ჯადოსნური სამყაროს ძიებაში by საქართველოს ბანკი

რედაქციისაგან

ჯადოსნური სამყაროს ძიებაში თავად სცადეთ – როცა კინოს, ლიტერატურის, მუსიკისა და ყოველდღი ურობის გზაგასაყარზე დადგებით და მსოფლიოს ყველა დროის ყველაზე შთამბეჭდავ ჯადოქრობათა ჩამოთვლას შეეცდებით, ნახავთ, თურმე – რამდენგვარი ჯადოსნური სამყარო არსებობს გარშემო – ჩვენსავე პროზაულ აწმყოსა თუ იდუმალ, მოუხელთებელ წარსულში. ჩვენც ასე დაგვემართა – ვარჩიეთ, ვარჩიეთ და ყველაფერი ამ გამოცემაში მაინც ვერ მოვაქციეთ. თუმცა, მოხვდა ავტორთა საყვარელი სასწაუ ლები და თქვენც გიზიარებთ იმ იმედით, რომ ჩვენგან შთაგონებულები ჯადოსნურობათა სიას თავად გააგრძელებთ და მათ გახსენებას, მოძიებას არასდროს შეწყვეტთ. როგორ გადავდივართ ერთი სამყაროდან მეორეში? ყოფითი საზრუნა ვიდან, რუტინული ცხოვრებიდან – დღესასწაულში? ამისთვის მართლააც ხომ არ არსებობს უხილავი კარი, ციცქნა ღილაკი, საიდუმლო პორტალი? გვესმის, რომ ასე პირდაპირ ვერ იარსებებს: მას უბრალოდ ზოგჯერ ჩვენ თვითონ ვფლობთ, ზოგჯერ – ჩვენი საყვარელი ადამიანები, ზოგჯერ კი – ბედისწერა გვთავაზობს. ამ გამოცემაში იხილავთ მინიშნებებს, თუ სად უნდა ეძებოთ ჯადოქრობები, და გაეცნობით ფაქტებს, რომელთა ცოდნაც მხოლოდ სასწაულებრივი ეფექტის გასამძაფრებლად დაგჭირდებათ. ფაქტობრივად, მთელი გამოცემა გზამკვლევია, როგორ და სად უნდა იაროთ დედამიწაზე, თუკი ჯადოსნურ სამყაროში გარდასახვა მოგინდებათ. თამარ ბაბუაძე მთავარი რედაქტორი

1 VOYAGER 28/2023

სარჩევი

ლაპლანდია

ინგლისი ჰარი პოტერი და ადამიან ის სულის პორტალები ტურისტი მაგლები ჰარის ჯადოსნური სამყაროს ძიებაში ჰარი პოტერი შოტლანდიაში ქალაქი ინდუსტრიულ და უამინდობის ნისლში შერლოკ ჰოლმსის კვალზე

8 12 26 30

საფრანგეთი ოპერის მოჩვენება

ლიტერატურიდან რეალობაში: საფრანგეთის იდუმალი ციხესიმაგრეები

იტალია იდუმალებით მოცული ქალაქი

რუმინეთი შიშის ადგილსამყოფელი რუმინეთში დრაკულას მისამართზე

ახალი ზელანდია ტოლკინის ზღაპარი რეალობაში

2 VOYAGER 28/2023

28, 2023

მთავარი რედაქტორი თამარ ბაბუაძე

ყდის ილუსტრაცია ნელი ქირია

ირინა ბაგაური თამარ კვინიკაძე გურამ ღონღაძე

აღმასრულებელი რედაქტორი ნატა ძველიშვილი

პროექტის კურატორი თინა ოსეფაშვილი

დიზაინერი ნინო ყაველაშვილი

სარეკლამო გაყიდვების ხელმძღვანელი

ავტორები გაგა ლომიძე

ნაზი გოშაძე

თენგიზ ჩანტლაძე

კორექტორი

ვერა ზარკოვსკა

ფოტო Shutterstock

მანანა სანადირაძე

ნათია ახალაშვილი

თენგიზ ჩანტლაძე

პროექტის ხელმძღვანელი ნინო ჩიქოვანი

გამომცემელი: შპს „სოლო“ ვებგვერდი: www.solo.ge ტელ.: +995 32 2 44 44 00

ISSN: 2346-8130

რეკლამა ჟურნალში: +995 599 330 364 ჟურნალში გამოქვეყნებული მასალა წარმოადგენს შპს „სოლოს“ საკუთრებას. ჟურნალში დაბეჭდილი ნებისმიერი მასალის გამოყენება კომპანიის წერილობითი ნებართვის გარეშე აკრძალულია.

3 VOYAGER 28/2023

ლაპლანდია

როგორ და მაინც სად იწყება სასწაული? 4 VOYAGER 28/2023

ნ ათია ა ხალა შვილ ი

ლაპლანდიაში მგზავრობას, დეტალური მარშრუტითა და გეგ მებით, ჯერ კიდევ შარშან გირჩევდით – აზრი არც წელს შეგ ვიცვლია. ლაპლანდია ჯადოსნურ სამყაროსთან საზიარებლად შეუცვლელი ადგილი გვგონია – ეს ვერაფერი აღმოჩენა და სი ახლეა – თუმცა უფრო იმ ღრმა რწმენით გამოვირჩევით, რომ ლაპლანდიაში გამგზავრება არც ისე მიუღწეველია. თუ დაუბ რუნდებით ჩვენს ძველ გამოცემას, მიხვდებით, რომ ასეა. იქ ყველანაირ ი გეოგრაფიულ ი, კულტურული და ტურისტული ინ ფორმაციაა თავმოყრილი, რაც მგზავრობის დაგეგმვ აში დღე საც დაგეხმარებათ. თუმცა, წელს, ინფორმაციის გასაახლებლად, ლაპლანდიას ვირ ტუალ ურად კვლავ ვესტუმრეთ. ყველაფერი ისევ ჭეშმარიტების გახსენებით დავიწყეთ, რომ სანტა კლაუსის არსებობის დაჯე რება თავის მოტყუება და ილუზიებში ცხოვრება არ არის, თუ ეს წელიწადის ერთ კონკრეტულ დროს ხდება და ამით ცხოვრების ხალისი, სასწაულებრივი შეგრძნებები გვიბრუნდება. ფსიქოლოგები და ფსიქიატრები გვამშვიდებენ და იმასაც გვე უბნებიან, რომ ეს პატარა „შეთქმულება“ არც ბავშვს აზიანებს – პირიქით, წარმოსახვის უნარებს, მომავლისკენ სწრაფვასა და ცნობისმოყვარეობას უვითარებს. ასე რომ, რა გასაკვირია, თუ დღეს უკვე ბევრი სრულწლოვა ნი და „ყოფილი ბავშვი“ ამბობს, რომ მათაც ერჩივნათ, სანტა კლაუსისა და თოვლის პაპის მითებში მოგზაურ ობა იმ დროს, როცა საიდუმლო გაცხადდა და თოვლის პაპამ თავისი განსაც ვიფრებელი ელფერი დაკარგა. კიდევ ერთი მომენტია: Google-ისა და TikTok-ის ხანის ბავშვებს გაცილებით მეტი დამაჯერებლობა სჭირდებათ გაოცებისა და სასწაულ ის გამოსაცდელად; სანტა კლაუსის – ამ ჯადოსნური

არსების რეალურობაში მათი დარწმუნება კიდევ უფრო რთუ ლია, ვიდრე წინა თაობების შემთხვევაში. უნდა გამოვტყდე, პირადად მე იმ თაობას ვეკუთვნი, როცა თოვლის პაპის არარ სებობა 10 წლისამ სკოლაში გავიგე: თანაკლასელების დაცინვა მწარედ მომხვდა, როცა ერთ დილას კლასში ახალი მოკასინე ბით გამოვცხადდი (ჩვენთან იმ დროს „ჯექსონებს“ რომ უწო დებდნენ) და თავი მოვიწონე, – თოვლის პაპის საჩუქარია-მეთ ქი. აი, მწარე რეალობასთან შეჯახების ეგ საშინელი მომენტიც მაშინ დადგა. ფაქტია, მაშინ, საბჭოთა და პოსტსაბჭოთა თაობის პირველი ბავშვებისთვის, თოვლის პაპა უფრო შორეულიც იყო და უფრო იდუმალიც. ახლანდელი ბავშვებისთვის კი, ჩვენს დაპატარავე ბულ სამყაროში, როცა დედამიწის ყველაზე შორეულ წერტილში გამგზავრებაც, რეალურ თავგადასავალს ჰგავს, თოვლის პაპა ჩვეულებრივი გახდა. ჯადოსნური სამყარო ვირტუალურად მაინც დაახლოვდა და „დამიწდა“. სანტა კლაუსიც ინტერაქტიულ რუ კებზე, ტიკ-ტოკის ვიდეოებსა თუ ინსტაგრამის ლაივ ჩართვებში უფრო ხელშესახებიც გახდა. დიახ, სანტა კლაუსის ვირტუალ ური „ინფრასტრუქტურა“ ისევე ჰგავს ნამდვილს, როგორც რეალური, მაინც დადგმული ლაპ ლანდიის სხვადასხვა დასახლებაში, განსაკუთრებით, მის დე დაქალაქ როვანიემში, ანდა არქტიკულ წრესთან. სანტასა და მის სოფელზე თვალყურის დევნება მთელი წლის განმავლობაში ლაივ კამერითა შეიძლება და ეს სანახაო ბა მხოლოდ ბავშვებისთვის არ გეგონოთ, წლის სხვადასხვა დროს დიდი სიამოვნებით ჩავხედავ ხოლმე, რა ხდება სანტას სოფელში.

5 VOYAGER 28/2023

santaclausoffice.com/santa-claus-live

ლაპლანდია

აი, მაგალითად, ახლა, როცა ამ სიტყვებს ვწერ, იქ, სანტა კლა უსის სოფელში მიწა ახალი თოვლის ფიფქებს დაუფარავს. ქუ ჩაში კანტიკუნტად ჩანან გამვლელები, მშობლები და პატარა ბავშვები, წინა პლანზე კი, ცოცხალი ჩართვის კამერასთან ახ ლოს განთავსებული თერმომეტრი +1 გრადუსს აჩვენებს. ამ სა იტიდან სანტასთვის წერილის გაგზავნაც შეგიძლიათ (უფასოდ) და მისგან პერსონალიზებული წერილის ან სულაც ვიდეოს მიღებაც (სულ რაღაც 12 ევროდ. ნუ გაგიკვირდებათ, ჩვენ ხომ მეოცე საუკუნეში, სანტა კლაუსის ხელახლა გამოგონებით, და უწერელი სამომხმარებლო შეთანხმება გავაფორმეთ მასთან. ასე რომ, ზღაპრის შეგრძნების გამომწვევი ატრიბუტიკა ფული ღირს – ამ სამყაროში ასეა). რაც მთავარია, ვერც სანტა გადაურჩა Zoom-ს პოსტპანდემიურ 21-ე საუკ უნეში. ახლა პანდემიის Know-how-ს ლაპლანდიაში დათქმულ დროს სანტა კლაუსთან ონლაინშეხვედრისთვის იყე ნებენ. ვირტუალურად სანტას საჩუქრების მაღაზიაშიც შეგიძლი ათ შევლა და ვაჭრობა. სუვენირებსა და სხვადასხვა ჯადოსნურ ნივთებს მთელ მსოფლიოში აგზავნიან „ელფები“ (თანაც ყველა ფერი ასაკობრივ ჯგუფებად, თემებადაა დაყოფილი). გაგახსენებთ, სანტას სოფელი როვანიემთან მდებარეობს და სწორედ ეს ქალაქია სატრანსპორტო ჰაბი, ტურისტული ცენტრი /www.visitrovaniemi.fi/. ზამთრის სეზონზე როვანიემ ის აერო პორტში საერთაშორისო ავიაკომპანიებიც დაფრინავენ. სხვა სეზონზე ჰელსინკიდან სანტას სამფლობელოში სახმელეთო ტრანსპორტის საშუალებით მოხვდებით. თუმცა, იმასაც შეგახ სენებთ, რომ თავად სანტა მარხილით მგზავრობას ამჯობინებს და ამას ლაპლანდიაში თქვენც შეძლებთ. კარგი ამბავი ისა ა, რომ ყოველ წელს საშობაო სეზონის ოფიციალ ურ დაწყებას სწორედ როვანიემ ის ოფიციალ ურ საიტზე გვამცნობენ. 2022 წლის მიწურულს ასეთი თარიღი იყო 19 ნოემბერი. ამ დღეს, 4 საათზე, სანტა კლაუსის სოფლის მთავარ მოედანზე, არქტი

კულ წრეზე, პირველად აჟღერდა წლის ყველაზე ზღაპრული დღესასწაულისადმი მიძღვნილი მუსიკა და ადამიანებმა მხია რული ტაში შემოჰკრეს. მუსიკასა და ღია ცის ქვეშ ცეკვას სანტა კლაუსის გამოჩენა და მისალმებაც მოჰყვა. ხალხი როვანიემ ი დან ამ ღონისძიებაზე დასასწრებად უფასო ავტობუსებით ჩავი და. ორი ავტობუსი გაუჩერებლად მოძრაობდა ქალაქის ცენტ რსა და სანტა კლაუსის სოფელს შორის, მათთვის კი, ვინც ვერ დაესწრო, ყველაფერი ლაივსტრიმით და ფეიბუსკის ცოცხალი ჩართვით გადაიცემოდა. სანტას სოფელში დაგხვდებათ სანტას ფოსტა, სადაც ელფები ფუსფუსებენ და დაწერილ მისალოც ბარათებს ადრესატს გაუგ ზავნიან. სანტას მთავარი ოფისი დიდი, კოშკიანი შენობაა, სადაც კეთილ მოხუცს, მის დამხმარე ელფებსა და შობის საიდუმლოე ბებს აღმოაჩენთ. რა თქმა უნდა, სოფელში საჩუქრებსაც იყიდით, სუვენირებსაც და ფინურ ხელნაკეთ ნივთებსაც. გადაიღებთ ფო ტოებსაც. სანტას ერთ-ერთი ელფი – პროფესიონ ალი ფოტოგ რაფი – ყველა სტუმარს უღებს არაჩვეულებრივ ფოტოებს, თუმცა მათ ჩამოტვირთვას ისევ სანტას საიტიდან შეძლებთ.

6 VOYAGER 28/2023

www.santaclausoffice.com/pricing

ყინულისა და თოვლის სასახლეში სტუმრობა თუ ოდესმე მოგ დომებიათ, სანტას სოფელში ამასაც შეძლებთ – Snowman World (მხოლოდ ზამთარში) თოვლისა და ყინულის ფიგურე ბის სამყაროა, სადაც ცხელი სასმელიც შეიძლება მიირთვათ და გემრიელ ი სადილიც. ბავშვების კიდევ ერთი საყვარელი ადგი ლია ელფების ფერმა. საერთოდ, სანტას და ქალაქ როვანიემ ის საიტზე ბევრ საბავშვო გასართობს აღმოაჩენთ, რომელთა ნა წილი ფასიანია, ნაწილი კი, როგორც სტუმრებს, უფასოდ გერ გებათ. ჯადოსნური მოგზაურობის ფინალია სანტას ოფისის წინ არქტიკული წრის ხაზზე გადახტომა და ამ მომენტში როგორი ფოტო გადაიღოთ, თქვენს წარმოსახვაზეა დამოკიდებული, აი, იმ წარმოსახვაზე, რომელმაც ლაპლანდიამდე ჩაგიყვანათ და ზღაპარში გამოგზაურათ – ვირტუალურად თუ რეალურად. თქვენც ხომ იცით, ეს პატარა წერილი ლაპლანდიი დან მართლაც პატარაა – მხოლოდ ერთგვარად „მადის აღმძვ რელი“. მეტი შთაგონებისთვ ის კი ისევ წინა წლის საახალწლო „ვოიაჟერის“ გადაფურცვლასა და საოცნებო მოგზაურობების დაგეგმვას გირჩევთ.

დათოვლილ ტყეში ჰასკებიანი ან ირმებიანი ხის მარხილით ქროლაზ ე ჯადოსნური რაღა უნდა წარმოიდგინო, და ამ სოფელ ში ესეც შესაძლებელია. ზამთარში დღე სულ 2 საათი გრძელდება, თუ გაგიმართლათ და ცა მოწმენდილია, ცისფერს ნუ დაუწყებთ ძებნას, სულ ვარდისფერი იქნება. დანარჩენ დროს ღამეა, მაგ რამ ჯადოსნობის კიდევ ერთი მთავარი დასტური ზუსტად ღამით ხდება – ჩრდილოეთ ის ციალი.

7 VOYAGER 28/2023

ლიტერატურა

ჰარი პოტერი და ადამიანის სულის პორტალები გაგ ა ლომ იძ ე

ადამიანების ფორმირებაზე რომ განსაკუთრებულ გავლენას ახდენს ბავშვობაში წაკითხული წიგნები, ამაზე უკვე დიდი ხა ნია შევთანხმდით. პირადად ჩემს ფორმირებაზე დიდი გავლენა მოახდინეს ბერძნულმა მითებმა და ნიბელუნგების სიმღერამ – ორფეოსმა და ევრიდიკემ, მედეამ და იასონმა, ზიგფრიდმა და კრიმფილდემ. ადრეულ ბავშვობაში, მითების პარალელურად, სანამ საავტორო ზღაპრებზე გადავიდოდი, მსოფლიოს ხალხ თა ზღაპრების სერიას ვკითხულობდი – ჩემს თაობ ას უდავოდ ემახსოვრება სხვადასხვა ფერის სუპერიანი, მაგარყდიანი გა მოცემების სერია. თუმცა, ბავშვების ლიტერატურამ უჩვეულო გენეზისი განიცადა. დღევანდელი პერსპექტივიდან, რამდე ნად უცნაურიც უნდა იყოს, მე-19 საუკუნემდე მწერლები ნაკ ლებად ითვალისწინებდნენ ბავშვებს, როგორც მკითხველებს, რომ აღარაფერი ვთქვათ ბავშვ პერსონაჟებზე. იქამდე ბავშვები უფროსებისთვის განკუთვნილი წიგნების საფუძველზე ივითა რებდნენ წარმოსახვას. მაგალითად, შუა საუკუნეებში, როდე საც ზეპირი ტრადიციის წიგნის ბეჭდვის ჩანაცვლ ების პროცესი დაიწყო, ბავშვები ეზოპეს იგავებით, მეფე არტურისა თუ რაინ დების, ზიგფრიდის, რობინ ჰუდის ისტორიებითა თუ ბერძნულ-

ომაული მითებით იფართოებდნენ თვალსაწიერს. ცხადია, რ მათთვის განსაკუთრებით შთამბეჭდავი იყო ფანტასტიკური ელემენტები სხვა ტექსტებშიც. შარლოტა ბრონტეს „ჯეინ ეირში“ ჯეინის ბავშვობის მოგონებებიდან ვიგებთ, რომ ის „გულივერის მოგზაურობით“ იყო შეპყრობილი, გამუდმებით კითხულობდა წიგნს, გოლიათებისა და ლილიპუტების სამყარო აჯადოებდა. მე-19 საუკუნის შუახნებიდან მწერლებს, ბოლოსდაბოლოს, ბავშვები გაახსენდათ. საკმარისია ვახსენოთ ჩარლზ დიკენ სი, ძმები გრიმები თუ ლუის კეროლი, თავისი თავისი წიგნით „ელისი საოცრებათა ქვეყანაში“, რომელსაც უჩვეულო თემებისა და სივრცეების, პარალელური სამყაროებისა და ზღაპრული პერსონაჟების გამო, საბავშვო ფენტეზის წინამორბედიც კი უწო დეს. ბავშვები ამ ავტორების მთავარ მოქმედ გმირებადაც იქცნენ. კეროლის „ელისი“ ერთ- ერთი პირველი იყო, სადაც პარალე ლური მაგიური სამყაროც გამოჩნდა, რაც მე-20 საუკუნის სა ბავშვო ლიტერატურისთვის ხშირად დომინანტურ თემად იქცა. ბავშვებისთვის განსაკუთრებით შთამბეჭდავი იყო, რომ თუ კი რეალურ სამყაროში მათი საყვარელი გმირები ემპირიული

8 VOYAGER 28/2023

სამყაროს დასაზღვრულობის გამო ვერ ახერხებდნენ თავიანთი მისწრაფებების განხორციელებას, ალტერნატიული სამყარო მათი ოცნებების მოქმედების ასპარეზად იქცა, სადაც ებრძოდ ნენ ბოროტების საუფლოს. თუმცა, მაგიურ ი ამბები ალტერნა ტიულ სამყაროშივე მთავრდებოდა და ისინი უბრუნდებოდნენ ჩვეულ სივრცეს, რადგან მას, ზღაპრულ სამყაროსთან შედარე ბით, უპირატესობა ენიჭებოდა. ამ მხრივ, ჰარი პოტერი, როგორც ბავშვი პერსონაჟი, უპრეცე დენტოა. თუკი სხვა ბავშვი პერსონაჟები – ჰარის ლიტერატურუ ლი წინაპრები – შემთხვევითობის შედეგად ხვდებიან ჯადოსნურ სამყაროში, ჰარი თვითონ განასახიერებს მაგიურ სამყაროს. ჰარიმ თავისი ლიტერატურული წინაპრებივით – დევიდ კოპერ ფილდივით თუ ოლივერ ტვისტივით დაიწყო. თავიდან ისიც არა სასურველ გარემოში იმყოფება და ერთფეროვან ყოველდღიუ რობაში უწევს ცხოვრება. ისიც ობლად დარჩენილი პერსონაჟია, რომლის მეურვეობასაც დედამისის ნათესავები, მაგლი, ანუ მა გიური უნარების არმქონე დარსლების ოჯახი კისრულობს. კი დევ ერთი პარალელი: კიპლინგის მაუგლის 10 წლამდე მგლები ზრდიან. ჰარი პოტერი მეთერთმეტე დაბადების დღეზე იღებს ნი შანს მაგიური სამყაროდან – წერილს, რომლითაც ახალგაზრდა ჯადოქრების სკოლაში, ჰოგვარტსში იწვევენ. აქედან იწყება მისი საოცარი თავგადასავალი.

იმედი გაუცრუა, მწირი სტილისტური ხერხებით, წარმოსახვის არაორიგინალურობის და არაეთიკურობის გამო (ეთიკურ სა კითხზე მოგვიანებით). მხოლოდ სტივენ კინგი იყო ერთ-ერთი, ვინც რომანი წარმოსახვითი ძალის გამო შეაქო. წიგნის ისტო რია რთულად დაიწყო – ჯოან როულინგს, რომელიც მრავალი წელი მუშაობდა მასზე, გამომცემლობები უარს უარზე უგზავ ნიდნენ. ერთხელ ისიც კი უთხრეს, რომ ეს არ არის მოულოდ ნელი, რადგან საბავშვო ლიტერატურა დღეს არავის სჭირდება. როგორც ჩანს, წიგნი შესაფერის მომენტს, გამორჩეული ალ ღოს მქონე გამომცემელსა და ლიტერატურულ აგენტს ელოდა. არც არის გასაკვირი – საბავშვო ლიტერატურა და ისიც ქალი ავტორის მიერ დაწერილი, მამაკაცების მიერ დომინირებულ, პატრიარქალურ სამყაროში არასერიოზ ულად აღიქმებოდა და ხშირ შემთხვევაში, სამწუხაროდ, დღესაც ასეა. კრიტიკის მიუხედავად, წიგნები 400-მილიონიანი ტირაჟით გა იყიდა, რაც არცერთ ლიტერატურულ ტექსტს არ ღირსებია. თა ვისუფლად შეიძლება ითქვას, რომ ჯოან როულინგი ბოლო ათ წლეულების ერთ-ერთი ყველაზე დიდი მწერალია, რომელმაც მოახერხა სრულიად ახალი სამყაროსა თუ სამყაროებ ის შექმნა – თავისი რუკებითა და მარშრ უტებით – რაც მხოლოდ თითზე ჩა მოსათვლელმა მწერლებმა შეძლეს. ჰარი პოტერის ამბების შვიდწიგნეულში გაერთიან ებულია ჯა

ყველა ბავშვს აქვს თავისი ჰოგვარტსი – წარ მოსახვითი სამყარო, სადაც შეუძლია, თავი შეაფაროს, რომ დაძლიოს შიშები, მათ შორის, ერთ-ერთი ყველაზე მთავარი და ძლიერი – მარ ტოობის, მიტოვებულობის შიში. ჯოან როულინ გმა მოახერხა, ჰარის სახით გაბედული გმირი ეჩვენებინა და ბავშვები დაერწმუნებინა, რომ თითოეულ მათგანს შეუძლია სირთულეებთან გამკლავება, რომ ყველას ჰოგვარტს ი იქვე, გვერდითაა, უბრალოდ აუცილებელია ამის დანახვა და მაშინვე გაჩნდება რწმენა, რომ ბოროტებას ყოველთვის გარდაუვლად ამარცხებს სიკეთე.

ესეც იყო ერთ- ერთი მთავარი მიზეზი, რის გამოც ბავშვებმა ერ თბაშად აიტაცეს ჰარი პოტერი. ალბათ, ლიტერატურის ისტორი აში ძნელად მოიძებნება მსგავსი გავლენის მქონე წიგნი – მხო ლოდ გოეთეს „ახალგაზრდა ვერტერის ვნებანი“ შეგვიძლია გავიხსენოთ, რომლის წაკითხვის შემდეგაც ევროპელ ახალ გაზრდა მკითხველებს იმედგაცრუება დაეუფლათ და თვითმ კვლელობების სერია დაიწყეს, მაგრამ ჰარი პოტერის ციკლის წიგნები მაინც სულ სხვა შემთხვევაა. ალბათ, ბევრს ახსოვს, „ჰარი პოტერის“ წაკითხვის შემდეგ როგორ გულმოდგინედ ცდილობდნენ ბავშვები, ცოცხებით გაფრენილიყვნენ. ინდონე ზიაში კი ჰარი პოტერის ციკლის რომანების გამოჩენის შემდეგ, ბუების ფოსტის ანალოგიით, სულ უფრო გახშირდა გალიაში გა მომწყვდეული ბუებით უკანონო ვაჭრობა. ბავშვების გულწრფელი აღფრთ ოვანების პარალელურად, სულ უფრო აქტიურად ცდილობდა წიგნის განდევნას სხვადას ხვა ქვეყნის ეკლესია. ცნობილ აუტოდაფეებზე რომ აღარაფერი ვთქვათ, ამერიკის რამდენიმე შტატში იმასაც კი ცდილობდნენ, რომ საკანონმდებლო დონეზე დაემტკიცებინათ წიგნის აკრ ძალვა, რადგან, მათი აზრით, წიგნი ჯადოქრობის სახიფათო პროპაგანდას ეწეოდა. ამას ემატებოდა დასაწყისში ლიტერა ტურის კრიტიკოსთა არცთუ ისე დადებითი შეფასება. მაგალი თად, იელის უნივერსიტეტის ინტელექტუალი პროფესორისა და თეორეტიკოსის, ჰეროლდ ბლუმის თქმით, როულინგმა ვერ მოახერხა გაცვეთილი მეტაფორებისა და კლიშეებ ისგან შორს წასვლა. ასევე, ინტელექტუალი და ფენტეზის ჟანრის ავტორი ურსულა ლე გუინი წერდა, რომ ჰარი პოტერის შესახებ წიგნმა

დოსნური ზღაპრებისთვის, დეტექტივისა თუ თრილერისთვის დამახასიათებელი ელემენტები. რომანის საყოველთაო აღია რება, სავარაუდოდ, იმანაც განაპირობა, რომ ის ეფუძნება ელე მენტებს, რომლებიც ადამიანებისთვის საბაზისო, ახლობელ და ნაცნობ ელემენტებს; მათ შორისაა მარტოობის ან სიკვდილის შიშიც, რომელიც ადამიანის კოლექტიურ არაცნობიერშია. გმი რული საქციელი და სიკვდილის შიშიც ასეთი საბაზისო შიშებია, რომლებიც ყველა დროისა და თითქმის ყველა ქვეყნის ადამი ანებს აერთიანებს. ამ თემებთან დაკავშირებულ ლიტერატურას ადამიანი ერთ ბაშად ისრუტავს. ამავე დროს, ჰარის პერსონაჟი იმიტომ ხიბ ლავს მკითხველს, რომ ნორმის დარღვევისკენ ისწრაფვის, არ უნდა იყოს ისეთი, როგორებიც სხვები არიან (რეალურად, არც არის). თავიდანვე არაჩვეულებრივი პერსონაჟია – მისი მშობლები ზეცაში არიან, მას ჯადოქრობის უნარი დაჰყვება. ჰარის განსხვავებულობაზე მიუთითებს ისიც, რომ რეალურ სამყაროში დაცინვის ობიექტი ხდება და უჩვეულოდ აღიქვა მენ, მაგრამ რაც რეალურ სამყაროში უცნაურია, მინუს ნიშნით მის სარკისებრ ანარეკლში – ჯადოსნურ სამყაროში განსაკუთ რებით ფასდება. ზოგადად, ჰარი პოტერის შესახებ წიგნები სავსეა არქეტიპებით. რომანების სხვადასხვ ა შრე სხვადასხვ ა დონეზე ინტერპრეტაციის საშუალებას იძლევა. ჰარი პოტერი არის ობლის არქეტიპი (დაახლოებით ისეთი, როგორიც კონ კია), რომელსაც ხშირად გულს სტკენენ ხოლმე – ასეთი პერ სონაჟები მარგინალიზებულნი არიან გარემოში, რომელშიც ცხოვრობენ: მაგალითად, კონკია დახეულ ტანსაცმელსა და

9 VOYAGER 28/2023

ლიტერატურა

მტვერშია, ხოლო ჰარი პოტერი კიბის ქვეშ ცხოვრობს. ჰარი პოტერის ამბავი ზუსტად ერგება სტრუქტურალისტი ფოლკ ლორისტის, ვლადიმირ პროპის „ჯადოსნური ზღაპრის მორ ფოლოგიაში“ წარმოდგენილ მოდელს: ის ჯადოსნურ ზღაპ რებში უმცირესი სტრუქტურული ერთეულების გამოვლენას ცდილობდა, მაგალითად, პერსონაჟების კლასიფიკაცია ფუნ ქციების მიხედვით – თუ რა დანიშნულება აქვთ ამა თუ იმ ტექ სტში/ამბავში. ამის მიხედვით, ჰარი პოტერი პროტაგონისტია (როგორც, მაგალითად, „ვეფხისტყაოსანში“ ტარიელი), ხო ლო მისი ანტაგონისტია ვოლდემორი (როგორც, ზოგადად, ქაჯეთის სამყარო „ვეფხისტყაოსანში“). ჰარის დამხმარეებიც ჰყავს, ჰერმიონ გრეინჯერისა და რონ უისლის სახით (როგორც ტარიელს ავთანდილი და ფრიდონი). პროპის თეორიას თუ

ვარტსი), მათ შორის კი არის პორტალები, რომელთაგან ერთ-ერ თია პლატფორმა 9 ¾, საიდანაც შესაძლებელია სამყაროებს შო რის გადაადგილება – როგორც მითებსა და ზღაპრებში სკნელები (მაგალითად, ამირანის მითში ზესკნელი, შუასკნელი, ქვესკნელი). ასე რომ, როულინგის სამყაროში რკინიგზის სადგურზე ხდება მნიშვნელოვანი ამბები. აქ აღმოაჩენს ჰარი ვოლდემორის სუ ლის ნაწილს. აქვე შედგება საუბარი ჰარისა და დამბლდორს შორის. ამ გაგებით, მატარებელი თანამედროვეობის ერთგვარი ქარონის ნავია, რომლითაც პერსონაჟები ერთი სივრციდან მე ორეში გადადიან. აქ არის ალუზიაც – მატარებელი სამყაროთა ამგვარი დამაკავშირებლის ფუნქციას ასრულებს ჰაიაო მიაძა კის ანიმაციურ ფილმში „აჩრდილწაღებული“; რომ აღარაფერი ვთქვათ მატარებელზე, როგორც ფროიდისტულ სიმბოლოზე, რომელიც, ერთი მხრივ, უკავშირდება ლიბიდოს, ხოლო მეორე მხრივ – სიკვდილს. საბოლოოდ, ეს ერთი და იგივეა – ორივე არაორგანული მდგომარეობის მიღწევისკენ სწრაფვას გულის ხმობს. მატარებელთან ერთად, რომანში ორი სამყაროს მიჯნა ზე არიან ფრთოსანი ცხენებიც, თესტრალები, რომელთა დანახ ვაც მხოლოდ მათ შეუძლიათ, ვისაც ნანახი აქვს სიკვდილი. ეს ცხენები, თავის მხრივ, აპოკალიფსის ცხენების ალუზიაა. და მაინც, რა არის ჰარი პოტერის ციკლის მთა ვარი თემა? რომანის მეექვსე ნაწილის ბოლოს კენ დამბლდორი ამბობს: „ადამიანს განსაზღვ რავს არა მისი თვისებები, რომლებიც თანდაყო ლილი აქვს, არამედ არჩევანი, და არჩევანის ეს თავისუფლება ძალიან მნიშვნელოვანია“. ამით რომანი ეგზისტენციალისტი მოაზროვნეების პოზიციას ემსგავსება და მასში კირკეგორისა თუ სარტრის ნააზრევი იკითხება.

მოვარგებთ, ჰარისთვის ჰერმიონ ი არის დობილი (როგორც „ვეფხისტყაოსანში“ ასმათი – ტარიელისთვის). ჯადოსნური ზღაპრის კლასიფიკაციის მიხედვით, დამბლდორიც და მი ნერვა მაქგონაგელიც ჰარის ჯადოსნური დამხმარეებ ი არიან. გაზრდილი ჰარი პოტერი იცვლება და ის, როგორც პროტაგო ნისტი, იმარჯვებს ანტაგონისტზე (ვოლდემორზე), გადაარჩენს სამყაროს და ბოლოს ქორწინდება (როგორც ეს გამოიხატება ქაჯეთის ციხეზე ტარიელის გამარჯვებით). იმავდროულად, როულინგის რომანი ე.წ. აღზრდის რომანებს მოგვაგონებს, რომლებიც განსაკუთრებით აქტუალური გახდა განმანათლებლობის ხანაში. ჰარიც საკუთარ თავს განმანათ ლებლობის ადამიანს უწოდებს. ჰოგვარტსი არის სივრცე, სადაც ზრდიან, რომ ბოროტება გაანადგურონ სამყაროში და რომანის განუწყვეტელი გამოცდილების შეძენის პროცესიც ერთგვარი ინიციაციაა. რომანების სერიაში რამდენიმე შრე შეიძლება გა მოიყოს, მათ შორის, გმირების, დროის და სივრცის და ზღაპ რული პერსონაჟების. წიგნში ორი სივრცეა: მაგიური (ჰოგვარტსი) და არამაგიური (მაგლების სამყარო). ერთს განასახიერებს ალბუს დამბლდო რი – ჰოგვარტსის ხელმძღვანელი, გამორჩეული უნარების მქონე ჯადოქარი, ხოლო მეორეს – დარსლების ოჯახი (პეტუნია დარს ლი ჰარის დედის, ლილი პოტერის და იყო), რომელიც მიჯაჭვუ ლია რეალობას და მატერიალისტები და ჰარის ანტიპოდებისგან შედგება. რომანი ასევე შეიძლება დაიყოს საკუთარ სივრცედ (ლონდონი) და სხვის სივრცედ (ლონდონსგარე სამყარო, ჰოგ

კლაივ ლუისის „ნარნიის ქრონიკებში“, რომელსაც როულინგი ჰარი პოტერის სერიის რომანების შექმნისას მთავარ ინსპირაცი ად ასახელებს, ჯადოქარი ირწმუნება, რომ არაფერი არსებობს, რასაც ვხედავთ, მაგრამ ერთი პერსონაჟი ამბობს, რომ თვითონ ირჩევს, ირწმუნოს თუ არა ის, რასაც ხედავს. რაც მთავარია, ეს არ ჩევანი პასუხისმგებლობასაც გულისხმობს, სადაც უკვე ზნეობრივი საკითხი იჭრება. ამავდროულად, ეს არის არჩევანი სხეულისა და სულის უკვდავებას შორის. სიკვდილის მხვრელების არსი ისაა, რომ მათ სხეულის უკვდავება აირჩიეს და ვოლდემორის სხეულის ასლს ქმნიან. ვოლდემორისთვისაც სხეულის უკვდავებაა მთავა რი. აქვეა ერთგვარი ალუზია იუდაიზმში გავრცელებულ შეხედუ ლებასთან: როცა ადამი ჩაიდენს ცოდვას მისი სული ნაწევრდება ისევე, როგორც ვოლდემორის შემთხვევაში – როცა ის ჩაიდენს დანაშაულს, მისი სულიც ქუცმაცდება. მეორე მხრივ, დამბლდო რიც ახალგაზრდობაში აგროვებს სიკვდილის ყველა ძღვენს იმის თვის, რომ აირიდოს ფიზიკური სიკვდილი, მაგრამ ჰარი ამ ძღვენს მარტივად მოიპოვებს – დამბლდორი აძლევს უჩინმაჩინის მოსას ხამს, რომელიც მემკვიდრეობით ერგო, ჯადოსნური ჯოხიც და ფი ლოსოფიური ქვაც მას ძალისხმევის გარეშე მიეცემა. ამის მიზეზი კი ისაა, რომ ჰარის ისინი საკუთარი თავისთვის კი არ სჭირდება, არამედ ვოლდემორის დასამარცხებლად. სხვათა შორის, შუა საუკუნეების ქრისტიანობის სიმბოლოების მკვლევარი ჯონ გრეინჯერი რომანში ამა თუ იმ სიმბოლოს გა მოყენების ლოგიკაზე საუბრობს და მიუთითებს, რომ თითოეუ ლი სიმბოლოს გამოჩენა სიუჟეტური ხაზის აუცილებლობიდან გამომდინარეობს. მაგალითად, ფილოსოფიური ქვა რეალ ურად არის კიდეც ალქიმიის სიმბოლო. ალქიმია, რომელიც ქვიშას ოქ როდ აქცევს, შუა საუკუნეებში ადამიანის სულის ტრანსფორმა ციის სიმბოლოდ აღიქმებოდა. ეს არის ერთგვარი ცხოვრებისე ული ფილოსოფიაც – ნეგატიური გამოცდილების პოზიტიურად გარდაქმნის ხელოვნება, რასაც ჰარი პოტერი უნდა დაეუფლოს, რომ ბოროტებაზე გამარჯვების მისია აღასრულოს.

10 VOYAGER 28/2023

რომანის ერთ-ერთი მთავარი თემა სიკვდილია, მაგრამ ამ თე მაზე შექმნილ ნაწარმოებებს შორის ჰარის ციკლი ერთ- ერთი ყველაზე ნათელია. როგორ ვიცხოვროთ, თუ ყველაფერი და ყველა მოკვდ ავია? – ესაა მთავარი შეკითხვა და ფილოსოფიის მთავარი თემაც. სიკვდილის თემა რომანში თავიდანვე ჩნდება, როცა ჰარი პოტერი ჯერ დარსლების ოჯახისგან შეიტყობს, რომ მისი მშობლები ავტოკატასტროფაში დაიღუპნენ, მაგრამ შემდეგ ჰაგრიდი ეტყვის რეალურ მიზეზს – რომ ვოლდემორმა დაუხოცა, ხოლო თვითონ გადარჩა დედამისის ლოცვის წყალობით (აქაც ერთგვარი ალუზია ჰომეროსის „ილიადასთან“, როცა აქილევსს ქალღმ ერთი დედა და ნახევრად ღმერთობის ბუნება იცავს). უკვე მეოთხე წიგნში, „ჰარი პოტერი და ცეცხლოვანი თასი“ ვოლ დემორი ისევ ბრუნდება ადამიანური სხეულით და მისი თანამ ზრახველების, „სიკვდილის მხვრელების“ დახმარებით, ჰარის განადგურებას ცდილობს. მართალია, ვოლდემორს სიძულვილი ამოძრავებს, ჰარის კი სიყვარული, მაგრამ რომანის ერთ- ერთი ღირსება ისაა, რომ ინისა და იანის ურთიერთგანმაპირობებელი საწყისების მსგავსად, სანამ ჰარი ცოცხალია, რეალურად ვერც ვოლდემორი მოკვდება, და პირიქით, რადგან სიკვდილამდე ვოლ დემორმა თავისი დაქუცმაცებული სული შვიდ ჰორკრუქსში ანუ ნივთში გადამალა, მაგრამ მეექვსე თვითონ ჰარია, რომლის სულის ნაწილიც შემთხვევით მასში ჩასახლდა. შეიძლება იმაზეც ვისაუბ როთ, რომ როულინგის რომანი რომანტიზმის პერიოდის ლიტერა ტურაში ორეულების თემას იმეორებს, რადგან ჰარი პოტერისა და ვოლდემორის ბედი ერთმანეთს ჰგავს. მეორე მხრივ, ვოლდემორი ხელს არ უშლის თავისი ანტიპოდის ზრდა-განვითარებას. ის თით ქოს მოწყენილი დემიურგია, რომელმაც ყველაფერს მიაღწია და ახლა აღარ იცის, მოწყენილობისგან როგორ გაერთოს. ამიტომაც არ კლავს ჰარის შეძენილ მშობლებს და აცლის ჰარის, რომ გაი ზარდოს ისეთი, როგორიც იქნება შემდეგ – სამყაროში სიკეთისთ ვის მებრძოლი. როულინგის რომანი იმაზეც მიგვანიშნებს, თუ რამდენად სა შიშია უკვდავების სურვილი. ვოლდემორს მარადიულ ი სი ცოცხლის სურვილი ამოძრავებს და ამისთვის ძალისხმევას არ იშურებს. ასე გარდაიქმნება ობოლი ბიჭი ბოროტების განსახი

ერებად. საპირისპიროდ, ჰარის არ ეშინია საკუთარი მოკვდავი ბუნების. ჰარისთვ ის სიკვდილით არ მთავრდება ყველაფერი და თვლის, რომ ის რაღაც ახლის დასაწყისია, რითაც რომანს სახარებისეულ კონცეფციასთან აახლოებს. რომანში იმთავითვე ჩადებულია ეთიკური მოდელებიც. მაგალი თად, ვოლდემორი ირჩევს შავ მაგიას, ხოლო ჰარი ცნობიერად არ იყენებენ მას და კრიტიკულ შემთხვევაშიც კი არ წარმოთქ ვამს მომაკვდინებელ შელოცვას. აქვე წამოიჭრება ეთიკასა და განმანათლებლობას შორის მიმართების საკითხიც. როგორც ვთქვით, ჰარი საკუთრ თავს განმანათლებლობის ადამიანს უწო დებს. ჩნდება კითხვა: რამდენად შესაძლებელია, რომ განმანათ ლებლობის ადამიანმა, რომელიც ეფუძნება საკუთარ რაციოს, სამყარო გადაარჩინოს, ან პირიქით, დაანგრ იოს განმანათლებ ლობისთვის დამახასიათებელი კეთილი მოსაზრებებით? ჰარი პოტერის მთელი ნააზრევი და მოქმედებები ზნეობრივია, რად გან მას ჰყავს თავისი ანტაგონისტი, ბნელი ლორდი. კიდევ ერთი, ბევრისთვის მომხიბვლ ელი და მრავალწახნაგოვა ნი პერსონაჟი რომანში არის სევერუს სნეიპი, რომელსაც მოუწია არჩევანის გაკეთება და რომელიც რომანის ფინალში იცვლება. ის უარყოფითი პერსონაჟია, რომელიც სიკვდილის მხვრელი ხდება, მაგრამ ჰარის დედის მიმართ სიყვარულის გამო, საკვან ძო ეპიზოდებში მის დაცვას ცდილობს. შვილზე მზრუნველობას მას ჯერ კიდევ სიცოცხლეში ლილი პოტერი სთხოვს, რაც კეთი ლი საწყისის სიძლიერეში არწმუნებს მკითხველს. რომანის მკითხველები შვიდი ნაწილის გამოსვლასა და ჰარის თან ერთად იზრდებოდნენ. ჰარი პოტერი დღესაც შთაგონე ბის წყაროა ბავშვებისთვის. როულინგმა თავისი გამორჩეული ალქიმიურ ი მაგიით ერთ-ერთი მთავარი რამ შეძლო (ისე, როგორც მანამდე სხვამ ვერავინ): განსხვავებულ, განსაკუთრე ბით, გარდამავალ ასაკში მყოფ ბავშვებს, რომლებიც შეიძლება ბულინგის მსხვერპლნი იყვნენ, აგრძნობინა, რომ სწორედ მათ განსხვავებულობაშია სიძლიერე. და, ალბათ, „ჰარი პოტერზე“ გაზრდილი თაობა ბევრ რამეს შეცვლის სამყაროში, რომელიც მემკვიდრეობით ერგოთ ჩვენგან.

11 VOYAGER 28/2023

ინგლისი ლონდონი

ტურისტი მაგლები ჰარის ჯადოსნური სამყაროს ძიებაში

როგორ ვიმოგზაუროთ ბრიტანეთში ისე, რომ ჰარი პოტერის გზაზე სიარული გამოგვივიდეს თამ ა რ კ ვინ იკ აძ ე გაგა ლ ომიძე ჰარი პოტერის სამყარო რეალურ დროსა და სივრცეში წიგნში ვე ხშირად იჭრება და რა გასაკვირია, რომ ინგლისისა და შოტ ლანდიის იმ ციხესიმაგრეებს, მატარებლის სადგურებსა თუ უბ რალო ქუჩებს, რომლებიც ნაწარმოებში ჩნდება, ძველებურად აღარავინ უყურებს – მათი სახელი, განწყობა და კონტექსტი, ჰარი პოტერის ჯადოსნურო სამყაროს გავლენითა და მოგონე ბით, სამუდამოდაა სახეცვლილი. თუმცა, ჰარი პოტერთან დაკავშირებული ადგილები არა მხო ლოდ დიდ ბრიტანეთშია – ისინი მსოფლიოს სხვადასხვ ა ქა ლაქშიც გაჩნდა. მაგალითად, აშშ-ს ქალაქ ორლანდოში არის ჰარი პოტერის თემატური პარკი, სადაც, ჯადოსნურ ნივთებთან ერთად, დამთვალიერებელს ამაღელვებელი ინტერაქტიური გამოცდილებაც ელოდება. პოლონეთში, ჩოხას ციხესიმაგრეში,

დამთვალიერებლებს ჰოგვარტსში სწავლის ანალოგიურ ოთხ დღიან შთაბეჭდილებასა და მაგიურ თავგადასავალს სთავა ზობენ. ერთ- ერთი ასეთი, ჰარი პოტერთან დაკავშირებული და რეალობაში შემოჭრილი მოგონება, რასაკვირველია, მახსოვს ლონდონიდანაც. იმ დღეს ლონდონიდან პარიზში ყველაზე სწრაფი საშუალებით – ლა მანშის გვირაბით უნდა წავსულიყა ვი და იქამდე მისასვლელად კინგს კროს სენტ პანკრასის მეტ როსადგურის გავლა დამჭირდა. თუ ერთხელ მაინც ყოფილ ხართ ამ მეტროსადგურზე, შეუძლებელია, შეუმჩნეველი დაგრ ჩენოდათ ჯონ მაკასლანის პროექტის მიხედვით შესრულებული ტალღოვანი მაქმანის ფორმის სახურავის მსუბუქი და თეთრი კონსტრ უქცია; ან სადგურზე მოთავსებული როიალ ი, რომელ ზეც ნებისმიერს შეუძლია დაკვრა წინასამგზავრო განწყობის შესაქმნ ელად.

12 VOYAGER 28/2023

ქალაქ ორლანდოში არის ჰარი პოტერის თემატური პარკი, სადაც ჯადოსნურ ნივთებთან ერთად, დამ თვალიერ ებელს ამაღელ ვებელი ინტერაქტიური გამოცდილებაც ელოდება.

პოლონეთში, ჩოხას ციხესიმაგ რეში, დამთვ ალიერებლებს ჰოგვარტსში სწავლის ანალოგიურ ოთხ დღიან შთაბეჭდი ლებას და მაგიურ თავგადასავალს სთავაზობენ.

13 VOYAGER 28/2023

ინგლისი ლონდონი

ეს სადგური კინგს კროსის უბანში მდებარეობს. კინგს კროსი იმიტომ უწოდეს, რომ სადგურთან, გზაგასაყარზე, ერთ დროს მეფე გეორგ IV-ის ძეგლი იდგა, რომელიც მოგვიანებით დაან გრიეს, მაგრამ აქაურობას სახელი შერჩა. თავად როულინგმა ეს სადგური ჰოგვარტსის ექსპრეს-მატარებლით მოსწავლეთა გასამგზავრებლად პირადი მოგონების გამო აირჩია. ეს იყო ად გილი, სადაც მისი მშობლები შეხვდნენ ერთმანეთს, როცა კინგს კროსიდან შოტლანდიაში მიემგზავრებოდნენ. სწორედ ამ სადგურის ცენტრში ნახავთ პლატფორმა 9¾-საც, რომელიც როულინგის წიგნში ერთგვარი გზასგასაყარია სამ ყაროებს – რეალურ ლონდონსა და ჯადოსნურ ჰოგვარტსს შორის. ამ პლატფორმის აღმნიშვნელი ნიშანია გამოსახული კედელზე, რომელსაც რომანის პერსონაჟები ურიკით ეჯახები ან, რომ პარალელურ სამყაროში გადავიდნენ. დღეს კი იქვე, კედელს შენარცხებული ურიკის თანხლებით, ტურისტები იღე ბენ ფოტოებს. და ასე, სულ რამდენიმე წამით მაინც იჯერებენ, რომ მათი ყველაზე ჯადოსნური სასკოლო თავგადასავალი ამ შეჯახებით იწყება. ურიკა ყოველთვის ადგილზეა, ფოტოს გა დაღებას თქვენით ყოველთვის შეძლებთ, თუმცა, ამ სანუკვარ არეალში ყოველთვის ტრიალებს პროფესიონალი ფოტოგრა ფიც. საფასურის გადახდის შემდეგ, ის იმ შარფით გადაგიღებთ ფოტოს, რომელსაც თავად აირჩევთ, სურათს კი იქვე განთავსე ბულ ჰარი პოტერის თემატურ მაღაზიაში აიღებთ. გაითვალისწინეთ, სადღესასწაულო დღეებში ური კასთან რიგია ხოლმე. ამიტომ, ზოგი დილაადრიან მიდის კინგს კროსზე იმ იმედით, რომ ჰარი პოტერის ჯადოსნურ სამყაროში წამიერად თავადაც შეაღწევს.

ირეალურ სამყაროში გადასვლის განცდას ოსტატურად ამძაფ რებს ძალზე კონსუმერული სივრცე – ზემოთ ნახსენები თემატუ რი მაღაზია, ჰარის ჯადოსნური ნივთებით: მფრინავი ცოცხებით, უჩინმაჩინის მოსასხამით, ქვიდიჩის სათამაშო ოქრ ოსფერი მფრინავი ბურთით – სნიჩით, რომელიც მართლა დაფრინავს,

ალესტორის მრისხ ანე თვალით, ფილოსოფიური ქვითა თუ ჰარი პოტერის საყვარელი ჯადოსნური კაკაოთი, ასევე, კრო კოასგან დამზადებული შოკოლადის ბაყაყებით. თან მუდმი ვად ჩაგესმით ბრიტანული აქცენტი – გეგონებათ, მინერვა მაკ გონაგელის საუბარიაო, ისეთივე დახვეწილი და მოზომილი, როგორც ინგლისური უკანა ეზოების კონცეფცია, რომლ ებიც მხოლოდ ბრიტანეთში შეიძლებოდა გაჩენილიყო, როგორც სივრცის მოწყობის ზომიერი და იმავდროულად, თვითკმარი ლოგიკა: შენი პირადი სივრცე შენია და სხვებისთვის ამის თავს მოხვევა უხერხულია.

14 VOYAGER 28/2023

ჰარი პოტერის მაღაზიაშ ი კი ამ სეზონზე თემატური ლე გოც იყიდება, ჰარისა და ჰერმიონის პერსონაჟებით. ოქტომბრ იდან უკვე ჰქონდათ საშობაო კოლექციაც და, რაც მთავარია, უკვე იყიდებოდა განახლებული ჯადოს ნური ჯოხიც – ის „ჭკვიან“ ტელეფონებსა და სხვა გა ჯეტებს უკავშირდება და ჯადოსნობებს, ინტერნეტთან დაკავშირების მერე, მართლაც სჩადის (თუმცა, ამ ინფორმაციას არ დასჯერდეთ, მაღაზიაშ ი ჯოხების მთელი განყოფილებაა და, დარწმუნებული ვარ, სათქვენოს აუცილებლად შეარჩევთ). ესეც მკა ფიოდ უნდა აღვნიშნოთ: აქ ცალ-ცალკეა და ხარისხებული ჰარი პოტერის თემაზე შექმნი ლი რბილი სათამაშოები, ტანსაცმელი, სახლის დეკორი და ტანსაცმლის აქსესუარები, მაკიაჟი, მოსასხამები, ტკბილეული, საკანცელარიო ნივ თები, წიგნები, ჩანთები თუ სამგზავრო ჩემოდნები. ზოგს ამ მაღაზიაშ ი დიდხანს ხეტიალი უყვარს, ზოგი კი ვებსაიტ ზე წინასწარ არჩევს ნივთებს.

კინგს კროსის პლატფორმა 9¾-ზე მდებარე მაღაზია ყოველ- წლიურად ორ მილიონ ვიზიტორს მასპინძლ ობს. ცხადია, მათი უმეტესობა ჩვეულებრივი, რიგითი მაგლია, რომელიც ჰოგვარ ტსში სწავლაზე ოცნებობს. სულ პირველად „პოტერჰედები“ სწორედ პლატფორმა 9¾-ზე გახსნილ მაღაზიაში მიიწვიეს. ეს 2012 წლის 14 დეკემბერს მოხდა. მას შემდეგ ჰარი პოტერის თემატური სავაჭრო სივრცე ჰითროუს ტერმინალ #5-შიც გაიხსნა, მერე კი უკვე – ნიუ იორკშიც.

კიდევ ერთი: ამ სეზონის ჰიტი ყოფილა ჰერმიონის ფისოს ახალი რბილი სათამაშო. თუმცა, კვლავინდე ბურ პოპულარობას ინარჩუნებენ ჰარის ერთგული ბუ ჰედვიგი, ელფი დობი, ნიფლერი, პიგმი პაფი და სხვები.

https://harrypottershop.co.uk

15 VOYAGER 28/2023

ინგლისი ლონდონი

თვითონ კინგს კროსის სადგური მგზავრებს 1852 წლიდან იღებს. თავდაპირველი შენობის პროექტის ავტორი ლუის კიუ ბიტია. მისი მთავარი ამოცანა სადგურის ფუნქციურად დატვირ თვა და სიმარტივე იყო. იმ დროისთვის მიიჩნეოდა, რომ კინგს კროსის სადგური მთელ ბრიტანეთში უდიდესია. კინგს კროსს ექვსი პლატფორმა ჰქონდა, მაგრამ თავდაპირველად მოქმე დებდა მხოლოდ ორი: ერთი დასავლეთის მიმართულებით მი მავალი მგზავრებისთვის, ხოლო მეორე – აღმოსავლეთიდან მომავალთათვის. მე-20 საუკუნის განმავლობაში იმდენად გა იზარდა მგზავრთა ნაკადი, რომ იძულებულნი გახდნენ, ყველა პლატფორმა გამოეყენებინათ. გაუმჯობესებული და კეთილმოწყობილი კინგს კროსის სადგუ რი უფრო 2009 წლიდან ახსოვთ მგზავრებს, როდესაც აღმო სავლეთ მხარეს ახალი „პლატფორმა 0“ დაუმატეს. 2012 წელს კი, 15-წლიანი ინტენსიური მუშაობის შემდეგ, არქიტექტორ კონ მაკასლანის მიერ შექმნილი პროექტის თანახმად, დასავლეთის დარბაზიც გახსნეს. ამდენი ხნის კონსულტაციები და მუშაობა პროექტის ავტორს იმიტომ დასჭირდა, რომ ამ 160 წელზე მე ტი ხნის ერთ-ერთ ყველაზე მნიშვნელოვან ისტორიულ შენო ბასთან დაკავშირებით დიდ ბრიტანეთში გადაწყვეტილებას ადვილად ვერაფრით მიიღებდნენ. ამავე დროს, შეთანხმდ ნენ, რომ მუშაობა არ უნდა დაწყებულიყო მანამ, სანამ ბილეთების ახალი დარბაზის სახურავის ფილას არ დაამზადებდნენ, ამავდ როულად, მშენებლობის დროს მატარებლების მიმოსვლას არ კრძალავდნენ.

წინაშე წამოჭრილი ამოცანა საგამოცდო საკითხებს ჰგავდა – ყველა შემთხვევა გათვალისწინებული და პასუხგაცემული უნდა გვქონოდა“. კინგს კროს სენტ პანკრასის დასავლეთის დარბაზის მთავარი ხიბლი უდავოდ ნიჟარის ფორმის შუშის, რკინისა და ალუმინის გან დამზადებული სახურავია. მას არცერთი საყრდენი სვეტი არ აქვს, ისეა გადაჭიმული მთელ დასავლეთის დარბაზზე და ევროპის უდიდესი ერთსაყრდენიანი ნაგებობაა. როგორც მა კასლანი ამბობს, ამ სახურავის კონსტრ უქცია მას, ნაწილობრივ, მე-19 საუკუნის დიზაინმა შთააგონა: „ყოველთვის მომწონდა დიდებული ვიქტორიანული ორანჟერეები, კიუს სამეფო ბოტა ნიკური ბაღების მსგავსად“.

საბოლოოდ, 15 წლის თავზე, პროექტი შეუფერხებლად გაიხ სნა. როგორც მოგვიანებით არქიტექტორი მაკასლანი იგო ნებდა: „შეზღუდვები შესაძლებლობად კი იქცა, მაგრამ ჩვენს 16 VOYAGER 28/2023

კინგს კროს სენტ პანკრასის სადგური ერთ-ერთია იმ რკინიგ ზის სადგურთაგან, რომელთაც დაანგრიეს მითი, რომ თითქოს აეროპორტი უნდა იყოს გლამურული და მისი ნახვა ესთეტიკურ სიამოვნებას ანიჭებდეს მგზავრებს, განსხვავებით რკინიგზის სადგურისგან. კინგს კროსზე ყველაფერი ზედმიწევნით გლა მურული და სადღესასწაულო ელფერისაა. იქაურობა ერთ დიდ მხიარულ ატრაქციონს ჰგავს, სადაც, სხვადასხვა მიმართულე ბით მიმავალი თუ ახლადჩამოსული მგზავრების გამო, სულ სა სიამოვნო სათავგადასავლო ფუსფუსია. დღეს კინგს კროს სენტ პანკრასის სადგურს უამრავი ადამია ნი სტუმრობს, არა მხოლოდ მგზავრობის, ან ჰარი პოტერთან დაკავშირებული თემატური ადგილების, არამედ იმის გამოც, რომ აქ ძალიან ბევრი რესტორანი, კაფე და მაღაზიაა. მაგალითად, ვისაც ესპანური სამზარეულო მოსწონს და ხარის ხიან ი კერძების გასინჯვა სურს, შეუძლია, ეწვიოს Barrafina-ს, სადაც მიშლენის ვარსკვლავების მფლობელი მაგიური მზარე ული ზრუნავს კერძების განსაკუთრებულ გემოსა და ფორმა ზე. მენიუში წარმოდგენილია ზღვის პროდუქტები და ხორციანი კერძები, რომლებიც ტრადიციულ ი კატალონიურ ი სამზარეუ ლოს რეცეპტებითაა შთაგონებული. აუცილებლად გასინჯეთ აროზ ნეგრო, პატატას ბრავისიმასა და ლორის ხრაშუნა კრო კეტები (იმედს ვიტოვებთ, მენიუში დაგხვდ ებათ). კინგს კროსის „ბარაფინა“ ამ რესტორნის ოთხი სხვა ლონდონური ფილიალ ის გან სიდიდითაც გამოირჩევა. ეს ძმები ჰარტების პატარა სარეს ტორნო ქსელია, სადაც არაფორმალურ და მეგობრულ, მოშვე ბულ გარემოში ვარსკვლავურ კერძებს გასინჯავთ. www.barrafina.co.uk/restaurants/coal-drops-yard 17 VOYAGER 28/2023

ინგლისი ლონდონი

Plaza Pastor-ში კი საინტერესო დეკორი, უგემრიელესი კოქტე ილები და დაუვიწყარი მექსიკური კერძები აქვთ. ვისაც El Pas tor-ის რესტორნების ქსელის კერძები გაუსინჯავს, მიხვდება, რომ ეს Pastor-იც ამ ოჯახიდანაა. ნამდვილი მექსიკური ტაკე რია, ცოცხალი მუსიკითა და თავისუფალი გარემოთი, ტეკილას თანხლებით. მთავარია, აქ გასინჯოთ ტაკო და გასაზიარებელი კერძები. ორივე მათგანის ერთ-ერთი მთავარი ელემენტი არის უგემრიელესი ტორტილა. ყოველდღე, ტრადიციული მექსიკური სიმინდისგან ხელით მომზადებული ტორტილები განსაკუთრებით დაუვიწყარ გემოს გპირდებათ. ტაკოს შიგთავსად შეგიძლიათ აირჩიოთ კრევეტე ბი, ქათამი თუ სოკო. აგურისკედლებიანი და თაღოვანი მაღა ლი ფანჯრების ვიქტორიანული სტილის ინტერიერი საოცრად შთამბეჭდავია მექსიკური ელფერის მქონე ნახატების, ხელოვ ნების ნიმუშებისა და გასანათებლების ფონზე. ინტერიერში ასე ვე დომინირებს ხის მასალა – ავეჯისა თუ დეკორის სახით.

ტორნის ტიტულსაც ფლობდა. როგორც დასახელებიდან ჩანს, მისი მენიუ განსაკუთრებული პატივით ეპყრობა გერმანულ სამ ზარეულოს. სტუმრებს შეუძლიათ, დააგემოვნონ შნიცელი, შე ბოლილი სოსისი, მჟავე კომბოსტოს, კარტოფილის ბურთებისა და სოკოს ტრადიციულ ი სოუსის თანხლებით.

GERMAN GYMNASIUM სადგურის შესასვლელშივე, ევროპული სტილის დიდ რესტო რანს German Gymnasium-ს დაინახავთ. აქაურობის განსაკუთ რებული ხიბლი ძველი ისტორიული შენობაა, რომელშიც ის არის განთავსებული. 2016 წელს, ერთი-ერთი პრესტიჟული რე იტინგის მიხედვით, ეს სივრცე მსოფლიოს უმშვენიერესი რეს

თუ ეს კერძები არ გიყვართ, რესტორანი სხვა, გაცილებით მრა ვალფეროვან არჩევანსაც გთავაზობთ გერმანული დისციპლი ნურობით გამორჩეულ და ბეჯითად დახარისხებულ სხვადას ხვაგვარ მენიუში. აქვთ ვეგეტარიანული მენიუ, კოქტეილების დიდი სია, უგემრიელეს ყავათა ნაირსახეობა და ნამცხვრ ების ვრცელი ჩამონათვალი. საგანგებო მენიუს გთავაზობენ შობა-ა ხალი წლის ზეიმისთვისაც. www.germangymnasium.com

BEER + BURGER STORE ლუდის მოყვარულებს შეუძლიათ, შეიარონ Beer + Burger Storeში, სადაც, როგორც აქ ამბობენ, ლონდონის ერთ-ერთი ყველაზე ხარისხიან ი ბურგერები აქვთ – ხორციანი და ვეგანური სახეობე ბის საინტერესო ვერსიებით. თანაც, კლასიკური ჩიზბურგერისა და ქათმის ბურგერის გარდა (რომელთაც საფირმო goop-ის სო უსი მოჰყვება), სპეციალური ბურგერის მენიუს თვეში ერთხელ აახლებენ. ამ ახალ ბურგერს „თვის ბურგერი“ ჰქვია. როგორც გითხარით, ამზადებენ ვეგანურ ვერსიებსაც, გარნირად კი შეკ მაზული ბურღულეული, კარტოფილი ფრის რამდენიმე სახეობა, ქათმის ფრთები და სოუსები მოაქვთ. ლუდის სახეობა ოცი აქვთ – ამით მთელ ლონდონში თითქმის ყველაზე მრავალფეროვან არჩევანს გთავაზობენ. თანამშრომ ლობენ ლონდონის მცირე და დამოუკიდებელ ლუდსახარშებ თან და ამიტომ ექსპერიმენტული არომატებითა და ექსკლუზიუ რი ხარისხით გამოირჩევიან. ცალკე უნდა აღვნიშნოთ ინტერი ერიც: Beer + Burger Store თავიდან ბოლომდე შუშის კედლები თაა აგებული და ნეონით ნათდება. www.beerandburgerstore.com 18 VOYAGER 28/2023

გასაგებია, რომ ხშირად, ტურისტებს კინგს კროსზე ერთადერთი ფოტოს გადაღება სურთ ხოლმე – „ჰარი პოტერიდან“ ცნობილ მითიურ სარკინიგზო პლატფორმაზე, მაგრამ მაინც გირჩევთ, წასვლამდე აქაურობა ვირტუალურ სივრცეში ყურადღებით შე ისწავლოთ. ეს უზარმაზარი, იერსახითა და ისტორიით გამორჩეული სადგუ რი, თავისი მიმდებარე ტერიტორიით – ხასხასამინდვრიან პარ კებად, სალაშქრო ბილიკებად, სავაჭრო არეალებად, თუ სა ვარჯიშო ზონებად დაყოფილი ქვეუბნებით – მრავალ სავაჭრო, გასართობ და საკვებ სივრცეს აერთიან ებს. ზემოთ ჩამოთვლი ლი კაფე-რესტორნების გარდა, იქ ბევრი სხვა, თქვენს გემოვნე ბაზე მორგებული ადგილი დაგხვდებათ. მხოლოდ საუზმეულისა და ბრანჩების კატეგორიაში იმდენ მადისაღმძვრელ კერძს ნა ხავთ, მარტო მათ გამო გადაწყვეტთ წასვლას, რომ აღარაფერი ვთქვათ საშობაოდ მორთულ საყავეებსა და საფუნთუშეებზე. ბავშვიანი მოგზაურებისთვის სასარგებლო იქნება იმის გაგებაც, რომ ზემოთ ჩამოთვლილ კინგს კროსის რესტორანთაგან Ger man Gymnasium-სა და Plaza Pastor-ს აქვს საინტერესო საბავშ ვო მენიუ. ასევე – Vinoteca-ს, Drake&Morgan-ს, Dishoom-ს, და Happy Face Pizza-ს.

RUBY VIOLET თუ ეს ნაყინი ვინმესთვის არ კმარა, კინგს კროსზე სანაყინე RubyViolet უნდა მოძებნოს. ჯული ფიშერი – მისი დამფუძნე ბელი – თავს ნაყინის ნოვატორსაც უწოდებს. მენიუში, წარმო სადგენი თუ წარმოუდგენელი გემოების გარდა, ვეგანურ სორ ბეებსაც შეხვდებით. რაც მთავარია, აქ ყველაფერი ჯანსაღი და ბუნებრივია – ნაყინის მოსამზადებლად იყენებენ ორგანულად სუფთა რძეს, ფერმის ქათმების კვერცხსა და ქორფა ხილს. შე ფუთვა კი ან კომპოსტირებადია, ანდა – გადამუშავებადი. www.rubyviolet.co.uk

LEON PANCRAS SQUARE

HAPPYFACE ეს უკანასკნელი შეშის ღუმელში გამომცხვარი და მაგიდასთან თვალის დახამხამებაში მოტანილი 12 სახეობის პიცით გამოირ ჩევა. კლასიკური მარგერიტას, სოკოსა თუ პეპერონის გარდა, სტუმრებს შეუძლიათ აირჩიონ ვეგანური ყველის, ზეთისხილის, რუკოლასა თუ ბადრიჯნის ტოპინგი. ამ რესტორნის პიცის ცო მი 72 საათის განმავლობაში ფუვდება და, საბოლოოდ, მსუბუქ, ჰაეროვან და უგემრიელეს კნატუნა კანს ვიღებთ. ანტიპასტის არჩევანიც დიდი და მრავალფეროვანია. საბავშვო მენიუში კი მარგერიტა, ლორით თუ პეპერონით გაწყობილი პიცები მომ ცრო ზომისაა. იქვეა ნაყინიც – გემრიელი სადილის ბოლოს ყე ლის ჩასაკოკლოზინებლად.

Leon Pancras Square – კინგს კროსის ფილიალი ცნობილია, რო გორც ბავშვებთან ერთად სწრაფად და მხიარულად წახემსე ბისთვის შესაფერისი ადგილი. კერძები ისეა დამუშავებული, რომ უჭმელ ან ჭირვეულ ბავშვებსაც მოეწონოთ – დაბრაწული ჩიფსი და ქათმის ნაგეტსი, ყავისფერ ბრინჯზე მოთავსებული და გრილზე შემწვარი ფილე და სხვა. მშობლების დასამშვიდებ ლად უნდა ითქვას, რომ აქ უგლუტენო და ორგანულად სუფთა პროდუქტს იყენებენ. თითოეულ კერძში შეაქვთ პომიდორი და ბარდა, ხოლო ზემოთ ხსენებული ჩიფსი ზეთში დაბრაწული კი არა, გამომცხვარია. www.leon.co/restaurants/pancras-square/

კინგს კროსში – უბანშიცა და სადგურზეც – კიდევ ბევრი რამ ხდება. თუმცა, დანარჩენის ათვისებას, გემოვნების შესაბამი სად, თქვენ მოგანდობთ. მხოლოდ ერთს გეტყვით, სენტ პან კრასის ვიქტორიანული შენობა აუცილებლად გეცნობათ, თუ გახსოვთ სცენა, როგორ ტოვებს მანქანა ხმელეთს და ცაში ადის. ამ დროს მანქანაში რონი და ჰარი სხედან. www.kingscross.co.uk

www.happyface.pizza 19 VOYAGER 28/2023

ინგლისი ლონდონი

თხრობა ჰარი პოტერის სახელთან დაკავშირებული ადგილების შესახებ ისევ ლონდონში გავაგრძ ელოთ, ოღონდ მოვშორდეთ კინგს კროსს. გვსურს, გაგახსენოთ ერთ-ერთი ეპიზოდის კი დევ ერთი მნიშვნელოვანი სივრცე – მრუდე ქუჩა, Diagon Alley, რომელსაც მაგლები, ანუ მაგიის უნარის არმქონენი, ვერ ხედა ვენ და მხოლოდ ჯადოქრებისთვის რჩება ხილული. რეალურ ლონდონში მრუდე ქუჩის ანალოგი რამდენიმე კანდიდატიდან რომელია, ზუსტად არავინ იცის. თუმცა, ეს მისი პოვნის აზარტს კიდევ უფრო ზრდის. ქალაქში, რომელიც მოჩვენებებისა და სა შიში არსებების შესახებ ათასგვარი თქმულებითაა სავსე, რა გასაკვირია, ჯადოსნური იერსახის მქონე რამდენიმე ქუჩა არ სებობდეს. ერთ- ერთი მათგანი ლიდენჰოლის ბაზარში მდებარეობს. აქ მოხვედრისას ასე გგონიათ, შუა საუკ უნეების ლონდონში აღმოჩნდით. ლიდენჰოლის ბაზარი ჩნდება რომანის ეკრა ნიზაციის პირველ ნაწილში – „ჰარი პოტერი და ფილოსოფი ური ქვა“, როცა მრუდე ქუჩისკენ მიმავალი ჰარი და ჰაგრიდი გზად ჯადოქრების პაბში, „გახვრეტილ კარდალაში“ შეივლიან – ლურჯ კარში გაუჩინარდებიან და სხვა სამყაროში გადადიან. ლიდენჰოლის ბაზარი ხალხმრავალი, ლამაზი და ფართო სივრცეა ლონდონის გულისგულში, სადაც ბუტიკების, მაღაზი ების, რესტორნებისა და ბარების საუცხოო არჩევანია. ამ სა კულტო ღირსშესანიშნაობის ისტორია მე-14 საუკუნიდან იწყე ბა: ის მაშინაც ლონდონიუმის ცენტრში მდებარეობდა, შემდეგ კი აქაურობა დიდი გარდატეხებისა თუ ძნელბედობის მომს წრე გახდა, მათ შორის, ინგლისის დიდი ხანძრისაც. დღეს ის ლონდონის ფინანსურ რაიონში, სითიში მდებარეობს. თავის დროზე ბაზარი ჰორეის ჯონსმა დააპროექტა 1882 წელს, მერე ქვის ნაგებობა რკინისა და შუშისგან აგებულმა სიზმრისეულად 20 VOYAGER 28/2023

ჰაეროვანმა კონსტრუქციამ ჩაანაცვლა. 1803 წელს აქ გათხ რების შედეგად აღმოაჩ ინეს რომაულ ი მოზაიკის გასაოცარი ნიმუში, რომელზეც გამოსახული იყო ნაყოფიერ ებისა და ღვი ნოსთან დაკავშირებული ნივთებით გარშემორტყმული, ჯიქზე ამხედრებული ბახუსი, ექსპონატი მოგვიან ებით ბრიტანეთის მუზეუმში გადაიტანეს. ლიდენჰოლის ბაზარი დღეს განუმეორ ებელ ვიქტორიანულ გა რემოს გვთავაზობს, სადაც სახურავების, ქვებით მოკირწყლუ ლი ქუჩებისა და შენობების ძველი იერია შენარჩუნებული და, იმავდროულად, გასაოცარი და შთამბეჭდავია შუშის ცათამბჯე ნების ფონზე მათი კონტრასტი. აქა-იქ შესასვლ ელები გაფორ მებულია ქვაზე ამოკვეთილი დრაკონებით, გირლანდებით, ფა რებითა თუ სხვა დეტალებით, რომლებიც ასოციაციურად ქალა ქის ჰერალდიკას უკავშირდება. ლიდენჰოლის ბაზარი თავისი შთამბეჭდავი სიძველის იერის გამო ფილმების გადაღებისთვის საკმაოდ პოპულარული ადგი ლია. გახსოვთ ეპიზოდი, როცა ლარა კროფტი მოტოციკლეტით დახურულ ბაზარში შევარდება ფილმიდან „ლარა კროფტი: სა მარხების მძარცველი“? ეს სწორედ ლიდენჰოლის ბაზარია. აქ ვეა გადაღებული ტერი გილიამ ის „ექიმ პარნასის წარმოსახვა“ თუ ინგლისური დუეტის, Erasure-ს ერთ დროს ვირუსულად პო პულარული ვიდეო „Love to Hate You“. ასე რომ, ლიდენჰოლის ბაზარში ხეტიალისას, ერთი მხრივ, სხვა საუკუნეში იგრძნობთ თავს, მეორე მხრივ კი ის არაერთი ფილმის ეპიზოდს გაგახსე ნებთ, განსაკუთრებით, თუკი აქაურობას შობას ეწვევით და მა გიურ განწყობას მაღაზიის ვიტრინები და შენობების ფასადები გაგიორმაგებთ. თუ თქვენში შიშის განცდა ადრენალინის გამო ყოფას იწვევს, შეგიძლიათ, ლონდონის ამ ნაწილის ისტორიები მოისმინოთ მოჩვენებების, საფლავების, ჯადოქრებისა თუ ჯა დოსნური ცხოველების შესახებ.

ლიდენჰოლის ბაზარი უამრავ არჩევანს გპირდებათ. მაგალი თად, თუ ღვინის დაგემოვნებას გადაწყვეტთ, აუცილებლად ეს ტუმრეთ Amathus-ს, ოჯახურ მაღაზიას , სადაც პრემიუმ-ხარისხის ღვინისა და სხვა ალკოჰოლური სასმლის ლიმიტირებული სე რიის შეძენა შეგიძლიათ. ტრადიციული ფრანგული გამომცხვარი პროდუქტის მოყვარუ ლები გულგრილნი ვერ დარჩებიან Aux Merveilleux de Fred-ის მიმართ, რომლის მენიუც შედგენილია ფრანგი შეფის, ფრედე რიკ ვოკამპის მიერ, 1982 წელს. დააგემოვნეთ ბეზე შოკოლა დის ნაღებით ან რომელიმე სხვა ვარიაციით. რაც მთავარია, აქ ყველაფერს ადგილზე, თქვენ თვალწინ, გასაოცარი ოსტა ტობით ამზადებენ.

თუ ლიდენჰოლის ბაზრიდან რაიმე იშვიათი ნივთის წაღება გსურთ სამახსოვროდ, ერთ- ერთი საუკეთესო არჩევანია მა ღაზია Beau Gems, რომელსაც ოჯახი მართავს და რომელიც ძვირფასი მასალისგან დამზადებული ექსკლუზიური დიზაინის საათებით ვაჭრობს. https://leadenhallmarket.co.uk 21 VOYAGER 28/2023

ინგლისი ლონდონი

„გახვრეტილი კარდალა“ ვახსენეთ, როგორც ჯადოსნურ სამ ყაროში გამავალი კარი და ის (როგორც მრუდე ქუჩაზე გასას ვლელი) ჩარინგ კროს როუდთან ახლოს მდებარეობს. ჩვენს – მაგლების სამყაროში ჩარინგ კროსი წიგნების მაღაზიებ ითაა სავსე, რომელთაგან ბევრი მაგიას ა და ოკულტიზმზ ე წიგნებით ვაჭრობს. ლონდონელ პოტერჰედებს სჯერათ, რომ ეს დამთხ ვევა არ არის და სწორედ ჯადოსნური წიგნების მაღაზიებ ის გა მო აირჩია მრუდე ქუჩაზე გასასვლელად როულინგმა ეს უბანი.

რაც შეეხება „ჰარი პოტერის“ გადაღებებს, ლონდონში საკულ ტო ადგილები, ცხადია, ამ გადაღებების მერეც უხვად დარჩა. მაგალითად, მეორე ფილმში „გახვრეტილ კარდალაში“ შესას ვლელი, ლიდენჰოლ მარკეტის ნაცვლად, ბოროუ მარკეტში გა დაიღეს. ამიტომ, ტურისტულ მარშრუტებზე ეს ბაზარიც ხშირად ხვდება, მარშრუტების პოვნა კი სხვადასხვა ტურისტული საა გენტოს ოფიციალურ საიტებზე შეიძლება.

სესილ კორტიც ანტიკვარული ნივთებისა და ოკულტური წიგნე ბის მაღაზიებითაა სავსე. იქაურ გამყიდველებს ტაროს გაშლა და მკითხაობაც შეუძლიათ. უცნაური ფორმის ლამფები კი უცნაურად ვე ანათებენ დერეფანს. ასე რომ, მსგავსება ჯადოსნურ სამყაროს თან აქაც დიდია. და კიდევ ერთი ადგილი – ნაკლებად ცნობილი გოდვინს კორტი, სადაც გადაღრეცილი სახლები, უცნაური ფორ მის შენობები და ფანჯრებია – ასევე არ უნდა გამოგვრჩეს. მრუდე ქუჩის ასოციაციას აქაურობაც ძლიერ იწვევს.

თუმცა, ლონდონში „ჰარი პოტერის“ თემაზე შედგენილ ტურებ ში აუცილებლად შედის: სესილ კორტი (მრუდე ქუჩის გამო). უესტმინსტერის მეტრო (უახლოესი მაგიის სამინისტროსთან, როგორც „ფენიქსის ორდენში“ ჩანს). ჰორსგარდს ავენიუე (მაგიის სამინისტროში მოსამსახურეთა შემავალი მხარე). დაუნინგ სტრიტი (მაგლების პრემიერ-მინისტრის ოფისი).

სესილ კორტი

უესტმინსტერის მეტრო 22 VOYAGER 28/2023

წმინდა პავლეს ტაძარი და ათასწლეულის ხიდი

წმინდა პავლეს ტაძარი („აზბაკანის ტყვეში“ ჩანს მისი გეომეტ რიული კიბეებ ი) და ათასწლეულის ხიდი (ქალაქის ეს სავიზიტო ბარათი ჩანს იმ ეპიზოდში, როცა ვოლდემორტი ბრუნდება და სიკვდილის მხვრელები მაგლების სამყაროზე მიიტანენ იერიშს. ისინი ამ დროს უტევენ ათასწლეულის ხიდს და ანადგურებენ კიდეც მას. თუმცა, რეალურ სამყაროში ხიდი ადგილზეა და ტემ ზის პირას მისი ნახვა ლონდონის ყველა სტუმარს შეუძლია ).

ჰორსგ არდს ავენიუე

დაუნინგ სტრიტი

ლონდონის ზოოპარკი (ის ჰარი პოტერის პირველივე ფილმში ჩანს, როცა ჰარი ზოოპარკში დარსლებთან ერთად მიდის. რეპ ტილიებთან სტუმრობისას, როცა პით ონს ხვდება, აღმოაჩენს, რომ გველებთან საუბარი შეუძლია, რის შემდეგაც შემთხვევით პითონს გაათავისუფლებს, დადლის კი ჩაკეტავს). 23 VOYAGER 28/2023

ინგლისი ლონდონი

„ჰარი პოტერის“ მარშრუტში, წესით, აუცილებლად უნდა მო ახვედროთ ლონდონთან ახლოს მდებარე კინოსტუდია უორ ნერიც. ლივსდენის ეს პავილიონ ები მეორე სახლი იყო მთელი ათი წლის განმავლობაში „ჰარი პოტერის“ ფილმების გადამ ღები ჯგუფისთვ ის. აქ სტუმრები ათვალიერ ებენ დამბლდორის კაბინეტს, დიდ დარბაზს, საყვარელი პერსონაჟების კოსტუმებს, და მერე საათობით რჩებიან თემატური საჩუქრებითა და სუვე ნირებით სავსე მაღაზიაში. პირველი გადაღება ამ მიდამოებში „ჰარი პოტერი და ფილო სოფიურ ი ქვის“ მიხედვით 2000 წლის 29 სექტემბერს დაიწყო და ერთ-ერთი პირველი დეკორაცია, რაც სტუდიაშ ი ააგეს, დი დი დარბაზი იყო. ამ უზარმაზარ სივრცეში 400-ზე მეტი ბავშვი ეტეოდ ა. შესაბამისად, ეს მასშტაბური სცენა „ჰარი პოტერის“ ყველა ფილმის ცენტრალურ ადგილად იქცა, ახლა კი მუდმივ მოქმედ გამოფენას მასპინძლობს. იქვეა გრიფინდორის რავენ

ქლოუს, სლიზერინის და ჰაფლეპაფის სახლები. პროფესორთა მაგიდის უკან განთავსებულია House Point Counter – პირველი ფილმისთვის დამზადებული მშვენიერი მექანიზმი. თითოეულ ი ქვიშის საათი ათასობით ინდური შუშის მძივს შეიცავს. კიდევ რამდენიმე სახალისო რიცხვი: დენიელ რედკლიფმა გადაღებებზე 160 წყვილი სათვალე და 70 ჯადოსნური ჯოხი გამოიცვალა. საბოლოო ჯამში, ათზე მეტი წლის განმავლობაში ლივსდენის სტუდიებში 588 სცენა მოაწყვეს ჰარის ფილმების გადასაღებად. „ჰარი პოტერის“ გადასაღები სტუდიები მთელ დეკადას ასა ხავს. სანამ წიგნების მომდევნო ტომები გამოდიოდა, აქ, პარა ლელურად, მათ მიხედვით იღებდნენ ფილმებსაც. გადამღები ჯგუფი ინახავდა ბევრ იმგვარ სასცენო დეტალსა და კოსტიუმს, რომლებიც ფილმის ისტორიას ასახავდა და შესაძლოა, შემ დეგ სცენებში დასჭირვებოდათ, რადგან წიგნი, ჯერ კიდევ იწე რებოდა. რვავე სერიის დასასრულს, 2010 წელს, გადამღებ ჯგუფს უამრა ვი სუვენირი დარჩა – ბევრი იმგვარი ნივთი, რომლებიც სტან დარტულ გადაღებებს არაფრით გადაურჩებოდა. სწორედ ეს ნივთები და გუნდის მონდომება დაედო საფუძვლად Warner Bros-ის ტურს, სახელწოდებით „ჰარი პოტერის შექმნა“. სტუ დიაში ტურზე პირველი სტუმრები 2012 წლის 31 მარტს დაუშვეს. თქვენ კი წასვლამდე აუცილებლად შეამოწმეთ Warner-ის ჰარი პოტერისეული სტუდიის ვებსაიტი. სწორედ იქიდან შევიტყვეთ

24 VOYAGER 28/2023

ჩვენც, რომ 12 იანვრიდან დაიწყო და დამდეგი წლის 15 იანვრის ჩათვლით გასტანს „საშობაო“ პროგრამა პოტერის ფანებისთ ვის. ჰოგვარტს ის თოვლით დაფარვის სეზონზე კინოსტუდიის სტუმრები გადაღებების საიდუმლო დეტალების შესახებ ბევრ რამეს შეიტყობენ – როგორ გარდაიქმნება სცენები საშობაო პეიზაჟებად, ანდა სპეცეფექტების მქონე ცეცხლის ალი როგორ წარმოიქმნება რეალური ცეცხლის გარეშე. გაისეირნებენ ასე ვე საშობაოდ მორთულ დიდ დარბაზში და თვალს ვერ მოსწყ ვეტენ ვერცხლისფერი დეკორაციებითა და ბზინვარე თოვლის ფიფქებით დაფარულ დარბაზს. იქვე დაუკრავს ზამთრის საზეიმო ორკესტრ ი და დიდი დარბაზი პოტერის ფანებს სულ სხვაგვარად საზეიმ ო განწყობით წარმო უდგებათ. თოვლი დაფარავს აკრძალული ტყისა და მრუდე ქუჩის პავი ლიონებსა და ჰოგვარტსის სხვა ჯადოსნურ კუთხეებსაც. 2023 წლის 15 იანვრამდე ჰოგვარტსში ზეიმები ჩვენი, მაგლების მო ნაწილეობით გაიმართება. www.wbstudiotour.co.uk/whats-on/hogwarts-in-the-snow

25 VOYAGER 28/2023

შოტლანდია

ჰარი პოტერი შოტლანდიაში არიან ისეთებიც, ვინც ჰარი პოტერის გზაზე შედგომისას, ლონ დონიდან გასვლასაც არ ერიდება. მათ ხშირად ძალიან მოს წონთ „ჰარი პოტერის ხიდი“, რომელიც სინამდვილეში გლენ ფინანის ვიადუქტის სახელითაა ცნობილი და შოტლანდიაში მდებარეობს. ამ ვიადუქტზე ჰოგვარტს ის ექსპრესის ყველაზე თვალწარმტაცი სცენებია გადაღებული. მაგალითად, ის ჩანს „საიდუმლო ოთახში“, როცა ჰარი და რონი მისტერ უიზლის მფრინავ მანქანას იპარავენ მატარებელში ვერასვლის შემდეგ. ვიადუქტი ჩანს „აზბაკანის ტყვეშიც“, როცა სკოლაში მიმავალ მოსწავლეებს დემენტორები შეუშლიან ხელს. დღეს გლენფინანი უამრავ სტუმარს მასპინძლობს მსოფლიოს სხვადასხვა კუთხიდან. ჰარი პოტერის გარდა, სტუმრობის მი ზეზი ზოგჯერ უბრალოდ შოტლანდიის მომნუსხველი ბუნება და ატმოსფერული პეიზაჟებია. ვიადუქტზე სარკინიგზო ხაზი გლენ ფინანის სადგურამდე გადის. ზაფხულის თვეებში აქ ორთქლ მავალი ფორტ უილიამის მიმართულებით დადის, დანარჩენ დროს კი სტანდარტული სარკინიგზო გზა არის. www.visitscotland.com/info/towns-villages/glenfinnan-p236571

26 VOYAGER 28/2023

ჰარი პოტერის პოპულარობა შოტლანდიაში მაინც გამორჩე ულია. ედინბურგში ჰარი პოტერის თემასთან დაკავშირებული სასტუმროებიც კი ფუნქციონ ირებს – როგორიცაა, მაგალითად, სასტუმრო The Balmoral, რომელშიც ცხოვრობდა ჯოან რო ულინგი, როცა რომანის ბოლო თავებზე მუშაობდა. ამ ნომერ შიც თქვენც შეგიძლიათ დარჩეთ. რომანზე მუშაობისას როულინგის კიდევ ერთი ამოჩემებული ადგილი იყო Nicholson’s Cafe, რომლის თანამფლობე ლი გახლდათ მწერლის სიძე. ახლა ამ ადგილას არის განი ერფანჯრებიანი კაფე Spoon, სადაც შეგიძლიათ, გემრიელი ფალაფელი და რამენი მიირთვათ. თუმცა, ყველაზე დასამახ სოვრებელი ეპიზოდების გადაღების თვალსაზრისით, მაინც ალნვიკის ციხესიმაგრე ლიდერობს. სწორედ აქ არის გადაღებული სცენები, რომლებშიც ჰარი ცოცხით ფრენის ხე ლოვნებას ეუფლება.

27 VOYAGER 28/2023

შოტლანდია

ალნვიკის ციხესიმაგრე თუ ჰარი პოტერის შესახებ ფილმები ერთხელ მაინც გინახავთ, უდავოდ გემახსოვრებათ ეს ეპიზოდი, ქვიდიჩის თამაშის სცე ნა, როდესაც ჰარი და მისი თანასკოლელები ცოცხებზე ამხედ რებულნი დასდევენ სნიჩს. ჰოდა, ეს სცენა, რომელიც, ფილ მის მიხედვით, ჰოგვარტსის მაგიის ა და ჯადოქრობის სკოლაში ხდება, რეალურად გადაღებულია ალნვიკის ციხესიმაგრეში, შოტლანდიაში, სადაც, ინგლისის შემდეგ, ალბათ, ყველაზე მე ტი ეპიზოდი აღბეჭდეს. ყველაზე სახალისო მაინც ალბათ ისაა, რომ ალნვიკის ციხე სიმაგრეში მცხოვრები პროფესორები მსურველებს ცოცხით ფრენის საფუძვლებს შეასწავლიან იმავე ადგილას, სადაც ჰარი დაეუფლა ფრენას. გაკვეთილის ხანგრძლ ივობა, დაახლოებით, 25 წუთია და უპირატესად გათვლილია 6-დან 16 წლამდე ასაკის ადამიანებისთვის. ამ ციხესიმაგრის შიდა ეზოსა და კოშკშია გადაღებული ჰოგ ვარტსის მოსწავლეებისა და პერსონალის ყოველდღიურობის ამსახველი კადრები. ჰოგვარტსის შესასვლ ელი და გასასვლე ლი რეალურად სწორედ ალნვიკის ციხესიმაგრეა. სწორედ აქ დაამტვრ ევს რონი მამამისის მფრინავ მანქანას. ციხესიმაგრე იმითაც გამოირჩევა, რომ დიდ ბრიტანეთში მეო რეა სიდიდით. რა უცნაურ ადაც უნდა მოგეჩვენოთ, სხვადასხ ვა დროს ის სამხედრო ფორპოსტის ფუნქციას აც ასრულებდა, სასწავლო კოლეჯიც იყო, იძულებით გადაადგილებულ პირთა თავშესაფრადაც ქცეულა და, ცხადია, დიდგვაროვანთა ოჯახის საცხოვრებელიც იყო. ციხესიმაგრე, დაახლოებით, 950-წლიან ისტორიას ითვლის და მისი საწყისები ნორმანების პერიოდს უკავშირდება. 1309 წლიდან მისი ბედი მჭიდროდ უკავშირდე ბა პერსების ოჯახს, როცა ამ ციხე-კოშკში ცხოვრება დაიწყეს.

28 VOYAGER 28/2023

შემდგომი პერიოდის განმავლობაში აქაურობა მძლავრ ციხე სიმაგრედ იქცა. 1940-იან წლებში, როცა პერსების ერთ-ერთი შთამომავალი, ჰიუ ჰერსი ჰერცოგი გახდა, შინამოსამსახურეე ბი უკვე აღარ ჰყავდათ. ამის გამო, კოშკის დიდი ნაწილი გათა ვისუფლდა და გამოთავისუფლებული სივრცე პერსების ოჯახმა საგანმანათლებლო ზონად აქცია. თუ ალნვიკის ციხესიმაგრეში მოხვდებით, აუცილებლად მოი ნახულეთ კოშკის სამივე სართული. სარდაფში ნახავთ მონაკ ვეთს, რომელიც მე-14 საუკუნიდან თითქმის ხელუხლებელია. ის ყველაზე სრულყოფილ შთაბეჭდილებას გვიქმნის კოშკის 600 წლის წინანდელ მდგომარეობასა და იერსახეზე. შუა სარ თულზე შეგიძლიათ, დაათვალიერ ოთ შესანიშნავი ნივთები, რომლებსაც სხვადასხვა დროს ნორთუმბერლენდის სხვადას ხვა ჰერცოგი აგროვებდა. მათ შორისაა სამხრეთამერიკული და პოლინეზიური ნივთები და ე.წ. მე-19 საუკუნის „ველოსიპედიც“. ბოლო სართულზე შეგიძლიათ, გაეცნოთ პერსების მოხალისე თა პოლკის ამბავს, რომელიც მეთვრამეტე საუკუნის ბოლოს, ნაპოლეონ ის ომების დროს შეიქმნა.

„ჰარი პოტერის“ რეჟისორის გარდა, აქაურობით დაინტერეს დნენ ფილმ „ტრანსფორმერების“ შემქმნელებიც, რომლებმაც მეხუთე სერიის, „ტრანსფორმერები: უკანასკნელი რაინდის“ ეპიზოდები აქ გადაიღეს ენტონი ჰოპკინსის და მარკ უოლბერ გის მონაწილეობით. ალნვიკის ციხესიმაგრეშივეა გადაღებული ფილმი „რობინ ჰუდი: ქურდების უფლისწული“ კევინ კოსტნე რის მონაწილეობით. ამ ცნობებს ისე, ყოველი შემთხვევისთვის გაწვდით, ჰარის ჯადოსნური სამყაროდან წუთიერი ამოსუნთქ ვა თუ გსურთ. თუ არა და ჭეშმარიტ მაგლებს ჯადოსნურ სამყა როში განსაცვიფრებელ მოგზაურობას გისურვებთ. 29 VOYAGER 28/2023

ინგლისი ლონდონი

ქალაქი ინდუსტრიულ და უამინდობის ნისლში შერლოკ ჰოლმსის კვალზე

30 VOYAGER 28/2023

გურ ა მ ღონღაძე

რიჩარდ ლანსელინ გრინი, შერლოკ ჰოლმსის საკითხებში მსოფლიოს ყველაზე გამორჩეული ექსპერტი, დარწმუნებული იყო, რომ როგორც იქნა, დაკარგულ ქაღალდებს მიაგნო. გრინი გასული ორი ათწლეულის განმავლობაში ეძებდა და აგ როვებდა ყველა წერილს, დღიურის ჩანაწერსა და ხელნაწერს, რომელსაც სერ ართურ კონან დოილის ხელში გაუვლია; მწერ ლის, რომელიც მთელი ერთი საუკუნის წინ ცნობილი დეტექ ტივის, შერლოკ ჰოლმსის ამბებს წერდა. თუმცა, ის ქაღალდი, რომელსაც წმინდა გრაალივით დაეძებდა, ჭორების თანახმად, ოთხ მილიონ დოლარად გახლდათ შეფასებული. იმასაც ამბო ბენ, რომ არქივი მომაკვდინებელ წყევლას ატარებდა, როგორც ჰოლმსის სახელგანთქმულ მოთხრობაშია, „ბასკერვილების ძაღლი“. ქაღალდები 1930 წელს, კონან დოილის გარდაცვალების შემ დეგ გაქრა, მათ გარეშე კი ავტორის სრულყოფილი ბიოგრა ფიის დაწერა შეუძლებელი იყო. ამ დავალების შესრულება თავის თავზე სწორედ რიჩარდ ლანსელინ გრინმა აიღო. სხვა მეცნიერები და მკვლევრები დარწმუნებულები იყვნენ, რომ ამას ვერ შეძლებდნენ, რადგან არქივი სხვადასხვა კონტინენ ტზე გაიფანტა და ამ ქაოსური ნაწილების პოვნა და შეკოწიწება შეუძლებელი გახდა. „ლონდონ თაიმსში“ ასეც წერდნენ: ხელ ნაწერების ადგილსამყოფელის მიგნება იმგვარ იდუმალ გამო ცანად იქცა, ბეიკერ-სტრიტის 221ბ-ში თუ ახდიან ფარდასო. და ცხადია, გულისხმობდნენ გამოგონილ მისამართს, სადაც მხატ ვრული პერსონაჟები — შერლოკ ჰოლმსი და დოქტორი უოტ სონი ცხოვრობდნენ და იმ დანაშაულებს იკვლევდნენ, მთელ სკოტლანდ იარდს რომ უბნევდა თავგზას.

ჯინი დოილი

გრინი კი არ ნებდებოდა. აგრძელებდა დაკარგული ხელნაწე რების კვალდაკვალ სიარულს და აღმოაჩინა, რომ კონან დო ილის ხუთი შვილიდან ერთ- ერთმა, ადრიენმა, დედმამიშვი ლების თანხმობით, ფურცლები შვეიცარიის სამამულო შატოში გამოკეტა. გრინმა ისიც გაიგო, რომ მოგვიანებით, ადრიენმა, და-ძმების გაუფრთხილებლად რამდენიმე დასტა შატოდან ჩუ მად გამოიხსნა და კერძო კოლექციონერებს მიჰყიდა. ამ ამბებ ში რომ იყო, გარდაიცვალა. სწორედ აქედან იწყება ხელნაწე რებისა და მათთან დაკავშირებული წყევლის მითის შეთხზვა.

არტურ კონან დოილი ოჯახთან ერთად, 1923

ხელნაწერები საბოლოოდ სწორედ ადრიანის გარდაცვალების შემდეგ გაქრა. გრინმა ათასი ხერხი იღონა, ვინ აღარ გაიცნო (მათ შორის, თვითგამოცხადებული რუსი პრინცესაც), მაგრამ გაუთავებლად ჩიხში შედიოდა. ბოლოს ლონდონში, გარდაც ვლილი მწერლის ნაბოლარა ქალიშვილს, ჯინს შეხვდა. ქალი იყო მაღალი და მოხდენილი, გრძელი, ჭაღარა თმითა და პირ ქუში გარეგნობით (წლების წინ მამამისი დღიურებში წერდა: „ჩემს პატარა გოგონაში უცნაური და ძლიერი ძალა იმალება“). ჯინი, თავისი ძმებისგან განსხვავებით, სამეფო საჰაერ ო ფლო ტის ჯარისკაცი გახდა და 1963 წელს ბრიტანული იმპერიის მეთა ურის ორდენი დაიმსახურა. ქალმა გრინი თავის ბინაში დაპატი ჟა, სადაც ბუხრის თავზე, მამის უზარმაზარი პორტრეტი ეკიდა — ლომვეშაპის მსგავსი ულვაშით. საუბარს ბავშვობის მოგონე ბებისა და საოჯახო ფოტოებ ის გაზიარება მოჰყვა. გრინმა ქალ თან სტუმრობას მოუხშირა და ერთხელაც მეგობრებს აღტყინე ბულმა გაუმხილა, ლონდონის ოფისებში გადანახული ყუთების დათვალიერ ებისას დაკარგული ხელნაწერების ნაწილი შევ ნიშნეო. ჯინი კაცს აფრთხილებდა, და-ძმებთან დავიდარაბის 31 VOYAGER 28/2023

ინგლისი ლონდონი

არ არის აუცილებელი, ზეპირად იცოდე სერ ართურ კონან დოი ლის ცნობილი დეტექტივის „შერლოკ ჰოლმსის თავგადასავალი“ იმისთვის, რომ ამგვარმა იდუმალმა ამბავმა ჩაგითრიოს. დღეს უკვე რთულია, ზუსტად აღმოაჩინო, რამდენ რამეზე მოახდინა გავლენა მე-19 საუკუნის ბოლოს ამ მარტივი ენით დაწერილმა და ცოცხალი პერსონაჟებით სავსე ნაწარმოებებმა. შერლოკ ჰოლ მსი და მისი დამხმარე, ჯონ უოტსონი, პირველად გამოჩნდნენ 1887 წელს გამოქვეყნებულ მოთხრობაში – A Study in Scarlet (გამოცემა Beeton’s Christmas Annual). ბოლო ნაწარმოებ ი მათი მონაწილეობით 1927 წელს გამოვიდა, მაგრამ დღემდე კულტუ რულ სიმბოლოდ რჩება ორივე. გაუხსნელი საქმეების, მკვლე ლობების, დაკარგული ნივთების, გაუჩინარებული ადამიანებისა და მისტიკური არსებებისადმი ინტერესი ადამიანებს ყოველთვის ჰქონდათ, ართურ კონან დოილმა კი ამ ამბებში სამოგზაუროდ მართლაც იდეალური მეგზური შეუქმნა მკითხველს.

რიჩარდ ლანსელინ გრინი

გაზეთი „შერლოკ ჰოლმსი“, 1991

თავიდან ასაცილებლად, არქივს ჯერ ვერ გაგიზიარებ, მაგრამ გარდაცვალების შემდეგ, ყველაფერს ბრიტანულ ბიბლიოთეკას ვუანდერძებ და მუშაობა იქ შეგიძლია გააგრძელოო. 1997 წელს ქალი გარდაიცვალა, თუმცა ხელნაწერების არქივისთვ ის გადა ცემის შესახებ ცნობილი არაფერი გამხდარა.

შერლოკ ჰოლმსი – პერსონაჟი, რომელიც ნდობას არას დროს გაგიცრუებთ, ამბის ფინალში ყველაზე სრულყოფი ლად შენიღბულ და ჩახლართულ დანაშაულსაც კი თავისი ლოგიკური მსჯელობითა და უტყუარი ალღოთი სინათლეს ჰფენს. რაც მთავარია, არც დანაშაულის გახსნამდე მისასვ ლელ გზაზე გვაძლევს მოდუნების საშუალებას და მეტიც, ხში რად გვაცვიფრებს სწორედ ამ გზით – თუ როგორ ნაბიჯ-ნაბიჯ მივიდა იდუმალების გახსნამდე. შერლოკ ჰოლმსი და ექიმი უოტსონი იმდენად ცნობილი პერსონაჟები არიან, მათი თავ გადასავლები კი იმდენ განსხვ ავებულ სივრცეში გაცოცხლდა, რომ მათზე საუბრით თავს არ მოგაბეზრებთ. დარწმუნებული ვარ, ყველას აქვს თავისი გამორჩეული პირველი „ჰოლმსის თავგადასავალი“ – ბავშვობაში, ზაფხულის არდადეგებისა და მოცალეობისას, აგარაკის ძველი თაროდან ჩამოღებული გაც- რეცილი დეტექტივების წიგნი. პირველი ბრიტანული შავ-თეთრი კინოკლასიკის ადაპტაცია (მთავარ როლში ბაზილ რათბორ ნი); ცნობილი და საკმაოდ მიამიტური კინოსერიალის საბჭოუ რი ვერსია; უფრო თანამედროვე, ჰოლივუდის ვარსკვლავებით

მხოლოდ რამდენიმე ხნის შემდეგ, რიჩარდ გრინმა მოულოდ ნელად, გაზეთიდან შეიტყო, რომ არქივი აუქციონზე გასაყიდად მზადდებოდა. მკვლევარმა ეს მაშინვე გააგებინა დეტექტივის სახელზე დაფუძნებული ასობით კლუბიდან ყველაზე მსხვილს – „ლონდონის შერლოკ ჰოლმსის საზოგადოებას“ (დიახ, ასეთი ნამდვილად არსებობს). აფრთხილებდა ე.წ. „შერლოკელებს“ – ხმა ოკეანის გადაღმა, ამერიკელ თანამოაზრეებსაც მიაწვ დინა. გრინმა საქმის კურსში ჩააყენა კონან დოილის შემოქ მედების მკვლევარი აკადემიკოსები, იგივე „დოილიანები“ (კუთვნილების გამომხატველი ეს სიტყვა ნაწარმოებია გვარი დან დოილი – გ.ღ.) და საერთო გამოსავლის ძიებაში შეკრებე ბის დანიშვნა ითხოვა. აუქციონ ი ახლოვდებოდა, რიჩარდ გრი ნი კი ამბობდა, რომ ქუჩაში ვიღაცის გამუდმებულ თვალთვალს გრძნობდა. თავის დას, პრისილა ვესტსაც უთხრა, მემუქრებია ნო. მოგვიანებით კი იდუმალი წერილიც გაუგზავნა, რომელშიც სამი განსხვავებული სატელეფონო ნომერი და ეს შეტყობინე ბა ეწერა: „გთხოვ, უსაფრთხო ადგილას შეინახო“. ლონდონის „თაიმსის“ ჟურნალისტსაც დაურეკა და გააფრთხილა, რომ ამე რიკელები ემუქრებიან და რომ შეიძლება, „უეცრად გაქრეს“. 2004 წლის 26 მარტს, პარასკევს, პრისილა ვესტი თავის ძმას ტე ლეფონზე მართლაც ვერ დაუკავშირდა. შეშფოთებული ქალი ძმის მისამართზე მივიდა. კარზე დიდხანს აბრახუნა, ზარის და რეკვაც მოსინჯა. ბოლოს, პოლიცია გამოიძახა და კარი შეამტვ რიეს. რიჩარდ ლანსელინ გრინი თავის საძინებელში ტელეფო ნის კაბელით გაგუდული იწვა, შერლოკ ჰოლმსის წიგნებითა და პოსტერებით გარშემორტყმული.

ექიმი ჯოზეფ ბელი, რომელიც კონან დოილის პროფესორი იყო ედინბურგის უნივერსიტეტის სამედიცინო სკოლაში და რომელიც, სავარაუდოდ, შერლოკ ჰოლმსის პროტოტიპია

32 VOYAGER 28/2023

დახუნძლული ორი ფილმი, თუ შედარებით ახალი, „ბიბისის“ ფანტასტიკური ტელეეკრანიზაცია. ასევე არსებობს უთვალავი სატელევიზიო დადგმა, სპექტაკლი და კინოსურათიც ჰოლმსისა და უოტსონის შთაგონებით. დარწმუნებულები ვართ, რომ ნებისმიერ ადამიანს ემახსოვრება პირველი შეხება შერლოკ ჰოლმსის ლიტერატურულ და კინო პერსონაჟთან, მხოლოდ მისთვის დამახასიათებელი საუბრისა და დიალ ოგის ტემპთან, აღმოჩენებთან, ჩიბუხის გაბოლებასა და სასაცილო ქუდის ჩამოფხატებასთან, დოქტორი უოტსონის მია მიტობასა და ადამიანურობასთან, აურაცხელი, მაგრამ დაუვიწყა რი მეორეხარისხოვანი პერსონაჟების არმიასთან, მართლაც გოთიკური ნაწარმოების ფურცლებიდან გადმოსულ არსებებს რომ ჰგვანან. ყველას ახსოვს მოთხრობის (ან ფილმის, თუნდაც ეპიზოდის) ბოლოსკენ, საიდუმლოს გახსნის დროს აჩქარებული გულისცემა და, ზოგიერთ შემთხვევაში, ხმამაღალი შეძახილი: „უხ! ამას ჩემით როგორ ვერ მივხვდ ი?!“ – ასეთი მომენტების გამო, კონან დოილის ნაწარმოებები მკითხველის მეხსიერები დან არასდროს ქრება. ამიტომაც წერენ ხშირად, რომ შერლოკ ჰოლსი იმ გამორჩეულ თანამედროვე პერსონაჟთა რიცხვშია, რომელმაც მითოსის სიმაღლეს მიაღწია, ამ დახვეწილი, ტრადი ციული, ინგლისური მითოლოგიის ქექვა კი ერთი სიამოვნებაა. და ეს სიამოვნება მით უფრო მძაფრდება, თუ კონან დოილის კვალს ლონდონშივე დაადგებით. ამ ქალაქში შესაძლოა მრა ვალჯერ ყოფილხართ, შესაძლოა – არცერთხელ, თუმცა, ნე ბისმიერ შემთხვევაში, შეიძლება ისე სიარული (სპეციალური რუკით ხელში), რომ დროში ტელეპორტირება განიცადოთ და ძველ, ვიქტორიანული ეპოქის ლონდონში იგრძნოთ თავი – იქ, სადაც დანაშაულ ები ხდებოდა, კონან დოილის გამოგონილი პერსონაჟი კი დიდი ვნებით იძიებდა. კონან დოილის შესახებ რამდენიმეგან ამოვიკითხე, რომ მან არა მხოლოდ დაუვიწყარი პერსონაჟები შექმნ ა, არამედ შექმნა თავისებური ლონდონიც. კონან დოილის ბიოგრაფიის ავტორი, ენდრიუ ლისეტი თავის წიგნში, „კაცი, რომელმაც შერლოკ ჰოლმსი შექმნა“, აღნიშ ნავს, რომ მწერალი „ლონდონის გარდა ერთ დღესაც ვერ იცხოვრებდა რომელიმე სხვა ქალაქში“; რომ ლონდონი მი სია. არადა, სინამდვ ილეში ქალაქის ცენტრში დოილ ი სულ რამდენიმე თვეს ცხოვრობდა, – წერია Smithsonian Maga zine-ის 2010 წლის სტატიაში. იმავე სტატიის მიხედვით, დოილი შემდეგ გარეუბნებში გადასახლებულა და იქიდან საქმეებზე თუ მიდიოდა ცენტრში. „ვიქტორიანული ლონდონი ნამდვილი პერსონა ჟივით შემოდის მის რომანებსა და მოთხრობებ ში, თან ეს ქალაქიც ჰოლმსის პერსონაჟივით სრულყოფილი და სრულფასოვანია – თავისი და ნისლული ქუჩებით, სახლების უკან გამავალი ვიწრო შუკებითა და მივარდნილი, მოჩვენება სავით კვარტლებით“, – წერს ამ სტატიის ავტო რი ჯოშუა ჰამერი. ლისეტი კი თხრობას ასე აგრ ძელებს: „მაშინ ლონდონი იმპერიის ჰაბი იყო. პარლამენტის პალატების გარდა, მას ჰქონდა მეზღვაურთა ჰოსტელები და ოპიუმ ით გაძეძგი ლი ბუნაგები ისტ ენდში, ჰქონდა ვრცელი სარ კინიგზო სადგურებიც. გარდა ამისა, ლონდონი გახლდათ მსოფლიო ლიტერატურის ცენტრი“.

და ამ ლონდონს კონან დოილი ასე აღწერდა: „...სექტემბერი იდგა. უჟმურ დღეს საღამოც თავისებური მოჰყვა. შვიდი საათიც არ იქნებოდა, რომ უზარმაზარ ქალაქს სქელი ნისლი ჩამოაწვა. ტალახისფერმა ღრუბლებმა იძალეს და ისე დაბლა დაეშვნენ, რომ პირდაპირ ქუჩის ლაფს შეერივნენ. იქაურობა წყვდიადმა დაფარა. სტენდზე დადგმული ფარნებიდან მოჩახჩახე სინათ

Sherlock Holmes and twelve scenes from his career. Illustration by Sidney Paget.

ლე სქელ ნისლს შერეოდა, ძალა დაეკარგა, გაფანტულიყო და სველ ქვაფენილზე ალაგ-ალაგ წრიულად ციმციმებდა“... (ნაწყვეტი მოთხრობიდან „ოთხთა ნიშანი“). ასეთი ლონდონის კვალი დღეს თითქმის დაკარგულია. რო გორც Smithsonian Magazine-ის სტატიიდან ირკვევა, 1956 წელს ბრიტანეთში მიიღეს სუფთა ჰაერის შესახებ კანონი, რის შემ დეგაც ლონდონში ნელ-ნელა გაიფანტა იმ ინდუსტრიული კვამლის დიდი ნაწილი, რომელშიც ჰოლმსის თავგადასავლები და ძველი ლონდონის დანაშაულებრივი სამყაროა გახვეული. ომის შემდეგ, ინტენსიურად მიმდინარე ურბანული განაშენია ნების შედეგად კი თითქმის მთლიანად გადასწორდა ისტ ენდის კრიმინალით სავსე ლაბირინთოვანი გეგმარება – ანუ ის ად გილები, სადაც კონან დოილის რამდენიმე მოთხრობაში ხდე ბა მოქმედება. მათ შორისაა „The Man With the Twisted Lip“ („დამანჭულტუჩიანი კაცის თავგადასავალი“, გამომცემლობა „საქართველო“, 1990). მიუხედავად ამისა, ჯადოქრობა დღეს მაინც ხდება – ამ სრული ად სახეცვლილ ლონდონში მაინც შეიძლება შერლოკ ჰოლმ სის კვალზე გავლა. სწორედ იმიტომ, რომ ქალაქი შეცვლილია, ეს მოგზაურობა წინასწარ კარგად დაგეგმვას მოითხოვს (ისეთ სკურპულოზურს, ჰოლმსი რომ მოიწონებდა); ასევე, მოითხოვს წარმოსახვის გაღვივებასა და დეტექტივის ენთუზიაზმს. რა უც ნაურია მაინც – სრულიად მიწიერ და პროზაულ დანაშაულ ებს ვერ გახსნი, თუ ჯადოსნურობის წარმოსახვის ნიჭი, დეტექტივის რაციონალურობა და ლოგიკურად განსჯის უნარი ერთდროუ ლად არ გაქვს.

33 VOYAGER 28/2023

ინგლისი ლონდონი

სწორედ ამ ნაზავით აღჭურვილები, რუკით ხელში უნდა და ვადგეთ გზას. მისია ასეთია – სუპერთანამედროვე ლონდონში ვიქტორიანული ხანის რეკონსტრ უქცია ვცადოთ: წარმოდგენა იმისა, რომ ტემზის ტალახიან სანაპიროებზე დავდივართ და ცენტრალურ კრიმინალურ სასამართლ ოში კი არა, ოლდ ბეი ლიში მივდივართ – როგორც ამ დაწესებულებას კონან დოი ლის ეპოქაში ერქვა, ქუჩის სახელწოდების გამო. თუმცა, სასამართლომდე ჯერ რამდენიმე სხვა გაჩერებაა. პირ ველი კი ცხადია არის ბეიკერ-სტ რიტის #221ბ სახლი.

შერლოკ ჰოლმსის მუზეუმი 221ბ, ბეიკერ-სტრიტი, მერიბორნი, ლონდონი

შეძლებთ გადაიღოთ სამახსოვრო ფოტოები და შეიძინოთ და უვიწყარი სუვენირები. თუმცა, არც ის უნდა დაგავიწყდეთ, რომ მხოლოდ დადგმულია ეს ყველაფერი. ბეიკერ სტრიტის 221 ბ, როგორც უკვე მოგახსე ნეთ, გამოგონილი, ლიტერატურული მისამართია. ვიქტორია ნულ ეპოქაში ეს ქუჩა მხოლოდ 85 ნომრამდე გრძელდებოდა. მერე სახელიც შეეცვალა, მერე – კიდევ... მიუხედავად იმისა, რომ ყველამ იცის, ქუჩის ეს ნომერი თავის დროზე მწერალმა გამოიგონა, ბევრი „შერლოკელი“ სპორტუ ლი ინტერესით დაეძებს „ნამდვილ“ 221ბ-ს. ლონდონელ გიდებ საც ჯგუფები სხვადასხვა ადგილზე დაჰყავთ და არა მხოლოდ ამ მუზეუმში (სადაც უგიდოდაც მშვენივრად წახვალთ). ერთ- ერთი გიდი, რომელსაც ზემოთ ნახსენები სტატიის ავტორი

ართურ კონან დოილის მოთხრობების მიხედვით, სახელგანთ ქმული დეტექტივი ამ მისამართზე ცხოვრობდა 1881-1904 წლებ ში. დიდებული, ოთხსართულიანი, ჯორჯიანული სტილის კერძო სახლი 1815 წლით თარიღდება. ცხადია, რეალური მისამართი არ არის – ორი საუკუნის წინ აქ უბრალო ადამიანები ცხოვრობ დნენ, დღეს კი ქვეყნის საამაყო არქიტექტორული და კულტუ რული ძეგლია და სტუმრებს ვერ იტევს. მუზეუმში შესვლისას პირდაპირ იმ კარში შეაბიჯებთ, რომლის თავზეც გამოსახულია „221B“ და ნამდვილად იგრძნობთ შერ ლოკ ჰოლმსთ ან დახმარების საძიებლად მისული სტუმრების აღტაცებასა და თრთოლას. მუზეუმში დაგხვდებათ გაზის ლამ პებით განათებული დერეფანი და ოთახები, ვიქტორიანული ეპოქის საუცხოო დეტალები, მოთხრობებიდან გაცნობილი ნივ თები – ჰოლმსის სპარსული ქოშები, ჩიბუხი, უბის წიგნაკი, გა მადიდებელი შუშა, გაზეთები, წერილები და პერსონაჟებიც კი.

34 VOYAGER 28/2023

გაჰყვა, 1903 წელს დაწერილი მოთხრობის „ცარიელი სახლის“ მინიშნებებს მიჰყვება. ამ მოთხრობაში ჰოლმსი და უოტსონი მიტოვებულ შენობაში უკანა კარით შეიპარებიან, წინა მხარეს კი ფანჯრებიდან ბეიკერ სტრიტის 221ბ ჩანს. ნაწარმოებში და ცარიელებული სახლი ისეა აღწერილი, რომ ტურში შემავალ ძველ სახლს მართლაც საოცრად წააგავს. ამიტომ გიდი გამარ ჯვებული სახით ასკვნის – შესაბამისად, უნდა წარმოვიდგინოთ, რომ 221ბ სახლი მის მოპირდაპირედ იდგაო. სტატიის ავტორი კი წერს, რომ ამ დროს მართლაც წარმოსახ ვის გამახვილება უხდებათ ტურისტებს, რადგან „ნამდვილი 221ბ-ს“ ნაცვლად, ახლა იქ ხუთსართულიანი, შუშასა და ბეტონ ში გადაწყვეტილი საოფისე შენობა დგას. ასეთი ტურები ერთი სიამოვნებაა მათთვის, ვისაც საგულდაგუ ლო რეკონსტრ უქციები კი არა, თანამედროვე ფასადებს მიღმა ძველებური ამბების წარმოსახვა უყვარს, ფანტაზიას უთმობს ასპარეზს და ლონდონური მისტიკის ასე – თითქოს, ალალბედ ზე ძებნა ეძვირფასება. დანარჩენები კი შერლოკ ჰოლმსის მუზეუმის ინტერიერს ვერ წყდებიან. ბევრი სხვა მემორიალური ადგილისგან განსხვავე ბით, ეს ადგილი სრულყოფილი ჩანს იმიტომაც, რომ უოტსონის საძინებელ ოთახსაც მოიცავს მეორე სართულზე და არა მხო ლოდ ჰოლმსის კაბინეტს. ტურისტებისთვის ფოტოების გადასაღებად საყვარელი ადგილი კი მაინც ბუხართან მიდგმული სავარძელია – სადაც ჰოლმსი ჩიბუხით იჯდა და იდუმალებათა ამოხსნას ცდილობდა, ზოგჯერ საუკეთესო მიქსტურით – ჯინით. https://www.sherlock-holmes.co.uk/ 35 VOYAGER 28/2023

ინგლისი ლონდონი

დარტმურის ნაციონალური პარკი ლეგენდის თანახმად, 1901 წელს ცნობილი მწერალი სწორედ ამ პარკში სეირნობდა ყოველდღიურად 15 საათის განმავლო ბაში და თავისი მომდევნო ჩახლართული თავსატეხის შეთხ ზვას ცდილობდა. შედეგად, „ბასკერვილების ძაღლი“ დაწერა და არა მხოლოდ დეტექტივების, არამედ მოჩვენებებისა და ზე ბუნებრივი ძალების შესახებ შექმნილი ლიტერატურის მოყვა რულთა გულებიც დაიპყრო. ამ მოთხრობის პოპულარობა იმა ნაც განაპირობა, რომ ეს იყო პირველი ნაწარმოები შერლოკ ჰოლმსზე, რომელიც კონან დოილმა მას შემდეგ დაწერა, რაც ლიტერატურული სერიების დასრულება გადაწყვიტა. თუმცა, რა დამთავრება, „ბასკერვილების ძაღლი“ ბეჭდვიდან არასდროს ამოუღიათ. გოთიკური ლიტერატურის ეს გამორჩეული ნიმუში დღესაც იზიდავს მკითხველს.

წმ. ბართლომეს საავადმყოფო იქნებ, პილიგრიმობის დაწყებას იქ აპირებთ, სადაც შერლოკ ჰოლმსის ამბავი დაიწყო? ესაა სენტ ბარტის (ასე ეძახიან შე მოკლებით) საავადმყოფოს მუზეუმ ი, სადაც მემორიალური აბრაც დაგხვდებათ იმ დღის აღსანიშნავად, როცა, სერ არ თურ კონან დოილის პირველ მოთხრობაში, დეტექტივის ჟან რის ნამდვილ შედევრშ ი „ალისფერი კვალი“, შერლოკი ამბის მთხრობელსა და თავის განუყრელ პარტნიორს, ჯონ უოტსონს სწორედ ამ ლოკაციაზე შეხვდება. დაფაზე წერია: ამ ადგილზე, 1881-ის ახალი წლის პირველ დღეს, უკვდავი სიტყვები წარმოთ ქვა ჰოლმსმ ა: „თქვენ ავღანეთში უნდა იყოთ ნამყოფი, უკვე ვხედავ“ და ასე მიესალმა ცხოვრებაში პირველად მედიცინის დოქტორს, ჯონ ჰოვარდ უოტსონს. შენობის გარეთ შერლოკის თაყვანისმცემლთა მინაწერებით გავსებული სატელეფონო კაბინა დგას. ეს იმდროინდელი ჩა ნაწერებია, „ბიბისის“ ცნობილი სერიალის მოყვარულებს, შერლოკის ამ შენობის სახურავიდან გადმოვარდნ ის შემდეგ, ორწლიანი ლოდინი რომ მოუხდათ. სენტ ბარტის მუზეუმის შესახებ ონლაინ ადვილად მოიძიებთ სხვა ცნობებსაც, ასევე მუზეუმ ის მუშაობ ის საათებსა და მისასვ ლელი გზის დეტალებსაც გაიგებთ.

36 VOYAGER 28/2023

ნაციონალურ პარკში კი ხშირად განსაკუთრებული ტურები ეწყობა, რათა მსურველებმა პირქუში და საზარელი სოფლის სასაფლაოე ბი, ეკლესიის ნანგრევები და ნისლიანი ჭაობები და ათვალიერ ონ – ყველაფერი, რაც კონან დოილმა ასე ჩინებუ ლად გააცოცხლა თავის უკვდავ ტექსტში. სადაც დღეს ნაციონალური პარკის ვიზიტორთა ცენტრია გან თავსებული, მაშინ იყო პატარა და მივარდნილი ქალაქის, პრინ სტონის სასტუმრო Duchy Hotel. „პრეისტორიული ადამიანის საცხოვრისებით დახუნძლული, უცნაური მონოლითებით, ქო ხებითა და საფლავებით სავსე“ – ასე აღწერდა თავად დოილი არემარეს და, როგორც ტურის მეგზურები და მკვლევრები ჰყვე ბიან, იქაურობა დღესაც ინარჩუნებს ამ პირქუშ იერს. კინოსა და ტელევიზიის გადამღებ ჯგუფებს არასდროს ბეზრდებათ ნისლში ჩაფლული წვეტიანი გორაკების სილუეტებისა და მიტოვებული შუა საუკუნეების სოფლის ნანგრევების, ძველი საყდრის ნარჩე ნების გადაღება და ასეთი პეიზაჟები მოხვდა „ბიბისის“ შერლო კის სერიალშიც. ასე რომ, თუ ჯადოსნურობა გინდათ შემატოთ, სხვა მხრივ, მე ტისმეტად ურბანულ და ლონდონზე კონცენტრირებულ ტურს, დარტმორის პარკში წასვლას გირჩევთ. იქაურობის წამყვანი მიზიდულობის ცენტრი სწორედ შერლოკ ჰოლმსი და მისი უკ ვდავი „ბასკერვილების ძაღლია“. www.dartmoor.gov.uk

SHERLOCK HOLMES PUB ეს პაბი ნორთამბერლენდ ავენიუზე ერთ- ერთი ყველაზე ცნო ბილი თავშეყრის ადგილია. ტრაფალგარ სკვერიდან სამი წუ თის სავალზე. შეიძლება სულ ცოტა ხნით ჩამოსხდეთ და მაშინ ვე რამდენიმე „შერლოკ-ამბავს“ მოისმენთ: როგორ გაიცნეს საყვარლებმა ერთმანეთი, როგორ ჩამოსხდნენ ამ მაგიდებ თან პირველ პაემანზე, როგორ ჩამოცალეს პირველი სასმელი მეთვრამეტე დაბადების დღეზე. ასეთი მნიშვნელოვანი ამბავი თუ არ გადაგხდ ათ თავს, არ დაღონდეთ, პაბის მშვიდი, მეგობ რული გარემოთი ისიამოვნებთ (რომელიც სავსეა დეტექტივის სამახსოვრო ნივთებით) და მარტივ, მაგრამ გემრიელ კერძებს დააგემოვნებთ.

თავდაპირველად ეს „შერლოკური“ დეკორი პაბში 1951 წელს წარმოადგინეს, როცა ბრიტანეთის ფესტივალისთვის რთავდ ნენ დარბაზს. შედეგად, პაბის ძვირფას კოლექციაშ ი დარჩა ის საწერი მაგიდა და სკამიც, რომელსაც სერ ართურ კონან დო ილი იყენებდა მუშაობისას. კედლებზეც გამოფენილია ნივთე ბი/სურათები, რაც ნაწარმოებსა და მის გმირებს, თავგადასავ ლებს გვახსენებს. თანაც, ბართან ახლოსაა ძველი სკოტლანდ იარდიც და თურქული აბანოც, სადაც ჰოლმსი და უოტსონი დადიოდნენ. თითქმის პაბის უკანა მხარესაა ჩეარინგ კრო სის სადგურიც და ამბობენ, რომ ამ სადგურის დანახვაზე უცებ ცოცხლდება სურათი – როგორ მიიჩქარის ცნობილ დეტექტივ თა დუეტი მატარებელზე გარეუბ ანში, ანდა რომელიმე დაბა ში გასამგზავრებლად და ახალ, ძარღვებში სისხლის გამყინავ თავგადასავალში გადასაშვებად. 10, Northumberland St. 37 VOYAGER 28/2023

ინგლისი ლონდონი

HOTEL CAFÉ ROYAL

RULES RESTAURANT

1865 წელს დასრულებული შენობა გამორჩეული სტუმრების ნაკლებობას არ უჩივის, სხვადასხვა დროს აქ ჩერდებოდნენ უინსტ ონ ჩერჩილი, დევიდ ბოუი, პრინცესა დაიანა, თუმცა, დღემდე განსაკუთრებით იზიდავს მწერლებს. არც სერ ართურ კონან დოილი იყო გამონაკლისი, რომელმაც თავისი ერთ- ერთი ყველაზე ამაღელვებელი სცენის შთაგონების წყაროდ სწორედ ეს დიდებული კაფე გამოიყ ენა, როცა მოთხრობა ში „სახელგანთქმული კლიენტი“, შერლოკს კაფეს ფარდულში დაესხმებიან და სიკვდილის კლანჭებს ძლივს დააღწევს თავს.

გადმოცემის თანახმად, ცნობილი ავტორი რესტორანს ხშირად სტუმრობდა და მაგიდასთან მიმჯდარი ჩანაწერებს აკეთებდა. მას შემდეგ, ეს ადგილი იზიდავს მწერლებს, მსახიობებს, რეჟი სორებს, მხატვრებს, ანიმატორებს, მეცნიერებს… ეს გახლავთ ლონდონის ყველაზე ძველი (პირველი) რესტორანი, რომელიც ვინმე თომას რულმა 1798 წელს დააარსა. აქ გაგიმასპინძლდე ბიან ტრადიციული ბრიტანული კერძებით, კლასიკური სტილის ნამცხვრებით, ხამანწკებით, ღვეზელებითა და პუდინგით. გა ითვალისწინეთ, რომ რესტორანში სტუმრობისას განსაკუთრე ბით უნდა გამოეწყოთ, რადგან კართან ჩაცმის სტილს მკაცრად აკონტროლებენ. 35 Maiden Lane, Covent Garden www.rules.co.uk

პიკადილის ცენტრში წამოჭიმული შენობის მოსაძებნად დე დუქციის უნარი არ დაგჭირდებათ. სასტუმროს ინტერიერში ერ თმანეთს ერევა თანამედროვე ტექნოლოგიები და კლასიკური არქიტექტურა. აქ დაგხვდებათ ძვირფასი რესტორანი, პარიზუ ლი სტილის კაფე და კოქტეილის ბარი. ქვედა სართულის ბარში ხშირად იმართება კაბარეს სტილის წარმოდგენები. 10, Air St. www.hotelcaferoyal.com 38 VOYAGER 28/2023

THE LANGHAM

SPEEDY'S SANDWICH BAR & CAFE

„ლენგემი“ ყველაზე დიდი და, სხვადასხვა გამოკითხვის თა ნახმად, საუკეთესო ვიქტორიანული სტილის სასტუმროა მთელ ლონდონში. იქ ამბობენ, რომ შენობის კედლებში კონან დო ილის სული ტრიალებს. უკვე ვიცით, რომ ჰოლმსის მოთხრო ბების ნაწილში მოქმედება რეალურ ადგილებში ხდება. სას ტუმრო „ლენგემიც“ ჰოლმსის შესახებ დაწერილ რამდენიმე მოთხრობაშია ნახსენები, მათ შორისაა „ოთხის ნიშანი“ და „ბოჰემიის სკანდალი“. როჯერ ჯონსონის, ლონდონის შერლოკ ჰოლმსის საზოგადოების ერთ-ერთი ხელმძღვანელის განცხა დებით, ეს ადგილი „შერლოკელთა“ ნამდვილი მექაა. ქალაქის ცენტრში წამოჭიმული შენობა არსებობის 157 წელს ითვლის და ამ დროის განმავლობაში აქ განსაკუთრებულად მასპინძლობენ ტურისტებს, საქმეზე ჩასულ ადამიან ებს, ოჯახებს, კორპორატი ულ შეკრებებსა და სხვა.

თუ „ბიბისის“ სერიალ ი დაკვირვებით გაქვთ ნანახი, აუცილებ ლად შენიშნავდით ამ კაფეს, რომელსაც პერსონაჟები ხშირად სტუმრობენ. ის ლონდონის ყველაზე ცოცხალ უბანში, კემდენზეა განთავსებული და უქმეებზე განსაკუთრებით გადატვირთულია. კაფეში არა მხოლოდ ჰოლმსის სამახსოვრო ნივთებს, არამედ ცნობილი სატელევიზიო შოუს გადასაღებ მოედანზე აღბეჭდილ კადრებსა და სცენებსაც აღმოაჩენთ, მენიუში კი რამდენიმე გა მორჩეულ, „შერლოკიანულ“ კერძს შეხვდებით.

1C Portland Pl www.langhamhotels.com/en/the-langham/london

187 N Gower St, Euston Rd l

თუ თქვენი მოგზაურ ობა მხოლოდ ლონდონით არ შემოი ფარგლება, აუცილებლად მოინახულეთ პორტსმ ოუთი, სა დაც მომავალში სახელგანთქმული, ახალგაზრდ ა ართურ კონან დოილი ჰოლმსის თავგადასავლების პირველ ორ კრებულს თხზავდა. ჰოლმსის სახელობის კედლის ფირფი ტებს ქვეყნის თითქმის ყველა ქალაქში შეხვდებით, მაგრამ ელმ გროუვში, სახლთან, სადაც მწერალი ცხოვრობდა, მარ თლაც განსაკუთრებული რამე დაგხვდებათ. იქვეა ყოვლად გამორჩეული მუზეუმი, სადაც თავმოყრილია კონან დოილის სახელზე მსოფლიო მასშტაბით შეგროვე ბული წიგნები, ფოტოები, ნივთები, დოკუმენტები. ავტორის ნამდვილმა თაყვანისმცემლებმა მოიმარჯვეთ გამადიდებე ლი შუშები და გაეცანით 40 ათასამდე ფურცლისგან შედგე ნილ არქივს, რომელშიც გაერთიანებულია: წერილები, საო ჯახო ფოტოები, საგვარეულო ნივთები, ადაპტაციები და სხვ. www.visitportsmouth.co.uk/conan-doyle

ეს არაჩვეულებრივი არქივი მუზეუმს სერ ართურ კონან დო ილის საუკეთესო მკვლევარმა, რიჩარდ ლანსელინ გრინმა უანდერძა, რადგან, როგორც ამბობენ, გული უგრძნობდა, რომ სიცოცხლეს მოულოდნელად გამოეს ალმებოდა… l

ისევ აქ მოვედით. სერ ართურ კონან დოილის მკვლევრის, რიჩარდ ლანსელინ გრინის იდუმალი გარდაცვალების ამბავს რამდენიმე ჟურნალისტური თუ ნამდვილი გამოძიება მოჰყვა, თუმცა დამნაშავეს ვერ მიაგნეს. კლიშეა, მაგრამ ეგ ისეთი გა მოცანა გახლავთ, მხოლოდ შერლოკ ჰოლმსი რომ ამოხსნიდა. 39 VOYAGER 28/2023

საფრანგეთი პარიზი

ოპერის მოჩვენება

40 VOYAGER 28/2023

ი რ ინ ა ბაგ აურ ი

„პარიზის ოპერას ყველა იცნობს, სხვა თუ არაფერი, მისი რეპუტაციის შესახებ მაინც სმენიათ. დასანანია, მაგრამ გარწმუნებთ, რომ აქ ჯერაც არაფერი შეცვლ ილა. შემთხვევითი გამვლ ელების გასაგონად ვიტყვი, რომ გარედან რკინიგზის სადგურს ჰგავს, თუმცა შიგნით რომ მოხვდებით, თურქული აბანო უფრო გეგონებათ“. კლოდ დებიუსი

ყველა ნამდვილ თეატრს ერთი მოჩვენება მაინც ჰყავს, თუმ ცა მათგან ყველაზე ცნობილი პარიზის გარნიეში ბინადრობს, – თეატრში, რომლის შესახებაც ყველას სმენია, ანდა, სხვა თუ არაფერი, მისი მოჩვენების ამბავი მაინც გაუგია. აჩრდილი პარიზის ოპერაში დაბინავდა მანამ, სანამ გასტონ ლერუ სახელგანთქმულ რომანს, „ოპერის მოჩვენებას“ და წერდა, 77 წლის მარკ შაგალი თეატრის ჭერს მფრინავი მითო ლოგიური თუ ჯადოსნური ფიგურებით შეამკობდა და ენდრიუ ლოიდ ვებერი, ლერუს რომანის მიხედვით, ამავე სახელობის მიუზიკლს შექმნიდა.

იქ, სადაც ოკულტიზმი უძველეს დროში კელტებს შემოეტანათ, შუა საუკუნეებში ლეგენდარული ალქიმიკოსი, ნიკოლა ფლა მელი (დიახ, ალბუს დამბლდორის მეგობარი და ფილოსოფი ური ქვის გამომგონებელი), სპილენძს ოქროდ აქცევდა და სა მეფო კარზე ნოსტრადამუსი წინასწარმეტყველებდა. თუმცა, უბედურებას უბედურება ემატებოდა და მითქმა- მოთქმაც არ მთავრდებოდა. ჭორებმა, გასტ ონ ლერუს ყუ რადღება მიიპყრო, რომელიც ისე მოინუსხა ამ ამბებით, რომ არქივებში მასალების მოძიება და წყაროების კვლევა დაიწყო. მოგეხსენებათ, მწერლ ები, ამ მხრივ, არცთუ სანდო ხალხია და ხშირად სიმართლეს საკუთარი გამონაგონისგან ვერ ასხ ვავებენ. ამიტომ ვერ გეტყვით, რომანის ავტორს ნამდვილად დაეჯერება თუ არა, მაგრამ ის კი ვიცით, რომ დაუღალავი ძი ების შედეგად, ლერუმ მოჩვენების არსებობა დაადგინა, რაშიც რომანის შესავალშივე გვარწმუნებს: „ოპერის მოჩვენება ნამ დვილად არსებობდა. როგორც დიდი ხნის განმავლობაში მი იჩნევდნენ, ის არც არტისტებს მოუგონიათ, არც ცრურწმენებით შეპყრობილ ხელმძღვანელობას, და არც ბალერინების, მათი დედების, მუშების, მკერავებისა და კარისკაცის ფანტაზიის ნა ყოფი ყოფილა. დიახ, ნამდვილად არსებობდა, ხორცშესხმული იყო, თუმცაღა ნამდვილი მოჩვენების – აჩრდილის სახე მიეღო“.

გარნიეს ჯერ კიდევ აგებამდე მიაწებეს დიდი მითქმა-მოთქმა და სკანდალები. 1858 წელს პელეტიეს ქუჩაზე მდებარე ოპერის თეატრის წინ ნაპოლეონ მესამეს თავს დაესხნენ: აფეთქებას იმპერატორი გადაურჩა, თუმცა მეორე დღეს ახალი – უსაფრ თხოდ მისადგომი თეატრის აგება გადაწყვიტა. კონკურსში ჯერ კიდევ უცნობმა არქიტექტორმა – შარლ გარნიემ გაიმარჯვა. მშენებლობა გაჭიანურდა: ძირითადად, პოლიტიკური კრიზისის გამო, ნაწილობრივ კი იმ მიზეზით, რომ საძირკვლის დაჭაო ბებულ ნიადაგში მიწისქვეშა წყლები აღმ ოაჩინეს (ზოგიერთი წყაროს მიხედვით – სენის ერთ-ერთი შენაკადი, რომლის ამოშრობასაც კი ცდილობდნენ, მაგრამ წყალი მაინც ამოჩქეფ და ზევით). მშენებლობის გასაგრძელებლად უზარმაზარი რე ზერვუარების აგება დასჭირდათ და ასე შექმ ნეს ფაქტ ობრივად „ხელოვნური ტბორი“ (ცისტერნებით დღეს პარიზის სახანძრო სამსახური სარგებლობს). უკმაყოფილება მოჰყვა არეალის ვიწრო ქუჩების ნგრევას და გამზირად გადაკეთებას. შეთქმულებას მიაწერეს ახალი თეატ რის გახსნამდე ძველი, პელეტიეს შენობის ხანძარიც და, რაც მთავარია, დაიწუნეს ნაგებობა, იმდენად, რომ 1875 წელს, ოპე რის გახსნაზე, მისი ავტორი – არქიტექტორი შარლ გარნიე არც კი მიუწვევიათ. თეატრს ვერ მოესწრო მისი ქტიტორიც – ნაპო ლეონ მესამე, რომელიც ინაუგურაციამდე 2 წლით ადრე, დევ ნილობაში გარდაიცვალა. ახალ თეატრში უცნაური ამბ ები მალევე დაიწყო: ჯერ იყო და ცენტრალური შესასვლელის კიბიდან გადმოვარდნი ლი ბალერინას სიკვდილზე ალაპარაკდნენ, 1896 წელს კი, გუნოს „ფაუსტის“ მსვლელობისას, თეატრის ჭაღი ჭერს მოწყდა და მეცამეტე რიგში მჯდომი მაყურებელი სიცოცხ ლეს გამოასალმა. იმასაც ამბ ობდნენ, რომ მიწისქვეშა ჭა ობში დამხრჩვალი მუშა იპოვეს და შესაძლოა, სწორედ მისი სული ჩარჩენილიყო თეატრში და, შურისძიების მიზ ნით, უბედურებას უბედურებაზე ატეხდა იქაურობას. მოჩ ვენების გამოჩენის ამბავი დიდად არ გაჰკ ვირვებიათ ქალაქში, რომლის ქუჩებშიც საუკუნეების განმავლობაში დაძრწოდნენ ტამპლიერებისა და ჰუგენოტების აჩრდილები; 41 VOYAGER 28/2023

საფრანგეთი პარიზი

42 VOYAGER 28/2023

მწერალმა თავის რომანში გაგონილი და რეალური ამბები დაუკავშირა ერთმანეთს: 1896 წლის ოცი მაისის ტრაგედი ისას, გუნოს „ფაუსტში“ მარგარიტას როლს ლეგენდარულ ი შვედი სოპრანო კრისტინ ნილსონი ასრულებდა, რომლ ის სახელსაც ტოლსტოის „ანა კარენინაში“ და ედიტ უორტ ონის „უმანკოების ხანაში“ ვხვდებით. ლერუს რომანში ნილსონი კრისტინ დააედ იქცა, მთავა რი პერსონაჟი კი კრისტინის „მუსიკის ანგელოზი“ ერიკია – იგივე „ოპერის აჩრდ ილი“ – საზოგადოებისგან გარიყუ ლი ურჩხული, რომელსაც დასახიჩრებული სახის დასაფა რად ნიღაბი აქვს აფარებული და, ერთი მხრივ, ნამდვილი მონს ტრია, მეორე მხრივ კი – ხელოვანი: მუსიკოსი და მშე ნებ ელი, რომელმაც თეატრის აგებისას მის მიწისქვეშეთში 43 VOYAGER 28/2023

საფრანგეთი პარიზი

საიდუმლო ბუნაგი და გასასვლელები აიშენა, რათა რომ ყველასგან უჩინრად გადაადგილებულიყო და შენობაში მომუშავე ადამიანებისთ ვის ეთვალთვალა. ერიკი ადამიანებს უცხოობს და, რამდენადაც მათთან ურთიერთობ ის ენა არ იცის, იმდენად ესმის ხელოვნე ბისა და მუსიკის, რომელიც ჟღერს ამ თეატრის სცენა ზე და მის დარბაზებში. მუსიკას ასწავლის კრისტინსაც, რომელიც უყვარდება, იტაცებს, ძალადობს, მისი სიყვა რულის სახელით ბევრ სიავეს სჩადის და ბოლოს მი სივე სიყვ არული აკეთილშობილებს: საყვარელ ქალს საკუთარი ტყვეობიდან ათავისუფლებს, რის გამოც უყ ვართ და თანაუ გრძნობენ მკითხველები ამ პერსონაჟს. გასტონ ლერუს 1911 წელს გამოცემული „ოპერის მოჩვ ე ნება“ არაერთი ნაწარმოების ინსპირაციის წყარო გახდა: 1986 წელს, ოდნავ სახეცვლილი სიუჟეტით, ამავე სახელ წოდების ცნობილი მიუზიკლი დაიწერა და რამდენიმე

ფილმია გადაღებული. ყველაფერი, რაც მის ამბავზე შეთხზულა, სანახაობრივი და მშვენიერია, ისევე, როგორც თავად პარიზის ოპე რა: ოქროთი მოვარაყებული, ფრესკით, ქანდაკებებითა და წითე ლი ხავერდით შემკული მდიდრული სასახლე. ოპერის საძირკვლის სიღრმეში, ლერუს თანახმად, ერიკის ცხედარი უნდა განისვენებ დეს. ადგილობრივ გიდებს თუ ვენდობით, მოჩვენება დღემდ ე იქ სახლობს: ღამით შენობის მიწისქვეშეთში – ბნელ ლაბირინთებსა და სარდაფებში დაძრწის, საღამოობით კი წარმოდგენებს ადევ ნებს თვალს ნომერ მეხუთე ლოჟიდან. 44 VOYAGER 28/2023

პარიზში ყოფნისას ოპერის წინ, დიდი ალბათობით, დაუგეგმა ვადაც აღმოჩნდებით. ისტორიულ ცენტრში სეირნობისას, თა ნამედროვე ქალაქის გზები თავისით მიგიყვანთ გარნიეს შენო ბამდე, რადგან თეატრი ძირითადი ღირსშესანიშნაობებისა და ძეგლების შუაგულშია მოქცეული: მაგალითად, ლუვრიდან გზას რივოლის მიმართულებით თუ აუყვებით, ქუჩის კვეთაზე პირდა პირ აღმოჩნდებ ით გარნიესკენ მიმავალ ავენიუ დე ლ’ოპერაზე. ხელმარჯვნივ კიდევ ერთი ლეგენდარული თეატრის – „კომედი ფრანსეზის“ მთავარი ნაგებობა, 1790 წელს აგებული რიშელიეს დარბაზია, რომლ ის რეპერტუარშიც ყოველთვის ნახავთ მო ლიერისა და სხვა უდიდესი კლასიკოსების პიესების მიხედვით დადგმულ სპექტაკლებს: მაგალითად, შექს პირის „მეფე ლირს“, რომელიც წელს საფრანგეთის მთავარი დრამატული თეატ რის დასისთვის თანამედროვეობის ერთ-ერთმა უდიდესმა გერმანელმა რეჟისორმა – თომას ოსტერმაიერმა დადგა. ქალაქის იდეალურ ურბ ანულ ქსოვილში დღეს კანტი- კუნტად შემორჩენილია მსგავსი სიძველის ნაგებობები, დანარ ჩენი: ფართო ბულვარების გაყოლებაზე იდეალურად ჩამწკრი ვებული 5-7 სართულიანი შენობები, ვიწრო აივნ ებითა და მომ რგვალებული სახურავებით, ბარონ ოსმ ანის დაგეგმარებული პარიზია: პოლიტიკოსისა და ლეგენდარული ქალაქდამგეგმა რებლის, რომელმაც ნაპოლეონ მესამის დაკვეთით, მეცხრამე ტე საუკუნის 50-70-იან წლებში, შუა საუკუნეების ქალაქის ვიწ რო და უსწორმასწორო ქუჩების ხარჯზე, დღევანდელი პარიზი გააშენა.

„ოსმანიზაციის“ პერიოდის ერთ-ერთი მთავარი ნაგებობაა ოპერა გარნიეც, ოდესღაც დაჭაობებულ ნიადაგზე აღმოცენე ბული მშვენიერება, რომლის კედლებშიც დასავლური სამყა როს თითქმის ყველა უდიდეს არტისტს დაუკრავს, უმღერია და უცეკვია. პარიზის სცენაზე დგომა რჩეულთა ხვედრია დღესაც, ამიტომ, თუკი თეატრის მონახულებას მოისურვებთ, დაჟინე ბით გირჩევთ, მაყურებლის და მსმენელის სტატუსით ეწვიოთ და სპექტაკლსაც დაესწროთ. თუმცა, თეატრი რეპეტიციებსა და წარმოდგენებს შორისაც იღებს დამთვალიერებელს. შე გიძლიათ, „ოპერის მოჩვენების“ ტურიც იყიდოთ. ამ დროს, ოპერის დარბაზებისა და ბიბლიოთეკის გარდა, გიდი თეატ რის ბნელ და თვალსმოფარებულ ადგილებშიც გაგიძღვებათ და თან გაგაფრთხილ ებთ, რომ თუკი აჩრდილს დაინახავთ, არ შეშინდეთ, რადგან მოჩვენება სადღაც იქ დადის და, გასტონ ლერუს სიტყვებს თუ ვენდობით: „ხშირად მაშინ მოდის, როცა ყველაზე ნაკლ ებ ელიან: მოწყენილობისა და იმედგაცრუების დროს“. თავად მოჩვენება კი, თქმულების თანახმად, ოპერაში (უფრო სწორად, მის ჯურღმულებში) რუ სკრიბის გავლით შედის. პარიზის მიწისქვეშა სისტემა მართლაც იმდენად დიდი და კომპლექსურია, სრულიად შესაძლებელია, ოპერის სარდა ფებში საიდანღაც საიდუმლო მიწისქვეშა ბილიკებიც შედიო დეს. მით უმეტეს, თუ გავითვალისწინებთ, რომ ამ ისტორიულ შენობას 1942 გასაღები ჰქონდა, შინაურთაგან კი ბევრმა იცო და, ხელმძღვანელობის გვერდის ავლით როგორ შესულიყო შიგნით.

45 VOYAGER 28/2023

საფრანგეთი ლა როშელი

ლიტერატურიდან რეალობაში

საფრანგეთის იდუმალი ციხესიმაგრეები

46 VOYAGER 28/2023

ვერ ა ზ ა რკ ოვსკ ა

ყველა მოგზაურობა თავისთავად ჯადოსნობაა, ბავშვობის თავ გადასავლებში მოგზაურობა კი ჯერ კიდევ მაშინ იწყება, როცა ძველ ატლასებში თითის გაყოლებით ვეძებთ წიგნში ამოკითხულ ქალაქებს; როცა ძველი ხალხების ზღაპრებში ვსახლობთ და, მათთან ერთად, თითქოს ჩვენც ვფლობთ იმ სასწაულთმოქმედ იარაღებს, რომლებზეც ჰორიზონტების გარღვევის სურვილით შეპყრობილი ადამიანები წარსულში მხოლოდ ოცნებობდნ ენ: ეს არის მფრინავი ხალიჩა და სარკე, რომელიც დაგანახებს, რა ხდება სამყაროს ნებისმიერ წერტილში. სად მთავრდება ისტო რია და სად იწყება ფანტაზია? აქვს ამას მნიშვნელობა? ან კი ვინ დადებს თავს იმაზე, რომ რომელიმე ლიტერატურული გმირი, მაგალითად, დ’არტანიანი არ არსებობდა? ამ წერილისთვ ის დ’არტანიანი და მისი მეგობრები თქვენს გიდებად და მეგზურე ბად ვაქციეთ, მათი თავგადასავალი კი – თქვენს გზამკვლევად. გრძელი ზამთრის პირზე, როცა ჩრდილოეთ ის ზღვათა სანაპი როებზე უკვე სქელი ნისლი წევს, დ’არტანიანისა და მისი მე გობრების სახელთან დაკავშირებულ იდუმალ ციხესიმაგრეებ საც ვეწვიეთ და მათი ლეგენდები გავიხსენეთ. თავი მოვუყარეთ ფაქტებს – საფრანგეთის რამდენიმე ციხესიმაგრის აგების ის ტორიას, მათ მითებსა და, შესაძლოა, მათში ჩასახლებულ მოჩ ვენებებსაც – ერთი სიტყვით, ყველაფერ არალიტერატურულს, რაც დიდი ლიტერატურის მიღმა, რეალურ ლანდშაფტშ ი, არქი ტექტურულ ანაბეჭდებად შემორჩა საფრანგეთის ქალაქებს.

რიშელიეს, როგორც ყველასთვის ცნობილია, გაგიჟებით უყვარ და დედოფალიო – წერს დიუმა, ჰერცოგის მიმართ ანნა ავსტ რიელის გრძნობების დასადასტურებლად კი ალმასის საკიდების ჩუქებისა და მათი ხიფათიანი დაბრუნების ისტორია შეთხზა – „ორი ძლიერი სამეფო ერთმანეთს ებრძოდა იმ მთავარი მიზე ზით, რომ სიყვარულით გაგიჟებულ და შურისძიებ ით აღგზ ნებულ მეტოქეებს გამარჯვ ების შემთხვევაში საფრანგეთის დედოფლის ღიმილი დაემსახურებინათ“. ასე იყო თუ ისე, ბაკინგემი 100 გემით კუნძულ რეს მიადგა, რათა ჰუგენოტები საფრანგეთის სამეფო ტახტის წინააღმდეგ ასაჯან ყებლად წაექეზებინა. რიშელიემ ჯარი შეკრიბა და ლა როშელს ხმელეთიდან მიუახლოვდა. ქალაქი ინგლისელებს მიემხრო და საფრანგეთის მეფის არმიას ზარბაზნებიდან ცეცხლი გაუხს ნა, რაც დაუსჯელი ვერ დარჩებოდა: ფრანგების მიერ აგებულმა დამბამ ლა როშელი ინგლისელ მოკავშირეთა ფლოტის დახმა რების გარეშე დატოვა. 14-თვიანი ალყის შემდეგ ქალაქი დაეცა, მოსახლეობ ის სამი მე ოთხედი შიმშილმა და ავადმყოფობამ იმსხვერპლ ა. მუშკეტერთა ტრილოგიის პირველი ნაწილი სწორედ ლა როშელის დანებე ბით და დ’არტანიანისთვის ლეიტენანტობის ნანატრი ჩინის მი ნიჭებით სრულდება. ქალაქის ისტორია კი გაგრძელდა: ნანტის

ამ მიუვალი და გოროზი სიმაგრეებისა და ნაცრისფერი, უკაც რიელი სანაპიროების ფოტოების შემხედვარეს, ახლა უკვე არც თქვენ მოგასვენებთ განცდა, რომ დიდ იდუმალ ამბებს და წარ სულში გადასასვლელი პორტალების გასაღებებს სწორედ ეს ციხესიმაგრენი ფლობენ.

ლა როშელი, საფრანგეთი საფრანგეთის დასავლეთ სანაპიროსთან, ბისკაის ყურეში მდება რე კუნძული რე ლა როშელს ქარებისა და ოკეანის დიდი ტალ ღებისგან იცავს. ერთ დროს მეთევზეთა პატარა სოფელი, ღვინის და მარილის წყალობით, შუა საუკ ენეებ ის მნიშვნელოვან სა ვაჭრო პორტად იქცა. ინგლისსა და საფრანგეთს შორის ასწლი ანი ომის დროს ხელიდან ხელში გადადიოდა და, საბოლოოდ, ფრანგების მფლობელობაში დარჩა, თუმცა XVII საუკუნის 20-იან წლებში კიდევ ერთხელ გახდა ისტორიულ მეტოქეთა უთანხმო ების მიზეზი, რადგან ბართლომეს ღამეს, სიკვდილს გადარჩენი ლი ჰუგენოტების თავშესაფრად ქცეული, სამეფო ტახტს და აბ სოლუტურ მონარქიას საფრთხეს უქმნიდა. „ლა როშელის ნავსადგური იყო ერთადერთი ღია კარი, რომ ლის გავლითაც თავისუფლად შედიოდნენ საფრანგეთში მისი ძველისძველი მტრები – ინგლისელები...“ – მუშკეტერთა ისტო რიაშ ი ასე აღწერს დიუმა 1627 წლის ცნობილ მოვლენებს, როცა ისტორიიდან და ლიტერატურიდან თანაბრად ცნობილი ჰერცოგი ბაკინგემი და კარდინალი რიშელიე ერთმანეთს ლა როშელთან დაუპ ირისპირდნენ. დიუმა კონფლ იქტის პოლიტიკურ საფუძვლ ებს განიხილავს და აღიარებს კიდეც, თუმცა საბოლოოდ იმ აზრამდე მიდის, რომ მტრობის უმთავრესი მიზეზი სიყვარულში მეტოქეობა უნდა ყო ფილიყო; ანუ, მისივე სიტყვებით რომ ვთქვათ, Cherchez la femme. 47 VOYAGER 28/2023

საფრანგეთი ლა როშელი

ედიქტი, რომელიც ჰუგენოტებს თავისუფალი აღმსარებლობის გარანტიას აძლევდა, იმავე საუკუნის ბოლოს გაუქმდა და მიგ რაციის დიდი ტალღა გამოიწვია. ამერიკის პატარა ქალაქი ნიუ როშელი სწორედ სამოქალაქო და რელიგიური თავისუფლების ძებნაში გადახვეწილმა ფრანგმა პროტესტანტებმა დააარსეს. ლა როშელი წელში ისევ საზღვაო ვაჭრობით გაიმართა: ჩრდილო ამერიკაში კოლონიზებული ტერიტორიებიდან ბეწვეულ ი შემოჰ ქონდათ და ტრანსატლანტიკურ, ე. წ. სამმხრივ ვაჭრობაში მო ნაწილეობდნენ, ევროპიდან გასულ გემს ადგილობრივი საქონე ლი, უმეტესად ღვინო, ქსოვილები და იარაღი, აფრიკაში ჩაჰქონ და, იქიდან მონები გადაჰყავდა ამერიკაში და იაფი მუშახელის შრომით მოწეული ყავით და თამბაქოთი დატვირთული, ისევ ევროპაში ბრუნდებოდა. 1890 წელს, ლა როშელიდან რამდენიმე კილომეტრის მოშორე ბით, ლა პალისი აშენდა – თანამედროვე ეკონომიკური მოთხოვ ნების შესაბამისი ღრმაწყლოვანი პორტი, რომელმაც საშუალება მისცა ფრანგებს, შუა საუკუნეების ნავსადგური ისტორიული სა ხით შეენარჩუნებინათ. ძველი პორტის საფორტიფიკაციო სისტე მის ცენტრალური ნაგებობები ახლაც ისე გამოიყურება, როგორც შორეულ შუა საუკუნეებში, როცა აქ, დიუმას ინტერპრეტაციით აღწერილი ისტორიული მოვლენები ვითარდებოდა: ორი მასიური კოშკი ქალაქში შესასვლელ კარიბჭეს ქმნის. უფ რო დიდი – მეზღვაურთა შემწე წმინდა ნიკოლოზის სახელობის 38-მეტრიანი სიმაგრეა, ციტადელით და ქონგურებიანი კედლე ბით. მისი საძირკველი ტალახში ჩარჭობილი მუხის გრძელი სო ლებით და ქვებითაა გამაგრებული, თუმცა ჭაობიანმა ადგილმა კოშკს ოდნავი დაქანება მაინც მისცა. კედლების სისქე სამიდან

ექვს მეტრამდეა. მეორე – დაბალი, ე.წ. ჯაჭვის კოშკი, ერთგვა რი საბაჟოს ფუნქციას ასრულებდა – ქალაქში შემსვლელ და ქა ლაქიდან გამს ვლელ გემებს მეთვალყურეობდა და, საჭიროების შემთხვევაში, წმ. ნიკოლოზის კოშკიდან გაჭიმული ჯაჭვით, ლა როშელში შესასვლელს კეტავდა. XIV საუკუნის ბოლოს აგებულ ორივე სიმაგრეში გარნიზონი იდგა და კოშკის მეთვალყურეები ოჯახებთან ერთად ცხოვრობდნენ. ჯაჭვის კოშკს, გალავნის განიერი კედლით, XV საუკუნეში აშე ნებული შუქურა უკავშირდება. ცილინდრულ ბაზაზე აღმართუ ლი რვაკუთხა შპილიანი კოშკის საერთო სიმაღლე 55 მეტრია. კოშკურაში დანთებული შუქი ყურეში შემოსულ გემებს მიმარ თულებას აძლევდა. საპყრობილედ გამოყენებულ ცენტრალურ სივრცეში კი ახლაც შემორჩენილია ინგლისელი, ესპანელი და ჰოლანდიელ ი პატიმრ ების მიერ გაკეთებული ასეულობით გრაფიტი. პორტიდან ძველ ქალაქში დიდი საათის კარიბჭით მოხვდებით. Porte de la Grosse Horloge მასიური ნაგებობაა – ერთ დროს ლა როშელის თავდაცვითი სისტემის ნაწილი და კარიბჭე. XVIII საუკუნის რეკონსტრუქციის შემდეგ, მასზე აღმართულ სამრეკლოში სამოქალაქო ზარი და ქალაქის მთავარი საათი განათავსეს. კარიბჭესთან დამონტაჟებული საინფორმაციო სტენდი და რუ კა ძველი ქალაქის საზღვრებს გიჩვენებთ და მთავარი ტურისტუ ლი მიმართულებების მოძებნაში დაგეხმარებათ. აქედან Rue du Temple-ს თუ გაჰყვებით, ფსევდოგოთურ, ქონგურებიან გალავანს მიადგებით, რომლის მიღმაც ქალაქის საბჭოს შენობაა, მდიდრუ

48 VOYAGER 28/2023

ლად მორთული ფასადით. წინ, პატარა მოედანზე, ჟან გიტონის ბრინჯაოს ძეგლი დგას – ლა როშელის სახელგანთქმული მერის, რომელმაც ქალაქის მმართველობა უმძიმესი ალყის პირობებში ჩაიბარა. ფერადი ფილაქანი ისეა დაგებული, რომ პოსტამენტი ჰუგენოტების ჯვრის გამოსახულების ცენტრში ხვდება. მტრედის თავქვედაკიდებული გამოსახულება – სულიწმინდის სიმბოლო – ჯვრის აუცილებელი ატრიბუტია. გალავნის მარცხენა კუთხეს რომ ჩაუყვებით, გზაგასაყარზე ისევ მარცხნივ შეუხვიეთ – ესა არის Rue des Merciers, ყველა დროში ქალაქის სავაჭრო ცენტრი. შუა საუკ უნეებში მთავარი ქუჩა მოგვიანებით მეგალანტერიეთა სახელობის გახდა. აქ ფართლეულითა და პროდუქტებით ვაჭ რობდნენ. მარცხენა კუთხეში პირველი სახლი – #3, ჟან გიტო ნის საცხოვრებელია. ხითა და აგურით ნაგები შენობები XV-XVI საუკ უნისაა, პირველი სართულის განიერი ანფილადური თაღები კი – ორი-სამი საუკუნით ძველი. ვაჭრები ქალაქს ბაჟს უხდიდნენ, რომ თავიანთი საქონელი ამ გადახურულ სივრცეში გამოეფინათ და უამინდობისას გაფუჭებისგან დაეცვათ. სეირნობისას გირჩევთ, ფასადები ყურადღებით და ათვალიერ ოთ. ჰუგენოტების ჯვარს უკვე ადვილად ამოიცნობთ. თუ სახლზე მედალიონში ჩაწერილ ცხვრის რელიეფ ურ გამოსახულებას შეამჩნევთ, თავ ზე სამი მონეტითა და ლათინური წარწერით, იცოდეთ – ეს ჰუგენოტების საკუთრების ნიშანია, ფრაზით: „ღმერთი სწყალობს თავმდაბლებს“.

ქუჩის ბოლოს პატარა, მოედანზე გადახურული ბაზარია, 1835 წელს ის პირველი ხორცის ბაზრის ადგილას ააგეს. შეგიძლიათ, Rue de Saint-Yon-ით დაბრუნდეთ, თუმცა მანამდე უთუოდ შე ნიშნავთ ბაზრის მოპირდაპირედ, ქუჩის კუთხეში, ე. წ. ფახვერკის ტექნიკით აგებულ გამორჩეულ შენობას: ეს შუა საუკუნეების ლა როშელის ტიპური ნაგებობაა – ხის ძელების ჰორიზონტალური, ვერტიკალური და ირიბი განლაგებით შექმნილ კარკასში ღიად დარჩენილი ადგილები ქვითაა ამოშენებული. არ აქვს მნიშვნელობა, წინასწარ დაგეგმილ მარშრუტს გაჰყვე ბით, თუ ლა როშელის ძველ ქუჩებში ხეტიალისას გზაჯვარედინ ზე მიმართულებას სპონტანურად აირჩევთ, გირჩევთ, რამდენიმე მნიშვნელოვანი შენობა და მუზეუმები არ გამოტოვოთ.

49 VOYAGER 28/2023

საფრანგეთი ლა როშელი

წმ. ლუდოვიკოს სახელობის საკათედრო ტაძარი წმ. ლუდოვიკოს სახელობის საკათედრო ტაძარი (cathédrale Saint-Louis) მეფის პირველი არქიტექტორის – ჟაკ გაბრიელის უკანასკნელი პროექტია, რომლის განხორციელებაც მისმა ვაჟმა 1742 წელს დაიწყო. ტაძრის მშენებლობა თითქმის 120 წლის შემ დეგ ისე დასრულდა, რომ ორიგინალურ გეგმაში მოცემული ფა სადის ორი კოშკი და რელიეფური მორთულობა არ განხორცი ელებულა. ინტერიერში შესანიშნავი ვიტრაჟები და მხატვრობაა. აღმოსავლეთით შემორჩენილი XV საუკუნის სამრეკლო ალყის დროს ქალაქის უმაღლესი წერტილი იყო და ლუდოვიკო XIII-ის ჯარის წინააღმდეგ საარტილერიო შეტევისთვ ის გამოიყენებოდა. სამრეკლო რელიგიური ომების დროს დანგრეულ წმინდა ბარ თლომეს სახელობის ეკლესიას (church of St. Barthélemy) ეკუთვ ნოდა, სადაც ყოველი წლის აღდგომის მომდევნო, ე. წ. კვაზიმო დოს კვირას, ქალაქის მერის არჩევნები იმართებოდა.

ანრი II-ის სახლი ანრი II-ის სახლი 1555 წელსაა აშენებული. სახელწოდება სტილ ზე მიგვანიშნებს, საფრანგეთის მეფესთან საერთო არაფერი აქვს. მდიდრული ფასადის მიღმა უცნაური ინტერიერია – ეს ერთგვარად სახლის იმიტაციაა , რომლის გალერეებიც სინამდ ვილეში საცხოვრებელი და სამუშაო სივრცის დამაკავშირებელი ვიწრო დერეფნებია.

XVIII საუკ უნის ბოლოდან ლა როშელის სავაჭრო პალატა და პარიზის მიბაძვით 1565 წელს დაარსებული კომერციული სა სამართლო ახალ შენობაში ერთად განთავსდ ა. ღია გალერე ით შემოსაზღვრულ სწორკუთხა შიდა ეზოში ზღვის თემატიკაზე შექმნილი რელიეფ ური გაფორმება მიგვანიშნებს, რომ ნაოსნო ბა და საზღვაო ვაჭრობა ქალაქის სიმდიდრის და განვითარების მთავარი პირობა იყო. 50 VOYAGER 28/2023

საბუნებისმეტყველო მუზეუმი საბუნებისმეტყველო მუზეუმ ი XVIII საუკუნის ნატურალისტებისა და ეთნოგრაფების მიერ შედგენილ კოლექციას წარმოგვიდ გენს, რომელიც 10 000-ზე მეტი ექსპონატისგან შედგება. მუზეუ მის ისტორია 1745 წელს იწყება, როცა კლემან ლაფაიმ (Clément Lafaille) ბუნების ნიმუშების შეგროვების, ინვენტარიზაციისა და დაცვის მიზნით, საბუნებისმტეყველო კაბინეტი დააფუძნა. მისი გარდაცვალების შემდეგ, მდიდარი კოლექციები და პირადი ბიბ ლიოთეკა, ანდერძით, სამეფო აკადემიას გადაეცა, რომლის წევ რადაც ლაფაი 1751 წლიდან ირიცხებოდა. 1808 წელს, ლა როშელში სტუმრობისას, ნაპოლეონმა ქალაქს ორი შენობა აჩუქა, რითაც, ფაქტობრივად, საფუძველი ჩაუყარა თანა მედროვე მუზეუმს. ერთში ლაფაის მდიდარი მემკვიდრეობა გან თავსდა – გამდიდრებული შემდგომი თაობის ნატურალისტების მიერ შეგროვებული მასალით. მოპირდაპირე, ყოფილი საჯინიბოს შენობა, საბუნებისმეტყველო მეცნიერებათა საზოგადოებას გადაე ცა, რომლის ბაზაზეც მხარეთმცოდნეობის მუზეუმი შეიქმნა. 1993 წლიდან მუზეუმები გაერთიანდა და კო ლექციები დაჯგუფდა: არქეოლოგია, ეთნოგ რაფია, ზოოლ ოგია, ბოტანიკა, მინერალოგია, პალეონტოლოგია... ცალკეა სამეცნიერ ო ხელ საწყოების კოლექცია და ლუდოვიკო XV-ის სტი ლის ავეჯი – შემინული კარადები და ვიტრინა- მაგიდები, რომლებიც ლაფაიმ სპეციალური შეკვეთით დაამზადებინა მის მიერ თავმოყრი ლი მასალის საექსპოზიციოდ. museum.larochelle.fr

მართლმსაჯულების სახლი

ხელოვნების მუზეუმი

მართლმსაჯულების სახლი XVIII საუკუნეში, ანრი IV-ის მიერ აგებული ძველი შენობის ადგილას აშენდა. ქუჩის მჭიდრო გა ნაშენიანების უწყვეტ რიგში მის ფასადს მასიური კორინთული სვეტებით გამოარჩევთ. შროშანების რელიეფები, როგორც მე ფის ძალაუფლების სიმბოლური გამოსახულება, რევოლუცი ის პირველ წლებს შეეწირა. მათ ნაცვლად ქვაზე ამოკვეთილი წარწერის გარჩევა დღესაც შესაძლებელია: „სამართლის ტაძა რი თავისუფლებისა და თანასწორობის მმართველობის ხანაში. საფრანგეთის რესპუბლიკის II წელი“. აგურისა და ქვის შერეული წყობის შიდა დერეფანი, რამდენიმე კარით, 1604 წლის ნაგებო ბის ნაშთია.

ეს მუზეუმი 1844 წელს, ლუდოვიკო XVI-ის დროს აგებულ საეპის კოპოსო სასახლეში გაიხსნა. ეს შესანიშნავი, ნეოკლასიკური შე ნობა თავადაც ხელოვნების ნიმუშია. კოლექციებში დაცული 900-ზე მეტი ნამუშევარი ევროპული ფერ წერის ერთგვარ პანორამას წარმოგიდგენთ, XV საუკუნიდან დაწყებული, XX საუკუნის დასაწყისის ჩათვლით. აზიური კოლექ ცია XIX საუკუნის ჩინური ფერწერითა და XVII-XVIII საუკუნეების იაპონური კერამიკითაა წარმოდგენილი.

51 VOYAGER 28/2023

museedesbeauxarts.larochelle.fr

საფრანგეთი ლა როშელი

ახალი სამყაროს მუზეუმი ახალი სამყაროს მუზეუმი 1982 წელს დაარსდა. ის XVI საუკუ ნის დიდი გეოგრაფიული აღმოჩენების ეპოქაში ლა როშელის როლზე მოგითხრობთ: სავაჭრო ურთიერთობებზე ახალ საფ რანგეთად წოდებულ თანამედროვე კანადასა და კარიბის ზღვის კუნძულებთან – მაშინდელ ვესტ-ინდოეთთან, და ემიგრანტებზე, რომლებიც ახალ ცხოვრებას ლა როშელის პორტიდან ამერიკის კენ მიმავალ გემზე იწყებდნენ. ექსპოზიცია 1750 წელს, პარიზული მოდის მიხედვით აშენებულ მდიდრულ სახლშია განთავსებული, შენობა სამი მხრიდან ეკვრის სწორკუთხა ეზოს, რომელშიც ცენ ტრალური კარიბჭით შედიხართ. აქაურობა შეძლებული ფრან გის საკუთრება იყო, რომელიც ტრანსატლანტიკურ ვაჭრობაში იყო ჩართული და ჰაიტიზე, სანტო-დომინგოში პლანტაციებს ფლობდა. museedunouveaumonde.larochelle.fr

52 VOYAGER 28/2023

LE BUNKER

საზღვაო მუზეუმი 1968 წლის ზაფხულში დიდი ბრიტანეთის სხვადასხვა პორტი დან 9 იახტა, თითო მეზღვაურით, ოკეანეში გავიდა. ასე დაიწყო The Sunday Times Golden Globe – იახტების პირველი, უწყვეტი, სოლორბოლა დედამიწის გარშემო. მონაწილეებს შორის იყო ბერნარ მუატესიე (Bernard Moitessier) – კოლონიურ საიგონში დაბადებული ფრანგი მეზღვაურ ი, რომელსაც ცხოვრების დი დი ნაწილი იალქნიან გემზე ჰქონდა გატარებული. ბერნარი და „ჯოშუა“ – მისი თორმეტმეტრიანი, ორიალქნიანი ნავი, რბოლის ფავორიტებად ითვლებოდნენ, თუმცა რბოლის ბოლო ეტაპზე, როცა კონკურენტები საგრძნ ობლად ჩამოიტ ოვა და გამარჯვება, ფაქტობრივად, გარანტირებული ჰქონდა, ბერნარმა საწყის პუნ ქტში დაბრუნება გადაიფიქრა და კურსი შეცვალა. ორგანიზატო რებმა ამის შესახებ შემთხვევითი გემის ეკიპაჟისგან გაიგეს, რო მელსაც მუატესიემ შეტყობინება შურდულით გაუგზავნა. „მე ვაგრძელებ გზას წყნარი ოკეანის კუნძულებისკენ, იმიტომ, რომ ბედნიერი ვარ ზღვაში, და კიდევ ალბათ იმიტომ, რომ არ დავკარგო ჩემი სული“ – ეწერა ბარათში. 37 455 საზღვაო მილის დაფარვის შემდეგ, 1969 წლის ივნისში, ბერნარი ტაიტის ნავსად გურში შევიდა და იახტით ყველაზე გრძელ მანძილზე უწყვეტი მოგზაურობის რეკორდი დაამყარა. „ჯოშუა“ დღეს ლა როშელის საზღვაო მუზეუმის ერთ- ერთი ექსპონატია.

უნიკალური სივრცეა ქალაქის ცენტრში მუზეუმად გადაკეთებუ ლი, მეორე მსოფლიო ომის დროინდელი ბუნკერი – გერმანული წყალქვეშა გემების მეთაურთა შტაბ-ბინა. ამ უმკაცრესად გასაი დუმლოებული სივრცის მშენებლობა გერმანელებმა 1940 წელს, ქალაქში გამოჩენისთანავე დაიწყეს და ერთი წლის შემდეგ და ასრულეს. 280 კვადრატული მეტრის ფართობზე ორგანიზებული ლაბირინთი რკინაბეტონის სქელი, დამცავი კედლებით, ოფიც რებისა და ადმირალებისთვის განკუთვნ ილ ოთახებს, დიდ ბარს, კაბინეტს, ტექნიკურ სათავსოებსა და საპირფარეშოს აერთია ნებს. ბუნკერი ხელუხლებლადაა შემორჩენილი – მეორე მსოფ ლიო ომის მიმდინარეობისას ქალაქი არასოდეს დაბომბილა. დოკუმენტურად აღრიცხული 42 საჰაერო იერიში ლა პალისის გერმანული წყალქვეშა გემების ბაზისა და აეროდრომის მიმარ თულებით განხორციელდა.

თუ ნავიგაცია გაინტერესებთ, აქ ვიზიტს ნამდვილად გირჩევთ, და თუ თავგადასავალთა თავზეხელაღებუ ლი მაძიებ ლის ბერნარ მუატესიეს საფლავის მონა ხულებას გადაწყვეტთ, იცოდეთ, რომ აქაური ტრადი ციით, იქ შურდულები მიაქვთ.

ლა პალისში თუ მოხვდებით, წყალქვეშა გემების ბუნკერს ადვი ლად იცნობთ – 10 ხომალდზ ე გათვლილ მასიურ შენობას დღეს ფრანგული ფლოტი საწყობად იყენებს. მშენებლობა 1943 წელს დასრულდა, თუმცა პირველი წყალქვეშა გემები ლა როშელში უკვე 1941 წლიდან გამოჩნდ ნენ. 1944 წელს ბუნკერის ორდონიან მა სახურავმა დაბომბვას ისე გაუძლო, რომ არცერთი წყალქვეშა გემი არ დაზიანებულა. ლაროშელთათვის ომი, ოფიციალურად, ბოლო დღემდე გაგრძელდა – ალყაში მოქცეული ბუნკერი მო კავშირეებს 1945 წლის 8 მაისს დანებდა.

museemaritime.larochelle.fr

www.bunkerlarochelle.com 53 VOYAGER 28/2023

საფრანგეთი

Park Charruyer – ქალაქის ცენტრშ ი მდებარე ეს ორკილო მეტრიანი მწვანე დერეფანი, საერთო ფართობით – 40 ჰექტარი, შესანიშნავი სასეირნო და დასასვენებელი ადგილია. ის XIX საუკუ ნის ბოლოს, დაჭაობებული სამხედრო პოლიგონის ადგილას გაა შენეს. 1945 წლიდან ბაღში პატარა ზოოპარკია გაშენებული– მდი ნარის პირას გედები და წეროები ბინადრობენ. საბავშვო მოედანი და მინი გოლფი შესანიშნავი თავშესაქცევია ბავშვებისთვის.

ლა როშელის აკვარიუმი 1970 წლიდან არსებობს და ერთ-ერთი ყველაზე დიდი კერძო აკვარიუმია ევროპაში. 3 000 000 ლიტრ ზღვის წყალში 12 000 სახეობის ცოცხალი ორგანიზმი ბინადრობს – მედუზებიდან დაწყებული, ზვიგენებით დამთავ რებული. ეს შესანიშნავი საშუალ ებაა, რომ ატლანტიკის, ხმელ თაშუაზღვისპირეთისა და ტროპიკების ბიომრავალფეროვნებას გაეცნოთ. www.aquarium-larochelle.com 54 VOYAGER 28/2023

თუ ლა როშელში თქვენი მოგზაურობა ზღვის სეზონს დაემთხვა, შანსს ნუ გაუშვებთ ხელიდან, რომ ატლანტიკის ოკეანის წყლებში შეცუროთ, თუმცა, სადაც უნდა იყოთ, ისტორია მუდმივად თქვენ თვალწინაა.

Plage de la Concurrence – ძველი პორტიდან შორს წასვლა არ დაგჭირდებათ. ეს იდეალური სანაპიროა ოჯახური დროსტარებისთვის. აქედან რიშელიეს წითელი კოშკურაც შე სანიშნავად მოჩანს – კარდინალის მიერ ლა როშელის ალყაში მოსაქცევად აგებული დამბის სამხრეთ კიდის ნიშნული. დამ ბის ფრაგმენტები ახლაც ჩანს ხოლმე მიქცევის დროს.

Plage des Minimes – ეს ქალაქის ყველაზე დიდი პლაჟია თავისი მაღაზიებითა და რესტორნებით. ქვიშიანი სანაპირო შესანიშნავი ადგილია აქტიურ ი დასვენებისთვის: შეგიძლიათ, კაია კითა და იალქნიანი გემით გაისეირნოთ ან პლაჟის ფრენ ბურთის მატჩში ჩაებათ. აქედან კუნძული რე და ფორტ ბოიარი შეუი არაღებელი თვა ლითაც ჩანს. მისტიკური Phare du Bout du Monde კი, ანუ შუ ქურა სამყაროს დასალიერში, ლამის ხელის გაწვდენაზეა. ეს რვაკუთხა ხის კონსტრ უქცია თითქმის ზუსტი ასლია არგენტი ნის უძველესი შუქურის – სან ხუან დე სალვამენტოსი, რომე ლიც არგენტინის პატაგონიაშ ი, ცეცხლოვან მიწაზე დგას და რომელსაც ჟიულ ვერნის ნაწარმოების სათაურის მიხედვით, შუქურა სამყაროს დასალიერში, უწოდეს.

55 VOYAGER 28/2023

საფრანგეთი ლა როშელი

Plage de Chef de Baie – პლაჟი ამავე სახელწოდების 30 ჰექტარი ფართობის მწვანე ზონის ნაწილია. ქალაქის ცენტრიდან დაშორებული სანაპირო ქარისგან ყველაზე კარგადაა დაცული.

Châtelaillon-plage – ლა როშელის სამხრეთით 3 კილო მეტრზე გადაჭიმული ქვიშიან ი სანაპირო ზოლი საოჯახო კუ რორტი უფროა: არაჩვეულ ებრივი არქიტექტურა, შესანიშნავი რესტორნები, უსაფრთხო გარემო. აირჩიეთ, როგორ გსურთ დროის გატარება: გინდათ, მთელი დღე მზეს მიეფიცხოთ? თუ სანაპიროს რომელიმე ბარში, ჩრდილში, კოქტეილის დაგემოვ ნება გირჩევნიათ? შეგიძლიათ, დღის განმავლობაში წყლის სპორტის სახეობებით დაკავდეთ: აფროსნობა, წყლის თხილამურები, კაიტსერფინგი ან ფიტნესი... საღამო კი კაზინოში გაატაროთ. ბავშვებისთვის სანა პიროზე კლუბია, ცურვის გაკვეთილებით... პლაჟის ზონები ტოტე მებითაა მონიშნული, რაც თქვენს პატარას ხალხმრ ავალ სანაპი როზე ორიენტაციაშ ი დაეხმარება. ფესტივალები აქაურობის განუყოფელი ნაწილია: განსაკუთრე ბით სანახაობრივია ფრანების და ქარის ფესტივალი, როცა ცაში ასობით თვითნაკეთ ფრანს უშვებენ... აგვისტოში ხამანწკებისა და მიდიების ფესტივალი იმართება – თუ ვერ დაემთხვევით, გუ ლი არ დაიწყვიტოთ: ყოველთვ ის შეგიძლიათ, ახლომდებარე პატარა სოფელში გაისეირნოთ, ხამანწკების ფერმები დაათვა ლიეროთ და იქვე დააგემოვნოთ. www.holidays-chatelaillon-plage.co.uk

56 VOYAGER 28/2023

მოგზაურობის დაგეგმვისას გაითვალისწინეთ, რომ ლა როშელი შეიძლება მოსახერხებელ და კომფორ ტულ სატრანზიტო პუნქტად იქცეს მისი ახლო და არცთუ ახლო შემოგარენის დასათვალიერებლად. რა სატრანსპორტო საშუალებას შეარჩევთ, იმაზეა და მოკიდებული, თუ საით აიღებთ გეზს.

ენეტზე მიქცევისას ფეხითაც მოხვდებით, კერძო საკუთრების უფ ლებით დაცული ბოიარი, კი მხოლოდ გარედან შეგიძლიათ და ათვალიეროთ. ორივე ფორტი როშფორში აგებული სამხედრო გემთსაშენის თავდაცვითი სისტემის ნაწილია. ენეტი 1810 წელს ააგეს, როცა ფორტ ბოიარის მშენებლობა უკვე გადაიფიქრეს. მაშინ მარკიზ დე ვობანმა, ტექნიკური პრობლემების გამო, ქვი შიან ფუნდამენტზე მასიური საფორტიფიკაციო ნაგებობის მშე ნებლობის იდეა უარყო და ლუდოვიკო XIV-ისადმი გაგზავნილ წერილში თავისი მოსაზრება მხატვრულად დაასაბუთა: მთვარის კბილებით დაჭერა უფრო შესაძლებელია, ვიდრე სამშენებლო სამუშაოებ ის ჩატარება ამ ადგილასო. ვობანი 1655 წლიდან მეფის ინჟინერი იყო, რომელიც კარიერის განმავლობაში 300-ზე მეტი სიმაგრის აგებას ან რეკონსტრუქცი ას და 50-მდე ალყას ხელმძღვანელობდა. მის სიტყვას ბუნებრი ვია ენდნენ. XIX საუკუნეში, გამაგრებულ რიფებზე სიმაგრე მაინც აშენდა. წყლიდან ამოზრდილი, თითქოს ერთიანად ჩამოსხმული ქვის მონოლითური სხეული ახლაც კი აღტაცებას იწვევს. ფორტ ბოიარი ეპოქის ერთ-ერთი ყველაზე რთული, ძვირადღირე ბული და ალბათ უიღბლო პროექტი იყო. მასზე დამყარებული სტრატეგიული იმედები ფორტმა ვერასდროს გაამართლა –

Amour des îles ანუ „კუნძულების სიყვარული“ რეგულარუ ლი საზღვაო, სატრანსპორტო საშუალებაა ლა როშელსა და კუნ ძულ რეს შორის: ეს არის წითელი კატარღა, რომელიც მანძილს უმოკლეს დროში დაფარავს. თუმცა ამ შემთხვევაში დროის ეკო ნომიას არ გირჩევდით: კუნძულ რეზე 3 კილომეტრის სიგრძის ულამაზესი, თაღებიანი ხიდით შეგიძლიათ მოხვედრა. ძრავიანი ტრანსპორტით აქ მოძრაობა ფასიანია, თუმცა, თუ ფეხით ან ვე ლოსიპედით დაადგებით გზას, ხიდით უფასოდ ისარგებლებთ და ველოსიპედით კუნძულსაც საუკეთესოდ დაათვალიერებთ. www.iledere.com

კუნძულ ექსის (Aix) სიგრძე სულ რაღაც 3 კილომეტრია – ფეხით ან ველოსიპედით მის შესანიშნავ პლაჟებსა და მრავალრიცხო ვან თავდაცვით ნაგებობებს იოლად მოივლით. კუნძულზე მხო ლოდ წყლის ტრანსპორტით მოხვდებით. 20-წუთიანი მგზავრო ბისას ჯერ ფორტ ენეტს ჩაუვლით, შემდეგ კი სახელგანთქმულ ფორტ ბოიარს.

საარტილერიო იარაღის სრულყოფამ და გრძელ მანძილზე სრო ლის შესაძლებლობამ შეცვალა ის, რომ ფორტი სრულიად უფუნ ქციო გახდა. ერთხანს ციხედ გადაკეთებული, მეორე მსოფლიო ომის დროს გერმანელების სამიზნედ იქცა. მოგვიანებით რამდე ნიმე კინოფილმში ანტურაჟად გამოიყენეს და დიდი ხნით დაი ვიწყეს. მისი ახალი სიცოცხლე 1980 წელს გახმაურებული სატელევიზიო პროექტით დაიწყო. www.rochefort-ocean.com 57 VOYAGER 28/2023

საფრანგეთი ლა როშელი

კუნძული ოლერონი (Oléron) სამიდან ყველაზე ველურია, კარგად შემონახული ბუნებრივი ლანდშაფტებით. გა დასასვლელ ხიდთან XVII საუკუნეში მარკიზ დე ვობანის მიერ აშენებული ფორტი ლუი (Fort Louvois) დგას – მას ფორტ ბოია რის უმცრ ოს ძმას უწოდებენ. ოლერონის ციტადელთან ერთად, ისიც როშფორის დასაცავად დაიგეგმა. კლდე, რომელზეც სიმაგ რე დგას, მოქცევისას წყლის ქვეშ ექცევა. გეგმაში ნალის ფორ მის ნაგებობა ასაწევი ხიდითა და თხრილით იყო დაცული. ცი ხის ტერიტორიაზე ყაზარმების ოთახები, ზარბაზნები და დენთის საწყობი აღმოჩნდა. თუ ლა როშელიდან გამგზავრებას მატარებლით გა დაწყვეტთ, სადგურამდე გირჩევთ, წმ. ნიკოლოზის კვარტლით გახვიდეთ – ყოფილი მეთევზეთა რაიო ნით. ორ ყველაზე ხმაურიან პუნქტს – ძველ პორტსა და რკინიგზის სადგურს შორის მდებარე უბანი, თავი სი მოკირწყლული საფეხმავლო ქუჩებით, საფუნთუ შეებით, ტერასებიანი რესტორნებით, გალერეებითა და წიგნების მაღაზიებით, სულ სხვა რიტმს გთავა ზობთ... პატარა მოედანი PLACE DE LA FOURCHE, ღია კაფეებით, შესანიშნავი ადგილია წასახემსებლად. თუ ღია ცის ქვეშ გასაყიდად გამოტანილი ძველმა ნებისა და ანტიკვარიატის თვალიერება გაინტერე სებთ, PLACE DE LA MOTTE ROUGE არ გამოტოვოთ – აქ ლა როშელის წარსულის ყოველდღიურ ცხოვრებას აღმოაჩენთ.

არ ვიცი, გეზს პირველ რიგში საით აიღებთ, მაგრამ სანამ მატა რებელში ჩასხდებით, გირჩევთ, სადგურსა და მის მორთულო ბას ყურადღება მიაქციოთ – 1912-1922 წლებში აგებულ შენობას ძეგლის სტატუსი აქვს. მისი მასშტაბი, 45-მეტრიანი კოშკის ჩათვ ლით, უჩვეულოდ დიდია ქალაქისთვის, რომლის მოსახლეობაც სადგურის მშენებლობისას 30 ათასს არ აღემატებოდა. 58 VOYAGER 28/2023

ლება. „mar’an“ ზღვის ადგილს ნიშნავს და ამ პარკის ბუნებრი ვი თავისებურებების მიზეზს ხსნის. ათასწლეულების უკან უბე ღრმად შემოდიოდა ნაპირში, უკან დახევის მერე კი ეს დაჭაო ბებული დაბლობი დატოვა, რომლის ამოშრობაც ჯერ კიდევ VII საუკ უნეში დაიწყეს. მდინარეებ ი, ტბები, ტყე, საფეხმავლო მარშ რუტებით, ოკეანის ნაპირებთან – მიდიების ფერმები და გადამ ფრენი ფრინველების ნამდვილი გზაჯვარედინი, ისტორიული ღირსშესანიშნაობები, პლაჟები, შუა საუკუნეების დასახლებები ეკლესიებითა და ძველი პორტებით... Marais Poitevin სრულიად განსხვავებულ გამოცდილებას გთავა ზობთ და, გადაწყვეტილების მისაღებად, გირჩევთ, ამ ერთგვარი ნაკრძალის ყველა შემოთავაზებას გაეცნოთ. www.aunis-maraispoitevin.com

Marais Poitevin – ატლანტიკის ოკეანის სანაპიროსა და ისტორიულ ქალაქ ნ’ორს შორის მოქცეული ვრცელი, დაჭაო ბებული ადგილი საფრანგეთის დასავლეთში, ბუნებრივი პარ კია, გასაოცარი იმპრესიონისტული პეიზაჟებითა და სიმწვანის უსასრულო გრადაციებით. აღმოსავლეთის სველი ჭაობის ზო ნას „მწვანე ვენეციას“ უწოდებენ. აყვავებულ მდელოებს შო რის არხების დაქსაქსული ლაბირინთია, რომლის ნაპირებსაც ჩამოშლისგან მწკრივად ჩალაგებული ხეების ფესვები იცავს. შეგიძლიათ, უსასრულოდ იხეტიალ ოთ, ან ტრანსპორტი აირჩი ოთ: ველოსიპედი, კანოე, ნავი... წარმოიდგინეთ, რომ წყალი ისე უხმაუროდ მიედინება, თითქოს არც იძვრის, თქვენ კი კანოეთი მიცურავთ და სიჩუმეს მხოლოდ ნიჩბის მოსმის ხმა არღვევს.

ლა როშელი მარანს 24-კილომეტრიანი არხით უკავში რდება.

დასავლეთის მხარე დამშრალი ჭაობია, სადაც სწორი არხები უზარმაზარ მინდვრებს კვეთს. ეს მხარე მიწათმოქმედებისთვის გამოიყენება და ერთ დროს აქ არსებული კირქვის კუნძულები შესანიშნავი მასალა იყო სოფლების გასაშენებლად. ასე აშენდა მარანიც (Marans) – ჭაობის ორ ზონას შორის მდებარე დასახ

59 VOYAGER 28/2023

საფრანგეთი ლა როშელი

მონ სენ მიშელი კიდევ ერთი ციხესიმაგრე

კურსი ლა როშელიდან ჩრდილოეთით აიღეთ – საფრანგეთის ჩრდილო-დასავლეთ სანაპიროსკენ, იქ, სადაც მდინარე კუენონი ორი რეგიონის – ნორმანდიის და ბრეტონის ბუნებრივ საზღვარს ქმნის და სენ მიშელის უბეში ჩაედინება. აქ, ნაპირისგან მოშო რებით, პატარა კლდოვან კუნძულზე, შუა საუკუნეების ქალაქია გაშენებული.

ამ უჩვეულ ოდ პატარა ტერიტორიაზე, რომლის პერიმეტრი კი ლომეტრს არ აღემატება, თავდაცვითი ნაგებობის შიგნით ვიწ რო ქუჩები, საცხოვრებელი სახლები, სუვენირების მაღაზიებ ად ქცეული დუქნები, რატუშა, სასაფლაო, შუქურად გადაკეთებული წისქვილი, სოფლის ეკლესია და ბენედიქტელთა ორდენის სა აბატოა.

60 VOYAGER 28/2023

ხმელეთსა და ოკეანეს შორის აღმოჩენილ ამ ერთი ბეწო კუნ ძულზე მიწასაც ამუშავებდნ ენ და მოსავალიც მოჰყავდათ, რაც ქალაქის არცთუ მრავალრიცხოვან მოსახლეობ ას ალყის დროს თავის გატანაში ეხმარებოდა. საფეხურებად განლაგებული ნა გებობები ჰორიზონტის ხაზზე მასიურ, კონუსურ სილუეტს ქმნის, რომლის ქვედა, განიერ ი ნაწილიც კოშკებიან გალავანს წარ მოადგენს, მწვერვალი კი სააბატოს მთავარი ტაძრის შპილია, მასზე აღმართული მიქაელ მთავარანგელოზის ბრინჯაოს მოოქ როებული ქანდაკებით. შთაბეჭდილებას, რომ თითქოს თქვენ თვალწინ გრავიტაციის კა ნონი ირღვ ევა, გეოგრაფიული გარემო კიდევ უფრო ამძაფრებს: სენ მიშელის უბე ევროპის სანაპირო ზოლზე ოკეანის ყველაზე ძლიერი მიქცევა-მოქცევით ხასიათდება. წყალმა შეიძლება 20 კილომეტრითაც კი დაიხიოს უკან და კუნძულის ბუნებრივი გა რემო მთვარის ფაზების მიხედვით შეიცვალოს.

ლეგენდის თანახმად, 708 წელს, სენ მიშელის აღმოსავლეთით მდებარე ქალაქ ავრანშის ეპისკოპოსს – ობერს, სიზმარში მთა ვარანგელოზი მიქაელი გამოეცხადა და კუნძულზე სამლოცვე ლოს ასაშენებლად ადგილი მიუთითა. სააბატო აქ X საუკუნეში დაარსდა, როცა ბენედიქტელთა თემმა 966 წელს დიდი ეკლე სია ააგო. მაშინდელი არქიტექტორების სასახელოდ უნდა ითქვას, რომ 80 მეტრის სიგრძის ტაძარი ხელოვნურ პლატფორმას ეყრდნობა, კლდის წვერის გარშემო აგებულ ოთხ საძვალეს. პირველი და სახლება სააბ ატოს მისადგომებთან მალევე გაჩნდა – მომლოც ველებს გამასპინძლება და ღამის გასათევი სჭირდებოდათ. 1204 წელს, ნორმანდიის დაპყრობისას, საფრანგეთის მეფის – ფილიპ II ოგიუსტის ჯარების მიერ გადამწვ არი სოფელი და სააბატო, ისევ მეფის მიერ გაღებული დიდძალი შემოწირულებით აღად გინეს. ამავე სახსრებით ჩრდილოეთის ფერდობზე მასშტაბური

61 VOYAGER 28/2023

საფრანგეთი ლა როშელი

მშენებლობა წამოიწყეს, რომლის დასრულებასაც 17 წელი დას ჭირდა: La Merveille – ანუ საოცრებად წოდებული სამსართული ანი შენობა, ერთდროულად თავდაცვითი და რელიგიური ფუნქ ციით, სატრაპეზოს, პილიგრიმთა მოსასვენებელ ოთახს, მარანსა და სხვა სივრცეებს აერთიანებდა. აქვე იყო ე.წ. რაინდთა ოთახი, სადაც ხელნაწერები ინახებოდა და მუშავდებოდა. სააბატოს მთელი კომპლექსი შუა საუკუნეების ინჟინერიის მიღწევათა დემონსტრირებაა – შეზღუდული ფართობისა და კლდის რთული რელიეფის პირობებში, ვერტიკალურად გაზ რდილი სივრცე საოცარ მასშტაბებს აღწევს და გოთური არქი ტექტურისთვის ისედაც დამახასიათებელი აზიდული პროპორ ციები კიდევ უფრო ხაზგასმულია. XIV საუკ უნეში კუნძულს შვიდკოშკიანი განიერ ი გალავანი შემო არტყეს, რომელსაც სენ მიშელისთვის არასდროს უღალატია და ის თავისუფლებისა და წინააღმდეგობის სიმბოლოდ აქცია. ეს მძლავრი საფორტიფიკაციო სისტემა 100-წლიანი ომის პერიოდ ში ინგლისის შემოტევებს თითქმის 30 წლის განმავლობაში იგე რიებდა. შორიახლო მდებარე კუნძული ტომბელენი კი მონ სენ მიშელზე ინგლისური შეტევების საორგანიზაციო ბაზა იყო. საფრანგეთის რევოლუციის დროს ბერებისგან დაცლილი საა ბატო სახელმწიფო საპყრობილედ გადაკეთდა. 1863 წლამდე ე.წ. „ზღვების ბასტილია“ 14 000-მდე ტუსაღმა გამოიარა, რომელთაც ოკეანის მოქცევა და მოძრავი ქვიშა გაქცევის ყველა შანსს უს პობდა. 1874 წელს მონ სენ მიშელს ძეგლის სტატუსი მიენიჭა და მისი რესტავრაციის ხანგრძლივი პროცესი დაიწყო. 1878 წელს აგე ბულმა დამბამ კუნძულთან მისვლა გააადვილა, თუმცა დროთა განმავლობაში ბუნებრივ გარემოს სერიოზ ული პრობლემები შე უქმნა. ის დაკიდული ხიდით ჩაანაცვლეს, რომელიც, დამბისგან განსხვავებით, არ ბლოკავს დინებას და მონ სენ მიშელზე მოხ ვედრის უსაფრთხო და კომფორტული საშუალებაა. თუ თავგადასავლების მაძიებელი ხართ და კუნძუ ლამდე მისვლა უსათუოდ მიქცევისას, შლამიანი ფსკერის გავლით გსურთ, აქ მოქმედი წესებით, გიდი უნდა აიყვანოთ. 62 VOYAGER 28/2023

წვარმა ფენოვანმა ომლეტმა ეს პატარა სასტუმრო, რესტორანი და მათი მფლობელი არა მარტო სან მიშელის, მთელი საფრან გეთის ისტორიის ნაწილად აქცია: 1782 წელს, როცა სააბ ატოში სარესტავრაციო სამუშაოებ ის ხელმძღვანელად გამოგზავნილმა ფრანგმა არქიტექტორმა, ედუარდ კოროიემ (Édouard Corroyer), კუნძულზე ცოლ-შვილთან ერთად მათი ოჯახის მზარეული – ბურ გუნდიელი ანეტი წამოიყვანა. ანეტს ადგილობრივი მცხობელის ვაჟი – ვიქტორ პულიარი (Victor Poulard) შეუყვარდა. კოროიე მ ახალგაზრდა ქალს ქორწილი პარიზში გადაუხადა – მის ოჯახში წლების განმავლობაში გაწეული შრომის სანაცვლოდ, მადლო ბის ნიშნად. იმავე წელს ანეტმა – უკვე გამოცდილმა მზარეულ მა – კუნძულის სტუმრებს თავისი ნახელავი კერძები შესთავაზა: არომატებით და ფერებით სავსე მსუბუქი და მარტივი სალათები, რომელთა ინგრედიენტებადაც იმ პროდუქტს იყენებდა, რაც იქვე – ცასა და დედამიწას შორის, ზღვის უბეში მოიპოვებოდა. La Mère Poulard 1888 წელს დაარსდა, მერის ყოფილი სახლის ადგილას, რომელიც ცოლ-ქმარმა შეიძინა. კუნძული არასდროს დაუტოვებია, თუმცა ანეტი მსოფლიომ გაიცნო – სტუმრების მიერ სასტუმროში დატოვებულ ფოტოებში, ნახატებისა და ჩანაწერე ბის ავტორებს შორის, ბრიტანეთის სამეფო კარისა და იაპონიის საიმპერატორო ოჯახის წევრებს, პრეზიდენტებს, მწერლებსა და მხატვრებსაც ამოიცნობთ... ერთმანეთის მიყოლებით განლაგებული კარიბჭეებ ის გავლის შემდეგ, შუა საუკუნეების ქალაქის მთავარ ქუჩაზე მოხვდებით. ის სააბ ატომდე მიგიყვანთ. ეცადეთ, Venelle du Guet არ გამოგ რჩეთ – კუნძულის ყველაზე ვიწრო ქუჩა, ერთ ადამიანზე გათვ ლილი, ისიც, თუ კალუსტროფობია არ აწუხებს. Ruelle des Cocus – ანუ რქების ხეივანი – ასე უწოდეს მას ადგილობრივებმა, იმის საილუსტრაციოდ, რომ სივიწროვის გამო აქ რქებით გავლა შე უძლებელია. მაღაზიებს შორის ვიწრო გასასვლ ელი რომ არ გა მოგრჩეთ, ორიენტირად მოპირდაპირედ მდებარე Hôtel La Croix Blanche აიღეთ. La Mère Poulard – მთავარ გზაზეა. მუსიკალურ რიტმში კვერცხის გათქვეფის ხმა შეიძლება შორიდანვე შემოგესმათ. შეშაზე შემ

ანეტი განუხრელად ემორჩილებოდა თავის მოგონილ წესებს: აქ საჭმელს ზედა სართულზე მოგართმევდნ ენ, ყავას კი გარეთ – პატარა მაგიდასთან. ამბობენ, ამ წესის დარღვევის უფლება დიას ახლისმა ბელგიის მეფე ლეოპოლდ II-ესაც არ მისცა. სხვა თა შორის La Mère Poulard-ის 100 წლის იუბილეზე აქ ერთმანეთს დიდი ბრიტანეთის პერმიერ მინისტრი მარგარეტ ტეტჩერი და საფრანგეთის პრეზიდენტი ფრანსუა მიტერანი შეხვდნენ, მსოფ ლიო პოლიტიკურ პრობლემებზე ისაუბრეს და ის ომლეტი და აგემოვნეს, რომლის რეცეპტიც უკვე 130 წელია მკაცრად გასაი დუმლოებულია. Mère ანუ „დედა“ – ესაა ანეტ პულიარის საპატიო წოდება, მისი კულინარიულ ი მიღწევების აღსანიშნად, რომელმაც ფრანგული სამზარეულოს ტრადიციების დამკვიდრებას და პოპულარობას შეუწყო ხელი. აქედან გზას რომ გააგრძ ელებთ, წმინდა პეტრეს სახელობის პატარა ეკლესია შეგხვდებათ. შესასვლელში ჟანა დ’არკის ქანდაკება დგას, გვერდით კი მონ სენ მიშელის სასაფ ლაოზე ანეტ და ვიქტორ პოულიარების საფლავია, წარწერით: „დაე, ღმერთმაც ისე მიიღოს, როგორც თვითონ მასპინძლობდ ნენ სტუმრებს“. 63 VOYAGER 28/2023

საფრანგეთი ლა როშელი

ლა როშელის გასტრონომიული კვლევის დაწყებას ქალაქის მთავარი ბაზრიდან გირჩევთ. უკეთესია, თუ აქ მოსვლას ოთხშაბათს ან შაბათს დაგეგმავთ – ეს მთავარი სავაჭრო დღეებია, როცა ყვავილების, ყვე ლის და ბოსტნ ეულის ფართო დახლები მეზობელ ქუ ჩებს სწვდება. ზღვის პროდუქტების რიგი პირდაპირ მეთევზეთა პორტიდან მარაგდება. თუ რეგიონის გე მოები და არომატები მთელი სიჭრელით და ორიგინა ლობით გინდათ შეიგრძნ ოთ, ნუ დაიზარებთ და აქ ად გილობრივებივით დილაადრიან მოდით – ნაშუადღევს, პირველი საათისთვის, რიგები უკვე ძალიან შეთხე ლებულია ხოლმე. ამიტომ შუადღის სტუმრებს გირ ჩევთ, გეზი პირდაპირ რომელიმე კაფესკენ აიღოთ.

ლისწინებს. მისი შეფობის პერიოდში რესტორანმა მიშლენის მესამე ვარსკვლავი მიიღო; აგრეთვე – მწვანე ვარსკვლავი ზღვის რესურსების დაცვისა და უნარჩენო წარმოებ ისთვის და შესანიშნავი გამოხმაურ ება მიშლენის ოფიციალურ გვერდზე: მისი სამზარეულო მისი შეხედულებების გაგრძელებაა, რის შე დეგადაც იქმნება ზღვის არომატების ნამდვილი ბუკეტი და ჭეშ მარიტი ოდა ოკეანისადმი. მიშლენის გზამკვლ ევში შეფის კიდევ ერთი ობიექტია აღნიშნუ ლი – la yole de chris – ბისტრო დიდი ვერანდით, რომელიც ატ ლანტიკის ოკეანეს გასცქერის. ინტერიერში მთავარი ატრიბუტია ბრტყელძირიან ხის ნავი, რომელიც ღია სამზარეულოს ფუნქცი ას ითავსებს. აქვე მოწყობილ დახლზე მრავალფეროვანი ზღვის პროდუქტებია წარმოდგენილი. www.christophercoutanceau.com

Restaurant Christopher Coutanceau ეს გამორჩეული რესტორანია გურმანებისთვის, რომელიც ცალ კე მოგზაურობად ღირს. „ოკეანე ჩემი ბაღია, ჩემი ცხოვრება! მან გამომაწრთო და ჩემი ყოველდღიური ცხოვრების ნაწილი გახდა. კულინარიის მეშვეობით ჩემს ისტორიას ვყვები. ზღვა გამოხატ ვის საშუალებების ნამდვილი რეზერვუარია, საიდანაც საუკეთე სოს ვიღებ, რომ ჩემს სტუმრებს გავუზიარო“. I draw to share the best with my guests. Christopher Coutanceau ახალგაზრდა შეფია, გამორჩეული და მოკიდებულებითა და ხელწერით. წარმოსახვა და ინდივიდუა ლიზმი ჩანს ყველა კერძში, ხემსით დაწყებული და დესერტით დამთავრებული. მენიუს შედგენისას მესამე თაობის გამოცდი ლი მეთევზე ზღვის სეზონებსა და ეკოლოგიურ ციკლსაც ითვა

IMPRESSIONS ეს ისტორიული ქალაქის ცენტრში მდებარე რესტორანია, რო მელსაც, სეზონურ მენიუსთან ერთად, ელეგანტური ატმოსფერო გამოარჩევს. ღია სამზარეულოში სტუმრების თვალწინ ნამდვი ლი კულინარიული წარმოდგენა იქმნება. აქაურობას ადგილობრივი მცირე მეწარმეები ეკოლოგიურად სუფთა სეზონური პროდუქტით ამარაგებენ. მზარეულების გუნდს David Etcheverry უდგას სათავეში – მიშლე ნის ვარსკ ვლავის მფლობელი გამოცდილი შეფი, ასე რომ, ძვე ლი ქალაქის ტურის დაგეგმვისას აქ სტუმრობას აუცილებლად გირჩევთ. www.restaurant-impressions.fr 64 VOYAGER 28/2023

LES QUATRE SERGENTS მიშლენის გზამკვლ ევის მიხედვით ესაა მომხიბლავი ზამთრის ბაღი ნავსადგურის მახლობლად, სადაც შეფმზარეულ ი, თავის გუნდთან ერთად, სეზონური ინგრედიენტებით შექმნილ, სასია მოვნო თანამედროვე სამზარეულოს გთავაზობთ. ღვინის გრძე ლი და შთამბეჭდავი ჩამონათვალი რამდენიმე ასეული სახეობის ღვინოს, მათ შორის, რარიტეტებს აერთიანებს. რესტორნის სახელი XIX საუკუნის გახმაურებულ მოვლენებს უკავშირდება, როცა ლა როშელის 45-ე სასაზღვრო პოლკის 4 ჯარისკაცს ლა ფაიეტის საიდუმლო ორგანიზაციის წევრობა დაბ რალდა და გილიოტინაზე სიკვდილი მიესაჯა. მათგან ორი შუქუ რაში არსებული ციხის პატიმარი იყო, ამიტომაც, ადგილობრივე ბი ამ ადგილს ოთხი სერჟანტის კოშკს უწოდებენ. შენობა XX საუკუნის დასაწყისით თარიღდება. გადახურულ ბაღში რესტორანი 1975 წელს გაიხსნა. მას შემდეგ ინტერიერ ში ბევრი რამ შეიცვალა, თუმცა უნიკალურმა რკინის კარკასმა პირველადი სახე და ხიბლი შეინარჩუნა – 10 მეტრის სიმაღლის კონსტრ უქცია რეიმსშ ი, გუსტავ ეიფელის სახელოსნოებში უნდა იყოს დამზადებული. www.les4sergents.com

LES FLOTS იდეალური მდებარეობ ა ხედით ძველ ნავსადგურზე, მომხიბლა ვი ტერასა, კვალიფიციურ ი სერვისი და დახვეწილი მენიუ, რომ ლის ტონის მიმცემიც ოკეანის არომატებია – მიშლენის გვერდზე ეს მახასიათებლებია მიჩნეულ ი რესტორნის ძლიერ მხარედ. მე18 საუკ უნის ყოფილი ტავერნა, სადაც 1997 წელს Les Flots გაიხსნა, ე.წ. ჯაჭვის კოშკის გვერდით მდებარეობს. რესტორანი რამდენი მე სახის მენიუს გთავაზობთ, რომელთა ელექტრონული ვერსია ვებგვერდზეა ხელმისაწვდომი. აქვე შეგიძლიათ გადაამოწმოთ, ლა როშელში თქვენი ვიზიტი განსაკუთრებულ შეთავაზებას ხომ არ ემთხვევა, როცა თავად შეფმზარეულ ი გმასპინძლობთ და მის მიერ მომზადებულ ვახშამს სომელიეს მიერ სახელდახელოდ შერჩეული ღვინოც მოჰყვება. ბარემ აქვე ვახსენოთ Good Time – შეფ Gregory Coutanceau-ის კი დევ ერთი რესტორანი, რომელიც 2022 წლის აპრილში გაიხსნა. ის რამდენიმე სივრცეს აერთიანებს და ტრადიციისა და თანამედრო ვე ტენდენციების ერთობლიობით შექმნილ, ფრანგული სამზარეუ ლოს სიმბოლოდქცეულ კერძებს გთავაზობთ. www.les-flots.com

LE MAIL სანაპიროს გასწვრივ, ქალაქის ულამაზეს ხეივანში მდებარე რესტორანი სრულად განახლებულ დარბაზში გიმასპინძლებთ – ძველი ლუდხანების სტილში გადაწყვეტილი ინტერიერი, მუქი ტონები, სადა, დახვეწილი ფორმები, ლითონის სანათე ბი, სარკეები და თანამედროვე ბუხარი სასიამოვნო გარემოს ქმნის. თუ ლა როშელში თქვენი მოგზაურობა ღირშესანიშნავ თარიღს ემთხვევა, იცოდეთ, რომ ეს პატარა რესტორანი, ოკენის მხარეს მოწყობილი ვერანდით, შესანიშნავი ადგილია წვეულების გასა მართავად. www.restaurant-le-mail.com 65 VOYAGER 28/2023

საფრანგეთი ლა როშელი

L'HYSOPE მართალია, ლა როშელისგან ცოტა მოშორებითაა, მაგრამ თუ გურმანი ხართ, მანძილი არ შეგაფერხებთ – ეს მიშლენის ვარსკ ვლავით აღნიშნული რეტორანია, რომლის სამზარეულოსაც რე გიონის ერთ-ერთი გამორჩეული შეფი – Nicolas Durif განაგებს. მენიუ აქ სეზონებისა და პროდუქტების მიხედვით იცვლება, თუმ ცა პირველი, რაც თქვენს ყურადღებას მიიქცევს, ატმოსფეროა. სივრცე, საიდანაც იაპონური ბაღიდან მოხვდებით, მიგანიშნებთ, რომ კულინარიის გარდა, კოლექციონირება და, განსაკუთ რებით, ჭურჭლის შეგროვება შეფის ინტერესია. კარგ ამინდ ში შეგიძლიათ, Zen ბაღში სიმშვიდით და შადრევნის ჩუხჩუხით დატკბეთ. L'hysope – ქართულად უსუპი, არომატული ბალახოვა ნი მცენარეა, რომელსაც, მდოგვთან, დარიჩინსა და სხვა სანე ლებლებთან ერთად, ხშირად შეხვდებით აქაურ კერძებში, ისევე, როგორც ციტრუსებს, სუნელებსა და აზიურ ნოტებს. განსაკუთ რებით აღსანიშნავია ყველის დაფა, რომელიც იდეალურად გა მოყვანილი ყველის მრავალფეროვნებას გთავაზობთ. www.lhysope.fr

LE BOUILLON პატარა რესტორანია ორიგინალური ბაღით. აქაურობის მასპინ ძელია ჯერემი ბრუე – კულინარიულ წრეებში ცნობილი მზარეუ ლი, რომელმაც ერთ მშვენიერ დღეს „ ჟიულ ვერნი“ – ეიფელის კოშკის მესამე სართულზე მდებარე რესტორანი მიატოვა და ლა როშელში გადაბარგდა. ახლა ამ ორიგინალური ბისტროს სამზარეულოში თევზი და ად გილობრივი ზღვის პროდუქტები ინოვაციურ საფირმო კერძებად გარდაიქმნება. კეთილშობილი ბოსტნეული თეფშებზე ფერებისა და ტექსტურების საოცარ მრავალფეროვნებას ქმნის – არ მოგეს მათ, ჯერემი ბრუე მიიჩნევს, რომ კეთილშობილია პროდუქტი, რომელიც დამწიფებისთანავე იკრიფება და ამიტომაც განსაკუთ რებული გემოვნური თვისებები აქვს. www.le-bouillon-larochelle.fr

LE CLAN DES MAMMA ანუ დედების კლანი, იტალიური სარესტორნო ქსელია საფრან გეთის ქალაქებში, მათ შორის პარიზში, ლიონში, ნანტში... ლა როშელში თქვენი მასპინძელი კარლოტაა – პირობითი იტალიე ლი დედა, რომელსაც სტუმრების მიღება და მათი ხვავიანი ულუ ფებით გამასპინძლება უყვარს. რესტორანი იტალიის ყველა რე გიონის საუკეთესო პროდუქტით მარაგდება. ანტიპასტით დაწყებული, ჯელატოთი და კოქტეილებით დამთავ რებული, კერძების გრძელ და მადისაღმძ ვრელ ჩამონათვალს საიტზე განთავსებული მენიუს საშუალებით წინასწარ შეგიძლი ათ გაეცნოთ. აქაური პიცა, რა თქმა უნდა, განსაკუთრებულია. როგორც თითქმის ყველა იტალიურ რესტორანში, აქაც გეტყვიან, რომ საიდუმლო ინგრედიენტი, რომელსაც ცომის მომზადებისას იყენებენ, სიყვარულია. თუმცა ცომის სიფაფუკის უფრო პრაქტი კული მიზეზიც არსებობს – მოზელვის მერე მას 48 საათის განმავ ლობაში ასვენებენ. რესტორნის კონცეფცია ორი იტალიური სიტყვით შეგვიძლია გადმოვცეთ მოკლედ და გასაგებად: COME A CASA – როგორც სახლში! www.leclandesmamma.com/carlotta-la-rochelle 66 VOYAGER 28/2023

LE POMPON ეს ლა როშელის ძველ ნავსადგურში მდებარე პატარა რესტორა ნია, 1950-იანი წლების საფრანგეთისთვის დამახასიათებელი ინ ტერიერით – შესასვლელშივე ბარის გრძელი დახლით და შეწყ ვილებული მრგვალი ან კვადრატული მაგიდებით. სეზონური პროდუქტებისგან შედგენილი მენიუ კლასიკური სამზარეულოს თანამედროვე ვარიაციაა. კოქტეილების გრძელი ჩამონათვალიდან არჩევანის გაკეთება თუ გაგიჭირდათ, გირჩევთ, ბარისტა დაიხმაროთ. შეგიძლიათ მეორე სართულზე, არტ- დეკოს სტილში გემოვნებით მოწყო ბილ, ნათელ ინტერიერში ივახშმოთ, თუმცა პირველ სართუ ლის ტერასას გირჩევდით – ზედ ნავსადგურის პირას გამოდ გმულ მაგიდებს, რათა თქვენ წინ ჩამწკრივებული, წყალზე მოტივტივე აფრიანი იახტების მწკრივით და შუა საუკუნეების კოშკების ხედით დატკბეთ. მენიუ ზღვის პროდუქტების მრა ვალფეროვნებას გთავაზობთ, თუმცა თქვენს არჩევანში არ ჩავერევით, მით უმეტეს, რომ საიტზე კერძების, ღვინის, კოქ ტეილებისა და იტალიური ჯელატოს ჩამონათვალი დაწვრი ლებითაა მოცემული. www.brasserielepompon.com ლა როშელის, როგორც ოკეან ისპირა ქალაქის სამ ზარეულოში თევზსა და ზღვის პროდუქტებს განსა კუთრებული ადგილი უჭირავს – ამაში ნებისმიერი რესტორნის მენიუ დაგარწმუნებთ, თუმცა მათ დასა გემოვნებლად რამდენიმე ადგილს მაინც განსაკუთ რებით გირჩევდით:

ლა როშელი განთქმულ ია ზღვის დელიკატესებით – მოლუსკებ ი, ხამანწკები, მიდიები, კიბორჩხალისებრთა დიდი ნაირსახეობა. აქაური ხამანწკი უნიკალური პროდუქტია, რომელიც ღია ზღვა ში, ლა როშელსა და კუნძულებს შორის გაშლილ 2500 ჰექტარ ზე გამოჰყავთ. გემოვნებაზე, მოგეხსენ ებათ, არ დავობენ, თუმცა ჩვენ ორ სახეობას გირჩევთ – Fine de claires ან Spéciale de claire, რომლებიც უფრო რბილი გემოთი და თხილის არომატით გა მოირჩევა. მიდიები აქ გასტ რონომიული ბრენდია – ლა როშე ლის ჩრდილოეთით, Aiguillon-ის ყურეში, სადაც ერთმანეთს ატლანტიკის ოკეანის მლაშე და ჭაობის მტკნარი წყლები ერთ ვის, განსაკუთრ ებული მიდია გამოჰყავთ – La Charron. ეს სახელი ადგ ილწარმოშობის ისეთივე უპირატესობით სარგებლობს, რო გორც, მაგალითად, კონიაკ ი ან შამპანური.

le tout du cru – მენიუშია ზღვის პროდუქტების ფართო არჩ ე ვანი, მათ შორის, 12 სახეობის ხამანწკი, აგრ ეთვე, ადგილობრივი ფერმერების დამზ ადებული ძეხვეული და ყველის ნაირსახეობა. მათ ორ მის ამართზე შეგიძლიათ მიაკითხოთ: 24 Rue Thiers – ლა როშელი, 16 Quai Job Foran – კუნძული რე www.tout-du-cru.fr

Le Comptoir Saoufé – ხამანწკების ბარი ისტ ორიული ქალა ქის ცენტრში, ძველი ნავსადგურ ის მახლობლად, ზღვისა და ად გილობრივი ფერმ ერების მიერ წარმოებული პროდუქციის დიდ არჩევანს გთავაზობთ.

Bar André – 1947 წლიდ ან, ძველ პორტში გახსნილი ეს პატარა რესტორანი ადგილობრივი სამზარეულოს კერძებსა და თევზის და ზღვის პროდუქტების დიდი არჩევანს გთავაზობთ. შეგიძლი ათ, ზღვის დელიკატესები თანაც გაიყოლოთ კიდეც.

12 rue du port www.lecomptoirsaoufe.com

5 Rue Saint Jean du Pérot www.barandre.com 67 VOYAGER 28/2023

იტალია ვენეცია

იდუმალებით მოცული ქალაქი „ბრაავოსი იდუმალებით მოცული ქალაქი იყო: ნისლების, ნიღბებისა და ჩუმი მითქმა-მოთქმის ქალაქი“. ჯორჯ რ.რ. მარტინი

68 VOYAGER 28/2023

ირ ინ ა ბაგ აურ ი

ყინულისა და ცეცხლის სიმღერა ყვავების ნადიმი ბრაავოსი ჯორჯ რ. რ. მარტინის გამოგონილი ქალაქია „ყინუ ლისა და ცეცხლის სიმღერიდან“. მის სამყაროში თუკი ვესტე როსის მეომრების კონტინენტია, ბრაავოსი, სადაც არია სტარკი მიემგზავრება, ვაჭრების დასახლებაა: ვიწრო ზღვის ლაგუნაში, ას კუნძულზე გაშენებული ქალაქი, რომელსაც შუაში დიდი არხი დაუყვება. აქაურობა, თავის დროზე, ტყვეობისგან გამოქცეულ მა მონებმა დააარსეს და დროთა განმავლობაში ერთ-ერთ უმ დიდრეს და თავისუფალ ქალაქად აქციეს, რომელიც სხვადას ხვა ეთნოსისა და მრწამსის ადამიანებით არის დასახლებული. ბრაავოსი ცნობილია თავისი რკინის ბანკით, სამჭედლოებით, არსენალითა და ტაძრებით. ფენტეზის ჟანრის ერთ-ერთი ყვე ლაზე სახელგანთქმული და იდუმალებით მოცული ქალაქის შექმნისას, მარტინმა ინსპირაცია ვენეციისგან აიღო. შესაბამი სად, ბრაავოსის აღწერილობა თითქმის ზედმიწევნით ემთხვევა ადრიატიკის ზღვის ლაგუნაში 118 კუნძულზე გაშენებული ქალა ქის ისტორიას, რომელსაც მეექვსე საუკუნეში, რომის იმპერიის დაცემის შემდეგ, ბარბაროსთა გახშირებული შემოსევებისგან შევიწროებულმა ადამიანებმა შეაფარეს თავი. დღევანდელი ვენეციის ტერიტორია ყველაზე დაცული ადგილი იყო აპენინების ნახევარკუნძულის ჩრდილოეთის მოსახლე ობისთვ ის და ყველაზე საშიში მტრისთვის, რომელიც, წყლის დინებებისა და არხების სიღრმის ცოდნის გარეშე, ვერაფრით გაიგნებდა გზას ლაგუნის კლაკნილ და ხავსმოდებულ ლაბი რინთებში. დროთა განმავლობაში კუნძულებზე დასახლებები გაიზარდა: მყიფე ნიადაგი ხის ბოძებით გაამაგრეს და მასზე დააშენეს ქალაქი, – დედამიწაზე ერთადერთი თავისი ლანდ შაფტითა და ისტორიით, რომელიც თავისი გემთსაშენის – არ სენალის დამსახურებით, იქცა ზღვებისა და მიწების მბრძანებ ლად, ქრისტიანობის სიმტკიცისა და ევროპის ძლიერების სიმ ბოლოდ, ვაჭრების, მეზღვაურებისა და ხელოვანების ქალაქად, რომელიც ნამდვილია, მაგრამ გამოგონილს უფრო ჰგავს. ვენეცია იყო მრავალსახოვანიც – ბრაავოსის ღმერთივით: სავსე ათასი ჯურისა და მრწამსის უცხოელებით, რომლებიც აქაურო ბისკენ მოილტვ ოდნენ, როგორც უსაფრთხოების კუნძულისკენ, რადგან დანამდვილებით იცოდნენ, რომ აქ მათ სიცოცხლესა

69 VOYAGER 28/2023

იტალია ვენეცია

და ქონებას, წყალსა და ფლოტებთნ ერთად, უპირველეს ყოვ ლისა, მიუკერძოებელი სასამართლო დაიცავდა (რასაც ეყრდ ნობა კიდეც შექსპირის „ვენეციელი ვაჭარი“). ვენეცია იყო შემწყნარებელი, სამართლიანი და უმკაცრესიც, სადაც მოღალატეები სასტიკად ისჯებოდნენ. ერთ ასეთ ამბავს დღემდე ყოველდღიურად იხსენებენ დოჟების სასახლეში, სა დაც დიდი საბჭოს დარბაზის კედლის მხატვრობას ვენეციის მმართველების პორტრეტები ამშვენებს, ერთი გამონაკლისით: მეთოთხმეტე საუკუნის სურათების გაყოლებაზე, ერთი ჩარჩო ცარიელია. ნებისმიერი გიდი გეტყვით, რომ აქ მარინ ფალიე როს პორტრეტი უნდა ყოფილიყო, ვენეციის დოჟის, რომელსაც სამშობლოს ღალატისთვის, მეთოთხმეტე საუკუნეში, 81 წლის ასაკში, წმინდა მარკოზის მოედანზე მოჰკვეთეს თავი და ამი ტომაცაა დაფარული მისი სახე შავი საღებავით, ნიშნად ლაქისა, რომელიც რესპუბლიკას დაუტოვა.

დერთი ქალაქი, რომელსაც, ქვის მაღალი გალავნის ნაცვლად, ზღვა და შლამიანი ლაგუნა „ამაგრებდა“, მისი მისადგომები კი დაცული იყო წმინდანების ლოცვებითა და წყევლით – მათდამი „ვინც ვენეციის წმინდა წყლებს შეურაცხყოფდა“. ეს საიდუმლოებების, ნიღბების და ჯადოქრების ქალაქიცაა – ნამდვილებისა და შარლატანების, მასონებისა და კაბალისტე ბის, კუდიანებისა და მათზე მონადირეებ ის.

დღევანდელი მასობრივი ტურიზმი ვენეციას რომანტიკულ ქა ლაქად ფუთავს, სადაც შეყვარებულები გონდოლებით დასე ირნობენ და ჰოლივუდის მსახიობ ები მდიდრულ ქორწილებს იხდიან. სინამდვილეში ეს ძლევამოსილებისა და დიდების ის ტორიაა: უჩვეულ ო ამბების უძირო სკივრი, რომელიც სავსეა წმინდანების, საგმირო საქმეებ ის, ვაჭრების, მთავარსარდ ლების, გემთმშ ენებლებისა და კაპიტნების, მხატვრების, მუსი კოსების, დრამატურგების, ხუროთმოძღვრების ისტორიებით; კიდევ – ქუჩის მსახიობებისა და მთიდან ჩამოსული მტვირთა ვების, მსახურების, კურტიზანებისა და ავანტიურ ისტების თავ გადასავლებით. ამბებით, რომლებიც აქ გაჩნდა და დაიწერა, და რომლებიც აღმოსავლეთიდან თუ სამხრეთიდან ჩამოჰყვა ალაფითა თუ სავაჭრო საქონლით დატვირთულ ხომალდებს და დარიჩინის, ზაფრანისა და საკმევლის სურნელი დაჰკრავთ; სავსეა სასწაულ ებითა და იდუმალებით მოცული ამბებითაც: რადგან მისტიკის გარეშე როგორ იარსებებდა ვენეცია, ერთა

70 VOYAGER 28/2023

l „არაჯადოქრული საზოგადოების წარმომადგენლებს, რომელთაც ხშირად „მაგლებადაც“ მოიხსენიებ ენ, შუა საუკუნეებში განსაკუთრებით ეშინოდათ „ჯადოქრებისა“, თუმცა მათი ამოცნობა ნაკლებად ეხერ ხებოდათ. იმ უიშვიათეს შემთხვევებშიც კი, როცა მაგლები ნამდვილ ჯადოქარს ჩაიგდებდნენ ხოლმე ხელში, მათ დაწვას მაინც არანაირი აზრი არ ჰქონდა. ჯადოქარი ცეცხლის გამყინავ შელოცვას ასრულებ და და შემდეგ ვითომ სიმწრისგან ყვიროდა, სინამ დვილეში კი მხოლოდ ღიტინის მსგავს სასიამოვნო შეგრძნებას განიცდიდა. როგორც ჩანს, ვენდელინ უცნაურას იმდენად მოსწონდა კოცონზე დაწვა, რომ ხშირად იცვლიდა გარეგნობას და მაგლებს, სულ ცოტა, ორმოცდაშვიდჯერ დააჭერინა თავი“.

რომლებიც დაწვას არ გულისხმობს (აქ მთავარი სტიქია წყა ლია და, შესაბამისად, უპირატესობას დახრჩობას ანიჭებენ), მაგრამ უხვად გვხვდება წამებები, გამათრახება, ყურების დაჭ რა, თუ საჯარო გაროზგვა. რესპუბლიკის არქივებიც სავსეა საქმეებით, რომლებიც კუდი ანებისა და ჯადოქრების სასამართლ ო პროცესებსა და სასჯე ლებს აღრიცხავს. ვენეციელი გრძნეულების ამბები რომ შორს იყო გავარდნილი, ამას შექსპირის ტრაგედიაც მოწმობს, სადაც სენატორ ბრაბანციო ოტელოს ბრალს სწორედ ჯადოქრობაში სდებს, რადგან, მისი აზრით, მავრი სხვაგვარად ვერ მონუსხავ და მის კეთილშობილ ქალიშვილს – დეზდემონას.

ჰარი პოტერი და აზკაბანის ტყვე ჯ.კ. როულინგი

იმ ადამიანებს შორის, რომლებსაც მჩხიბაობა-კუდიანობის ბრალდებით ასამართლებდნენ, რთულია თქმა, რამდენი იყო ნამდვილი ჯადოქარი. ალბათ როულინგს დაეჯერება და იმ ათა სობით და ათიათასობით საქმეში, რომლის მასალებსაც ევრო პული არქივები ინახავს, ჭეშმარიტად გრძნეულები ერთეულები თუ იქნებოდნენ. თუმცა, კუდიანები, მჩხიბავები, გრძნეულები და ჯადოქრები მრავლად იყვნენ მრავალსახოვან ვენეციაში, სადაც ჯადოქრობა ერთ-ერთ ყველაზე მოთხოვნად ხელობად მიიჩნეოდა. „გრძნეულთა“ უმეტესობა მკითხაობით და ექიმბა შობით ირჩენდა თავს და წინაპართაგან დანატოვარი შელოც ვებით კურნავდა ავადმყ ოფებს. ოკულტიზმის განვითარებაში დიდი წვლილი შეიტანა ვენეციის ებრაულმა გეტომ, „სოლომონის წიგნებმა“ და კაბალისტურმა ტექსტებმა; გრძნეულებას ეწეოდნენ ასევე მეძავები, მსახიობე ბი და, რაოდენ გასაკვირიც უნდა იყოს, მღვდლები. მჩხიბავებს და ჯადოქრებს, როგორც ჩანს, საქმე არ აკლდათ: მათ მიმარ თავდნენ სასოწარკვეთილი მიჯნურები, ქმრებისგან მიტოვებუ ლი ქალები, გაღატაკებული ვაჭრები, ჯანმრთელობაშერყეული მოქალაქეებ ი, თუ იმპოტენციის პირას მისული კაცები….. თუმცა, მეთხუთმეტე საუკუნის ერთ-ერთ ცნობილი ტექსტის – ჰაინრიხ კრამერის „ალქაჯთა უროს“ (Malus Maleficarum) თა ნახმად, რომელსაც ხშირად ეყრდნობოდა რომის ინკვიზიცია და რომელსაც ვენეციაშიც კარგად იცნობდნენ, ჯადოქრებისა და ალქაჯების ზებუნებრივი ძალები გაცილებით მრავლისმომ ცველი უნდა ყოფილიყო: ამ გერმანული ტრაქტატის მიხედვით, მათ შეეძლოთ ადამიანების ცხოველებად ან ურჩხულებად გარდაქმნა, გრიგალის გაჩენა, ნათესების განადგურება, ეშმაკ თა შაბაშში მონაწილეობა და დემონებთან სქესობრივი ურთი ერთობის დამყარება. „ალქაჯთა ურო“ მიზოგინური ტექსტია, რომელიც უფრო ქალ ჯადოქრებს ეხება, ვიდრე კაცებს, რად გან დედაკაცები, ავტორის აზრით, მათი სისუსტისა და ჭკუის სიმწირის გამო, უფრო მარტივად ექცევიან ეშმაკის საცდურში. კრამერი გვთავაზობს დასჯისა და წამების მრავალფეროვან მე თოდებსაც: მისი აზრით, ალქაჯის გამოსააშკარავებლად, განსა კუთრებით სასურველია, მისი დასერვა გახურებული შანთებით, – ეს მეთოდი ამარტივებს ადამიან ის სხეულზე „ეშმაკის დამღის“ პოვნას, რაც ალქაჯობის უტყუარი სამხილია. ტოლერანტული ვენეციის რესპუბლიკა შედარებით მარტივად და ირონიულ ად უყურებდა მჩხიბაობა-გრძნეულებებს და აქ რომის ინკვიზიციის ქმედებებიც შერბილებულია, თუმცა, ამის მიუხედავად, ქალაქისთვ ის უცხო ნამდვილად არ არის ადამი ანთა ჯადოქრობის ბრალდებით გასამართლება, მეთოდებით,

დოკუმენტური წყაროების თანახმად, კუდიანობაში ბრალდე ბულთაგან უმეტესობა გაუნათლებელი, წერა-კითხვის უცო დინარი, უბრალო და უცნობი ადამიანი იყო. თუმცა მათ შორის არის ისეთიც, სახელი რომ შორს გაითქვა და მისი გვარი დედა მიწის ყველა კუთხეში სმენიათ. მჩხიბავთაგან ყველაზე ცნობი ლი „არ დაეძებს, მდიდარი თუა, იყოს მახინჯი, გინდაც ლამაზი, ოღონდაც ტანზე კაბა ემოსოს და მერე კი ხვდებით, თუ რასაც სჩადის“, ლორენცო და პონტე, „დონ ჯოვანი“. ეს მოცარტის „დონ ჯოვანის“ ლიბრეტოდან ამონარიდია, სადაც ლეპორელო დონა ელვირას თავისი ბატონის საყვარლების კატალოგს აც ნობს, პირადად მის მიერ შედგენილს. სია შთამბეჭდავია: მისი მეშვეობ ით ვიგებთ, რომ დონ ჯოვანის „იტალიაში ექვსას ორ მოცი ქალი ჰყოლია, გერმანიაში – ორას ოცდათერთმ ეტი, საფ რანგეთში – ასი, თურქეთში – ოთხმოცდათერთმეტი, ესპანეთში კი მათი რიცხვი ათას სამამდე ასულა. ცნობილია, რომ მოცარ

71 VOYAGER 28/2023

იტალია ვენეცია

ტის ლეგენდარულმა ლიბრეტისტმა, ლორენცო და პონტემ, დონ ჯოვანის არქეტიპად ჯაკომო კაზანოვა – ვენეციელი მექალთანე გამოიყენა და პერსონაჟი პირადად მისი დახმარებით შექმნა. ეს მეთვრამეტე საუკუნის ამბავია, იმდროინდელი, როცა ქალაქში მოდური იყო ვიწრო კორსეტები და კრინოლინები, ამ სულის შემხუთველ სამოსში გამოწყობილ ქალებში კი ხშირი იყო გულ ყრები და გულის წასვლები; ეს არის განმანათლებლობის ეპო ქის ვენეცია, სადაც, ერთი მხრივ, მეცნიერებებს ეწაფებოდნენ, მეორე მხრივ კი წინა საუკუნეების დანატოვარ ცრურწმენებსა და მაგიურ ცოდნას ვერ ელეოდნენ. პირველი მსახურის გაჩენაც ამ დროს უკავშირდება: ღარიბი ვე ნეციელ ი, ჯაკომო ჯიროლამო კაზანოვა, სან სამუელეს ეკლესი აში, ვიოლინოზე დაკვრით ირჩენდა თავს, როდესაც სენატორი მატეო ბრაგადინი გაიცნო. დიდგვაროვანი იმდენად მოიხიბლა ახალგაზრდით და მისი ინტელექტით, რომ დაინტერესდა, ამხე ლა მიწიერ ცოდნასთან ერთად „ზებუნებრივი“ უნარებიც ხომ არ ჰქონდა. ჯაკომომაც, ბუნებრივია, იმედი არ გაუცრუა და „გაუმხილა“, რომ მართლაც ფლობდა საიდუმლო ფორმულას, რომლის მეშვეობითაც დაშიფრულ ინფორმაციას იღებდა და ეს ცოდნა ესპანეთში ტყვედ ჩავარდნისას, განდეგილი ბერისგან მიეღო. ფორმულა გამოცადეს და „იმუშავა“, კაზანოვას სენა ტორისა და მისი მეგობრებისთვის, ბუნებრივია, არც საიდუმ ლო ცოდნის გამხელაზე უთქვამს უარი, ოღონდ, განდეგილი ბერის სიტყვებით, ნებისმიერი, ვისაც ფორმულას გაუმხელდა, 50 წლის ასაკში აღესრულებოდა. ამ სიტყვებმა ბუნებრივია, სა მეგობროს ხელი ააღებინა „მაგიურ ცოდნაზე“. თუმცა, კაზანო ვამ ისინი დაარწმ უნა, რომ ასევე ფლობდა ფილოსოფიურ ქვას, კაბალის საიდუმლოებ ას და უნივერსალურ მედიცინას. მის სიტყვას იმხელა ფასი დაედო ამ არცთუ დიდად გონებამახ ვილ საზოგადოებაში, რომ ბრაგადინმა იშვილა, მისცა შემოსა ვალი, სახლი, ერთი გონდოლა და ერთიც მსახური. ამ ამბავს,

ჯაკომო ჯიროლამო კაზანოვა

ისევე, როგორც სხვა არაერთ თავგადასავალს, კაზანოვა თა ვის მემუარ ებში მოგვითხრობს და დასკვნის სახით აღნიშნავს: „მაშინ მივხვდი, თუ რაოდენ მარტივი უნდა ყოფილიყო უვიცე ბისა და ცრუმორწმუნეების გაბრიყვება“. ასე დაიწყო ცნობილი ავანტიურისტის ოკულტისტური გატაცე ბები და ამას მოჰყვა შეხვედრები შარლატანებსა თუ თვითმარ ქვია ალქიმიკოსებთან. ის მაღალი რანგის ჯადოქრის რეპუ ტაციით სარგებლობდა არა მხოლოდ იტალიაში, არამედ სხვა ევროპულ ქვეყნებსა და ქალაქებშიც: პარიზში, ვენასა თუ ამს ტერდამში. კაზანოვას საშველად და რჩევის საკითხავად მიმარ თავენ გრაფები და მარკიზები, ის განსაკუთრებით პოპულარუ ლია დიდგვაროვან და მაღალი წრის ქალბატონებში, რომლე ბიც მაგიური რიტუალების შემდეგ მის ლოგინში ინაცვლებენ. 1750 წელს ლიონში მასონთა ლოჟის წევრიც ხდება. ამიტომ შემთხვევითი არაა, რომ როდესაც ის 1755 წელს ვენეციაში და აპატიმრეს, თაღლითობაში, აზარტულ თამაშებში, ცილისმწა მებლობასა და მასონობაში წაყენებული ბრალდებების გარდა, წარმართობასა და ჯადოქრობაშიც დაადანაშაულეს. ერთწლი ანი პატიმრობის შემდეგ, კაზანოვამ ციხიდან გაქცევა მოახერხა და 18 წლის შემდეგ ვენეციაში დაბრუნების უფლება იმ პირო ბით მიიღო, რომ მათთან ჯაშუშად ითანამშრომლებდა. ავანტიურისტი თავის ოკულტისტურ თავგადასავლებზე ირო ნიით გვიყვება და ირონიითვე პასუხობს შეკითხვას, თუ რატომ არ შეუძლია მაგიას ინკვიზიციასთან გამკლავება: „რადგან ბე რებს თავიანთ განკარგულებაში მეტი ეშმაკი ჰყავთ, ვიდრე ჩვენ“. სიკვდილის წინ დუქსის ციხესიმაგრეში ბიბლიოთეკარად მოეწყო და მემუარების წერასა და საკუთარი თავის გარშემო მითის შექმნას მიჰყო ხელი. ის პირველ პირში მოგვითხრობს მოგზაურობებისა და გაქცევების, თავგადასავლების, დუელე ბის, თაღლითობების ისტორიებს ვენეციაზე – მშობლიურ ქა ლაქზე, რომლითაც ყველაზე მეტადაა დავალებული; მასზე მოგვითხრობს იმ ეპიზოდებშიც, როცა მის სახელს არ ახსენებს, ისევე, როგორც კალვინოს „უხილავი ქალაქების“ ერთ დია ლოგშია – როცა ყუბილაი ყაენის კითხვაზე, თუ რატომ არასდ როს ყვება საკუთარი ქალაქის ამბავს, მარკო პოლო უპასუხებს: „ყოველთვის, როცა რომელიმე ქალაქს აღგიწერ, რაღაცას მა ინც ვამბობ ვენეციაზე“.

72 VOYAGER 28/2023

„ვიტრუვიელი ადამიანი“, რომელიც გვეუბნება, რომ სამყაროს ცენტრ ი და საზომი ადამიანია, ძალიან უნდა გაგიმართლოთ, რომ ვენეციის აკადემიის გალერეაში დაცული ეს შედევრი ნა ხოთ, რადგან კონსერვაციის პირობებიდან გამომდინარე, უიშ ვიათესად გამოაქვთ საექსპოზიციოდ. დღის ხმაურში ამ ქალაქის სიღრმისეული აღქმა რთული საქმეა, თუმცა, ვისაც ცოტა ხნით მაინც გვიცხოვრია ვენეციაში, ვიცით, რა გასაოცარი სიჩუმე ჩამოწვება ხოლმე ღამით, როცა თითო დღით გადმოსული დამთვალიერებლები ტო ვებენ ქალაქს, დარჩენილები ძილს ეძლევიან და ვენეცია უბრუნდება უწინდელ სიმშვიდესა და მისტიკურობას: თავისი ზამთრის ნისლით, ზღვის მოქცევებით, მოვარდისფრო ლამპიო ნებით, მოჯადოებული სასახლეებითა და მათი აღმოსავლური სარკმლებიდან გამომავალი, წყალზე არეკლილი მბჟუტავი სინათლეებით, იმ მომნუსხველობითა და იდუმალებით, რომელიც ისევ თან სდევს და არსად გამქრალა.

ვენეცია იქამდე დარჩა უცხოებისთვის მიუვალ და იდუმალ კუნძულად, სანამ ავსტრიელმა დამპყრობლებმა 1846 წელს, ადგილობრივთა პროტესტის მიუხედავად, ქალაქიდან აპენი ნების ნახევარკუნძულამდე ხიდი არ გადეს, რომელზეც დღეს საავტომობილო და სარკინიგზო გზა გადის. შესაბამისად, დღეს ქალაქამდე მისასვლელად ნაოსნობისა და ლაგუნის დინებათა ცოდნა აღარა არის საჭირო, აღარც აქ მოხვედრაა მხოლოდ რჩეულთა ხვედრი: ვენეცია, მისი ხიდები, ქუჩები და მაღაზიებ ი ყოველდღიურად სავსეა დამთვალიერებლებით. ქალაქი გარეგნულად დიდწილად იგივეა, რაც გასულ საუკუ ნეებში იყო, თუმცა ტურისტულ სეზონებზე, ხმაურსა და ხალხ მრავლობაში რთულია, წარმოიდგინო მისი ძველი დიდება და იდუმალება, რომლითაც მარტინმა ბრაავოსთან გააიგივა. მოკლე დროით ჩასულებისთვის ხშირად შეუმჩნ ეველი რჩე ბა ისიც, რაც სრულიად ხილულია: თუნდაც წმინდა მარკო ზის კათედრალის ნაალაფარი ლოდები და ქანდაკებები, ანდა ტაძრებში გაბნეული ბიზანტიური მინანქრები და თეოტოკო სები. ეს ნამდვილი განძის კუნძულია, რომელიც, საგანძურის სიმრავლიდან გამომდინარე, შეუჩვეველი თვალისთვ ის თით ქოს დაფარულია, ისევე, როგორც ლეონარდოს ენიგმატური 73 VOYAGER 28/2023

იტალია ვენეცია

კაზანოვას კვალდაკვალ თამ ა რ კ ვინ იკ აძ ე

კაზანოვა 1798 წელს გარდაიცვალა და ავტობიოგრაფიული ხელნაწერი „ჩემი ცხოვრების ისტორია“ თორმეტ ტომად დატო ვა – ჯამში, 3600 ფურცელია. ამ გვერდებიდან ნაწილი ნეაპოლს ეხება, ნაწილი – რომს, კონსტანტინოპოლს, პარიზს, სანკტ პე ტერბურგსა და პრაღას, ნაწილი კი – ცხადია, ვენეციას. დღეს რამდენიმე ვენეციური სააგენტო აწყობს კაზანოვას სა ხელობის ტურებს. შესაბამისად, მის ბიოგრაფიაში კარგად განსწავლული ვენეციელი გიდები სიამოვნებით გატარებენ იმ გზებით, რომლებსაც ვენეციის ერთ-ერთი ყველაზე ცნობილი პირმშო ირჩევდა. ივლით თანამედროვე ქუჩებში, თვალს შეავ ლებთ სამასი წლის შენობებსა და ადგილებს და მეთვრამეტე საუკუნის ქალაქსაც ცხადად დაინახავთ.

კაზანოვას თითქმის ყველა ტურში შედის მისი დაბადებისა და ბავშვობის სახლი; ეკლესია, სადაც განათლებას იღებდა; სახ ლი, სადაც ვაჟიშვილობა დაკარგა ორ დასთან; ციხის საკნები, საიდანაც გაიქცა; ძველი ტავერნები და რესტორნები, სადაც თავდავიწყებით ერთობოდა სხვადასხვა ქალთან ერთად. მათ შორის იყო ოპერის მომღერალი, ტრანსსექსუალი ქალი ტე რეზა. ნავით გადაგიყვანენ იმ მონასტერშიც, სადაც კაზანოვას რჩეული სატრფოები მონაზვნებს შორის ჰყავდა. www.casanovasvenice.com – ამ ვებგვერდზ ე ინტერაქტიული

რუკაც დაგხვდებათ, რომლის შესწავლაც, ვენეციაში გამგზავ რებამდე, წინდაწინ შეიძლება კაზანოვას ტურიდან საუკეთესო ადგილების ამოსარჩევად.

PALAZZO BAROCCI სანტ’ანჯელოს თეატრი – ოღონდ ყოფილი, რომლის მმართვე ლიც ჯაკომო კაზანოვა გახლდათ. ახლა იქ სასტუმროა განთავ სებული სახელწოდებით Palazzo Barocci.

Palazzo Barocci-ს შენობა შეუძლებელია შორიდანვე არ შე ნიშნოს მოგზაურმა. ის პირდაპირ ასხივებს სიძველესა და მოწმობს ისტორიას. მისი პირველი ვერსია მე-14 საუკუნეშია აგებული, სანტ’ანჯელოს თეატრი კი მის კედლებში 1676 წლი დან ფუნქციონირებდა. სწორედ ამიტომ, ამ შენობის ისტო რია ვენეციის მუსიკის, ქორეოგრაფიის, ლიტერატურის ის ტორიას ასახავს და იმგვარი ცნობილი პიროვნებების სახელს უკავშირდება, როგორიც იტალიელ ი კომპოზიტორი ანტონიო ვივალდია. შესაძლებელია აეროპორტიდან ტრანსფერი პირდაპირ სას ტუმროში, ოღონდ ნავით, და ეს ვენეციაში პირველი ვიზიტი სას განსაკუთრებით მომხიბვლელი თავგადასავალია. ქალაქის მთავარ არხთან მდებარე სასტუმრო ასე კიდევ უფრო მომხიბვ ლელი და მიმზიდველი მოგეჩვენებათ. ოთახების ნაწილის ფან ჯრები სწორედ მთავარ არხზე გადის, ნაწილს კი სხვა უპირა ტესობები აქვს. საუზმე მწვანე ბაღში იშლება. სადილ-ვახშმის სუფრები კი დიდებულად მორთულ ინტერიერში. www.palazzobarocci.com/en

74 VOYAGER 28/2023

MONACO & GRAND CANAL რიდოტო – კაზანოვას საყვარელი ბანქოს სათამაშო სახლი, ახ ლა საბანკეტო დარბაზი სასტუმროსთვის Monaco & Grand Canal. ეს ოთხვარსკვ ლავიანი სასტუმრო თავს ისევ და ისევ თავისი შენობის ისტორიით იწონებს. შენობა მე-17 საუკუნიდან მო ყოლებული დგას, სენ მარკოს მოედნიდან რამდენიმე ნაბიჯში და ულამაზესი ხედითაც გამოირჩევა არხზე. ცხადია, მას თავი სი პირდაპირი გასასვლელი აქვს წყალზე – საკუთარი „წყლის ჭიშკარი“. გასაკვირი არ არის, რომ სასტუმროს ხშირად საქორწინო ცერე მონიალებისთვის ირჩევენ ხოლმე. აქ დიდებული, დიდგვაროვ ნული დეკორის მქონე რამდენიმე საქორწინო სივრცეა მოწყო ბილი: ერთი დიდი, 250 სტუმარზე გათვლილი, დანარჩენი რვა კი – შედარებით მოკრძალებული ზომის ლხინისთვის. ტერასა, სადაც გამორჩეულ სასმელებს მოგართმევენ, და რეს ტორანი, თავისი ტრადიციული და თანამედროვე კერძების მე ნიუთი, დახვეწილობის ნიშანია. www.hotelmonaco.it/en/

75 VOYAGER 28/2023

იტალია ვენეცია

CANTINA DO MORI მე-16 საუკუნის ტავერნა, რომელიც თავდაპირველად ღვინის სარდაფი იყო და დღესაც იღებს სტუმრებს. გაუხსნიათ 1462 წელს და, სავარაუდ ოდ, ადგილი შეურჩევიათ მონასტრების გზასთან სიახლოვის გამო – ასე მონასტრული ღვინის მარაგის შევსება უფრო ადვილი იყო. შემდეგ უკვე კაზანოვას სახელს გადაეჯაჭვა ტავერნის სახე ლი და დღეს ყველა ასე იცნობს – სიძველითა და იმით, რომ აქ მოლხენა ვენეციის ცნობილ მისტიკოსსა და მექალთანეს უყ ვარდა. ირონიულ ად შენიშნავენ ხოლმე იმასაც, რომ კაზანო ვას, სავარაუდოდ, განსაკუთრებით მოსწონდა, ტავერნას ორი მთავარი შესასვლელი რომ ჰქონდა: თუკი უცებ დასჭირდებო და გაქცევა, კვალს მდევარს ასე უფრო იოლად აურევდა. ეს უძველესი თავშეყრის ადგილი დღესაც ისეა მოწყობილი, რომ ისტორიული ფილმის გადასაღებ მოედანს ემსგავსება: დიდი სიფრთხილით შერჩეული აქსესუარებითა და ნივთებით მთელი კედლები და კუთხე-კუნჭულია დაფარული. და თავს მართლაც გარდასულ საუკუნეებში აგრძნობინებს სტუმარს. Sestiere San Polo 429

POSTE VECIE კაზანოვას საყვარელი სადღესასწაულო ტავერნა, რომელიც მე-16 საუკუნიდან არსებობს. უფრო სწორად, კიდევ ერთი ტა ვერნა, სადაც დიდი ხალისით ერთობოდა ცნობილი ვენეციელი. ეს ადგილი დღესაც ცოცხალია და იღებს სტუმრებს, ამზადებენ ტრადიციულ ვენეციურ კერძებს, უამრავი სახეობის თევზს, ისე, როგორც ამ ქალაქის ტრადიციაა. თევზზე ამხელა აქცენტი გასა გებია, რადგან ტავერნა თევზისა და ხილ-ბოსტნეულის ბაზრის – რიალტოს შუაგულში მდებარეობს და ქორფა, ახალდაკრეფი ლი თუ ახალდაჭერილი პროდუქტი მხოლოდ მისი უპირატესო ბაა, ანუ შეფის საშუალება – ყოველდღიურად ცვალოს მენიუს დეტალები იმის მიხედვით, თუ რა დახვდება იმ დღეს ბაზარში. Poste Vecie-ზე ამბობენ იმასაც, რომ ვენეციის ყველაზე ძველი რესტორანია. თუმცა, თავდაპირველად, ამ შენობაში ვენეციის რესპუბლიკის ფოსტა ყოფილა განთავსებული. დღესაც, რეს ტორნის სტუმრების თქმით, აქ თავი მეთექვს მ ეტე საუკუნეში გეგონებათ. დროში მოგზაურ ობა და ჩვეულებრივი გასვლითი ვახშმისგან რაღაც ორიგინალური ზღაპრის მოწყობა, განსა კუთრებით, საშობაო და საახალწლ ო დღეებში უყვართ ადამი ანებს.

ვენეციაში წლის ამ დროს ყოფნა უკვე ჰგავს ყოფნას ზღაპარში, მაგრამ დამატებითი ეფექტისთვის, შეგიძლიათ, Poste Vecie-საც ესტუმროთ 31 დეკემბრის ღამეს. მენიუ უკვე ცნობილია თავისი ფასით და მას რესტორნის ოფიციალურ გვერდზე იხილავთ. წი ნასწარ მხოლოდ იმას გეტყვით, რომ დაგხვდებათ ზღვის პრო დუქტების საუკეთესო, უაღრესად დახვეწილი კერძები, თავისი ხიზილალითა და ხამანწკებით, შამპანიურითა და შარდონეთი. www.postevecie.com/en/venetian-cuisine 76 VOYAGER 28/2023

CA’ REZZONICO კაზანოვას ეპოქის – მე-18 საუკუნის ვენეციისადმი მიძღვნილი მუზეუმ ი. სამწუხაროდ, 2022 წლის ოქტომბრ იდან, მასშტაბუ რი რემონტის გამო, დროებით დაიკეტა, ამიტომ ვერ მოინახუ ლებთ. თუმცა, ვენეციისა და კაზანოვას შესახებ სტატიაში მისი ხსენება აუცილებელია. შენობა მე-17 საუკუნეში ვენეციის ერთ-ერთმ ა ყველაზე ძველი დიდგვაროვანი ოჯახის წარმომადგენელმა ფილიპო ბონმა შე უკვეთა თავისი დროის სახელგანთქმულ არქიტექტორს, ბალ დასარე ლონგენას – ოსტატს, რომელმაც ასევე ააგო კა’პესარო და ლა სალუტეს ბაზილიკა. თუმცა, არქიტექტორი ისე გარდაიც ვალა, შენობის დასრულება ვერ შეძლო, ბონებმა კი, ამ დიდი მშენებლობის დასასრულებლად და სხვა არქიტექტორის დასა ქირავებლად, თანხა ვეღარ გამოყვეს. ეს 1750 წელს ჯანბატის ტა რეზონიკომ შეძლო – ვენეციელმა, რომლის ოჯახმაც დიდ გვაროვნული ტიტული ცოტა ხნით ადრე იყიდა. მანვე შეიძინა დაუსრულებელი შენობაც, რომლის დასამთავრებლად ჯორჯო მასარი დაიქირავა – იმ პერიოდის მოდური არქიტექტორი.

შესაბამისად, სასახლეს რეზონიკოს სახელი მიენიჭა და არა – ბონის. მშენებლობა ექვს წელიწადში დასრულდა, როცა ოჯახი უკვე საგრძნობლად მიიწევდა წინ მაღალ საზოგადოებაში. 1758 წელს ჯანბატისტას ვაჟი, კარლო, რომის პაპადაც აირჩიეს, კლე მენტ მეცამეტის სახელით. შემდეგ ასწლეულებში სასახლე ხელი დან ხელში გადადიოდა (ამ საინტერესო ისტორიასაც ვენეციური ტურის დროს უფრო დეტალურად გაიგებთ), საბოლოოდ კი, 1935 წელს, სასახლე ქალაქმა შეიძინა და მასში მეთვრამეტე საუკუნის სახელოვნებო კოლექციები განათავსა. კოლექციები, რომლებიც წლების განმავლობაში ივსებოდა, ვენეციური ხელოვნების ამ ერთერთ საუკ ეთესო პერიოდს გამომსახველად აღწერს. შენო ბას მთავარი შესასვლელი თავდაპირველად არხის მხრიდან ჰქონდა – ყველა სტუმარი შიგნით ამ მონუმენტური ჭიშკრით ხვდებოდა. თუმცა, შემდეგ სახმელეთო შესასვლელიც გაუკეთ და, ინტერიერიც სხვაგვარად დაიყო და დეტალებს დღეს კიდევ ერთხელ ცვლიან. თუ ვენეციაში ყოფნისას მისი მდიდრული კოლექცი ების დათვალიერებას ვერ შეძლებთ, ამის გაკეთება შეგიძლიათ ონლაინპლატფორმაზეც:

77 VOYAGER 28/2023

რუმინეთი

შიშის ადგილსამყოფელი რუმინეთში დრაკულას მისამართზე

78 VOYAGER 28/2023

ვერ ა ზ ა რკ ოვსკ ა

ბრანის ციხესიმაგრე თუ ბრანის ციხესიმაგრეში წასვლას გადაწყვეტთ, იცოდეთ, რომ დამთვალიერებელთა გრძელ რიგში მოგიწევთ ჩადგომა და გა რეგნული შთაბეჭდილების საპირისპიროდ ისედაც მოკრძალე ბული ზომის ნაგებობა ხალხმრავლობაში კიდევ უფრო პატარა მოგეჩვენებათ. სახელი, ალბათ, არაფერს გეუბნებათ, მაგრამ დარწმუნებული ვარ, ლოკაციამ გათქვა – ეს დრაკულას სასახ ლეა – შუა საუკუნეების ციხესიმაგრე, რომელმაც მეცხრამეტე საუკუნეში, ირლანდიელი მწერლის, ბრემ სტოკერის ფიქციის წყალობით, ალტერნატიული წარსული შეიძინა და რუმინეთის ერთ- ერთ მთავარ ტურისტულ ღირსშესანიშნაობად იქცა. ჩემო მეგობარო, კეთილი იყოს შენი მობრძანება კარპატებში. მოუთმენლად გელი. ...ბორგოს უღელ ტეხილზე ჩემი ეკიპაჟი დაგელოდება და მოგიყვანს. ვიმედოვნებ, რომ ბედნიერად მგზავრობ და ჩემს მშვენიერ მიწაზე სტუმრობით ისიამ ოვნებ. შენი მეგობარი, დრაკულა

ტრანსილვანიის ალპებში აგებული ციხესიმაგრის ისტ ორია XIII საუკუნეში იწყება, როცა უნგრეთის მეფე ანდრაშ II-მ, მომთ აბა რე ტომებისგან დაცვ ის მიზნ ით, საზღვრისპირა მიწები ჯვაროსნული ლაშქ რობიდან დაბრუნებულ ტევ ტონთა ორდენის რაინდებს უბოძა. „ბრანი“, ანუ კარიბჭე – ასე უწოდეს ძველმა სლავებმა უღელტეხილს კარპატებში, რომ ლის გავლასაც ყველაზე ძლევამოსილი არმიის მხედრობაც ერიდებოდა. 1377 წელს მეფე ლაიოშ I დიდი, იგივე ლუდვიკ უნგ რელი, ახლომდებარე ბრაშოვში მოსახლე საქსებს გაურიგდა და, ციხესიმაგრის აგების სანაცვლოდ, აქ საბაჟო ცენტრის გადმოტანა აღუთქვა. მეზობელი ვლახეთის ტერიტორი ული პრეტენზიების გამო, მეფე მშენებლობის დასრულებას ჩქარობდა. რამდენიმე წელიწადში ციცაბო კლდეზე აღმართულ ციხესიმაგრეში ჩაყე ნებული გარნიზონი უღელტეხილის გადმოსასვლელს იცავდა. აქ მოქმედი საბაჟო პუნქტი კი ტრანსილვანიის გავლით მოძრავი საქონლის 3%-ს იკავებდა. ასე – ხარჯისა და ძალისხმე ვის გარეშე მოიპოვა მეფემ სრული კონტროლი ერთერთ ყველაზე მნიშვნელოვან ტრანსკარპატულ გასასვლ ელზე, ბრაშოვი კი ეკო ნომიკური აღმავლობის გზას დაადგა. მალე ოსმალური ექსპანსიის საფრთხემ მტრები მოკავშირე ებად აქცია – მეფე სიგიზმუნდ ლუქსემბურგელმა ვლახეთის მთავარს – მირჩა მოხუცებულს დროებით ციხესიმაგრით სარ გებლობის უფლებაც კი მისცა. 1441 წელს, ბრანთან დამარცხე ბამ, ოსმალეთის დაპყრობითი გეგმები ვერ შეცვალა – ზუსტად ერთი საუკ უნის შემდეგ, ოტომანებმა, სულთან სულეიმანის ხელმძღვანელობით, უნგრეთის დედაქალაქი აიღეს და დასავ ლეთისკენ სვლა განაგრძეს. ამასობაში, XV საუკუნის ბოლოს, მე ფე ვლადისლავ II იაგელონმა ბრაშოველ საქსებს ბრანის ციხე სიმაგრით სარგებლობის უფლება 10 წლით გადასცა და ომისგან გამოცარიელ ებული ხაზინა სესხად აღებული 3000 ფლორინით შეავსო. მომდევნო წლებში ერთიორ ად გაზრდილი ვალი გადა უხდელი დარჩა.

ბრაშოვმა ციხესიმაგრე სამუდამო მფლობელობაში მიიღო და საკუთრების უფლება მას შემდეგაც შეინარჩუნა, რაც XVII სა უკუნის ბოლოს ტრანსილვანია ჰაბსბურგების იმპერიის ნაწი ლი გახდა. ბრანის სტრატეგიული მნიშვნელობა, აღმოსავლეთ ევროპაში მიმდინარე პოლიტიკურ ცვლილებებთან ერთად, შემცირდა. თავისი როლი ცეცხლსასროლი იარაღის განვითა რებამაც ითამაშა. ვლახეთთან საზღვრის ცვლილების შემდგომ, ვაჭრობამაც იკლო. 1918 წელს ციხესიმაგრემ ახალი ფუნქცია შეიძინა – ტრანსილვანია რუმინეთის სამეფოს ნაწილი გახდა და ბრაშოვის მოსახლეობამ, საქალაქო საბჭოს ერთსულოვანი გადაწყვეტილებით, ბრანი დე დოფალ მარიას სამეფო რეზიდენციად გადასცა. მეორე მსოფლიო ომის დროს დედოფლის ქალიშვილმა და მემკვიდრემ – პრინცესა ილეანამ აქ სამხედრო ჰოსპიტალი მოაწყო და ფრონტიდან დაბრუნებულ ჯარისკაცებსა და ადგი ლობრივ მოსახლეობას 1948 წლამდე მკურნალობდა – მოწყა ლების დად თავად მუშაობდა და ზოგჯერ ოპერაციებსაც ატა რებდა. კომუნისტური რეჟიმის დამყარების შემდეგ, ქვეყნიდან გაძევებული ილეანა, ექვს შვილთან ერთად, შვეიცარიისა და არგენტინის გავლით, ამერიკაში გაემგზავრა. მისი მეუღლე – ავსტრიელი ერცჰერცოგი ანტონი, სამ შობლოში დაბრუნდა, რათა მეორე მსოფლიო ომის დროს გაძარცვული მამულის ნაშთები გადაერჩინა. 2006 წელს, რამდენიმეწლია ნი დავის შემდეგ, სასამართლომ ბრანის ციხესიმაგრე ილეანას შთამომავალთა კანონიერ მემკვიდრეობად აღიარ ა. როგორ გახდა აქაურობა გრაფ დრაკუ ლას „საკუთრება“? თავად ბრემ სტოკერს არასოდეს უმოგზაურია რუმინეთში, თუმ ცა ხელი მიუწვდებოდა, 1865 წელს ლონ დონში გამოცემულ დასურათებულ ნაშრომ ზე – „ტრანსილვანია: მისი პროდუქტი და მისი ხალხი“. სხვას ვერაფერს დავაბრალებთ, რომ რომანის პირველ გამოცემაში, საილუსტრაციო გრა ვიურაზე გამოსახული წარმოსახვითი ციხესიმაგრე საოცრად ჰგავს ბრანს. სიტყვა „დრაკულა“, რომელმაც, სტოკერის ფან ტაზიის წყალობით, ავის მომასწავებელი ჟღერადობა შეიძინა, სინამდვილეში XV საუკუნეში უნგრეთის მეფის მიერ დაარსებუ ლი რაინდთა ორდენიდან მომდინარეობს, რომელთანაც ვლა ხეთის მმართველებიც იყვნენ დაკავშირებულნი. ტრანსილვანიაში გავრცელებულმა მითებმა მოჩვენებებისა და ვამპირების შესახებ, როგორც ჩანს, თავიანთი წვლილი შეიტა ნეს სისხლისმსმელი გრაფის ლიტერატურული სახის შექმნაში, თუმცა მას ერთი კონკრეტული ისტორიული პროტოტიპიც ჰყავს – ვლად ცეპეში, იგივე ვლად III დრაკულა, ჩვენგან ნახსენები მირჩა მოხუცებულის შვილიშვილი და ვლახეთის ვოევოდამმართველი. ბავშვობაში ის, უმცროს ძმასთან ერთად, მძევლად იყო გაგზავნილი ოსმალეთის სულთნის კარზე, იმის დასადას ტურებლად, რომ მათი მამის მიერ პოზიციის მოულოდნელი ცვლილება და ოსმალეთის იმპერიის მხარდაჭერა, პოლიტი კური ფანდი არ იყო. სამშობლოში 1448 წელს დაბრუნდა, მას შემდეგ, რაც ბოიარების მიერ მამამისისა და უფროსი ძმის

79 VOYAGER 28/2023

რუმინეთი

მკვლელობის ამბავი შეიტყო. მთელი დარჩენილი ცხოვრე ბა მამის მემკვიდრეობის, მათ შორის, მმართველის ტიტულის დაბრუნებისთვის იბრძოდა და ისტორიაში სახელი მტრების მი მართ სასტიკი სადამსჯელო მეთოდებით დაიმკვიდრა – ის გახ და ცეპეშ ანუ სარზე გამსმელი. როდის და ვინ დაიწყო დრაკულას სასახლის იდენტიფიცირება ბრანთან – ამის შესახებ შეიძლება მხოლოდ ვივარაუდოთ. არც ის გამოვრიცხოთ, რომ ეს კამპანია ვინმე რომანის თავზეხელა ღებულმა თაყვანისმცემელმა ააგორა, რომელსაც რუმინეთ ში მოგზაურობისას ზურგჩანთაში ყვითელყდიანი წიგნი ედო, დრაკულას ციხესიმაგრის გრავიურით. ასე თუ ისე, ადგილობ რივი მოსახლეობა მალე მიხვდა, რომ სტოკერის მიერ მოგონი ლი ისტორია რეალურზე უფრო რენტაბელურია. 80 VOYAGER 28/2023

დღეს ბრანის გარშემო ორგანიზებული ტურისტული ინდუსტრია მთლიანად ამ მითზე დგას, თუმცა ნურც ის გაგიკვირდებათ, თუ რომელიმე აქაური დარწმუნებით გეტყვით, რომ ახალმთვარე ობაზე სასახლიდან კივილი ისმის. თუ თქვენც გოტიკური რომანებისა და მძაფრი შეგრ ძნებების თაყვანისმცემელი ხართ, ბრანს ღამით ეს ტუმრეთ, რომ ზუსტად წარმოიდგინოთ, რას გრძნობ და ჯონათან ჰარკერი, როცა წყვდიადში ციხესიმაგ რის კარიბჭესთან აღმოჩნდა.

ღამის ტურების შესახებ ინფორმაციას ოფიციალურ საიტზე ნა ხავთ. იქვე აღნიშნულია, რომ 2020 წლის ივლისიდან ბრანის ციხესიმაგრის სტუმრებისთვის მუდმივი ექსპოზიციის ნაწილად

81 VOYAGER 28/2023

რუმინეთი

მომზადებულია გამოფენაც „შიშის ისტორია ტრანსილვანიაში“ და ის ადგილობრივ მითებსა და შიშის სიმბოლოებს, მათ მნიშ ვნელობას უკავშირდება. გამოფენაზე კარგად ჩანს, თუ როგორ მიეწერა ამ ლეგენდებს ვლადის მრისხანებათა შესახებ ისტო რიები მეთხუთმეტე საუკუნიდან მეცხრამეტე საუკუნემდე, რო ცა ბრემ სტოკერმა, შესაძლოა მათზე დაფუძნებით დრაკულას პერსონაჟი შექმნა. გამოფენაზე ცხადი ხდება ისიც, თუ როგორ მოხდა ვლადის დე მონიზაცია – რაც პასუხის ერთ-ერთი ვერსიაა კითხვაზე, თუ რატომ აირჩია მწერალმა ბრენის ციხესიმაგრე დრაკულას თავ შესაფრად. ტრანსილვანიური მითები და საშიში ისტორიები გა მოფენისთვის ეთნოლოგიის პროფესორმა და ხელოვნების კუ რატორმა მოაგროვეს, ვიზუალური ნაწილის წარმოდგენაზე კი სამხატვრო ხელმძღვანელი და სცენოგრაფი მუშაობდნენ.

82 VOYAGER 28/2023

ვიზიტისას „დროის გვირაბი“ არ გამოტოვოთ. მით უმეტეს, რომ ადგილის შესახებ მთელი ამბავი ტურის დასასრულს, იქ ცხადდება. ეს არის მე-14 საუკუნის ჭა, რომელიც ტრადიციისა მებრ, ციხესიმაგრის მშენებლობის დროს გაიჭრა. XX საუკუნე ში ის არქიტექტორმა ლიმანმა, დედოფალ მარიასთან შეთან ხმებით, ლიფტის შახტად გადააკ ეთა და, ჰორიზონტალური გალერეით, ციხესიმაგრის მისადგომებთან მდებარე სამეფო ბაღს დაუკავშირა. მეფის ოჯახის ემიგრაციის შემდეგ, 70 წლის განმავლობაში მი ტოვებული გვირაბი დღეს მედიაშოუს გთავაზობთ, რომელიც ბრანის ციხესიმაგრის და მისი გეოგრაფიულ ი გარემოს ისტო რიასა და კულტურას აღწერს. სასახლის დათვალიერ ების შემდეგ, ტურისტები ხშირად ტბას თან მდებარე პატარა რესტორანში მიდიან წასახემსებლად. ეს ერთ დროს ძველი ფარდული ლიმანმა, დედოფალ მარიას თხოვნით, მყუდრო და კომფორტულ ჩაის სახლად აქცია. რატომ მაინცდამაინც ჩაის სახლად? მარია ბრიტანეთის პრინ ცესა იყო, ედინბურგის ჰერცოგის ქალიშვილი... დედოფალი ბაღის გამწვანებაზეც ზრუნავდა, ტბაში თევზები, გედები და წყლის ლილიები გაუშვა. კომუნისტური რეჟიმის დროს მიტო ვებული და გაძარცვ ული ბაღი დღეს ისევ იღებს სტუმრებს და, ორი დიდებული ქალის სახსოვრად, ჩაის სმის რიტუალზე გეპა ტიჟებათ, ისევე, როგორც ვრცელი და მრავალფეროვანი მენი უთი გაფორმებულ საუზმე-სადილებზე. რუმინული საუზმეული, წვნიანები ბლინებით, ახლომახლო სოფლებში გავრცელებული

კერძების შეცვლილი ვერსიები, საინტერესო ღვინოები და დე სერტები. აქ განსაკუთრებულად აღნიშნავენ სხვადასხვა დღესასწა ულსაც, ჰელოუინ ის, მოსავლის აღების, დედისა თუ ბავშვთა დღის, ასევე, შობა-ახალი წლის ჩათვლით. ასე რომ, რესტო რანშიც დეკორაცია და განწყობა შესაბამისად იცვლება ხოლ მე და ყოველთვის სჯობს, წინასწარ დავუკავშირდეთ მენიუს განახლებასა და დღესასწაულებზე ინფორმაციის მისაღებად.

83 VOYAGER 28/2023

www.bran-castle.com www.casadeceai.bran-castle.com

რუმინეთი

ბრა შოვი დრაკულას ციხესიმაგრესთან დაკავშირებულ ქალაქში

თუ ბრანის ციხესიმაგრეს მოინახულებთ, ბრაშოვში ჩასვლასაც აუცილებლად გირჩევთ – ამ შუა საუკუნეების ქალაქში, რო მელსაც ზოგჯერ „რუმინეთის ზალცბურგსაც“ უწოდებენ. ქალა ქის ისტორია მე-13 საუკუნის დასაწყისიდან იწყება და ტევტონ თა ორდენის რაინდებს უკავშირდება. მეფე ანდრაშ II-მ მიწები სწორედ მათ გადასცა. თუ დრო გექნებათ, ქალაქის მთავარ ღირსშესანიშნაობებსაც შეავლეთ თვალი:

შავი ეკლესია ქალაქის სიმბოლოა. ამბობენ, რომ ამ ად გილზე კათოლიკეთა დედათა მონასტერი ჯვაროსნების მოსვ ლამდე იდგა. მის გარშემო დაარსებული ქალაქის მოსახლეო ბამ მე-14 საუკუნეში ახალი ეკლესიის მშენებლობა გადაწყვიტა, რასაც თითქმის საუკ უნე დასჭირდა. 1689 წელს, როცა მასშტაბურმა ხანძარმა ქალაქის დიდი ნაწილი გაანადგურა, ეკლესიაც დაზიანდა – უზარმაზარი კარკასი დაიწ ვა და ჩამოინგრა. სარესტავრაციო სამუშაოები გადაუდებლად დაიწყეს – ჯერ გადახურვა აღადგინეს, მოგვიან ებით ეკლესი ამ ახალი საკურთხეველი და ორღგანი მიიღო. მორთულობა და მსახურებისთვის განკუთვნილი ნივთები ტაძარს მრევლმა შესწირა. ამ დროს შეგროვდა მდიდარი მოქალაქეებ ის მიერ ეკლესიის მოსართავად ნაჩუქარი აღმოსავლური ხალიჩების დიდი კოლექციაც. აღდგენითი სამუშაოე ბი ასი წლის შემდეგ დასრულდა, თუმცა ხანძრის შემდგომ გაშავებული კედლების გამო შერქმეული სახელი ეკლესიას სამუდამოდ შერჩა. გაგიმართლებთ, თუ შავ ეკლესიაში ორღანის შესრულების დროს მოხვდებით – 1839 წელს ბერლინელი ოსტატის კარლ ავგუსტ ბუხჰოლცის მიერ დამზადებული ინსტრუმენტი ყველაზე დიდი მექანიკური ორღანია რუმინეთში და გასაოცარი ჟღერა დობა აქვს. 84 VOYAGER 28/2023

წმ. ნიკოლოზის ეკლესია წმ. ნიკოლოზის მართლმადიდებლური ტაძარი XIII საუკუნეში უნდა იყოს დაარსებული, თუმცა იმ დროის ნაგებობიდან არა ფერი შემორჩენილა. არქეოლოგიური და დოკუმენტური მასა ლით დასტურდება, რომ მე-14 საუკუნის ხის ეკლესია მალევე ქვის ნაგებობით ჩაანაცვლეს. კომპლექსის თანამედროვე იერ სახე XVIII საუკუნეში ჩატარებული მასშტაბური სარეკონსტრუქ ციო სამუშაოების შედეგია. ამ პერიოდისაა დასავლეთის მხრი დან მიდგმული საათიანი კოშკიც, რომელშიც ტაძრის ცენტრა ლური შესასვლელია გაჭრილი. 1961 წელს კელიებში გახსნილ სამუზეუმო კომპლექსში ისტორიულ ი დოკუმენტები და წიგნების უნიკალური კოლექციაა დაცული. www.brasovcity.ro/ro/atractiile_brasovului

წმ. ბართლომეს ტაძარი წმ. ბართლომეს ტაძარი ძველ ბრა შოვში, ქალაქის უძველესი ისტორი ული ძეგლია, რომელმაც ჩვენამდე რეკონსტრუირებული სახით (1241) მოაღწია. როგორც დიდ ისტორი ულ ქარტეხილებგამოვლილ შენო ბებს ახასიათ ებთ, წმ. ბართლომეს ეკლესიასაც თავისი ლეგენდა აქვს – ამბობენ, რომ ის სამი ქალწულის დამსახურებით აშენდა: მათ თა ვიანთი ქონება, სიკვდილის მერე, ეკლესიის ასაშენებლად გაიღეს და, მადლობისა და პატივის ნიშნად, სა კურთხევლის ქვეშ არიან დაკრძა ლულები. აღდგენითი სამუშაოე ბი აქ XV სა უკუნის ოსმალური შემოსევის შემ დეგაც ჩატარდა. კომპლექსის თანა მედროვე, ასიმეტრიული იერი XIX საუკუნეში არასრული სარეკონსტ რუქციო სამუშაოების შედეგია, რო ცა დასავლეთის მხარეს დაპროექ ტებული ორი კოშკიდან მხოლოდ ერთი აშენდა.

85 VOYAGER 28/2023

რუმინეთი

86 VOYAGER 28/2023

Brassovia Fortress – ციხეგალავანი, რომელიც შემოსევის დროს ქალაქის მოსახლეობის მთავარ თავშესა ფარს წარმოადგენდა, მე-13 საუკუნის ბოლოს, ტამპას მთის მასივის პიკის სამხრეთით-დასავლეთით აშენდა. ლანდშაფტ ზე მორგებული მასიური კედელი 23 000 კვ. მეტრის ფართობის ტერიტორიას საზღვრავდა და თავდაცვით კოშკებს, ცისტერნას და წმ. ლეონარდის სახელზე აგებულ სამლოცველოს აერთია ნებდა. მე-15 საუკუნეში რუმინელებმა გალავანი თავად დაშალეს. მე ფემ ჩათვალა, რომ ოკუპაციის შემთხვევაში, ეს რთულად მი სადგომი სიმაგრე, მოსახლეობას დათვურ სამსახურს გაუწევდა და მისი დანგრევის ბრძანება გასცა, მითუმეტეს, რომ ქალაქი უკვე გარშემორტყმული იყო თავდაცვითი კედლით. ბრაშოვის საფორტიფიკაციო სისტემის ნაწილები მრავლადაა შემორჩენი ლი – ზოგ შემთხვევაში ეს გალავნით გარშემორტყმული მასიუ რი კომპლექსია, ზოგჯერ კი თავდაცვითი სისტემისგან შემორ ჩენილი ცალკეული ნაგებობა, რომელსაც ქალაქში ხეტიალისას გადააწყდებით.

ნახევარწრიული მოყვანილობის ქონგურებიანი, ე.წ. თეთრი კოშკი, ხუთიარუსიანი თავდაცვითი გალერეებითა და მოძ რავი კიბით, მე-15 საუკუნეში, ლითონის ხელოსანთა გილდი ის დასაცავად აშენდა. იმავე ფერდობზე მდებარე შავ კოშკს თავდაცვითი და სათვალთვ ალო ფუნქცია ჰქონდა. ბრაშოვის ციტადელის კარგად შემორჩენილი დეტალია ეკატერი ნეს კოშკი, კარიბჭით და ოთხშპილიანი გადახურვით, რომლის კედელზეც ადვილად გაარჩევთ აგების თარიღს – 1559 წელი.

რესპუბლიკის ქუჩა შუა საუკ უნეების ბრაშოვის მთავა რი არტერიაა. ორივე მხარეს მიჯრით მიწყობილ შენობებს შო რის ყველაზე ძველია # 17 – სადაც განთავსებულია Farmacia Jekelius.

Sforii – კიდევ ერთი ქუჩა, რომელიც ალბათ აუცილებლად უნდა მოინახულოთ, არავინ იცის როდინდელია, თუმცა დოკუ მენტებში პირველად მე-17 საუკუნეებში გვხვდება. ეს ქალაქის ყველაზე ვიწრო ქუჩაა, რომლის სიგანეც ყველაზე განიერ ად გილას 135 სანტიმეტრია, ყველაზე ვიწრო მონაკვეთზე კი – 111 სანტიმეტრი. 87 VOYAGER 28/2023

ახალი ზელანდია

ტოლკინის ზღაპარი რეალობაში 88 VOYAGER 28/2023

თ ენგიზ ჩ ა ნტლაძე

პროლოგი იშვიათად მოიძებნება ადამიან ი, რომელსაც ბრიტანელი ფი ლოლოგის და მწერლის, ჯ. რ. რ. ტოლკინის ტრილოგია „ბეჭდების მბრძანებელი“, წაკითხული თუ არა, რეჟისორ პიტერ ჯეკსონის ეკრანიზაციის მეშვეობ ით ნანახი მაინც არ ჰქონდეს. ნაწარმოების გმირების ფრაზები კი ნამდვილ თაყვანისმცემ ლებს დაზეპირებულიც აქვთ. „ბეჭდების მბრძანებელი“ ტოლ კინს თავისი ადრეული ნაწარმოების „ჰობიტის“ გაგრძელებად ჰქონდა ჩაფიქრებული და გამომცემელს უნდა ვუმადლოდეთ ტრილოგიის არსებობას, რადგან ეკონომიის მიზნით, მან ტოლ კინის წიგნი სამ ნაწილად დაყო. შედეგად მივიღეთ, – „ბეჭდის საძმო“, „ორი ციხე-კოშკი“ და „მეფის დაბრუნება“. დღეს ტრილოგია „ბეჭდების მბრძანებელი“ პოპულარული კულტურის განუყოფელი ნაწილია. მასზე დაფუძნებით შექმნი ლია არაერთი ნამუშევარი – თეატრში, მხატვრობაში, მუსიკაში, თუ კინემატოგრაფში. შუახმელეთი და მორდორი; საურონი და განდალფი; ჰობიტები, ელფები, ჯუჯები; ფროდო, არაგორნი, ბორომირი, ლეგოლასი, გიმლი და გოლუმი – ამ ადგილებსა და პერსონაჟთა ამ სახელებს ისევე ცნობენ მსოფლიოს სხვადასხვა ნაწილში მცხოვრები ადა მიანები, თითქოს, „რეალურად“ ენახოთ, ანდა ეს გმირები გამო ჩენილი მოღვაწეები თუ პოლიტიკოსები იყვნენ.

დემოკრატიის ჰიბრიდს წარმოადგენს – სახელმწიფო მეთა ური 2022 წლის 8 სექტემბრიდან არის მეფე ჩარლზ III, ხოლო მთავრობის მეთაურია – პრემიერ-მინისტრი. ახალი ზელანდიის ეკონომიკის საფუძველს სოფლის მეურნეობა, კვებისა და გა დამამუშავებელი მრეწველობა და ტურიზმი შეადგენს. ქვეყანას ტურისტულად მიმზიდველს ხდის მისი ულამაზესი და უნიკალუ რი ბუნება, განვითარებული ინფრასტრუქტურა და სერვისის მაღალი დონე. თუმცა, კინოტრილოგიის „ბეჭდების მბრძანე ბლის“ ეკრანებზე გამოსვლის შემდეგ, ახალი ზელანდიის მო სანახულებლად ახალი მიზეზი აქვთ ტურისტებს – ტოლკინის ნაწარმოებისა თუ ჯექსონის კინოფილმის უამრავი მოყვარუ ლი და თაყვანისმცემელი იმ ადგილების დასათვალიერებლად დადის, სადაც გადაღებები მიმდინარეობდა და სადაც ყველაზე ადვილია, წარმოვიდგინოთ, რომ ტოლკინის ზღაპრული სამყა რო რეალ ობაში მართლაც არსებობს. „მე მივემართები თავგადასავლისკენ!“ ("I’m going on an ad venture!") – წამოიძახა ბილბომ კინოფილმშ ი „ჰობიტი“ და მა ყურებელს საინტერესო მოგზაურობისკენ გაგვიძღვა. მეც გთა ვაზობთ, ტოლკინის თავგადასავლებში გადავეშვათ და იმ ად გილებიდან ზოგიერთი მაინც მოვინახულოთ, სადაც უკვდავი ნაწარმოების უკვდავი ეკრანიზაცია შეიქმნა.

ასე სახელგანთქმულნი „ბეჭდების მბრძანებელი“ და მისი გმი რები განსაკუთრებით მას შემდეგ გახდნენ, რაც ახალზელანდი ელმა რეჟისორმა პიტერ ჯექსონმა თავისი უკვდავი, ამავე სა ხელწოდების კინოტრილოგია შექმნა ტოლკინის ნაწარმოებ ის მიხედვით. ნამუშევარი 2001-2003 წლებში გამოვიდა კინოეკრა ნებზე და უდიდესი კომერციული წარმატებაც მოიპოვა. პიტერ ჯექსონი სამივე ფილმზე ერთდროულ ად მუშაობდა და მოსამ ზადებელმა სამუშაოე ბმა და გადაღებებმა რვა წელს გასტანა. ცნობილი ტრილოგია თავიდან ბოლომდე ახალ ზელანდიაშია გადაღებული, ასორმოცდაათზე მეტ ლოკაციაზე, რომლებიც სამხრეთ და ჩრდილოეთ კუნძულებზეა მიმოფანტული. ჯექსონი მიიჩნევდა, რომ ახალი ზელანდიის ლანდშაფტი და ბუ ნება იდეალურად გადმოსცემდა ტოლკინის ზღაპრული სამყა როს წარმოსახულ გარემოს.

ახალი ზელანდია კუნძულოვანი ქვეყანა ახალი ზელანდია წყნარი ოკეანის სამხრეთ-დასავლეთ ნაწილში მდებარეობს და განლაგებულია ორ დიდ (სამხრეთი და ჩრდილოეთი) და მრავალ მომცრო კუნ ძულზე. ზელანდიის აღმომჩენებად პოლინეზიელები მიიჩნევი ან, რომელთაც ამ კუნძულებზე მაორებს უწოდებენ. მათ ახალი ზელანდია დაახლოებ ით XI-XIV საუკუნეებში აითვისეს. ევრო პელებიდან ახალ ზელანდიას პირველად ჰოლანდიელები მი ადგნენ XVII საუკუნეში, ხოლო XVIII საუკუნეში – უკვე ინგლისე ლები, რომლებმაც ახალი ზელანდიის კუნძულები საბოლოოდ დაისაკუთრეს და კოლონიად აქციეს. XIX საუკუნის მიწურულს ახალი ზელანდია ფაქტობრივად და მოუკიდებელ სახელმწიფოდ ჩამოყალიბდა, თუმცა მისი პოლი ტიკური წყობა კონსტიტუციური მონარქიისა და საპარლამენტო 89 VOYAGER 28/2023

ახალი ზელანდია

სამხრეთი კუნძული ჩვენი თითქმის ერთ თვიანი მოგზაურობა ავსტრალია- ზელანდიაში ავსტრალიის კონტინენტით დაიწყო, ამიტომ პირველად ფეხი ახალი ზელანდიის მიწე ბიდან მის სამხრეთ კუნძულზე დავდ გი. იქ ავსტრა ლიის ქალაქ ბრისბენიდან ჩავფრინდი. სამხრეთი კუნძული სიდიდით ყველაზე დიდია ზელანდიაში და მთელ პლანეტაზე. კუნძულზე ქვეყნის მოსახლეობის მხოლოდ მეოთხედი ცხოვ რობს. მის გასწვრივ ჩრდილოეთიდან სამხ რეთის კენ სამხრეთი ალპების მთებია გადაჭიმული, მათი ყველაზე მაღალი მწვერვალია კუკის მთა (3,754 მ). კუნძულის აღმოსავლეთი ნაწილი უფრო დაბლო ბია და, პრაქტიკულად, მთლიანად ათვისებულია სასოფლო-სამეურნეო ნათესებით, ხოლო დასავ ლეთ სანაპიროზე, რომელიც ნაკლებად მჭიდრო დაა დასახლებული, შემორჩენილია ბუნების პრაქ ტიკულად ხელუხლებელი ფლორისა და ფაუნის მნიშვ ნელოვანი მასივები. დასავლეთი ნაწილი ასევე განთქმულია ეროვნული პარკებით, ფიორ დებით და მყინვარებით, რომლებიც სამხრ ეთ ალ პების ფერდობებიდან პირდაპირ ტასმანიის ზღვა ში ეშვება. ახლა როცა ვიხსენებ, მით უფრ ო ვრწმუნდები, რომ ახალი ზელანდიის სამხრ ეთი კუნძული ერთ- ერთი ულამაზესი ადგილია ჩვენს პლანეტაზე. ასე ვე, ჩემი მოკრძალებული აზრ ით, კინოტრილოგიის „ბეჭდების მბრძანებლის“ ყველაზე ლამაზი სცე ნები სწორედაც რომ სამხრეთის კუნძულზეა გა დაღებული. სხვაგვარად ვერც იქნებოდა – აქაური მრავალფეროვანი და თვალწარმტაცი ლანდშაფ ტი იყო ამის გარანტი.

90 VOYAGER 28/2023

91 VOYAGER 28/2023

ახალი ზელანდია

ქუინსთაუნი სამხრეთ კუნძულის სამხრეთ-დასავლეთით მდებარე ქუინსთა უნი ახალი ზელანდიის ყველაზე ცნობილი საკურორტო ქალა ქია, სადაც სათავგადასავლო და სამთო-სათხილამურო ტურიზ მია განვითარებული. ქუინსთ აუნი ახალი ზელანდიის ყველაზე გრძელი ტბის (80 კილომეტრი) უაკატიპუს (Wakatipu) ნაპირზეა გაშენებული. ქალაქის და ტბის შემოგარენს ერთ-ერთ ულამა ზეს რეგიონად მიიჩნევენ მთელ ახალ ზელანდიაში, ამიტომ ამ მიდამოებშიც „ბეჭდების მბრძანებლის“ ძალზე ბევრი სცენაა გადაღებული. ქუინსთ აუნის ახლომახლო (ათი წუთის სავალი გზაა მანქა ნით), ტბა უაკატიპუს სანაპიროსთან ქლოუზბერნის (Closeburn) ტყეებია. აქ არის გადაღებული ბეჭდის საძმოს და საურონის ურუკ-ჰაის (Uruk Hai) ორკების შეტაკება. ტყეში სეირნობისას ყურადღებით იყავით, რომ შემთხვევით სარუმანის პირველ ურუკ-ჰაის, ლურცს (Lurtz) არ გადაეყაროთ და მისი განმგმირა ვი ისრის მსხვერპლ ი არ გახდეთ. ქლოუზბერნის ტყის გვერდზე მდებარეობს Twelve Mile Delta, სადაც ითილიენ ის (Ithilien) სცენებია გადაღებული. ალბათ, გეხსომებათ, თუ როგორ დაბანაკდნენ აქ ფროდო, სემი და გო ლუმი, ხოლო კურდღლების მომზადების საკითხმა სემსა და გოლუმს შორის დაპირისპირებაც კი გამოიწვია. ასევე აქედან უთვალთვალებდა სამეულ ი ფარამირისა და მისი თანამებრ ძოლების შეტაკებას მუმაკილებზე (Mûmakil/Oliphaunt) ამხედ რებულ ჰარადრიმებთან (Haradrim), რომლებიც მორდორისკენ მიემართებოდნენ. თუ ტბის გასწვრ ივ გზას გააგრძელებთ, ორ მცირე ზომის და სახლებას მიადგებით – გლენორჩი (Glenorchy) და ფერედაიზ (Paradise). ამ მიდამოებში ბევრი ცნობილი სცენაა გადაღებუ ლი ტრილოგიისთვის: ყველას გეხსომებათ მომენტი კინოფილ მიდან, როდესაც მრისხანე ორკები ბეჭდის საძმოს დაეწივნენ, მერი და პიპინი დაატყვევეს, ხოლო ბორომირი სიცოცხლეს გამოასალმა. აქვე ეწვია განდალფი იზენგარდის კოშკს, ხო ლო – ელფების ულამაზეს და მომაჯადოებელ ლოთლორიენს (Lothlorien).

ქუინსთ აუნი პირველი ქალაქი იყო ახალი ზელანდიის ტერი ტორიაზე, სადაც ავსტრალიიდან ჩავფრინდით. თავიდანვე გა დაწყვეტილი გვქონდა, მთელი ქვეყანა ავტომობილით მოგვევ ლო, ამიტომ აეროპორტშივე ჩავსხედით წინასწარ დაჯავშნილ მანქანაში და ბარგის მოსაშორებლად სასტუმროსკენ გავეშუ რეთ, მერე კი პირდაპირ საბაგიროსკენ გავემართეთ, რომელ მაც მთის წვერზე აგვაჩუქჩუქა. იქიდან ხელისგულზე მოჩანდა ქალაქისა და უაკატიპუს ტბის ულამაზესი ხედები. მართალია, ამინდი ღრუბლიანი იყო, მაგრამ ეს კიდევ უფრო მეტ იდუმალე ბას მატებდა პეიზ აჟს. მთიდან დაბრუნებულებმა ცოტა ხანი უაკატიპუს ტბის სანაპი როზე ვისეირნეთ, დავაგემოვნეთ უგემრიელესი ახალზელან დიური ღვინო (ჩემი გულითადი რჩევაცაა, სადაც შეგეძლებათ, ნებისმიერ ხელსაყრელ ადგილსა და დროს აუცილებლად გა უსინჯეთ გემო აქაურ ღვინოს) და თბომავლის (TSS Earnslaw) გემბანზე მოვკალათდით – ამ ასი წლის ხომალდით, რომე ლიც ორთქლის ძრავაზე მუშაობდა და მოძველებული, მაგრამ კარგად შენახული და მოვლილიც გახლდათ, უაკატიპუს ტბაში

92 VOYAGER 28/2023

უნდა გვესეირნა. იდუმალი მთები, ჩამავალი მზისა და წყლის ერთმანეთში გარდამავალი ფერები – შუა ტბაში გასულებს ზღაპარში ყოფნის შეგრძნება წამითაც არ გვტოვებდა. გავ ყურებდით თვალწინ გადაშლილ მისტიკას და ვუმეორებდით საკუთარ თავს, რომ ახალი ზელანდია ერთ-ერთი ულამაზესი ქვეყანაა, რაც კი ჩვენი მოგზაურობებისას გვინახავს. ზოგჯერ კი ზღაპარში ყოფნის განცდა იმდენად მძაფრდებოდა, რომ თუნ დაც ამ ტბაზე ცურვისას, შიგადაშიგ გვეგონა, რომ ან განდალფი გადმოდგებოდა მთის წვერზე, ან კიდევ ფროდო გამოყოფდა საიდანმე თავს. ჩვენ ხომ, ფაქტობრივად, იმ ადგილებს ვათვა ლიერებდით, სადაც ტრილოგიის გადაღებები მიმდინარეობდა, ოღონდ ტბის მხრიდან. ჩვენი დანიშნულების წერტილი ერთ-ერთ ყურეში მდებარე ვე ებერთელა ფერმა და რესტორანი იყო. რესტორანში იმხელა და ისეთი მრავალფეროვანი სუფრა დაგვახვედრეს, რომ პიპინსაც კი აღარ მოუნდებოდა, მეორედ ესაუზმა (“What about second breakfast?“).

93 VOYAGER 28/2023

ახალი ზელანდია

ფიორდლანდის ეროვნული პარკი სანამ ქუინსთ აუნიდან ჩრდილოეთისკენ გაემგზავრებოდეთ, აუცილებლად დაათვალიერ ეთ სამხრეთი კუნძულის სამხრეთდასავლეთის რეგიონ ი. ტე-ვაჰიპოუნამუ (Te Wahipounamu) მაორის ენაზე „მწვანე ქვის წყლებს“ ნიშნავს და ახალი ზელან დიის სამხრეთ კუნძულის ტრადიციული სახელწოდებაა. ასევე მოიხსენიებენ სამხრეთ კუნძულის სამხრეთ-დასავლეთ ნა წილსაც, რომელიც იუნესკოს მსოფლიო მემკვიდრეობის ნუს ხაშია, 26 000 კვადრატულ კილომეტრზეა გადაჭიმული და არა ერთ ეროვნულ პარკს მოიცავს. ბუნების ამ საოცრების ნაწილია ფიორდლანდის ეროვნული პარკიც, რომელიც 12 500 კვადრატული კილომეტრის ფართო ბით, ქვეყნის უმსხვილესი ეროვნული პარკია. იქაურობა სავ სეა მასიური მთებით, მყინვარული ტბებითა და მდინარეებით, ხშირი ტყეებითა და მწვანე დაბლობებით. სწორედ ამ დაუ ვიწყარი პეიზაჟების გამო, ეს პარკი იდეალური ადგილი გახდა „ბეჭდების მბრძანებლის“ გადაღებებისთვის. ფიორდლანდის პარკი პოპულარულია მთამსვლელებსა და მო ლაშქრეებს შორის და თუ თქვენ ერთ-ერთი მათგანი ბრძანდე ბით, გთავაზობთ კეპლერის სალაშქრო ბილიკზე (Keppler Track) გასეირნებას. 94 VOYAGER 28/2023

გასეირნება რბილი ნათქვამია, რადგან ვგულისხმობ 3-4-დღიან ლაშქრობას მარშრუტზე, რომლის მთლიანი წრედიც 60 კილო მეტრია. სამაგიეროდ, საშუალება გექნებათ, ტბების ტე-ანაუსა (Te Anau) და მანაპოურის (Manapouri) ულამაზესი სანაპირო ები შემოიაროთ და, სურვილის შემთხვევაში, ეწვიოთ კეპლე რის ჭაობებსაც. ეს ზუსტად ის ადგილია, სადაც პიტერ ჯექსონმა „მიცვალებულთა ჭაობების“ სცენები გადაიღო. ცხადია, ფრთხი ლად უნდა იყოთ, ისეთივე შემზარავი სცენები რომ არ იხილოთ, რაც ჭაობში ჩავარდნ ილმა ფროდომ ნახა.

95 VOYAGER 28/2023

ახალი ზელანდია

96 VOYAGER 28/2023

ტბა ტე-ანაუს სანაპიროზე მდებარე იმავე სახელწოდების და სახლებული პუნქტიდან, მანქანით სულ რაღაც ორი საათის სა ვალ მანძილზე, მავორას ტბებია (Mavora Lakes). იქ ტრილოგიის რამდ ენიმე ეპიზოდია გადაღებული. ჩრდილოეთ მავორას ტბის სანაპირო ნენ ჰითოელის (Nen Hithoel) ტბის სცენებს მიუსადა გეს. ზუსტად აქ მოაწყვეს დროებითი ბანაკი და გაჩაღებულ კო ცონთან ბოლოჯერ მოისვენეს ერთად საძმოს წევრებმა, სანამ გაიყოფოდნენ და თავთავიანთ თავგადასავლებში გადაეშვე ბოდნენ. აქვეა გადაღებული სცენა, რომელშიც ფროდო და სემი აღმოსავლეთ ნაპირს კვეთენ და მორდორისკენ მიეშურებიან.

ჩრდილოეთ მავორასა და ტე-ანაუს ტბების მახლობლად ფანგორნის ტყის (Fangorn Forest) სცენები გადაიღეს. სწო რედ ფანგორნის ტყეში გადაეყარნენ მერი და პიპინი უხუცეს ენტს, რომელიც მათ ჭკუას არიგებდა: „თქვენ უნდა გესმოდეთ, ახალგაზრდა ჰობიტ, რომ დიდი დრო სჭირდება ძველ ენტუ რად რაიმეს თქმას. და ჩვენ არასდროს არაფერს ვამბობთ, თუ ამის სათქმელად დიდი დრო არ არის საჭირო“ – (“You must understand, young Hobbit, it takes a long time to say anything in Old Entish. And we never say anything unless it is worth taking a long time to say.“)

97 VOYAGER 28/2023

ახალი ზელანდია

98 VOYAGER 28/2023

ქუინსთ აუნის შემდეგ სამხრეთი კუნძულის ზღაპრული ბუნების გაცნობა მილფორდ საუნდის (Milford Sound) ფიორდის მო ნახულებით გავაგრძელე. დედამიწის ეს ერთ-ერთი ულამაზე სი ადგილი, ახალი ზელანდიის სამხრეთ კუნძულის სამხრეთ- დასავლეთით, ფიორდლანდის ეროვნულ პარკში მდებარეობს. ყურემდე მისასვლელად, ქუინსთაუნიდან, დაახლოებით, სამასი კილომეტრი უნდა გაიაროთ მანქანით, უშუალოდ ფიორდლან დის ეროვნული პარკის ტერიტორიაზე. ეს სამასკილომეტრიანი მონაკვეთი ერთ- ერთი ყველაზე ლამაზი გზა აღმოჩნდა, სადაც კი ოდესმე მივლია. წამდაუწუმ ვაჩერებდით მანქანას, რათა დავმტკბარიყავით ბუნების განსაცვიფრებელი სილამაზით – მთები, მინდვრები, ტბები, მდინარეები, ჩანჩქერები, მყინვარწ ვერები და ტყეები მომაჯადოებ ელ პეიზ აჟებს ქმნიან. ერთ- ერთი საინტერესო ლოკაცია ამ გზაზე „სარკისებრი ტბე ბია“ – კამკამაწყლიანი ტბები, რომლებიც მთებითაა გარშე მორტყმული, ხოლო წყლიდან ამოშვერილი ერთ-ერთი ნიშ ნული მხოლოდ ტბის ანარეკლში იკითხება (ზედაპირზე უკუღმა აწერია: „Mirror Lakes“). უამრავი ფოტოს გადაღების შემდეგ, როგორც იქნა, ჩავაღწიეთ მილფორდ საუნდში და წინასწარ დაჯავშნილი ნავისკენ გავეშურეთ. ყურესა და მის მიმდებარედ გადაშლილ პეიზაჟებს რომ გადავავლეთ თვალი, ეგრევე მივხვ დით, თუ რატომ უწოდებენ მილფორდ საუნდს ფიორდლანდის ეროვნული პარკის ერთ-ერთ მარგალიტს და რატომ შეარქვა მას ინგლისელმა მწერალმა რადიარდ კიპლინგმა მსოფლიოს მერვე საოცრება. ნავით მოგზაურობა, დაახლოებით, სამ საათს გრძელდება და მთელი ამ დროის განმავლობაში ერთმანეთს იმდენად მომაჯადოებელი ხედები ცვლის, რომ ისევ გიბრუნდე ბათ ის ნაცნობი ახალზელანდიური შეგრძნება, ზღაპარში ხართ, უფრო სწორად, „ბეჭდების მბრძანებლის“ ტრილოგიის უშუა ლო მონაწილედ იქეცით.

რამდენიმე რჩევა მათთვის, ვინც მანქანით აპირებს ქუინსთაუნიდან მილფორდ საუნდამ დე მგზავრობას (ყველაზე რეკომენდებული შეთავაზება): 1. აუცილებლად დაჯავშნეთ მილფორდ საუნდის ტური ერთი დღით ადრე მაინც (სასტუმროდან ყვე ლაზე ადვილია ამის გაკეთება); 2. შეაფასეთ მანქანის ტარების უნარები და გაით ვალისწინეთ ისიც, რომ გზად მილფორდ საუნდამ დე ბევრჯერ მოგინდებათ მანქანის გაჩერება და პეიზაჟების დათვალიერება; 3. არ დაგავიწყდეთ საწვავის ავზის შევსება და სახლებულ პუნქტ ტე-ანაუში (Te Anau), თორემ მილფორდ საუნდამდე და უკან, იმავე გზაზე ტეანაუმდე, ამის საშუალება აღარ მოგეცემათ; 4. ამ ყველაფრის გათვალისწინებით, დაგეგმეთ ქუინსთაუნიდან გამოსვლის დრო, რათა დროუ ლად ჩაუსწროთ წინასწარ დაჯავშნილ ტურს ყუ რეში; 5. სწორი დაგეგმვით შეძლებთ, იმავე დღეს, საღა მოსკენ, ქუინსთაუნში დაბრუნდეთ.

99 VOYAGER 28/2023

ახალი ზელანდია

ფრანც იოსეფის მყინვარი ქუინსთაუნისა და მილფორდ საუნდის შემდეგ, ჩრდილოეთ ის მი მართულებით გამგზავრების დრო დადგა. აქ ორი არჩევანია – გზა გააგრძელოთ სამხრეთ კუნძულის ან აღმოსავლეთ, ან დასავლეთ სანაპიროთი. ჩვენ დასავლეთ სანაპიროზე მგზავრობა ვარჩიეთ, რადგან ეს რეგიონი ნაკლებად დასახლებულია და მეტი შანსია, დატკბეთ ველური ბუნების პეიზაჟებით. მარშრუტის წინასწარ განხილვისას მივხვდ ით, რომ დღე საკ მაოდ გრძელი იქნებოდა (დაახლოებით 350 კილომეტრი უნდა გაგვევლო მანქანით), მაგრამ ძალზე საინტერესოდაც ჩაივლიდა. აი, ვტოვებთ ქუინსთაუნს და მივემართებით ფრანც იოსეფის მყინვარისკენ (Franz Josef Glacier), უფრო სწორად, ამავე და სახელების დასახლებული პუნქტ ისკენ (Franc Josef).

100 VOYAGER 28/2023

მყინვარებისკენ მიმავალ გზაზე რამდენჯერმე გავჩერდით, მათ შორის, ქალაქ უანაკაში (Wanaka), სადაც იმავე სახელწოდების ტბის (Lake Wanaka) სანაპიროზე, გრილი ნიავისა და თბილი მზის სხივების ქვეშ, დილის გემრიელ ი ყავა დავლიეთ ძალების მოსაკრებად. უანაკა პოპულარული კურორტია ახალ ზელანდი

აში, როგორც ზამთრის, ასევე ზაფხულის აქტივობების მოყვა რულთათვის. ქალაქის ყველაზე სახალისო ღირსშესანიშნაობა უანაკას ტბაში ამოსული ტირიფია. მას „ზუსტად ეგ ხე უანაკაში“ (That Wanaka Tree) – ასე უბრალოდ უწოდებენ და ტურისტულ ფოტოებზეც ყველაზე ხშირად ნახავთ.

101 VOYAGER 28/2023

ახალი ზელანდია

მეორედ მაკარორას მდინარესთან (Makarora River) გავჩერდით, რომლის ფირუზისფერი წყლები ლამაზად ეხამე ბოდა უკან, თითქოს მათ ფონზე აღმართულ მთებს.

იმისა, რომ ჩანჩქერი მდინარის მოპირდაპირე მხარეს მდება რეობს, მისი გადაკვეთა არ გჭირდებათ, რადგან ამ სილამაზეს აქეთა მხრიდანაც შესანიშნავად აღიქვამთ.

მდინარიდან არც ისე მოშორებით ფანტეილის ჩანჩქერებია (Fantail Falls). გადასახვევ ნიშნულს ადვილად დაინახავთ სა მანქანო გზიდან. საფეხმავლო ბილიკი მანქანების სადგომიდან ჩანჩქერამდე ათ წუთზე მეტს არ წაგართმევთ და, მიუხედავად

კიდევ ერთი ბუნების საოცრება, რომლის სანახავადაც მცირე ხნით გავჩერდით, ბრიუსის ყურე (Bruce Bay) იყო. ეს ყურე ტასმანიის ზღვაზე გადის და განგაცვიფრებთ სანაპიროზე წამოჭიმული მაღა ლი ხეებითა და ხმელეთზე გამორიყული გამხმარი კუნძებით.

102 VOYAGER 28/2023

ფრანც იოსეფამდე არმისული, დაახლოებ ით, 25-იოდე კილო მეტრში, კიდევ ერთი მყინვარი და იმავე სახელწოდების დასახ ლებული პუნქტი, ფოქს გლასიერი (Fox Glacier) შეგხვდებათ. აქაც გავჩერდით და მყინვარის დათვალიერ ება შვეულმფრე ნით მოვინდომეთ. ამინდი არ იყო სახარბიელო – ღრუბლებს დაეფარა ცა, მაგრამ მაინც შევძელით, შეგვევლო თვალი ამ ლამაზი ხეობისათვის. ეს აფრენა, ალბათ, ექსტრ ემალური ეპი ზოდის გამოც დაგვამახსოვრდა.

უკანა გზაზე მფრინავი ზედმეტად შევიდა ღრუბლებში და შვე ულმფრენმა სიმაღლე ერთბაშად დაკარგა, რასაც პილოტის მკვეთრი მანევრირება მოჰყვა, რათა კლდეს არ შესჯახებო და. ავად თუ კარგად (და, ალბათ, უფრო ავად), შეშინებულები, მაგრამ უვნებლები დავფრინდით ფოქს გლასიერის დასახ ლებულ პუნქტში და ფრანც იოსეფისკენ გზა მანქანით გავაგ რძელეთ.

103 VOYAGER 28/2023

ახალი ზელანდია

ფოქს და ფრანც იოსეფის მყინვარები ახალი ზელანდიის ერთ- ერთი ყველაზე პოპულარული ტურისტული ღირსშესანიშნაო ბაა, რაც არ არის გასაკვირი, რადგან მყინვარები უესთლანდტაი-პოუტინის ეროვნულ პარკში (Westland Tai Poutini Na tional Park) მდებარეობს, პარკში რომელიც ერთ- ერთი ულამა ზესი რეგიონია ზელანდიის სამხრეთ კუნძულზე. ზუსტად ამ პარ კში მდებარე სალაშქრო ბილიკზე გასეირნებით გადავწყვიტეთ, დაგვესრულებინა ეს გრძელი და ფათერაკებით სავსე, თუმცა სასიამოვნო დღე. უკვე ტურის დასასრულს ვიხსენებდით ემოციურად, რომ სწო რედ ფრანც იოსეფის მყინვარია გამოყენებული მინას თირითის შუქურების ანთების ეპიზოდში. ალბათ, გეხსომებათ არაგორ ნის ცნობილი შეძახილი: „მინას თირითის შუქურები! შუქურე ბი აანთეს! გონდორი დახმარებას ითხოვს“ – (“The Beacons of Minas Tirith! The Beacons are lit! Gondor calls for aid“). 104 VOYAGER 28/2023

თუიზელი ქუინსთ აუნიდან ჩრდილოეთ ისკენ მოგზაურ ობას აღმოსავლეთ სანაპიროთი თუ გადაწყვეტთ, აუცილებლად უნდა მოინახუ ლოთ ქალაქ თუიზელის მიმდებარე მდელოებ ი, რომლებიც ქუინსთ აუნიდან მანქანით სულ რაღაც ორსაათნახევრიან მან ძილზე მდებარეობს. თავად ქალაქი თუიზელი, რომელიც თავის დროზე ჰიდროე ლექტროსადგურის მშენებელთა დასაბინავებლად გააშენეს, დღესდღეობით ერთ-ერთი ტურისტული ჰაბია. ეს ლოკაცია ძალზე პოპულარულია წყლის სპორტის, ლაშქრობებისა და ას ტროტურიზმის მოყვარულთა შორის, რადგან ქალაქის თავზე რეგიონში ერთ-ერთი ყველაზე მოწმენდილი ცაა, რაც ვარსკვ ლავებზე დაკვირვებას აადვილებს.

თუიზელის მიმდებარე მდელოებზეა გადაღებული „ბეჭდების მბრძანებლის“ ტრილოგიიდან, ერთ-ერთი ყველაზე ეპიკური ეპიზოდი პელენორის მინდვრების ბრძოლა (Battle of the Pelen nor Fields), სადაც, მინას თირითის (Minas Tirith) წინ, გონდორი სა და მისი მოკავშირეების ძალებმა საურონის ძალებს სამკვდ რო-სასიცოცხლო ბრძოლა გაუმართეს. ამ ბრძოლას შეეწირა მეფე თეოდენი და ნაზგულების ლიდერი. ერთი რამ ცხადია, ეს იყო ყველაზე დიდი ბრძოლა, თუ გავითვალისწინებთ ადა მიანთა რაოდენობას (1700), რომლებიც ამ სცენებში გადაიღეს. ეპიზოდში მონაწილეობდა ქალაქ თუიზელის თითქმის მთელი მოსახლეობა. მინდვრები, სადაც გადაღებები მიმდინარეობდა, კერძო საკუთრებაა, მაგრამ, თუ გაინტერესებთ, შე გიძლიათ სპეციალური ტურიც შეიძ ინოთ და შეეცა დოთ, რამდენიმე საბრძოლო სცენა თქვენი მონა წილეობით აღდგეს ამავე ველებზე (ცხადია, ამ სა განგებოდ თქვენთვის დადგმულ სანახაობას მალე მოაწყობთ – გაცილებით მალე, ვიდრე – გადამღებმა ჯგუფმა მოანდომა. ისინი ბრძოლების სცენებს, დაახ ლოებით, ერთი თვის განმავლობაში იღებდნენ).

ანდა, შეგიძლიათ, სალაშქრო ბილიკები აითვისოთ ქალაქის გარშემო. რეგიონი იმდენად შთამბეჭდავ პეიზაჟებშია ჩაფლული, რომ ვერავინ დარჩება გულგრილი ამგვარი სილამაზის წინაშე. 105 VOYAGER 28/2023

ახალი ზელანდია

მთა სანდეი ქრაისთჩერჩიდან ქალაქ თუიზელიდან აუცილებლად უნდა გაემგზავროთ ახა ლი ზელანდიის სამხრეთი კუნძულის ყველაზე მსხვილ ქალაქ ში, ქრაისთჩერჩში, რასაც მანქანით, დაახლოებით, სამსაათ- ნახევარს მოანდომებთ. ქრაისთჩერჩი ახალი ზელანდიის ერთერთი კულტურული და სამრეწველო ცენტრია. ველური ბუნების პეიზაჟების შემდეგ, აქ კვლავ გადაეშვებით დიდი მეგაპოლი სის ცხოვრების რიტმში. ქრაისთჩერჩში დაგხვდებათ როგორც კინოთეატრები, მუზეუმები და პარკები, ისე ბიზნეს და სავაჭ რო ცენტრები. ქალაქის ეკონომიკა სოფლის მეურნეობასა და სამრეწველო სექტორებზე დგას, თუმცა ტურიზმიც ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი მიმართულებაა.

106 VOYAGER 28/2023

გებლობა. ზელანდიის სამხრეთი და ჩრდილოეთი კუნძულები ერთმანეთს კუკის სრუტით უკავშირდებიან, რომელიც, თავის მხრივ, ტასმანიის ზღვასა და წყნარ ოკეანეს აკავშირებს. ყვე ლაზე ვიწრო ადგილი კუკის სრუტეში 22 კილომეტრის სიგა ნისაა. აქაურობა სახიფათო და მოულოდნელობებით სავსე ადგილად არის მიჩნეული. ხანდახან შეიძლება ისეთი ღელვა დაიწყოს, გეგონებათ, განდალფი დგას ორ კუნძულს შორის და გაჰკივის: „თქვენ არ გაივლით!“ – (“You Shall Not Pass“). l

ქრაისთჩერჩიდან შეგიძლიათ გაემგზავროთ ძალზე საინტე რესო ტურში, ქალაქიდან დასავლეთით მდებარე მთა სანდე ისთან. სწორედ ამ შთამბეჭდავ ლოკაციაზე გააშენეს როჰანის დედაქალაქი ედორასი (Edoras). ცხრა თვე მიმდინარეობდა ედორასის მშენებლობა და, შედეგად, მივიღეთ დიდებული ოქ როს დარბაზი კლდეების თავზე, ხოლო მთის ძირში ვეებერთე ლა კარიბჭე და ქალაქის კედლები. როგორც თითქმის ყველა დეკორაცია, ედორასიც მთლიანად დაიშალა გადაღებების დას რულების შემდეგ, თუმცა სპეციალური ტური ქრაისთჩერჩიდან მშვენიერი შესაძლებლობაა, რომ კიდევ ერთხელ იმოგზაუროთ როჰანის დედაქალაქში, გაეცნოთ ფილმის გადაღების პროცე სის სხვადასხვა დეტალს და დატკბეთ მდიდრული და ლამაზი პეიზაჟებით, რომლებიც მთის წვერიდან გადაგეშლებათ – მდი ნარე რანგიტატა (Rangitata River) და სიმწვანეში ჩაფლული ჰა კატერეს ნაკრძალი (Hakatere Conservation Park).

რადგან დასავლეთი სანაპირო ავირჩიეთ სამოგზაურ ოდ, ჩრდილოეთის კუნძულზე გადასასვლ ელად ფრანც იოსეფიდან ქალაქ ბლენჰაიმამდე (Blenheim) ერთ დღეში, დაახლოებით, 530 კილომეტრი უნდა გაგვევლო მანქანით. ბორანი, რომელიც წინასწარ გვქონდა დაჯავშნილი, ქალაქ პიქტონიდან (Picton) გადიოდა, რომელიც ბლენჰეიმიდან, დაახლოებ ით, 30 კილო მეტრში მდებარეობს. გადავწყვიტეთ, არ ავჩქარებულიყავით და ბლენჰაიმში ერთი ღამე გაგვეტარებინა, ხოლო ჩრდილოე თის კუნძულზე მერე დღეს გადავსულიყავით.

სამხრეთ კუნძულიდან ჩრდილოეთ კუნძულამდე სამხრეთიდან ჩრდილოეთ კუნძულზე მანქანით მგზავრობის გასაგრძელებლად, არ აქვს მნიშვნელობა, სამხრეთ კუნძულის აღმოსავლეთ სანაპიროდან გეგმავთ, თუ დასავლეთიდან. აუცილებლად მოგიწევთ პიკტონ-უელინგტონის ბორნით სარ

107 VOYAGER 28/2023

ახალი ზელანდია

ბლენჰაიმამდე რამდენჯერმე შევჩერდით, მათ შორის – პატარა დასახლება ოკარიტოში (Okarito). იქ მოკლე ლაშქრობაც მო ვაწყვეთ ახლომდებარე ტყეში. განსაკუთრებით მისტიკურად გამოიყურებოდა ტყისკენ მიმავალი ხელოვნური ბილიკი, რო მელიც დატბორილ მდელოზე ზემოდან იყო დაგებული. მეორე გაჩერება მდინარე უატაროა (Whataroa) იყო, ულამა ზესი ფირუზისფერი წყლით. განსაკუთრებულ აღნიშვნას იმ სახურებს თავად ბორნით მგზავრობაც, რომელიც სამსაათ- ნახევარს გრძელდება – ულამაზესი ხედები იშლება სამხრეთის კუნძულის დატოვებისას, სანამ კუკის სრუტის ღია წყლებში შე ცურდებით. მიუხედავად მღელვარე წყლებისა (დიდი ალბათო ბაა, სწორედ ასე დაგხვდეთ), მგზავრობა მაინც დიდ სიამოვნე ბას მოგანიჭებთ – მე პირადად სულ გარეთ გავდიოდი გემბანზე, იმდენად ვერ ვწყვეტდი თვალს პეიზაჟებს.

108 VOYAGER 28/2023

ჩრდილოეთი კუნძული ჩრდილოეთ ი კუნძული, მასზე მომცრო სამხრეთის კუნძულთან შედარებით, სიდიდით მეთოთხმეტეა მთელ პლანეტაზე. კუნ ძული ნაკლებად მთიანია, ვიდრე სამხრეთი კუნძული და უფ რო მოსახერხებელია დასახლებული პუნქტებისა და საზღვაო პორტების დასაარსებლად. ზუსტად ამ გარემოებ ამ განაპირობა, რომ ჩრდილოეთ ის კუნძულზე ზელანდიის მოსახლეობის უმე ტესი ნაწილი ცხოვრობს. აქ არის გაშენებული ქვეყნის უდიდესი ქალაქები, დედაქალაქ უელინგტონის ჩათვლით. ჩრდილოეთი კუნძული მაღალი ვულკანური აქტივობით გამოირჩევა და მის შუაგულში ახალ ზელანდიაში ყველაზე დიდი ტაუპოს ტბა მდე ბარეობს.

109 VOYAGER 28/2023

ახალი ზელანდია

უელინგტონი ახალი ზელანდიის დედაქალაქმა უელინგტონმა, რომელიც ჩრდილოეთ ი კუნძულის სამხრეთ სანაპიროზე მდებარეობს და ახლომდებარე რეგიონებმა მნიშვნელოვანი როლი ითამა შა „ბეჭდების მბრძანებლის“ გადაღებებში. უშუალოდ ქალაქ უელინგტონში ყველაზე ადვილად მისაგნებია ლოკაცია, სადაც ჰობიტონის ტყეებია (Hobbiton Woods) გადაღებული (ხომ გახ სოვთ ეს ცნობილი სცენა, როდესაც ჰობიტები ნაზგულებს ემა ლებიან?). ვგულისხმობ მთა ვიქტორიას (Mount Victoria). ქა ლაქ უელინგტონიდან ჩრდილოეთით, დაახლოებით 40 კილო მეტრში, რამდენიმე სხვა ლოკაციის მონახულებაც შეგიძლიათ. კაიტოკეს რეგიონული პარკი (Kaitoke Regional Park) რივენ დელად (Rivendell) იქცა ფილმში, ჰარკორტის პარკი (Harcourt Park) – იზენგარდის ბაღებად (Gardens of Isengard), ხოლო ჰა ტის მდინარე (Hutt River) მდინარე ანდუინის (River Anduin) სცე ნებში გამოიყენეს.

თუმცა შეცდომაში არ შეგიყვანოთ გარემოებამ, რომ ჩრდი ლოეთი კუნძული გაცილებით მომცრო ზომისაა და უფრო მჭიდროდ დასახლებული ქალაქების ოდენობითაც გამოირ ჩევა. ამ ყველაფრის მიუხედავად, ჩრდილოეთის კუნძულზეც უხვადაა ულამაზესი პეიზაჟებით დახუნძლული ლოკაციები, სა დაც არაერთი ეპიკური სცენაა გადაღებული „ბეჭდების მბრძა ნებლის“ ტრილოგიისთვის. ზუსტად ჩრდილოეთის კუნძულზე მდებარეობს ცნობილი კინოსაამქრო (Wētā Workshop), რომ ლის გარეშეც „ბეჭდების მბრძანებლისა“ და „ჰობიტის“ ტრი ლოგიები ისეთი შთამბეჭდავი ვერ იქნებოდა, როგორებიც დღეს ჩანან კინოეკრანზე.

110 VOYAGER 28/2023

უელინგტონს ბორნით მივადექით. სამხრეთ კუნძულის ბუნე ბაში ჩაძირულ გზებზე მოგზაურობის შემდეგ, ცოტათი დამთ რგუნველი აღმოჩნდა ქალაქის ქუჩებში მანქანის საცობებში გაჭედვა. ურბანულ ხმაურსა და სტრესს ცუდი ამინდიც დაემატა – ნისლი, წვიმა და ქარი, მაგრამ არ დავნებდით და ტურისტუ ლი ავტობუსით ქალაქის დათვალიერ ებას შევუდექით. იმ დღეს ტურზე ცოტა მსურველი მოვიდა და ისე მოხდა, რომ ტურისტუ ლი ავტობუსის მგზავრები მხოლოდ ჩვენ ვიყავით. მძღოლი კო მუნიკაბელური და მხიარული პიროვნება იყო და ცუდი ამინდი სახალისო ისტორიებ ით აგვინაზღაურა. მეორე დღეს გამოიდარა და ჩვენც დილიდანვე უელინგტონის ქუჩებს მოვედეთ. პირველ რიგში, ფუნიკულიორზე ავედით, სა იდანაც უკვე მზიანი უელინგტონის ხედებით დავტკბით. მთიდან ლამაზი ბოტანიკური ბაღის გავლით ჩამოვისეირნეთ და სანა პირო ზოლისკენ გავეშურეთ, სადაც ბევრი კაფე იყო მიმოფან ტული. არაერთი პორცია ელი დავაგემოვნე იმ დღეს და თან განდალ ფის სიტყვები მახსენდებოდა: „დაე, თქვენი ლუდი შვიდი წლის განმავლობაში აღმატებული ბრწყინვალებით იყოს მოჯადოე ბული!“ (“May your beer be laid under an enchantment of sur passing excellence for seven years“!).

111 VOYAGER 28/2023

ახალი ზელანდია

პუტანგირუას მწვერვალები სანამ ველინგტონიდან ჩრდილოეთისკენ გავაგრძელებთ გზას, კიდევ ერთი ეპიკური ლოკაციის მონახულებას შემოგთავაზებთ – პუტანგირუას მწვერვალები, სადაც დიმჰოლტის გზა (Dimholt Road) არის გადაღებული. ამ გზას დაადგებიან არაგორნი, გიმ ლი და ლეგოლასი მიცვალებულთა ბილიკზე გასასვლელად. პუტანგირუას მწვერვალები ჩრდილოეთ კუნძულის სამხრეთ სანაპიროზე მდებარეობს, ველინგტონიდან დაახლოებით ორი საათის სავალი გზა მანქანით. სალაშქრ ო ბილიკი ჯერ იმ წერ ტილამდე მიგიყვანთ, საიდანაც ზოგადი ხედით შეგიძლიათ დატკბეთ, ხოლო შემდეგ – თავად მწვერვალების საფეხურებ თან. საინტერესოა, შეძლებთ თუ არა იპოვოთ ზუსტად ის ბზარი კლდეებში, სადაც მიცვალებულთა ბილიკის შესასვლ ელი მდე ბარეობს. „გზა ჩაკეტილია. ის მიცვალებულებმა შექმნეს და მიცვალებუ ლები იცავენ მას, სანამ ჟამი დადგება. გზა ჩაკეტილია“. – (“The way is shut. It was made by those who are dead, and the dead keep it, until the time comes. The way is shut“.) 112 VOYAGER 28/2023

ტონგარიროს ეროვნული პარკი უელინგტონიდან ჩრდილოეთით, დაახლოებ ით 330 კმ-ში, მდებარეობს ტანგარიოს უძველესი ეროვნული პარკი. პარკი იუნესკოს მსოფლიო მემკვიდრეობის ნუსხაში შედის კულტურული ღირებულებისა და ბიომრავალფე როვნების გამო. მის ტერიტორიაზე რამდენიმე მოქ მედი ვულკანი, მაორების რელიგიული დანიშნულების ლოკაციები და არაერთი დასახლებული პუნქტია.

„ბეჭდების მბრძანებლის“ თაყვანისმცემელთათვის ტონგარი როს ეროვნული პარკი განსაკუთრებით საინტერესო იქნება, კინოტრილოგიის მნიშვნელოვანი სცენების ლოკაციათა სიმ რავლის გამო. ტონგარიროს ეროვნული პარკი გამოიყ ენა პი ტერ ჯექსონმა ლორდ საურონის სამფლობელოს მორდორის სცენების გადასაღებად. ზუსტად აქ შეგიძლიათ ნახოთ ერთ- ერთი ყველაზე ცნობადი და ყველაზე საკულტო ღირსშესანიშ ნაობა – „ბედისწერის მთა“ (Mount Doom), ანუ ნგაურუჰოეს მთა (Mount Ngauruhoe), როგორც მას მაორები უწოდებენ. რა თქმა უნდა, ეს ჩამქრალი ვულკანი რეალურ ცხოვრებაში ნაკ ლებად თავზარდამცემად გამოიყურება, ვიდრე კინოფილმ შია, მაგრამ მცირეოდენი ფანტაზია და უკვე თქვენც, ფროდოს მსგავსად, მორდორის ბნელ მიწებზე მიაბიჯებთ და ცდილობთ, ბედისწერის მთის გავარვარებულ ხახაში ბეჭედი სამუდამო მი ვიწყებას მისცეთ. მთისა და მისი შემოგარენის უკეთესად გასაცნობად, რეკომენ დებულია სპეციალური სალაშქრო ტურის შერჩევა. გიდი სია მოვნებით მოგიყვებათ ყველაზე საინტერესო დეტალებს პარ კისა და გადაღების ადგილების შესახებ.

ტონგარიროს ეროვნულ პარკშია გადაღებული მორდორის ვეებერთელა კარიბჭეებიცა და სცენებიც ემინ მუილის (Emyn Muil) მთებში. აქვე იპოვით კლდეს, სადაც ისულდურმა (Isuldur) საურონს ბეჭდიანი თითი მოჰკვეთა. „აკრძალული აუზის“ სცენები, სადაც გოლუმი ღიღინ- ღიღინით თევზს იჭერს, ასევე ტონგარიროს ეროვნულ პარკშია გადაღებული. სცენები ორი განსხვავებული ჩანჩქერის ლო კაციებზეა გადანაწილებული – ტაუჰაის ჩანჩქერები (Tawhai Falls) და მანგაუჰეროს ჩანჩქერები (Mangawhero Falls). ორივე ლოკაცია ხელმისაწვდომია ვიზიტორთათვის და, დარწმუნე ბული ვარ როდესაც, დანიშნულების ადგილას აღმოჩნდებით, აუცილებლად გაიგებთ, სადღაც ახლომახლო ჩასაფრებული გოლუმის ღიღინს: „კლდე და აუზი ლამაზი და მაგარია, ასეთი წვნიანი და ტკბილი! ჩვენი ერთადერთი სურვილია თევზის და ჭერა, ასეთი წვნიანი და ტკბილი!“ – (“The rock and pool, is nice and cool, so juicy-sweeeeet! Our only wish, to catch a fish, so juicy-sweeeeet“).

113 VOYAGER 28/2023

ახალი ზელანდია

გზა ტონგარიროდან მატამატამდე (რეკომენდებული სამდღიანი ტური) სანამ ტონგარიროს ეროვნული პარკიდან, საურონის სამფლო ბელოდან მატამატაში, ჰობიტონში გადავინაცვლებთ, რამდენი მე ადგილის დათვალიერ ება კიდევ უნდა შემოგთავაზოთ. თუ ამ ადგილებსაც მოივლით, მერწმუნეთ, უკვე სრულყოფილი გახ დება თქვენი ვიზიტი ახალ ზელანდიაში; ასე უფრო ახლოს და საფუძვლიანად გეცოდინებათ მაორების ისტორია და კულტუ რა. ეს სამი რეკომენდებული ლოკაციაა ტაუპო (Taupo), როტო რუა (Rotorua) და უაიტომო (Waitomo). თუ ტონგარიროს ეროვნული პარკიდან განაგრძობთ გზას ჩრდილოეთ ისკენ, მაშინ პირველ დანიშნულების პუნქტამდე, ტაუპომდე მხოლოდ 100 კილომეტრი გრჩებათ. ჩვენი სამოგზა ურო მარშრუტის გამო კი ტაუპომდე, დაახლოებით ,400 კილო მეტრი გვქონდა დასაფარი – ამ დასახლებულ პუნქტამდე პირ დაპირ დედაქალაქ უელინგტონიდან გავეშურეთ. ვიცოდით, ტა უპოში ერთი ღამით ვრჩებოდით და ამიტომ აუჩქარებლად და აუღელვებლად გავუდექით გზას უელინგტონიდან. დავადექით ე.წ. „უდაბნოს გზას“ (Desert Road), რომელიც ტონგარიროს ეროვნულ პარკზე გადის და რანგიპოს უდაბნოს (Rangipo Des ert) კვეთს. პეიზაჟი პეიზაჟს ცვლიდა, ჩვენ კი ზოგჯერ ვუძლებ დით ცდუნებას, ზოგჯერ კი – ვეღარ, რომ გავჩერებულიყავით და უმშვ ენიერესი ალპური სურათებისთვის გვეცქირა. ტაუპო ტურისტული ქალაქია, რომელიც გაშენებულია ამავე სა ხელწოდებისა და შავი გედებით სავსე ტბასთან (ყველაზე დიდი ახალ ზელანდიაში). ქალაქთან ახლომდებარე ორი ლოკაცია შევარჩიეთ – ორაკეი კორაკოს გეოთერმული პარკი (Orakei Korako) და ჰუკას ჩანჩქერები (Huka Falls).

ჰუკას ჩანჩქერები ტაუპოდან 5 კი ლომეტრში მდებარეობს და ერთ- ერთი ყველაზე მიმზიდველი ტუ რისტული ლოკაციაა ახალ ზე ლანდიაშ ი. „ჰუკა“ მაორების ენაზე „ქაფს“ ნიშნავს და ჩანჩქერების მონახულების შემდეგ მიხვდებით, თუ რატომ შეარქვეს ამ ადგილს მაორებმა ეს სახელი – კრისტალუ რად გამჭვირვალე ცისფერი წყლის ნაკადი თერთმეტი მეტრის სიმაღ ლიდან მოექანება მდინარე უაიკა ტოზე (Waikato River). 114 VOYAGER 28/2023

გეოთერმულ პარკს ჰუკას ჩანჩქერებიდან 32 კილომეტრი აშო რებს და, მის ტერიტორიაზე მოსახვედრად, ნავით უნდა გადა ცუროთ ახალ ზელანდიაში ყველაზე დიდი ხელოვნური წყალ საცავი, ტბა ოჰაკური (Lake Ohakuri). მიიჩნევენ, რომ ორაკეი კორაკოში ყველაზე აქტიური გეიზერებია მთელ ახალ ზელან დიაში. წარმოიდგინეთ, დაახლოებით ერთი საათის განმავლო ბაში სეირნობთ ოცდასამამდე აქტიურ გეიზერს შორის და ტკბე ბით მათი გარდამავალი „ქიმიური“ ფერების სილამაზით. მეორე დანიშნულების ადგილია, ტაუპოდან 80 კილომეტრში მდებარე ქალაქი როტორუა, რომელიც იმავე სახელწოდების ტბის ნაპირზეა გაშენებული. ტურიზმი წამყვანი ინდუსტრიაა როტორუასთვის – აქ ჩამოსულები ერთვებიან გეოთერმულ აქ ტივობებში, ტკბებიან გეიზერების ხილვით და ეცნობიან მაორის ხალხის კულტურას.

ბრძოლებში თვითონაც საგრძნობლად შემცირდნენ და ტერი ტორიებ იც უხვად დაკარგეს. დღეს მაორები ახალი ზელანდი ის ჩრდილოეთ კუნძულზე კონცენტრირებულად ცხოვრობენ და ზელანდიის მთავრობა მათ ინტეგრაციას სხვადასხვ აგვარი პროგრამებით ცდილობს ქვეყნის ყოველდღიურ ცხოვრებაში.

მაორები ახალი ზელანდიის აბორიგენ (მკვიდრ) მცხოვრებთ ჰქვიათ. კულტურულად ისინი აღმოსავლეთ პოლინეზიელებს მიეკუთვნებიან და XVII-XVIII საუკუნეებამდე იზოლირებულები იყვნენ ევროპული სამყაროსგან. 1642 წელს ახალ ზელანდიას ჰოლანდიელი მკვლევარი აბელ ტასმანი მიადგა, ხოლო 1769 წელს ცნობილი ინგლისელი მკვლევარი და მოგზაური, ჯეიმს კუკი. საბოლოო ჯამში, ახალი ზელანდიის მაორებიც ვერ გადა ურჩნენ ინგლისელთა კოლონიზაციას და კოლონიზატორებთან

მაორები თვითმყოფადი პოლინეზიელები არიან და მათ კულ ტურულ ნიშნებს მთელ მსოფლიოში ცნობენ. ალბათ „ჰაკა“ ყვე ლაზე ცნობილი პოლინეზიური ტრადიციაა. ეს ცეკვები სიმღე რების ფონზე სრულდება და ტაშის კვრას, ფეხების სწრაფ, რიტ მულ მოძრაობას, მკვეთრ შეძახილებს და ექსპრესიულმიმიკებს შეიცავს. ცეკვა ენერგიულ ი, საომარი და აგრესიული მოძრაო ბებითაა სავსე. თუმცა ჰაკას რამდენიმე ნაირსახეობა არსებობს და დანიშნულების მიხედვით განასხვავებენ.

115 VOYAGER 28/2023

ახალი ზელანდია

ჰაკა შეიძლება შესრულდეს გამორჩეული სტუმრის დასახვედ რად, დასაფლავების ცერემონიალზე, რაიმე განსაკუთრებული შედეგის მიღწევის დროს და, რაღა თქმა უნდა, ბრძოლის ველ ზე. როგორც თავად მაორი გიდი გვიყვებოდა კულტურული ცენ ტრის სტუმრობისას, მაორები თავის დროზე კანიბალები იყვნენ და საბრძოლო ჰაკას შინაარსი ლაკონიურად შემდეგნაირად გადმოიც ემა – „აუცილებლად დაგამარცხებ, სიცოცხლეს გამო გასალმებ და შეგსანსლავ“. ჰაკას ასრულებენ როგორც მამაკა ცები, ისე ქალები. გირჩევთ, როტორუაშიც ერთი ღამით დარჩეთ და მა ორის კულტურული მემკვიდრეობის გაცნობას მთელი დღე დაუთმოთ.

სასტუმროში დაბანაკებისა და ტბაზე მოკლე გასეირნების შემ დეგ (აქაც გადავსებულია ტბა შავი გედებითა და იხვებით), ტე- პუიას ცენტრისკენ (Te Puia Center) გავეშურეთ. ცენტრი მდე ბარეობს როტორუასთან, უაკარეუა რეუას (Whakarewarewa) გეოთერმული აქტივობებით ცნობილ მდელოზე, სადაც თავის დროზე, მაორების ციხესიმაგრე „ტე პუია“ (Te Puia) მდებარეობ და. ტე-პუია ს ცენტრის ერთდღიან ტურს თუ შეიძენთ, გეიზერე ბით, თუხთუხა ტალახის გუბეებით და ლამაზი ბუჩქნარით სავსე ბილიკს დალაშქრავთ და გაეცნობით მაორების ისტორიასა და კულტურას, დაესწრებით მათ ფოლკლორულ წარმოდგენას ჰაკას შესრულებით. ჩვენ კიდევ ერთი კულტურული ტური სა ღამოსთვისაც დავჯავშნ ეთ და მაორის ერთ-ერთ სტილიზებულ სოფელს ვეწვიეთ, სადაც ტრადიციული წესით მომზადებული (მიწაში ამოთხრილ ორმოში ჩახარშული ხორცი) უგემრიელ ე სი ვახშმით გაგვიმასპინძლდნენ, მოგვიწყვეს ფოლკლორული წარმოდგენა და გვიან ღამით ტყეში წაგვიყვანეს კაშკაშა მწე რების სანახავად.

მესამე დანიშნულების წერტილი, უაიტომოს გამოქვაბულები (Waitomo Caves), გიმლის თანამემამულეების, ჯუჯების რასის მიწისქვეშეთის სამყაროს მოგაგონებთ. ეს დასახლება როტო რუადან 150 კილომეტრში მდებარეობს და გამოქვაბულების დიდი რაოდენობით იცნობენ. უაიტომოს რეგიონში სამი გამოქ ვაბულის დათვალიერ ება შეგიძლიათ ფეხით – უაიტომოს მბზი ნავი ჭიების მღვიმეები (Waitomo Glowworm Caves), რუაკუ რის მღვიმე (Ruakuri Cave) და არანუის მღვიმე (Aranui Cave). თითოეულ ი გამოქვაბული გამორჩეულად ჯადოსნურია და თა ვისი ისტორია აქვს.

უაიტომოს მბზინავი ჭიების მღვიმეები ყველაზე ცნობილია ვა იტომოს გამოქვაბულებიდან და 130 წელზე მეტია, რაც ტურის ტულ ღირსშესანიშნაობას წარმოადგენს. გაგაოცებთ გამოქ ვაბულების თაღები და დარბაზები, ხოლო განსაკუთრებულ აღფრთოვანებას მბზინავი ჭიებით სავსე გამოქვაბულებში ნა ვით გასეირნება იწვევს. ნავით მგზავრობისას სრულ სიჩუმეში (მბზინავ ჭიებს ხმაური არ მოსწონთ) აკვირდებით დარბაზების ჭერს და კედლებს, რომლებზეც ეს ჯადოსნურად მოციმციმე არ სებები ბუდობენ. როცა უყურებთ, ისეთი შეგრძნება გეუფლე 116 VOYAGER 28/2023

ბათ, თითქოს ვარსკვლავებით მოჭედილ ღამის ცას შესცქერით – ჭიები სრულ სიბნელეში ლურჯად ანათებენ. გამოქვაბულების შიგნით კატეგორიულად აკრძალულია სურათების გადაღება ან თუნდაც ხმამაღალი საუბარი, რათა ჭიებს მყუდროება არ და ერღვეთ, ამიტომ ნავები კლდეებს შორის გაბმული თოკებით გადაადგილდებიან და არა ნიჩბებით (წყლის შხეფების ხმაც შე იძლება საზიანო აღმოჩნდეს მბზინავი ჭიებისთვის). რუაკურის მღვიმე უაიტომოს რაიონში ყველაზე დიდი გამოქ ვაბულია, რომელიც 400-500 წლის წინ აღმოაჩინეს. ძალზე შთამბეჭდავია სპირალური ჩასასვლელი, რომელიც მღვიმეში შესასვლელამდეა გაკეთებული. გამოქვაბულებში მბზინავი ჭი ების დათვალიერების შესაძლებლობა ახლოდან მოგეცემათ. და ბოლოს, არანუის მღვიმე, სადაც წყლის არარსებობის გა მო მბზინავი ჭიები არ ბინადრობენ, მაინც გაგაოც ებთ თავისი თვალწარმტაცი ღია ყავისფერი, ვარდისფერი და თეთრი სტა ლაქტიტებითა და სტალაგმიტებით. ჩემი რეკომენდაციაა, რომ სამივე გამოქვაბულის კომბო-ვიზიტის საშვი შეიძინოთ. გამოქვაბულები ერთმანეთთან ახლოსაა და მათ დათვალიერებას ერთ დღეში შეძლებთ.

როგორც გიმლი იტყოდა: „ეს გაუგონარი რამ არის! ელფი წავა მიწისქვეშეთში, იქ, სადაც ჯუჯა ვერ გაბედავს?“ – „Well, This Is A Thing Unheard Of! An Elf Will Go Underground, Where A Dwarf Dare Not?“ 117 VOYAGER 28/2023

ახალი ზელანდია

მატამატა და ოუკლენდი დადგა დრო, ახალი ზელანდიის ჩრდილოეთ კუნძულის ერთ -ერთ ყველაზე ეპიკურ ლოკაციას ვეწვიოთ, რომელიც ძალიან ცნობილია „ბეჭდების მბრძანებლის“ ტრილოგიის თაყვანისმ ცემლებისთვის – ჰობიტების სოფელი „ჰობიტონი“. ქალაქი მატამატა უაიტომოს გამოქვაბულებიდან, დაახლოე ბით, 100 კილომეტრში მდებარეობს. ეს მცირე ქალაქი მდიდარ აგრარულ რაიონშია გაშენებული, თუმცა აქაურობას მთელ მსოფლიოში ჰობიტების ქალაქად იცნობენ. ზუსტად მატამატასთან ახლოს გააშენეს გადაღებებისთვის ჰობიტების ქალაქი, სადაც ჰობიტონის ყოველდღიურობის სცე ნებია გადაღებული. ჰობიტონი იმ იშვიათ გადასაღებ კომპლექ სებში შედის, რომელიც გადაღებების დასრულების შემდეგ არ დაშალეს და პოპულარულ ტურისტულ ღირსშესანიშნაობად აქ ციეს. ახლა ეს არის მუზეუმ ი ღია ცის ქვეშ. მცირეოდენი ფანტა ზია და თქვენც, ბილბოსა და ფროდოსთან ერთად, ელს „მწვანე დრაკონის“ ტავერნაში დალევთ.

118 VOYAGER 28/2023

ახალ ზელანდიაში მოგზაურობის ლოგიკური დასასრული მა ტამატადან ქალაქ ოუკლენდში გამგზავრება და იქ რამდენიმე დღის გატარება იქნება. ოუკლენდი ახალი ზელანდიის ყველაზე მსხვილი ქალაქია და მატამატადან დაახლოებით 160 კილომეტ რში მდებარეობს. ჩვენც ახალ ზელანდიაში მოგზაურობა ზუს ტად ამ ქალაქში დავასრულეთ, სადაც სამი დაუვიწყარი დღე გავატარეთ. შეიძლება ითქვას, რომ პირველ დღეს ოუკლენდი ყველა შესაძლო მხრიდან და კუთხიდან დავათვალიერეთ. ჯერ სატელევიზიო კოშკზე ავედით, რომელიც 360-გრადუსიან ხე დებს გთავაზობთ ქალაქზე. შემდეგ, ტრადიციულად, ტურისტუ ლი ავტობუსით შემოვიარეთ ქალაქის ღირსშესანიშნაობები და ბოლოს ნავით შევცურეთ ყურეში სულ სხვა რაკურსიდან ოუკ ლენდის გასაცნობად. ქალაქის სანაპირო ზოლი, სადაც უამრავი ნავია ჩამწკრივებუ ლი, განსაკუთრებულად დამამახსოვრდა. ნაპირზე უგემრიელე სი კერძებით განთქმ ული კაფე-რესტორნებიცაა განლაგებული. 119 VOYAGER 28/2023

ახალი ზელანდია

მეორე დღეს ალკო-ტური მოვაწყვეთ და ოუკლენდთან მდე ბარე ერთ- ერთ კუნძულს, უაიჰეკეს (Waiheke Island) ვეწვიეთ. კუნძული, რომელიც მხოლოდ 92 კვადრატული კილომეტრია, მშრალი და თბილი კლიმატით გამოირჩევა და უმეტესწილად ვენახებითაა დაფარული. უაიჰეკეს კუნძული ექსკლუზიური სახეობის ღვინოებითაა ცნობილი. ზოგადად, ღვინის ინდუსტ რია ახალ ზელანდიაში შედარებით ახალგაზრდა დარგია – XIX საუკუნეში, კოლონიალიზმის დროს დაიწყო განვითარება. მი უხედავად ამისა, დღეს ახალზელანდიურ ღვინოებს ერთ- ერთ საუკეთესოდ იცნობენ მსოფლიოში, ხოლო ახალზელანდიური Sauvignon Blanc ერთ-ერთი ყველაზე გემრიელი ღვინოა, რაც კი ოდესმე გამისინჯავს. კუნძულამდე ნავით გადავედით, შემდეგ კი სპეციალ ურმა ავტო ბუსმა იქაური ღირსშესანიშნაობები (უმეტესწილად მარნები და ვენახები) მოგვატარა. უაიჰეკე ერთ-ერთი ყველაზე მჭიდროდ

დასახლებული კუნძულია ყურეში, დაახლოებით, 9-10 ათასი მკვიდრით. ულამაზესი ბუნება და სანაპირო ზოლი, უზარმაზარი და კოხტად გაშენებული ვენახები და შესანიშნავი რესტორნები, განსაცვიფრებელი ხედებით. მთელი დღე კუნძულზე მარნების მონახულებასა და უგემრიელესი ღვინოების დაგემოვნებაში გავატარეთ. მესამე დღეს, სანამ საბოლოოდ გამოვემშვ იდობებოდით ახალ ზელანდიას, ოუკლენდის ერთ-ერთ გარეუბ ანს, დევონ პორტს (Devonport) ვესტუმრეთ. დევონპორტში ბევრი კაფე- რესტორანი და მაღაზიაა, ამიტომ გარეუბანი პოპულარული ლოკაციაა არა მხოლოდ ტურისტებს, არამედ თავად ოუკლენ დის მცხოვრებთა შორის. აქვე შეგიძლიათ, მოკლე ლაშქრობაც მოაწყოთ და ვიქტორიას მთაზე ახვიდეთ, საიდანაც კიდევ ერ თხელ გადაავლებთ თვალს ოუკლენდს და საბოლოოდ გამო ემშვიდობებით ახალ ზელანდიას.

ეპილოგი თუ „ბეჭდების მბრძანებლის“ თაყვანისმცემელი ბრძანდებით, მაშინ ახალ ზელანდიაში მოგზაურ ობისას თავს აუცილებლად იგრძნობთ ამ ფილმის სცენების მონაწილედ. თუკი არც გინა ხავთ და არც წაგიკითხავთ, თავს მაინც ზღაპარში დაიგულებთ. ტოლკინის ნაწარმოებით ან მის გარეშე, ჯექსონის ტრილოგიით ან უმისოდ, ახალი ზელანდია მაინც მომაჯადოებლად ლამაზია, ზღაპრული თავგადასავლის, ფენტეზის ცოცხალი დეკორაცია. როგორც ჰობიტი ჰემფასტ გემგი (HAMFAST GAMGEE) იტყოდა: „ყველაფერი კარგია, რაც უკეთესად მთავრ დება“ (“ALL’S WELL THAT ENDS BETTER“), და მოგზაურობა ტოლკინის ზღაპრული სამყაროს გაცოცხლებულ რე ალობაში, ახალ ზელანდიაში, ზუსტად ასე მთავრდე ბა – დაუვიწყარი შთაბეჭდილებებითა და ზღაპარში ყოფნის განცდით.

120 VOYAGER 28/2023