით – ეს სალ­ხი­ნოს ოჯა­ლე­შის გე­მოვ­ნუ­რი თვი­სე­ბე­ბის და­ხა­სია­თე­ბაა, რო­მე­ლიც და­ცუ­ლი ად­გილ­წარ­მო­შო­ბის და­სა­ხე­ლე­ბის ღვი­ნოა და მხო­ლოდ სალ­ ხი­ნოს მიკ­რო­ზო­ნა­ში მო­დის. ასე­თი და­ხა­სია­თე­ბის მე­რე ძნე­ ლია ინ­ტე­რე­სი მო­თო­კოთ არა? პაა­ტა ლაშ­ხიას საო­ჯა­ხო ვე­ნახ­ ში 1000 ძი­რამ­დე ოჯა­ლე­ში აქვს. სულ რამ­დე­ნი­მე წე­ლია, რაც თა­ვის საო­ჯა­ხო მეურ­ნეო­ბას სხვა მას­შტა­ბი მის­ცა – 2018 წელს მა­რა­ნი აა­შე­ნა და შარ­შან პირ­ვე­ლი სა­რეა­ლი­ზა­ციო ღვი­ნო ჩა­ მოას­ხა. ბიო­მე­თო­დით მოვ­ლი­ლი ყურ­ძნის­გან ღვი­ნოს ცის­ტერ­ ნებ­ში, ჭა­ჭა­ზე აყე­ნებს. ოჯა­ლე­ში მი­სი უმ­თავ­რე­სი პრო­დუქ­ტია, თუმ­ცა სპე­ცია­ლუ­რად სტუმ­რე­ბის­თვის – დე­გუს­ტა­ცია­ზე მი­სარ­ თმე­ვად მცი­რე რაო­დე­ნო­ბით ციც­კა-ცო­ლი­კოუ­რი, რქა­წი­თე­ლი და ალა­დას­ტუ­რიც აქვს.

მარ­ტვი­ლის რაიო­ნის სო­ფე­ლი თარ­გა­მეუ­ლი ოჯა­ლე­შის ერთერთ საუ­კე­თე­სო მიკ­რო­ზო­ნად ით­ვლე­ბა. ამ სოფ­ლის მკვიდ­ რმა ნი­კა ფარ­ცვა­ნიამ გა­დაწ­ყვი­ტა, ღვი­ნის საო­ჯა­ხო მეურ­ნეო­ბა ბიზ­ნე­სად ექ­ცია და ად­გი­ლობ­რი­ვი – მეგ­რუ­ლი ვა­ზის უძ­ვე­ლე­სი ჯი­შე­ბი მოე­შე­ნე­ბი­ნა. 2012 წელს მან სა­კო­ლექ­ციო ვე­ნა­ხი გაა­ შე­ნა 1500 ვა­ზის ძი­რით. ვე­ნახ­ში 7 სა­ხეო­ბის ყურ­ძე­ნი მო­დის, თუმ­ცა ჯერ­ჯე­რო­ბით წარ­მოე­ბა­ში მხო­ლოდ ოჯა­ლე­ში, მაჭ­ყვა­ ტუ­რი და ჭვი­ტი­ლუ­რი გა­მოი­ყე­ნე­ბა. ოჯა­ლე­შის სა­ნერ­გეც აქვს, სა­ნაშე­ნე ვე­ნახ­ში კი კო­ლო­ში, ეგუძ­გუ­რი და დუდ­ღუ­ში მო­დის. ღვი­ნო ქვევ­რში – ტრა­დი­ციუ­ლი წე­სით ყენ­დე­ბა. საუ­კე­თე­სო მი­ სა­ყო­ლე­ბე­ლი მეგ­რულ ღვი­ნო­ზე – უძ­ვე­ლე­სი, ე.წ. ღო­მის ღო­მი – რი­თაც მეგ­რე­ლე­ბი სი­მინ­დის შე­მოს­ვლამ­დე ღომს ამ­ზა­დებ­ დნენ, მო­ძიე­ბუ­ლი და მო­შე­ნე­ბუ­ლია. ეს იმ დროის­თვის, სა­ნამ რე­გუ­ლა­ციე­ბი მოიხ­სნე­ბა და სტუმ­რე­ბის სრულ­ფა­სოვ­ნად მიი­ ღებს და გაუ­მას­პინ­ძლდე­ბა. მა­ნამ­დე კი მა­რან­ში იშ­ვია­თი ჯი­შის მეგ­რუ­ლი ღვი­ნის გა­სინ­ჯვას და შე­ძე­ნას შეძ­ლებთ.

 598 45 45 84  paatalashxia@yahoo.com

 598920234 104 VOYAGER 19/2020

targameuliwinecellar  targameuliwinecellar@gmail.com

ღვინის ატლასი

აჭარა

ჯა­ფა­რი­ძეე­ბის მა­რა­ნი

ახალ­შე­ნი, ბა­თუ­მი

ღვი­ნო მან­და­რი­ნის ნაც­ვლად _ ასე შეიძ­ლე­ბა და­ვარ­ქვათ აჭა­ რე­ლი ცოლ­-ქმრის ის­ტო­რიას. 20 წლის წინ, რო­ცა ამ მხა­რე­ში ვა­ზის მოყ­ვა­ნი­სა და ღვი­ნის და­წურ­ვის პრაქ­ტი­კა თით­ქმის აღარ არ­სე­ბობ­და, ახალ­გაზ­რდა ცოლ­-ქმარ­მა ტრა­დი­ციუ­ლი ციტ­რუ­ სის მოყ­ვა­ნა­ზე უა­რი თქვა, მან­და­რი­ნის ბა­ღი გა­ჩე­ხა და პა­ტა­რა ვე­ნა­ხი გაა­შე­ნა.

ილიას მა­რა­ნი

ჩი­ხუ­ნე­თი, მთია­ნი აჭა­რა

აქ მოხ­ვედ­რა დაუს­რუ­ლე­ბე­ლი გაო­ცე­ბე­ბის კას­კადს იწ­ვევს _ ამ სი­მაღ­ლე­ზე, ამ მი­ვარ­დნილ, მა­ღალ­მთიან სო­ფელ­ში ბევრ რა­მეს ვნა­ხავთ და ვის­წავ­ლით. ბა­თუ­მი­დან 38 კ­მ-ია, მარ­ნამ­დე ას­ფალ­ტი­რე­ბუ­ლი გზა მი­დის. ეზო­ში მეა­თე-­მე­თორ­მე­ტე საუ­ კუ­ნეე­ბით და­თა­რი­ღე­ბუ­ლი მა­რა­ნი დგას, იქ­ვეა მა­ღალ­მთია­ნი აჭა­რის­თვის და­მა­ხა­სია­თე­ბე­ლი დე­კო­რით მოწ­ყო­ბი­ლი სა­დე­ გუს­ტა­ციო სივ­რცე. მა­რანს ცნო­ბი­ლი აჭა­რე­ლი მეღ­ვი­ნის სა­ხე­ ლი ჰქვია _ ილია მა­ლაყ­მა­ძის, საქ­მეს მი­სი სეხ­ნია შვი­ლიშ­ვი­ ლი აგ­რძე­ლებს და სა­მი სა­ხეო­ბის ღვი­ნოს აყე­ნებს _ ჩხა­ვერს, ცხე­ნის ძუ­ძუ­სა და ცო­ლი­კოურს. თუ მოი­სურ­ვებთ, მი­გიწ­ვე­ვენ აჭა­რუ­ლი კერ­ძე­ბით გაწ­ყო­ბილ სა­დილ­ზეც და დე­ტა­ლუ­რად აგიხ­სნიან, აჭა­რუ­ლი ხა­ჭა­პუ­რის მიღ­მა, რამ­დე­ნად მრა­ვალ­ ფე­რო­ვა­ნი შეიძ­ლე­ბა იყოს მა­თი სამ­ზრეუ­ლო. „ი­ლიას მა­რან­ში“ ვერ დარ­ჩე­ბით, მაგ­რამ იმა­ვე სო­ფელ­ში საო­ ჯა­ხო სას­ტუმ­როებს გირ­ჩე­ვენ. გაით­ვა­ლის­წი­ნეთ ისიც, რომ ილიას მარ­ნის მე­რე ტყუ­პი ჩან­ჩქე­რე­ბის ბი­ლი­კი მი­დის _ მა­ჭა­ ხე­ლას ეროვ­ნუ­ლი პარ­კის ერ­თ-ერ­თი მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი ღირ­სშე­ სა­ნიშ­ნაო­ბა. შეივ­ლით მუ­ზეუმ­შიც, და­ლაშ­ქრავთ მთა­ვა­რან­გე­ ლო­ზის ბი­ლიკს და დატ­კბე­ბით ულა­მა­ზე­სი ხე­დე­ბით.

Iliawinecellar თა­მარ კვი­ნი­კა­ძე

კობიძეების მარანი ერკეთი, სუფსის ხეობა

ამ ამ­ბავს მი­სი ერ­თ-ერ­თი მთა­ვა­რი გმი­რი ინ­დი­რა ჯა­ფა­რი­ძე ახ­ლა ღი­მი­ლით იხ­სე­ნებს, მაგ­რამ მა­შინ ეს ფაქ­ტი ნამ­დვი­ლი კულ­ტუ­რუ­ლი ამ­ბო­ხი იყო. ამას რო­გორ აკე­თებ­თო, _ შფო­თავ­ დნენ მე­ზობ­ლე­ბი, მაგ­რამ ახალ­გაზ­რდებ­მა გა­ბე­დეს და „ჯა­ფა­ რი­ძეე­ბის მარ­ნის“ ის­ტო­რიის წე­რა წა­მოიწ­ყეს. „პირ­ვე­ლად ჩხა­ვე­რი დავ­რგეთ. ეზო­ში სულ პა­ტა­რა სა­კუჭ­ნაო გვქონ­და და მო­სა­ვა­ლი რომ მოგ­ვი­ვი­და, იქ დავ­წუ­რეთ“, _ მიყ­ ვე­ბა ინ­დი­რა. მა­შინ­დე­ლი ჩხა­ვე­რი „ჯა­ფა­რი­ძეე­ბის მა­რან­ში“ მი­ სუ­ლებს ახ­ლაც დაგ­ხვდე­ბათ. მას­პინ­ძე­ლი მას გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ ლად უვ­ლის: „ყო­ველ დი­ლით 6 საათ­ზე ვდგე­ბი და ყვე­ლა­ფერს ვა­წეს­რი­გებ. ვაზ­ზე, რო­გორც შვილ­ზე, ისე ვზრუ­ნავ“, _ ამ­ბობს ინ­დი­რა.

ღვინის ატლასი

გურია

დავით და ტარიელ კობიძეების საოჯახო მარანი ისტორიულ სოფელში მდებარეობს, აქაა მერვე საუკუნის ეკლესია და ძველი ციხის ნანგრევები. ქვევრის ნაშთებითა და ვაზის აბორიგენული ჯიშებით თუ ვიმსჯელებთ, უნდა ვთქვათ, რომ კობიძეები თავიანთ სოფელში უხსოვარ ტრადიციას მისდევენ. მათ მოიძიეს ვაზის ძველი, დავიწყებული ჯიშები, გააშენეს ახალი ვენახები და საკოლექციო ვენახიც, სადაც 15-მდე ძველი გურული ჯიშის ვაზს ახარებენ. ღვინოს ბოთლებში 2014 წლიდან ასხამენ, აქცენტი აქვთ ხარისხზე და არა რაოდენობაზე, ამიტომ წლიურად წარმოების მოცულობა ოთხი ათას ბოთლზე მეტი არ არის.

ჩხა­ვე­რის გარ­და, „ჯა­ფა­რი­ძეე­ბის მა­რან­ში“ რქა­წი­თე­ლი, ციც­ქა და ცო­ლი­კაუ­რიც იწუ­რე­ბა. ტრა­დი­ციულ მა­რან­ში ღვი­ნო­საც გა­ გა­სინ­ჯე­ბენ და _ ად­გი­ლობ­რივ კერ­ძებ­საც. თა­ნაც, წელს პირ­ ვე­ლად „ინ­დი­რას ჩხა­ვერ­საც“ გაუ­გებთ გე­მოს _ ვარ­დის­ფერ ღვი­ნოს, რო­მე­ლიც ინ­დი­რამ გან­სხვა­ვე­ბუ­ლი წე­სით, ცი­ვი მა­ცე­ რა­ციით დაა­ყე­ნა. გირ­ჩევთ, წი­ნას­წარ აჭა­რუ­ლი დე­სერ­ტის, ყაი­სა­ფას მომ­ზა­დე­ ბა სთხო­ვოთ, რომ­ლის მხო­ლოდ გახ­სე­ნე­ბა­ზეც კი ჟრუან­ტე­ ლი მივ­ლის. ყაი­სა­ფა ქლია­ვი­თა და ნიგ­ვზით კეთ­დე­ბა და მი­სი ნაირ­სა­ხეო­ბა მეს­ხეთ­ში­ცაა გავ­რცე­ლე­ბუ­ლი, თუმ­ცა თუ მო­შუ­შუ­ ლი ხახ­ვი ჩემ­სა­ვით არ გიყ­ვართ, სჯობს, აჭა­რუ­ლი არ­ჩიოთ და „კო­ფეს­თან“ ერ­თად გე­მოე­ბის დღე­სას­წაუ­ლი მოიწ­ყოთ. სო­ფე­ლი ახალ­შე­ნი ბა­თუმ­თან ძა­ლიან ახ­ლოა: ავ­ტო­სად­გუ­ რი­დან სა­ზო­გა­დოებ­რი­ვი ტრან­სპორ­ტიც და­დის. „ჯა­ფა­რი­ძეე­ ბის მა­რანს“ კი ყვე­ლა მი­გას­წავ­ლით.

Jafaridzesmarani

ნი­ნო ნატ­როშ­ვი­ლი

მეღვინეობაში კობიძეების ოჯახის ყველა წევრია ჩართული. უარს ამბობენ პესტიციდებსა და ქიმიურ დანამატებზე, ასევე, კულტივირებული საფუვრის და სხვა დანამატების შეტანაზე, მცირე დოზით ღვინის სულფიტაციის გარდა. უძღვებიან საკუთარ ბრენდს „დათოს ღვინოს“, რომლის სახელითაც გამოდის ჩხავერი თეთრი, მშრალი; ჩხავერი ვარდისფერი, მშრალი; ჯანი-სხილათობანი წითელი, მშრალი; ალადასტური წითელი, მშრალი; საკმიელა-კამური თეთრი, მშრალი; ცოლიკოური თეთრი, მშრალი.  591 55 18 95

datoswine თამარ კვინიკაძე

გურული ღვინისთვის ესტუმრეთ მენაბდის მარანსაც გვ.38

105 VOYAGER 19/2020

ღვინის ატლასი

ღვინის ატლასი

სამცხე-ჯავახეთი

­ფა­ნას­კერ­ტე­ლის მა­რა­ნი

ქართლი

სა­რო, ას­პინ­ძა

კა­ხა­ბერ ას­პა­ნი­ძეს უკ­ვე 5 წე­ლია ღვი­ნის ფეს­ტი­ვალ­ზე თა­ვის სო­ფელ­ში – სა­რო­ში უძ­ვე­ლე­სი და გა­და­შე­ნე­ბის პი­ რას მყო­ფი მეს­ხუ­რი ჯი­შე­ბის­გან ჩა­მოს­ხმუ­ლი ღვი­ნო ჩა­ მოაქვს. თა­ვის ვე­ნა­ხებ­ში მოჰ­ყავს კაპ­ნის წი­თე­ლი, მეს­ ხუ­რი მწვა­ნე, ხიხ­ვი, ხა­რის­თვა­ლა, სა­მა­რიო­ბო თეთ­რი, სა­მა­რიო­ბო წი­თე­ლი, სავ­შე­თუ­რა, ჯა­ვა­ხე­თუ­რა, კლარ­ ჯუ­ლი, თავ­კა­ლოე­ბის თეთ­რი. ღვი­ნო ექ­ვსი სა­ხეო­ბის აქვს – ამ და სხვა ჯი­შე­ბის საუ­კე­თე­სო ნა­ზა­ვი – ნა­ტუ­რა­ ლუ­რი, უძ­ვე­ლე­სი წე­სით, ქვევ­რში, ჭა­ჭა­ზე და­ყე­ნე­ბუ­ლი 5, 6, 7 თვის გან­მავ­ლო­ბა­ში. მა­რა­ნი ახ­ლა­ხანს გა­ნაახ­ლა, პა­ტა­რა სას­ტუმ­რო­საც გეგ­ მავს, თუმ­ცა ეს სა­მო­მავ­ლოდ – მა­ნამ­დე კი ღვი­ნის ტურ­ ზე სია­მოვ­ნე­ბით მი­გი­ღებთ, ღვი­ნით გი­მას­პინ­ძლებთ, ვე­ნახ­საც და­გათ­ვა­ლიე­რე­ბი­ნებთ და მის სო­ფელ­ში აღ­ მო­ჩე­ნილ უძ­ვე­ლეს მარ­ნებ­საც. ოღონდ წი­ნას­წარ უნ­და დაუ­რე­კოთ და შეუ­თან­ხმდეთ. ისე, სა­რო – ზღვის დო­ნი­დან 1480 მ-ზე მდე­ბა­რე ულა­მა­ ზე­სი სო­ფე­ლია, სა­მარხ-სა­მა­როვ­ნე­ბით, ცი­ხეე­ბით, ეკ­ლე­ სიე­ბით, ციკ­ლო­პუ­რი ნა­გე­ბო­ბე­ბით, ჯა­ვა­ხუ­რი საც­ხოვ­რებ­ ლე­ბის ნაშ­თე­ბით. აქ უამ­რავ აღ­მო­ჩე­ნას გაა­კე­თებთ და დარ­წმუ­ნე­ბუ­ლი ვარ, ერთ-ერ­თი ფა­ნას­კერ­ტე­ლის ღვი­ნის მა­რა­ნიც იქ­ნე­ბა.  +995 599 090 093  tsinaprebigvikhmoben@gmail.com ..........................................................................................................................................

გიორ­გი ნა­თე­ნა­ძე

ია­გოს ღვი­ნო

ჩარ­და­ხი, მცხე­თა

ია­გოს ღვი­ნოს ად­ვი­ლად იც­ნობთ – პირ­ველ რიგ­ში ლო­გო­თი – მა­მა­კა­ცის სი­ლუე­ტით, რო­მე­ლიც ცა­ლი მუხ­ლით ქვევ­რის ყელ­ზე დაყ­რდნო­ბი­ლი, გრძელ­ტა­რია­ნი სარ­ცხით ქვევრს საღ­ვი­ნედ ამ­ ზა­დებს. ეს თვი­თონ ია­გოა – მეღ­ვი­ნე ოც­წლია­ნი გა­მოც­დი­ლე­ბით, რომ­ლის წყა­ლო­ბი­თაც მცხე­თი­დან 15 კ­მ-ით და­შო­რე­ბუ­ლი სო­ ფე­ლი ჩარ­და­ხი სა­ქარ­თვე­ლოს ტუ­რის­ტულ რუ­კა­ზე გაჩ­ნდა. 2003 წელს ია­გო ბი­ტა­რიშ­ვილ­მა თა­ვი­სი სოფ­ლის სახ­ლის მა­რან­ში მუხ­ რა­ნის ველ­ზე გა­შე­ნე­ბუ­ლი ერთ-ერ­თი საუ­კე­თე­სო ქარ­თუ­ლი საღ­ ვი­ნე ჯი­შის – „ჩი­ნუ­რის­გან“ ბიოღ­ვი­ნის და­ყე­ნე­ბა დაიწ­ყო.

საა­კა­ძის ქუ­ჩა #20, ახალ­ცი­ხე

„15 წე­ლი­წადს ვე­ძებ­დი მეს­ხუ­რი ვა­ზის იშ­ვიათ ჯი­შებს და დი­დი ძა­ლის­ხმე­ვა დამ­ჭირ­და, ვიდ­რე მათ ჩემს პა­ ტა­რა სა­კო­ლექ­ციო ნაკ­ვეთ­ში გა­ვა­ხა­რებ­დი. ეს ჯი­შე­ბი სხვა­დას­ხვა ად­გი­ლას არის ნა­პოვ­ნი: ადი­გენ­ში, ას­პინ­ძა­ ში, ახალ­ცი­ხე­ში, ვარ­ძია­ში. ზოგ­ჯერ 80-100 კ­მ-ის გავ­ლა მი­წევ­და მარ­ტო ერ­თის­თვი­საც კი“, _ ამბობს გიორ­გი ნა­თე­ნა­ძე. ნა­თე­ნა­ძის მარ­ნის სა­ხე­ლით, პირ­ვე­ლი მეს­ხუ­რი ღვი­ნო 2009 წელს ჩა­მოას­ხეს. ნა­თე­ნა­ძე პირ­ვე­ლი იყო სამ­ცხე-ჯა­ ვა­ხეთ­ში, ვინც მეს­ხუ­რი ვა­ზის უიშ­ვია­თე­სი ჯი­შე­ბი აღად­ გინ­და და ქსპე­რი­მენ­ტუ­ლი და ექ­სკლუ­ზიუ­რი ღვი­ნის წარ­მოე­ბა დაიწ­ყო. დღეს მა­რან­საც მარ­თავს და ყო­ველ წელს თა­ვის ასორ­ტი­მენტს ახ­ლად აღ­მო­ჩე­ნი­ლი ჯი­შე­ბის­ გან მცი­რე რაო­დე­ნო­ბის საექ­სპე­რი­მენ­ტო ღვი­ნით ავ­სებს. გიორ­გი სტუმ­რებ­საც იღებს, ღვი­ნოს ასინ­ჯებს და მეს­ხურ ღვი­ნო­ზე უამ­ბობს (თუ მოინ­დო­მებთ, მეს­ხუ­რი კერ­ძე­ბის თან­ხლე­ბით). მი­სი ინი­ცია­ტი­ვით აღ­დგე­ნი­ლი მეს­ხე­თის ის­ტო­რიუ­ლი – ხი­ზა­ბავ­რის ტე­რა­სე­ბის 32 ჰექ­ტარ­ზე გა­შე­ნე­ბუ­ლია მეს­ ხუ­რი ვა­ზის უიშ­ვია­თე­სი სა­ხეო­ბე­ბი: მეს­ხუ­რი მწვა­ნე, მეს­ხუ­რი ხა­რის­თვა­ლა, მეს­ხუ­რი შა­ვი, შა­ვი ას­პინ­ძუ­რა, კაპ­ნის წი­თე­ლი, მეს­ხუ­რი სა­ფე­რე, თა­მა­რის ვა­ზი, სა­მა­ რიო­ბო თეთ­რი, ცხე­ნის ძუა შა­ვი, ცხე­ნის ძუ­ძუ თეთ­რი, კლარ­ჯუ­ლი, სა­წუ­რი, ახალ­ცი­ხუ­რი თეთ­რი, ჩი­ტის­თვა­ ლა თეთ­რი და შა­ვი, ჩი­ტის­კვერ­ცხა თეთ­რი – სულ 24 და­­სა­ხე­ლე­ბის მეს­ხუ­რი ვა­ზის ჯი­ში. 2018 წელს აქ XVI საუ­ კუ­ნის შემ­დეგ პირ­ვე­ლი რთვე­ლი მოაწ­ყვეს.  5 71 000021  natenaze.wines@gmail.com/natenadzegio@gmail.com

რა­ტომ მაინ­ცდა­მაინც ბიო? იმი­ტომ რომ სა­ქარ­თვე­ლო­ში თით­ქმის ყვე­ლა კა­ცი მეღ­ვი­ნეა და რო­ცა მეღ­ვი­ნეო­ბა გა­დაწ­ყვი­ტა, ერ­თა­ დერ­თი სიახ­ლე, რაც შეეძ­ლო გაე­კე­თე­ბი­ნა – ეკო­ლო­გიუ­რად სუფ­ თა ღვი­ნის წარ­მოე­ბა იყო. თა­ნაც ბიო ღვი­ნო უფ­რო მე­ტად ემ­სა­ხუ­ რე­ბა ცნო­ბიე­რე­ბის შეც­ვლას.

ნა­ტუ­რა­ლუ­რი ღვი­ნო უფ­რო საინ­ტე­რე­სო და სა­სარ­გებ­ლოა, – ამ­ბობს ია­გო ბი­ტა­რიშ­ვი­ლი, სა­ქარ­თვე­ლო­ში ორ­გა­ნუ­ლი მე­ვე­ ნა­ხეო­ბის ინი­ცია­ტო­რი და 2005 წელს, პირ­ვე­ლი ბიო სერ­თი­ფი­კა­ ტის მფლო­ბე­ლი. დღეს ის წე­ლი­წად­ში 5000 ბოთლ თეთრ მშრალ ქვევ­რის ღვი­ნოს აწარ­მოებს, რო­მე­ლიც სრუ­ლად გა­დის ექ­სპორ­ ტზე – აშ­შ-ში, ია­პო­ნია­ში, ავ­სტრა­ლია­ში, ახალ ზე­ლან­დია­სა და ევ­რო­პის ქვეყ­ნებ­ში. ღვი­ნოს ლუ­დიც დაა­მა­ტა, ბე­ბიის სა­ხე­ლით — „ა­ნე­ტა“. თუმ­ცა მთა­ ვა­რი პრო­დუქ­ტი მის­თვის მაინც ისაა, რი­თიც მეღ­ვი­ნეო­ბა დაიწ­ყო: 6 თვეს ქვევ­რში, ჭა­ჭა­ზე გა­ჩე­რე­ბუ­ლი ჩი­ნუ­რი. ჩვენ­თვის სა­სია­მოვ­ნო სიახ­ლე ისაა, რომ ად­გფი­ლობ­რი­ვებს მაინც შეგ­ვიძ­ლია ია­გოს ღვი­ნის შე­ძე­ნა – ჩარ­დახ­ში, ან გა­მო­ძა­ხე­ბით.  599 551 045

106 VOYAGER 19/2020

www.iago.ge  tour@iago.ge

ვა­ჩეიშ­ვი­ლის სას­ტუმ­რო–მა­რა­ნი ატე­ნი, გო­რი

ატე­ნის სიო­ნი VII საუ­კუ­ნის ქარ­თუ­ლი ხუ­როთ­მოძ­ღვრე­ბის ძეგ­ლია გო­რი­დან 12 კი­ლო­მეტ­რში – ტრა­დი­ციუ­ლი სა­ვე­ნა­ხე ტე­რა­სე­ბი­სა და ბა­ღე­ბის გა­რე­მოც­ვა­ში. თუ აქ ვი­ზიტს და­გეგ­მავთ, ნი­კა ვა­ჩეიშ­ ვილის მა­რანს აუ­ცი­ლებ­ლად უნ­და ეს­ტუმ­როთ – ფე­ხით სულ რა­ ღაც 10 წუ­თის სა­ვალ­ზეა. ჩვენც ასე მო­ვი­ქე­ცით – სიო­ნის და­სათ­ვა­ ლიე­რებ­ლად წა­სუ­ლებ­მა შე­ვია­რეთ. რთვე­ლი მო­თა­ვე­ბუ­ლი იყო, ღვი­ნოც და­წუ­რუ­ლი და და­ბი­ნა­ვე­ბუ­ლი. მას­პინ­ძლე­ბი ეზო­ში ფუს­ ფუ­სებ­დნენ – ერ­თი შე­ხედ­ვი­თაც ჩან­და, საქ­მე ბევ­რი იყო.

WINE ARTISANS

წე­დი­სი, გო­რი

ღვი­ნის ოს­ტა­ტე­ბი შე­და­რე­ბით ახალ­ბე­და, თუმ­ცა ერთ-ერ­თი საუ­კე­თე­სო საო­ჯა­ხო ტი­პის მა­რა­ნია ში­და ქარ­თლში. აქვთ ჩი­ ნუ­რი მწვა­ნე, რქა­წი­თე­ლი ხაშ­მი, რქა­წი­თე­ლი უროე­ბი, ხაშ­მის სა­ფე­რა­ვი, თავ­კვე­რი, შავ­კა­პი­ტო. სუფ­რას იქ გა­გიშ­ლიან, სა­ დაც ისურ­ვებთ – ტე­რა­სა­ზე, ბარ­ში ან მდი­ნა­რის პი­რას – ფან­ჩა­ ტურ­ში. ყვე­ლა პრო­დუქ­ტი ად­გი­ლობ­რი­ვია – გლე­ხის მო­წეუ­ლი, ნა­ტუ­რა­ლუ­რი. რო­ცა ამინ­დი სა­შუა­ლე­ბას იძ­ლე­ვა, სა­დი­ლი ცის ქვეშ ცეც­ხლზე მზად­დე­ბა. ღა­მე შე­გიძ­ლიათ პა­ტა­რა, მყუდ­რო, სა­მო­თა­ხიან სას­ტუმ­რო­ში გაა­თიოთ, რო­მე­ლიც დი­დ ოჯახს ან სა­მე­გობ­როს დაი­ტევს. აქაუ­რო­ბის დამ­ფუძ­ნე­ბე­ლი და პირ­ვე­ლი ბი­ნა­და­რი ან­დრო ბარ­ნო­ვია – ყო­ფი­ლი სა­ხელ­მწი­ფო მო­ხე­ლე. ის­ტო­რია 2013 წელს ქარ­თლის ტრა­დი­ციუ­ლი მეღ­ვი­ნეო­ბის ასო­ცია­ციის დაარ­ სე­ბით იწ­ყე­ბა. ასო­ცია­ციის მთა­ვა­რი მი­ზა­ნი მა­ში­ნაც და ახ­ლაც – ად­გი­ლობ­ რი­ვი მეღ­ვი­ნეო­ბის და ღვი­ნის ტუ­რიზ­მის გან­ვი­თა­რე­ბის ხელ­ შეწ­ყო­ბაა: ყო­ველ­წლიუ­რი ღვი­ნის ფეს­ტი­ვა­ლე­ბის ორ­გა­ნი­ზე­ბა, ახა­ლი მარ­ნე­ბის მშე­ნებ­ლო­ბის და ძვე­ლის რეს­ტავ­რა­ცია-აღ­ დგე­ნის მხარ­და­ჭე­რა, სპე­ცია­ლუ­რი ლი­ტე­რა­ტუ­რის ბეჭ­დვა, ად­ გი­ლობ­რი­ვი მეღ­ვი­ნეე­ბის­თვის სე­მი­ნა­რე­ბის ორ­გა­ნი­ზე­ბა.

2015 წელს, ატე­ნის ხეო­ბის სო­ფელ წე­დის­ში ასო­ცია­ციის ცენ­ ტრა­ლუ­რი ღვი­ნის სარ­და­ფის მშე­ნებ­ლო­ბა დაიწ­ყო. ერ­თი წლის შემ­დეგ მას ტრა­დი­ციუ­ლი მა­რა­ნი მიე­მა­ტა 33 ქვევ­რით. ში­და ქარ­თლის ტე­რი­ტო­რია­ზე, თეძ­მის, ტა­ნა­სა და მტკვრის ხეო­ბე­ ბის მიმ­დე­ბა­რედ გა­შე­ნე­ბულ ვე­ნა­ხებ­ში მო­წეუ­ლი ყურ­ძე­ნი ღვი­ ნოდ იწუ­რე­ბა. წარ­მოე­ბა­ში არას­დროს იყე­ნე­ბენ მძი­მე ქიმიურ ნივ­თიე­რე­ბებს და შრო­მო­ბენ, რა­თა ნა­ტუ­რა­ლუ­რი ღვი­ნის წარ­ მოე­ბა სა­ქარ­თვე­ლო­ში ახალ დო­ნე­ზე გა­ვი­დეს.  577392828

wine.artisans.ge  wine.artisans.2013@gmail.com

გაუფ­რთხი­ლებ­ლად მო­სულ სტუმ­რებს მაინც გულ­ღიად შეგ­ ვხვდნენ, ღვი­ნოც გაგ­ვა­სინ­ჯეს, ხემ­სიც მოგ­ვარ­თვეს, საქ­მეს მოსც­დნენ და, რო­გორც წე­სია, სტუმ­რებს ჩა­მოგ­ვისხ­დნენ. ეგ­ რე­ვე ვი­ნა­ნეთ ჩვე­ნი სპონ­ტა­ნუ­რი ვი­ზი­ტი, ამი­ტომ გირ­ჩევთ – ერ­თი დღე და­გეგ­მეთ, მე­რე ვა­ჩეიშ­ვი­ლის მა­რან­ში და­რე­კეთ და ეს დღე შე­მეც­ნე­ბი­თი ტუ­რის­თვის და­ჯავ­შნეთ – ამ მხა­რის ის­ტო­ რიის, კულ­ტუ­რის და მეღ­ვი­ნეო­ბის – რო­გორც ამ კულ­ტუ­რის ნა­ წი­ლის გა­საც­ნო­ბად ნი­კა ვა­ჩეიშ­ვი­ლი გი­მას­პინ­ძლებთ.

ვა­ჩეიშ­ვი­ლიე­ბის მცი­რე სას­ტუმ­როც თქვენს გან­კარ­გუ­ლე­ბა­შია. შე­გიძ­ლიათ კორ­პო­რა­ტიუ­ლი წვეუ­ლე­ბა და­გეგ­მოთ ან სა­დი­ლი მდი­ნა­რის პი­რას, ფაც­ხებ­ში. აქ­ვე შე­გიძ­ლიათ შეი­ძი­ნოთ ნა­ტუ­ რა­ლუ­რი, ტრა­დი­ციუ­ლი ღვი­ნო ვა­ჩეიშ­ვი­ლე­ბის ვე­ნა­ხე­ბი­დან: ატე­ნუ­რი, კოშ­კე­ბის ჩი­ნუ­რი, ხი­დის­თაუ­რი (რო­ზე), თავ­კვე­რი და ჭა­ჭის ბიოა­რა­ყი.  5 77 27 00 31

www.atenuri.ge

შიოს მა­რა­ნი

ხი­დის­თა­ვი, გო­რი

გიორ­გი დვა­ლიშ­ვილ­მა საო­ჯა­ხო მა­რა­ნი 2017 წელს გახ­სნა, თუმ­ცა, რო­გორც აღ­მოჩ­ნდა, ღვი­ნო აქ ჯერ კი­დევ 3 საუ­კუ­ნის წინ იწუ­რე­ბო­და. რო­გორც მას­პინ­ძე­ლი ყვე­ბა, VXIII საუ­კუ­ნე­ში აქაუ­ რო­ბა სა­სუ­ლიე­რო პირს, ვინ­მე შიო რა­მა­ზაშ­ვილს ეკუთ­ვნო­და და მის მა­რან­ში „ხი­დის­თაუ­რი“ იწუ­რე­ბო­და. სა­ქარ­თვე­ლოს ღვი­ნის ეროვ­ნუ­ლი საა­გენ­ტოს, ში­და ქარ­თლის სამ­ხა­რეო ად­მი­ნის­ტრა­ციის და გო­რის მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტის გამ­ გეო­ბის ხელ­შეწ­ყო­ბით, გიორ­გი დვა­ლიშ­ვილ­მა აქაუ­რო­ბას ძვე­ ლი ფუნ­ქცია დაუბ­რუ­ნა, სა­ხე­ლიც თავ­და­პირ­ვე­ლი მე­პატ­რო­ნის უწო­და და დღეს ის „შიოს მა­რა­ნის“ მას­პინ­ძე­ლია. აქ შე­გიძ­ ლიათ დაა­გე­მოვ­ნოთ და შეი­ძი­ნოთ ხი­დის­თა­ვის სა­ვარ­გუ­ლებ­ ში მოყ­ვა­ნი­ლი — ძელ­შა­ვი, ალა­დას­ტუ­რი, თავ­კვე­რი, ჩი­ნუ­რი და გო­რუ­ლი მწვა­ნე ყურ­ძნის­გან ტრა­დი­ციუ­რი გლე­ხუ­რი წე­სით და­ყე­ნე­ბუ­ლი გაუ­ფილ­ტრა­ვი წი­თე­ლი და თეთ­რი ღვი­ნო.  599 43 45 12 / 551402822

`shiosmarani@gmail.com ვერა ზარკოვსკა

107 VOYAGER 19/2020

ღვინის ატლასი

ღვინის ატლასი

ქართლი

კახეთი

რუის­პი­რის ბიო­დი­ნა­მიკუ­რი მეღ­ვი­ნეო­ბა

რუის­პი­რი

„რუის­პი­რის ბიო­დი­ნა­მიკუ­რი მეღ­ვი­ნეო­ბა“ სა­ქარ­თვე­ლოს მას­შტა­ბით ერ­თა­დერ­თი სერ­თი­ფი­ცი­რე­ბუ­ლი მა­რა­ნია, რო­მე­ლიც ღვი­ნოს ბიო­დი­ნა­მი­კუ­რი წე­სით ქმნის. კომ­პა­ნიის დამ­ფუძ­ნე­ბე­ლი გიორ­გი ალა­დაშ­ვი­ლია, რო­ მელ­მაც აღ­ნიშ­ნუ­ლი მე­თო­დი შვეი­ცა­რია­ში ყოფ­ნის დროს შეის­წავ­ლა და 2015 წლი­დან კა­ხეთ­ში, სა­კუ­თა­რი მა­რან­ში გა­დ­მოი­ტა­ნა, სა­დაც ის ღვი­ნოს, ბიო­დი­ნა­მი­კურ­თან ერ­ თად, ქარ­თუ­ლი ტრა­დი­ციუ­ლი წე­სით აწარ­მოებს.

დე­მის მა­რა­ნი

ბრო­წეუ­ლა, მარ­ტყო­ფი

ბრო­წეუ­ლა ჯერ მარ­ნის სა­ხე­ლი მე­გო­ნა და ვი­ფიქ­რე, რა კარ­ გი რა­მე მოუ­ფიქ­რე­ბიათ-მეთ­ქი, მე­რე აღ­მო­ვა­ჩი­ნე, ბრო­წეუ­ლა და­სახ­ლე­ბა ყო­ფი­ლა გარ­დაბ­რნის რაიონ­ში, 350 ოჯა­ხით, რო­მე­ ლიც ათეუ­ლი წლე­ბია სოფ­ლის სტა­ტუ­სის მი­ნი­ჭე­ბას ელის. სწო­ რედ ამ ლა­მაზ­სა­ხე­ლიან ად­გი­ლა­საა დე­მის მა­რა­ნი – საო­ჯა­ხო ბიზ­ნე­სი კარ­გი ღვი­ნით და კარ­გი ხალ­ხით. ეს ზედ­გა­მოჭ­რი­ლი ად­გი­ლია ოჯა­ხუ­რი დას­ვე­ნე­ბის­თვის სუფ­ თა ჰაერ­ზე, ამ­წვა­ნე­ბულ ეზო­ში, სა­დაც შე­მოგ­თა­ვა­ზე­ბენ: ღვი­ ნის ტურს დე­გუს­ტა­ციით, ად­გი­ლობ­რი­ვი, ნა­ტუ­რა­ლუ­რი პრო­ დუქ­ტე­ბით მომ­ზა­დე­ბულ კერ­ძებს, ღა­მის­თე­ვას კომ­ფორ­ტულ სას­ტუმ­რო­ში და სა­სია­მოვ­ნო გარ­თო­ბას: თევ­ზაო­ბას, ჯი­რითს. მათ ვე­ნა­ხებ­ში საუ­კე­თე­სო საღ­ვი­ნე ყურ­ძნის ჯი­შე­ბი – თავ­კვე­რი და ჩი­ნუ­რი მო­დის. დე­მის მარ­ნის ყვე­ლა ღვი­ნო ბიო­დი­ნა­მი­კუ­ რია და 100 %-ით ნა­ტუ­რა­ლუ­რი. www.demigroup.online

ორი მა­რა­ნი

იგოე­თი

თბი­ლი­სი­დან და­სავ­ლე­თით, სო­ფელ იგოეთ­ში, ტრა­სი­დან გა­ დაუხ­ვევთ და 5 წუ­თიც არ დაგ­ჭირ­დე­ბათ ორ მა­რან­ში მი­სას­ ვლე­ლად. ეს 2017 წელს, დაარ­სე­ბუ­ლი, პა­ტა­რა, საო­ჯა­ხო მეღ­ ვი­ნეო­ბაა ცქრია­ლა და ქვევ­რის ღვი­ნის ასორ­ტი­მენ­ტით. ორი მა­რა­ნი ყურ­ძნით იმე­რე­თის, ში­და ქარ­თლის და კა­ხე­თის ეკო­ვე­ ნა­ხე­ბი­დან მა­რაგ­დე­ბა. რთვე­ლი მოი­ლე­ვა და გაივ­სე­ბა მა­რა­ნი, მო­დის იმე­რე­თი­დან ციც­ქა, ძელ­შა­ვი, ალა­დას­ტუ­რი, ქარ­თლი­ დან – ჩი­ნუ­რი, გო­რუ­ლი მწვა­ნე, თავ­კვე­რი, კა­ხე­თი­დან _ რქა­ წი­თე­ლი, სა­ფე­რა­ვი და კა­ხუ­რი მწვა­ნე. ღვი­ნის ფერ­მენ­ტა­ცია ქვევ­რში მიმ­დი­ნა­რეობს, და­ვარ­გე­ბის პრო­ცე­სი – შამ­პა­ნი­სა და ბურ­გუნ­დიის რე­გიო­ნე­ბი­დან ჩა­მო­ტა­ნილ მუ­ხის კას­რებ­ში. „ო­რი მა­რა­ნის“ მი­ზა­ნია _ ქარ­თუ­ლი და ევ­რო­პუ­ლი მეღ­ვი­ ნეო­ბის კო­ლა­ბო­რა­ციით მიი­ღოს საუ­კე­თე­სო შე­დე­გი.

დღეს აქ ხუთ-ხუ­თი სა­ხეო­ბის ცქრია­ლა და ქვევ­რის ღვი­ნოს გთა­ვა­ზო­ბენ. ცქრია­ლა ღვი­ნოე­ბია: პეტ­ნა­ტი თაფ­ლის არო­მა­ ტით და სა­მი კლა­სი­კუ­რი, შა­მპ­ ა­ნუ­რის მე­თო­დით დამ­ზა­დე­ბუ­ ლი. იგოე­თი­დან ღვი­ნო ექ­სპორ­ტზეც გა­დის – აშ­შ-ში, კა­ნა­და­ ში, ია­პო­ნია­სა და ევ­რო­პის რამ­დე­ნი­მე ქვე­ყა­ნა­ში. ორი მა­რა­ნი გთა­ვა­ზობთ ცქრია­ლა და ქვევ­რის ღვინოების დაგემოვნებას, ად­გი­ლობ­რი­ვი ყვე­ლის, ლო­ბია­ნის და პუ­რის ხემ­სით. ცალ­კეა შუშ­ხუ­ნა ღვი­ნის დე­გუს­ტა­ციაც ვე­ნა­ხის მო­ნა­ხუ­ლე­ბით. მას­პინ­ძლე­ბი გთხო­ვენ, და­სა­ჯავშ­ნად წი­ნას­წარ დაუ­კავ­შირ­ დეთ, მი­თ უ­მე­ტეს, თუ ჯგუ­ფი 3-ზე ნაკ­ლე­ბი ან 8-ზე მე­ტი წევ­ რის­გან შედ­გე­ბა. 595 030978

`www.orimarani.com

სო­ფელ რუის­პირ­ში და ძველ ანა­გა­ში გა­შე­ნე­ბულ ვე­ნა­ხებ­ ში კომ­პა­ნიას ხუ­თი ქარ­თუ­ლი ყურ­ძნის ჯი­ში: რქა­წი­თე­ლი, მწვა­ნე, ხიხ­ვი, ქი­სი და სა­ფე­რა­ვი მოჰ­ყავს და შე­სა­ბა­მი­სად, ამა­ვე და­სა­ხე­ლე­ბე­ბის ქვევ­რის ღვი­ნოს აწარ­მოებს: „რქა­ წი­თე­ლი“ ქარ­ვის­ფე­რი მშრა­ლი, „მწვა­ნე“ ქარ­ვის­ფე­რი მშრა­ლი, „ხიხ­ვი“ ქარ­ვის­ფე­რი მშრა­ლი, „ქი­სი“ ქარ­ვის­ფე­ რი მშრა­ლი, „სა­ფე­რა­ვი“ წი­თე­ლი მშრა­ლი და პორ­ტვეი­ნი. ვე­ნა­ხე­ბის მოვ­ლა მთვა­რის ფა­ზე­ბი­სა და ბუ­ნებ­რი­ვი რიტ­ მე­ბის სხვა ინ­დი­კა­ტო­რე­ბის გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბით ხდე­ბა. მი­წა ქარ­თუ­ლი ტრა­დი­ციუ­ლი მე­თო­დით _ ცხე­ნის გუთ­ნით იხ­ვნე­ბა. ვე­ნა­ხებ­ში შე­ტა­ნი­ლი სა­სუ­ქი მხო­ლოდ ბუ­ნებ­რი­ ვია, რაც აი­სა­ხე­ბა კი­დეც ღვი­ნის ხა­რის­ხსა და გე­მო­ში. კომ­პა­ნია მეღ­ვი­ნეო­ბის გარ­და, აგ­რო­ტუ­რი­ზმის, მეფ­რინ­ ვე­ლეო­ბი­სა და მე­ფუტ­კრეო­ბის დარგ­შიც მუ­შაობს. 2020 წელს „რუის­პი­რის ბიო­დი­ნა­მიკუ­რი მეღ­ვი­ნეო­ბის“ ტე­რი­ ტო­რია­ზე მცი­რე სას­ტუმ­როც გაიხ­სნა.  +995 557 511 155 www.ruispiris-marani.com / www.biodynamic.ge

108 VOYAGER 19/2020

დნენ. 2002 წელს ძმებ­მა ქარ­თუ­ლი მი­ვიწ­ყე­ბუ­ლი ვა­ზის ჯი­შე­ბის მო­ძიე­ბა გა­დაწ­ყვი­ტეს და 2013 წელს შპს „საწ­ნა­ხე­ლი“ _ იგი­ვე ჭო­ტიაშ­ვი­ლე­ბის მა­რა­ნი დააარ­სეს. დღეს კომ­პა­ნიის საქ­მია­ნო­ბა­ ში მთე­ლი ოჯა­ხი, მათ შო­რის შვი­ლე­ბიც არიან ჩარ­თუ­ლე­ბი. ჭო­ ტიაშ­ვი­ლე­ბის 12 ჰა-­ზე გა­შე­ნე­ბულ ვე­ნახ­ში 40-ზე მე­ტი ქარ­თუ­ლი ვა­ზის სა­ხეო­ბა ხა­რობს და მათ მა­რან­ში 14 და­სა­ხე­ლე­ბის, პრე­მიუმ კლა­სის, მა­ღა­ლი ხა­რის­ხის ქვევ­რის ღვი­ნო ყენ­დე­ბა: რქა­წი­თე­ლი რჩეუ­ლი ქვევ­რი, მწვა­ნე რჩეუ­ლი ქვევ­რი, ქი­სი რჩეუ­ლი ქვევ­რი, ხიხ­ვი რჩეუ­ლი ქვევ­რი, სა­ფე­რა­ვი რჩეუ­ლი ქვევ­რი, თავ­კვე­რი SB (სპე­ცია­ლუ­რი ჩა­მოს­ხმა), ნი­ცას ღვი­ნო SB და სხვა.

საწ­ნა­ხე­ლი _ ჭო­ტიაშ­ვი­ლე­ბის მა­რა­ნი სა­ნიო­რე, თელავი

ჭო­ტიაშ­ვი­ლე­ბის­თვის მეღ­ვი­ნეო­ბა ოჯა­ხუ­რი ტრა­დი­ციაა: კა­ხეთ­ ში, სო­ფელ სა­ნიო­რე­ში, ძმე­ბი უჩა და კა­ხა ბავ­შვო­ბი­დან იყ­ვნენ ჩარ­თუ­ლი მეღ­ვი­ნეო­ბა-­მე­ვე­ნა­ხეო­ბის საქ­მე­ში. თუმ­ცა, ღვი­ნოს არა გა­სა­ყი­დად, არა­მედ სა­კუ­თა­რი მოხ­მა­რე­ბის­თვის ამ­ზა­დებ­

ჯა­ყე­ლე­ბის ორ­გა­ნუ­ლი ვე­ნა­ხი და ღვი­ნოე­ბი

„საწ­ნა­ხე­ლის“ პრო­დუქ­ციას სხვა­დას­ხვა საერ­თა­შო­რი­სო კონ­ კურ­სზე არაერ­თი ოქ­როს მე­და­ლი ხვდა წი­ლად და მა­თ ღვი­ნოს რო­გორც ად­გი­ლობ­რივ ბა­ზარ­ზე, ისე საზ­ღვარ­გა­რეთ _ თხუთ­ მეტ ქვე­ყა­ნა­ში შეხ­ვდე­ბით. გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლი პო­პუ­ლა­რუ­ლო­ ბით სარ­გებ­ლობს 8 წლის ნი­ცა ჭო­ტიაშ­ვი­ლის მიერ შექ­მნი­ლი ვარ­დის­ფე­რი ღვი­ნო, რომ­ლის ეტი­კე­ტიც და დი­ზაი­ნიც გო­გო­ნამ თა­ვად შექ­მნა და დღეს მი­სი ეს პრო­დუქ­ტი ია­პო­ნია­ში, ამე­რი­კა­ ში, პო­ლო­ნეთ­სა და გერ­მა­ნია­ში იყი­დე­ბა. სა­ნიო­რე­ში მი­სულ სტუმ­რებს ჭო­ტიაშ­ვი­ლე­ბი სწო­რედ ამ ღვი­ ნოე­ბის დე­გუს­ტა­ციას სთა­ვა­ზო­ბენ.  593985502

www.tchotiashvili.com

ვარ­დი­სუ­ბა­ნი, თე­ლა­ვი

ჯა­ყე­ლე­ბის ოჯახ­მა ვე­ნა­ხი 2001 წელს გაა­შე­ნა, პირ­ვე­ლი ღვი­ნო კი 2007 წელს ჩა­მოას­ხეს ბოთ­ლში. მი­ზა­ნი თა­ვი­დან­ვე ბიო­ლო­ გიუ­რად სუფ­თა ნა­წარ­მის შექ­მნა იყო, რაც რამ­დე­ნა­დაც ტრენ­ დუ­ლია დღეს, იმ­დე­ნად უც­ხო იყო იმ დროის­თვის მეღ­ვი­ნე­თა წრე­ში. ამ ეტაპ­ზე კომ­პა­ნია აწარ­მოებს მა­ღა­ლი ხა­რის­ხის ორ­ გა­ნულ სა­ფე­რავს, რქა­წი­თელ­-ქისს და კა­ხურ მწვა­ნეს. ჯა­ყე­ლე­ ბის ღვი­ნო ექ­სპორ­ტზე გა­დის ია­პო­ნია­ში, უკ­რაი­ნა­ში, ინ­გლის­ში, გერ­მა­ნია­ში, იტა­ლია­ში, აშ­შ-ში და სხვა. მა­თი ნა­წარ­მი ევ­რო­პა­ში „მიშ­ლე­ნის“ ვარ­სკვლა­ვის მქო­ნე რეს­ტორ­ნებ­ში იყი­დე­ბა.

2016 წლი­დან ოჯა­ხი სტუმ­რებ­საც იღებს, მა­რან­ში მი­სუ­ლებს თა­ ვად კომ­პა­ნიის დამ­ფუძ­ნე­ბე­ლი და მთა­ვა­რი მეღ­ვი­ნე _ ზა­ზა ჯა­ყე­ლი დე­ტა­ლუ­რად აც­ნობს ყვე­ლა იმ პრო­ცესს, რა­საც კომ­ პა­ნიის ღვი­ნო გა­დის და ასინ­ჯებს 3 სა­ხის ღვი­ნო­სა და ჭა­ჭას ქარ­თულ ნა­ტუ­რა­ლურ წა­სა­ხემ­სებ­ლებ­თან ერ­თად. ტუ­რე­ბის

ღვარ­ძე­ლაშ­ვი­ლის მა­რა­ნი

მი­ზა­ნი ქარ­თუ­ლი ღვი­ნის პო­პუ­ლა­რი­ზა­ცია, მი­სი ფეს­ვე­ბი­სა და ღი­რე­ბუ­ლე­ბე­ბის წარ­მო­ჩე­ნაა.  599 777 079

Jakeli Wines

Jakeliwines

კონ­დო­ლი, თე­ლა­ვი

მა­რა­ნი გიორ­გი ღვარ­ძე­ლაშ­ვილ­მა 2014 წელს დააარ­სა, პირ­ ველ­ი მო­სა­ვა­ლის­გან და­წუ­რულ­მა ღვი­ნომ (სულ 800 ბოთ­ლი სა­ფე­რა­ვი) თა­ვი­დან­ვე დი­დი მო­წო­ნე­ბა დაიმ­სა­ხუ­რა. ღვარ­ძე­ ლაშ­ვი­ლის ვე­ნა­ხი 2 ჰექ­ტარ­ზეა გა­შე­ნე­ბუ­ლი (სა­ფე­რა­ვი, რქა­წი­ თე­ლი, ჟღია, ბუ­დე­შუ­რი, კა­ხუ­რი მწვა­ნე). ვა­ზის მოვ­ლი­სას, აქ არ გა­მოი­ყე­ნე­ბენ ჰერ­ბი­ცი­დებს, პეს­ტი­ცი­დებს და ქი­მი­კა­ტებს. ვე­ნახ­ ში წლიუ­რად სა­შუა­ლოდ 6-7 ტო­ნა ყურ­ძენი იკ­რი­ფე­ბა და მის­გან 5000-მდე ბოთ­ლი ღვი­ნო მზად­დე­ბა. ღვარ­ძე­ლაშ­ვი­ლის მარ­ნის ღვი­ნოებს შო­რი­საა: სა­ფე­რა­ვი, კონ­დო­ლუ­რი (რქა­წი­თე­ლი და მწვა­ნე ერ­თად), ასე­ვე ძვე­ლი ქარ­თუ­ლი ჯი­შის ყურ­ძნის­გან და­ წუ­რუ­ლი ჟღია და ბუე­რა _ ვა­ზის ძველი სა­ხეო­ბე­ბის აღ­დგე­ნა და ტრა­დი­ციე­ბის შე­ნარ­ჩუ­ნე­ბა მარ­ნის ერ­თ-ერ­თი მთა­ვა­რი მი­მარ­ თუ­ლე­ბაა. ღვარ­ძე­ლაშ­ვი­ლის ღვი­ნო ბიო­ლო­გიუ­რად სუფ­თაა. მარ­ნის ნა­წარ­მი _ სა­ფე­რა­ვი, ჟღია და კონ­დო­ლუ­რი კი არაერ­ თგზის გამ­ხდა­რა კონ­კურ­სე­ბის გა­მარ­ჯვე­ბუ­ლი.

სო­ფელ კონ­დოლ­ში ჩა­სუ­ლებს მა­რან­ში­ვე შე­გიძ­ლიათ დაა­გე­ მოვ­ნოთ ად­გი­ლობ­რი­ვი ნა­წარ­მი.  555104110

109 VOYAGER 19/2020

Ghvardzelashvilis-Marani-1144938028856151

ღვინის ატლასი

კახეთი

აქ მოსულები ერთ დღეს ატარებენ მარანში, მიდიან ვენახში, ქვევრიდან იღებენ ღვინოს, კრეფენ პომიდორს ბოსტანში, აცხობენ პურს და ამზადებენ სადილს. დაგეგმილი გრაფიკი არ არსებობს ისევე, როგორც მეგობრების სტუმრობისას. სტუმარ-მასპინძლობის სფეროში ასეთი მიდგომის დანერგვა ოჯახურ ტრადიციებზე დგას. ანასტასია ახვლედიანი და მარიამ ფალავანდიშვილი კახეთის ამ თავისი ისტორიით გამორჩეულ სოფელში წინაპრების საქმეს აგრძელებენ. ღვინოს სრულიად ბუნებრივი მეთოდებით აყენებენ. მათ ასორტიმენტში შედის რქაწითელი, საფერავი, ქისი, თავკვერი, ჭაჭა და გამოხდილი სასმელი, სახელად „მარო“. ღვინისა და მაგარი ალკოჰოლური სასმელების ეტიკეტებიცა და დიზაინიც თანამედროვე, საინტერესო და იუმორნარევი მიდგომით გამოირჩევა.

მეღვინეობა ართანა

ართანა, თელავი

ეს მეღვინეობა სტუმრებს რამდენიმე საათიანი სტანდარტული დეგუსტაციის ნაცვლად დროის ერთად გატარებას, სოფლად ცხოვრების რიტუალებში თანამონაწილეობას, გზადაგზა ექსპრომტად წამოსულ სასაუბრო თემებს, კულინარიულ მიგნებებსა და კარგი ღვინის გემოს სთავაზობს.

თუმცა, ამ ყველაფერზე თვითონ და უკეთ გიამბობენ. მათი მომსახურება გათვლილია უფრო მაღალშემოსავლიან სეგ­ მენტზე და თან იმ ადამიანებზე, ვისაც ბუნებრივი ღვინო აინ­ ტერესებს. სტუმრებს წელს იღებენ შუა აგვისტოდან, ჯავშანს – ორი დღით ადრე.  577 55 51 30

http://artanawines.com/

ართანული ღვინო/გოგო ვაინ ბერიშვილების საოჯახო მარანი ართანა, თელავი

ჭო­ნას მა­რა­ნი

ბახ­ტრიო­ნის ქ. 16, თე­ლა­ვი

„ჭო­ნას მა­რა­ნი“ ჭო­ნიშ­ვი­ლე­ბის საგ­ვა­რეუ­ლო მა­რა­ნი გახ­ლავთ, რო­მე­ლიც, მარ­ნის გარ­და, წი­ნან­დი­ლის მიკ­რო­ზო­ნა­ში, მდი­ნა­რე ალაზ­ნის მარ­ჯვე­ნა ნა­პირ­ზე, სო­ფელ კურ­დღე­ლაურ­ში, ვე­ნა­ხებს ფლობს რქა­წი­თე­ლის, კა­ხუ­რი მწვა­ნი­სა და სა­ფე­რა­ვის ჯი­შის ვა­ ზით. ჭო­ნიშ­ვი­ლე­ბი ვე­ნახს ბიო­ორ­გა­ნუ­ლი წე­სე­ბის შე­სა­ბა­მი­სად უვ­ლიან და ღვი­ნო­საც ამა­ვე მე­თო­დით აწარ­მოე­ბენ.

უკვე იმდენი დრო გავიდა, რაც კახა ბერიშვილი თბილისიდან ართანაში გადასახლდა ღვინის დაყენების მიზეზით, რომ, პირველ რიგში, ახლა სწორედ მეღვინედ მოიხსენიებენ და მხოლოდ მერე დასძენენ, რომ ბატონი კახა მუსიკოსიცაა. ის 2006 წლიდან მისდევს ღვინის კეთების ახლა უკვე ოჯახურ საქმეს და ნაფარეულის მიკროზონაში, სოფელ ართანაში საფერავის, რქაწითელისა და მწვანის ვენახებს უვლის. ბერიშვილის მარანში ღვინო მეორე სახელითაც გამოდის. „გოგო ვაინ“ – ეს კახას შვილის, ქეთის ღვინოა, რომელიც, მამის ღვინოებთან ერთად, გამოფენებში ხშირად მონაწილეობს. თუ ართანული ღვინის სახელით ყველაზე ხშირად საფერავი გამოდის, „გოგო ვაინი“ უფრო ექსპერიმენტული სივრცეა. მაგალითად, წელს, არატრადიციული მეთოდით, საფერავი, რქაწითელი და მწვანე ერთად, ჭაჭაზე ექვს თვეს გააჩერეს და, ამ „სახალისო არეულობის“ გამო, ღვინოს „კოლია მორია“ დაარქვეს – აქცენტი იუმორზე, რაც ტრადიციულ მეღვინეობაში საინტერესო და დასაფასებელი ხედვაა. ბერიშვილები ღვინის დეგუსტაციებზე დიდ ჯგუფებს არ იღებენ, თუმცა, მათთან სტუმრობა და ღვინის ყიდვა მაინც შეიძლება.  599 18 11 01

„ჭო­ნას მარ­ნის“ ღვი­ნოე­ბი შე­სა­ბა­მი­სი ტე­რუა­რუ­ლი მა­ხა­სია­თებ­ ლე­ბით გა­მოირ­ჩე­ვა, მა­თი ნა­წარ­მი კი რო­გორც სა­ქარ­თვე­ლო­ ში, ისე საზ­ღვარ­გა­რეთ: აშ­შ-ში, გერ­მა­ნია­ში, და­ნია­ში, იტა­ლია­სა და საფ­რან­გეთ­ში იყი­დე­ბა. წი­ნას­წარ და­ჯავ­შნის სა­ფუძ­ველ­ზე, მა­რან­ში მი­სუ­ლებს ღვი­ნის დე­გუს­ტა­ცია­ცა და ად­გი­ლობ­რი­ვი კერ­ძე­ბის გა­სინ­ჯვაც შეუძ­ ლიათ.  599 50 50 06

www.chona.ge

MikheilChonishvili 110 VOYAGER 19/2020

artanuligvino

ღვი­ნის მა­რა­ნი „ლა­გა­ზი“

ზე­მო ალ­ვა­ნი, ახ­მე­ტა

ღვი­ნის მა­რა­ნი „ლა­გა­ზი“ 2015 წელს შო­თა ლა­გა­ზი­ძემ და და­ ვით ფა­ხუ­რი­ძემ დააარ­სეს. ად­გი­ლობ­რივ ვე­ნა­ხებ­ში ყურ­ძნის მო­სავ­ლე­ლად შხამ­-ქი­მი­კა­ტებს არ იყე­ნე­ბენ, შე­სა­ბა­მი­სად „ლა­გა­ზის“ მიერ წარ­მოე­ბუ­ლი რქა­წი­თე­ლი, კა­ხუ­რი მწვა­ნე, ცო­ლი­კოუ­რი და სა­ფე­რა­ვი ნა­ტუ­რა­ლუ­რი ღვი­ნოე­ბია. შო­თა ლა­ზა­გი­ძის დი­დი პა­პის მიერ 1928 წელს აშე­ნე­ბულ სახ­ლში კომ­პა­ნია სტუმ­რებს სა­დი­ლებ­სა თუ ვახ­შმებ­ზე იწ­ვევს. ნა­გე­ბო­ ბის რეს­ტავ­რა­ციი­სას, მე­პატ­რო­ნეებ­მა შე­ნო­ბის პირ­ვან­დე­ლი სა­ხე მაქ­სი­მა­ლუ­რად შეი­ნარ­ჩუ­ნეს. ზე­მო ალ­ვა­ნი თუ­შე­ბით და­სახ­ლე­ბუ­ლი სო­ფე­ლია და შე­სა­მი­სად, აქ მო­სულ სტუმ­რებს, კა­ხურ ღვი­ნოს­თან ერ­თად, მდი­და­რი თუ­ შუ­რი სამ­ზა­რეუ­ლოს ისე­თი გა­მორ­ჩეუ­ლი კერ­ძე­ბის და­გე­მოვ­ნე­ბა შეუძ­ლიათ, რო­გო­რე­ბი­ცაა თუ­შუ­რი ხინ­კა­ლი, კო­ტო­რი და დათ­ ხუ­რი. სურ­ვი­ლი­სა­მებრ, სტუმ­რებს შეუძ­ლიათ გა­მო­ხა­დონ ჭა­ჭა, მოამ­ზა­დონ თა­თა­რა და ჩურ­ჩხე­ლე­ბი, ბუ­ნებ­რი­ვი სა­ფუა­რით გა­მოაც­ხონ წი­თე­ლი დო­ლის ხორ­ბლის ფქვი­ლის­გან მო­ზე­ლი­ ლი პუ­რი. თუ­შუ­რი და ქარ­თუ­ლი ხალ­ხუ­რი მუ­სი­კის მოყ­ვა­რუ­ლებს, სურ­ ვი­ლის შემ­თხვე­ვა­ში, შეუძ­ლიათ ცოც­ხლად მოის­მი­ნონ ტრა­დი­ ციუ­ლი საკ­რა­ვე­ბის თან­ხლე­ბით, ად­გი­ლობ­რი­ვი მუ­სი­კო­სე­ბის მიერ შე­რუ­ლე­ბუ­ლი სიმ­ღე­რე­ბი.

 +995551940217 / +995 591 231 118

LagaziWineCellar

2019 წლი­დან „ახ­მე­ტის ღვი­ნის სახ­ლის“ ყვე­ლა ვე­ნა­ხი ოფი­ ცია­ლუ­რად ბიო­სერ­ტი­ფი­ცი­რე­ბუ­ლია. კომ­პა­ნია ნა­ტუ­რა­ლუ­რი ღვი­ნის ასო­ცია­ციის წევ­რი და „კავ­კას­სერ­ტის“ ბე­ნე­ფი­ცია­რია, რო­მე­ლიც სა­ქარ­თვე­ლო­ში DAkkS-ის მიერ ISO-17065-ის მიერ აკ­რე­დი­ტი­რე­ბუ­ლი, ბიო­სერ­ტი­ფი­ცი­რე­ბის ერ­თა­დერ­თი ად­გი­ ლობ­რი­ვი ორ­გა­ნოა.

2015 წელს კომ­პა­ნიამ ალა­ვედ­რის ტაძ­რის მიმ­დე­ბა­რედ, ქი­სის, ხიხ­ვის, სა­ფე­რა­ვი­სა და კა­ხუ­რი მცვი­ვა­ნის ვე­ნა­ხე­ბის გა­შე­ნე­ ბა დაიწ­ყო, საი­და­ნაც პირ­ველ, სრულ­ყო­ფილ მო­სა­ვალს 2020 წელს ელიან. მა­რა­ნი ნა­ტუ­რა­ლუ­რი ღვი­ნის და­გე­მოვ­ნე­ბის მსურ­ვე­ლებს, წი­ ნას­წა­რი და­ჯავ­შნის შემ­თხვე­ვა­ში იღებს.  +995 599 001212

akhmetawine

ახ­მე­ტის ღვი­ნის სახ­ლი რუს­თა­ვე­ლის ქ. № 38, ახ­მე­ტა

„ახ­მე­ტის ღვი­ნის სახ­ლი“ ნი­კა გარ­სე­ვა­ნიშ­ვილ­მა და შალ­ვა კო­ღუაშ­ვილ­მა 2014 წელს დააარ­სეს. კომ­პა­ნიის­თვის მნიშ­ვნე­ ლო­ვა­ნია, მაქ­სი­მა­ლუ­რად იყოს და­ცუ­ლი ვე­ნა­ხი­სა და ყურ­ძნი­ს ბიომ­რა­ვალ­ფე­როვ­ნე­ბა, ბუ­ნებ­რი­ვი ციკ­ლი და ბიო­ლო­გიუ­რი პრო­ცე­სე­ბი. ამი­ტომ საო­ჯა­ხო მა­რან­ში, ნა­ტუ­რა­ლურ­-ორ­გა­ნუ­ლი ღვი­ნო მხო­ლოდ მათ­სა­ვე, ახ­მე­ტა­ში გა­შე­ნე­ბულ ვე­ნა­ხებ­ში მო­ წეუ­ლი ყურ­ძნი­დან იწუ­რე­ბა და ქვევ­რში ბუ­ნებ­რივ სა­ფუარ­ზე დუღ­ილის შე­დე­გად ყენ­დე­ბა.

111 VOYAGER 19/2020

www.akhmetawinehouse.ge akhmetawine

ღვინის ატლასი

კახეთი

ლექ­სოს მა­რა­ნი

ახ­შა­ნი, ახ­მე­ტა

ლექ­სო ფირ­ცხა­ლაუ­რის მა­რა­ნი მი­სი­ვე მო­სა­ხე­ლე პა­პის დაარ­ სე­ბუ­ლია და საუ­კუ­ნო­ვან ის­ტო­რიას ით­ვლის. და­ფუძ­ნე­ბის დღი­ დან, აქ ღვი­ნო უწ­ყვე­ტად ყენ­დე­ბა კა­ხუ­რი ტრა­დი­ციუ­ლი მე­თო­ დით და ძვე­ლი ქვევ­რე­ბის ნა­წი­ლი დღემ­დე ექ­სპლუა­ტა­ცია­შია. მარ­ნის ღვი­ნო პირ­ვე­ლად 2015 წელს ჩა­მოის­ხა გა­სა­ყი­დად და დღეს აქ უკ­ვე 8 000-მდე ბოთ­ლი ღვი­ნო იწარ­მოე­ბა: რქა­წი­თე­ ლი, მწვა­ნე, ქი­სი, ჯა­ნა­ნუ­რა (ხიხ­ვი), მაღ­რა­ნუ­ლი, სა­ფე­რა­ვი და ვარ­დის­ფე­რი მუს­კა­ტი. კომ­პა­ნიის ვე­ნახ­ში უარს ამ­ბო­ბენ პეს­ტი­ცი­დე­ბი­სა და ჰერ­ბი­ცი­დე­ბის გა­მო­ყე­ნე­ბა­ზე. ღვი­ნის ად­ გი­ლობ­რივ თუ საერ­თა­შო­რი­სო კონ­კურ­სებ­ზე მარ­ნის ღვი­ნოს არაერ­თი ოქ­როს და ვერ­ცხლის პრი­ზი აქვს მო­პო­ვე­ბუ­ლი. ლექ­სოს მა­რან­ში სის­ტე­მა­ტუ­რად ეწ­ყო­ბა ად­გი­ლობ­რი­ვი ღვი­ ნის დე­გუს­ტა­ცია, მოთ­ხოვ­ნის შემ­თხვე­ვა­ში კი სტუმ­რებს ვახ­ შმი­თაც მას­პინ­ძლო­ბენ.  591010199 @leksosmarani  a.pitskhela@gmail.com

დანიელის მეღვინეობა / ეკა ჭვრიტიძე არგოხი, ახმეტა

ამ მცირე კომპანიას ისეთი ცნობილი მასპინძელი ჰყავს, მხოლოდ მისი გაცნობაც სასიამოვნოა, არა მხოლოდ მისი ღვინის გასინჯვა. ეკა ჭვრიტიძე ახალგაზრდა თუში ქალია, რომელიც ახმეტის რაიონში, სოფელ არგოხში ცხოვრობს თავის მეუღლესთან, ოლაფ მალვერთან და შვილებთან ერთად, და აკეთებს ღვინოს გამოცდილ გუნდთან ერთად ქისის ჯიშის ყურძნისგან, საოცარი ცხენოსანია და ხშირად ანგრევს სტერეოტიპებს ქალური და კაცური როლების შესახებ. „დანიელის მეღვინეობის“ ფილოსოფიაც ადგილობრივი ტრადიციებისა და თანამედროვე ტექნოლოგიების შეზავებაზე, ტერუარისა და ბუნებრიობის დაცვაზე დგას. „ვიღაცამ ჩვენამდე დიდი ხნით ადრე აღმოაჩინა, რომ სიტყვა „არგოხი“ ნიშნავს ადგილს, სადაც სეტყვა არ იცის, რაც ჩვენს სოფელს მშვენიერ ტერუარად აქცევს ქისის გასაზრდელად“, _ წერია დანიელის საიტზე და მართლაც, ეს სოფელი ბაბანეურის ბუნებრივ ნაკრძალთან სიახლოვის გამოც გამორჩეული ლოკაციაა ვაზის გასახარებლად. „დანიელის ღვინოებს“ თბილისის არაერთ რესტორანსა და ღვინის მაღაზიაში შეხვდებით. მათ შორისაა: ქისი, მუკუზანი, ნაფარეული _ სხვადასხვა სტილით. www.danieliwinery.com

112 VOYAGER 19/2020

instagram: leksos_marani

თე­მი გრე­მი, ყვა­რე­ლი

საქ­ველ­მოქ­მე­დო კავ­ში­რი „თე­მი“ 1989 წელს გრემ­ში, ნი­კო­ ლოზ კვა­შალ­მა დააარ­სა და ის პოს­ტსაბ­ჭო­თა სივ­რცე­ში ერ­თერ­თი პირ­ვე­ლი სო­ცია­ლუ­რი სა­წარ­მოა. „თემ­ში“ სხვა­დას­ხვა გა­მოც­დი­ლე­ბი­სა და შე­საძ­ლებ­ლო­ბის 70მდე ადა­მია­ნი ცხოვ­რობს. მა­თი უმ­რავ­ლე­სო­ბა ბიო­მე­ვე­ნა­ხეო­ ბი­სა და ბიო­მეურ­ნეო­ბის დარ­გში მუ­შაობს. ვე­ნა­ხე­ბი ქინ­ძმა­რაუ­ლის მიკ­რო­ზო­ნა­შია გა­შე­ნე­ბუ­ლი და მა­რან­ ში, რქა­წი­თე­ლის და სა­ფე­რა­ვის ყურ­ძნის­გან მა­ღა­ლი ხა­რის­ხის ორ­გა­ნუ­ლი ღვი­ნო იწუ­რე­ბა. ექ­სპორ­ტზე გა­დის გერ­მა­ნია­ში, ნორ­ვე­გია­სა და ია­პო­ნია­ში. „თე­მის“ ნა­წარ­მი კი რამ­დე­ნი­მე გა­ მო­ფე­ნის ოქ­როს და ვერ­ცხლის პრი­ზიო­რია. სა­ზო­გა­დოე­ბა „თე­მი“ გრე­მის მო­ნას­ტრი­დან სულ რა­ღაც ორ კი­ლო­მეტ­რში მდე­ბა­რეობს და ტუ­რის­ტე­ბის ნაკ­ლე­ბო­ბა­საც არ უჩი­ვის. აქ მო­სუ­ლებს, ად­გი­ლობ­რი­ვი მაც­ხოვ­რებ­ლე­ბი თუ მო­ხა­ლი­სეე­ბი, გარ­და ტრა­დი­ციუ­ლი დე­გუს­ტა­ციი­სა, მას­პინ­ ძლო­ბენ სა­დი­ლე­ბით და ვახ­შმე­ბით. მსურ­ვე­ლებს შეუძ­ლიათ, მო­ნა­წი­ლეო­ბა მიი­ღონ პუ­რის ცხო­ბი­სა და ღვი­ნის და­წურ­ვის მას­ტერ­კლა­სებ­ში, ად­გილ­ზე იქი­რა­ვონ ვე­ლო­სი­პე­დი და მოია­ რონ ახ­ლომ­დე­ბა­რე სოფ­ლე­ბი. დაეს­წრონ რთველს და ქვევ­რის მოხ­დას, სა­კუ­თა­რი ხე­ლით ამოავ­ლონ ჩურ­ჩხე­ლა და სა­ზო­გა­ დოე­ბის წევ­რე­ბის მიერ შეს­რუ­ლე­ბუ­ლი ქარ­თუ­ლი სიმ­ღე­რე­ბით დატ­კბნენ.  +995 591 633 633

TEMI.community  contact@temi-community.org/

მა­რა­ნი ჩუ­ბი­ნი შილ­და, ყვა­რე­ლი

„მა­რა­ნი ჩუ­ბი­ნი“ თორ­ნი­კე ჩუ­ბი­ნი­ძემ 2016 წელს დააარ­სა, მას შემ­დეგ, რაც თბი­ლი­სი­დან 25 წლის ასაკ­ში, სო­ფელ შილ­და­ში საც­ხოვ­რებ­ლად გა­და­ვი­და და მარ­ნის გვერ­დით, ერთ ჰექ­ტარ­ზე ვე­ნა­ხი გაა­შე­ნა. დღეს თორ­ნი­კე ჩუ­ბი­ნი­ძის მა­რან­ში სა­მი და­სა­ხე­ლე­ბის ღვი­ნო მზად­დე­ბა: სა­ფე­რა­ვი, რქა­წი­თე­ლი, რქა­წი­თე­ლი­სა და ჩი­ნუ­რის კუ­პა­ჟი და ჭა­ჭა. თა­ვად „ჩუ­ბი­ნის“ ღვი­ნოს გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლო­ბას სძენს ად­გი­ლი, ნია­და­გი და შილ­დის მიკ­როკ­ლი­მა­ტი. შილ­და ის­ტო­რიულ წყა­როებ­ში ტრა­დი­ციუ­ლი მეღ­ვი­ნეო­ბის ერ­თერთ უძ­ვე­ლეს სოფ­ლა­დაა მოხ­სე­ნიე­ბუ­ლი. თორ­ნი­კე ჩუ­ბი­ნი­ძის მიერ და­ყე­ნე­ბუ­ლი ქვევ­რის ღვი­ნო კი 2017 წლი­დან მსოფ­ლიოს სამ კონ­ტი­ნენ­ტზე და ოთხ ქვე­ყა­ნა­ში იყი­დე­ბა. მა­რა­ნი ის­ტო­რიუ­ლი და რე­ლი­გიუ­რი ძეგ­ლე­ბის სიახ­ლო­ვი­თა­ცაა გა­მორ­ჩეუ­ლი: ათ­წუ­თიან მან­ქა­ნით სა­ვალ გზა­ზე მდე­ბა­რეობს ქარ­თუ­ლი მემ­კვიდ­რეო­ბის ორი უმ­ნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნე­სი ძეგ­ლი _ ნეკ­რე­სი­სა და გრე­მის მო­ნას­ტრე­ბი. „ჩუ­ბი­ნი“ სია­მოვ­ნე­ბით მას­ პიძ­ლობს სტუმ­რებს, რომ­ლე­ბიც ღირ­სშე­სა­ნიშ­ნაო­ბე­ბის მო­ნა­ ხუ­ლე­ბის შემ­დეგ მა­რან­ში, ოჯა­ხურ გა­რე­მო­ში ეც­ნო­ბიან ქარ­თუ­ ლი მეღ­ვი­ნეო­ბის ტრა­დი­ციებს, სინ­ჯა­ვენ ღვი­ნო­სა და კერ­ძებს. 599070428 chubiniwine chubini_wine_cellar?igshid=wlkvzlzwcw71

მეღ­ვი­ნეო­ბა მა­ლა­ტი

სა­ბუე, ყვა­რე­ლი

„მა­ლა­ტის“ მარ­ნის ის­ტო­რია 150 წლის წინ იწ­ყე­ბა, ამ პე­რიო­დის გან­მა­ლო­ბა­ში სა­ბუე­ში, ამ ად­გი­ლას, თით­ქმის უწ­ყვე­ტად აყე­ნებ­ დნენ ღვი­ნოს ქვევ­რებ­ში. თუმ­ცა, მარ­ნის მე­პატ­რო­ნის _ თა­მარ გერ­ლია­ნის თქმით, კა­ხეთ­ში დად­გა პე­რიო­დი, რო­ცა ტრა­დი­ცია შე­სუს­ტდა: უამ­რავ­მა ად­მიან­მა გა­დაწ­ყვი­ტა ას­წლო­ვა­ნი ქვევ­ რე­ბის ამოვ­სე­ბა და ღვი­ნის უფ­რო მარ­ტი­ვი ხერ­ხე­ბით და­ყე­ ნე­ბა, პლას­ტმა­სის ჭურ­ჭლის გა­მო­ყე­ნე­ბით. მდგო­მა­რეო­ბა არც მე­ვე­ნა­ხეო­ბის კუთ­ხით იყო უკე­თე­სი: უკონ­ტრო­ლოდ ხდე­ბო­და შხამ­ქი­მი­კა­ტე­ბის მოხ­მა­რე­ბა და ვე­ნა­ხი ეკო­ლო­გიუ­რად სა­შიშ ად­გი­ლად გა­დაიქ­ცა. ამ ტენ­დენ­ციით შეშ­ფო­თე­ბულ­მა თა­მარ­მა, რო­მე­ლიც თვით­ნას­წავ­ლი მეღ­ვი­ნეა, დარ­გის შე­სა­ხებ ინ­ფორ­ მა­ციის მო­ძიე­ბა და ად­გი­ლობ­რი­ვი მე­ვე­ნა­ხეო­ბის ტრა­დი­ციე­ბის

სა­ფუძ­ვლია­ნად შეს­წავ­ლა დაიწ­ყო. 2015 წელს კი ვე­ნა­ხის გა­შე­ ნე­ბა გა­დაწ­ყვი­ტა, რო­მელ­საც მხო­ლოდ ორ­გა­ნუ­ლი მე­თო­დით უვ­ლის. პირ­ვე­ლი რთვე­ლი 2019 წელს ჰქონ­დათ. დღეს მი­სი ოჯა­ხი 1.5 ჰექ­ტარ ვე­ნახს ფლობს სა­ფე­რა­ვის, რქა­წი­თე­ლი­სა და კა­ხუ­რი მწვა­ნის ჯი­შე­ბით. „მა­ლა­ტის“ მა­რან­ში ღვი­ნო ქვევ­რში მზად­დე­ ბა, ვე­ნახ­ში არ გა­მოი­ყე­ნე­ბენ პეს­ტი­ცი­დებს და სის­ტე­მურ პრე­ პა­რა­ტებს, ინარ­ჩუ­ნე­ბენ ბუ­ნებ­რივ ბა­ლანსს და მაქ­სი­მა­ლუ­რად ცდი­ლო­ბენ ტე­რუ­ა­რის წარ­მო­ჩე­ნას. სა­ბუე­ში მი­სულ სტუმ­რებს ღვი­ნის დე­გუს­ტა­ციას, ვახ­შამს, ვე­ნა­ ხი­სა და ბოს­ტნის დათ­ვა­ლიე­რე­ბას სთა­ვა­ზო­ბენ.  591175755 /  tamargerliani@gmail.com

113 VOYAGER 19/2020

ღვინის ატლასი

კახეთი

მა­რა­ნი–მუ­ზეუ­მი ნუ­მი­სი ვე­ლის­ცი­ხე, გურ­ჯაა­ნი

ამ უნი­კა­ლუ­რი ად­გი­ლის დია­სახ­ლი­სი ნუ­ნუ კარ­და­ნა­ხიშ­ვი­ლია. უძ­ვე­ლეს მა­რან­ში ძვე­ლი ტექ­ნო­ლო­გიე­ბით, მუ­ხის კას­რსა და თი­ხის ჭურ­ჭელ­ში და­ყე­ნე­ბუ­ლი ღვი­ნო ინა­ხე­ბა. თუმ­ცა ამ ად­გი­ ლის მთა­ვა­რი ღირ­სშე­სა­ნიშ­ნაო­ბა ღვი­ნო რო­დია. რო­ცა აქაუ­ რო­ბის გაწ­მენ­და-­გა­სუფ­თა­ვე­ბა დაიწ­ყო, ჯერ ხუ­თი საუ­კუ­ნის მარ­ნის კედ­ლე­ბი აღ­მოა­ჩი­ნა და მე­რე მა­რან­ში ჩაყ­რი­ლი 33 სხვა­დას­ხვა ზო­მის ქვევ­რი – 20 ლიტ­რია­ნი­დან ოთ­ხტო­ნა­ნა­ხევ­ რია­ნამ­დე, სულ 45 ტო­ნის ტე­ვა­დო­ბი­სა. ქვე­მოთ – სარ­და­ფის სარ­თულ­ში ახ­ლა ვი­ნო­თე­კაა, ღვი­ნოს ინა­ ხა­ვენ. ტემ­პე­რა­ტუ­რა 15 გრა­დუს­ზე ზე­მოთ არ ადის. ირ­გვლივ ყვე­ლა­ფე­რი სიძ­ვე­ლის­მოყ­ვა­რუ­ლი დია­სახ­ლის მიერ წლე­ ბის გან­მავ­ლო­ბა­ში ნაგ­რო­ვე­ბი უნი­კა­ლუ­რი ნივ­თე­ბი­თაა სავ­ სე – ძვე­ლი საწ­ნა­ხე­ლი, უძ­ვე­ლე­სი ჭურ­ჭე­ლი, მეი­სე­ნის ფირ­მის კედ­ლის იტა­ლიუ­რი ბუ­ხა­რი, ფრან­გუ­ლი გრა­მა­ფო­ნი, რო­მე­ლიც ახ­ლაც მუ­შაობს, ინ­გლი­სუ­რი ხელ­სა­ბა­ნე­ბი, სეი­ფე­ბი, სა­ბეჭ­დი მან­ქა­ნე­ბი, რა­დიო­ლე­ბი, ფარ­და­გე­ბი.

საო­ჯა­ხო მეღ­ვი­ნეო­ბა „ბე­გა­სო“ სა­ბუე, ყვა­რე­ლი

საო­ჯა­ხო მეღ­ვი­ნეო­ბა „ბე­გა­სოს“ ის­ტო­რია 2015 წელს დაიწ­ყო: ბე­ჟი­ტაშ­ვი­ლე­ბის და ბე­რა­ძეე­ბის ოჯახ­მა ყვარ­ლის მუ­ნი­ცი­პა­ ლი­ტეტ­ში, ქინ­ძმა­რაუ­ლის მიკ­რო­ზო­ნა­ში მი­წა შეი­ძი­ნა. დღეს მათ ვე­ნახ­ში ვა­ზის ისეთ ჯი­შებს შეხ­ვდე­ბით, რო­გორ­ები­ცაა სა­ ფე­რა­ვი, ქი­სი, ხიხ­ვი, კა­ხუ­რი მწვა­ნე, რქა­წი­თე­ლი და ვარ­დის­ ფე­რი რქა­წი­თე­ლი. „ბე­გა­სო­ში“ მეღ­ვი­ნეო­ბას არა მხო­ლოდ რო­გორც ინ­დუს­ტრიუ­ლ საქ­მია­ნო­ბად, არა­მედ ფი­ლო­სო­ფიად აღიქ­ვა­მენ, რო­მელ­საც ფეს­ვე­ბი უძ­ვე­ლეს წარ­სულ­ში და ქარ­თულ ტრა­დი­ციებ­ში აქვს გად­გმუ­ლი. „ბე­გა­სოს“ მიერ ჩა­მოს­ხმუ­ლი ღვი­ნო სერ­ტი­ფი­ცი­რე­ბუ­ლი ბიოპრო­დუქ­ტია. წი­ნას­წა­რი და­ჯავ­შნის შემ­თხვე­ვა­ში, დე­გუს­ტა­ ციის გარ­და, შე­გიძ­ლიათ, „ბე­გა­სოს“ მა­რან­ში ისა­დი­ლოთ კი­დეც.

ეზო­ში 200 წლის წი­ნან­დე­ლი ბე­ღე­ლია. ყვე­ლა ნივთს ვერ ჩა­ მოვ­თვლით – სია უგ­რძე­სი გა­მოგ­ვი­ვა. ერ­თა­დერ­თი, შეგ­ვიძ­ლია და­ჟი­ნე­ბით გირ­ჩიოთ – მა­ღა­ლი ხა­რის­ხის ღვი­ნო, გემ­რიე­ლი სამ­ზა­რეუ­ლო და ერ­თი ქა­ლის შექ­მნი­ლი მუ­ზეუ­მი – ამ საო­ცა­რი სინ­თე­ზის სა­ნა­ხა­ვად აუ­ცი­ლებ­ლად ეწ­ვიოთ ვე­ლის­ცი­ხეს. ვე­ლის­ცი­ხის კერ­ძო მა­რან­-მუ­ზეუ­მი „ნუ­მი­სი“

 551193293

 599 561031 / 571 165529

ნი­კა­ლას მა­რა­ნი

numisi

კარ­და­ნა­ხი, გურ­ჯაა­ნი

ნი­კა­ლა მღვდლიაშ­ვი­ლის მიერ 1928 წელს აშე­ნე­ბუ­ლი მა­რა­ნი მის­მა შთა­მო­მა­ვალ­მა – ზუ­რა მღვდლიაშ­ვილ­მა 2005 წელს გა­ ნაახ­ლა და ნი­კა­ლა პა­პას ქვევ­რებ­ში ღვი­ნო დაა­ყე­ნა. ვე­ნა­ხე­ბი ოჯა­ხის­თვის კარ­გი ღვი­ნის ჩა­მოს­ხმის სურ­ვი­ლით შეი­ ძი­ნა, თუმ­ცა 2013 წელს „ნი­კა­ლას მა­რა­ნი“ კომ­პა­ნიად და­ფუძ­ნდა და მი­სი სა­ხე­ლით ბოთ­ლებ­ში ჩა­მოს­ხმუ­ლი ღვი­ნოც გა­მოჩ­ნდა. კარ­დე­ნა­ხი საუ­კე­თე­სო ად­გი­ლია სა­ფე­რა­ვის და რქა­წი­თე­ლის ჯი­შის ყურ­ძნის­თვის. სხვა ჯი­შის ყურ­ძე­ნი – ქი­სი, ხიხ­ვი, კა­ხუ­რი მწვა­ნე წა­რა­ფებ­ში, ახოებ­ში მოწ­ყო­ბილ და, ასე­ვე, სო­ფელ მა­ ნავ­ში გა­შე­ნე­ბულ ვე­ნა­ხებ­ში მო­დის. ნა­ტუ­რა­ლუ­რი ღვი­ნო კა­ხუ­რი წე­სით – ჭა­ჭა­ზე და­დუ­ღე­ბით ან ჭა­ჭის გა­რე­შე დგე­ბა და ძი­რი­თა­დად ექ­სპორ­ტზე გა­დის – ამე­ რი­კა­სა და ევ­რო­პის ქვეყ­ნებ­ში. თუ „ნი­კა­ლას“ ღვი­ნის შე­ძე­ნა გსურთ, მთა­ვა­რია, წი­ნას­წარ შეუ­თან­ხმდეთ და სია­მოვ­ნე­ბით გი­მას­პინ­ძლე­ბენ, მა­რან­საც და­გათ­ვა­ლიე­რე­ბი­ნე­ბენ, ღვი­ნო­საც გა­გა­სინ­ჯე­ბენ და გემ­რიელ სუფ­რა­საც გა­გიშ­ლიან.

თუ ღვი­ნო ძა­ლიან მო­გე­კი­დე­ბათ, გეს­თჰაუზ­საც მი­გას­წავ­ლიან ახ­ლოს­ვე, ღა­მის გა­სა­თე­ვად.  599 96 33 17 /

114 VOYAGER 19/2020

@nikalasmarani /  nikalasmarani@gmail.com

ხოხ­ბის ცრემ­ლე­ბი

ბა­რა­თაშ­ვი­ლის ქ. #18, სიღ­ნა­ღი

ჯონ უერ­დე­მა­ნი 20 წლის იყო, რო­ცა პირ­ვე­ლად სა­ქარ­თვე­ლო­ში ჩა­მო­ვი­და. კა­ხეთ­ში ტუ­რის­ტუ­ლი ვი­ზი­ტი მი­სი ამ მხა­რე­ში და­ფუძ­ ნე­ბით დას­რულ­და – 1996 წელს სიღ­ნარ­ში სახ­ლი იყი­და, რო­მე­ ლიც დი­დი და წარ­მა­ტე­ბუ­ლი საო­ჯა­ხო ბიზ­ნე­სის ათ­ვლის წერ­ ტი­ლი გახ­და. თა­ვი­დან ჯო­ნის გა­ტა­ცე­ბა მხატ­ვრო­ბა და ქარ­თუ­ლი პო­ლი­ფო­ნიუ­რი მუ­სი­კა იყო, 2006 წელს კი ღვი­ნის ბიზ­ნეს­ში ჩაე­ბა და კომ­პა­ნია „ხოხ­ბის ცრემ­ლე­ბი“ დააარ­სა. „ხოხ­ბის ცრემ­ლე­ბი“ ღვი­ნოს უძ­ვე­ლე­სი ქარ­თუ­ლი ვა­ზის ჯი­შე­ბის­გან ტრა­დი­ციუ­ლად ქვევ­რში აყე­ნებს. ჭა­ჭა­ზე და­ვარ­გე­ბის პრო­ცე­სი ყურ­ძნის ჯიშ­სა და ქვევ­რის ზო­მა­ზეა და­მო­კი­დე­ბუ­ლი და 3-დან 6 თვემ­დე გრძელ­დე­ ბა. ქვევ­რე­ბი სხვა­დას­ხვა ასა­კი­საა, ზო­გი XIX საუ­კუ­ნის შუა წლებ­ საც კი მიე­კუთ­ვნე­ბა. მა­რა­ნი ვე­ნახ­შია გა­შე­ნე­ბუ­ლი, რა­თა მაქ­სი­ მა­ლუ­რად აი­ცი­ლონ თა­ვი­დან ტრან­სპორ­ტი­რე­ბი­სას ყურ­ძნის და­ზია­ნე­ბა. თა­ნაც შე­საძ­ლე­ბე­ლია ღვი­ნო მა­ნამ დაი­წუ­როს და ქვევ­რში ჩად­გეს, სა­ნამ მზე ძა­ლიან დაა­ჭერს. რეს­ტო­რა­ნი „ხოხ­ ბის ცრემ­ლე­ბი“ ღვი­ნის­თვის კარ­გი „ა­კომ­პა­ნემენ­ტის­“ გასაწევად

ჩერქეზას ზედაშე

შეიქ­მნა, თუმ­ცა ახ­ლა ის და­მოუ­კი­დე­ბე­ლი კუ­ლი­ნა­რიუ­ლი ცენ­ ტრია, რო­მე­ლიც ფერ­მე­რუ­ლი ბაზ­რი­დან და ად­გი­ლობ­რი­ვი მეურ­ ნეო­ბე­ბი­დან მა­რაგ­დე­ბა. იდეა გემ­რიე­ლი ინ­გრე­დიენ­ტე­ბის მარ­ტი­ ვი შერ­წყმაა, შთა­გო­ნე­ბა კი – ქარ­თუ­ლი სახ­ლუ­რი სამ­ზა­რეუ­ლო. რეს­ტო­რა­ნი გთა­ვა­ზობთ „ხოხ­ბის ცრემ­ლე­ბის“ ღვი­ნოე­ბის დიდ არ­ჩე­ვანს, მათ შო­რის ვინ­ტა­ჟუ­რი და experimental Cuvee-ის ჩათ­ ვლით, რო­მელ­თაც სხვა­გან ვერ­სად ნა­ხავთ. აქ­ვეა ნა­ტუ­რა­ლუ­რი ღვი­ნოე­ბის დი­დი არ­ჩე­ვა­ნი მთე­ლი მსოფ­ლიო­დან. „გი­ჟი ბრო­წეუ­ლი“ – 2018 წელს გაიხ­სნა. ეს რეს­ტო­რა­ნია, რო­ მე­ლიც მხო­ლოდ წი­ნას­წა­რი შეკ­ვე­თით, მი­ნი­მუმ 10 ვი­ზი­ტო­რის შემ­თხვე­ვა­ში „გაი­ღე­ბა“ – სა­დაც ად­გი­ლობ­რივ ფერ­მებ­სა და მინ­დვრებ­ში მო­წეუ­ლი საუ­კე­თე­სო სე­ზო­ნუ­რი ინ­გრე­დიენ­ტე­ ბის­გან დამ­ზა­დე­ბუ­ლი გემ­რიე­ლი სუფ­რა იშ­ვია­თი ნა­ტუ­რა­ლუ­ რი ღვი­ნის თან­ხლე­ბით კავ­კა­სიო­ნის ქვეშ გა­ჭი­მუ­ლი ზვრე­ბის ფონ­ზე იშ­ლე­ბა.  0355 23 15 56 / (598) 72 28 48  contact@pheasantstears.com

www.pheasantstears.com

ნუკრიანი, სიღნაღი

ბუნებრივი ღვინის მწარმოებელ მეღვინეთა წრეში ბევრი ამბობს, რომ სტუმრების მისაღებად ვერ იცლის, რადგან პრიორიტეტი მევენახეობა და მეღვინეობაა. ცხადია, სრულიად გასაგები პოზიციაა ისევე, როგორც მეღვინეთა მეორე ნაწილის პოზიცია, რომ ღვინის დაყენების „ფინალი“ – სუფრა მათ არანაკლებ აინტერესებთ. რატომაც – არა, აგროტურიზმი ადამიანებს იმ ყოფაში გვახედებს, რაც ასე განსხვავდება ჩვენისგან, სადაც ბევრი სიახლეა და კითხვების დასმის საშუალებაც არ გვაკლია. გიორგი ჩერქეზიშვილი, იგივე ჩერქეზა, პედაგოგი, გამყოლი გიდი და მეღვინე, თავის ლამაზ სოფელში და მშვენიერ მარანში ამ გამოცდილების მისაღებად გველის. ეს საოჯახო მარანია, სადაც, ბოლოს და ბოლოს, ბუნებრივ გარემოსა და პრაქტიკაში გავარკვევთ ზედაშესა და ზედაშეს ქვევრების მნიშვნელობას (ზედაშე შესაწირ ღვინოს ნიშნავს და საგვარეულო სალოცავს). გავსინჯავთ ბიოლოგიურად სუფთად დაყენებულ წითელ ღვინოს, კახურ ტრადიციულ თეთრსა და ჭაჭას. თუ დროს სწორად შევარჩევთ, მასპინძელი რთველში, არყის გამოხდაში, თათარაობასა და მწვადის შეწვაშიც დაგვიხმარს და იმის უფლებასაც მოგვცემს, თვითონ მოვამზადოთ ნაღდი

ქიზიკური კერძები. ანუ ყველაზე ნამდვილ, შეულამაზებელ და მყუდრო გარემოში, ადგილობრივ მეღვინესთან ერთად, ვეზიაროთ ქიზიკურ ეთნოგრაფიულ კულტურას.სადეგუსტაციო სივრცე ზედ ვენახთან და ზედაშესთანაა მოწყობილი. დარეკეთ წინასწრ.  + (995) 599 974 372

115 VOYAGER 19/2020

cherkezaszedashe  cherkezatravel@gmail.com

ღვინის ატლასი

კახეთი

ოქ­როღ­ვი­ნო

ჭავ­ჭა­ვა­ძის ქუ­ჩა 7 ა, სიღ­ნა­ღი

ჯონ ოქ­რუაშ­ვი­ლი პირ­ვე­ლი თაო­ბის ნა­ტუ­რა­ლუ­რი მეღ­ვი­ნეა. მი­სი სა­ხე­ლი კარ­გა­დაა ცნო­ბი­ლი ნა­ტუ­რა­ლუ­რი და ორე­გა­ნუ­ლი მეღ­ვი­ნეე­ბის საერ­თა­შო­რი­სო პრო­ფე­სიულ წრეებ­ში. 2004 წელს დაარ­სე­ბუ­ლი მი­სი კომ­პა­ნია – „ოქ­როღვი­ნის“ მთა­ვა­რი მი­მარ­ თუ­ლე­ბაა – აღ­მო­სავ­ლეთ სა­ქარ­თვე­ლოს რე­გიო­ნუ­ლი ვა­ზის ჯი­ შე­ბი­დან ნა­ტუ­რა­ლუ­რი, დახ­ვე­წი­ლი გე­მოს ღვი­ნის წარ­მოე­ბა. ღვი­ნო აქ ტრა­დი­ციუ­ლი ქარ­თუ­ლი ტექ­ნო­ლო­გიით მზად­დე­ბა, ვე­ნა­ხი კი ორ­გა­ნუ­ლია, ქი­მიუ­რი და­ნა­მა­ტე­ბის გა­რე­შე. 5.5 ჰა-­ზე გაშ­ლილ ზვრებ­ში 6 სა­ხის ად­გი­ლობ­რი­ვი ჯი­შის ყურ­ძე­ნი მო­დის – რქა­წი­თე­ლი, მწვა­ნე, სა­ფე­რა­ვი, ბუ­დე­შუ­რი, ცო­ლი­კოუ­რი და თავ­კვე­რი. „ოქ­როღ­ვი­ნოს“ აქვს რეს­ტო­რა­ნიც მდი­და­რი ქარ­თუ­ლი სამ­ ზა­რეუ­ლო­თი, რო­მელ­საც ჯო­ნის და უძ­ღვე­ბა. ის შე­სა­ნიშ­ნა­ვი მას­პინ­ძე­ლია, ღვი­ნის, ქარ­თუ­ლი სამ­ზა­რეუ­ლოს, ის­ტო­რიის და მეღ­ვი­ნეო­ბა­ში ქა­ლე­ბის რო­ლის ცოდ­ნით. თა­ვა­დაც მეღ­ ვი­ნეა.

ცალ­კე უნ­და აღ­ვნიშ­ნოთ, რეს­ტორ­ნის საუ­კე­თე­სო ხე­დი ქა­ლაქ­ ზე, ალაზ­ნის ველ­სა და კავ­კა­სიო­ნის მწვერ­ვა­ლებ­ზე. წი­ნას­წა­რი ჯავ­შა­ნი აუ­ცი­ლე­ბე­ლია.  032 284 55 84  info@okroswines.com

ია­სეს მა­რა­ნი

ვე­რა ზარ­კოვ­სკა

კა­კა­ბე­თი, სა­გა­რე­ჯო

ეს ნა­ტუ­რა­ლუ­რი მეღ­ვი­ნის – გო­გი­ტა მჭედ­ლიშ­ვი­ლის მა­რა­ნია, რომ­ლის ოჯახ­საც ღვი­ნის კე­თე­ბის ტრა­დი­ცია დი­დი პა­პის, ია­ სეს დროი­დან მოს­დევს, ბოთ­ლებ­ში ჩა­მოს­ხმა და ბრენ­დი­რე­ბა კი 2016 წლი­დან ხდე­ბა. „ია­სეს მარ­ნის“ სა­ფე­რა­ვი, რქა­წი­თე­ლი და მა­ნა­ვის მწვა­ნე, რო­ მე­ლიც მა­ნა­ვის მიკ­რო­ზო­ნა­ში, მათ ოჯა­ხურ 50 წლის წი­ნან­დელ ვე­ნა­ხებ­ში იზ­რდე­ბა, უჟან­გა­ვი ლი­თო­ნის ცის­ტერ­ნებ­ში ძველ­დე­ ბა ბუ­ნებ­რი­ვი მე­თო­დით. ექ­სპორ­ტზე საფ­რან­გეთ­ში გააქვთ და თბი­ლი­სის მა­ღა­ზიებ­შიც იყი­დე­ბა. წელს გო­გი­ტას ღვი­ნის ასორ­ ტი­მენტს ვარ­დის­ფე­რი რქა­წი­თე­ლი, ქი­სი და ბუე­რაც დაე­მა­ტა. ია­სეს მა­რა­ნიც ბუ­ნებ­რი­ვი ღვი­ნის ასო­ცია­ციის წევ­რია და შხამ­ქი­მი­კა­ტებს ღვი­ნოს არც ერთ ეტაპ­ზე არ აკა­რებს. კა­კა­ბეთ­ში თუ ეწ­ვე­ვით, სა­დე­გუს­ტა­ციო და­ფა­სა და ღვი­ნოებს და­გახ­ვედ­რებთ, ასე­ვე, თა­ვის გა­მოხ­დილ ჭა­ჭა­სა და ხი­ლის არ­ყებს. გო­გი­ტას გეგ­მაა – სა­გა­რე­ჯოს ცენ­ტრში, ბა­ბუის ორ­საუ­კუ­ნო­ვა­ნი მარ­ნის აღ­დგე­ნა, სა­დაც ქვის საწ­ნა­ხე­ლი და ძვე­ლი ქვევ­რე­ბია.  577 24 44 84

თე­დოს მა­რა­ნი

ყაზ­ბე­გის ქ. #2, სა­გა­რე­ჯო

თე­დო გზი­რიშ­ვი­ლი ღვი­ნოს 1985 წლი­დან აყე­ნებს, უკ­ვე წლე­ბია ექ­სპორ­ტზეც გააქვს. მცოდ­ნე მეღ­ვი­ნეა, შეუ­და­რე­ბე­ლი მას­პინ­ ძე­ლი და კარ­გი მთხრო­ბე­ლი. ქარ­თულ ნა­ტუ­რა­ლურ მეღ­ვი­ნეო­ ბა­სა და მის ის­ტო­რია­ზე საუ­ბა­რი დაუს­რუ­ლებ­ლად შეუძლია. ხუ­ თი სა­ხეო­ბის ღვი­ნოს აწარ­მოებს, მათ შო­რი­საა ბუე­რა და ასე­ვე იშ­ვია­თი _ ბუ­დე­შუ­რი წი­თე­ლა. აკე­თებს ჭა­ჭას და თა­ვი­სი ორ­გა­ ნუ­ლად სუფ­თა თაფ­ლიც აქვს. „თე­დოს მა­რან­ში“ მწვად­საც უზა­დოდ წვა­ვენ და კარ­გი გუ­დაც აქვთ. გე­მოე­ბის შე­ხა­მე­ბა უკ­ვე სტუმ­რებ­ზეა, რო­მელ­თაც, სა­ვა­ რაუ­დოდ, სექ­ტემ­ბრი­დან მიი­ღე­ბენ, დაუ­კავ­შირ­დით წი­ნას­წარ.  599 94 23 45

TedosMarani 116 VOYAGER 19/2020

IasesMarani

კავ­ში­რის დაშ­ლის შემ­დეგ ღვი­ნის და­ყე­ნე­ბა მხო­ლოდ თა­ვიან­ თი ოჯა­ხის­თვის გააგ­რძე­ლეს, მაგ­რამ ქვევ­რი­სა და ღვი­ნის ნა­ ტუ­რა­ლუ­რი წარ­მოე­ბის მე­თო­დის მი­მართ პა­ტი­ვის­ცე­მა არ დაუ­ კარ­გავთ. ეს მო­წი­წე­ბუ­ლი და­მო­კი­დე­ბუ­ლე­ბა დღე­საც იგ­რძნო­ბა „ჯუ­სოს“ მა­რან­ში, სა­დაც 60 წლის წინ დარ­გუ­ლი ვა­ზი, ტრა­დი­ ციულ სტილ­ში მოწ­ყო­ბი­ლი ჩვიდ­მეტ­ქვევ­რია­ნი მა­რა­ნი და სა­ დე­გუს­ტა­ციო სივ­რცე დაგ­ხვდე­ბათ და, თუ მოინ­დო­მებთ, „ჯუ­სო­ ში“ ტრა­დი­ციუ­ლი კა­ხუ­რი სუფ­რი­თაც გა­გი­მას­პინ­ძლდე­ბიან. ღვი­ნოს ორ­გა­ნუ­ლად მოყ­ვა­ნი­ლი ყურ­ძნით, ტრა­დი­ციუ­ლი კა­ხუ­ რი მე­თო­დით, ბუ­ნებ­რი­ვი ფილ­ტრა­ციით ამ­ზა­დე­ბენ. 2018 წელს „ჯუ­სოს“ მარ­ნის ბუ­დე­შურ­მა სა­ფე­რავ­მა და რქა­წი­თელ­მა ორ სხვა­დას­ხვა კონ­კურ­სზე ორი ვერ­ცხლის და ორი ბრინ­ჯაოს მე­ და­ლი დაიმ­სა­ხუ­რა.  595 55 88 57

ჯუ­სოს მეღ­ვი­ნეო­ბა გუ­ლი­საშ­ვი­ლის ქ. #24, სა­გა­რე­ჯო

ამ მეღ­ვი­ნეო­ბას დღეს ნა­ტუ­რა­ლუ­რი მეღ­ვი­ნეო­ბი­სად­მი დი­დი ინ­ტე­რე­სი­თა და ცოდ­ნით აღ­ჭურ­ვი­ლი ახალ­გაზ­რდა ოჯა­ხი გა­ ნა­გებს, მაგ­რამ ღვი­ნის კე­თე­ბის გა­მოც­დი­ლე­ბა წი­ნაპ­რე­ბის­გან მოს­დევთ – ჯერ კი­დევ საბ­ჭო­თა წლე­ბი­დან, რო­ცა ოჯა­ხის ბა­ ბუამ, ცნო­ბილ­მა მეღ­ვი­ნემ ვა­ზი კა­ხე­თის მი­წა­ზე ჩა­ყა­რა და ღვი­ ნის ქარ­ხა­ნაც გახ­სნა, რო­მე­ლიც ბოთ­ლებ­ში ჩა­მოს­ხმუ­ლი ღვი­ ნით საბ­ჭო­თა კავ­ში­რის რეს­პუბ­ლი­კებს ამა­რა­გებ­და.

ან­თა­ძეე­ბის მა­რა­ნი

სა­გა­რე­ჯო

ნი­კი ან­თა­ძე ნა­ტუ­რა­ლუ­რი ღვი­ნის მწარ­მოე­ბე­ლი მეღ­ვი­ნეე­ბის პირ­ველ თაო­ბას მიე­კუთ­ვნე­ბა. მი­სი ვე­ნა­ხე­ბი მა­ნა­ვის მიკ­რო­ ზონა­შია, სა­დაც მწვა­ნე, რქა­წი­თე­ლი და სა­ფე­რა­ვი მო­დის. ნი­კი ან­თა­ძე ორ­გა­ნუ­ლი მეღ­ვი­ნეო­ბის პრინ­ცი­პებს მის­დევს და ღვი­ნო­საც ბუ­ნებ­რი­ვად, ქი­მიუ­რი და­ნა­მა­ტე­ბის გა­რე­შე აყე­ნებს ქვევ­რში. მი­სი ღვი­ნო არაერ­თი ად­გი­ლობ­რი­ვი და საერ­თა­შო­ რი­სო პრი­ზის მფლო­ბე­ლი გამ­ხდა­რა ისე­ვე, რო­გორც ცნო­ბი­ლი უც­ხოე­ლი ღვი­ნის კრი­ტი­კო­სე­ბის ქე­ბის ღირ­სი. ნი­კი ან­თა­ძის ღვი­ნო ექ­სპორ­ტზე გა­დის და თბი­ლი­სის ღვი­ნის მა­ღა­ზიებ­შიც იყი­დე­ბა, თუმ­ცა, მას­თან სტუმ­რო­ბა კი­დევ და­მა­ტე­ ბი­თი თავ­გა­და­სა­ვა­ლია.  593 73 88 63

antadzewines 117 VOYAGER 19/2020

jusowinery

შპს ზიგი 5 წელია ოფიციალურად წარმოადგენს პრემიუმ ხაზის ტექნიკას საქართველოში

032 2 105 025

www.zigie.com