ჩილე-პერუ

რედაქციისაგან

პე­რუ და ჩი­ლე - ამ ორ ქვე­ყა­ნა­ში მოგ­ზა­უ­რო­ბით „ვოიაჟერი“ სამ­ხ­რეთ ამე­რი­კულ სე­რი­ას აგ­რ­ძე­ლებს. ჩვე­ნი ავ­ტო­რე­ბი ყვე­ლა­ზე მა­ღალ, მა­გი­ურ, ვიწ­რო, მშრალ, ნეს­ტი­ან, ბნელ და მზი­ან მი­წებ­ზე და­დი­ან, ხვდე­ბი­ან ად­გი­ლობ­რი­ვებს, ეც­ნო­ბი­ან მათ ყო­ველ­დღი­ურ ყო­ფას და კულ­ტუ­რას და ფურ­ცელ­-­ფურ­ცელ ხსნი­ან იმ ათას­ფე­რო­ვან სიჭ­რე­ლეს, რაც სამ­ხ­რეთ ამე­რი­კის თუნ­დაც მხო­ლოდ ამ ორ ქვე­ყა­ნა­ში იმა­ლე­ბა. ურ­ბა­ნუ­ლი ცენ­ტ­რე­ბი­დან მი­ვარ­დ­ნილ და უკაც­რი­ელ სა­ნა­პი­რო­ებ­ზე, უღ­რან ტყე­ებ­სა და გაშ­ლილ პლა­ტო­ებ­ზე _ ეს ჟურ­ნა­ლი თქვენც ყველ­გან წა­გიყ­ვანთ. გა­გაც­ნობთ ღირ­ს­შე­სა­ნიშ­ნა­ო­ბებს და კულ­ტუ­რულ კონ­ტექ­ს­ტ­საც, კუ­ლი­ნა­რი­ას და ღვი­ნოს, ლი­ტე­რა­ტუ­რას და მუ­სი­კას _ ისე, რომ კითხ­ვი­სას შე­საძ­ლოა შე­სა­ბა­მი­სი ჟან­რი­სა და ეს­თე­ტი­კის მუ­სი­კა­ლუ­რი რიტ­მე­ბიც კი გა­ი­გოთ. ჩვე­ნი მთა­ვა­რი მი­ზა­ნი სწო­რედ ამ მრა­ვალ­ფე­როვ­ნე­ბი­სა და გე­ოგ­რა­ფი­ულ­-­ კულ­ტუ­რუ­ლი სიმ­დიდ­რის ჩვე­ნე­ბა იყო. „ვოიაჟერი“ კვლა­ვაც რჩე­ბა ამ შო­რე­ულ კონ­ტი­ნენ­ტ­ზე და შემ­დე­გი გა­მო­ცე­მე­ბიც სამ­ხ­რეთ ამე­რი­კის სხვა წახ­ნა­გე­ბის წარ­მო­ჩე­ნას და­ეთ­მო­ბა.

თამარ ბაბუაძე მთავარი რედაქტორი

1 VOYAGER 29/2023

სარჩევი

ჩილე სი­ლა­მა­ზი­სა და მრა­ვალ­ფე­როვ­ნე­ბის სიმ­ბი­ო­ზი დიდი ქარტეხილების ქალაქი ჩილე ცეცხლზე გემო ახალი სამყაროდან

4 30 46 53

ლიტერატურა იზა­ბელ ალი­ენ­დეს მა­გი­უ­რი ლი­ტე­რა­ტუ­რუ­ლი გრა­ფი­ტი პაბ­ლო ნე­რუ­დას სა­ი­დუმ­ლო

პერუ

58 61

პე­რუ­ში — ინ­კე­ბის კვალ­დაკ­ვალ პე­რუს გას­ტ­რო­ნო­მი­ის ჯა­დოს­ნუ­რი რე­ა­ლიზ­მი

66 106

კინო კი­ნო­პორ­ტ­რე­ტი: ჩი­ლე, პე­რუ

112

მუსიკა აკუს­ტი­კუ­რი მოგ­ზა­უ­რო­ბა პე­რუ­ში ჩი­ლეს გავ­ლით

2 VOYAGER 29/2023

116

29, 2023

მთავარი რედაქტორი თამარ ბაბუაძე

ყდის ილუსტრაცია თემო დიდებაშვილი

ნატა ძველიშვილი

დიზაინერი ნინო ყაველაშვილი

პროექტის კურატორი

ავტორები

აღმასრულებელი რედაქტორი

თინა ოსეფაშვილი

თენგო ჩანტლაძე

ლევან სებისკვერაძე ქეთევან ადეიშვილი თამარ კვინიკაძე ლევან ბერძენიშვილი

სარეკლამო გაყიდვების ხელმძღვანელი ნაზი გოშაძე

კორექტორი

ვერა ზარკოვსკა თამარ კვინიკაძე

ფოტო Shutterstock

მანანა სანადირაძე

გია ხადური

თენგო ჩანტლაძე

გამომცემელი: შპს „სოლო“ ვებგვერდი: www.solo.ge ტელ.: +995 32 2 44 44 00

ISSN: 2346-8130

რეკლამა ჟურნალში: +995 599 330 364 ჟურნალში გამოქვეყნებული მასალა წარმოადგენს შპს „სოლოს“ საკუთრებას. ჟურნალში დაბეჭდილი ნებისმიერი მასალის გამოყენება კომპანიის წერი­ლობითი ნებართვის გარეშე აკრძალულია.

3 VOYAGER 29/2023

ჩილე

ჩი­ლე სი­ლა­მა­ზი­სა და მრა­ვალ­ფე­როვ­ნე­ბის სიმ­ბი­ო­ზი თ ე ნ­გიზ ჩ ა ნ­ტ­ლ ა­ძ ე

პრო­ლო­გი

ჩი­ლე და სან­ტი­ა­გო

ყო­ველ­თ­ვის მი­ჭირს, გა­მოვ­ყო ის ერ­თა­დერ­თი ქვე­ყა­ნა, რო­მელ­ საც ყვე­ლა­ზე მე­ტად აღ­ვუფ­რ­თო­ვა­ნე­ბი­ვარ გან­ვ­ლი­ლი მოგ­ზა­ურ ­ ო­ ბე­ბის გან­მავ­ლო­ბა­ში. ორ­მო­ცამ­დე ქვე­ყა­ნა­ში ვყო­ფილ­ვარ, ზო­გან ხან­გრ ­ ­ძ­ლი­ვად, ზო­გან — მოკ­ლე ვი­ზი­ტით და თი­თო­ე­ულ მათ­განს თა­ვი­სე­ბუ­რი ხიბ­ლით, ხალ­ხი­თა და ტრა­დი­ცი­ე­ბით ვიხ­სე­ნებ. თუმ­ ცა, მა­ინც არას­დ­როს მი­ჭირს, უპი­რო­ბოდ ჩა­მოვ­თ­ვა­ლო ყვე­ლა­ზე შთამ­ბეჭ­და­ვი ქვეყ­ნე­ბის პირ­ვე­ლი სა­მე­უ­ლი და ამ სა­მე­ულ­ში ჩი­ ლეს ჩემ­თ­ვის მყა­რი და უკონ­კუ­რენ­ტო ად­გი­ლი ეკუთ­ვ­ნის.

ჩი­ლეს რეს­პუბ­ლი­კა ვიწ­რო ზო­ლად არის გა­და­ჭი­მუ­ლი ან­დებ­სა და წყნარ ოკე­ა­ნეს შო­რის სამ­ხ­რეთ ამე­რი­კის კონ­ტი­ნენ­ტ­ზე. სი­ დი­დის (უფრო კი სიგ­რ­ძის) მი­უ­ხე­და­ვად, ჩი­ლეს მხო­ლოდ სა­მი ქვე­ყა­ნა ესაზღვ­რე­ბა — ბო­ლი­ვი­ა, პე­რუ და არ­გენ­ტი­ნა. ქვეყ­ნის ჩრდი­ლო­ეთ ნა­წი­ლი უდაბ­ნო­ე­ბი­თაა და­ფა­რუ­ლი და მდი­და­ რია სა­სარ­გებ­ლო მი­ნე­რა­ლე­ბით; ცენ­ტ­რა­ლუ­რი ნა­წი­ლი კულ­ ტუ­რუ­ლი და პო­ლი­ტი­კუ­რი ცენ­ტ­რი­ცაა და აქ, ამავ­დ­რო­უ­ლად, ხალ­ხი სა­სოფ­ლო-­სა­მე­ურ­ნეო საქ­მი­ან­ ო­ბას მის­დევს; სამ­ხ­რეთ ნა­წი­ლი კი გან­თ­ქ­მუ­ლია თა­ვი­სი ტყე­ე­ბით, მთე­ბით, ვულ­კა­ნე­ ბით, ტბე­ბი­თა და პა­ტა­გო­ნი­ის ულა­მა­ზე­სი პე­ი­ზა­ჟე­ბით. ეს­პა­ნელ­ თა კო­ლო­ნი­ზა­ცი­ამ­დე, XVI სა­უ­კუ­ნე­ში, ჩი­ლეს ჩრდი­ლო­ეთ ­ ი და ცენ­ტ­რა­ლუ­რი ნა­წი­ლი ინ­კას უდი­დე­სი იმ­პე­რი­ის შე­მად­გენ­ლო­ ბა­ში შე­დი­ო­და. ქვე­ყა­ნამ ეს­პა­ნე­ლე­ბის­გან და­მო­უკ­ ი­დებ­ლო­ბა

სამ­ჯერ ვეწ­ვი­ეთ ამ ლა­მაზ და მრა­ვალ­ფე­რო­ვან ქვე­ყა­ნას: სამ­ხ­რე­თით — პა­ტა­გო­ნი­აშ­ ი, ჩრდი­ლო­ეთ ­ ით — ატაკამის უდაბ­ ნო­ში და და­სავ­ლე­თით, წყნარ ოკე­ა­ნე­ში მდე­ბა­რე აღ­დ­გო­მის კუნ­ძულ­ზე.

4 VOYAGER 29/2023

XIX­ საუ­კუ­ნის და­საწყის­ში მო­ი­პო­ვა, თუმ­ცა დღე­ვან­დელ საზღ­ ვ­რებ­ში რომ ჩა­მო­ყა­ლი­ბე­ბუ­ლი­ყო, არა­ერ­თი ომის გა­და­ი­ტა­ნა მო­უ­წია მე­ზობ­ლებ­თან მეცხ­რა­მე­ტე სა­უ­კუ­ნის ბო­ლომ­დე. დღეს ჩი­ლე სამ­ხრ ­ ეთ ამე­რი­კის ერ­თ­-ერ­თი ყვე­ლა­ზე წარ­მა­ტე­ბუ­ლი და სტა­ბი­ლუ­რი ქვე­ყა­ნა­ა, რომ­ლის ეკო­ნო­მი­კა მი­ნე­რა­ლურ რე­სურ­ სებ­ზე, სოფ­ლის მე­ურ­ნე­ო­ბა­ზე და ტუ­რიზ­მზ­ ეა და­ფუძ­ნე­ბუ­ლი. სან­ტი­ა­გო დე ჩი­ლესა, ან უბ­რა­ლოდ, სან­ტი­ა­გო, ჩი­ლეს დე­და­ქა­ ლა­ქი და, ამავ­დ­რო­უ­ლად, ქვეყ­ნის ყვე­ლა­ზე მსხვი­ლი ქა­ლა­ქი­ა. მთა­ვა­რი პო­ლი­ტი­კურ­-ე­კო­ნო­მი­კუ­რი მოვ­ლე­ნე­ბი და კულ­ტუ­ რუ­ლი ამ­ბე­ბიც აქ ხდე­ბა. სან­ტი­ა­გო მთებ­შია ჩაფ­ლუ­ლი და ქა­ ლა­ქის თით­ქ­მის ნე­ბის­მი­ე­რი წერ­ტი­ლი­და­ნაა შე­საძ­ლე­ბე­ლი ან­ დე­ბის მთა­თა სის­ტე­მის და­ნახ­ვა. ქა­ლაქ­ში უხ­ვა­დაა ის­ტო­რი­უ­ლი, არ­ქე­ო­ლო­გი­ურ ­ ი და კულ­ტუ­რუ­ლი ძეგ­ლე­ბი, ხო­ლო კო­ლო­ნი­ა­ ლუ­რი ეპო­ქის ყვე­ლა­ზე გა­მორ­ჩე­ულ ­ ი არ­ქი­ტექ­ტუ­რუ­ლი ნი­მუ­შე­ ბი, ცენ­ტ­რა­ლურ მო­ე­დან­ზე იყ­რის თავს. ჩი­ლეს დე­და­ქა­ლაქ­ში, გზად ატაკამის უდაბ­ნოს­კენ, რამ­დე­ნი­მე სა­ა­თი გა­ვა­ტა­რეთ და დღემ­დე ვერ ვი­ვიწყებთ მო­ნუ­მენ­ტუ­რი არ­ ქი­ტექ­ტუ­რით და­ხუნ­ძ­ლულ ცენ­ტ­რა­ლურ, გა­ნი­ერ ქუ­ჩებს, რო­მელ­ თა თავ­ზეც ამა­ყად ფრი­ა­ლებს ჩი­ლეს უზარ­მა­ზა­რი დრო­შე­ბი.

ტო­რეს დელ პა­ი­ნე ჩი­ლეს გაც­ნო­ბა პა­ტა­გო­ნი­ის რე­გი­ო­ნის თვა­ლი­ე­რე­ბით და­ ვიწყე. პა­ტა­გო­ნია სამ­ხ­რეთ ამე­რი­კის კონ­ტი­ნენ­ტის სამ­ხ­რეთ რე­გი­ო­ნის საკ­მა­ოდ დიდ ნა­წილს მო­ი­ც ავს და არ­გენ­ტი­ნი­სა და ჩი­ლეს ტე­რი­ტო­რი­ებ­ზე ვრცელ­დე­ბა. თა­ვი­სი მრა­ვალ­ფე­რო­ვა­ ნი და თვალ­წარ­მ­ტა­ცი ბუ­ნე­ბის გა­მო, იქა­უ­რო­ბა ნამ­დ­ვი­ლი ტუ­ რის­ტუ­ლი მე­ქაა და ჩვენც და­ვას­კ­ვე­ნით, რომ რო­დე­საც არ­გენ­ ტი­ნა­ში, ურუგ­ვა­ი­სა და ჩი­ლე­ში ვი­მოგ­ზა­უ­რებ­დით, პა­ტა­გო­ნი­აც გვე­ნა­ხა. გზა ჩი­ლეს პა­ტა­გო­ნი­ის­კენ არ­გენ­ტი­ნის ქა­ლაქიდან ელ­-­ კალაფა­ტე­დან და­იწყო. იმ დღეს, რო­დე­საც ჩი­ლე­ში გა­დას­ვ­ ლა მქონ­და და­გეგ­მი­ლი, ისე მო­თო­ვა არ­გენ­ტი­ნის მხა­რეს, რომ ვი­ფიქ­რე, დღე და­კარ­გუ­ლი იქ­ნე­ბო­და — რამ­დე­ნი­მე მეტ­რის იქით ხილ­ვა­დო­ბა ნუ­ლი იყო და რა­ი­მეს დათ­ვა­ლი­ე­რე­ბა­ზე ლა­ პა­რა­კი ზედ­მე­ტი იქ­ნე­ბო­და. ნამ­ძი­ნა­რე­ვი და მო­ღუ­შუ­ლი სა­ხე­ ე­ბით ავ­ტო­ბუს­ში ჩავ­სხ­ ე­დით და ჩი­ლეს­კენ და­ვი­ძა­რით. რამ­ დე­ნი­მე­სა­ათ ­ ი­ა­ნი მგზავ­რო­ბის შემ­დეგ საზღ­ვარ­საც მი­ვა­დე­ქით, სა­დაც პირ­ვე­ლი თავ­გა­და­სავ­ლე­ბი და სა­ოც­რე­ბე­ბი და­იწყო. ასე­თი მკვეთ­რი კონ­ტრ ­ ას­ტი ამინ­დ­ში, რო­გო­რიც არ­გენ­ტი­ნა­სა

5 VOYAGER 29/2023

ჩილე

და ჩი­ლეს საზღ­ვარ­ზე იყო, ცხოვ­რე­ბა­ში არ­სად მი­ნა­ხავს. არ­გენ­ ტი­ნა­ში — მოღ­რუბ­ლუ­ლი ცა, თოვ­ლი და სი­ცი­ვე, ხო­ლო ჩი­ლეს მხა­რეს, ერ­თი ნა­ბი­ჯის გა­დად­გ­მის შემ­დეგ — მზე, მოკ­რი­ალ ­ ე­ბუ­ ლი ცა, და სიცხე. გა­დავ­დ­გი-­გად­მოვ­დ­გი ნა­ბი­ჯი ასე, ორი ქვეყ­ ნის საზღ­ვარ­ზე და ეფექ­ტი უც­ვ­ლე­ლი იყო. სა­ბა­ჟო­ზე ფხიზ­ლად მდგო­მი მე­ბა­ჟე­ე­ბი მე­ლო­დე­ბოდ­ნენ. თურ­მე ჩი­ლე­ში აგ­როპ­რო­დუქ­ტე­ბის შე­ტა­ნა აკ­რძ­ ა­ლუ­ლი ყო­ ფი­ლა და მეც სას­წ­რა­ფოდ ჩა­მო­მარ­თ­ვეს არ­გენ­ტი­ნა­ში მგზავ­ რო­ბის­თ­ვის ნა­ყი­დი ერ­თი პა­ტა­რა, წი­თე­ლი ვაშ­ლი. ისე­თი ამ­ბა­ვი ატყ­და (დეკლარაციაც კი თა­ვი­დან შე­მავ­სე­ბი­ნეს), ვე­ რა­ვინ და­იჯ­ ე­რებ­დით, რომ კა­ნონ­დარ­ღ­ვე­ვა ერთ ვაშლს ეხე­ ბო­და და სხვას არა­ფერს (მადლობა მათ, რომ პა­ტიმ­რო­ბას გა­და­ვურ­ჩი). მკაცრ მე­ბა­ჟე­ებ­თან გან­ც­დი­ლი უსი­ა­მოვ­ნე­ბა რამ­დე­ნი­მე წუთ­ში დი­დე­ბულ­მა ამინ­დ­მა და თვალ­წარ­მ­ტაც­მა პე­იზ­ ა­ჟებ­მა შეც­ვა­ლა. ჩი­ლეს ეროვ­ნუ­ლი პარ­კი „ტორეს დელ პა­ი­ნე“ ცნო­ბი­ლია ულა­ მა­ზე­სი მთის ქე­დე­ბით, ჩან­ჩ­ქე­რე­ბით, მყინ­ვარ­წ­ვე­რე­ბით, ვულ­ კა­ნე­ბით, ბრა­ზი­ა­ნი პუ­მე­ბით, კონ­დო­რე­ბითა და ვე­ლუ­რი ჰუ­ა­ნა­ კო­ე­ბით (აქლემისებრთა ოჯა­ხის ჩი­ლე­ლი ლა­მე­ბი, რომ­ლე­ბიც

6 VOYAGER 29/2023

პე­რუ­ე­ლი ალ­პა­კე­ბის ნა­თე­სა­ვე­ბი არი­ან, ერ­თი გან­ს­ხვ­ ა­ვე­ბით — ჰუ­ა­ნა­კო­ებ­ ი ისე მაგ­რად იფურ­თხე­ბი­ან, რომ ვე­რა­ვინ ეკა­რე­ბა ბეწ­ვე­უ­ლის შე­საგ­რო­ვებ­ლად). პარკს ასე სა­მი წვე­ტი­ა­ნი მთის გა­მო და­არ­ქ­ვეს. მა­პუ­ჩეს ინ­ დი­ელ­თა ენა­ზე „პაინე“ ლურჯ ფერს ნიშ­ნავს და, შე­სა­ბა­მი­სად, ეს­პა­ნურ­თან („ტორრეს“ — კოშ­კე­ბი) სიმ­ბი­ო­ზის შე­დე­გად, „ლურჯ კოშ­კებს“ ვი­ღებთ. პარ­კის ტე­რი­ტო­რი­ა­ზე ორი ძი­რი­თა­ დი ტუ­რის­ტუ­ლი მარ­შ­რუ­ტია გან­ლა­გე­ბუ­ლი — ხუთდღიანი და ცხრადღი­ან­ ი. ჩვენს გან­კარ­გუ­ლე­ბა­ში, სამ­წუ­ხა­როდ, მხო­ლოდ რამ­დე­ნი­მე სა­ა­თი იყო, ამი­ტომ, გზის ნა­წი­ლი ავ­ტო­ბუ­სით დავ­ ფა­რეთ და ნა­წი­ლი — ფე­ხით. პამ­პა­სე­ბის შე­სა­ხებ ბევ­რჯ­ ერ წა­მე­კითხა სა­თავ­გა­და­სავ­ლო წიგ­ნებ­ში და, რო­გორც იქ­ნა, ცხად­შიც ვი­ხი­ლე.

7 VOYAGER 29/2023

ჩილე

ატაკამის უდაბ­ნო ჩრდი­ლო­ეთ ჩი­ლე­ში, დე­და­მი­წა­ზე ერ­თ­-ერ­თი ყვე­ლა­ზე მშრა­ლი რე­გი­ო­ნი, ატაკამის უდაბ­ნო მდე­ბა­რე­ობს, რო­მე­ლიც მა­რი­ლის სა­ბა­დო­ე­ბის­გან, ქვი­ში­სა და ვულ­კა­ნუ­რი ქა­ნე­ბის­გან შედ­გე­ ბა. მეც­ნი­ე­რე­ბი მი­იჩ­ნე­ვენ, რომ XX სა­უ­კუ­ნის 70-იან წლე­ბამ­დე ატაკამის უდაბ­ნო­ში და­ახ­ლო­ე­ბით 400 წე­ლი­წადს არ უწ­ვი­მი­ა. მა­რი­ლი­ა­ნი ტბე­ბი (salares), გე­ი­ზე­რე­ბი, ოაზი­სე­ბი, პლა­ნე­ტა მარ­სის მსგავ­სი პე­ი­ზა­ჟე­ბი, თოვ­ლი­ვით ქათ­ქა­თა თეთ­რი მა­რი­ ლით და­ფა­რუ­ლი ვე­ლე­ბი, ვარ­დის­ფე­რი ფლა­მინ­გო­ე­ბი და ვარ­ ს­კ­ვ­ლა­ვე­ბით მო­ჭე­დი­ლი ღა­მის ცა მიმ­ზიდ­ვე­ლი კომ­ბი­ნა­ციაა „არაამქვეყნიური“ პე­იზ­ ა­ჟე­ბის მოყ­ვა­რულ­თათ­ვის. მე­ო­რე­ჯერ ჩი­ლეს, ატაკამის და­სათ­ვა­ლი­ე­რებ­ლად ვეწ­ვი­ეთ. გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლად გვი­ზი­დავ­და უდაბ­ნოს ღა­მის ცით დატ­კ­ბო­ ბა. ატაკამა ხომ გან­თ­ქ­მუ­ლია უმე­ტეს­წი­ლად უღ­რუბ­ლო ცით და იდე­ა­ლუ­რი ად­გი­ლია ას­ტ­რო­ნო­მე­ბის­თ­ვის — აქ არა­ერ­თი ცნო­ ბი­ლი ობ­სერ­ვა­ტო­რი­ა­ა. გზა ბრა­ზი­ლი­ი­დან ატაკამიმ­დე საკ­მა­ოდ გრძე­ლი აღ­მოჩ­ნ­და. რი­ო­დან ჯერ ჩი­ლეს დე­და­ქა­ლაქ სან­ტი­აგ­ ო­ ში გა­დავ­ფ­რინ­დით და შემ­დეგ ერ­თ­-ერთ ინ­დუს­ტ­რი­ულ ქა­ლაქ კა­ლა­მა­ში (Calama). კა­ლა­მა­დან უკ­ვე მან­ქა­ნით, და­სახ­ლე­ბუ­ლი პუნ­ქ­ტის­კენ სან პედ­რო დე ატაკამის­კენ (San Pedro de Atacama) გა­ვე­შუ­რეთ. უკ­ვე გვი­ა­ნი ღა­მე იყო და უდაბ­ნო­ზე გა­და­ჭი­მუ­ლი ას­კი­ლო­მეტ­რი­ა­ნი გზის მო­ნაკ­ვე­თი თით­ქ­მის სრულ სიბ­ნე­ლე­ში და სი­ჩუ­მე­ში ვიმ­გ­ზავ­რეთ, გზას დრო და დრო ვარ­ს­კ­ვ­ლა­ვე­ბი გვი­ნა­თებ­და.

8 VOYAGER 29/2023

უდაბნოს ხელი (ესპ. MANO DEL DESIERTO) – ხელის ფორმის სკულპტურა ატაკამის უდაბნოში, მდებარეობს ქალაქ ანტოფაგასტიდან სამხრეთით 75 კმ-ზე პანამერიკული გზატკეცილის გვერდით. ქანდაკება ააგო ჩილელმა მოქანდაკემ მარიო ირასაბალმა, ზღვის დონიდან 1 100 მეტრ სიმაღლეზე. გაიხსნა 1992 წლის 28 მარტს. აგებულია რკინისა და ცემენტისაგან. ქანდაკების სიმაღლე 11 მეტრია.

უკარა-დე-კიტორი (ესპ. PUCARÁ DE QUITOR) — კოლუმბამდელი დასახლება და არქეოლოგიუი ძეგლი ჩრდილოეთ ჩილეში. ქალაქ სან-პედროდე-ატაკამიდან 3 კილომეტრში. ეს დასახლება ცნობილი გახდა თავისი ქვის ციხესიმაგრით, რომელიც თარიღდება XII საუკუნით და 1982 წლიდან მიენიჭა ჩილეს ეროვნული ძეგლის სტატუსი.

9 VOYAGER 29/2023

ჩილე

მა­რი­ლი­ა­ნი ხე­ო­ბე­ბი და პეტ­როგ­ლი­ფე­ბი სან პედ­რო დე ატაკამა პა­ტა­რა, მაგ­რამ მო­ფუს­ფუ­სე და­სახ­ლე­ ბუ­ლი პუნ­ქ­ტია ატაკამის უდაბ­ნო­ში. ქა­ლა­ქი თან ტუ­რის­ტუ­ლი ჰა­ბი­ა, სა­ი­და­ნაც სხვა­დას­ხ­ვა მი­მარ­თუ­ლე­ბით სა­თავ­გა­და­სავ­ ლო, ას­ტ­რო­ნო­მი­ულ ­ ი, თუ არ­ქე­ოლ ­ ო­გი­უ­რი ტუ­რე­ბი იგეგ­მე­ბა. ერ­თა­დერთ მთა­ვარ ქუ­ჩა­ზე, ად­გი­ლობ­რი­ვი თეთ­რი ქვით ნა­შე­ ნე­ბი სახ­ლე­ბია ჩამ­წ­კრ ­ ი­ვე­ბუ­ლი, სა­დაც კა­ფე­ე­ბი, სუ­ვე­ნი­რე­ბის მა­ღა­ზი­ე­ბი, ტუ­რის­ტუ­ლი ოპე­რა­ტო­რე­ბი და ჰოს­ტე­ლე­ბია გან­ თავ­სე­ბუ­ლი. რაც უნ­და გვე­ნა­ხა, წი­ნას­წარ­ვე, ბრა­ზი­ლი­აშ­ ი­ვე ყოფ­ნი­სას ვი­ცო­ დით. ტუ­რე­ბი ჩა­მოს­ვ­ლამ­დე გვქონ­და შეკ­ვე­თი­ლი. ისე­თი მზი­ა­ნი დი­ლა გა­თენ­და სან პედ­რო დე ატაკამაში, წე­სით, მოგ­ზა­ურ ­ ო­ბა­ ში არა­ფერს უნ­და შე­ე­შა­ლა ხე­ლი, მაგ­რამ არა­ფერ­სო, ვე­რას­დ­ როს და­ას­კ­ვ­ნი, რო­ცა სხვა­ზე, მით უმე­ტეს, სრუ­ლი­ად უცხო ადა­ მი­ა­ნებ­ზე ხარ და­მო­კი­დე­ბუ­ლი; და რო­ცა არც კი იცი, რამ­დე­ნად გა­მარ­თუ­ლი სის­ტე­მა, რამ­დე­ნად მა­ღა­ლი პა­სუ­ხის­მ­გებ­ლო­ბა, ან­და, სა­ერ­თოდ, დრო­ის რო­გო­რი აღ­ქ­მა აქვთ ადა­მი­ან­ ებს, ვის­ ზეც შე­ნი გეგ­მე­ბია და­მო­კი­დე­ბუ­ლი. ხა­ლი­სი­ა­ნად გა­ვი­სე­ირ­ნე ტუ­რის­ტე­ბის­გან ჯერ კი­დევ დაც­ლილ ქუ­ჩებ­ში და სას­ტუმ­რო­ში მივ­ბრ ­ უნ­დი ტურ­ზე გა­სამ­გ­ზავ­რებ­ ლად. საათი ვი­ცა­დე, სა­ნამ ჩემს ამ­ბავს „არკვევდნენ“ და ამა­ სო­ბა­ში ის გა­ირ­კ­ვა, რომ სას­ტუმ­როს ად­მი­ნის­ტ­რა­ცი­ას ჩვე­ნი ტუ­რი სათ­ვა­ლა­ვი­დან გამორჩენია. მე­რე მო­რი­გი დაბ­რ­კო­ლე­ ბა გაჩ­ნ­და — გან­გ­ვიცხა­დეს, რომ უამინ­დო­ბის გა­მო ვერცერ­თი ტუ­რი ვერ გა­ი­მარ­თე­ბო­და — მით უმე­ტეს, გა­მორ­ჩე­ნი­ლი. ისე­ თი გა­მო­მეტყ­ვე­ლე­ბა მი­ვი­ღე, უმალ მიხ­ვდ ­ ­ნენ, ასე ად­ვი­ლად ვერ მო­მი­შო­რებ­დ­ნენ და აფუს­ფუს­დნ­ ენ, ნა­ხე­ვარ სა­ათ­ში ახა­ ლი ტუ­რის დროც დაგ­ვი­ნიშ­ნეს და ინ­გ­ლი­სუ­რე­ნო­ვა­ნი გი­დიც გა­მოგ­ვიყ­ვეს.

10 VOYAGER 29/2023

ჯერ თვალ­წარ­მ­ტა­ცი „მთვარის ხე­ობ­ ის“ (Valle de la Luna) სა­ნა­ ხა­ვად წა­ვე­დით. ჩემს წარ­მოდ­გე­ნა­ში სწო­რედ ასე­თი შე­იძ­ლე­ბა იყოს მთვა­რის ზე­და­პი­რი: უდაბ­ნოს ქვი­შა, ლა­მა­ზი და უჩ­ვე­უ­ლო რე­ლი­ე­ფი, მოწ­მენ­დი­ლი ცა და ქათ­ქა­თა თეთ­რი მა­რი­ლით და­ ფა­რუ­ლი ხე­ობ­ ა — ისე­თი შთა­ბეჭ­დი­ლე­ბა იქ­მ­ნე­ბო­და, თით­ქოს, უცხო პლა­ნე­ტის ახ­ლად მო­თო­ვილ ზე­და­პირ­ზე მი­ვა­ბი­ჯებ­დით. მთვა­რის ხე­ო­ბა გან­თ­ქ­მუ­ლია უმ­შ­ვე­ნი­ერ ­ ე­სი მზის ჩას­ვ­ლე­ბით, რო­დე­საც ოქ­როს­ფერს ცა­ში იასამ­ნის­ფე­რი ენაც­ვ­ლე­ბა.

11 VOYAGER 29/2023

ჩილე

იქი­დან კი­დევ ერ­თი ულა­მა­ზე­სი ხე­ო­ბის­კენ გა­ვე­შუ­რეთ — „კარის ხე­დის­კენ“ (El Mirador de Kari), რო­მე­ლიც „კოიოტის ქვის“ (Piedra del Coyote) სა­ხე­ლი­თაც არის ცნო­ბი­ლი. ეს ად­ გი­ლი სან პედ­რო დე ატა­კა­მის ერ­თ­-ერ­თი სა­ვი­ზი­ტო ბა­რა­თია, შე­სა­ნიშ­ნა­ვი პა­ნო­რა­მუ­ლი ხე­დით უღელ­ტე­ხილ­ზე, რომ­ლის რე­ ლი­ე­ფის უჩ­ვე­ულ ­ ო­ბა­საც წყლის, ქა­რი­სა და ტემ­პე­რა­ტუ­რის ურ­ თი­ერ­თ­ქ­მე­დე­ბა იწ­ვევს. მე­სა­მეს ისე­თი სა­ხე­ლი ჰქონ­და, ჟრუ­ან­ ტელს გვგვრი­და ყო­ველ ხსე­ნე­ბა­ზე — „სიკვდილის ხე­ო­ბა“ (The Death Valley), თუმ­ცა, ოდ­ნავ მე­რე, ყუ­რი რომ მი­ეჩ­ვი­ა, უგემ­რი­ ე­ლე­სი ღვი­ნოც მი­ვირ­თ­ვით მისი ლა­მა­ზი რე­ლი­ეფ ­ ის ფონ­ზე.

მა­რი­ლი­ა­ნი პე­ი­ზა­ჟე­ბის შემ­დეგ, ეს­პა­ნე­ლე­ბამ­დე პე­რი­ო­დის პეტ­როგ­ლი­ფე­ბით (ქვაზე ამოკ­ვე­თი­ლი გა­მო­სა­ხუ­ლე­ბე­ბით) სავ­ სე ხე­ო­ბის­კენ გა­ვე­შუ­რეთ (The Yerbas Buenas Inca petroglyph site). ეს ერ­თ­-ერ­თი იმ ლო­კა­ცი­ა­თა­გა­ნი­ა, რო­მელ­საც ვერ შეხ­ ვ­დე­ბით ატაკამის უდაბ­ნოს სტან­დარ­ტულ ტუ­რებ­ში, მაგ­რამ მო­ ნა­ხუ­ლე­ბას გირ­ჩევთ. ხე­ო­ბა, სა­დაც რამ­დე­ნი­მე ასე­ულ პეტ­როგ­ლიფს იპო­ვით, მრა­ ვა­ლი არ­ქე­ო­ლო­გი­უ­რი კვლე­ვის სა­გა­ნი­ა. რამ­დე­ნი­მე სა­უ­კუ­ნის გან­მავ­ლო­ბა­ში აქ მწყემ­სე­ბი, ვაჭ­რე­ბი და მოგ­ზა­უ­რე­ბი იკ­რი­

12 VOYAGER 29/2023

ბე­ბოდ­ნენ. შე­დე­გად, პეტ­როგ­ლი­ფე­ბის ოთხი გან­სხ­ ­ვა­ვე­ბუ­ლი სტი­ლი შე­მოგ­ვ­რ­ჩა. მათ უმე­ტე­სო­ბა­ზე ლა­მე­ბია ამოკ­ვე­თი­ლი — პა­ტა­რა, დი­დი, ორ­სუ­ლი... ლა­მე­ბის მთე­ლი ნა­ხი­რე­ბიც კი. აგ­ რეთ­ვე შეხ­ვ­დე­ბით ფლა­მინ­გოს, მტა­ცე­ბელ ცხო­ვე­ლებს და მა­ ი­მუ­ნის გა­მო­სა­ხუ­ლე­ბა­საც. ეს უკა­ნას­კ­ნე­ლი საკ­მა­ოდ უც­ნა­უ­რი აღ­მოჩ­ნ­და არ­ქე­ო­ლო­გე­ბის­თ­ვის, რად­გან სამ­ხ­რეთ ამე­რი­კის ამ რე­გი­ონ­ში მა­ი­მუ­ნე­ბი არ ბი­ნად­რო­ბენ და ერ­თა­დერ­თი ლო­გი­ კუ­რი ახ­ს­ნა ად­რე­ულ პე­რი­ოდ­ში კარ­გად გან­ვი­თა­რე­ბუ­ლი მოგ­ ზა­უ­რო­ბა უნ­და იყოს. აგ­რეთ­ვე უც­ნო­ბი­ა, თუ რა მიზ­ნით შე­იქ­მ­ნა ეს პეტ­როგ­ლი­ფე­ბი — სა­ვაჭ­როდ, ნა­ხი­რის გა­და­სათ­ვ­ლე­ლად, თუ უბ­რა­ლოდ დრო­ის გა­სა­ტა­რებ­ლად. გი­დებს ხში­რად უყ­ვართ ის­ტო­რი­უ­ლი ფაქ­ტე­ბი­სა და მეც­ნი­ე­რუ­ლი თე­ო­რი­ებ­ ის იდუ­მა­ლი ვერ­სი­ე­ბით შე­ზა­ვე­ბა და ზო­გი­ერთ პეტ­როგ­ლიფს უცხოპ­ლა­ნე­ ტე­ლთა გა­მო­სა­ხუ­ლე­ბა­დაც კი წარ­მო­ად­გე­ნენ ხოლ­მე. დღის ბო­ლოს­კენ, უკა­ნა გზა­ზე, კი­დევ ერთ ხე­ო­ბას მი­ვა­დე­ქით (Quebrada de Jere). მზე უკ­ვე ჩას­ვ­ლას იწყებ­და და მთე­ლი ხე­ო­ ბა ოქ­როს­ფ­რად შე­ფე­რა­დე­ბუ­ლიყო, ხო­ლო უდაბ­ნო­ში მზის ჩას­ ვ­ლის ფერ­თა გა­მას ორ­მა­გი ცი­სარ­ტყე­ლა აგ­ვირ­გ­ვი­ნებ­და.

13 VOYAGER 29/2023

ჩილე

ტა­ტი­ოს გე­ი­ზე­რე­ბი და პუ­რი­ტა­მა ატა­კა­მის უდაბ­ნოს მე­ო­რე დღის თავ­გა­და­სავ­ლე­ბი უჩ­ვე­უ­ლოდ ად­რე და­იწყო. სუს­ხი­ა­ნი ღა­მე ჯერ არ დას­რუ­ლე­ბუ­ლი­ყო, რო­ დე­საც სამ­გ­ზავ­რო ავ­ტო­ბუს­ში ჩავ­სხ­ ე­დით და მსოფ­ლი­ო­ში ყვე­ ლა­ზე მაღ­ლა მდე­ბა­რე ტა­ტი­ოს გე­ი­ზე­რე­ბის­კენ (Tatio Geysers) გა­ვე­შუ­რეთ. ელ ტა­ტიო (El Tatio) გე­ი­ზე­რე­ბით და­ხუნ­ძ­ლუ­ლი გე­ო­თერ­მუ­ლი ვე­ლია ჩრდი­ლო­ეთ ჩი­ლეს ან­დე­ბის მთებ­ში, ზღვის დო­ნი­დან 4,320 მ-ის სი­მაღ­ლე­ზე. ქა­ლაქ სან პედ­რო დე ატა­კა­მი­დან 89 კ­მ-­ ში მდე­ბა­რე გე­ი­ზე­რე­ბის აქ­ტი­ვო­ბის პი­კი 05:00-08:00 სა­ათ ­ ებ­ზე მო­დის, რო­დე­საც ამოფ­რ­ქვ­ ე­უ­ლი წყლი­სა და ორ­თ­ქლ ­ ის სვე­ტე­ ბი ათ მეტ­რს აღ­წევს. სწო­რედ ამ მო­მა­ჯა­დო­ე­ბე­ლი სა­ნა­ხა­ო­ბით და­სატ­კ­ბო­ბად არის აუცი­ლე­ბე­ლი ტუ­რის ად­რე დაწყე­ბა, რო­დე­ საც უდაბ­ნო­ში ჯერ კი­დევ ძა­ლი­ან ბნე­ლა და ცი­ვა. სა­მა­გი­ერ ­ ოდ, გე­ი­ზე­რე­ბის ველ­ზე იმ­გ­ვარ შთა­ბეჭ­დი­ლე­ბებს მი­იღ ­ ებთ, სი­ცი­ვე­ ში ად­რე გაღ­ვი­ძე­ბის დის­კომ­ფორტს მა­ლე­ვე და­ი­ვიწყებთ. მით უმე­ტეს, თუ წი­ნას­წარ და­ი­ჭერთ თა­და­რიგს და თბილ ტან­საც­ მელ­ში გა­მო­ეწყო­ბით. მე­რე და მე­რე, რო­დე­საც ცა­ზე ერ­თ­ბა­შად ინა­თებს და სხი­ვე­ბი მკაცრ, მაგ­რამ ლა­მაზ პე­ი­ზა­ჟებს გა­ათ­ბობს, გე­ი­ზე­რე­ბთა მახ­ლობ­ლად მდე­ბა­რე თერ­მუ­ლი აუზებ­ში ბა­ნა­ო­ ბა­საც შეძ­ლებთ.

ნე­რა­ლე­ბით სავ­სე მდუ­ღა­რე წყლებს აფ­რქ­ ­ვევს; მზის სხი­ვებ­ზე მბზი­ნა­ვი ყვი­თე­ლი მცე­ნა­რე­ე­ბით და­ფა­რუ­ლი მთის ფერ­დო­ბე­ბი და თოვ­ლი­ა­ნი მწვერ­ვა­ლე­ბი ფო­ნად. შე­იძ­ლე­ბა სურ­ვი­ლიც გა­ გიჩ­ნ­დეთ გე­ი­ზე­რებ­თან მი­ახ­ლო­ე­ბის, მაგ­რამ არ და­გა­ვიწყ­დეთ, რომ ამოფ­რ­ქ­ვე­უ­ლი ორ­თ­ქ­ლი და წყა­ლი 850C აღ­წევს. გე­ი­ზე­ რთა ველ­ზე რამ­დე­ნი­მესა­ა­თი­ა­ნი სე­ირ­ნო­ბი­სა და ულა­მა­ზე­სი პე­ი­ზა­ჟე­ბის ფონ­ზე მირთმეული ცხე­ლი და გემ­რი­ელ ­ ი სა­უზ­მის შემ­დ­გომ, ატა­კა­მის უდაბ­ნოს კი­დევ ერ­თი სა­ოც­რე­ბის­კენ და­ვი­ ძა­რით. უდაბ­ნოს ერ­თ­-ერ­თი კა­ნი­ო­ნის ფსკერ­ზე, 3,500 მეტ­რის სი­მაღ­ ლე­ზე, გე­ოთ ­ ერ­მუ­ლი წყა­როს რვა დი­დი აუზი მდე­ბა­რე­ობს (პურიტამის ცხე­ლი წყა­რო­ე­ბი) — ერ­თ­გ­ვა­რი ოაზი­სი ატა­კა­მის შუ­ა­გულ­ში. სამ­კურ­ნა­ლო წყლე­ბის ტემ­პე­რა­ტუ­რა 25-30 გრა­ დუსს (ცელსიუსი) შო­რის მერ­ყე­ობს. ულა­მა­ზე­სი ხე­დე­ბით გარ­ შე­მორ­ტყ­მულ თბილ აუზ­ში ნე­ბივ­რო­ბა, გე­ი­ზე­რთა სუს­ხი­ა­ნი დი­ ლის ტუ­რის მშვე­ნი­ე­რი დაგ­ვირ­გ­ვი­ნე­ბა­ა.

გე­ი­ზე­რე­ბის უზარ­მა­ზარ ველ­ზე აუცი­ლებ­ლად და­გე­უფ­ლე­ბათ გრძნო­ბა, რომ დე­და­მი­წის ფორ­მი­რე­ბის ად­რე­ულ ეტა­პებს აკ­ ვირ­დე­ბით — „ქიმიური“ ფე­რე­ბით და­ფა­რუ­ლი მო­თუხ­თუ­ხე გუ­ბე­ებ­ ი; გე­ი­ზე­რე­ბი, რომ­ლე­ბიც დრო­დად­რო ორთქლსა და მი­

14 VOYAGER 29/2023

ლოს ფლა­მენ­კოს ეროვ­ნუ­ლი ნაკ­რ­ძა­ლი და პა­კა­ნის ბე­რე­ბი ლოს ფლა­მენ­კოს ეროვ­ნუ­ლი ნაკ­რ­ძა­ლი (Reserva Nacional Los Flamencos — „ფლამინგოების ნაკ­რ­ძა­ლი“) 740 კვად­რა­ტულ კი­ ლო­მეტ­რ­ზე გა­და­ჭი­მუ­ლი სა­ოც­რე­ბაა ატა­კა­მის უდაბ­ნო­ში. ნაკ­რ­ ძა­ლი სხვა­დას­ხ­ვა სი­მაღ­ლე­ზე მდე­ბა­რე რა­მდე­ნი­მე სექ­ტო­რა­დაა და­ყო­ფი­ლი. თი­თო­ე­უ­ლი მათგანი გა­მო­ირ­ჩე­ვა გან­სა­კუთ­რე­ ბუ­ლი კლი­მა­ტუ­რი პი­რო­ბე­ბით და გან­ს­ხ­ვა­ვე­ბუ­ლი ფლო­რა­ფა­უ­ნით. ლოს ფლა­მენ­კო პო­პუ­ლა­რუ­ლი ტუ­რის­ტუ­ლი ლო­კა­ცი­აა­ რომელიც, მო­ი­ცავს ბევრ სა­ყო­ველ­თა­ოდ თუ ნაკ­ლე­ბად ცნო­ბილ ბუ­ნებ­რივ და არ­ქე­ო­ლო­გი­ურ ღირ­ს­შე­სა­ნიშ­ნა­ო­ბას. ატა­კა­მის უდაბ­ნო­ში მოგ­ზა­უ­რო­ბის მე­სა­მე დღეს, სწო­რედ ამ ნაკ­რ­ძა­ლის ორი გა­მორ­ჩე­უ­ლი ად­გი­ლის მო­ნა­ხუ­ლე­ბა გა­დავ­ წყ­ვი­ტეთ და მთე­ლი დღე სა­ლარ დე ტარი­სა (Salar de Tara) და პაკანის ბე­რე­ბის (Los Monjes de la Pacana) დათ­ვა­ლი­ე­რე­ბას და­ვუთ­მეთ. გზა სა­ლარ დე ტარიმ­დე თა­ვის­თა­ვად უკ­ვე თავ­გა­ და­სა­ვა­ლი­ა, თით­ქოს შო­რე­ულ და უც­ნობ პლა­ნე­ტა­ზე მოგ­ზა­უ­ რობთ — უზარ­მა­ზა­რი და უკი­დე­გა­ნო ვულ­კა­ნუ­რი მდე­ლო­ებ­ ი, ყვი­თე­ლი ბუჩ­ქ­ნა­რით და­ფა­რუ­ლი მთის ფერ­დო­ბე­ბი, სიმ­წ­ვა­ნე­ ში ჩა­ძი­რუ­ლი ჭა­ობ­ ე­ბი და უდარ­დე­ლად მო­ნა­ვარ­დე ლა­მე­ბი. პირ­ვე­ლი გა­ჩე­რე­ბა პა­კა­ნის ბე­რე­ბია — გა­მორ­ჩე­უ­ლი კლდო­ვა­ნი წარ­მო­ნაქ­მ­ნე­ბი შუა უდაბ­ნოს დაბ­ლობ­ში, რომ­ლე­ბიც ვერცერთ მნახ­ველს გულ­გ­რილს ვერ და­ტო­ვებს. პა­კა­ნის ბე­რე­ბი ატა­კა­მის ნაკ­ლე­ბად ცნო­ბი­ლი, მაგ­რამ აუცი­ლებ­ლად მო­სა­ნა­ხუ­ლე­ბე­ლი ად­გი­ლი­ა, გან­სა­კუთ­რე­ბით მათ­თ­ვის, ვინც სა­ლარ დე ტარი­ში მი­ ე­მარ­თე­ბა (ერთ მარ­შ­რუტ­ზე მდე­ბა­რე­ობს). „ბერები“ უდაბ­ნოს შუ­ა­გულ­ში ვერ­ტი­კა­ლუ­რი ქვის წარ­მო­ნაქ­მ­ნე­ბი­ა, რომ­ლე­ბიც მი­ ლი­ო­ნო­ბით წლის გან­მავ­ლო­ბა­ში ქა­რის ზე­მოქ­მე­დე­ბით ჩა­მო­ყა­ ლიბ­და. ნის­ლ­ში ჩა­ძი­რუ­ლი ქვის სვე­ტე­ბი, რომ­ლე­ბიც ადა­მი­ან­ ის სი­ლუ­ე­ტებს მო­გა­გო­ნებთ (აქედან წა­მო­ვი­და მა­თი და­სა­ხე­ლე­ბა), გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლად იდუ­მალ პე­ი­ზა­ჟებს ქმნი­ან შუ­ა­გულ უდაბ­ ნო­ში. პაკანის ბე­რებს ად­გი­ლის მფარ­ვე­ლე­ბა­დაც მი­იჩ­ნე­ვენ და „ტარის გუ­შა­გებ­საც“ უწო­დე­ბენ. რო­დე­საც ტარის გუ­შა­გე­ბით მო­ ფე­ნილ ველ­ზე სე­ირ­ნობთ, აუცი­ლებ­ლად გა­გაკ­ვირ­ვებთ ატაკამის უდაბ­ნოს სი­ჩუ­მე და სიმ­შ­ვი­დე, თით­ქოს ვე­რა­ვინ ვერ ბე­დავს პა­ კა­ნის ბე­რე­ბის სიმ­ყუდ­რო­ვის დარღვევას.

სა­ლარ დე ტარი მა­რი­ლის დაბ­ლო­ბი­ა, რო­მე­ლიც სან პედ­რო დე ატაკამი­დან 120 კ­მ-ში მდე­ბა­რე­ობს. აქ შეხ­ვ­დე­ბით მუდ­მივ და სე­ზო­ნურ ტბებს, რო­მელ­თა­გან ყვე­ლა­ზე დი­დია ტა­რის ტბ­ა. პაკანის ბე­რე­ბი­დან ტა­რის ტბამ­დე მგზავ­რო­ბი­სას აუცი­ლებ­ლად უნ­და შე­ჩერ­დეთ რამ­დე­ნი­მე ლო­კა­ცი­ა­ზე, მათ შო­რის, ტბის მიმ­ დე­ბა­რედ არ­სე­ბულ შე­მაღ­ლე­ბა­ზე, სა­ი­და­ნაც ხე­ლისგუ­ლი­ვით იშ­ლე­ბა ულა­მა­ზე­სი და ფან­ტას­ტი­კუ­რი პა­ნო­რა­მუ­ლი ხე­დე­ბი ტარის დაბ­ლობ­ზე — ალაგ­-ა­ლაგ წვი­მის ღრუბ­ლე­ბის მოძ­რა­ ო­ბა; უჩ­ვე­უ­ლო ვულ­კა­ნუ­რი რე­ლი­ე­ფე­ბი და მო­ყა­ვის­ფრ ­ ო, მოყ­ ვი­თა­ლო და მო­წი­თა­ლო ფერ­თა გა­მა თავს მარ­სის მკვიდ­რად გაგ­რ­ძ­ნო­ბი­ნებთ. შე­მაღ­ლე­ბი­დან მგზავ­რო­ბას კვლავ გა­ნაგ­რ­ ძობთ ტბამ­დე და გზად უჩ­ვე­ულ ­ ო ქვე­ბის მდე­ლო­ზე უნ­და შე­ ჩერ­დეთ, სა­დაც, კლი­მა­ტის ზე­მოქ­მე­დე­ბის შე­დე­გად, ვე­ე­ბერ­თე­ ლა კლდო­ვა­ნი წარ­მო­ნაქ­მ­ნე­ბი დას­ვ­რე­ტილ ზღვის ღრუბ­ლებს მო­გა­გო­ნებთ. რო­დე­საც სა­ბო­ლო­ოდ მი­აღ­წევთ ტარის ტბას, თვალ­წინ ზღაპ­რუ­ლი პე­იზ­ ა­ჟე­ბი გა­და­გეშ­ლე­ბათ — თეთ­რი ტბა, რო­მე­ლიც მწვა­ნე და ყვი­თე­ლი ჩა­ლის ბუჩ­ქებ­შია ჩა­ძი­რუ­ლი, ხო­ლო უკა­ნა ფო­ნად — ვე­ებ­ ერ­თე­ლა კლდე­ე­ბი. რო­დე­საც ტარის ტბის მიმ­დე­ბა­რედ სე­ირ­ნო­ბით გუ­ლი ვი­ჯე­რეთ, სუ­ლის მო­სათ­ქ­მე­ ლად გემ­რი­ელ ვახ­შამ­სა და ღვი­ნოს შე­ვე­ქე­ცით. უჩ­ვე­უ­ლოდ ლა­ მა­ზი გა­რე­მო აორმაგებდა ჭამა-სმისა და შესვენების სიამოვნებას. უკა­ნა გზა­ზე, სან პედ­რო დე ატაკამის­კენ, ტარის დაბ­ლობ­მა კი­დევ ერ­თი სი­ურ­პ­რი­ზი მოგ­ვიმ­ზა­და და დრო­ის მოკ­ლე პე­რი­ოდ­ში ამინ­ დის ყვე­ლა­ნა­ირ ­ ი პი­რო­ბა დაგ­ვა­ტე­ხა თავს — მზე, ნის­ლი, წვი­მა, ქა­რი და სეტყ­ვაც კი. ვულ­კა­ნუ­რი ვე­ლე­ბი, უზარ­მა­ზა­რი კლდო­ვა­ნი სვე­ტე­ბი, ნის­ლ­ში ჩა­ძი­რუ­ლი მა­რი­ლი­ა­ნი ტბე­ბი, უკი­დე­გა­ნო ხე­ობ­ ე­ბი, ცვა­ლე­ბა­დი ამინ­დი, ყვი­თე­ლი ბუჩ­ქე­ბით და­ფა­რუ­ლი მდე­ლო­ე­ბი და სა­მეც­ ნი­ე­რო ფან­ტას­ტი­კის წიგ­ნებ­ში აღ­წე­რი­ლი უცხო პლა­ნე­ტათა რე­ ლი­ე­ფის მსგავ­სი ხე­დე­ბი — ჩი­ლე დღი­თიდღე სულ უფ­რო მეტ აღ­ტა­ცე­ბას იწ­ვევ­და ჩვენ­ში.

15 VOYAGER 29/2023

ჩილე

ფლა­მინ­გო­ე­ბი და მა­რი­ლი­ა­ნი ტბე­ბი ატაკამაში მოგ­ზა­უ­რო­ბის ბო­ლო დღე მა­რი­ლი­ან­ ი დაბ­ლო­ბე­ ბი­სა და ტბე­ბის მო­ნა­ხუ­ლე­ბას და­ვუთ­მეთ. პირ­ვე­ლი გა­ჩე­რე­ბა სა­ლარ დე ატაკამა იყო (Salar de Atacama). სან პედ­რო დე ატა­ კა­მი­დან მხო­ლოდ 55 კ­მ-­ში მდე­ბა­რე ეს მა­რი­ლი­ან­ ი დაბ­ლო­ბი უმ­ს­ხვ­ ი­ლე­სია მთელ ჩი­ლე­ში, მო­ი­ცავს ტბებსა და ვულ­კა­ნებს, მათ შო­რის, ყვე­ლა­ზე აქ­ტი­ურსაც ქვე­ყა­ნა­ში. გარ­და რე­ლი­ე­ფის უჩ­ვე­ულ ­ ო ფორ­მე­ბი­სა და ფე­რე­ბი­სა, სა­ლარ დე ატაკამა ცნო­ ბი­ლია ფლა­მინ­გო­ე­ბით, რომ­ლე­ბიც ტბას­თან ბი­ნად­რო­ბენ. ტბის ზე­და­პირ­ზე არეკ­ლი­ლი ფლა­მინ­გო­ებ­ ი, მა­რი­ლით გაჟ­ღენ­თი­ლი და დაკ­ლაკ­ნი­ლი რე­ლი­ე­ფი, მოსწ­მენ­დი­ლი ცა და მო­ვარ­დის­ფ­ რო ჰო­რი­ზონ­ტი უჩ­ვე­უ­ლოდ ლა­მაზი სანახაობაა.

16 VOYAGER 29/2023

17 VOYAGER 29/2023

ჩილე

შემ­დეგ გა­ვაგ­რ­ძე­ლეთ გზა სამ­ხ­რე­თის­კენ და ტრო­პი­კი გა­დავ­კ­ ვე­თეთ. თხის რქის ტრო­პი­კი, ეკ­ვა­ტო­რის სამ­ხ­რე­თით მდე­ბა­რე პა­რა­ლე­ლი­ა, სა­დაც მზე ზე­ნიტ­ში ხვდე­ბა. სამ­ხ­რე­თი ტრო­პი­კი ხუთ ძი­რი­თად პა­რა­ლელ­ში შე­დის და იმ­გ­ვარ ქვეყ­ნებს კვეთს, რო­გო­რი­ცაა ნა­მი­ბი­ა, ბოტ­ს­ვა­ნა, სამ­ხ­რეთ აფ­რი­კა, მა­და­გას­კა­რი, ავ­ს­ტ­რა­ლი­ა, ჩი­ლე, ბრა­ზი­ლი­ა, არ­გენ­ტი­ნა, პა­რაგ­ვაი და მო­ზამ­ ბი­კი. თხის რქის ტრო­პიკს ამ ქვეყ­ნებ­ში სპე­ცი­ალ ­ უ­რი ნიშ­ნუ­ლე­ ბი ეძღ­ვ­ნე­ბა. სა­ნამ სა­ლარ დე ატაკამის სა­ბო­ლო­ოდ და­ვემ­შ­ვი­დო­ბე­ბო­დით, პა­ტა­რა სო­ფელ­თან შევ­ჩერ­დით. კოხ­ტა სო­კა­ი­რი (Socaire) სან პედ­რო დე ატაკამი­დან, და­ახ­ლო­ე­ბით, ას კი­ლო­მეტ­რ­ში მდე­ ბა­რე­ობს და ძი­რი­თა­დად სოფ­ლის მე­ურ­ნე­ო­ბით ირ­ჩენს თავს. სო­ფე­ლი სა­ლარ დე ატაკამას გა­დაჰ­ყუ­რებს, რომ­ლის ლან­დ­ შაფ­ტ­ში ჯერ კი­დევ იკითხე­ბა უძ­ვე­ლე­სი სა­სოფ­ლო-­სა­მე­ურ­ნეო იარუ­სე­ბი. და­ნიშ­ნუ­ლე­ბის სა­ბო­ლოო წერ­ტი­ლი ორი ულა­მა­ზე­სი მა­რი­ლი­ა­ ნი დაბ­ლო­ბი იყო — სა­ლარ დელ კარ­მე­ნი (Salar del Carmen) და სა­ლარ დე ტა­ლა­რი (Salar de Talar). სა­ლარ დელ კარ­მე­ნის მა­ რი­ლი­ა­ნი ტბა, რომ­ლის მწვა­ნე­ში გარ­და­მა­ვა­ლი რძის­ფე­რი წყა­ ლი მზე­ზე თვა­ლის­მომ­ჭ­რე­ლად კაშ­კა­შებს, მთე­ბით, თოვ­ლი­ა­ნი მწვერ­ვა­ლე­ბი­თა და მწვა­ნე თუ ყვი­თე­ლი ბუჩ­ქ­ნა­რი­თაა გარ­შე­ მორ­ტყ­მუ­ლი. სა­ლარ დე ტა­ლა­რის მა­რი­ლი­ან­ ი ტბის ანა­ლო­გი­ ურ ფერ­თა გა­მას ხას­ხა­სა წი­თე­ლი ქვე­ბიც ამ­შ­ვე­ნებს. დღის ბო­ლოს­კენ, შევ­ს­ვით რა უგემ­რი­ე­ლე­სი ჩი­ლეს ღვი­ნით ულა­მა­ზე­სი ბუ­ნე­ბის სადღეგ­რ­ძე­ლო, სან პედ­რო დე ატაკამის­კენ გა­ვე­შუ­რეთ.

18 VOYAGER 29/2023

და ბო­ლოს, სა­ნამ ატაკამის უდაბ­ნოს და­ვემ­შ­ვი­დო­ბე­ბით, ორი რჩე­ვა მინ­და გა­გი­ზი­ა­როთ: 1. ატაკამაში მოგ­ზა­უ­რო­ბი­სას უამინ­ დო­ბა არ არის ყუ­რე­ბის ჩა­მოყ­რის მი­ ზე­ზი, აუცი­ლებ­ლად მო­ი­ძი­ებთ სხვა, არა­ნაკ­ლე­ბ სა­ინ­ტე­რე­სო ტურს; 2. თუ, მოღ­რუბ­ლუ­ლი ცის გა­მო, ვარ­ს­ კ­ვ­ლა­ვებსა და გა­ლაქ­ტი­კას ვერ მოჰ­კა­ რით თვა­ლი (ჩვენ არცერთ ღა­მეს არ გაგ­ვი­მარ­თ­ლა), ნუ და­ღონ­დე­ბით, ეს მხო­ლოდ კი­დევ ერ­თი მი­ზე­ზი იქ­ნე­ბა ჩი­ლე­ში, კერ­ძოდ, ატაკამის უდაბ­ნო­ში და­საბ­რუ­ნებ­ლად.

19 VOYAGER 29/2023

ჩილე

20 VOYAGER 29/2023

პო­ლი­ნე­ზია და აღ­დ­გო­მის კუნ­ძუ­ლი მე­სა­მე­დ ჩი­ლეს აღ­დ­გო­მის კუნ­ძულ­ზე ვეწ­ ვი­ეთ — პო­ლი­ნე­ზი­ის კუნ­ძუ­ლზე, რო­მე­ლიც დღემ­დე ბევრ სა­ი­დუმ­ლოს ინა­ხავს. ამ მოგ­ ზა­უ­რო­ბის ნა­წილ­ზე უკ­ვე გი­ამ­ბეთ, რო­ცა 2022 წლის ზამ­თ­რის „ვოიაჟერში“ ახა­ლი წლის თავ­გა­და­სავ­ლებს ვიხ­სე­ნებ­დით რე­დაქ­ცი­ა­ში. თუმ­ცა ახ­ლა მთელ ამ მხა­რეს უფ­რო დაწ­ვ­რი­ ლე­ბით და სხვა კუთხით და­გა­ნა­ხებთ. და­ვიწყოთ. პო­ლი­ნე­ზია, და­ახ­ლო­ებ­ ით, ათა­სი კუნ­ძუ­ლის­ გან შედ­გე­ბა და ოკეანეში ქმნის ერ­თ­გვ­ არ სამ­კუთხედს, რომ­ლის წვე­რო­ე­ბი­ა: ჰა­ვა­ ის კუნ­ძუ­ლე­ბი — ჩრდი­ლო­ე­თით, აღ­დ­გო­მის კუნ­ძუ­ლი — სამ­ხ­რეთ­-აღ­მო­სავ­ლე­თით, და ახა­ლი ზე­ლან­დია — სამ­ხ­რეთ­-­და­სავ­ლე­თით. მკვიდრ მო­სახ­ლე­ო­ბას პო­ლი­ნე­ზი­ე­ლებს უწო­დე­ბენ და მი­უ­ხე­და­ვად გე­ოგ­რა­ფი­უ­ლი გა­ფან­ტუ­ლო­ბი­სა, მათ ბევ­რი სა­ერ­თო ნი­შა­ნი აერ­თი­ა­ნებთ — ენა, კულ­ტუ­რა, ტრა­დი­ცი­ე­ბი. მეც­ნი­ერ ­ ე­ბი ვა­რა­უ­დო­ბენ, რომ პო­ლი­ნე­ზი­ის ათ­ვი­სე­ბა აზი­ი­დან და­იწყო, ჩვენს წელთაღ­ რიცხ­ვამ­დე პირ­ველ ათას­წ­ლე­ულში. პო­ლი­ ნე­ზი­ე­ლე­ბი გა­წა­ფუ­ლი მეზღ­ვა­უ­რე­ბი აღ­მოჩ­ნ­ დ­ნენ და მომ­დევ­ნო ორი ათა­სი წლის გან­მავ­ ლო­ბა­ში მრა­ვა­ლი კუნ­ძუ­ლი აით­ვი­სეს წყნარ ოკე­ან­ ე­ში. აღ­დ­გო­მის კუნ­ძუ­ლი, ანა რა­პა-­ნუი (Rapa Nui), ვულ­კა­ნუ­რი წარ­მო­შო­ბის კუნ­ძუ­ლია წყნა­რი ოკე­ა­ნის აღ­მო­სავ­ლეთით და 1888 წლი­დან ჩი­ლეს შე­მად­გენ­ლო­ბა­შია. იგი ცნო­ბი­ლია ვე­ე­ბერ­თე­ლა ქვის ქან­და­კე­ბე­ბით (მოაი) და დღემ­დე გა­უ­შიფ­რა­ვი იეროგ­ლი­ ფუ­რი დამ­წერ­ლო­ბით. კუნ­ძულ­ზე კულ­ტუ­რის ნაშ­თებს ბევ­რი ექ­ს­პე­დი­ცია სწავ­ლობ­და, მათ შო­რის, ცნო­ბი­ლი ნორ­ვე­გი­ე­ლი მოგ­ზა­ურ ­ ის, თურ ჰე­ირ­და­ლის ხელ­მ­ძღ­ვა­ნე­ლო­ბი­თაც. და­ახ­ლო­ე­ბით 165 კვად­რა­ტუ­ლ კილომეტრზე გადაჭიმული ანა რაპა-ნუი მსოფ­ლი­ო­ში ყვე­ ლა­ზე შო­რე­ულ და­სახ­ლე­ბულ კუნ­ძუ­ლად მი­იჩ­ნე­ვა, თუმ­ცა ეს არა­ნა­ი­რად არ ანე­ლებს ტუ­რის­ტე­ბის ინ­ტე­რესს მის მიმართ და აღ­ დ­გო­მის კუნ­ძულ­ზე უფ­რო მეტ ვი­ზი­ტორს ნა­ ხავთ, ვიდ­რე ად­გი­ლობ­რივ მკვიდრს. სა­ხელ­წო­დე­ბა „აღდგომის კუნ­ძუ­ლი“ ნი­დერ­ ლან­დე­ლი მკვლევ­რისგან იაკობ რო­გე­ვე­ნის­ გან მო­დის, რო­მე­ლიც კუნ­ძულს შემ­თხ­ვე­ვით წააწყდა 1722 წლის აღ­დ­გო­მის დღეს. აღ­დ­ გო­მის კუნ­ძუ­ლის და­სახ­ლე­ბის ის­ტო­რია ჯერ კი­დევ არ არის ბო­ლომ­დე ნა­თე­ლი, თუმ­ცა მეც­ნი­ე­რე­ბი მი­იჩ­ნე­ვენ, რომ კუნ­ძუ­ლი პო­ლი­ ნე­ზი­ე­ლებ­მა VIII-XII სა­უ­კუ­ნე­ებ­ში აით­ვი­სეს წყნარ ოკე­ა­ნე­ში კა­ნო­ე­ე­ბი­თა და კა­ტა­მა­რა­ნე­ ბით მოგ­ზა­ურ ­ ო­ბი­სას.

21 VOYAGER 29/2023

ჩილე

რე­კო­მენ­და­ცი­ე­ბი აღ­დ­გო­მის კუნ­ძულ­ზე სა­მოგ­ზა­უ­როდ ყვე­ლა­ზე მნიშ­ვნ­ ე­ლო­ვა­ნი კითხ­ვა აღ­დ­გო­მის კუნ­ძულ­ზე ვი­ზი­ტის და­გეგ­მ­ვი­სას — რამ­დე­ნი დღე გვე­ყო­ფა მის და­სათ­ვა­ლი­ე­რებ­ ლად? ჩვე­ნი მოგ­ზა­უ­რო­ბის და­სას­რულს უკ­ვე ვი­ცო­დით, რომ კუნ­ძუ­ლის ყვე­ლა მთა­ვა­რი ღირ­ს­შე­სა­ნიშ­ნა­ო­ბის მო­ნა­ხუ­ლე­ბა მხო­ლოდ ორ დღე­ში შე­იძ­ლე­ბა. მაგ­რამ მხო­ლოდ იმ შემ­თხ­ვე­ ვა­ში, თუ რა­ი­მე ჯა­დოს­ნუ­რი გზით, კუნ­ძულ­ზე ტე­ლე­პორ­ტი­რე­ბას დი­ლა­ად­რი­ან მო­ა­ხერ­ხებთ. აღ­დ­გო­მის კუნ­ძუ­ლი მა­ტე­რი­კი­დან ერ­თ­-ერთი ყვე­ლა­ზე მო­შო­რე­ბუ­ლი და­სახ­ლე­ბუ­ლი ად­გი­ლია მსოფლიოში და იქ მოხ­ვედ­რას, თუნ­დაც ჩი­ლე­დან, ან ფრან­გუ­ლი პო­ლი­ნე­ზი­იდ ­ ან, ხუთ­სა­ა­თი­ანი ფრე­ნა სჭირ­დე­ბა. გა­სათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბე­ლია რე­ის­ ე­ბის შეზღუ­დუ­ლი რა­ო­დე­ნო­ბაც და, შე­სა­ბა­მი­სად, არ­ჩე­ვა­ნის ნაკ­ლე­ბო­ბაც — მხო­ლოდ კონ­კ­რე­ტულ დღესა და კონ­კ­რე­ტულ სა­ათ­ზე შეძ­ლებთ კუნ­ძულ­ზე მოხ­ვედ­რას, ყო­ველ­გ­ვა­რი მოქ­ნი­ლი გრა­ფი­კის გა­რე­შე. და­სათ­ვა­ლი­ე­რე­ბე­ლი სტან­დარ­ტუ­ლი ტუ­რე­ბი კი დი­ლის ათის ნა­ხე­ვარ­ზე იწყე­ბა (თუ პერ­სო­ნა­ლურ ტუ­რებს არ შე­უკ­ვე­თავთ, რაც სამ­ჯერ ძვი­რია), ამი­ ტომ, და­ბე­ჯი­თე­ბით გირ­ჩევთ, ერ­თი ზედ­მე­ტი დღეც და­უ­მა­ტოთ მოგ­ზა­უ­რო­ბას. თუ მე­ოთხე დღე­საც გა­იმ­ ე­ტებთ, შე­გიძ­ლი­ათ, მან­ ქა­ნა იქი­რა­ოთ და კი­დევ ერ­თხელ წრე და­არ­ტყათ კუნ­ძულს, ან­და ტე­რე­ვა­კის მთის წვე­რიც და­ლაშ­ქ­როთ, სა­ი­და­ნაც ულა­მა­ზე­სი პა­ ნო­რა­მუ­ლი ხე­დე­ბი იშ­ლე­ბა. სტან­დარ­ტულ ტუ­რებს აქ რამ­დე­ნი­მე კომ­პა­ნია გთა­ვა­ზობთ. ყვე­ლა მათ­გა­ნი ში­ნა­არ­სით, მეტ­-­ნაკ­ლე­ ბად, ერ­თმ­ ა­ნეთს ჰგავს.

ჩვენ Kia Koe Tours-ის მომ­სა­ხუ­რე­ბა გა­მო­ვი­ყე­ნეთ და სა­მი ტუ­რი დავ­ჯავ­შ­ნეთ: 1. დი­ლის — ორონ­გო; 2. შუ­ადღის — აჰუ აკი­ვი და 3. სრულ­დღი­ა­ნი — ანა­კე­ნა. სამივე მათგანი კუნ­ძუ­ ლის ყვე­ლა მთა­ვარ ღირ­ს­შე­სა­ნიშ­ნა­ო­ბას მო­ი­ცავს და კომ­პა­ ნი­ის მომ­სა­ხუ­რე­ბითა თუ გი­დე­ბით კმა­ყო­ფი­ლი დარ­ჩე­ბით. გირ­ჩევთ, არ გა­მო­ტო­ვოთ კულ­ტუ­რუ­ლი შოუც ნა­ცი­ო­ნა­ლუ­რი პო­ლი­ნე­ზი­უ­რი სიმ­ღე­რე­ბი­თა და ცეკ­ვე­ბით, რო­მელ­საც სხვა­ დას­ხ­ვა კომ­პა­ნი­ა გთა­ვა­ზო­ბს. ეს შოუ, ჩვე­უ­ლებ­რივ, სა­ღა­მოს იწყე­ბა და შე­იძ­ლე­ბა პირ­ვე­ლი დღის და­მაგ­ვირ­გ­ვი­ნე­ბელ ღო­ნის­ძი­ე­ბა­დაც იქ­ცეს. მის და­ჯავ­შნ­ ას სას­ტუმ­რო­დან­ვე შეძ­ ლებთ. კუნ­ძულ­ზე ორ ად­გი­ლას გავ­ჩერ­დით — Altiplanico Rapa Nui და Cabanas Tokerau. პირ­ვე­ლი მე­ტად კომ­ფორ­ტუ­ლი იყო, ხო­ლო მე­ო­რე მეტ­წი­ლად ჰოს­ტელს ჰგავ­და. მრა­ვალ­ფე­რო­ვა­ნი არ­ჩე­ ვა­ნი თქვენც გაქვთ: შეძ­ლებთ ისე­თი სას­ტუმ­როს პოვ­ნას, რო­ მე­ლიც აერო­პორ­ტ­ში გადაყვანასაც შემოგთავაზებთ და მან­ქა­ ნა­საც მო­გა­ქი­რა­ვებთ. კი­დევ ერ­თი მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი რამ, რაც აუცი­ლებ­ლად უნ­და გახ­ სოვ­დეთ — აუცი­ლებ­ლად წი­ნას­წარ შე­ი­ძი­ნეთ რა­პა ნუ­ის ეროვ­ ნულ პარ­კშ­ ი შე­სას­ვლ ­ ე­ლი ბი­ლე­თი. ეს მხო­ლოდ აღ­დ­გო­მის კუნ­ ძუ­ლის აერო­პორ­ტ­ში ან ქა­ლა­ქის ცენ­ტ­რ­შია შე­საძ­ლე­ბე­ლი და სჯობს ჩას­ვ­ლის­თა­ნა­ვე მო­ი­შო­როთ.

22 VOYAGER 29/2023

ჰან­გა-­როა სან­ტი­ა­გო დე ჩი­ლე­დან ხუთ­სა­ა­თი­ა­ნი ფრე­ნის შემ­დეგ, მა­ტა­ვე­ რის სა­ერ­თა­შო­რი­სო აერო­პორ­ტ­ში და­ვეშ­ვით, აღ­დ­გო­მის კუნ­ ძუ­ლის დე­და­ქა­ლაქ ჰან­გა-­რო­ა­ში­. კუნ­ძუ­ლის მთა­ვა­რი ქა­ლა­ქი და ნავ­სად­გუ­რი­, მდე­ბა­რე­ობს და­სავ­ლეთ სა­ნა­პი­როს სამ­ხ­რეთ ნა­წილ­ში, ჩამ­ქ­რა­ლ ვულ­კა­ნებს, ტე­რე­ვა­კა­სა და რა­ნო-­კა­უს შო­ რის. კუნ­ძუ­ლის მკვიდრ მო­სახ­ლე­თა ძი­რი­თა­დი საქ­მი­ა­ნო­ბა ტუ­რიზ­მ­ი­ა, ამი­ტომ, დე­და­ქა­ლა­ქის ერ­თა­დერთ მთა­ვარ გამ­ზირ­ ზე უხ­ვად ნა­ხავთ მა­ღა­ზი­ებს, სას­ტუმ­რო­ებ­სა და კა­ფე­ებს. ზო­გა­ დად, ჰან­გა-­რო­ა­ში დი­დად სა­ინ­ტე­რე­სო არა­ფე­რი ხდე­ბა, მაგ­რამ აუცი­ლებ­ლად ეწ­ვი­ეთ მის ლა­მაზ სა­ნა­პი­რო ზოლს, სა­დაც რეს­ ტორ­ნე­ბი პირ­და­პირ ოკე­ა­ნის პი­რას გა­უხ­სნ­ ი­ათ. აერო­პორ­ტ­ში პო­ლი­ნე­ზი­უ­რი სტუ­მარ­თ­მოყ­ვა­რე­ო­ბის შე­სა­ბა­მი­ სად დაგ­ვ­ხ­ვ­დ­ნენ — ყვა­ვი­ლე­ბის­გან დაწ­ნუ­ლი თა­ი­გუ­ლე­ბით კი­ სე­რი შეგ­ვიმ­კეს და სას­ტუმ­როს­კენ გაგ­ვიძღ­ვ­ნენ. სას­ტუმ­რო ქა­ ლა­ქის გა­ნა­პი­რას, შე­მაღ­ლე­ბულ­ზე იდ­გა, სა­ი­და­ნაც ულა­მა­ზე­სი ხე­დი იშ­ლე­ბო­და სა­ნა­პი­რო ზოლ­ზე, ოკე­ან­ ე­სა და ხას­ხა­სა მწვა­ნე მდე­ლო­ებ­ზე. ჯერ კი­დევ შუ­ადღე იყო და ჰან­გა-­რო­ას ცენ­ტ­რამ­ დე ფე­ხით მის­ვ­ლა გა­დავ­წყ­ვი­ტეთ — თან ქა­ლაქს და­ვათ­ვა­ლი­ე­ რებ­დით და თან რა­პა-­ნუ­ის ეროვ­ნუ­ლი პარ­კის ბი­ლე­თებს შე­ვი­ ძენ­დით. სე­ირ­ნო­ბი­სას მივ­ხ­ვ­დით, რომ სა­მან­ქა­ნო მოძ­რა­ო­ბით არც ისე გა­დატ­ვირ­თუ­ლი დე­და­ქა­ლა­ქის ქუ­ჩე­ბი (ძირითადად ტუ­რის­ტუ­ლი და­ნიშ­ნუ­ლე­ბის ავ­ტო­მო­ბი­ლე­ბი მოძ­რა­ობ­დ­ნენ), აბ­სო­ლუ­ტუ­რად სხვა რიტ­მით ცხოვ­რობს, ვიდ­რე ნე­ბის­მი­ერ ­ ი სხვა მე­გა­პო­ლი­სი. ჰან­გა-­როა მშვი­დი, არც ისე ხმა­ურ ­ ი­ა­ნი, აუღელ­ვე­ბე­ლი რიტ­მე­ ბი­თაა გაჟ­ღენ­თი­ლი და „ფუსფუსი“ უფ­რო ტუ­რის­ტებს ემ­ჩ­ნე­ვათ, ვიდ­რე ად­გი­ლობ­რივ მკვიდრთ. აღ­დ­გო­მის კუნ­ძუ­ლის პო­ლი­ნე­ ზი­ე­ლე­ბი მომ­ღი­მა­რი და კე­თილ­გან­წყო­ბი­ლი ხალ­ხი­ა. აქ მოხ­ ვედ­რი­სას ცო­ტა ხნით მა­ინც უნ­და და­ივ­ იწყოთ ისე­თი ცნე­ბე­ბი

23 VOYAGER 29/2023

ჩილე

რო­გო­რი­ცა­ა: სად­მე დაგ­ვი­ა­ნე­ბა (კუნძული პა­ტა­რაა და ვერ­სად და­აგ­ვი­ა­ნებთ); მუდ­მი­ვი ჩარ­თუ­ლო­ბა ციფ­რულ სამ­ყა­რო­ში და სწრა­ფი ინ­ტერ­ნე­ტი (ინტერნეტი კუნ­ძულ­ზე არის, მაგ­რამ საკ­მა­ ოდ ნე­ლი); საკ­ვე­ბი პრო­დუქ­ტე­ბის სი­უხ­ვე და მრა­ვალ­ფე­როვ­ნე­ ბა (იშვიათი გა­მო­ნაკ­ლი­სე­ბის გარ­და, კუნ­ძუ­ლი მხო­ლოდ გა­რე სამ­ყა­რო­დან შე­მო­ტა­ნი­ლი პრო­დუქ­ცი­ით მა­რაგ­დე­ბა, თუმ­ცა ყვე­ ლა სა­ბა­ზი­სო პრო­დუქ­ტი ჰან­გა-­რო­ას სუ­პერ­მარ­კეტ­ში იყი­დე­ბა). ერ­თი სიტყ­ვით, აღ­დ­გო­მის კუნ­ძუ­ლი ერ­თ­გვ­ ა­რი „დეტოქსია“ დი­დი ქა­ლა­ქე­ბის მო­ფუს­ფუ­სე რიტ­მის­გან — აქ უბ­რა­ლოდ უნ­ და მო­ეშ­ვათ დატ­კ­ბეთ ულა­მა­ზე­სი ბუ­ნე­ბითა და გა­სა­ო­ცა­რი ის­ ტო­რი­ე­ბით. ასეც მო­ვი­ქე­ცით. ჰან­გა-­რო­ას ცენ­ტ­რა­ლურ ქუ­ჩებ­სა და სა­ნა­პი­რო­ზე იმ­დენ ხანს ვი­სე­ირ­ნეთ, სა­ნამ არ მოგ­ვ­ბეზ­რ­და, შემ­დეგ კი პო­ლი­ნე­ზი­უ­რი ფოლ­კ­ლო­რის სა­ღა­მოს და­ვეს­წა­რით, ვახ­შ­მის თან­ხ­ლე­ბით.

24 VOYAGER 29/2023

ორონ­გო და აჰუ­-ა­კი­ვი პირ­ვე­ლი დი­ლა აღ­დ­გო­მის კუნ­ძულ­ზე უჩ­ვე­ულ ­ ო შეგ­რ­ძ­ნე­ბით და­იწყო — გარ­შე­მო გა­ბა­ტო­ნე­ბუ­ლი სიწყ­ნა­რე და ცი­ვი­ლი­ ზა­ცი­ის­გან თით­ქ­მის სრუ­ლი მოწყ­ვე­ტი­ლო­ბა მსი­ა­მოვ­ნებ­და. შე­ვექ­ცე­ო­დი სა­უზ­მეს ვი­ვალ­დის „ოთხი სე­ზო­ნის“ ჰან­გე­ბის თან­ხ­ლე­ბით და პირ­ვე­ლად ცხოვ­რე­ბა­ში გა­ო­ცე­ბუ­ლი ვუც­ქერ­ დი ოკე­ან­ ე­ში მთვა­რის ჩას­ვ­ლას. სულ მა­ლე მზის სხი­ვებ­მა, სა­ ინ­ტე­რე­სო, სა­სი­ა­მოვ­ნო და ლა­მა­ზი დღის ნიშ­ნად, კუნ­ძუ­ლის ბუ­ნე­ბის მკვეთ­რი ფე­რე­ბი კი­დევ უფ­რო გა­მოკ­ვე­თა. ამ დღეს ორი ნა­ხე­ვარ­დღი­ა­ნი ტუ­რი გვქონ­და და­გეგ­მი­ლი და ვა­პი­რებ­ დით, ვულ­კა­ნე­ბის, კრა­ტე­რუ­ლი ტბე­ბის, სა­ცე­რე­მო­ნიო სოფ­ ლის, აჰუ­ე­ბისა და უნი­კა­ლუ­რი მო­ა­ის ქან­და­კე­ბე­ბის მო­ნა­ხუ­ ლე­ბას. აღ­დ­გო­მის კუნ­ძუ­ლი ვულ­კა­ნუ­რი წარ­მო­შო­ბი­საა და სა­მი ჩამ­ქ­რა­ლი ვულ­კა­ნის­გან შედ­გე­ბა — ტე­რე­ვა­კა, პო­ი­კე და რა­ნო-­კა­უ, რომ­ლე­ბიც მას სამ­კუთხე­დის ფორ­მას აძ­ლე­ვენ. კუნ­ძულ­ზე სა­მი რა­ნოა (კრატერის მტკნა­რი ტბა) — რა­ნო-­კა­უ, რა­ნო-­რა­რა­კუ და რა­ნო­-ა­რო­ი.

ზუს­ტად რა­ნო-­კა­უს კრა­ტე­რუ­ლი ტბა იყო ჩვე­ნი პირ­ვე­ლი და­ ნიშ­ნუ­ლე­ბის ად­გი­ლი, რო­მე­ლიც კუნ­ძუ­ლის უკი­დუ­რეს სამ­ხ­რეთ წერ­ტილ­ში მდე­ბა­რე­ობს და რომლიდანაც, თით­ქოს სპე­ცი­ა­­ლუ­რად ამო­ტე­ხი­ლი ჩაღ­რ­მა­ვე­ბი­დან, ულა­მა­ზე­სი ხე­დი იშ­ლე­ბა ოკე­ა­ნე­ზე. ტბის გვერ­დ­ზე უნი­კა­ლუ­რი სა­ცე­რე­მო­ნიო სო­ფე­ლი ორონ­გოა გა­შე­ნე­ბუ­ლი. სპე­ცი­ა­ლურ ტუ­რის­ტულ ბი­ლიკ­ზე სე­ირ­ნო­ბი­სას შე­გიძ­ლი­ათ მო­ი­ნა­ხუ­ლოთ ბა­ზალ­ტის ბრტყელი ქვით ნა­გე­ბი სახ­ლე­ბი, რომ­ელთა შე­სას­ვ­ლე­ლი იმ­დე­ნად და­ბა­ლი­ა, რომ შიგ­ ნით მხო­ლოდ ხოხ­ვით შე­აღ­წევთ. იქ­ვე, გვერ­დ­ზე, ულა­მა­ზე­სი ხე­დი იშ­ლე­ბა მომ­ც­რო კუნ­ძულზე მო­ტუ-­ნუ­იზ­ ე, რო­მე­ლიც თა­ვის დრო­ზე ადა­მი­ან­ ი-­ფრ ­ ინ­ვე­ლის სა­კულ­ტო ცე­რე­მო­ნი­ის ნა­წილი გახდათ. მე იმ დღეს გა­მი­მარ­თ­ლა და ფრი­ად სიმ­ბო­ლუ­რი ფო­ ტო გა­და­ვი­ღე — ფრინ­ვე­ლის გა­დაფ­რე­ნა კუნ­ძულ მო­ტუ-­ნუ­ის ფონ­ზე.

25 VOYAGER 29/2023

ჩილე

შემ­დე­გი გა­ჩე­რე­ბა აჰუ ვი­ნა­პუს კე­დე­ლი­ა, ის კირ­ხ­სნ­ ა­რის გა­რე­ შეა აგე­ბუ­ლი ბა­ზალ­ტის ერ­თ­ნა­ი­რი, შვიდ­ტო­ნი­ა­ნი ნა­ტე­ხე­ბის­გან. კე­დე­ლი აღ­დ­გო­მის კუნ­ძუ­ლის ქვით მშე­ნებ­ლო­ბის ერ­თ­-ერ­თი უნი­კა­ლუ­რი და თვალ­სა­ჩი­ნო მა­გა­ლი­თი­ა, რო­მე­ლიც ძა­ლი­ან წა­აგ­ ავს სამ­ხ­რეთ ამე­რი­კა­ში ინ­კე­ბის ხე­ლით აგე­ბულ ზო­გი­ერთ კე­დელს. ეს მსგავ­სე­ბა ბა­დებს ეჭვს, რომ აღ­დ­გო­მის კუნ­ძუ­ლის პო­ლი­ნე­ზი­ე­ლებ­სა და ინ­კების იმპერიის ინ­დი­ე­ლებს შო­რის გარ­კ­ვე­ულ ­ ი კულ­ტუ­რუ­ლი კავ­ში­რი არ­სე­ბობ­და (ზუსტად ამის დამ­ტ­კი­ცე­ბას ცდი­ლობ­და ცნო­ბი­ლი მოგ­ზა­ურ ­ ი და მკვლე­ვა­რი ტურ ჰე­ირ­და­ლი ერ­თ­-ერ­თი ექ­ს­პე­დი­ცი­ის­ ას).

ტობ­რი­ვად, ქვის ხა­ნა­ში ცხოვ­რობ­დ­ნენ და ფარ­თოდ იყე­ნებ­დ­ ნენ სხვა­დას­ხ­ვა ტი­პის ქვებ­სა და მა­თი და­მუ­შა­ვე­ბის ტექ­ნი­კებს: ობ­სი­დი­ა­ნის ბას­რი პი­რი საჭ­რე­ლი იარა­ღი იყო, ასე­ვე, მის­გან ამ­ზა­დებ­დ­ნენ მრგვალ ბურ­თუ­ლებს და თვა­ლე­ბის ად­გილ­ზე უს­ ვამ­დ­ნენ ქან­და­კე­ბებს; წი­თელ სკო­რი­ას პუ­კა­ოს (მოაის ქუ­დი) გა­მო­სათ­ლე­ლად იყე­ნებ­დ­ნენ (მოაის ქან­და­კე­ბა­ში ქუ­დი ცალ­კე ელე­მენ­ტია და გან­სხ­ ­ვა­ვე­ბუ­ლი ქვის­გა­ნაც ითლებოდა). ობ­სი­ დი­ა­ნით­ვეა დამ­ზა­დე­ბუ­ლი რამ­დე­ნი­მე ქან­და­კე­ბაც; ტუ­ფის­გა­ნაა გამოთლილი ქან­და­კე­ბე­ბის უმ­რავ­ლე­სო­ბა, ხო­ლო ბა­ზალ­ტის­ გან — მო­ა­ის ერ­თა­დერ­თი ქან­და­კე­ბა.

მცი­რეხ­ნი­ან­ ი შეს­ვე­ნე­ბის შემ­დეგ, მე­ო­რე და­გეგ­მილ ტურ­ ში გა­ვე­შუ­რეთ — ქვის ერ­თ­-ერ­თი სამ­ტეხ­ლო და უნი­კა­ლუ­რი აჰუ­-ა­კი­ვი მო­ვი­ნა­ხუ­ლეთ.

აღ­დ­გო­მის კუნ­ძუ­ლის სა­ვი­ზი­ტო ბა­რა­თი, მო­ა­ის ქვის ქან­და­კე­ბე­ ბი, XII-XVII სა­უ­კუ­ნე­ებ­შია გა­მოთ­ლი­ლი. ხში­რად მათ „აღდგომის კუნ­ძუ­ლის თა­ვე­ბად“ მო­იხ­სე­ნი­ე­ბენ. მცო­ცავ­მა ნი­ა­დაგ­მა ზო­გი­ ერ­თი მოაი მარ­თ­ლაც კის­რამ­დე ჩა­მარ­ხა მი­წა­ში, რის გა­მოც შე­იქ­მ­ნა მცდა­რი წარ­მოდ­გე­ნა, რომ ქან­და­კე­ბე­ბი მაქ­სი­მუმ ტორ­სის შუ­ამ­დეა გა­მოკ­ვე­თი­ლი. სი­ნამ­დ­ვი­ლე­ში, მო­ა­ე­ბის უმე­ ტე­სო­ბა თა­ვი­დან თე­ძო­ე­ბამ­დეა გა­მოთ­ლი­ლი. ერ­თ­სა და იმა­ვე დროს გან­ს­ხ­ვა­ვე­ბულ ქან­და­კე­ბა­ზე რამ­დე­ნი­მე ჯგუ­ფი მუ­შა­ობ­და და ერ­თი მო­ა­ის გა­მოთ­ლა­ზე, და­ახ­ლო­ე­ბით, ერ­თი წე­ლი იხარ­ ჯე­ბო­და.

მო­ვი­და დრო, ცო­ტა­მე­ტად ჩა­ვუღ­რ­მავ­დეთ რა­პა-­ნუ­ი­ზე ქვის და­ მუ­შა­ვე­ბის ტექ­ნი­კას, სა­ყო­ველ­თა­ოდ ცნო­ბილ მო­ა­ის ქან­და­კე­ ბებ­სა და აჰუ­ებს. აღ­დგ­ ო­მის კუნ­ძუ­ლის პო­ლი­ნე­ზი­ე­ლე­ბი, ფაქ­

ნი­შან­დობ­ლი­ვი­ა, რომ მო­ა­იე­ ­ბი არ იყ­ვ­ნენ ად­გი­ლობ­რი­ვი პო­ ლი­ნე­ზი­უ­რი ღმერ­თე­ბის გან­სა­ხი­ე­რე­ბე­ბი: თი­თო­ეუ ­ ­ლი ქან­და­ კე­ბა საგ­ვა­რე­უ­ლოს მიც­ვა­ლე­ბულ მმარ­თ­ველს წარ­მო­ად­გენ­და, რო­მე­ლიც სა­ხით მშობ­ლი­უ­რი სოფ­ლის­კენ აღი­მარ­თე­ბო­და და ზურ­გით — ოკე­ა­ნის­კენ. ამ­გ­ვა­რად, წი­ნა­პარ­თა სუ­ლე­ბი შთა­ მო­მავ­ლებს იცავ­დ­ნენ და მათ­თან მუდ­მი­ვი სუ­ლი­ე­რი კავ­ში­რი ჰქონ­დათ. გა­მოთ­ლი­ლი მო­ა­ი­ებ­ ის ნა­ხე­ვარ­ზე მე­ტი რა­ნო-­რა­ რა­კუს სამ­ტეხ­ლო­სა და კუნ­ძუ­ლის პე­რი­მეტ­რ­ზეა მი­მო­ფან­ტუ­ლი — წაქცეული მი­წა­ში ჩაფ­ლუ­ლი, ან თით­ქ­მის გა­ნად­გუ­რე­ბუ­ლი. დღეს მხო­ლოდ მე­ოთხე­დია აღ­მარ­თუ­ლი და ისიც ევ­რო­პე­ლი და ამე­რი­კე­ლი ექ­ს­პე­დი­ცი­ე­ბის დახ­მა­რე­ბით. მო­ა­ი­ებ­ ის გა­ნად­ გუ­რე­ბა­ში მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი წვლი­ლი აღ­დ­გო­მის კუნ­ძუ­ლის კლა­ ნე­ბის ერ­თ­მა­ნეთ­ში ქიშ­პო­ბა­მაც შე­იტ ­ ა­ნა, რო­დე­საც ჩვე­უ­ლებ­რი­ ვი მოვ­ლე­ნა იყო მტრის წი­ნა­პარ­თა მო­აი­ ­ე­ბის წაქ­ცე­ვა და გა­ ნად­გუ­რე­ბა.

26 VOYAGER 29/2023

სამ­წუ­ხა­რო ფაქ­ტი მოხ­და 2022 წელ­საც, რო­დე­საც ძლი­ერ­მა ხან­ ძარ­მა ბევ­რი მოაი გა­მო­უს­წო­რებ­ლად და­აზ­ ი­ა­ნა. დღემ­დე ბო­ ლომ­დე გა­უ­გე­ბა­რი­ა, თუ რო­გორ გა­დაჰ­ქონ­დათ სამ­ტეხ­ლო­დან სა­ნა­პი­რო­ებ­ზე ასე­თი მძი­მე ქან­და­კე­ბე­ბი. მო­ა­იე­ ბს ვე­ე­ბერ­თე­ლა ქვის პლატ­ფორ­მებ­ზე აღ­მარ­თავ­დ­ნენ ხოლ­მე, რო­მელ­თაც აჰუ­ ე­ბი ეწო­დე­ბათ. მას შემ­დეგ, რაც წი­თე­ლი სკო­რი­ას ქვის სამ­ტეხ­ლო მო­ვი­ნა­ ხუ­ლეთ, სა­დაც ალაგ­-ა­ლაგ მი­მო­ფან­ტუ­ლი­ყო გა­მო­უყ­ ე­ნე­ბე­ლი მოაის ქვის ქუ­დე­ბი, აჰუ­-ა­კი­ვის­კენ და­ვი­ძა­რით. აჰუ­-ა­კი­ვი გან­ სა­კუთ­რე­ბუ­ლად წმინ­და ად­გი­ლია რა­პა-­ნუ­ი­ზე. შვი­დი იდენ­ტუ­ რი ფორ­მი­სა და ზო­მის მოაი სა­ხით ოკე­ა­ნის­კე­ნაა აღ­მარ­თუ­ლი და ეს ერ­თა­დერ­თი უნი­კა­ლუ­რი შემ­თხ­ვე­ვაა კუნძულზე. აჰუ­­ -ა­კი­ვი მოაის სხვა ქან­და­კე­ბე­ბის­გან გან­ს­ხ­ვა­ვე­ბით, რომ­ლე­ბიც სა­ნა­პი­რო ზოლ­ზე არი­ან ჩამ­წ­კ­ვ­რი­ვე­ბუ­ლე­ბი, უფ­რო მე­ტად ში­ და რე­გი­ონ­ში მდე­ბა­რე­ობს. XVI სა­უ­კუ­ნე­ში აქ ობ­სერ­ვა­ტო­რი­აც არ­სე­ბობ­და, თურ­მე. შვი­დი იდენ­ტუ­რი მო­ა­ის ქან­და­კე­ბა ზუს­ტად მზის ჩას­ვ­ლას უყუ­რებს გა­ზაფხუ­ლის ბუ­ნი­ო­ბის დროს და შე­ მოდ­გო­მის ბუ­ნი­ო­ბისას მზის ამოს­ვ­ლის­კე­ნაა ზურ­გ­შექ­ცე­უ­ლი. ასე­თი ას­ტ­რო­ნო­მი­უ­ლი სი­ზუს­ტე არცერთ სხვა მო­­აის არ შე­ემ­ჩ­ ნე­ვა, რაც აჰუ­-ა­კი­ვს კი­დევ უფ­რო გან­სა­კუთ­რე­ბულს ხდის. მის ასეთ გა­მორ­ჩე­ულ პო­ზი­ცი­ო­ნი­რე­ბას ორი ლე­გენ­და ხსნის: პირ­ვე­ლის მი­ხედ­ვით, რა­პა-­ნუ­ის მკვიდ­რ­ნი ამ გზით ზღვის ღმერ­თე­ბის გუ­ლის მო­გე­ბას ცდი­ლობ­დ­ნენ, მეზღ­ვა­ურ­თა და­ სახ­მა­რებ­ლად; მე­ო­რე ვერ­სია უფ­რო რო­მან­ტი­კუ­ლად ჟღერს და მოგ­ვითხ­რობს მღვდელ­თ­მ­სა­ხუ­რის სიზ­მარ­ზე, რო­მელ­შიც მე­ფის სულ­მა ოკე­ან­ ეს გა­და­უფ­რი­ნა და რა­პა-­ნუ­ის კუნ­ძუ­ლი და­ი­ნა­ხა. ხელ­მ­წი­ფემ მზვე­რა­ვე­ბი გაგ­ზავ­ნა ამ კუნ­ძუ­ლის სა­ პოვ­ნე­ლად და მას­ზე ხალ­ხის და­სა­სახ­ლებ­ლად. შვი­დი მათგანი კუნ­ძულ­ზე დარ­ჩა და მე­ფის დაბ­რუ­ნე­ბას ელო­დე­ბო­და. მე­ო­რე ლე­გენ­დის მი­ხედ­ვით, სწო­რედ ამ შვი­დი მზვე­რა­ვის პა­ტივ­სა­ცე­ მა­დაა აღ­მარ­თუ­ლი ეს იდენ­ტუ­რი ქან­და­კე­ბე­ბი. უკ­ვე სა­ღა­მოვ­დე­ბო­და, რო­დე­საც ჩვე­ნი მე­ორ ­ ე ტუ­რი და­სას­რულს მი­უ­ახ­ლოვ­და. სას­ტუმ­რო­ში დაბ­რუ­ნე­ბამ­დე, ღია ცის­ქვ­ ეშ მდე­ბა­ რე მუ­ზე­უმს ვეწ­ვი­ეთ და ვე­ლუ­რი რა­შე­ბის ჯი­რი­თით დავ­ტ­კ­ბით მო­ა­ის ქან­და­კე­ბე­ბი­სა და ოკე­ა­ნე­ში მზის ჩას­ვე­ნე­ბის ფონ­ზე.

რა­პა-­ნუ­ის ეროვ­ნუ­ლი პარ­კი რა­პა-­ნუ­ის ეროვ­ნუ­ლი პარ­კის ერ­თ­დღი­ან­ ი ტუ­რი გა­დატ­ვირ­ თუ­ლია სა­ინ­ტე­რე­სო ად­გი­ლე­ბით და და­უ­ვიწყა­რი შთა­ბეჭ­დი­ ლე­ბე­ბით. იგი აღ­დ­გო­მის კუნ­ძუ­ლის უმე­ტეს ტე­რი­ტო­რი­ა­სა და მიმ­დე­ბა­რე მცი­რე კუნ­ძუ­ლებს მო­იც­ ავს და შვი­დი სექ­ტო­რის­გან შედ­გე­ბა. აქედან სა­მი (ჰანგა-როა, რა­ნო-­კაუ და აჰუ­-ა­კი­ვი) წი­ ნა დღე­ებ­ში მო­ვი­ნა­ხუ­ლეთ და დარ­ჩე­ნილ ღირ­სშ­ ე­სა­ნიშ­ნა­ო­ბებ­ თან ვი­ზი­ტი ერ­თ­დღი­ა­ნი ტუ­რის სა­შუ­ა­ლე­ბით დავ­გეგ­მეთ. პირ­ვე­ლი გა­ჩე­რე­ბა ვა­ი­ჰუს სო­ფე­ლია (Village of Vaihu), სა­დაც და­ათ­ვა­ლი­ე­რებთ პო­ლი­ნე­ზი­ე­ლე­ბის აღ­დ­გე­ნილ და­სახ­ლე­ბას და მა­თი აჰუს (აჰუ-ჰანგა-ტეე — Ahu Hanga Te’e) ნარ­ჩე­ნებს. ეს ოთხ­მოც­და­ექ­ვ­ს­მეტ­რი­ა­ნი მა­სი­უ­რი აჰუ რვა მო­ა­ის იტევ­და. აჰუ არ არის აღ­დ­გე­ნი­ლი და ცხვი­რით მი­წა­ში ჩაფ­ლუ­ლი ქან­ და­კე­ბე­ბი კვლავ მი­წა­ზე მი­მოქ­ცე­უ­ლი ყრი­ა. იქ­ვეა მი­მო­ფან­ ტუ­ლი პუ­კა­ო­ე­ბი (ქუდები), რო­გორც სა­მო­ქა­ლა­ქო შე­ტა­კე­ბის შემ­დეგ დარ­ჩა. აჰუს პირ­და­პირ ქვე­ბით გაწყო­ბილ დიდ წრეს შე­ნიშ­ნავთ, რო­მე­ლიც ად­რე მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი ცე­რე­მო­ნი­ე­ბის­ თ­ვის გა­მო­ი­ყე­ნე­ბო­და. იქ­ვე, აღ­დგ­ ე­ნი­ლი და თა­ვი­დან აღ­მარ­ თუ­ლი მარ­ტო­სუ­ლი მო­ა­ი­ცა­ა, თუმ­ცა უც­ნო­ბი­ა, შე­ად­გენ­და ეს

27 VOYAGER 29/2023

ჩილე

ქან­და­კე­ბა აჰუ-­ჰან­გა-­ტე­ეს ნა­წილს თუ არა. ვა­ი­ჰუ დღემ­დე ცნო­ბი­ლი­ა, რო­გორც თევ­ზა­ობ­ ის­თ­ვის მშვე­ნი­ე­რი ლო­კა­ცი­ა, ამი­ტომ არაა გა­საკ­ვი­რი, რომ ად­რე აქ სო­ფე­ლი იყო. სოფ­ლის აღ­დ­გე­ნი­ლი ნა­გე­ბო­ბე­ბი წარ­მოდ­გე­ნას შე­გიქ­მ­ნით ძვე­ლ პო­ ლი­ნე­ზი­ე­ლთა ყო­ველ­დღი­უ­რ ყო­ფა­ზე. გან­სა­კუთ­რე­ბით სა­ინ­ ტე­რე­სოა შე­ნო­ბე­ბის ფორ­მა, რო­მე­ლიც პო­ლი­ნე­ზი­ელ­თა გად­ მო­ყი­რა­ვე­ბულ ნა­ვებს წა­აგ­ ავს. მე­ო­რე ლო­კა­ცია გა­გა­ოგ­ნებთ თა­ვი­სი სი­ლა­მა­ზით და მას­შ­ტა­ ბუ­რო­ბით — ჩამ­ქ­რალ ვულ­კან ტე­რე­ვა­კის მთის­წი­ნეთ­ში მდე­ ბა­რე კრა­ტე­რის ტბა რა­ნო-­რა­რა­კუ და ამა­ვე სა­ხელ­წო­დე­ბის ყვე­ლა­ზე დი­დი სამ­ტეხ­ლო, რო­მე­ლიც კრა­ტე­რის გა­რე კალ­თა­ზე მდე­ბა­რე­ობს. კრა­ტე­რის მი­და­მო­ებ­ში და სამ­ტეხ­ლოს ტე­რი­ტო­ რი­აზ­ ე ოთხა­სამ­დე ქან­და­კე­ბაა მი­მო­ფან­ტუ­ლი, რო­მელ­თა­გან უმე­ტე­სო­ბა და­უს­რუ­ლე­ბე­ლია და ბევ­რი კი მი­წა­ში ჩაფ­ლუ­ლიც. ყვე­ლა­ზე სა­ინ­ტე­რე­სო მაინც კლდი­დან ბო­ლომ­დე ამო­უკ­ვე­თა­ ვი მა­სი­უ­რი და­უს­რუ­ლე­ბე­ლი მო­ა­ის ქან­და­კე­ბე­ბი­ა. მათ­გან ყვე­ ლა­ზე მაღალი ოც­და­ერ­თი მეტ­რია და ორას­სა­მოც­და­ათ ტო­ნას იწო­ნის. ძალ­ზე შთამ­ბეჭ­და­ვია რა­ნო-­რა­რა­კუს ფერ­დობ­ზე გან­ლა­გე­ ბუ­ლ ტუ­რის­ტულ ბი­ლიკ­ზე სე­ირ­ნო­ბა ვე­ე­ბერ­თე­ლა მო­აი­ ­ებს შო­ რის — ხას­ხა­სა მწვა­ნე მდე­ლო­ზე მი­მო­ფან­ტულ თუ ჩა­მარ­ხულ მო­ნა­ცრის­ფ­რო-­მო­შა­ვო ქან­და­კე­ბებს ზურგს ოკე­ა­ნის სი­ლურ­ ჯე და კაშ­კა­შა ყვი­თე­ლი მზე უმ­შ­ვე­ნებს. ტუ­რის­ტუ­ლი ბი­ლი­კის ბო­ლოს კი, შორს, ჰო­რი­ზონ­ტ­ზე, მე­სა­მე და­ნიშ­ნუ­ლე­ბის ად­გი­ლი მო­ჩანს — აჰუ-­ტონ­გა­რი­კი (Ahu Tongariki), სა­დაც რა­ნუ-­რა­რა­ კუს კრა­ტე­რის ტბი­სა და მი­სი ლა­მა­ზი შე­მო­გა­რე­ნის დათ­ვა­ლი­ე­ რე­ბის შემ­დ­გომ გა­ვე­შუ­რეთ.

აჰუ-­ტონ­გა­რი­კი აღ­დ­გო­მის კუნ­ძუ­ლის ყვე­ლა­ზე დი­დი აჰუა და ყვე­ლა­ზე მძი­მე აღ­მარ­თულ მო­აის შე­ი­ცავს (86 ტო­ნა). ის ერ­თ­ერ­თი კლა­ნის დე­და­ქა­ლა­ქი იყო და თა­ვის დრო­ზე, სა­მო­ქა­ლა­ქო შე­ტა­კე­ბე­ბი­სას, ქან­და­კე­ბე­ბი მი­წა­ზე და­ამ­ხეს. XX სა­უ­კუ­ნე­ში ამას ცუ­ნა­მიც და­ე­მა­ტა, რო­მელ­მაც ქან­და­კე­ბე­ბი სა­ნა­პი­რო­დან კუნ­ ძუ­ლის შიგ­ნით წა­ლე­კა. მოგ­ვი­ა­ნე­ბით აჰუ აღადგინეს და დღეს აჰუ-­ტონ­გა­რი­კის თხუთ­მე­ტი­ვე მოაი ამა­ყად აცი­ლებს მზეს ზამ­ თ­რის ბუ­ნი­ო­ბი­სას. შემ­დე­გი გა­ჩე­რე­ბა „მსოფლიოს ჭი­პი­ა“ — უჩ­ვე­უ­ლოდ გლუ­ვი, სფე­რი­სე­ბუ­ლი ფორ­მის ქვის ლო­დი, რო­მე­ლიც თეთ­რი მარ­ჯ­ნის ქვი­ში­ა­ნი სა­ნა­პი­როს, ანა­კე­ნის სა­ნა­პი­როს სი­ახ­ლო­ვეს მდე­ბა­ რე­ობს. ქვა ად­გი­ლობ­რი­ვი წარ­მო­შო­ბი­სა­ა, შე­ი­ცავს რკი­ნას და მაგ­ნი­ტუ­რი მი­ზი­დუ­ლო­ბა აქვს. ამ გრძე­ლი, დამ­ღ­ლე­ლი, მაგ­რამ სა­სი­ა­მოვ­ნო დღის ლო­გი­კუ­რი და­სას­რუ­ლი ანა­კე­ნის სა­ნა­პი­რო ზოლ­ზე წა­მო­კოტ­რი­ა­ლე­ბა და წყნა­რი ოკე­ა­ნის თბილ წყლებ­ში ჩაჭყუმ­პა­ლა­ვე­ბა გახ­და.

28 VOYAGER 29/2023

ტე­რე­ვა­კის მთა აღ­დ­გო­მის კუნ­ძულ­ზე მოგ­ზა­უ­რო­ბის­გან მაქ­სი­მა­ლუ­რი სი­ა­მოვ­ ნე­ბის მი­სა­ღე­ბად, მან­ქა­ნის ქი­რა­ო­ბა გა­დავ­წყ­ვი­ტეთ, რა­თა კი­ დევ ერ­თხელ, უკ­ვე ჩვე­ნე­ბუ­რი ტემ­პით დაგ­ვეთ­ვა­ლი­ე­რე­ბი­ნა კუნ­ძუ­ლის სა­ოც­რე­ბე­ბი. ამას­თან, რა­პა-­ნუ­ის ყვე­ლა­ზე დი­დი და ახალ­გაზ­რ­და ჩამ­ქ­რა­ლი ვულ­კა­ნის, ტე­რე­ვა­კის და­ლაშ­ქ­ვ­ რაც გან­ვიზ­რა­ხეთ. მისი სი­მაღ­ლე 507 მეტ­რია და მწვერ­ვა­ლი კი კუნ­ძუ­ლის უმაღ­ლე­სი წერ­ტი­ლი­ა. მთა­ზე ას­ვლ ­ ა-­ჩა­მოს­ვ­ლა 2-3 სა­ათ­შია შე­საძ­ლე­ბე­ლი, გა­აჩ­ნია სი­ა­რუ­ლის სიჩ­ქა­რეს. სა­ ლაშ­ქრ ­ ო ბი­ლი­კი მარ­ტი­ვი­ა, ხო­ლო მწვერ­ვა­ლი­დან ულა­მა­ზე­სი პა­ნო­რა­მუ­ლი ხე­დი იშ­ლე­ბა მთელ კუნ­ძულ­ზე. ამინ­დი რა­პა-­ნუ­ ი­ზე ხში­რად ცვა­ლე­ბა­დია და მთის და­ლაშ­ქვ­ რ ­ ი­სას შე­იძ­ლე­ბა წვი­მა­შიც მოხ­ვდ ­ ეთ, მაგ­რამ ნუ და­ღონ­დე­ბით, ღრუბ­ლე­ბი მა­ ლე­ვე გა­ი­ფან­ტე­ბა და მცხუნ­ვა­რე მზე­ზე წა­მი­ე­რად შეშ­რე­ბით. ტე­რე­ვა­კის ღირ­სე­ულ ­ ად და­ლაშ­ქ­ვ­რის შემ­დეგ სას­ტუმ­როს­ კენ გა­ვე­შუ­რეთ და გზად და­უ­ვიწყარ სა­ნა­ხა­ობ­ ას გა­და­ვე­ყა­ რეთ — ვე­ლუ­რი ცხე­ნე­ბის გა­დარ­ბე­ნა ღრუბ­ლე­ბი­სა და ოკე­ა­ ნის ფონ­ზე. ალ­ბათ უკე­თეს გა­ცი­ლე­ბას ვერც კი მო­ი­სურ­ვებ­და ადა­მი­ა­ნი.

ეპი­ლო­გი უდაბ­ნო და ვარ­ს­კ­ვ­ლა­ვე­ბით მო­ჭე­დი­ლი ცა; მა­რი­ლი­ა­ნი ტბე­ბი და მყინ­ვარ­წვ­ ე­რე­ბი; ვულ­კა­ნუ­რი პე­ი­ზა­ჟე­ბი, რომ­ლე­ბიც უცხო პლა­ნე­ტებს მო­გა­გო­ნებთ, და სიყ­ვით­ლე­ში ჩა­ძი­რუ­ლი მთის ფერ­დო­ბე­ბი; ჰუ­ა­ნა­კო­ე­ბი და ვარ­დის­ფე­რი ფლა­მინ­გო­ე­ბი; პო­ ლი­ნე­ზი­ელ ­ ე­ბი და მო­ა­ის მის­ტი­კუ­რი ქან­და­კე­ბე­ბი; ვე­ნა­ხე­ბი და უგემ­რი­ე­ლე­სი ღვი­ნო­ე­ბი; დი­დი მე­გა­პო­ლი­სე­ბი და ინ­დი­ელ­თა პა­ტა­რა და­სახ­ლე­ბე­ბი; ჩან­ჩ­ქე­რე­ბი და პა­ტა­გო­ნი­ის ვე­ლუ­რი და თვალ­წარ­მ­ტა­ცი ბუ­ნე­ბა... რო­დე­საც მე­კითხე­ბი­ან, თუ რო­მე­ლი ქვე­ყა­ნა მო­მე­წო­ნა ყვე­ლა­ზე მე­ტად მთე­ლი ჩე­მი მოგ­ზა­უ­რო­ბე­ ბი­დან, ასე ვპა­სუ­ხობ ხოლ­მე: „მიჭირს, ერ­თი ქვე­ყა­ნა გა­მოვ­ყო, მაგ­რამ თუ ოდეს­მე მო­გე­ცათ ჩილეში მოგზაურობის შანსი, ხე­ ლი­დან არას­დ­როს გა­უშ­ვათ­!“

29 VOYAGER 29/2023

ჩილე

სანტიაგო

დი­დი ქარ­ტე­ხი­ლე­ბის ქა­ლა­ქი ვ ე­რა ზ ა რ­კ ოვ­ს­კ ა

Foundation of Santiago. Pedro Lira. 1888. MHN

ლა­თი­ნუ­რი ამე­რი­კის კო­ლო­ნი­უ­რი პე­რი­ო­დის ქა­ლა­ქე­ბის ის­ ტო­რია ერ­თმ­ ა­ნეთს ბევრ რა­მე­ში ჰგავს — ხში­რად, ესაა ამ­ბა­ვი ვინ­მე ეს­პა­ნე­ლი იდალ­გო­სი, რო­მე­ლიც გამ­დიდ­რე­ბისა და სა­ ხე­ლის მოხ­ვე­ჭის სურ­ვი­ლით შეპყ­რო­ბი­ლი, მშობ­ლი­ურ მხა­რეს ტო­ვებს და ფა­თე­რა­კე­ბით სავ­სე მოგ­ზა­უ­რო­ბას იწყებს — შორ, უც­ნობ მხა­რე­ში მი­ეშ­ უ­რე­ბა. ან გა­უ­მარ­თ­ლებს, ან არა. თუმ­ცა, იმა­საც გა­აჩ­ნია — გა­მარ­თ­ლე­ბას რას ვე­ძა­ხით. სან­ტი­ა­გოს და­არ­ სე­ბის ამ­ბა­ვიც ესაა — იდე­ა­ლუ­რი სი­უ­ჟე­ტი რე­ა­ლურ მოვ­ლე­ნებ­ ზე და­ფუძ­ნე­ბუ­ლი სა­თავ­გა­და­სავ­ლო ფილ­მის­თ­ვის, რო­მელ­შიც ინ­დი­ელ ­ ე­ბი ტანს პიგ­მენ­ტით იფე­რა­ვენ და სა­უბ­რო­ბენ ენა­ზე, რომ­ლის მნიშ­ვნ­ ე­ლო­ბა­საც ტიტ­რე­ბით იგებთ. ეს­პა­ნელ კონ­კის­ ტა­დო­რებს გაპ­რი­ალ ­ ე­ბუ­ლი აბ­ჯ­რე­ბი მზე­ზე უბ­ზი­ნავთ და ახ­ლო ხედ­ით, მუ­ზა­რა­დის წვრი­ლი ღრი­ჭო­დან, სიბ­ნე­ლე­ში ამო­ნა­თე­ ბუ­ლი თვა­ლე­ბი უჩანთ. ესაა ფილ­მი წი­ნას­წარ ცნო­ბი­ლი და­სას­ რუ­ლით, სა­დაც სი­მარ­თ­ლეს­თან მე­ტ-ნაკ­ლე­ბად მი­ახ­ლო­ე­ბუ­ლი ის­ტო­რი­უ­ლი მოვ­ლე­ნე­ბის მიღ­მა, მე­სა­მე თუ მე­ოთხე პლას­ტად სიყ­ვა­რუ­ლი ჩნდე­ბა. არა­ფე­რია ამ ის­ტო­რი­ა­ში მო­გო­ნი­ლი. დი­დი

იმ­პე­რი­ა­ლის­ტუ­რი მიზ­ნე­ბისა და ძა­ლა­უფ­ლე­ბის­თ­ვის ბრძო­ლე­ ბის გარ­და, სან­ტი­ა­გოს ის­ტო­რია არის ამ­ბა­ვი მძაფრ ადა­მი­ან­ ურ ვნე­ბებ­ზე, იმედ­გაც­რუ­ე­ბა­ზე და, ალ­ბათ იმა­ზეც, რა არ­ჩე­ვანს აკე­ თებს ადა­მი­ა­ნი, რო­ცა ამის დრო და­უდ­გე­ბა. ინეს დე სუ­არ ­ ე­სი 1507 წელს, მად­რი­დის და­სავ­ლე­თით, ეს­პა­ ნე­თის პა­ტა­რა ქა­ლაქ პლა­სენ­სი­ა­ში და­ი­ბა­და. ის­ტო­რი­ამ მი­ სი ქმრის სა­ხე­ლიც შე­მოგ­ვი­ნა­ხა — ხუ­ან დე მა­ლა­გა (Juan de Málaga). ალ­ბათ, სულ ახალ­გაზ­რდ ­ ა იყო, რო­ცა ცო­ლი და­ტო­ვა და სიმ­დიდ­რისა და უკე­თე­სი ცხოვ­რე­ბის ძი­ე­ბა­ში, ოკე­ან­ ის გა­ დაღ­მა გა­და­იხ­ვე­წა. 1537 წელს, ლო­დი­ნით გა­ბეზ­რე­ბულ­მა ინეს­ მა, სა­მე­ფო ნე­ბარ­თ­ვა მო­იპ­ ო­ვა, რო­მე­ლიც მას — მარ­ტო­ქალს, გე­მით ამე­რი­კა­ში გამ­გ­ზავ­რე­ბის უფ­ლე­ბას აძ­ლევ­და და სრუ­ლი­ ად უცხო სამ­ყა­რო­ში ქმრის სა­ძებ­ნე­ლად წა­ვი­და. ხან­გრ ­ ­ძლ ­ ი­ვი მგზავ­რო­ბის შემ­დეგ, მი­სი­ა, რო­მელ­საც ახალ­გაზ­რ­და ქა­ლი ახ­ ლ­და, კა­რი­ბის ზღვის ნა­პირ­ზე გად­მოს­ხ­და და თა­ნა­მედ­რო­ვე პე­რუს ტე­რი­ტო­რი­აზ­ ე გა­და­ვი­და, სა­დაც ინეს­მა ქმრის და­ღუპ­ვის

30 VOYAGER 29/2023

შე­სა­ხებ შე­იტყო. მოგ­ვი­ა­ნე­ბით — 1540 წელს, ეს­პა­ნელ კონ­კის­ ტა­დორ პედ­რო დე ვალ­დი­ვი­ას­თან გა­მიჯ­ნუ­რე­ბუ­ლი, მის რაზმს შე­უ­ერ­თდ ­ ა და სამ­ხ­რე­თით — ჩი­ლეს ტე­რი­ტო­რი­ის და­სა­ლაშ­ქ­ რად გაჰ­ყ­ვა. პედ­რო დე ვალ­დი­ვია ეს­პა­ნუ­რი დიდ­გვ­ ა­რო­ვა­ნი ოჯა­ხი­დან იყო, ინე­სის მსგავ­სად — პორ­ტუ­გა­ლი­ის მო­საზღ­ვ­რე ეს­ტ­რა­მა­დუ­რის რე­გი­ონ­ ი­დან. ევ­რო­პა­ში პირ­ვე­ლი სამ­ხედ­რო წარ­მა­ტე­ბის შემ­დეგ, ვე­ნე­სუ­ელ ­ ას, სან­ტო დო­მინ­გოსა და პე­რუს ექ­ს­პე­დი­ცი­ებ­ში გა­მო­ი­ჩი­ნა თა­ვი და ჩი­ლე­ში გუ­ბერ­ნა­ტო­რის ჩი­ ნით ჩა­ვი­და. ეს­პა­ნე­ლე­ბი­სა და რამ­დე­ნი­მე ინ­დი­ე­ლი მო­კავ­ში­ რის­გან შემ­დ­გა­რი 150-კაციანი რაზ­მი მდი­ნა­რე მა­პო­ჩოს ხე­ო­ბა­ ში, ბორ­ც­ვ­ზე და­ბა­ნაკ­და. ვალ­დი­ვი­ამ მრა­ვალ­რიცხო­ვა­ნი ად­გი­ ლობ­რი­ვი მო­სახ­ლე­ო­ბა აქა­უ­რი მი­წე­ბის ნა­ყო­ფი­ე­რე­ბის უტყუ­არ ნიშ­ნად მი­ი­ღო და ქა­ლა­ქის გა­შე­ნე­ბის გა­დაწყ­ვე­ტი­ლე­ბა მი­ი­ღო. ახალ­შე­ნის­თ­ვის მდი­ნა­რე მა­პო­ჩოს ორ მკლავს შო­რის მოქ­ ცე­უ­ლი ტე­რი­ტო­რია შე­არ­ჩი­ეს — რაც ერ­თ­დ­რო­ულ ­ ად ქა­ლა­ქის დაც­ვასა და წყლით მო­მა­რა­გე­ბას უზ­რუნ­ველ­ყოფ­და. ბუ­ნებ­რი­ვი თავ­დაც­ვი­თი სის­ტე­მის ნა­წი­ლად იქ­ცა ბორ­ც­ვიც, სა­ი­და­ნაც მთე­ ლი პე­რი­მეტ­რი ად­ვი­ლად კონ­ტ­როლ­დე­ბო­და. ქა­ლა­ქის გეგ­მა ჭად­რა­კის და­ფას ჰგავ­და, რო­გორც ამას ეს­პა­ნუ­რი ურ­ბა­ნი­ზა­ცი­ ის ტრა­დი­ცი­უ­ლი მო­დე­ლი მო­ითხოვ­და — ყვე­ლა­ფე­რი გე­ო­მეტ­ რი­უ­ლი სი­ზუს­ტით იყო ორ­გა­ნი­ზე­ბუ­ლი და­სახ­ლე­ბის ცენ­ტ­რ­ში მდე­ბა­რე მთა­ვა­რი მო­ედ­ნის გარ­შე­მო. აქ იყო მთა­ვა­რი ტა­ძა­რი და კა­ვი­ლდოც — მუ­ნი­ცი­პა­ლუ­რი საბ­ჭო. სან­ტი­ა­გოს და­არ­სე­ბის ოფი­ცი­ა­ლურ თა­რი­ღად 1541 წლის 12 თე­ბერ­ვა­ლი მიიჩნევა — დღე, რო­ცა ვალ­დი­ ვი­ამ აქ, ეს­პა­ნე­თის სა­მე­ფო კა­რისა და ეკ­ლე­სი­ის სა­ხე­ლით, ქა­ლა­ქის გა­შე­ნე­ბის ბრძა­ნე­ბა გას­ცა.

ასე იწყე­ბა ჩი­ლეს კო­ლო­ნი­ზა­ცი­ის ის­ტო­რი­აც — სწო­რედ სან­ ტი­ა­გო გახ­და საწყი­სი პუნ­ქტ ­ ი ამე­რი­კის კონ­ტი­ნენ­ტის სამ­ხრ ­ ეთ ნა­წილ­ში ეს­პა­ნე­თის ექ­ს­პან­სი­ის გა­ფარ­თო­ე­ბისა და ახა­ლი მი­ წე­ბის შე­მო­ერ­თე­ბის პრო­ცეს­ში. ამ მოვ­ლე­ნე­ბის ჟამ­თა­აღ­მ­წე­ რე­ლია ვალ­დი­ვი­ას რაზ­მის ორი წევ­რი, რო­მელ­თა ქრო­ნი­კე­ბიც, სხვა მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვან ინ­ფორ­მა­ცი­ას­თან ერ­თად, ინეს დე სუ­ა­ რეს­თან და­კავ­ში­რე­ბულ ცნო­ბებ­საც ინა­ხავს — თუ რო­გორ იხ­ს­ნა მან წყურ­ვი­ლით სიკ­ვ­დი­ლის­გან ჯა­რის­კა­ცე­ბი, რო­ცა ატაკამის უდაბ­ნო­ში წყა­ლი აღ­მო­აჩი­ნა, და რო­გორ გა­მო­აა­ შ­კა­რა­ვა შეთ­ ქ­მუ­ლე­ბა ვალ­დი­ვი­ას წი­ნა­აღ­მ­დეგ. ნათელია, რომ ქალს თა­ვი­სი სი­მა­მა­ცითა და გამ­ჭ­რი­ა­ხო­ბით თა­ნა­მედ­რო­ვე­ებ­ზე დი­დი შთა­ ბეჭ­დი­ლე­ბა მო­უხ­დე­ნი­ა. თუმ­ცა უდი­დე­სი აღი­არ ­ ე­ბა მას შემ­დეგ

Ritratto di Pedro de Valdivia, 1874.

Pedro León

მო­ი­პო­ვა, რაც აჯან­ყე­ბულ ინ­დი­ე­ლებს სას­ტი­კად გა­უს­წორ­და და ახალდაარსებული სან­ტი­ა­გოს გა­დარ­ჩე­ნა­ში გა­დამ­წყ­ვე­ტი რო­ლი ითა­მა­შა. რო­ცა 1541 წლის 11 სექ­ტემ­ბერს პი­კუნ­ჩეს ტო­ მის ად­გი­ლობ­რივ­მა ინ­დი­ე­ლებ­მა ქა­ლა­ქი მი­წას­თან გა­ას­წო­რეს, ინე­სი ჯა­რის­კა­ცებ­ზე ზრუ­ნავ­და, ჭრი­ლო­ბებს უხ­ვევ­და და აპუ­ რებ­და, მოგ­ვი­ა­ნე­ბით კი ინი­ცი­ა­ტი­ვა ხელ­ში აიღო — ინ­დი­ელ­თა დატყ­ვე­ვე­ბულ ბე­ლა­დებს თა­ვე­ბი მოჰ­კ­ვე­თა და დაბ­ნე­უ­ლი და დე­მო­რა­ლი­ზე­ბუ­ლი მო­წი­ნა­აღ­მ­დე­გე სა­ბო­ლო­ოდ და­ა­მარ­ცხა.

1548 წელს პედ­რო დე ვალ­დი­ვი­ა, დი­დი სამ­ხედ­რო დამ­სა­ხუ­რე­ ბე­ბისა და ეს­პა­ნე­თის კო­ლო­ნი­უ­რი სამ­ფ­ლო­ბე­ლო­ე­ბის გა­ფარ­ თო­ე­ბის მი­უ­ხე­და­ვად, სა­სა­მარ­თ­ლოს წი­ნა­შე წარ­დ­გა, რო­მე­ლიც მას, რო­გორც და­ქორ­წი­ნე­ბულს, ინეს დე სუ­ა­რეს­თან თა­ნა­ ცხოვრე­ბა­ში ამ­ხელ­და. ვალ­დი­ვი­ამ თა­ვი­სუფ­ლე­ბა და გუ­ბერ­ნა­ ტო­რის ტი­ტუ­ლი ქალ­თან ურ­თი­ერ­თო­ბის შეწყ­ვე­ტის პი­რო­ბით შე­ი­ნარ­ჩუ­ნა. ერ­თი წლის შემ­დეგ, ინეს დე სუ­ა­რე­სი ცო­ლად გაჰ­ ყ­ვა როდ­რი­გო დე კუ­ი­რო­გას (Rodrigo de Quiroga) — ეს­პა­ნელ კონ­კის­ტა­დორსა და მო­მა­ვალ გუ­ბერ­ნა­ტორს, ვის­თან ერ­თა­დაც მშვიდ, ოჯა­ხურ გა­რე­მო­ში 30 წე­ლი­წადი იცხოვ­რა. ვალ­დი­ვი­ამ კი უფლება­მო­სი­ლე­ბის შეს­რუ­ლე­ბა გა­ნაგ­რ­ძო და, ახა­ლი მი­წე­ბის შემოსაერთებლად, მის­თ­ვის სა­ბე­დის­წე­რო კამ­ პა­ნია წა­მო­იწყო მა­პუ­ჩეს ტო­მის ინ­დი­ელ­თა წი­ნა­აღ­მ­დეგ. 1553 წელს ის ტყვედ ჩა­ვარ­და. ამ­ბო­ბენ, რომ ლა­უ­ტა­რო — ახალ­გაზ­ რ­და მა­პუ­ჩე, რო­მელ­მაც ინ­დი­ე­ლე­ბი გა­ა­ერ­თი­ა­ნა და ეს­პა­ნუ­რი ექ­სპ­ ან­სი­ის წი­ნა­აღ­მ­დეგ და­რაზ­მა, ვალ­დი­ვი­ას კარ­გად იც­ნობ­და, რად­გან, ბავ­შ­ვო­ბა­ში ეს­პა­ნე­ლთა მი­ერ გა­ტა­ცე­ბუ­ლი, მის სა­ჯი­ნი­ ბო­ში მუ­შა­ობ­და. ლა­უტ ­ ა­რომ ეს­პა­ნე­ლი კონ­კის­ტა­დო­რი სას­ტი­კი სიკ­ვ­დი­ლით და­სა­ჯა, თვი­თონ კი, რამ­დე­ნი­მე წლის შემ­დეგ, მდი­ ნა­რე მა­ტა­კი­ტო­ზე მომ­ხ­და­რი შე­ტა­კე­ბის დროს და­ი­ღუ­პა. სიკ­ვ­ დი­ლამ­დე ცო­ტა ხნით ად­რე ვალ­დი­ვი­ამ მი­სი მე­უღ­ლის სან­ტი­ ა­გო­ში ჩაყ­ვა­ნის გან­კარ­გუ­ლე­ბა გას­ცა. მა­რი­ნა ორ­ტის დე გა­ეტ ­ე გონ­სა­ლე­სი (Marina Ortiz de Gaete) ჩი­ლე­ში 1555 წელს ჩა­ვი­და და სა­მუ­და­მოდ დარ­ჩა. ის პედ­რო დე ვალ­დი­ვი­ას მი­ერ და­არ­ სე­ბულ კი­დევ ერთ ქა­ლაქ­ში — კონ­სეფ­სი­ონ­ში სა­უ­კუ­ნის მი­წუ­ რულს გარ­და­იც­ვა­ლა.

ინეს დე სუარესი. მხატვარი ხოსე მერსედეს ორტეგა.

ეს­პა­ნუ­რი კო­ლო­ნი­ზა­ცი­ის პე­რი­ოდ­ში ქა­ლა­ქის ზო­მე­ბი და ჭად­ რა­კუ­ლი გეგ­მა­რე­ბა თით­ქ­მის არ შეც­ვ­ლი­ლა. თუმ­ცა ეს პე­რი­ო­დი მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი და მას­შ­ტა­ბუ­რი სა­ინ­ჟინ­რო პრო­ექ­ტით აღი­ნიშ­ნა — Puente Cal y Canto — მდი­ნა­რე მა­პუ­ჩო­ზე გა­დე­ბუ­ლი ქვის 31 VOYAGER 29/2023

ჩილე

სანტიაგო

ხი­დი, რომ­ლის მშე­ნებ­ლო­ბაც 1767 წელს და­იწყო. 200 მეტ­რის სიგ­რძ­ ის, 11-თა­ღი­ა­ნი მა­სი­უ­რი კონ­ს­ტ­რუქ­ცი­ა, საკ­მა­რი­სად გა­ნი­ ე­რი იყო იმის­თ­ვის, რომ ორ ხა­რებ­შებ­მულ ურემს თა­ვი­სუფ­ლად აექ­ცია გვერ­დი ერ­თ­მა­ნე­თის­თ­ვის. 1888 წელს, მას შემ­დეგ, რაც ხი­დი მო­რი­გი წყალ­დი­დო­ბის დროს მნიშ­ვნ­ ე­ლოვ­ნად და­ზი­ან­ და, გა­დაწყ­და, მდი­ნა­რე კა­ლა­პოტ­ში მო­ექ­ცი­ათ და ინ­გლ ­ ის­სა და საფ­რან­გეთ­ში ლი­თო­ნის ოთხი ხი­დი შე­უკ­ვე­თეს. ასე მოგ­ვარ­და სან­ტი­ა­გოს­თ­ვის აქ­ტუ­ა­ლუ­რი წყალ­დი­დო­ბე­ბის პრობ­ლე­მა, ქა­ ლა­ქის ჩრდი­ლო­ე­თი გა­რე­უ­ბა­ნი კი, ცენ­ტ­რ­თან და­მა­კავ­ში­რე­ბე­ ლი პირ­და­პი­რი გზის წყა­ლო­ბით, გან­ვი­თა­რე­ბის გზას და­ად­გა. სან­ტი­აგ­ ოს სხვა­დას­ხ­ვა უბან­ში სე­ირ­ნო­ბი­სას თვალს თუ მოკ­ რავთ, კი­დეც იც­ნობთ იმ პე­რი­ოდ ­ ის ევ­რო­პა­ში პო­პუ­ლა­რულ, ლი­თო­ნის ხი­დებს.

XIX სა­უკ­ უ­ნი­დან ქა­ლაქ­მა ევ­რო­პუ­ლი იერ­სა­ხე მი­ი­ღო. ურ­ბა­ ნუ­ლი ლან­დ­შაფ­ტის პირ­ვე­ლი მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი ცვლი­ლე­ბა 1818 წელს გან­ხორ­ცი­ელ­და — რო­ცა სან­ტი­ა­გო უკ­ვე ჩი­ლეს და­მო­უ­ კი­დე­ბე­ლი რეს­პუბ­ლი­კის დე­და­ქა­ლა­ქი­ იყო. მდი­ნა­რე მა­პო­ჩოს მარ­ჯ­ვე­ნა შე­ნა­კა­დი და­აშ­რეს და, ჩი­ლეს მმარ­თ­ვე­ლის, ბერ­ნარ­ დო ო’­ჰი­გინ­სის ბრძა­ნე­ბით, ალ­ვის ხე­ე­ბი გა­აშ­ ე­ნეს. დღეს Avenida Libertador Bernardo O’Higgins თა­ნა­მედ­რო­ვე სან­ტი­აგ­ ოს ერ­თ­-ერ­თი მთა­ვა­რი გამ­ზი­რი­ა. და­მო­უ­კი­დებ­ლო­ბის­თ­ვის ბრძო­ ლის პე­რი­ოდ­ში ქა­ლა­ქი ხე­ლი­დან ხელ­ში გა­და­დი­ო­და, თუმ­ცა მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვან და­ზი­ა­ნე­ბებს გა­და­ურ­ჩა, რად­გან გა­დამ­წყ­ვე­ტი და­პი­რის­პი­რე­ბა, და­ახ­ლო­ე­ბით, 15 კი­ლო­მეტ­რის მო­შო­რე­ბით — მა­ი­პუს­თან გა­ი­მარ­თა. სტი­ქი­უ­რი მოვ­ლე­ნე­ბი, ერ­თი მხრივ, მოგ­ვარ­და, მაგ­რამ გა­ მოწვე­ვად მა­ინც დარ­ჩა წყალ­დი­დო­ბა, უფ­რო მე­ტად კი მი­წის­ ძ­ვ­რე­ბი, რაც ქა­ლა­ქის ურ­ბა­ნულ გან­ვი­თა­რე­ბას შემ­დეგ პე­რი­ ო­დ­შიც აფერ­ხებ­და. XX სა­უ­კუ­ნის და­საწყის­ში ჩი­ლეს და­მო­უ­კი­ დებ­ლო­ბის 100 წლის­თა­ვის აღ­სა­ნიშ­ნა­ვად მზა­დე­ბა წინ­და­წინ და­იწყეს. დე­და­ქა­ლა­ქი, რო­გორც სა­ზე­ი­მო და ოფი­ცი­ალ ­ უ­რი ღო­ნის­ძი­ე­ბე­ბის ეპი­ცენ­ტ­რი, გა­ნახ­ლ­და: და­იგ­ ეგ­მა სა­ქა­ლა­ქო მშე­ნებ­ლო­ბე­ბი, მო­ეწყო სა­ზო­გა­დო­ებ­რი­ვი ად­გი­ლე­ბი, მო­წეს­ რიგ­და გა­რე გა­ნა­თე­ბისა და კა­ნა­ლი­ზა­ცი­ის სის­ტე­მა. 1908 წელს სან კრის­ტო­ბა­ლის ბორ­ც­ვზ­ ე ღვთის­მ­შობ­ლის უზარ­მა­ზა­რი ქან­ და­კე­ბა და­იდ­გა, რომელიც, პრაქ­ტი­კუ­ლად, ქა­ლა­ქის ყვე­ლა უბ­

ნი­დან ჩანს. ყვე­ლა­ზე მას­შ­ტა­ბუ­რი და მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი პრო­ექ­ტი კი სან­ტა ლუ­სი­ას ბორ­ც­ვის გა­ნახ­ლე­ბა იყო. ეს სან­ტი­ა­გოს ყვე­ ლა­ზე სიმ­ბო­ლუ­რი ად­გი­ლია — ერ­თ­გვ­ ა­რი პორ­ტა­ლი, რო­მელ­საც მი­სი და­არ­სე­ბის სა­თა­ვე­ებ­თან მიჰ­ყავ­ხართ, ამიტომ, გირ­ჩევთ, თქვე­ნი ექ­სკ­ ურ­სია ამ ქა­ლაქ­ში, ეს­პა­ნე­ლი კონ­კის­ტა­დო­რე­ბის მსგავ­სად, ამ პა­ტა­რა გო­რა­კის და­ლაშ­ქ­ვ­რით და­იწყოთ. სან­ტა ლუ­სი­ას ბორ­ც­ვი (Cerro Santa Lucía) — ვულ­კა­ნუ­რი წარ­ მო­შო­ბის ეს კლდო­ვა­ნი შე­მაღ­ლე­ბა ქა­ლა­ქის ურ­ბა­ნუ­ლი ის­ტო­ რი­ის უმ­ნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნე­სი ნაშ­თი­ა. ხელ­საყ­რე­ლი გე­ოგ­რა­ფი­უ­ლი მა­ხა­სი­ათ ­ ებ­ლე­ბის გა­მო, ეს­პა­ნელ­მა კონ­კის­ტა­დო­რებ­მა, სან­ტა ლუ­სია სათ­ვალ­თ­ვა­ლო-­სა­მეთ­ვალ­ყუ­რეო პუნ­ქ­ტად აქ­ცი­ეს — მთე­ბით გარ­შე­მორ­ტყ­მუ­ლი მდი­ნა­რე მა­პო­ჩოს ხე­ობ­ ა დღე­საც ხე­ლის­გუ­ლი­ვით მო­ჩანს 70 მეტ­რამ­დე სი­მაღ­ლის ბორ­ცვ­ ი­დან.

32 VOYAGER 29/2023

ერთ დროს მტვრი­ან­ ი და შიშ­ვე­ლი მთა დღეს 65 000 კვ. მეტ­რ­ზე გა­შე­ნე­ბუ­ლი რეკ­რე­ა­ცი­უ­ლი ზო­ნა­ა, სა­დაც შე­გიძ­ლი­ათ, შუ­ადღე გრი­ლად და სა­სი­ამ­ ოვ­ნოდ გა­ატ ­ ა­როთ და ქა­ლა­ქის სა­უცხოო ხე­ დე­ბით დატ­კბ­ ეთ. ყვე­ლა დო­ნე­ზე გან­თავ­სე­ბუ­ლი ტე­რა­სა ან მო­ე­ და­ნი ხში­რი შეს­ვე­ნე­ბის სა­შუ­ალ ­ ე­ბას მოგ­ცემთ. ქა­ლა­ქი აქე­და­ნაც შე­სა­ნიშ­ნა­ვად მო­ჩანს, მაგ­რამ თუ გინ­დათ, სან­ტი­ა­გო სა­უკ­ ე­თე­სო წერ­ტი­ლი­დან იხი­ლოთ, მწვერ­ვალ­ზე ას­ვ­ ლას გირ­ჩევთ. ვი­ზი­ტო­რებს ლიფ­ტით სარ­გებ­ლო­ბა შე­უძ­ლი­ათ, თუმ­ცა ის მარ­შ­რუ­ტის ბო­ლომ­დე არ მი­გიყ­ვანთ. ბორ­ც­ვის და­ ლაშ­ქ­ვ­რას უთუ­ოდ კარგ, მზი­ან ამინ­დ­ში გირ­ჩევთ, რომ სმო­გისა და ნის­ლის ნა­ზავ­მა მთებ­ზე ხე­დი არ გა­გი­ფუ­ჭოთ. სე­ირ­ნო­ბი­სას არ გა­მოგ­რ­ჩეთ:

მო­მენ­ტი, რო­ცა აქ და­ბა­ნა­კე­ბულ თა­ნა­მებ­რ­ძო­ლებს პედ­რო დე ვალ­დი­ვი­ამ ქა­ლა­ქის და­არ­სე­ბის შე­სა­ხებ ამ­ც­ნო, სა­უ­კუ­ნე­ე­ბის მე­რე, თით­ქ­მის ქრეს­ტო­მა­თი­უ­ლი სი­ზუს­ტით ასა­ხა ცნო­ბილ­მა ჩი­ლელ­მა ფერ­მ­წერ­მა და ხე­ლოვ­ნე­ბის დიდ­მა პო­პუ­ლა­რი­ზა­ ტორ­მა, პედ­რო ლი­რამ. 1888 წლით და­თა­რი­ღე­ბულ ტი­ლო­ზე „სანტიაგოს და­არ­სე­ბა“ აბ­ჯა­რას­ხ­მუ­ლი ვალ­დი­ვია მის თან­მ­ხ­ ლებ ხუ­ან მარ­ტინ დე კან­დი­ას გო­რა­კის მი­სად­გო­მე­ბის­კენ მი­ ა­ნიშ­ნებს, სა­დაც, სა­ვა­რა­უდ ­ ოდ, დღე­ვან­დე­ლი Plaza de Armas ანუ სან­ტი­ა­გოს მთა­ვა­რი მო­ე­და­ნია და სა­იდ ­ ა­ნაც მოგ­ვი­ან­ ე­ბით ქა­ლა­ქის გა­ნა­შე­ნი­ა­ნე­ბა და­იწყო. მა­ნამ­დე კი, ეს­პა­ნუ­რი მმარ­ თ­ვე­ლო­ბის დამ­ყა­რე­ბის უპირ­ვე­ლეს დას­ტუ­რად, ვალ­დი­ვი­ამ ბორცვს სა­ხე­ლი გა­და­არ­ქ­ვა: Huelén ად­გი­ლობ­რივ ინ­დი­ელ­თა ენა­ზე, ამი­ე­რი­დან იწო­დე­ბა სან­ტა ლუ­სი­ად. თით­ქ­მის მთე­ლი კო­ლო­ნი­უ­რი პე­რი­ო­დის გან­მავ­ლო­ბა­ში ბორ­ც­ვ­მა თა­ვი­სი ვე­ლუ­ რი, პირ­ველ­ყო­ფი­ლი სა­ხე შე­ი­ნარ­ჩუ­ნა. მი­სი ბუ­ნებ­რი­ვი კონ­ტუ­რი პირ­ვე­ლად XIX სა­უკ­ უ­ნის და­საწყის­ ში შე­იც­ვა­ლა, რო­ცა ჩი­ლეს უკა­ნას­კ­ნელ­მა ეს­პა­ნელ­მა გუ­ბერ­ნა­ ტორ­მა კა­ზი­მი­რო მარ­კო დელ პონ­ტ­მა (Casimiro Marcó del Pont) ის რო­ი­ა­ლის­ტთა თავ­დაც­ვით ბას­ტი­ო­ნად აქ­ცია და აქ ორი სი­ მაგ­რე ააშე­ნა. 1840-1862 წლებ­ში ბორ­ც­ვის თავ­ზე პირ­ვე­ლი ას­ტ­ რო­ნო­მი­უ­ლი ობ­სერ­ვა­ტო­რია ფუნ­ქ­ცი­ო­ნი­რებ­და.

XIX სა­უკ­ უ­ნის ბო­ლოს სან­ტი­ა­გოს ლე­გენ­და­რულ­მა მერ­მა — ბენ­ ჟა­მინ ვი­კუ­ნია მა­კე­ნამ (Benjamín Vicuña Mackenna), ჩი­ლეს რეს­ პუბ­ლი­კის 100 წლის­თა­ვის სა­ი­უ­ბი­ლე­ოდ, ქა­ლა­ქის ურ­ბა­ნუ­ლი გან­ვი­თა­რე­ბის მას­შტ ­ ა­ბუ­რი პრო­ექ­ტი წა­რად­გი­ნა, რომ­ლის ფარ­ გ­ლებ­შიც 1872 წელს სან­ტა ლუ­სი­ას ბორ­ც­ვის მო­დერ­ნი­ზა­ცია და­ იწყო. 1902 წელს ბორ­ც­ვ­თან მი­სას­ვ­ლე­ლი მთა­ვა­რი გზა უკ­ვე მზად იყო. 1000-ზე მეტი სა­ხის ნარ­გავ­მა ბორცვს იერი სრუ­ლად შე­უც­ ვა­ლა, ბა­ღე­ბი და ტე­რა­სე­ბი ევ­რო­პი­დან ჩა­მო­ტა­ნი­ლი ვა­ზე­ბით, შად­რევ­ნე­ბით, ლამ­პი­ო­ნე­ბითა და ქან­და­კე­ბე­ბით გა­ფორ­მდ ­ ა.

ორ­მეტ­რი­ა­ნი ქვა და მასზე პედრო დე ვალდივიას მიერ ამოკვეთილი იმ წერილის ფრაგმენტი, რომელიც იმპერატორ კარლ V-ს გაუგზავნა და ახალდაპყრობილი მიწების ღირსშესანიშნაობებს აღწერს; ნეპ­ტუ­ნის ტე­რა­სა, შად­რევ­ნით; 1971 წელს ნო­ბე­ლი­ან­ტი მწე­რა­ლი ქა­ლის — გაბ­რი­ე­ ლა მის­ტ­რა­ლის პა­ტივ­სა­ცე­მად შექ­მ­ნი­ლი კე­რა­მი­კუ­ლი ფრეს­კა; ნე­ოგ­ ო­ტი­კუ­რი სამ­ლოც­ვე­ლო, რო­მე­ლიც ბენ­ჟა­მინ ვი­კუ­ ნია მაკ­ე­ნას გარ­დაც­ვა­ლე­ბის შემ­დეგ, მი­სად­მი მად­ლი­ე­ რე­ბის ნიშ­ნად, მის სა­ო­ჯა­ხო გან­სას­ვე­ნებ­ლად იქ­ცა; მრგვა­ლი ბა­ღი — ყვე­ლა­ზე ძვე­ლი ბა­ღი ბორ­ცვ­ ­ზე და იდალ­გოს სა­სახ­ლე (Castillo Hidalgo), რო­მე­ლიც ჯერ ცი­ ხედ და ყა­ზარ­მად გა­და­კეთ­და, მოგ­ვი­ან­ ე­ბით ის­ტო­რი­ის მუ­ზე­უ­მის ფუნ­ქ­ცი­ას ითავ­სებ­და, ახ­ლა კი გა­ნახ­ლე­ბუ­ლი, დიდ­ტე­რა­სი­ა­ნი ცენ­ტ­რია ღო­ნის­ძი­ე­ბა­თა მო­საწყო­ბად. ბორ­ც­ვის მი­სად­გო­მებ­თან შეგიძლიათ სან­ტა ლუ­სი­ას ხელ­ნა­კე­თი ნივ­თე­ბის ბაზ­რო­ბას ეს­ტუმ­როთ. 100-ზე მეტ დახ­ლ­ზე სუ­ვე­ნი­რე­ბის დი­დი არ­ჩე­ვა­ნია. სჯობს, თუ თან ნაღ­დი ფუ­ლი გექ­ნე­ბათ. გამ­ყიდ­ვე­ლთა უმე­ტე­სო­ბა შე­საძ­ ლოა ინ­გ­ლი­სუ­რად არ სა­უბ­რობ­დეს, მაგ­რამ გვერ­წმ­ უ­ნეთ, აქ ამ ერ­თი ფრა­ზი­თაც იოლად გახ­ვალთ: ’¿cuánto vale?’ (კუანტო ვა­ლე) — რა ღირს? სან­ტა ლუ­სი­ა­დან ქა­ლაქის მთა­ვარ მო­ედ­ნამ­დე, და­ახ­ლო­­ე­ბით, 10 წუ­თი დაგ­ჭირ­დე­ბათ.

Plaza de Armas ყვე­ლა დრო­ში სან­ტი­აგ­ ოს გუ­ლი იყო. მა­ში­ნაც, რო­ცა ქა­ლა­ქი სულ რამ­დე­ნი­მე კვარ­ტ­ლის­გან შედ­გე­ბო­და და დღე­საც, რო­ცა თით­ქ­მის ექვსმი­ლი­ო­ნი­ა­ნი მე­გა­პო­ლი­სი­ა. ლო­გი­ კუ­რი­ა, რომ აქაა ნუ­ლო­ვა­ნი კი­ლო­მეტ­რი — ორი­ენ­ტი­რი, რომ­ლის მი­ხედ­ვი­თაც ჩი­ლეს ქა­ლა­ქებს შო­რის მან­ძი­ლი იზო­მე­ბა. თავ­და­ პირ­ვე­ლი სა­ხე­ლი — Plaza Mayor — ზუს­ტად მი­ე­სა­და­გე­ბა თა­ვი­ სი მნიშ­ვ­ნე­ლო­ბით: ეს მარ­თ­ლაც ქა­ლა­ქის მთა­ვა­რი მო­ე­და­ნი­ა, სა­ი­და­ნაც სან­ტი­ა­გოს ის­ტო­რია და გა­ნა­შე­ნი­ან­ ე­ბა და­იწყო. 1541 წელს, ინ­დი­ე­ლთა პირ­ვე­ლი, და­მან­გ­რე­ვე­ლი დარ­ბე­ვის შემ­დეგ, რო­ცა აღ­დ­გე­ნილ­მა ქა­ლაქ­მა სამ­ხედ­რო ბა­ნა­კის იერ­სა­ხე მი­ი­ ღო, მო­ე­დან­საც სა­ხე­ლი შე­უც­ვა­ლეს. მას ეწო­და Plaza de Armas ანუ იარა­ღის მო­ე­და­ნი. ბრინ­ჯა­ოს შად­რე­ვა­ნი ქა­ლა­ქის ცენტრს წყლით ამა­რა­გებ­და. პე­რი­მეტ­რ­ზე უმ­თავ­რე­სი ად­მი­ნის­ტ­რა­ცი­უ­ლი შე­ნო­ბე­ბი იყო გან­ლა­გე­ბუ­ლი: ე.წ. კა­ვილ­დო ანუ ქა­ლა­ქის საბ­ ჭო, გუ­ბერ­ნა­ტო­რის სა­სახ­ლე, სა­მე­ფო სა­სა­მარ­თ­ლოს შე­ნო­ბა და Iglesia Mayor — ქა­ლა­ქის მთა­ვა­რი ტა­ძა­რი. შე­ნო­ბე­ბით შე­მო­ საზღ­ვ­რუ­ლი ღია სივ­რ­ცე მო­სახ­ლე­ო­ბის პო­ლი­ტი­კუ­რი, ეკო­ნო­მი­ კუ­რი და კულ­ტუ­რუ­ლი ცხოვ­რე­ბის ცენ­ტ­რი იყო აქ იმარ­თე­ბო­და კო­რი­და, რა­ინ­დ­თა შე­ჯიბ­რე­ბე­ბი, აღ­დ­გო­მის კვი­რის მსვლე­ლო­ბა და სხვა­დას­ხ­ვა წმინ­და­ნი­სად­მი მიძღ­ვ­ნი­ლი ფეს­ტი­ვა­ლე­ბი.

33 VOYAGER 29/2023

ჩილე

სანტიაგო

XIX სა­უ­კუ­ნი­დან დაწყე­ბუ­ლი, ეტა­პობ­რი­ვი სა­რე­ორ­გა­ნი­ზა­ ციო სა­მუ­შა­ოე­ ­ბის დროს მო­ე­და­ნი მო­ი­კირ­წყ­ლა და გამ­წ­ვან­და. ბრინ­ჯა­ოს შად­რე­ვა­ნი გა­ა­უქ­მეს და მის ად­გი­ლას იტა­ლი­ელ ­ ი მო­ ქან­და­კის მი­ერ შექ­მ­ნი­ლი სკულ­პ­ტუ­რუ­ლი მო­ნუ­მენ­ტი დად­გეს, სა­ხელ­წო­დე­ბით — ამე­რი­კის თა­ვი­სუფ­ლე­ბის­თ­ვის. მო­ე­დან­ზე ასე­ვე დგას პედ­რო დე ვალ­დი­ვი­ას ცხე­ნო­სა­ნი ძეგ­ლი, კარ­დი­ ნალ ხო­სე მა­რია კა­როს (José María Caro) ქან­და­კე­ბა და ამე­რი­ კის აღ­მო­ჩე­ნის 500 წლის აღ­მ­ნიშ­ვ­ნე­ლი მო­ნუ­მენ­ტი, რო­მე­ლიც კონ­ტი­ნენ­ტის აბო­რი­გენ მო­სახ­ლე­ობ­ ას ეძღ­ვ­ნე­ბა.

METROPOLITAN CATHEDRAL ჩი­ლეს კა­თო­ლი­კუ­რი ეკ­ლე­სი­ის მთა­ვა­რი ტა­ძა­რი ღვთის­მ­შობ­ ლის მი­ძი­ნე­ბის სა­ხელ­ზეა აგე­ბუ­ლი. ეს არის თით­ქმ­ ის 100 მეტ­ რის სიგ­რ­ძის სამ­ნა­ვი­ა­ნი ბა­ზი­ლი­კა, სა­ერ­თო ფარ­თო­ბით — 2800 კვ.მ. მი­უხ­ ე­და­ვად იმი­სა, რომ ეკ­ლე­სი­ის მდე­ბა­რე­ო­ბა ქა­ლა­ქის რუ­კა­ზე მი­სი და­არ­სე­ბის­თა­ნა­ვე გა­ნი­საზღ­ვ­რა, მეც­ნი­ერ ­ ე­ბი ვერ თან­ხ­მ­დე­ბი­ან, თა­ნა­მედ­რო­ვე ნა­გე­ბო­ბა ამ ად­გი­ლას აგე­ბუ­ლი რი­გით მე­სა­მე ტაძარია, მე­ხუ­თე, თუ მეშ­ვი­დე. ნუ­მე­რა­ცი­ას არ­ თუ­ლებს შე­ნო­ბის მრა­ვალ­ჯე­რა­დი დან­გ­რე­ვა ან და­ზი­ან­ ე­ბა დარ­ ბე­ვე­ბის, მი­წის­ძ­ვ­რე­ბის, წყალ­დი­დო­ბე­ბისა და ხან­ძ­რე­ბის გა­მო.

XIX-XX სა­უ­კუ­ნე­ე­ბის მიჯ­ნა­ზე, კა­თედ­რა­ლის დღე­ვან­დე­ლი სა­ხის ჩა­მო­ყა­ლი­ბე­ბა­ზე კი­დევ ერ­თ­მა იტა­ლი­ა­ელ­მა — იგ­ნა­სიო კრე­მო­ ნე­სიმ (Ignacio Cremonesi) იზ­რუ­ნა. რო­მა­უ­ლი სტი­ლის მიმ­დე­ვა­რი არ­ქი­ტექ­ტო­რი არ­ქი­ე­პის­კო­პოს­მა მა­რი­ა­ნო კა­ზა­ნო­ვამ (Mariano Casanova) კონ­კ­რე­ტუ­ლი მიზ­ნის­თ­ვის და­იქ­ ი­რა­ვა — რა­თა ტა­ძრის­ თ­ვის ევ­რო­პუ­ლი ანა­ლო­გე­ბის იერი მი­ე­ცა. შე­სა­ბა­მი­სად, შე­იც­ვა­ ლა ტაძ­რის გა­ნა­თე­ბა და ში­და სივ­რ­ცის დე­კო­რი, სარ­კ­მ­ლე­ბი გა­ ა­ფარ­თო­ვეს ფე­რა­დი ვიტ­რა­ჟის ჩა­სას­მე­ლად, ცენ­ტრ ­ ა­ლუ­რი ნა­ვის ცი­ლინ­დ­რუ­ლი კა­მა­რა კი მხატ­ვ­რო­ბითა და სტუ­კოს ტექ­ნი­კა­ში შეს­რუ­ლე­ბუ­ლი რე­ლი­ე­ფუ­რი დე­კო­რით გა­ა­ფორ­მეს. ტაძ­რის ექ­ვ­სი ზა­რი­დან ხუ­თი კო­ლო­ნი­ურ ­ ი პე­რი­ო­დი­სა­ა. ლი­ ტურ­გი­ულ როლ­თან ერ­თად, ისი­ნი სა­კო­მუ­ნი­კა­ციო ფუნ­ქ­ცი­ა­საც ას­რუ­ლებ­დ­ნენ: ზა­რე­ბის ხმა მთელ ქა­ლაქ­ში ის­მო­და და მო­სახ­ ლე­ო­ბის­თ­ვის მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნ მოვ­ლე­ნას — მე­ფის ან გუ­ბერ­ნა­ ტო­რის გარ­დაც­ვა­ლე­ბას ან ხან­ძა­რს იუწყებოდა.

თა­ნა­მედ­რო­ვე ტაძ­რის მშე­ნებ­ლო­ბა 1748 წელს და­იწყო, რო­ცა ეპის­კო­პოს­მა გონ­სა­ლეს მელ­გა­რე­ხომ (Bishop González Melgar­ ejo) არ­სე­ბუ­ლი ეკ­ლე­სი­ის ჩა­ნაც­ვ­ლე­ბა უფ­რო მას­შ­ტა­ბუ­რი ტაძ­ რით გა­დაწყ­ვი­ტა. ახა­ლი ნა­გე­ბო­ბა, წი­ნა­მორ­ბე­დის­გან გან­ს­ხ­ვა­ ვე­ბით, და­სავ­ლე­თი­დან აღ­მო­სავ­ლე­თის­კენ იქ­ნე­ბო­და ორი­ენ­ ტი­რე­ბუ­ლი, ისე, რომ ტაძ­რის მთა­ვა­რი ფა­სა­დი და შე­სას­ვლ ­ ე­ლი Plaza de Armas-კენ მი­მარ­თუ­ლიყო. 1780 წელს არ­ქი­ტექ­ტო­რის გარ­დაც­ვა­ლე­ბის გა­მო, მშე­ნებ­ლო­ბა წარ­მო­შო­ბით იტა­ლი­ელ­მა ხო­ა­კინ ტო­ეს­კამ გა­და­ი­ბა­რა, რო­მელ­მაც ტაძ­რის არ­ქი­ტექ­ტუ­რა­ ში ნე­ოკ­ლა­სი­კუ­რი სტი­ლი შე­მო­ი­ტა­ნა.

34 VOYAGER 29/2023

ტაძ­რის ბო­ლო რე­კონ­სტ ­ ­რუქ­ცია 2010 წელს, მას­შ­ტა­ბუ­რი მი­ წის­ძ­ვ­რის შემ­დეგ ჩა­ტარ­და. ის, Capilla del Sagrario და ეპის­კო­ პო­სის სა­სახ­ლე ერ­თი­ან არ­ქი­ტექ­ტუ­რულ კომ­პ­ლექსს ქმნი­ან, რო­მელ­საც მო­ედ­ნის მთე­ლი და­სავ­ლეთ მხა­რე უჭი­რავს. ტა­ ძა­რი და ეპის­კო­პო­სის სა­სახ­ლე კუთხის შე­ნო­ბე­ბი­ა, რო­მელ­თა შო­რი­საც პა­ტა­რა სამ­ლოც­ვე­ლოა. ტა­ძარ­თან მას სა­ერ­თო სტი­ ლის­ტუ­რი ფა­სა­დი აერ­თი­ა­ნებს, თუმ­ცა და­მო­უ­კი­დე­ბე­ლი შე­სას­ ვ­ლე­ლით ად­ვი­ლად ამო­იც­ნობთ. აქა­ურ ­ ო­ბის მთა­ვა­რი ღირ­ს­ შე­სა­ნიშ­ნა­ო­ბაა სა­კურ­თხევ­ლის წინ დაბ­რ­ძა­ნე­ბუ­ლი კარ­მე­ლის მთის ღვთის­მ­შობ­ლის ფი­გუ­რა — პო­ლიქ­რო­მი­უ­ლი ხის ქან­და­ კე­ბა, რო­მე­ლიც წმინ­და მა­რი­ამს გა­ნა­სა­ხი­ე­რებს მთე­ლი ტა­ნით, მარ­ცხე­ნა ხელ­ში ყრმა იესო­თი. კარ­მე­ლის მთის ღვთის­მ­შო­ბელს ჩი­ლე­ში გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლად ეთაყ­ვა­ნე­ბი­ან. და­მო­უ­კი­დებ­ლო­ბის­თ­ვის ბრძო­ლის პე­რი­ოდ­ში ის არ­მი­ის მფარ­ველ წმინ­და­ნად აირ­ჩი­ეს. 1818 წლის 14 მარტს, მა­ი­პუს­თან გა­დამ­წყ­ვე­ტი ბრძო­ლის წინ, სა­მო­ქა­ლა­ქო, რე­ლი­გი­ უ­რი და სამ­ხედ­რო ლი­დე­რე­ბი სა­კა­თედ­რო ტა­ძარ­ში შე­იკ­რიბ­ ნენ და სა­ზე­ი­მო ფი­ცი და­დეს, რომ გა­მარ­ჯ­ვე­ბის ად­გი­ლას კარ­ მე­ლის მთის ღვთის­მ­შობ­ლის სა­ლო­ცა­ვს, აღმართავდნენ ისინი, ვინც ამ ფიცს წარ­მოთ­ქ­ვამ­და. მა­იპ­ უს ბრძო­ლა­ში გა­მარ­ჯ­ვე­ბამ ჩი­ლეს და­მო­უკ­ ი­დებ­ლო­ბა მო­უ­ტა­ნა, რის შემ­დე­გაც გა­მა­თა­ვი­ სუფ­ლე­ბე­ლი არ­მი­ის ერ­თ­-ერ­თ­მა ლი­დერ­მა, გე­ნე­რალ­მა ო’­ჰი­ გინ­სმ­ ა, თა­ვი­სი ხე­ლით ჩა­უ­ყა­რა სა­ფუძ­ვე­ლი მა­ი­პუს სა­ლო­ცავს.

1926 წლის დე­კემ­ბერ­ში, პაპ პი­უს XI-ის სა­ხე­ლით, კარ­მე­ლის მთის ღვთის­მ­შო­ბე­ლი 400 000 მოწრმუნე ჩილელის წინაშე ჩი­ ლეს გვირ­გ­ვი­ნო­სან დე­დოფ­ლად და დე­დად გა­მო­აცხა­დეს. 2008 წელს მენ­ტა­ლუ­რი პრობ­ლე­მე­ბის მქო­ნე პირ­მა ღვთის­მ­შობ­ლის ქან­და­კე­ბას სან­თ­ლი­დან ცეცხ­ლი წა­უ­კი­და. და­ზი­ა­ნე­ბუ­ლი ფი­გუ­ რის აღ­დ­გე­ნას წე­ლი­წა­დი დას­ჭირ­და. კარ­მე­ლის მთის ღვთის­მ­შობ­ლის გა­მობ­რ­ძა­ნე­ბა ერ­თ­-ერ­თი უძ­ვე­ლე­სი რი­ტუ­ა­ლია და, თუ სან­ტი­ა­გო­ში თქვე­ნი ყოფ­ნა სექ­ ტემ­ბ­რის ბო­ლო კვი­რას და­ემ­თხ­ვევა, გირ­ჩევთ, არ გა­მო­ტო­ვოთ ეს ხალ­ხ­მრ ­ ა­ვა­ლი, ფე­რა­დი და ხმა­უ­რი­ა­ნი მსვლე­ლო­ბა, რო­ცა ტახ­ტ­რე­ვან­ზე დაბ­რ­ძა­ნე­ბულ ღვთის­მ­შობ­ლის ფი­გუ­რას, Plaza de Armas-ის გავ­ლით, ქა­ლა­ქის ცენ­ტ­რა­ლურ ქუ­ჩებ­ში ჩა­ა­ტა­რე­ ბენ, ნიშ­ნად იმი­სა, რომ თი­თო­ე­ულ ­ ი ჩი­ლე­ლის ცხოვ­რე­ბა­ში არ­ სე­ბობს და რომ ჩი­ლე­ლებს ის უყ­ვართ და ეიმე­დე­ბათ. ცენ­ტ­რა­ლუ­რი ნა­ვის ქო­რედ­ში, მგა­ლო­ბელ­თათ­ვის გან­კუთ­ვ­ნილ ად­გი­ლას მთა­ვა­რი ორ­გა­ნი დგას, ის ლონ­დონ­ში დამ­ზად­და. 1849 წელს, შეკ­ვე­თი­დან ორი წლის შემ­დეგ, 18 ყუთ­ში გა­და­ნა­წი­ლე­ბუ­ ლი ორ­გა­ნი სან­ტი­ა­გო­ში გე­მით ჩა­მო­ვი­და და სპე­ცი­ა­ლის­ტიც ჩა­ მოჰ­ყ­ვა, რო­მელ­მაც ააწყო და ჩი­ლე­ში 6 თვით დარ­ჩა — სა­ნამ არ დარ­წ­მუნ­და მის გა­მარ­თულ მუ­შა­ო­ბა­ში. 1850 წლის ვნე­ბის კვი­ რა­ში ორ­გა­ნი პირ­ვე­ლად აჟ­ღერ­და. ტა­ძარ­ში მე­ო­რე, შე­და­რე­ბით მცი­რე, იეზუ­ი­ტე­ბის ორ­გა­ნი­ცა­ა, და­თა­რი­ღე­ბუ­ლი 1753 წლით. ტაძ­რის შე­სა­ნიშ­ნავ ვიტ­რა­ჟებს შო­რის გან­სა­კუთ­რე­ბით აღ­სა­ ნიშ­ნა­ვია ორი — იესო მო­ცი­ქუ­ლებ­თან ერ­თად და იესო ლა­თი­ ნუ­რი ამე­რი­კის წმინ­და­ნთა გა­რე­მოც­ვა­ში. ცენ­ტ­რა­ლუ­რი ნა­ვის თა­ღებს შო­რის ხის მო­ოქ­რუ­ლი ფი­გუ­რე­ბია, მთე­ლი ტა­ნით: წმინ­და პავ­ლე, ბიბ­ლი­უ­რი მე­ფე და­ვი­თი, მო­სე, მო­ცი­ქუ­ლე­ბი და მა­ხა­რებ­ლე­ბი. მთა­ვა­რი სა­კურ­თხე­ვე­ლი სა­მი ელე­მენ­ტის­გან შედ­გე­ბა: ქვის კონ­ს­ტ­რუქ­ცი­ა, 1914 წლით და­თა­რი­ღე­ბუ­ლი მარ­მა­რი­ლოსა და ლა­ზუ­რი­ტის სა­კურ­თხე­ვე­ლი, დე­კო­რი­რე­ბუ­ლი ან­გე­ლო­ზებითა და სიმ­ბო­ლუ­რი გა­მო­სა­ხუ­ლე­ბე­ბით, და ცენ­ტ­რა­ლუ­რი კომ­პო­ ზი­ცია — ღვთის­მ­შობ­ლის მი­ძი­ნე­ბა, რომ­ლის ერთ მხა­რეს მო­ცი­ ქუ­ლი სან­ტი­ა­გოა გა­მო­სა­ხუ­ლი, იგი­ვე იაკობ ზე­ბე­დე­სი, ქა­ლა­ქის მფარ­ვე­ლი წმინ­და­ნი, მე­ო­რე მხა­რეს კი წმინ­და რო­ზა ლი­მე­ლი, ლა­თი­ნუ­რი ამე­რი­კის მფარ­ვე­ლი.

35 VOYAGER 29/2023

ჩილე

სანტიაგო

მუ­ზე­უ­მის მარ­ჯ­ვ­ნივ სან­ტი­ა­გოს მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტის შე­ნო­ბაა — Palacio Consistorial, Municipalidad de Santiago. კო­ლო­ნი­ურ ეპო­ქა­ში აქ კა­ვილ­დო და სა­ზო­გა­დო­ებ­რი­ვი ცი­ხე იდ­გა. თა­ნა­მედ­ რო­ვე ნა­გე­ბო­ბა 1790 წელს აშენ­და, რო­მელ­საც ხუ­ა­კინ ტო­ეს­კამ მი­სი საყ­ვა­რე­ლი — ნე­ოკ­ლა­სი­კუ­რი იერი მის­ცა. ყვე­ლა წი­ნა­ მორ­ბე­დი ნა­გე­ბო­ბა მი­წის­ძ­ვ­რამ იმ­ს­ხ­ვერ­პლ ­ ა. ფა­სად­ზე გა­მო­სა­ ხუ­ლი სან­ტი­ა­გოს გერ­ბი 1552 წელს გა­მოგ­ზავ­ნი­ლი კარლ V-ის სა­ჩუ­ქა­რი­ა. მუ­ზე­უ­მის მარ­ცხ­ნივ ფოს­ტის ცენ­ტ­რა­ლუ­რი შე­ნო­ბა­ა.

1716 წელს ამ ად­გი­ლას გუ­ბერ­ნა­ტო­რის სა­სახ­ლის მშე­ნებ­ლო­ბა დას­რულ­და, ის მოგ­ვი­ა­ნე­ბით საპ­რე­ზი­დენ­ტო რე­ზი­დენ­ცი­ად გა­ და­კეთ­და. 1881 წლის მას­შტ ­ ა­ბუ­რ ხან­ძარს მხო­ლოდ შე­ნო­ბის სა­ ძირ­კ­ვე­ლი გა­და­ურ­ჩა, რო­მე­ლიც ახა­ლი ნა­გე­ბო­ბის ფუნ­და­მენ­ტად გა­მო­ი­ყე­ნეს. შე­ნო­ბა­ში სა­ფოს­ტო-­სა­ტე­ლეგ­რა­ფო მუ­ზე­უ­მია გახ­ს­ ნი­ლი. თუ მო­ე­დანს ეპის­კო­პო­სის სა­სახ­ლის მხრი­დან და­ტო­ვებთ, პირ­ ვე­ლი­ვე გზაჯ­ვა­რე­დინ­ზე შეგ­ხ­ვ­დე­ბათ Palacio de los Tribunales de Justicia — ნე­ოკ­ლა­სი­კუ­რი სტი­ლის შე­სა­ნიშ­ნა­ვი შე­ნო­ბა­ა, რო­მელ­შიც უმაღ­ლე­სი, სა­აპ­ ე­ლა­ციო და სამ­ხედ­რო სა­აპ­ ე­ლა­ ციო სა­სა­მარ­თ­ლოებია გან­თავ­სე­ბუ­ლი. შე­ნო­ბა, რომ­ლის ფა­ სად­საც მთე­ლი კვარ­ტა­ლი უჭი­რავს, 1905-1930 წლებ­ში შენ­დე­ ბო­და და ლი­თო­ნის შე­მი­ნუ­ლი გუმ­ბა­თითა და გერ­მა­ნი­ა­ში დამ­ ზა­დე­ბუ­ლი შე­სა­ნიშ­ნა­ვი ვიტ­რა­ჟით გა­მო­ირ­ჩე­ვა.

THE NATIONAL HISTORICAL MUSEUM სა­მე­ფო სა­სა­მარ­თ­ლოს ორი შე­ნო­ბა ძლი­ერ­მა მი­წის­ძ­ვრ ­ ებ­მა თით­ქ­მის სა­უკ­ უ­ნის ინ­ტერ­ვა­ლით და­ან­გ­რი­ა. თა­ნა­მედ­რო­ვე შე­ ნო­ბა, რო­მე­ლიც 1808 წელს გა­იხ­ს­ნა, ჩი­ლეს და­მო­უ­კი­დებ­ლო­ ბის­თ­ვის ბრძო­ლის პე­რი­ოდ­ში უმ­ნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნე­სი მოვ­ლე­ნე­ბის ეპი­ცენ­ტ­რად იქ­ცა. სა­მე­ფო სა­სა­მარ­თ­ლოს გა­უქ­მე­ბის შემ­დეგ, 1811 წელს აქ პირ­ვე­ლი ეროვ­ნუ­ლი კონ­გ­რე­სი გა­იმ­ არ­თა, 18121814 წლებ­ში კი შე­ნო­ბა­ში რე­ვო­ლუ­ცი­ურ ­ ი პე­რი­ო­დის სამ­თავ­ რო­ბო რე­ზი­დენ­ცია გან­თავ­ს­და. სა­ბო­ლო­ოდ, 1874 წელს, იქ სან­ტა ლუ­ჩი­ას აბო­რი­გე­ნი მო­სახ­ლე­ ო­ბის ის­ტო­რი­უ­ლი მუ­ზე­უ­მი — Santa Lucía Indigenous Historical Museum გა­იხ­ს­ნა. კა­ტა­ლოგ­ში აღ­რიცხულ 175 ექ­ს­პო­ნატს შო­რის იყო ჩი­ლეს მმარ­თ­ველ­თა 50-მდე პორ­ტ­რე­ტი. ექ­ს­პო­ნა­ტთა რა­ ო­დე­ნო­ბა წლებ­თან ერ­თად იზ­რ­დე­ბო­და, თუმ­ცა, მე­რის გარ­ დაც­ვა­ლე­ბის შემ­დეგ, მუ­ზე­უ­მი და­ი­ხუ­რა, ექ­სპ­ ო­ნა­ტე­ბი სა­ხელ­ მ­წი­ფო და­წე­სე­ბუ­ლე­ბებ­სა და სა­ცა­ვებ­ში გა­ი­ფან­ტა, სა­სახ­ლე კი მუ­ნი­ცი­პა­ლურ მარ­ნად გა­და­კეთ­და. ჩი­ლეს რეს­პუბ­ლი­კის 100 წლის­თა­ვი­სად­მი მიძღ­ვ­ნილ­მა გა­მო­ფე­ნამ სა­ზო­გა­დო­ე­ბის დი­დი ინ­ტე­რე­სი გა­მო­იწ­ვი­ა, რის შემ­დე­გაც მთავ­რო­ბამ ის­ტო­რი­უ­ლი მუ­ზე­უმ­ ის გახ­ს­ნის დად­გე­ნი­ლე­ბა მი­იღ ­ ო.

978 წელს ყო­ფი­ლი სა­მე­ფო სა­სა­მარ­თ­ლოს შე­ნო­ბისა და მუ­ ზე­უ­მის ბე­დი გა­და­იკ­ვე­თა. დღეს ამ ის­ტო­რი­უ­ლი ნა­გე­ბო­ბის დარ­ბა­ზებ­ში ჩი­ლეს ის­ტო­რი­ის ამ­სახ­ვე­ლი დე­კო­რა­ტი­ულ­-­გა­ მო­ყე­ნე­ბი­თი ხე­ლოვ­ნე­ბის, ხე­ლოს­ნო­ბის, ფერ­წე­რის, გრა­ვი­უ­ რის, ტექ­ს­ტი­ლისა და სა­მო­სის, არ­ქე­ოლ ­ ო­გი­ის, ეთ­ნოგ­რა­ფი­ის, ინ­სტ ­ ­რუ­მენ­ტე­ბის, ხელ­საწყო­ებ­ ისა და აღ­ჭურ­ვი­ლო­ბის, ავე­ჯის, ნუ­მიზ­მა­ტი­კის, მედ­ლე­ბის, წიგ­ნე­ბის, იარა­ღისა და ფო­ტო­ე­ბის უნი­კა­ლუ­რი კო­ლექ­ცი­ე­ბი­ა წარ­მოდ­გე­ნი­ლი. https://www.mhn.gob.cl/

მის მო­პირ­და­პი­რედ ბა­ღე­ბით გარ­შე­მორ­ტყ­მუ­ლი ეროვ­ნუ­ლი კონ­გ­რე­სის ყო­ფი­ლი შე­ნო­ბა­ა, გვერ­დით — Museo Chileno de Arte Precolombino — კო­ლუმ­ბამ­დე­ლი ჩი­ლეს ხე­ლოვ­ნე­ბის მუ­ ზე­უ­მი. რამ­დენ ხან­საც უნ­და რჩე­ბო­დეთ სან­ტი­აგ­ ო­ში, გირ­ჩევთ, აუცი­ლებ­ლად ეწ­ვი­ოთ. 1805 წელს აშე­ნე­ბუ­ლი სა­მე­ფო სა­ბა­ჟოს შე­ნო­ბა, 1845 წლი­დან სა­სა­მარ­თ­ლომ და­ი­კა­ვა. 1967 წელს, მას­შ­ ტა­ბურ­მა ხან­ძარ­მა ნა­გე­ბო­ბა და არ­ქი­ვი სრუ­ლად გა­ა­ნად­გუ­რა. მოგ­ვი­ან­ ე­ბით, სან­ტი­ა­გოს მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტ­მა, სწო­რედ ეს შე­ნო­ ბა გა­მო­ყო სერ­ხიო ლა­რა­ინ გარ­სია მო­რე­ნოს პი­რა­დი კო­ლექ­ ცი­ის გან­სა­თავ­სებ­ლად და, სრუ­ლი სა­რე­ა­ბი­ლი­ტა­ციო სა­მუ­შა­ო­ ე­ბის დას­რუ­ლე­ბის შემ­დეგ, აქ მუ­ზე­უ­მი ოფი­ცი­ა­ლუ­რად გა­იხ­ს­ნა. სერ­ხიო ლა­რა­ინ გარ­სია მო­რე­ნო (Sergio Larraín García-Moreno) ჩი­ლე­ლი არ­ქი­ტექ­ტო­რი­ა, რო­მელ­მაც გა­ნათ­ლე­ბა ევ­რო­პა­ში მი­ ი­ღო. სამ­შობ­ლო­ში დაბ­რუ­ნე­ბის შემ­დეგ, მან სამ­ხ­რეთ ამე­რი­კის კონ­ტი­ნენ­ტზ­ ე იმოგ­ზა­უ­რა და აღ­მო­ა­ჩი­ნა აბო­რი­გე­ნუ­ლი კულ­ტუ­ რე­ბი — უნი­კა­ლუ­რი და მრა­ვალ­ფე­რო­ვა­ნი მემ­კ­ვიდ­რე­ო­ბა, რო­ მელ­მაც, ევ­რო­პუ­ლი გავ­ლე­ნის მი­უ­ხე­და­ვად, თა­ვი­სი ამე­რი­კუ­ლი წარ­სუ­ლი შე­მო­ი­ნა­ხა. თით­ქ­მის 50 წლის გან­მავ­ლო­ბა­ში ის შე­ ის­წავ­ლი­და და აგ­რო­ვებ­და კო­ლუმ­ბამ­დე­ლი ამე­რი­კის ხე­ლოვ­ ნე­ბის ნი­მუ­შებს. 1970-იან წლებ­ში კი, კო­ლექ­ცი­ის სათანადოდ შენახვისა და დაცვისთვის, მო­ლა­პა­რა­კე­ბა და­იწყო უნი­ვერ­სი­ ტეტ­სა და სხვა­დას­ხ­ვა სა­ხელ­მ­წი­ფო და­წე­სე­ბუ­ლე­ბასთან. შე­მო­ თა­ვა­ზე­ბას აღ­ფ­რთ ­ ო­ვა­ნე­ბით გა­მო­ეხ­მა­უ­რა სან­ტი­აგ­ ოს მა­შინ­დე­ ლი მე­რი, პატ­რი­სიო მე­კი­სი, რომ­ლის მხარ­და­ჭე­რი­თაც, თა­ვი­სი კონ­ცეფ­ცი­ითა და ექ­სპ­ ო­ნა­ტე­ბით სრუ­ლი­ად გა­მორ­ჩე­უ­ლი მუ­ზე­ უ­მი 1981 წელს გა­იხ­სნ­ ა. თუ ცო­ტა შორ მან­ძილ­ზე გა­ის­ ე­ირ­ნებთ, სა­უ­კუ­ნის არ­ქი­ტექ­ტო­ რად წო­დე­ბუ­ლი ემი­ლიო ჟე­კიეს (Emilio Jéquier) რამ­დე­ნი­მე ნა­ მუ­შე­ვა­რიც შე­გიძ­ლი­ათ ნა­ხოთ. ჟე­კიე სან­ტი­ა­გო­ში და­ი­ბა­და, რო­ ცა მა­მა­მი­სი ამ ქა­ლა­ქის რკი­ნიგ­ზის მშე­ნებ­ლო­ბა­ზე მუ­შა­ობ­და.

1870 წელს ოჯა­ხი საფ­რან­გეთ­ში დაბ­რუნ­და. ჟე­კი­ემ არ­ქი­ტექ­ტუ­ რუ­ლი გა­ნათ­ლე­ბა მი­ი­ღო. მი­სი სპე­ცი­ა­ლო­ბა სა­სახ­ლე­ებ­ ისა და მას­შ­ტა­ბუ­რი ნა­გე­ბო­ბე­ბის მშე­ნებ­ლო­ბა იყო. 1889 წელს ჩი­ლე­ში დაბ­რუ­ნე­ბულ­მა ოფი­სი გახ­სნ­ ა. მოგ­ვი­ა­ნე­ბით მას ბი­ძაშ­ვი­ლი, არ­ქი­ტექ­ტო­რი ხუ­ლიო ბერ­ტ­რა­ნი შე­უ­ერ­თ­და. მათ­მა ერ­თობ­ ლივ­მა პრო­ექ­ტ­მა 1910 წელს სახ­ვი­თი ხე­ლოვ­ნე­ბის სა­სახ­ლის სამ­შე­ნებ­ლო კონ­კურ­სშ­ ი გა­ი­მარ­ჯ­ვა. ემი­ლიო ჟე­კი­ეს ერ­თ­­ -ერ­თი ყვე­ლა­ზე ცნო­ბი­ლი ნა­გე­ბო­ბაა Centro Cultural Estación Mapocho – 1910 წელს აგე­ბუ­ლი სან­ტი­აგ­ ოს ძვე­ლი სად­გუ­რის

36 VOYAGER 29/2023

შე­ნო­ბა, რო­მე­ლიც თა­ვის პირ­და­პირ მო­ვა­ლე­ო­ბას 1987 წლამ­ დე ას­რუ­ლებ­და. 1994 წელს, უპ­რე­ცე­დენ­ტოდ დი­დი სა­ხელ­მ­წი­ფო ინ­ვეს­ტი­ცი­ის ხარ­ჯზ­ ე, ეს უზარ­მა­ზა­რი სივ­რ­ცე ქა­ლა­ქის პირ­ვე­ლი კულ­ტუ­რუ­ლი ჰა­ბი გახ­და, რო­მელ­საც ყო­ველ­წ­ლი­ურ ­ ად მი­ლი­ო­ ნი ადა­მი­ან­ ი სტუმ­რობს. კო­ლუმ­ბამ­დე­ლი ჩი­ლეს ხე­ლოვ­ნე­ბის მუ­ზე­უმ­ ის ქუ­ჩას თუ გაჰ­ყ­ვე­ბით, მო­ნე­დას ქუ­ჩის კვე­თა­ზე ემი­ლიო ჟე­კი­ეს კი­დევ ერთ ცნო­ბილ ნა­გე­ბო­ბას მი­ად­გე­ბით, Bolsa de Comercio de Santiago-ს, მთა­ვა­რი ბირ­ჟის სა­ო­პე­რა­ციო ცენ­ტ­რს. ეს ოთხ­სარ­ თუ­ლი­ა­ნი ნა­გე­ბო­ბა მთელ კვარ­ტალს იკა­ვებს და ფრან­გუ­ლი რე­ნე­სან­სის დახ­ვე­წი­ლო­ბით გა­მო­ირ­ჩე­ვა. აქ­ვეა კონ­ს­ტი­ტუ­ცი­ის მო­ედ ­ ა­ნი და ცნო­ბი­ლი Palacio de La Moneda, ჩი­ლეს პო­ლი­ტი­კუ­რი ის­ტო­რი­ის სიმ­ბო­ლო. მი­სი მშე­ნებ­ლო­ბა 1805 წელს დას­რულ­და. გა­ცი­ლე­ბით ად­რე — 1732 წელს, სან­ტი­ა­გოს ქა­ ლა­ქის საბ­ჭომ, ეკო­ნო­მი­კუ­რი სი­დუხ­ჭი­რი­სგან თავდასაღწევად, თხოვ­ნით მი­მარ­თა ეს­პა­ნე­თის მე­ფეს, რომ ქა­ლაქ­ში ზა­რაფხა­ნა გა­ეხ­ს­ნა. სა­მე­ფო კა­რის არა­საკ­მა­რი­სი ფი­ნან­სე­ბის გა­მო, ეს მი­ სია სან­ტი­ა­გო­ში და­სახ­ლე­ბულ­მა მდი­დარ­მა ეს­პა­ნელ­მა ვა­ჭარ­მა აიღო — ფრან­ცის­კო გარ­სია უიდობ­რომ, რო­მელ­მაც ამ მიზ­ნით Palacio Viejo, ძვე­ლი სა­სახ­ლე შე­იძ­ ი­ნა. პირ­ვე­ლი ოქ­როს მო­ნე­ ტა, რო­მელ­ზეც ეს­პა­ნე­თის მე­ფე ფერ­დი­ნანდ VI იყო გა­მო­სა­ხუ­ლი, 1749 წლის 10 სექ­ტემ­ბერს მო­იჭ­რა. მოგ­ვი­ა­ნე­ბით ზა­რაფხა­ნა იეზუ­ ი­ტე­ბის სკო­ლის შე­ნო­ბა­ში გა­და­ვი­და, თუმ­ცა ცხა­დი გახ­და, რომ გა­მარ­თუ­ლი ფუნ­ქ­ცი­ონ­ ი­რე­ბის­თვ­ ის სპე­ცი­ა­ლუ­რი შე­ნო­ბა იყო სა­ ჭი­რო. შე­სა­ბა­მი­სი გან­კარ­გუ­ლე­ბა 1780 წელს გა­იც­ ა.

Palacio de La Moneda ნე­ოკ­ლა­სი­კუ­რი სტი­ლის არ­ქი­ტექ­ტუ­რის ყვე­ლა­ზე თვალ­სა­ჩი­ნო ნი­მუ­შია. ჰო­რი­ზონ­ტა­ლუ­რად წაგ­რ­ძე­ლე­ ბუ­ლი სწორ­კუთხა ნა­გე­ბო­ბა, რამ­დე­ნი­მე ში­და ეზო­თი, წო­ნას­წო­ რო­ბისა და სიმ­ყა­რის გან­ც­დას იწ­ვევს. ზო­გი­ერ­თი სპე­ცი­ა­ლის­ტი მას კო­ლო­ნი­უ­რი ამე­რი­კის ყვე­ლა­ზე ჰარ­მო­ნი­ულ ძეგ­ლად მი­იჩ­ნევს. დღეს ქვეყ­ნის პრე­ზი­დენ­ტი აქ არ ცხოვ­რობს, თუმ­ცა სა­სახ­ლე მი­სი მოღ­ვა­წე­ო­ბის ცენ­ტ­რი­ა. 1930 წელს შე­ნო­ბის გარ­შე­მო ჩა­ ტა­რე­ბუ­ლი რე­კონ­ს­ტ­რუქ­ცი­ის დროს მო­ეწყო სა­ზო­გა­დო­ებ­რი­ვი მო­ედ­ნე­ბი. ბო­ლო მას­შტ ­ ა­ბუ­რი რეს­ტავ­რა­ცია შე­ნო­ბას 1973 წლის სამ­ხედ­რო გა­დატ­რი­ა­ლე­ბის შემ­დეგ დას­ჭირ­და — რო­ცა პი­ნო­ ჩე­ტის შე­ი­ა­რა­ღე­ბუ­ლი ძა­ლე­ბის სა­სახ­ლე­ზე შე­ტე­ვი­სას ჩი­ლეს პრე­ზი­დენ­ტი სალ­ვა­დორ ალი­ენ­დე და­იღ ­ უ­პა. რეს­ტავ­რა­ცია 1981 წელს დასრულდა, თავ­და­პირ­ველ კონ­ცეფ­ცი­ას­თან მაქ­სი­მა­ლუ­ რი მი­ახ­ლო­ე­ბით. გირჩევთ, სა­სახ­ლის მო­ნა­ხუ­ლე­ბა სა­პა­ტიო ყა­რა­უ­ლის ცვლის დროს და­ამ­თხ­ვი­ოთ.

https://visitasguiadas.presidencia.cl/

NATIONAL FINE ARTS MUSEUM 1879 წელს ჟურ­ნალ­ში Chilean Magazine მო­ქან­და­კე ხო­სე მი­ გუ­ელ ბლან­კოს წე­რი­ლი გა­მოქ­ვეყ­ნდ ­ ა, რო­მელ­შიც ევ­რო­პუ­ლი გა­მოც­დი­ლე­ბით შთა­გო­ნე­ბუ­ლი ავ­ტო­რი ხე­ლოვ­ნე­ბის მუ­ზე­უ­ მის გახ­სნ­ ის აუცი­ლებ­ლო­ბა­ზე სა­უბ­რობ­და. ერ­თი წლის შემ­დეგ, პრე­ზი­დენტ ანი­ბალ პინ­ტოს გან­კარ­გუ­ლე­ბით, ფერ­წე­რის მუ­ზე­ უ­მი და­არ­ს­და, რო­მელ­მაც სხვა­დას­ხ­ვა და­წე­სე­ბუ­ლე­ბა­ში გა­ფან­ ტულ 140-მდე ნა­მუ­შე­ვარს მო­უყ­ ა­რა თა­ვი. ხე­ლოვ­ნე­ბის მუ­ზე­უ­მისა და სკო­ლის მშე­ნებ­ლო­ბის­თ­ვის სა­უ­კე­ თე­სო არ­ქი­ტექ­ტუ­რუ­ლი პრო­ექ­ტი 1901 წელს ჩა­ტა­რე­ბულ კონ­ კურ­სშ­ ი გა­მოვ­ლინ­და. მშე­ნებ­ლო­ბა ფრან­გუ­ლი წარ­მო­შო­ბის ჩი­ლელ არ­ქი­ტექ­ტორს, ემი­ლიო ჟე­კი­ეს და­ე­ვა­ლა.

1910 წლის 21 სექ­ტემ­ბერს, ჩი­ლეს და­მო­უ­კი­დებ­ლო­ბის ასი წლის­ თა­ვი­სად­მი მიძღ­ვ­ნი­ლ ღო­ნის­ძი­ებ­ ათა ფარ­გ­ლებ­ში, შე­ნო­ბა სა­ ზე­ი­მოდ გა­იხ­ს­ნა. ინ­ტე­რი­ე­რი მდიდ­რუ­ლი დე­კო­რი­თა და კლა­სი­კუ­რი არ­ქი­ტექ­ტუ­ რის ელე­მენ­ტე­ბით გა­მო­ირ­ჩე­ვა. ფრონ­ტო­ნი ჩი­ლელ­მა მო­ქან­ და­კემ — გუ­ილ ­ ერ­მო კორ­დო­ვამ ნა­ტი­ფი ხე­ლოვ­ნე­ბის გა­მო­სა­ხუ­ ლე­ბით გა­ა­ფორ­მა (Guillermo Córdova). ფა­სა­დე­ბის 22 მო­ზა­ი­კურ მე­და­ლი­ონ­ში ცნო­ბი­ლი არ­ქი­ტექ­ტო­რე­ბი, ფერ­მ­წე­რე­ბი და მო­ ქან­და­კებ­ე­ბია გა­მო­სა­ხუ­ლი: ფი­დი­უ­სი, პრაქ­სი­ტე­ლი, ბა­რა­მან­ტე, რემ­ბ­რან­დ­ტი და სხვე­ბი. შე­ნო­ბის ცენ­ტ­რა­ლუ­რი დარ­ბა­ზი ბელ­ გი­ა­ში სპე­ცია­ლუ­რი შეკ­ვე­თით დამ­ზა­დე­ბუ­ლი შუ­შის გუმ­ბა­თი­თაა გა­და­ხუ­რუ­ლი, რო­მე­ლიც 2400 ცა­ლი ორი­გი­ნა­ლუ­რი დე­ტა­ლის­ გან შედ­გე­ბა. მუ­ზე­უ­მის წინ იკა­რო­სისა და დე­და­ლო­სის სკულ­პ­ტუ­რუ­ლი კომ­ პო­ზი­ცია დგას. ქან­და­კე­ბის დე­და­ნი 1922 წელს ბრა­ზი­ლი­ა­ში გა­ იგ­ზავ­ნა, რო­გორც ჩი­ლეს მთავ­რო­ბის ოფი­ცი­ა­ლუ­რი სა­ჩუ­ქა­რი და­მო­უ­კი­დებ­ლო­ბის 100 წლის­თა­ვის აღ­სა­ნიშ­ნავად მუ­ზე­უმ­ ის კო­ლექ­ცი­ე­ბი 5000 ნა­მუ­შე­ვარს აერ­თი­ა­ნებს. 2015 წელს, რე­კონ­ ს­ტ­რუქ­ცი­ის შე­დე­გად გაჭ­რი­ლი ში­და დე­რეფ­ნით, ხე­ლოვ­ნე­ბის მუ­ზე­უ­მი ამა­ვე შე­ნო­ბა­ში მდე­ბა­რე თა­ნა­მედ­რო­ვე ხე­ლოვ­ნე­ბის მუ­ზე­უმს და­უ­კავ­შირ­და. აქა­უ­რო­ბას ად­ვი­ლად მი­აგ­ნებთ, თუ ორი­ენ­ტი­რად Parque Forestal-ს აიღებთ — შე­სა­ნიშ­ნავ პარკს, რომ­ლის ავ­ტო­რიც ლან­დ­შაფ­ტის ფრანგი არ­ქი­ტექ­ტო­რი, ჰორ­ჰე ენ­რი­კე დუ­ბოია (Jorge Enrique Duboi).

37 VOYAGER 29/2023

ჩილე

სანტიაგო

სად დავ­რ­ჩეთ სან­ტი­ა­გო­ში სან­ტი­ა­გო­ში საცხოვ­რე­ბე­ლი არე­ა­ლის შერ­ჩე­ვა გა­გი­ად­ვილ­დე­ ბათ, თუ ორი­ენ­ტი­რად აიღებთ მეტ­როს წი­თელ, იმა­ვე I ხაზს. მარ­შ­რუ­ტი San Pablo-Los Dominicos, ის­ტო­რი­ულ ცენ­ტ­რ­ზე გავ­ ლით, ქა­ლაქს სი­გა­ნე­ზე ყოფს და იმ რამ­დე­ნი­მე რა­ი­ონს მო­ი­ ცავს, რომ­ლებ­საც, გა­მარ­თუ­ლი ინ­ფ­რას­ტ­რუქ­ტუ­რისა და ტუ­რის­ ტუ­ლი წერ­ტი­ლე­ბის გა­მო, საცხოვ­რებ­ლად გირ­ჩევთ. სან­ტი­ა­გო Downtown, სან­ტი­ა­გოს ურ­ბა­ნუ­ლი ცენ­ტ­რი, თა­ვი­ სი გა­ნა­შე­ნი­ა­ნე­ბით, მუ­ზე­უ­მე­ბით, პრე­ზი­დენ­ტის სა­სახ­ლითა და ძეგ­ლის სტა­ტუ­სის მქო­ნე სხვა შე­ნო­ბე­ბით, ქვეყ­ნის კულ­ტუ­რუ­ლი და ის­ტო­რი­უ­ლი გუ­ლი­ა. აქ­ვე მდე­ბა­რე­ობს პო­პუ­ლა­რუ­ლი უბა­ნი Barrio Lastarria. ყო­ველ­დღი­უ­რი ცხოვ­რე­ბის რიტ­მი სწრა­ფი და დი­ნა­მი­კუ­რი­ა, გა­რე­მო – ხმა­უ­რი­ა­ნი. ყუ­რადღე­ბით იყა­ვით პი­რად ნივ­თებ­თან – სან­ტი­ა­გოს შე­და­რე­ბით უსაფ­რ­თხო მე­გა­პო­ლისს კი უწო­დე­ბენ, თუმ­ცა ჯი­ბის ქურ­დო­ბა ქუ­ჩებსა და სა­ზო­გა­დო­ებ­რივ ტრან­ს­პორ­ტ­ში ძა­ლი­ან ხში­რი­ა. აქ ცხოვ­რე­ბა, სხვა რა­ ი­ო­ნებ­თან შე­და­რე­ბით, იაფი­ა. BAQUEDANO-სა და SAN PABLO-ს – მეტ­როს წი­თე­ლი ხა­ზის ორ სად­გურს შო­რის მან­ძი­ლი – მთლი­ა­ნად მო­ი­ცავს ქა­ლა­ქის ამ ნა­წილს.

Providencia – ეს ახალ­გაზ­რ­დუ­ლი რა­ი­ო­ნი, მრა­ვალ­რიცხო­ვა­ნი ბა­რე­ბით, რეს­ტორ­ნე­ბითა და სას­ტუმ­რო­ე­ბით, ად­გი­ლობ­რი­ვი კულ­ტუ­რით და­ინ­ტე­რე­სე­ბულ ექ­ს­პა­ტებ­სა და ტუ­რის­ტებს შო­რის გან­სა­კუთ­რე­ბით პო­პუ­ლა­რუ­ლი­ა. ღა­მის ხმა­ურ ­ ი­ან­ ი ცხოვ­რე­ბა გა­რიჟ­რა­ჟამ­დე აცოცხ­ლებს ქუ­ჩებს, ამი­ტომ, წვე­ულ ­ ე­ბის შემ­ დეგ ჯგუ­ფუ­რი სე­ირ­ნო­ბა აქ უფ­რო რე­კო­მენ­დე­ბუ­ლი­ა. საცხოვ­ რე­ბე­ლი შე­და­რე­ბით ძვი­რი­ა, თუმ­ცა პო­პუ­ლა­რუ­ლი ტუ­რის­ტუ­ლი მი­მარ­თუ­ლე­ბე­ბი აქე­დან ორ ნა­ბიჯ­ზეა – სა­ვაჭ­რო ცენ­ტ­რი Mall Costanera Center, სან კრის­ტო­ბა­ლის ბორ­ცვ­ ი და ცნო­ბი­ლი Patio Bellavista მდი­ნა­რის გა­დაღ­მა, ამა­ვე სა­ხელ­წო­დე­ბის ის­ტო­ რი­ულ უბან­ში. ეს კულ­ტუ­რუ­ლი, გას­ტ­რო­ნო­მი­უ­ლი და სა­ვაჭ­რო ჰა­ბი 2006 წელს, 1900 წლით და­თა­რი­ღე­ბუ­ლი ურ­ბა­ნუ­ლი და­ სახ­ლე­ბის შე­ნარ­ჩუ­ნე­ბისა და რეს­ტავ­რა­ცი­ის შე­დე­გად შე­იქ­მ­ნა.

სივ­რც­ ე­ე­ბი გამ­თე­ნი­ის სამ სა­ა­თამ­დე მუ­შა­ობს. Providencia-ში მო­სახ­ვედ­რად, შეგიძლიათ იმოძრაოთ მეტ­რო­სად­გუ­რე­ბით – Tobalaba და Baquedano.

Las Condes სუფ­თა ქუ­ჩე­ბისა და შე­მი­ნუ­ლი, ბრჭყვი­ალ ­ ა ცა­თამ­ ბ­ჯე­ნე­ბის ელი­ტუ­რი რა­ი­ო­ნი­ა. აქა­უ­რი უბა­ნი EL Golf სან­ტი­ა­გოს ფი­ნან­სუ­რი ცენ­ტ­რია – ყვე­ლა­ზე ძვი­რადღი­რე­ბუ­ლი უძ­რა­ვი ქო­ ნე­ბის კვარ­ტა­ლი, ხუთ­ვარ­ს­კ­ვ­ლა­ვი­ა­ნი სას­ტუმ­რო­ებ­ ით, ცნო­ბი­ ლი რეს­ტორ­ნე­ბით, მო­დუ­რი მა­ღა­ზი­ე­ბითა და სა­ერ­თა­შო­რი­სო თუ ეროვ­ნუ­ლი ბან­კე­ბით. ქუ­ჩებ­ში უთუ­ოდ მი­აქ­ცევთ ყუ­რადღე­ ბას ორი­გი­ნა­ლურ სკულ­პ­ტუ­რებს. Corporación Cultural de Las Condes, თა­ნა­მედ­რო­ვე ხე­ლოვ­ნე­ბის ცენ­ტ­რი, თა­ვი­სი მრა­ვალ­ ფე­რო­ვა­ნი კულ­ტუ­რუ­ლი პროგ­რა­მის­თ­ვის უბ­ნის ღია სივ­რ­ცე­ ებსა და რეკ­რე­აც­ ი­ულ ზო­ნებ­საც იყე­ნებს. ასე რომ, სა­სე­ირ­ნოდ გა­მო­სუ­ლი შე­იძ­ლე­ბა კლა­სი­კუ­რი მუ­სი­კის კონ­ცერ­ტ­ზე აღ­მოჩ­ ნ­დეთ.

Plaza Peru პა­ტა­რა მო­ე­და­ნია უბ­ნის ცენ­ტ­რა­ლურ ნა­წილ­ში, რო­ მე­ლიც კვი­რა­ო­ბით ან­ტიკ­ვა­რი­ა­ტის ბაზ­რო­ბას მას­პინ­ძლ ­ ობს.

Las Condes დი­დი სა­ვაჭ­რო ცენ­ტ­რე­ბი­თა­ცაა ცნო­ბი­ლი: Mall Alto Las Condes, Mall Sport და Parque Arauco. აქ­ვეა Parque Araucano – 9 ჰექ­ტარ­ზე გა­ჭი­მუ­ლი სა­ზო­გა­დო­ებ­ რი­ვი სკვე­რი სკე­იტ­ბორ­დის ტრა­სე­ბით და ვე­ლო­სი­პე­დის ბი­ ლი­კე­ბით. ხმა­უ­რი­ა­ნი მა­გის­ტ­რა­ლით ორ არა­თა­ნა­ბარ ნა­წი­ლად გა­ყო­ფი­ლი მწვა­ნე ზო­ნა, სამ­კუთხა კონ­სტ ­ ­რუქ­ცი­ის შე­სა­ნიშ­ნა­ვი სა­ცალ­ფე­ხო ხი­დით ერ­თი­ან­დე­ბა. ამ კვარ­ტ­ლის დი­დი პლუ­სი ზამ­თ­რის კუ­რორ­ტებ­თან სი­ახ­ლო­ვე­ა. რა­ი­ონ­ ი Las Condes ორ მეტ­რო­სად­გურს შო­რი­სა­ა: Tobalaba და Los Dominicos. El Golf-ზე მო­სახ­ვედ­რად ამა­ვე სა­ხელ­წო­დე­ბის სად­გურ­ზე უნ­და ჩა­მოხ­ვი­დეთ.

კონ­ცეფ­ცი­ი­დან გა­მომ­დი­ნა­რე, პრო­ექ­ტ­მა არა­ერ­თხელ მო­ი­პო­ ვა არ­ქი­ტექ­ტუ­რუ­ლი ბი­ე­ნა­ლეს მხარ­და­ჭე­რა და 2015 წელს Ur­ ban Contribution Award-ის I პრი­ზით და­ჯილ­დოვ­და ურ­ბა­ნუ­ლი რე­გე­ნე­რა­ცი­ისა და რე­ა­ბი­ლი­ტა­ცი­ის კა­ტე­გო­რი­ა­ში. მას­შ­ტა­ბუ­რი კომ­პ­ლექ­სი ბა­რებს, რეს­ტორ­ნებსა და მა­ღა­ზი­ებს აერ­თი­ა­ნებს. აქ ყვე­ლა­ფე­რია – ამე­რი­კუ­ლი სტე­ი­კის რეს­ტორ­ნე­ბითა და ქსე­ ლუ­რი კვე­ბის ობი­ექ­ტე­ბით დაწყე­ბუ­ლი, მა­ღა­ლი კლა­სის ფუ­ჟენ­ რეს­ტორ­ნე­ბით დამ­თავ­რე­ბუ­ლი. სამუშაო კვირაში Patio Bel­ lavista ნა­შუ­ა­ღა­მევს იკე­ტე­ბა, დას­ვე­ნე­ბის დღე­ებ­ში და შა­ბათ­­ -­კ­ვი­რას კი სა­ცეკ­ვაო მო­ედ­ნე­ბად გა­დაქ­ცე­უ­ლი სა­რეს­ტორ­ნო 38 VOYAGER 29/2023

გა­ით­ვა­ლის­წი­ნეთ: ოფი­ცი­ა­ლურ სა­იტ­ ზე გა­მოქ­ვეყ­ნე­ბუ­ ლი ინ­ფორ­მა­ცი­ის თა­ნახ­მად, სპა და ფიტ­ნეს ზო­ნა­ში სა­ რე­მონ­ტო სა­მუ­შა­ო­ ე­ბი მიმ­დი­ნა­რე­ობს. იმე­დი­ა, თქვე­ნი ჩას­ ვ­ლის­თ­ვის პალ­მე­ბით გარ­შე­მორ­ტყ­მუ­ლი შე­სა­ნიშ­ნა­ვი აუზი - ლა­გუ­ნას იმი­ტა­ ცი­ა, თა­ვი­სი წრი­უ­ლი ხე­ლოვ­ნუ­რი ჩან­ჩ­ქე­ რით, თქვენს გან­კარ­ გუ­ლე­ბა­ში იქ­ნე­ბა.

MANDARIN ORIENTAL (ორიენტირი: Parque Araucano)

მრა­ვალ­სარ­თუ­ლი­ან კომ­პ­ლექ­ს­ში 310 ვრცე­ლი, ნა­თე­ლი და კომ­ ფორ­ტუ­ლი ნო­მე­რი­ა, ხე­დით ქა­ლაქ­სა და ან­დებ­ზე. მი­სა­ღებ­ ში გან­თავ­სე­ბუ­ლი Atrium Lobby Lounge ულა­მა­ზეს ბა­ღებსა და აუზის ზო­ნას გა­დაჰ­ყუ­რებს. ესაა მშვი­დი და კომ­ფორ­ტუ­ლი ად­გი­ ლი, რა­თა დი­ლით ყა­ვითა და მსუ­ბუ­ქი სა­უზ­მით, სა­ღა­მოს კი კოქ­ ტე­ი­ლითა და ხემ­სით დატ­კ­ბეთ. ზაფხულ­ში შე­გიძ­ლი­ათ, სიმ­წ­ვა­ ნე­ში ჩაფ­ლულ, მარ­მა­რი­ლო­თი ნა­გებ ტე­რა­სა­ზე გა­და­ინ­ აც­ვ­ლოთ. აქ­ვეა Senso – კლა­სი­კუ­რი იტა­ლი­უ­რი რეს­ტო­რა­ნი, სა­დაც სა­უ­ კე­თე­სო სე­ზო­ნუ­რი ინ­გ­რე­დი­ენ­ტე­ბით დამ­ზა­დე­ბულ კერ­ძებსა და ში­ნა­ურ პას­ტას, კლა­სი­კურ და ელე­გან­ტურ ინ­ტე­რი­ერ­ში ან ღია ტე­რა­სა­ზე მო­გარ­თ­მე­ვენ. ორი­ვე რეს­ტო­რა­ნი მუ­შა­ო­ბას 7 სა­ა­თი­ დან იწყებს და შე­სა­ნიშ­ნა­ვი ად­გი­ლია გემ­რი­ელ ­ ი და ნო­ყი­ე­რი სა­უზ­მის­თ­ვის. ვახ­შ­მად ან სა­დი­ლად შე­გიძ­ლი­ათ, შეფ­­მ­ზა­რე­ულ ხუ­ან ოზა­კის (Juan Ozaki) ეს­ტუმ­როთ – Matsuri ერ­თ­-ერ­თი სა­უ­კე­თე­სო რეს­ ტო­რა­ნი­ა. აქა­უ­რი მე­ნიუ იაპო­ნი­ისა და პე­რუს გას­ტ­რო­ნო­მი­უ­ლი ტრა­დი­ცი­ე­ბის სინ­თეზს გთა­ვა­ზობთ: Nikkei შე­და­რე­ბით ახა­ლი კუ­ ლი­ნა­რი­უ­ლი ტრენ­დი­ა, რო­მე­ლიც იაპო­ნუ­რი სამ­ზა­რე­უ­ლოს დახ­ ვე­წი­ლო­ბასა და ფან­ტა­ზი­ას პე­რუს მდი­დარ და მრა­ვალ­ფე­რო­ვან არო­მა­ტებს უხა­მებს. თუ სან­ტი­ა­გო­ში საქ­მი­ა­ნი ვი­ზი­ტით ხართ, სას­ტუმ­რო­ში ბიზ­ნესშეხ­ვედ­რე­ბის­თ­ვის უახ­ლე­სი ტექ­ნო­ლო­გი­ით აღ­ჭურ­ვი­ლი ფარ­თია გა­მო­ყო­ფი­ლი. პერ­სო­ნა­ლი და­გეხ­მა­რე­ბათ მას­შ­ტა­ბუ­რი ღო­ნის­ძი­ე­ბე­ბის, ხმა­ურ ­ ი­ა­ნი პრე­ზენ­ტა­ცი­ებ­ ისა და თე­ მა­ტუ­რი კონ­ფე­რენ­ცი­ე­ბის ორ­გა­ნი­ზე­ბა­ში. შე­გიძ­ლი­ათ, ზღაპ­რულ გა­რე­მო­ში სა­ქორ­წი­ნო ცე­რე­მო­ნი­ა­ლიც გა­მარ­თოთ. www.mandarinoriental.com/en/santiago/las-condes 39 VOYAGER 29/2023

ჩილე

სანტიაგო

SANTIAGO MARRIOTT HOTEL (ორიენტირი: Parque Araucano)

ეს ერ­თ­-ერ­თი ყვე­ლა­ზე მა­ღა­ლი შე­ნო­ბაა სან­ტი­ა­გო­ში, რო­მელ­ საც ფა­სა­დის ფე­რე­ბისა და ფაქ­ტუ­რე­ბის შე­სა­ნიშ­ნა­ვი კომ­ბი­ნა­ცი­ აც გა­მო­არ­ჩევს – გლუვ, აგუ­რის­ფერ კედ­ლებს მი­ნის კონ­ს­ტ­რუქ­ ცი­ის გამ­ჭ­ვირ­ვა­ლე სიმ­წ­ვა­ნე სიმ­სუ­ბუ­ქესა და ელე­გან­ტუ­რო­ბას ანი­ჭებს. აქ ყვე­ლა­ფე­რია მშვი­დი და კომ­ფორ­ტუ­ლი დას­ვე­ნე­ბის­ თ­ვის: ტექ­ნი­კუ­რად აღ­ჭურ­ვი­ლი, დახ­ვე­წი­ლი ნომ­რე­ბი, მარ­მა­ რი­ლოს სა­ა­ბა­ზა­ნო­ე­ბით, სა­მუ­შაო სივ­რ­ცე­ებ­ ითა და შე­სა­ნიშ­ნა­ვი ხე­დე­ბით, აგ­რეთ­ვე ფიტ­ნესცენ­ტ­რი და ღია სა­ცუ­რაო აუზი. რამ­დე­ ნი­მე მა­ღა­ლი კლა­სის რეს­ტო­რა­ნი გან­ს­ხ­ვა­ვე­ბულ მე­ნი­უსა და ჩი­ ლეს სა­უკ­ ე­თე­სო ღვი­ნო­ე­ბის გრძელ ჩა­მო­ნათ­ვალს გთა­ვა­ზობთ.

Akun to Go ყა­ვის სახ­ლი­ა, რო­მელ­საც შეგიძლიათ ყო­ველ დი­ლით ესტუმროთ, 8:30 სა­ა­თი­დან.

Latin Grill Restaurant ავ­თენ­ტიკუ­რი ად­გი­ლობ­რი­ვი სამ­ზა­რე­უ­ ლოს კერ­ძე­ბით გი­მას­პინ­ძ­ლებთ. Akun Lounge & Bar დახ­ვე­წილ სა­ღა­მოს გპირ­დე­ბათ – აქ მე­ნი­უშ­ ი სუ­ში და კოქ­ტე­ი­ლე­ბი­ა.

Cafe Med ცნო­ბი­ლი რეს­ტო­რა­ნი­ა, რო­მელ­საც სა­თა­ვე­ში შეფ­მ­ ­ზა­რე­უ­ლი სერ­ხიო აუმა­და (Sergio Ahumada) უდ­გას. თით­ქ­მის ოც­წ­ლი­ა­ნი სა­ერ­თა­შო­რი­სო პრაქ­ტი­კის მე­რე, სამ­შობ­ლო­ში დაბ­ რუ­ნე­ბულ­მა მოღ­ვა­წე­ო­ბა მა­რი­ო­ტის გან­თ­ქ­მუ­ლი საკ­ვი­რაო ლან­ჩ­ მე­ნი­უს ახ­ლე­ბუ­რი გა­აზ­რე­ბითა და ინ­ტერ­პ­რე­ტა­ცი­ით და­იწყო მისი შე­ფა­სე­ბის სა­შუ­ა­ლე­ბა თქვენც გექ­ნე­ბათ, რო­ცა ტრა­დი­ცი­ულ ­ ი შვე­ დუ­რი მა­გი­და კვი­რა დღეს 13:00-16:00 სა­ა­თამ­დე გა­იშ­ლე­ბა. გა­ით­ვა­ლის­წი­ნეთ, რომ რეს­ტორ­ნებს გან­ს­ხ­ვა­ვე­ბუ­ლი სა­მუ­შაო გრა­ფი­კი და დას­ვე­ნე­ბის დღე­ე­ბი აქვთ. სრუ­ ლი ინ­ფორ­მა­ცი­ის­თ­ვის, გირ­ჩევთ, ოფი­ცი­ა­ლურ ვებ­-­ გ­ვერდს მი­მარ­თოთ, სა­დაც სას­ტუმ­როს რამ­დე­ნი­მე რე­კო­მენ­და­ცი­ა­საც იხი­ლავთ ახ­ლომ­დე­ბა­რე აზი­უ­რი, იტა­ლი­უ­რი, ფრან­გუ­ლი და ზღვის პრო­დუქ­ტე­ბის რეს­ ტორ­ნე­ბის შე­სა­ხებ.

www.marriott.com/en-us/hotels/scldt-santiago-marriott-hotel 40 VOYAGER 29/2023

Ritz-Carlton, Santiago (ორიენტირი: მეტ­რო­სად­გუ­რი El Golf )

კომ­პა­ნი­ამ, რო­მელ­საც სტუმ­რე­ბის მი­ღე­ბისა და მას­პინ­ძ­ლო­ ბის სა­უ­კუ­ნე­ზე მეტხნიანი გა­მოც­დი­ლე­ბა აქვს, ზუს­ტად იცის, რო­გო­რი გა­რე­მო გჭირ­დე­ბათ კომ­ფორ­ტუ­ლი და უზ­რუნ­ვე­ლი დას­ვე­ნე­ბის­თვ­ ის. წი­თე­ლი აგუ­რის მა­ღალ­სარ­თუ­ლი­ან შე­ნო­ბა­ ში 205 გა­ნახ­ლე­ბუ­ლი ნო­მე­რი­ა, შე­სა­ნიშ­ნა­ვი ხე­დითა და სივ­რ­ ცუ­ლი გეგ­მა­რე­ბით. სას­ტუმ­როს გა­მა­ჯან­სა­ღე­ბე­ლი სპა ცენ­ტ­რი მრა­ვალ­ფე­რო­ვან მა­საჟსა და ტა­ნი­სა თუ სა­ხის მოვ­ლის პრო­ ცე­დუ­რე­ბის დიდ არ­ჩე­ვანს გთა­ვა­ზობთ. აქ­ვეა თა­ნა­მედ­რო­ვედ აღ­ჭურ­ვი­ლი ფიტ­ნესის დარ­ბა­ზი და სა­ხუ­რავ­ზე გან­თავ­სე­ბუ­ლი სა­ცუ­რაო აუზი, რო­მე­ლიც შე­ნო­ბის მთელ სი­გა­ნე­ზე, მი­ნის მა­სი­ უ­რი, ცი­ლინ­დ­რუ­ლი კა­მა­რი­თაა გა­და­ხუ­რუ­ლი. ბიზ­ნესშეხ­ვედ­ რე­ბის­თ­ვის გან­კუთ­ვ­ნი­ლი სივ­რ­ცე 350 პერ­სო­ნა­ზეა გათ­ვ­ლი­ლი. სპე­ცი­ა­ლუ­რი პროგ­რა­მა, Ritz Kids, 4-დან 12 წლამ­დე ბავ­შ­ვე­ ბის­თ­ვი­საა და ყო­ველ­დღი­ურ გა­სარ­თობსა და სა­დი­ლის გან­სა­ კუთ­რე­ბულ მე­ნი­უს გუ­ლის­ხ­მობს. თუ დღეს ად­რი­ა­ნად იწყებთ, პირ­ველ რიგ­ში, Café ritual-ს ეს­ტუმ­რეთ. ცენ­ტ­რა­ლუ­რი და სამხ­რეთამე­რი­კუ­ლი ყა­ვის მარ­ცვ­ ­ლე­ბი ხე­ლით იხა­ლე­ბა და სა­ უცხოო ნა­ზა­ვი მზად­დე­ბა. ეს­პ­რე­სო, ორ­მა­გი ეს­პ­რე­სო, კა­პუ­ჩი­ნო, ლა­ტე, კა­რა­მელის ლა­ტე, ვა­ნი­ლა ლა­ტე, კა­რა­მელ ვა­ნი­ლა ლა­ ტე, მა­კი­ა­ტო, მო­კა­ჩი­ნო... გრძე­ლი მე­ნი­უ­დან თქვე­ნი საყ­ვა­რე­ლი ცი­ვი ან ცხე­ლი სას­მე­ლი შე­არ­ჩი­ეთ და სენ­დ­ვი­ჩი, სა­ლა­თა ან ახალგამომცხვარი ფუნ­თუ­შე­უ­ლი შე­უ­ხა­მეთ. სა­დი­ლად რეს­ტო­რა­ნი Estró გი­მას­პინ­ძ­ლებთ. თა­ნა­მედ­რო­ვე ჩი­ ლეს კუ­ლი­ნა­რია აქ ად­გი­ლობ­რი­ვ ფერ­მე­რთა მი­ერ მო­წე­უ­ლი ცინ­ ცხა­ლი და ჯან­სა­ღი პრო­დუქ­ტე­ბისა და სა­ერ­თა­შო­რი­სო ტექ­ნი­კე­ბის კომ­ბი­ნა­ცი­ით იქ­მ­ნე­ბა. The lobby lounge, სა­დი­ლის შემ­დგ­ ო­მ, ტრა­ დი­ცი­უ­ლ ჩა­ის სმის რი­ტუ­ალს გთა­ვა­ზობთ. იდე­ალ ­ უ­რი სა­ღა­მოს გა­ სა­ტა­რებ­ლად Ritz-Carlton bar-ის კლა­სი­კურ და ელე­გან­ტურ გა­რე­ მოს გირ­ჩევთ: პრე­მი­უმ კოქ­ტე­ილ ­ ე­ბი, შე­სა­ნიშ­ნა­ვი ღვი­ნო, პის­კოს ექ­ს­კ­ლუ­ზი­უ­რი მე­ნი­უ, კო­ნი­ა­კის და ვის­კის სა­უ­კე­თე­სო არ­ჩე­ვა­ნი, ზღვის პრო­დუქ­ტე­ბის მე­ნიუ და ცოცხა­ლი მუ­სი­კა... www.ritzcarlton.com/en/hotels/santiago 41 VOYAGER 29/2023

ჩილე

სანტიაგო

HYATT CENTRIC LAS CONDES (ორიენტირი: მეტ­რო­სად­გუ­რი El Golf)

166 კარ­გად გა­ნა­თე­ბუ­ლი, ვრცე­ლი ნო­მე­რი, ეკ­ლექ­ტუ­რი დი­ზა­ ი­ნითა და თა­ნა­მედ­რო­ვე ავე­ჯით, ყვე­ლა პი­რო­ბას შე­გიქ­მ­ნით მყუდ­რო და კომ­ფორ­ტუ­ლი დას­ვე­ნე­ბის­თ­ვის. აქ ყვე­ლა­ფე­რი­ა, რა­საც მა­ღა­ლი კლა­სის სას­ტუმ­როს­გან მო­ელ ­ ით: ტექ­ნი­კუ­რად აღ­ჭურ­ვი­ლი სივ­რ­ცე საქ­მი­ა­ნი შეხ­ვედ­რე­ბის­თ­ვის, ფიტ­ნეს დარ­ ბა­ზი და აუზი სა­ხუ­რავ­ზე, რომ­ლის გამ­ჭ­ვირ­ვა­ლე, შუ­შის მო­ა­ ჯი­რი სა­შუ­ა­ლე­ბას მოგ­ცემთ, ხმა­უ­რი­ან მე­გა­პო­ლისს პირ­და­პირ აუზის კი­დი­დან უც­ქი­როთ. დი­ლა 7:00 სა­ათ­ზე, შვე­დუ­რი მა­გი­დის გაშ­ლით იწყე­ბა. ვახ­შმ­ ად და სა­დი­ლად რეს­ტო­რა­ნი Amandine გე­ლით – ეს იდე­ა­ლუ­რი ად­გი­ლია თა­ნა­მედ­რო­ვე ჩი­ლეს სამ­ზა­ რე­უ­ლოს სა­უ­კე­თე­სო კერ­ძე­ბის და­სა­გე­მოვ­ნებ­ლად. ნამ­დ­ვი­ლი გურ­მა­ნე­ბი იოლად შე­ნიშ­ნა­ვენ ფრან­გუ­ლი გას­ტ­რო­ნო­მი­ის მსუ­ ბუქ ნო­ტებს, რაც ტი­ტუ­ლი­ა­ნი ბელ­გი­ელ ­ ი შეფ­მ­ზა­რე­უ­ლის – რუ­ დი შოლ­დი­სის (Rudi Scholdis) კლა­სი­კურ ფრან­გულ სამ­ზა­რე­უ­ ლოს­თან მუ­შა­ობ­ ის შე­დე­გი­ა. მი­სა­ღებ სივ­რც­ ე­ში გან­თავ­სე­ბუ­ლი ბა­რი მყუდ­რო, მო­სას­ვე­ნე­ ბე­ლი ად­გი­ლი­ა, სა­დაც შე­გიძ­ლი­ათ, სა­ფირ­მო კოქ­ტე­ი­ლე­ბი ტა­

პა­სებს, ბურ­გე­რებსა ან მსუ­ბუქ წა­სა­ხემ­სებ­ლებს შე­უ­ხა­მოთ. თუ ქა­ლაქ­ში გა­ტა­რე­ბუ­ლი დღე მე­ტის­მე­ტად მომ­ქან­ც­ვე­ლი გა­მოდ­ გა, ვახ­შამს ნო­მერ­შიც მო­გარ­თ­მე­ვენ. იმ შემ­თხ­ვე­ვის­თ­ვის, თუ სან­ტი­ა­გო­ში ვი­ზი­ტი თქვენ­თ­ვის ღირ­ს­შე­სა­ნიშ­ნავ თა­რიღს ემ­თხ­ ვე­ვა, გა­ით­ვა­ლის­წი­ნეთ, რომ მე-­1­7­ სარ­თულ­ზე გან­თავ­სე­ბუ­ლი ბა­რი შე­სა­ნიშ­ნა­ვი ად­გი­ლია და­ხუ­რუ­ლი წვე­უ­ლე­ბის გა­სა­მარ­ თად. მრა­ვალ­ფე­როვ­ნე­ბის­თ­ვის, შე­გიძ­ლი­ათ, პა­რა­ლე­ლურ ქუ­ ჩა­ზე მდე­ბა­რე Ritz-Carlton Santiago-ს რეს­ტორ­ნებსა და ბარ­საც ეწ­ვი­ოთ – გზა 5 წუთ­ზე მეტს არ წა­გარ­თ­მევთ. www.hyatt.com/hotel/chile/hyatt-centric-las-condes-santiago

PLAZA SAN FRANCISCO (ორიენტირი: მეტ­რო­სად­გუ­რი Universidad de Chile )

ის­ტო­რი­ულ ცენ­ტ­რ­თან სი­ახ­ლო­ვე და პრე­მი­უმ ხა­რის­ხის სერ­ვი­ სი სას­ტუმ­როს გა­მორ­ჩე­უ­ლი მა­ხა­სი­ა­თებ­ლე­ბი­ა. 146 ნო­მე­რი ერ­ თი­ან კლა­სი­კურ სტილ­შია გა­დაწყ­ვე­ტი­ლი. ინ­ტე­რი­ე­რის დე­კორ­ ში ხის ბევ­რი ელე­მენ­ტი­ა, რო­გორც ამას დახ­ვე­წი­ლი ინ­გ­ლი­ სუ­რი სტი­ლი მო­ითხოვს. აქ ყვე­ლა პი­რო­ბაა ფორ­მა­ლუ­რი თუ არა­ფორ­მა­ლუ­რი თავ­ყ­რი­ლო­ბე­ბის გა­სა­მარ­თად. დე­კო­რა­ცი­ა, მუ­სი­კა, ქე­ი­თე­რინ­გი, სას­მე­ლი... წვე­უ­ლე­ბის­თ­ვის შეგიძლიათ ყვე­ლა­ფე­რი კა­ტა­ლო­გის მი­ხედ­ვით აარ­ჩი­ოთ. ცალ­კე პა­კე­ტია ქორ­წი­ლის სა­ზე­ი­მო ცე­რე­მო­ნი­ა­ლის­თ­ვის – რო­მელ­შიც, სხვა­თა შო­რის, ქორ­წი­ნე­ბი­დან ერ­თი წლის თავ­ზე, წყვი­ლის­თ­ვის სას­ ტუმ­როს ნო­მე­რია გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბუ­ლი. რეს­ტო­რა­ნი Bristol ფერ­მე­რე­ბისა და მცი­რე მე­წარ­მე­ე­ბის მი­ერ მო­წო­დე­ბუ­ლი სე­ზო­ნუ­რი პრო­დუქ­ტე­ბით მა­რაგ­დე­ბა და აქ­ცენტს ად­გი­ლობ­რივ სამ­ზა­რე­უ­ლო­ზე აკე­თებს. თი­თო­ე­უ­ლი კერ­ძი ცალ­კე მოგ­ზა­უ­რო­ბაა ჩი­ლე­ში. Bar Bristol სპირ­ტი­ან­ ი სას­მე­ლე­ ბის, ღვი­ნის, შუშ­ხუ­ნა ღვი­ნისა და ლუ­დის დიდ არ­ჩე­ვანს გთა­ ვა­ზობთ, რო­მელ­საც შე­გიძ­ლი­ათ, მრა­ვალ­ფე­რო­ვა­ნი და­ფე­ბი ან ბუ­ტერ­ბ­რო­დე­ბი შე­უ­ხა­მოთ. www.plazasanfrancisco.cl/ 42 VOYAGER 29/2023

თუ უპი­რა­ტე­სო­ბას სა­ერ­თა­შო­რი­სო ბრენ­დულ სას­ ტუმ­რო­ებს ანი­ჭებთ, სან­ტი­ა­გო­ში ასე­ვე მო­ძებ­ნეთ: AC HOTEL BY MARRIOTT SANTIAGO COSTANERA CENTER DOUBLETREE BY HILTON SANTIAGO KENNEDY NH COLLECTION PLAZA SANTIAGO SHERATON SANTIAGO HOTEL & CONVENTION CENTER CROWNE PLAZA SANTIAGO თუ მოგ­ზა­უ­რო­ბი­სას თქვე­ნი ერ­თ­-ერ­თი მი­ზა­ნი ად­ გი­ლობ­რი­ვი კულ­ტუ­რის უკეთ გაც­ნო­ბა და ურ­თი­ერ­ თო­ბე­ბის გაბ­მაა, გირ­ჩევთ, საცხოვ­რებ­ლად უფ­რო კა­მე­რუ­ლი ან ბუ­ტიკის ტიპის სას­ტუმ­რო შე­არ­ჩი­ოთ.

W Santiago (ორიენტირი: Plaza Perú)

196 ნომ­რის გა­ფორ­მე­ბა­ზე სა­გან­გე­ბოდ მოწ­ვე­ულ­მა ინ­ტე­რი­ე­რის დი­ზა­ი­ნე­რებ­მა იზ­რუ­ნეს. ინ­ს­პი­რა­ცი­ის წყა­რო გახდა ქა­ლა­ქის რიტ­მი და მოძ­რა­ო­ბა სასტუმროს გარშემო – დახ­ვე­წი­ლი სტი­ლი, მკა­ფიო ელე­მენ­ტე­ბი, ტყა­ვისა და ველ­ვე­ტის აქ­ცენ­ტე­ბი, თბი­ლი გა­ნა­თე­ბა და დი­დი ზო­მის აბ­ს­ტ­რაქ­ტუ­ლი ფერ­წე­რა კედ­ლებ­ზე - ყვე­ლა­ფე­რი მყუდ­რო და ელე­გან­ტუ­რი გა­რე­მოს შექ­მ­ნას ემ­სა­ ხუ­რე­ბა. ოთა­ხის მთელ სი­მაღ­ლე­ზე გაჭ­რი­ლი გა­ნი­ერ ­ ი ფან­ჯ­რე­ბი უხ­ვი ბუ­ნებ­რი­ვი გა­ნა­თე­ბის წყა­როა და სა­შუ­ა­ლე­ბას გაძ­ლევთ, ქა­ლა­ქის პა­ნო­რა­მუ­ლი ხე­დე­ბით დატ­კ­ბეთ.

THE SINGULAR SANTIAGO (ორიენტირი: სან­ტა ლუ­სი­ას ბორ­ც­ვი )

სას­ტუმ­რო ყვე­ლა პი­რო­ბას გიქ­მ­ნით, რომ სახ­ლის­გან მო­შო­ რე­ბით თა­ვი მყუდ­როდ და კომ­ფორ­ტუ­ლად იგ­რ­ძნ­ ოთ. კე­თილ­ მოწყო­ბი­ლი ნომ­რე­ბი ნე­ოკ­ლა­სი­კუ­რი სტი­ლის გე­მოვ­ნე­ბი­ა­ნი დი­ზა­ი­ნით გა­მო­ირ­ჩე­ვა. საქ­მი­ა­ნი და არა­ფორ­მა­ლუ­რი შეხ­ვედ­ რე­ბის­თ­ვის რამ­დე­ნი­მე ელე­გან­ტუ­რი სივ­რც­ ეა გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ ბუ­ლი: Bellas Artes 40 პერ­სო­ნა­ზეა გათ­ვ­ლი­ლი და იდე­ალ ­ უ­რია ვორ­ქ­შო­ფე­ბის­, ტრე­ნინ­გებისა და მსგავ­სი აქ­ტი­ვო­ბე­ბის­თ­ვის.

აქ ისე მო­იწყობთ მსოფ­ლიო კუ­ლი­ნა­რი­ულ მოგ­ზა­ურ ­ ო­ბას, სას­ ტუმ­რო­დან გას­ვ­ლაც არ დაგ­ჭირ­დე­ბათ: NoSo თა­ნა­მედ­რო­ვე ნო­ტე­ბით გამ­დიდ­რე­ბულ ტრა­დი­ცი­ულ ფრან­გულ სამ­ზა­რე­უ­ლოს გთა­ვა­ზობთ. უნი­კა­ლუ­რი გა­მოც­დი­ლე­ბის მი­სა­ღე­ბად, გირ­ჩევთ ად­გი­ლე­ბი შე­ფის მა­გი­დას­თან ახ­ლოს და­ჯავ­შ­ნოთ, რა­თა კერ­ ძის მომ­ზა­დე­ბას თვა­ლი მი­ა­დევ­ნოთ.

Forestal მცი­რე­რიცხო­ვა­ნი ბიზ­ნეს­შეხ­ვედ­რე­ბის­თ­ვის გა­მო­სა­ დე­გი დარ­ბა­ზი­ა, სა­დაც გრძე­ლი მა­გი­დის გარ­შე­მო 12 ადა­მი­ ა­ნი ეტე­ვა; Mulato Gil, თა­ვი­სი ტე­რა­სით – საქ­მი­ან­ ი სა­დი­ლი­სა და ვახ­შ­მის­თ­ვის გან­კუთ­ვ­ნი­ლი სივ­რც­ ე­ა; მარ­ნის იდეა საქ­მი­ა­ნი შეხ­ვედ­რი­სა და ჩი­ლეს სა­უ­კე­თე­სო ღვი­ნო­ე­ბის თან­ხ­ვედ­რა­ა.

რეს­ტო­რა­ნი Karai სა­მი ქვეყ­ნის გას­ტ­რო­ნო­მი­ულ ტრა­დი­ცი­ებს ერ­თ­მა­ნეთს უხა­მებს. ესაა იაპო­ნუ­რი ტექ­ნი­კის, ჩი­ლეს პრო­დუქ­ ტე­ბის და პე­რუს გე­მო­ე­ბის სინ­თე­ზი. ლა­უნჯ ბარ­ში არო­მა­ტუ­ლი ტა­პა­სე­ბის, ტე­რა­სის ბის­ტ­რო­ში კი ხმელ­თა­შუ­აზღ­ვის­პი­რე­თის სამ­ზა­რე­უ­ლოს კერ­ძე­ბის და­გე­მოვ­ნე­ბას გირ­ჩევთ. Red2one – შე­სა­ნიშ­ნა­ვი ბა­რი სა­ხუ­რავ­ზე, სან­ტი­ა­გოს ერ­თ­-ერ­თი უმაღ­ლე­სი წერ­ტი­ლი­ა. სა­ღა­მო­ობ­ ით ღვი­ნის ლა­ბო­რა­ტო­რი­ას ეს­ტუმ­რეთ და 1600 ბოთ­ლი­დან არ­ჩე­ვა­ნის გა­კე­თე­ბა ხან­გრ ­ ­ძ­ლივ და მო­სა­ ბეზ­რე­ბელ პრო­ცე­სად რომ არ გექ­ცეთ, პერ­სო­ნა­ლი და­იხ­მა­რეთ.

Café 294 სას­ტუმ­როს პირ­ველ სარ­თულ­ზე ახალმოხალული არო­მა­ტუ­ლი ყა­ვის, ჩა­ისა და სა­კონ­დიტ­რო ნა­წარ­მის დიდ არ­ ჩე­ვანს გთა­ვა­ზობთ. გვი­ან სა­დილ­ზე ან ვახ­შ­მად რეს­ტო­რანს ეწ­ ვი­ეთ – აქა­უ­რი დახ­ვე­წი­ლი სამ­ზა­რე­უ­ლო შეფ­მ­ზა­რე­ულ ერ­ნან ბა­სოს (Hernán Basso) დამ­სა­ხუ­რე­ბა­ა, რო­მე­ლიც ად­გი­ლობ­რივ ინ­გ­რე­დი­ენ­ტებს ფრან­გუ­ლი ტექ­ნო­ლო­გი­ით ამ­ზა­დებს. სას­ტუმ­ როს სა­იტ­ზე მე­ნი­უს წი­ნას­წარაც გაეცნობით, თუმ­ცა ერ­თ­მ­ნიშ­ვ­ ნე­ლოვ­ნად გირ­ჩევთ, ხა­მან­წ­კებს ლი­მო­ნისა და ჰა­ლა­პე­ნი­ოს ქა­ ფით. სას­ტუმ­რო­ში ორი ბა­რია – Bar Merced პირ­ველ სარ­თულ­ ზე, სა­დაც სა­ფირ­მო კოქ­ტე­ი­ლებს მო­გარ­თ­მე­ვენ, და სა­ხუ­რა­ვის ბა­რი, ცნო­ბი­ლი სას­მე­ლე­ბის კო­ლექ­ცი­ითა და შე­სა­ნიშ­ნა­ვი ხე­ დით სან კრის­ტო­ბა­ლის ბორ­ც­ვ­ზე. თქვენს გან­კარ­გუ­ლე­ბა­შია სპა ცენ­ტ­რი აუზით, ორ­თ­ქ­ლის აბა­ნო­თი და მშრა­ლი სა­უ­ნით.

www.marriott.com/en-us/hotels/sclwh-w-santiago/overview

www.thesingular.com/santiago

43 VOYAGER 29/2023

ჩილე/სანტიაგო სასტუმროები

MAGNOLIA SANTIAGO (ორიენტირი: სან­ტა ლუ­სი­ას ბორ­ც­ვი )

თუ ქა­ლა­ქის ის­ტო­რი­ულ ეპი­ცენ­ტ­რ­ში ყოფ­ნა გხიბ­ლავთ, სხვა სას­ტუმ­როს მო­ძებ­ნა­ზე დროს ნუ­ღარ და­კარ­გავთ – მი­მარ­თეთ XX სა­უ­კუ­ნის და­საწყის­ში აშე­ნე­ბუ­ლ ამ სა­სახ­ლეს. აქე­დან Plaza de Armas ფე­ხით სულ 10 წუ­თის სა­ვალ­ზე­ა. თლი­ლი ქვით მო­პირ­კე­ თე­ბუ­ლი კედ­ლე­ბი, რე­ლი­ე­ფუ­რი გა­ფორ­მე­ბით, შეწყ­ვი­ლე­ბუ­ლი სარ­კ­მ­ლე­ბი, ცენ­ტ­რშ­ ი გაჭ­რი­ლი თა­ღო­ვა­ნი შე­სას­ვ­ლე­ლი, ლი­ თო­ნის მძი­მე კა­რით – ყვე­ლა­ფერს თით­ქოს სა­უ­კუ­ნის წი­ნან­დელ ჩი­ლე­ში გა­დაჰ­ყავ­ხართ. იდუ­მა­ლე­ბისა და ზღაპ­რუ­ლო­ბის ეფექ­ტი ღა­მით უფ­რო იგ­რ­ძ­ნო­ბა, რო­ცა სას­ტუმ­როს ზე­და, შე­მი­ნუ­ლი სარ­ თუ­ლე­ბი ხე­ლოვ­ნურ გა­ნა­თე­ბას ირეკ­ლავს და ფა­სა­დი ერ­თი­ა­ნად ციმ­ცი­მებს, მარ­მა­რი­ლოს გა­ნი­ე­რი, მოხ­ვე­ულ ­ ი კი­ბის ჩათვლით. სას­ტუმ­რო­ში სულ 40 ნო­მე­რი­ა. კომ­ფორ­ტი და ელე­გან­ტუ­რი დი­ ზა­ი­ნი ყვე­ლა ნომ­რის სა­ერ­თო მა­ხა­სი­ა­თე­ბე­ლი­ა, თუმ­ცა თა­ვად შე­გიძ­ლი­ათ, აირ­ჩი­ოთ, რო­გო­რი ოთა­ხი გნე­ბავთ – ევ­კა­ლიპ­ტის ხით სრუ­ლად მო­პირ­კე­თე­ბუ­ლი, ორი­გი­ნა­ლუ­რი ვიტ­რა­ჟუ­ლი სარ­კ­მ­ლე­ბით, თუ აივ­ნით. ტრა­დი­ცი­ულ ­ ი მი­სა­ღე­ბის ნაც­ვლ ­ ად, აქ მყუდ­რო ბიბ­ლი­ო­თე­კაა, სა­დაც შე­გიძ­ლი­ათ, გრძელ სა­ერ­თო მა­ გი­დას­თან იმუ­შა­ოთ, ან სას­ტუმ­როს სხვა მო­ბი­ნად­რე­ებ­ ი გა­იც­ნოთ. რეს­ტო­რა­ნი, ბა­რი და ტე­რა­სა შე­სა­ნიშ­ნა­ვი ხე­დით სან­ტა ლუ­სი­ას ბორ­ც­ვ­ზე იდე­ა­ლუ­რი ად­გი­ლია გურ­მა­ნე­ბის­თვ­ ის – აქ სა­ფირ­მო კოქ­ტე­ი­ლებს, დახ­ვე­წილ კერ­ძებსა და შე­სა­ნიშ­ნა­ვი ღვი­ნო­ე­ბის დიდ არ­ჩე­ვანს შე­მოგ­თა­ვა­ზე­ბენ. მე­ნი­უს შეგიძლიათ სას­ტუმ­როს სა­იტ­ზე გა­ეც­ნოთ და სან­ტი­ა­გო­ში პირ­ვე­ლი სადღე­სას­წა­უ­ლო ვახ­ შა­მიც წინ­და­წინ და­გეგ­მოთ. www.professionals.hotelmagnolia.cl

CASA BUERAS BOUTIQUE – HOTEL

Boutique – Hotel Le Rêve

(ორიენტირი: მეტ­რო­სად­გუ­რი Baquedano)

(ორიენტირი: მეტ­რო­სად­გუ­რი Pedro de Valdivia)

ბო­ჰე­მუ­რი Barrio Lastarria-ს ცენ­ტ­რა­ლურ ნა­წილ­ში მდე­ბა­რე პა­ტა­რა სას­ტუმ­რო მუ­ზე­უ­მე­ბის, სა­გა­მო­ფე­ნო დარ­ბა­ზე­ბის, თა­ ნა­მედ­რო­ვე მა­ღა­ზი­ე­ბის, ან­ტიკ­ვა­რუ­ლი დახ­ლე­ბის, თე­ატ­რე­ბის, კი­ნო­დარ­ბა­ზე­ბისა და ინო­ვა­ცი­უ­რი რეს­ტორ­ნე­ბის გა­რე­მოც­ვა­ ში­ა. 1927 წელს აშე­ნე­ბუ­ლი შე­სა­ნიშ­ნა­ვი სა­სახ­ლე მარ­მა­რი­ლოს კი­ბითა და სკულ­პ­ტუ­რუ­ლი მორ­თუ­ლო­ბით გა­მო­ირ­ჩე­ვა. ოთხი სხვა­დას­ხვ­ ა კა­ტე­გო­რი­ის 14 ნო­მე­რი, სა­სახ­ლის სიძ­ვე­ლის მი­უ­ ხე­და­ვად, თა­ნა­მედ­რო­ვე­დაა აღ­ჭურ­ვი­ლი და ლიფ­ტიც ყვე­ლა სარ­თულს ემ­სა­ხუ­რე­ბა. სიმ­წ­ვა­ნე­ში ჩაფ­ლუ­ლი პა­ტა­რა და მყუდ­ რო ბა­ღი, აუზით, შე­სა­ნიშ­ნა­ვი ად­გი­ლია მომ­ქან­ც­ვე­ლი დღის ბო­ ლოს, მშვი­დი სა­ღა­მოს გა­სა­ტა­რებ­ლად.

ეს შე­სა­ნიშ­ნა­ვი ნა­გე­ბო­ბა, სუ­რო­თი და­ფა­რუ­ლი კედ­ლე­ბითა და მა­ღა­ლი და­რა­ბე­ბით ფან­ჯ­რებ­ზე, ფრან­გულ სა­ად­გილ­მა­მუ­ლო სახლს მო­გა­გო­ნებთ. „იგრძენით თა­ვი სა­კუ­თარ სახ­ლ­ში“ – ყვე­ ლა­ფე­რი დე­ტა­ლებ­შია გათ­ვ­ლი­ლი და ამ დე­ვი­ზის შეს­რუ­ლე­ბას ემ­სა­ხუ­რე­ბა. 31 კომ­ფორ­ტუ­ლი ნო­მე­რი და მოვ­ლი­ლი ში­და ეზო მყუდ­რო და მშვი­დი დას­ვე­ნე­ბის სა­შუ­ალ ­ ე­ბას მოგ­ცემთ სან­ტი­ა­გოს ხმა­უ­რი­ა­ნი კვარ­ტ­ლის შუ­ა­გულ­ში. დი­ლა აქ შვე­დუ­რი მა­გი­დით იწყე­ბა. თქვენს გან­კარ­გუ­ლე­ბა­შია თვით­მომ­სა­ხუ­რე­ბის ბა­რი. თუ ქა­ლაქ­ში სე­ირ­ნო­ბამ შე­გიტყუ­ათ და სას­ტუმ­რო­ში გვი­ან დაბ­რუნ­ დით, სამ­ზა­რე­უ­ლო­ში გვი­ა­ნი ვახ­შ­მის მოყ­ვა­რუ­ლე­ბის­თვ­ ის გამ­ზა­ დე­ბუ­ლი წა­სა­ხემ­სებ­ლე­ბი, ყა­ვა და წვე­ნე­ბი დაგ­ხ­ვდ ­ ე­ბათ.

www.casabuerashotel.com

www.lereve.cl 44 VOYAGER 29/2023

MAISON ITALIA 1029 ეს ეკო ბუ­ტიკ სას­ტუმ­რო და­ნახ­ვის­თა­ნა­ვე მი­იქ­ცევს თქვენს ყუ­ რადღე­ბას: შე­სა­ნიშ­ნა­ვი არ­ქი­ტექ­ტუ­რა, რო­მე­ლიც აგუ­რის ძველ შე­ნო­ბას თა­ნა­მედ­რო­ვე, შე­მი­ნულ კონ­ს­ტ­რუქ­ცი­ას­თან აერ­თი­ ა­ნებს, მა­სა­ლის, ფაქ­ტუ­რისა და სტი­ლის კონ­ტ­რას­ტით სა­ინ­ტე­ რე­სო სინ­თეზს ქმნის. აქ ექ­ვ­სი უნი­კა­ლუ­რი ნო­მე­რი, გუ­ლუხ­ვად გამ­წვ­ ა­ნე­ბუ­ლი ტე­რა­სე­ბი და შე­სა­ნიშ­ნა­ვი გას­ტ­რო­ნო­მი­აა­ . www.maisonitalia1029.com

სას­ტუმ­რო ცენ­ტ­რის­გან მო­შო­რე­ბით, იტა­ლი­ურ უბან­ში მდე­ბა­ რე­ობს. Barrio Italia სან­ტი­ა­გოს ერ­თ­-ერ­თი ყვე­ლა­ზე მომ­ხიბ­ვ­ ლე­ლი რა­ი­ო­ნი­ა, რო­მე­ლიც 1880-1930 წლებ­ში იტა­ლი­ე­ლთა მა­ სობ­რი­ვი მიგ­რა­ცი­ის შე­დე­გად შე­იქ­მ­ნა. თუ ინ­ტე­რი­ე­რის დი­ზა­ი­ნი და არ­ქი­ტექ­ტუ­რა გა­ინ­ტე­რე­სებთ, აქა­ურ მა­ღა­ზი­ებს, სა­ხე­ლოს­ ნო­ებსა და გა­ლე­რე­ებს უნ­და ეს­ტუმ­როთ. ან­ტიკ­ვა­რი­ა­ტი აქ აქ­ტუ­ ა­ლუ­რი თე­მა­ა, ასე რომ, თუ ხე­ტი­ა­ლი არ გე­ზა­რე­ბათ, შე­იძ­ლე­ბა რა­ი­მე უნი­კა­ლურ ნივ­თ­საც წა­აწყ­დეთ.

MATILDAS BOUTIQUE – HOTEL 1912 წელს აშე­ნე­ბულ­მა სა­სახ­ლემ, სრუ­ლი რეს­ტავ­რა­ცი­ის შემ­ დეგ, პირ­ვან­დე­ლი კლა­სი­კუ­რი, ფრან­გუ­ლი იერი შე­ი­ნარ­ჩუ­ნა. პირ­ველ სარ­თულ­ზეა El Restobar – ბარ­-­რეს­ტო­რა­ნი, სას­ტუმ­ რო ოთა­ხი და ტე­რა­სა, სა­იდ ­ ა­ნაც დიდ­ვარ­ჯი­ან­ ი ხე­ე­ბით დაჩ­რ­ დი­ლულ შე­სა­ნიშ­ნავ ბაღ­ში გავ­დი­ვართ. მე­ო­რე და მე­სა­მე სარ­ თულ­ზე 17 კომ­ფორ­ტუ­ლი და მყუდ­რო ნო­მე­რია გან­თავ­სე­ბუ­ლი. www.matildashotel.com

HOTEL ECO BOUTIQUE BIDASOA ეს მდიდ­რუ­ლი, წყნა­რი და ეკო­მე­გობ­რუ­ლი ოაზი­სია სან­ტი­ა­გოს ცენ­ტ­რშ­ ი – 87 კომ­ფორ­ტუ­ლი ნომ­რით, სიმ­წვ­ ა­ნით გარ­შე­მორ­ტყ­ მუ­ლი ღია აუზითა და შე­სა­ნიშ­ნა­ვი რეს­ტორ­ნე­ბით: Bidasoa ხმელ­თა­შუ­აზღ­ვის­პი­რე­თის სამ­ზა­რე­უ­ლო­თი გი­მას­პინ­ძ­ ლებთ, აქ­ცენ­ტით ვე­გა­ნურ კერ­ძებ­ზე.

Casa Sanz ინო­ვა­ცი­უ­რ, სრუ­ლად ვე­გა­ნურ მე­ნი­უსა და სა­ფირ­მო კოქ­ტე­ი­ლებს გთა­ვა­ზობთ. www.hotelbidasoa.cl

სას­ტუმ­როს მიგ­ნე­ბა არ გა­გი­ჭირ­დე­ბათ, თუ ორი­ენ­ტი­რად Plaza Brasil (ბრაზილიის მო­ე­და­ნი) აიღეთ – ცენ­ტ­რა­ლუ­რი პარ­კი ამა­ ვე სა­ხელ­წო­დე­ბის უბან­ში. ფე­რა­დო­ვა­ნი სახ­ლე­ბი და შე­ნო­ბე­ბი, უსაზღ­ვ­რო არ­ტის­ტუ­ლი ენერ­გი­ა, მუ­სი­კა, რო­მე­ლიც ფან­ჯ­რე­ბი­ დან იღ­ვ­რე­ბა, ბა­რე­ბი და რეს­ტორ­ნე­ბი, ჩი­ლეს სა­უკ­ ე­თე­სო გას­ ტ­რო­ნო­მი­ით, არ­ტი­ზა­ნუ­ლი ლუ­დითა და პის­კო­ლა­თი – პის­კოს ლი­ქი­ო­რისა და კო­ლას ნა­ზა­ვით... ასე­თია სან­ტი­ა­გოს ყვე­ლა­ზე არ­ტის­ტუ­ლი უბა­ნი – Barrio Brasil – კულ­ტუ­რე­ბისა და ხალ­ხე­ბის თა­ნა­არ­სე­ბო­ბის ად­გი­ლი, რო­მელ­მაც ცა­თამ­ბ­ჯე­ნე­ბის მშე­ნებ­ ლო­ბის ბუმს გა­უძ­ლო და ავ­თენ­ტიკუ­რი იერი შე­ი­ნარ­ჩუ­ნა.

ორი­ენ­ტი­რად Las Condes-ის სა­ვაჭ­რო ცენ­ტ­რი Parque Arauco აიღეთ, თუმ­ცა კი, სი­ახ­ლო­ვის მი­უ­ხე­და­ვად, ეს სხვა რა­ი­ო­ნია – Vitacura, სან­ტი­ა­გოს მდიდ­რუ­ლი კო­მუ­ნა, პრე­მი­უმ კლა­სის რეს­ტორ­ნე­ბითა და ბრენ­დუ­ლი მა­ღა­ზი­ებ­ ით. აქ­ვეა Parque Bi­ centenario – შე­სა­ნიშ­ნა­ვი პარ­კი, მო­დის მუ­ზე­უ­მი Museo de La Moda, სამ­ხატ­ვ­რო გა­ლე­რეა La Sala და პრე­ზი­დენტ პი­ნო­ჩე­ტის მუ­ზე­უ­მი. გა­ით­ვა­ლის­წი­ნეთ, რა­ი­ონს მეტ­რო არ ემ­სა­ხუ­რე­ბა. შე­საძ­ლოა, ამი­ტო­მაც, Vitacura ტუ­რის­ტებს შო­რის დი­ დი პო­პუ­ლა­რო­ბით არ სარ­გებ­ლობს.

45 VOYAGER 29/2023

ჩილე

კულინარია

ჩი­ლე ცეცხ­ლ­ზე ქ ე­თ ე­ვა ნ ა დე­ი შ­ვ ი­ლ ი

46 VOYAGER 29/2023

ეს­პა­ნურ­მა კო­ლო­ნი­ალ ­ იზ­მ­მა ჩი­ლეს სამ­ზა­რე­ულ ­ ო ხორ­ბ­ლით, ასევე, ცხვრის, ღო­რის, რქო­სა­ნი სა­ქონ­ლი­სა და ქათ­მის ხორ­ ცით გა­ამ­დიდ­რა. კო­ლო­ნი­ა­ლიზ­მის ხა­ნა­ში კერ­ძე­ბი უფ­რო მძი­ მე და მსუ­ყე იყო, ვიდ­რე თა­ნა­მედ­რო­ვე ეპო­ქა­ში. ჩი­ლე­სა და ევ­რო­პის კუ­ლი­ნა­რი­უ­ლმა სიმ­ბი­ოზ­მა სრუ­ლე­ბით ახა­ლი ტი­პის სამ­ზა­რე­უ­ლო შექ­მ­ნა. აქა­ურ კერ­ძებ­ში უხ­ვა­დაა ლო­ბი­ო, ხახ­ვი და ნი­ო­რი.

რა პრო­დუქ­ტებს მო­იხ­მა­რენ ჩი­ლე­ში? ჩი­ლეს კლი­მა­ტი ხილ­-­ბოს­ტ­ნე­უ­ლი­სა და მარ­ც­ვლ ­ ე­უ­ლის მრა­ვა­ ლი სა­ხე­ო­ბის მო­შე­ნე­ბა-­გავ­რ­ცე­ლე­ბის სა­შუ­ალ ­ ე­ბას იძ­ლე­ვა. აქ ხი­ლი­დან ხა­რობს ვაშ­ლი, ატა­მი, მსხა­ლი, ლი­მო­ნი, ჩე­რი­მო­ი­ა, ლუ­კუ­მა, ავო­კა­დო და სხვა მრა­ვა­ლი და­სა­ხე­ლე­ბის ხი­ლი. ჩი­ ლეს მდი­დარ მი­წა­ზე მოჰ­ყავთ ქი­ნო­აც და ხორ­ბა­ლიც, სა­ტა­ცუ­ რიცა და ზე­თის­ხი­ლიც. მა­თი ჩა­მოთ­ვ­ლა შორს წაგ­ვიყ­ვანს. ქვეყ­ნის ჩრდი­ლო­ე­თით გავ­რ­ცე­ლე­ბუ­ლია ძირ­ხ­ვე­ნე­უ­ლი — ულუ­კო, რომ­ლის ფოთ­ლებ­სა და ბოლ­ქ­ვ­საც ად­გი­ლობ­რი­ვი მო­სახ­ლე­ო­ბა უხ­სო­ვა­რი დრო­ი­დან იყე­ნებს საკ­ვე­ბად. ჩი­ლე­ ში ყურ­ძ­ნის სხვა­დას­ხ­ვა სა­ხე­ო­ბაა. ერ­თი უც­ნა­ურ ­ ი პრო­დუქ­ტიც მო­იპ­ ო­ვე­ბა – წყალმცე­ნა­რე კო­ჩა­ი­უ­ი­ო, რო­მელ­საც ძი­რი­თა­დად სა­ლა­თებ­სა და რა­გუს უმა­ტე­ბენ.

კუ­რან­ტო პანგუეს (Pangue) ფოთლები

კარტოფილი ხორცეულობა პანგუეს ფოთლები ზღვის პროდუქტები გახურებული ქვები სიღრმე 1,5მ

ჩი­ლეს გას­ტ­რო­ნო­მი­ულ კულ­ტუ­რა­ში დღემ­დე შე­მორ­ჩე­ნი­ლია უძ­ვე­ლესი მე­თო­დი, რო­მელ­საც კუ­რან­ტოს ეძა­ხი­ან. მსგავ­სი ტი­პის ტექ­ნო­ლო­გია ძველ ინ­კებ­საც ჰქონდათ. ამ წე­სით მზად­დე­ბა კავ­კა­სი­ა­ში ჩო­ბან­ყა­ურ­მაც. კერძს დიდ ორ­მო­ში, გა­ხუ­რე­ბულ ქვებ­ზე ამზადებენ და ზე­მო­და­ნაც ცხელ ქვებს აწყო­ბენ. ამგვარად მომ­ზა­დე­ბულ ხორცს, თევ­ზე­ულს, კარ­ტო­ფილსა ან ზღვის პრო­დუქ­ტებს გან­სა­კუთ­­რე­ბუ­ლი გე­მო და ნა­ზი სტრუქ­ტუ­რა აქვს.

სუფ­თა სა­ხით რძეს ჩი­ლე­ში ნაკ­ლე­ბად მო­იხ­მა­რენ. მას ძი­რი­თა­ დად დე­სერ­ტე­ბის და ყვე­ლის მო­სამ­ზა­დებ­ლად იყე­ნე­ბენ. რო­გო­რია ჩი­ლეს არო­მა­ტე­ბი? ეს არის­ ა­ჯი ვერ­დე ანუ ცხა­რე მწვა­ნე წი­წა­კა. ამ სა­ხე­ო­ბას მა­ნამ გა­მო­იყ­ ე­ნე­ბენ, სა­ნამ დამ­წიფ­ დე­ბა, ამი­ტომ მწვა­ნე ფე­რი აქვს. ჩი­ლეს ტრა­დი­ცი­ულ ­ ი სა­ნე­ლე­ბე­ლია მერ­კე­ნი, რო­მელ­საც ჯერ კი­დევ მა­ლუ­ჩეს ტო­მის ინ­დი­ე­ლე­ბი მი­ირ­თ­მევ­დნ­ ენ. მის შე­მად­ გენ­ლო­ბა­ში შე­დის შე­ბო­ლი­ლი წი­წა­კა, ქინ­ძი და მა­რი­ლი. წი­წა­ კას ჯერ მზე­ზე აშ­რო­ბენ, შემ­დეგ კი ბო­ლა­ვენ. ჩი­ლე­ში მო­ი­პო­ვე­ბა ზღვის პრო­დუქ­ტე­ბი­სა და თევ­ზის უმ­დიდ­ რე­სი ასორ­ტი­მენ­ტი. ტექ­ნო­ლო­გი­ებს შო­რის უპი­რა­ტე­სო­ბას ორ­ თ­ქ­ლ­ზე მომ­ზა­დებ­ასა და გრილს ანი­ჭე­ბენ. ორა­გუ­ლის, ზღვის ქორ­ჭი­ლას, ზღვის ზღარ­ბის, გველ­თევ­ზას, ხა­მან­წ­კე­ბის, რვა­ფე­ ხას, კი­ბორ­ჩხა­ლასა და კალ­მა­რე­ბის გარ­და, აქ ამ­ზა­დე­ბენ მო­ ლუს­კებ­საც, რომ­ლებ­საც ევ­რო­პუ­ლი სამ­ზა­რე­უ­ლო არ იც­ნობს, ეს არის ე.წ. „პიკოროკო“. ზღვის პრო­დუქ­ტე­ბის ტრა­დი­ცი­ულ ­ ი კერ­ძე­ბია მა­რის­კა­ლი — ერ­თ­გ­ვა­რი სქე­ლი წვნი­ა­ნი. ჩი­ლე­ში, პე­ რუს გავ­ლე­ნით, დი­დი პო­პუ­ლა­რო­ბით სარ­გებ­ლობს სე­ვი­ჩე. მანჩას ა ლა პარ­მე­ზა­ნა პარ­მე­ზან­ში გა­მომ­ცხ­ვა­რი ლო­კო­კი­ნე­ ბია; გან­სა­კუთ­რე­ბით პო­პუ­ლა­რუ­ლია ჩუ­პე — ხორ­ცი­სა და ზღვის პრო­დუქ­ტე­ბის რა­გუ. ჩი­ლე­ლე­ბი ბევრ თევზს მი­ირ­თ­მე­ვენ, გან­ სა­კუთ­რე­ბით, კონ­გ­რი­ოს (ზღვის გველ­თევ­ზას), უყ­ვართ წვნი­ა­ ნე­ბი, გან­სა­კუთ­რე­ბით კი კაზუელა დე ავე (ქათმის ბუ­ლი­ო­ნი) და ჩერგა (რძისა და პუ­რის წვნი­ა­ნი, მაგ­რად მო­ხარ­შუ­ლი დაჭ­ რი­ლი კვერ­ცხით).

47 VOYAGER 29/2023

www.ripioturismo.com

ჩი­ლეს კვე­ბის კულ­ტუ­რის მრა­ვალ­ფე­როვ­ნე­ბა­ში ქვეყ­ნის კონ­ტ­ რას­ტუ­ლი გე­ოგ­რა­ფი­უ­ლი პი­რო­ბე­ბი მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვან როლს თა­მა­ შობს. სამ­ხ­რეთ ამე­რი­კის სხვა ქვეყ­ნე­ბის მსგავ­სად, ჩი­ლეც ევ­რო­ პუ­ლი გას­ტრ ­ ო­ნო­მი­უ­ლი კულ­ტუ­რის გავ­ლე­ნებს გა­ნიც­დის. კერ­ძებ­ ში შე­ი­ნიშ­ნე­ბა ეს­პა­ნუ­რი, გერ­მა­ნუ­ლი, იტა­ლი­ურ ­ ი და ფრან­გუ­ლი გავ­ლე­ნა. აქა­უ­რი ტრა­დი­ცი­უ­ლი რე­ცეპ­ტე­ბის ამო­სა­ვა­ლი წერ­ტი­ლი ზღვის პრო­დუქ­ტე­ბი და უნი­კა­ლუ­რი თევ­ზე­უ­ლი­ა. ჩი­ლეს ტე­რი­ტო­ რი­აზ­ ე მცხოვ­რე­ბი მა­პუ­ჩის ტო­მის ინ­დი­ე­ლე­ბი ფარ­თოდ ი­ყე­ნებ­დ­ ნენ ენ­დე­მურ პრო­დუქ­ტებს — სი­მინდს, კარ­ტო­ფილს, ლო­ბი­ოს, ამ კონ­ტი­ნენ­ტის მო­სახ­ლე­ო­ბის უმ­თავ­რეს საკ­ვებს.

ჩილე

კულინარია

ჩი­ლეს სხვა გა­მორ­ჩე­უ­ლი კერ­ძე­ბი კო­ლო­ნი­ზა­ტო­რე­ბის პე­რი­ო­დი­დან დი­დი პო­პუ­ლა­რო­ბით სარ­ გებ­ლობს: უმი­ტა­სი — სი­მინ­დის ფუ­ჩეჩ­ში გახ­ვე­უ­ლი მო­ხარ­შუ­ლი სი­მინ­დის პას­ტა; ამ კერ­ძის სა­ხეს­ხ­ვა­ო­ბებს ვხვდე­ბით პე­რუ­ში, ბო­ლი­ვი­ა­ში, ეკვ­ა­დორ­სა და არ­გენ­ტი­ნა­ში. ჩი­ლე­ურ ვა­რი­ან­ტ­ში გა­მო­ი­ყე­ნე­ბა სი­ მინ­დის ნედ­ლი მარ­ც­ვ­ლე­ბი, ხახ­ვი, რიგ შემ­თხ­ვე­ვა­ში – პო­მი­დო­ რიც. შე­საძ­ლოა, იგი იყოს მჟა­ვეც, ცხა­რეც და მოტ­კ­ბოც.

სამ­ხ­რეთამე­რი­კული რე­ა­ლო­ბა­, სა­დაც უამ­რა­ვი სა­ხე­ო­ბის ხი­ ლი და ბოს­ტ­ნე­უ­ლი მო­ი­ძებ­ნე­ბა, სა­ლა­თე­ბის მომ­ზა­დე­ბის დიდ პო­ტენ­ცი­ალს იძ­ლე­ვა. ჩი­ლე­ლე­ბი ამ­ზა­დე­ბენ სა­ლა­თებს ქი­ნო­ას, წი­წა­კის, ავო­კა­დოს, პო­მი­დვ­რი­სა და ყვე­ლის გა­მო­ყე­ნე­ბით. ასე­ თია ტიმბალ დე ქი­ნო­ა, ენსალადა ჩი­ლე­ნა. ჩი­ლე­ში ძა­ლი­ან უყ­ვართ ტკბი­ლე­ულ ­ ი, რო­მე­ლიც ასე­ვე ძა­ლი­ან ტი­პუ­რი, სამ­ხ­რე­თა­მე­რი­კუ­ლი ბუნებით გა­მო­ირ­ჩე­ვა და ეს­პა­ნუ­ რი გავ­ლე­ნით ამო­იც­ნო­ბა. ლე­ჩე ასა­და კა­რა­მე­ლი­ზე­ბუ­ლი რძის დე­სერ­ტია, რო­მე­ლიც ეს­პა­ნურ კრე­მა კა­ტა­ლა­ნას მოგ­ვა­გო­ნებს. ძა­ლი­ან პო­პუ­ლა­რუ­ლია ალ­ფა­ხო­რე­ბიც — ნა­ზი და ფხვი­ე­რი ნამ­ცხ­ვა­რი, რძის კა­რა­მე­ლის გულ­სარ­თით, და აპოს კონ ლე­ჩე — რძე­ში მო­ხარ­შუ­ლი ბრინ­ჯი, შაქ­რი­თა და და­რი­ჩი­ნით.

და ბო­ლოს — რას აყო­ლე­ბენ ჩი­ლე­ში საკ­ვებს? უპირ­ვე­ლე­სად ღვი­ნოს. ეს ყვე­ლა­ზე პო­პუ­ლა­რუ­ლი ალ­კო­ჰო­ ლუ­რი სას­მე­ლია ჩი­ლე­ში — ქვე­ყა­ნა­ში, რო­მელ­საც მსოფ­ლიო ღვი­ნის ბა­ზარ­ზე მო­წი­ნა­ვე ად­გი­ლი უჭი­რავს. ჩი­ლე­ლე­ბი ასე­ ვე ამ­ზა­დე­ბენ და­ბა­ლალ­კო­ჰო­ლურ სას­მელს, ჩი­ჩას, რო­მე­ლიც ვაშ­ლის ფერ­მენ­ტი­რე­ბით მი­ი­ღე­ბა. ტრადი­ცი­უ­ლია მუს­კა­ტის ჯი­ შის ყურ­ძ­ნის­გან გა­მოხ­დი­ლი ბრენ­დი პის­კოც.

ჩი­ლეს ტრა­დი­ცი­უ­ლი კერ­ძე­ბი წარ­მოდ­გე­ნი­ლია ისე­თი სა­ხე­ ო­ბე­ბით, რო­გო­რი­ცაა კასუელა (ხორცის, ბრინ­ჯის, კარ­ტო­ ფი­ლისა და სი­მინ­დის შე­ჭა­მან­დი) და პასტ ელ დე ჩოკ­ლო (სიმინდის, წი­წი­ლის, ძრო­ხის ხორ­ცის, ზე­თის­ხი­ლისა და ბოს­ ტ­ნე­უ­ლის რა­გუ).

უალ­კო­ჰო­ლო სას­მე­ლე­ბი­დან ერ­თ­პი­როვ­ნუ­ლი ლი­დე­რია მა­ ტე — მა­რად­მ­წვ­ ა­ნე მცე­ნა­რის, იერ­ბა მა­ტეს გამ­შ­რა­ლი და დაფ­ ქუ­ლი ფოთ­ლე­ბის ნა­ყე­ნი. იგი მუ­ქი ფე­რი­სა­ა, დაკ­რავს ბო­ლის გე­მო და შავ­ქ­ლი­ავ­ ას ჩი­რის არო­მა­ტიც. მა­ტეს უხ­სო­ვა­რი დრო­ ი­დან იც­ნობს მკვიდ­რი მო­სახ­ლე­ო­ბა და მას გან­სა­კუთ­რე­ბულად სა­სარ­გებ­ლო თვი­სე­ბებს მი­ა­წერს. მა­ტეს სპე­ცი­ა­ლურ გოგ­რის ჭურ­ჭელ­ში ამზადებდნენ და სვა­მენ მი­ლა­კე­ბით, რომ­ლებ­საც ბომ­ბი­ლი­ოს უწო­დე­ბენ.

ლოკრო — ბოს­ტ­ნე­ულ­თან ერ­თად მო­შუ­შუ­ლი ხორ­ცი; ჩარკიკანი — გა­მოყ­ვა­ნი­ლი ხორ­ცი, შემ­წ­ვარ კარ­ტო­ფილ­თან, ლო­ბი­ოს­ა და ნი­ორ­თან ერ­თად; ამა­ვე პე­რი­ოდს მი­ეკ­ უთ­ვ­ნე­ბა ზღვის წყალ­მ­ცე­ნა­რე­ე­ბის კერ­ძი — კოჩაიუგიუ. რო­გორც მთელ ლა­თი­ნურ ამე­რი­კა­ში, ჩი­ლე­შიც ფარ­თო­დაა გავ­რ­ცე­ლე­ბუ­ლი გრილ­ზე შემ­წ­ვა­რი ხორ­ცის კერ­ძე­ბი. აქა­ურ სა­ ფირ­მო კერ­ძად მი­იჩ­ნე­ვენ ლო­მო ა ლო პობ­რეს (მოშუშული ხორ­ცი, ერ­ბოკ­ვერ­ცხი­თა და შემ­წ­ვა­რი კარ­ტო­ფი­ლით). პო­პუ­ ლა­რუ­ლია ასა­დოც, რომელიც დღე­სას­წა­უ­ლე­ბის გა­ნუ­ყო­ფელ ნა­წილს ქმნის. თუმ­ცა ასა­დოს ტოლს არ უდებს ჩუ­რას­კოც — გრილ­ზე შემ­წვ­ ა­რი ხორ­ცის ბურ­გე­რი, ავო­კა­დო­სა და სხვა ინ­გ­ რე­დი­ენ­ტე­ბის და­მა­ტე­ბით.

48 VOYAGER 29/2023

ჩილე/სანტიაგო რესტორნები

BARRIO LASTARRIA/BELLAS ARTES — მომ­ქან­ ც­ვე­ლი დღის მე­რე, სა­ვახ­შ­მოდ ან სა­დი­ლად ამ უბან­ში ბევ­რი და­დის, არა მარ­ტო ცენ­ტ­რ­თან სი­ახ­ლო­ვის გა­მო (აქაა სან­ტა ლუ­სი­ას ბორ­ც­ვი, ხე­ლოვ­ნე­ბის მუ­ზე­უ­მი და Parque Forestal). ეს არის კულ­ტუ­რუ­ლი ჰა­ბე­ბის, დი­ზა­ი­ნე­რუ­ლი მა­ღა­ზი­ე­ბის, გა­ლე­ რე­ე­ბისა და ნე­ო­გო­თიკუ­რი სტი­ლის საცხოვ­რე­ბე­ლი სახ­ლე­ბის უბა­ნი. უამ­რა­ვი კა­ფე და რეს­ტო­რა­ნი­ აქ მრა­ვალ­ფე­რო­ვან სამ­ ზა­რე­უ­ლოს გთა­ვა­ზობთ.

WONDERLAND CAFÉ მყუდ­რო კა­ფე­ა, რო­მე­ლიც ფე­ რე­ბისა და დე­კო­რა­ცი­ე­ბის სი­უხ­ვით თა­ვის სა­ხელს ნამ­დვ­ ი­ლად ამარ­თ­ლებს. www.wonderlandcafe.cl

AMBROSIA

PLAZA MULATO GIL DE CASTRO ბა­რე­ბითა და რეს­ტორ­ნე­ბით გარ­შე­მორ­ტყ­მულ ამ მო­ედ ­ ან­ზეც გირ­ჩევთ გა­სე­ირ­ნე­ბას. ასეთ მრა­ვალ­ფე­როვ­ნე­ბა­ში არ­ჩე­ვა­ნის გა­კე­თე­ბა არ გა­გი­ჭირ­დე­ბათ, ამი­ტომ ჩვე­ნი რე­კო­მენ­და­ცი­ე­ბი ქა­ლა­ქის ცენ­ტ­რის­გან მო­შო­რე­ბით მდე­ბა­რე ბა­რებსა და რეს­ ტორ­ნებს უფ­რო ეხე­ბა, თუმცა გა­მო­ნაკ­ლი­სიც შეგ­ხ­ვდე­ბათ.

რეს­ტორ­ნად გა­და­კე­თე­ბულ სახ­ლ­ში რამ­დე­ნი­მე სა­სა­დი­ლო ოთა­ხი­ა. აქა­უ­რი სამ­ზა­რე­უ­ლო ჩი­ლე­სა და საფ­რან­გე­თის კუ­ლი­ ნა­რი­უ­ლი მიქ­სია, ლა­თი­ნურ-­ა­მე­რი­კუ­ლი გავ­ლე­ნე­ბით. კა­რო­ ლი­ნა ბა­ზა­ნისა (Carolina Bazán) და რო­სა­რიო ონეტ­ტოს (Rosario Onetto) — შეფ­მ­ზა­რე­უ­ლი­სა და სო­მე­ლი­ეს ამ შე­სა­ნიშ­ნავ­მა ტან­ დემ­მა Ambrosia რამდენჯერმე შეიყვანა ლა­თი­ნუ­რი ამე­რი­კის წლის სა­უ­კე­თე­სო 50 რეს­ტორ­ნის რიცხ­ვ­ში. თუ საცხოვ­რებ­ლად Providencia-ს რა­ი­ო­ნი შე­არ­ჩი­ეთ, გირ­ჩევთ, Ambrosia Bistro-ს ხშირად ესტუმროთ.

49 VOYAGER 29/2023

www.ambrosia.cl

ჩილე/სანტიაგო რესტორნები

99 RESTAURANTE „ადამიანებს სურთ, და­ი­ნა­ხონ სამ­ზა­რე­უ­ლო, იცოდ­ნენ, რა ხდე­ ბა შიგ­ნით, და დარ­წმ­ უნ­დ­ნენ, რომ ვინც ამ­ზა­დებს, აფა­სებს კი­დეც იმას, რა­საც აკე­თებს. და პი­რი­ქით — აუცი­ლე­ბე­ლია, მზა­რე­ულ­მა და­ი­ნა­ხოს ადა­მი­ა­ნის რე­აქ­ცია კერ­ძის გა­სინ­ჯ­ვი­სას. ამი­ტო­მა­ა, რომ ჩვე­ნი სამ­ზა­რე­უ­ლო­დან რეს­ტორ­ნისა და ტე­რა­სის ყვე­ლა წერ­ტი­ლი ჩანს“, — ამ­ბობს ახალ­გაზ­რდ ­ ა შეფ­­მ­ზა­რე­უ­ლი, კურტ შმიდ­ტი (Kurt Schmidt). მი­სი ინო­ვა­ცი­უ­რი მე­ნი­უს წყა­ლო­ბით, 99 Restaurante მუდ­მი­ვად ლა­თი­ნუ­რი ამე­რი­კის 50 სა­უ­კე­თე­სო რეს­ტორ­ნის რიცხ­ვ­ ში­ა. დე­სერ­ტის გა­რე­შე წა­მოს­ვ­ლას არ გირ­ჩევთ: აქა­ურ ­ ო­ბის კი­ დევ ერ­თი „ვარსკვლავი“ — გუს­ტა­ვო სა­ეს­ ი (Gustavo Saez), 2016 წლის ლა­თი­ნუ­რი ამე­რი­კის სა­უ­კე­თე­სო შეფკონ­დი­ტე­რის ტი­ტუ­ ლის მფლო­ბე­ლი­ა. www.99restaurante.com

OPORTO STEAK BAR შე­სა­ნიშ­ნა­ვი არ­ქი­ტექ­ტუ­რა, სერ­ვი­სი და გას­ტ­რო­ნო­მია — აქ ყვე­ ლა­ფე­რია იმის­თ­ვის, რომ და­ის­ვე­ნოთ და დრო სა­სია­მ­ოვ­ნოდ გა­ა­ტა­როთ. მე­ნი­უს მთა­ვა­რი კერ­ძი სტე­ი­კი­ა. თუ მსუ­ბუ­ქი ვახ­შ­ მის გუნებაზე ხართ, ტე­რა­სა­ზე გან­თავ­სე­ბულ ხა­მან­წკ­ ე­ბის ბარს გირ­ჩევთ. რა არ­ჩე­ვა­ნიც უნ­და გა­ა­კე­თოთ, ჯილ­დო­ე­ბით აღ­ნიშ­ ნუ­ლი სა­ფირ­მო კოქ­ტე­ი­ლე­ბი არ გა­მოგ­რ­ჩეთ. www.oporto.cl

50 VOYAGER 29/2023

CASA LAS CUJAS რო­გორც იტყ­ვი­ან, თვა­ლი ჭამს და თვა­ლი სვამს — საკ­მა­რი­სია, ონ­ლა­ინ გადახედოთ და­სუ­რა­თე­ბულ მე­ნი­უს, რომ აქ წას­ვ­ლას აუცი­ლებ­ლად გა­დაწყ­ვეტთ. თუ თევ­ზის და ზღვის პრო­დუქ­ტე­ბის მოყ­ვა­რუ­ლი ხართ, ეს რეს­ტო­რა­ნი არ უნ­და გა­მო­ტო­ვოთ: თევ­ ზე­უ­ლი, მო­ლუს­კე­ბი, კალ­მა­რე­ბი, ხა­მან­წ­კე­ბი, კრე­ვე­ტე­ბი... შე­სა­ ნიშ­ნავ და მრა­ვალ­ფე­რო­ვან კერ­ძებ­თან, შე­გიძ­ლი­ათ, პის­კო მო­ ითხო­ვოთ და სა­ღა­მო მშვე­ნი­ე­რი დე­სერ­ტით და­ას­რუ­ლოთ. www.lascujas.com

PEUMAYEN ANCESTRAL FOOD აქ ამ­ბო­ბენ, რომ ეს­მით გასტ­რო­ნო­მი­ის ევო­ლუ­ცი­ა, რო­გორც არა ახა­ლი, არა­მედ ძვე­ლი პრო­დუქ­ტე­ბის ძი­ე­ბა. რეს­ტორ­ნის მი­ზა­ნია კო­ლუმ­ბამ­დე­ლი ჩი­ლეს გას­ტრო­ნო­მიის სიმ­დიდ­რის წარ­მო­ჩე­ნა. აქა­ურ ­ ი მე­ნიუ ჩი­ლეს კუ­ლი­ნა­რი­უ­ლი ფეს­ვე­ბის კვლე­ვის შე­დე­გი­ა, რო­მე­ლიც ორი­გი­ნა­ლუ­რი პრო­დუქ­ტე­ბისა და ძი­რი­თა­დი კულ­ტუ­რე­ბის მომ­ზა­დე­ბის ტრა­დი­ცი­ულ ­ მე­თო­დთა ერ­თობ­ლი­ობ­ ა­ა. ორი­გი­ნა­ლურ კერ­ძებს სას­მე­ლს ად­გი­ლობ­რი­ ვი ღვი­ნისა და პის­კოს გრძე­ლი მე­ნი­უ­დან შეუხამებთ. www.peumayenchile.cl

SIETE NEGRONIS

NAOKI ეს სივრცე ზღვის პრო­დუქ­ტე­ბის დიდ ნა­ირ­სა­ხე­ობ­ ას გთა­ვა­ ზობთ. აღ­მო­სავ­ლუ­რი ჟღე­რა­დო­ბა სა­ხელ­წო­დე­ბა­ში მა­შინ­ვე მო­გეს­მათ? არ შეც­დით. აქა­უ­რი სამ­ზა­რე­ულ ­ ო იაპო­ნუ­რი ტრა­ დი­ცი­ე­ბისა და მე­თო­დე­ბის და ჩი­ლეს ოკე­ან­ ის სა­ნა­პი­როს მიქ­ სი­ა, ად­გი­ლობ­რი­ვი არო­მა­ტე­ბით გამ­დიდ­რე­ბუ­ლი. სა­იტ­ზე წი­ ნას­წარ გაეცნობით მენიუს, რო­მელ­საც კერ­ძე­ბის აღ­წე­რა, ფო­ ტო და სიცხა­რის მა­ნიშ­ნე­ბე­ლიც მოჰყ­ვე­ბა.

კოქ­ტე­ი­ლე­ბის მოყ­ვა­რუ­ლე­ბი ად­ვი­ლად მიხ­ვ­დე­ბი­თ, რომ აქ ნეგ­რო­ნის ბევ­რი შე­მოქ­მე­დე­ბი­თი ვა­რი­ან­ტის და­გე­მოვ­ნე­ბას შეძ­ლებთ. ნეგ­რო­ნი იტა­ლი­უ­რი კოქ­ტე­ი­ლი­ა, რო­მე­ლიც კლა­სი­ კურ ვერ­სი­ა­ში თი­თო წი­ლი ჯი­ნით, კამ­პა­რითა და ვერ­მუ­ტით მზად­დე­ბა და ფორ­თოხ­ლის ანა­თა­ლი­თაა გა­ფორ­მე­ბუ­ლი. თუ ექ­ს­პე­რი­მენ­ტე­ბი გიყ­ვართ, სწორ ად­გი­ლას ხართ — აქ ბარ­მე­ ნე­ბი თა­ვი­ანთ ფან­ტა­ზი­ას არ გა­ურ­ბი­ან და სამ­ხ­რე­თა­მე­რი­კულ არო­მა­ტებს იშ­ვე­ლი­ე­ბენ სას­მე­ლთა ტრა­დი­ცი­უ­ლი გე­მო­ებ­ ის გა­სამ­რა­ვალ­ფე­როვ­ნე­ბლად. ნეგ­რო­ნი აპე­ტა­ი­ზე­რი­ა, ასე რომ, მას­თან ერ­თად, გირ­ჩევთ, გრილ­ზე მომ­ზა­დე­ბუ­ლი ლან­გუს­ტი ან კრო­კე­ტე­ბი შე­უკ­ვე­თოთ.

www.naoki.cl/

www.sietenegronis.cl

OSAKA პუნ­ტა დელ ეს­ტე, მა­ი­ა­მი, ლი­მა, ბუ­ე­ნოს აირე­სი, სან­ტი­ა­გო, სან პა­ო­ლო, კი­ტო, ბო­გო­ტა — ბრენ­დის ყვე­ლა რეს­ტო­რანს ჩრდი­ლო­ ეთ და სამ­ხ­რეთ ამე­რი­კა­ში ერ­თი სა­ერ­თო მი­ზა­ნი აქვს: გა­გაც­ნოთ და შე­გაყ­ვა­როთ Nikkei — ახა­ლი სიტყ­ვა თა­ნა­მედ­რო­ვე გას­ტ­რო­ ნო­მი­აშ­ ი. პე­რუსa და იაპო­ნი­ის სამ­ზა­რე­უ­ლოს მიქ­სი, რეს­ტორ­ ნის მდე­ბა­რე­ო­ბის შე­სა­ბა­მი­სად, ად­გი­ლობ­რი­ვი გე­მო­ე­ბითa და არო­მა­ტე­ბით მდიდ­რ­დე­ბა. სან­ტი­ა­გო­ში Nikkei ჩი­ლეს სა­უ­კე­თე­სო თევ­ზე­ულ­სა და ზღვის პრო­დუქ­ტებ­თა­ნაა კომ­ბი­ნი­რე­ბუ­ლი. www.osakanikkei.com/ 51 VOYAGER 29/2023

ჩილე/სანტიაგო რესტორნები

BOCANÁRIZ ძველ, რეს­ტავ­რი­რე­ბულ სახ­ლ­ში გახ­ს­ნი­ლი ეს რო­მან­ტი­კუ­ლი ბა­რი ჯილ­დო­ე­ბის მფლობელი ად­გი­ლობ­რი­ვი ღვი­ნო­ე­ბის დი­დ ასორ­ტი­მენტს გვთა­ვა­ზობთ. სა­ფირ­მო ღვი­ნო­ებ­ ი, ღვი­ნო­ე­ბი მა­ღალ­მ­თი­ა­ნი და სა­ნა­პი­რო რე­გი­ო­ნე­ბი­დან, დაძ­ვე­ლე­ბით ან კლა­სი­კუ­რი, ხი­ლის არო­მა­ტე­ბით, ეგ­ზო­ტი­კუ­რი, მცი­რე მეღ­ვი­ნე­ ო­ბის პრო­დუქ­ცია — აქ ყვე­ლა­ფე­რი იცი­ან ყურ­ძ­ნის ჯი­შე­ბისა და ღვი­ნის შე­სა­ხებ: წარ­მო­მავ­ლო­ბა, სტი­ლი, ტენ­დენ­ცი­ე­ბი...

რეს­ტორ­ნის მე­ნიუ იმ­გ­ვა­რა­დაა შედ­გე­ნი­ლი, რომ იდე­ა­ლუ­რად შეწყ­ვილ­დეს სას­მელ­თან.

CLUB DE LA UNION

OLAM RESTAURANTE

Palacio de La Moneda აქე­დან რამ­დე­ნი­მე წუ­თის სა­ვალ­ზე­ა. კლუ­ბი 1864 წლის 8 ივ­ლისს და­არ­სდ ­ ა, რო­გორც ქვეყ­ნის კონ­ სერ­ვა­ტი­უ­ლი და ლი­ბე­რა­ლუ­რი ძა­ლე­ბის შეხ­ვედ­რისა და დე­ ბა­ტე­ბის ად­გი­ლი. თა­ნა­მედ­რო­ვე შე­ნო­ბა 1925 წელ­საა აგე­ბუ­ლი და ის­ტო­რი­ულ ­ ი ძეგ­ლის სტა­ტუ­სი აქვს. აქა­ურ ­ ი გას­ტ­რო­ნო­მი­აც შე­სა­ბა­მი­სია — უნი­კა­ლუ­რი და ტრა­დი­ცი­ულ ­ ი. სამ­ზა­რე­უ­ლოს განაგებს შე­ფი ხო­სე მა­დო­ნა­დო (Jorge Madonado). რეს­ტორ­ნის სივ­რ­ცე სას­ტუმ­რო და სა­სა­დი­ლო ზო­ნა­დაა გა­ყო­ფი­ლი. ბა­რის მე­ნი­უ­ში ღვი­ნის, ვის­კისა და კოქ­ტე­ი­ლე­ბის ჩა­მო­ნათ­ვა­ლი­თან ერ­თად, 12 სხვა­დას­ხ­ვა მარ­კის სი­გა­რას შე­მოგ­თა­ვა­ზე­ბენ.

სერ­ხიო ბა­რო­სო (Sergio Barroso) ჩი­ლეს ერ­თ­-ერ­თი ყვე­ლა­ზე ცნო­ბი­ლი შეფ­­მ­ზა­რე­უ­ლი­ა. წარ­მო­შო­ბით მად­რი­დე­ლი, წლე­ბის გან­მავ­ლო­ბა­ში მუ­შა­ობ­და მსოფ­ლი­ოს სა­უ­კე­თე­სო რეს­ტორ­ნებ­ ში, მათ შო­რის, ეს­პა­ნეთ­სა და შვე­ი­ცა­რი­ა­ში. უნა­რე­ბის დახ­ვე­წისა და მსოფ­ლ­მ­ხედ­ვე­ლო­ბის ჩა­მო­ყა­ლი­ბე­ბის შემ­დეგ, სან­ტი­ა­გო­ში თევ­ზისა და ზღვის პრო­დუქ­ტე­ბის შე­სა­ნიშ­ ნა­ვი რეს­ტო­რა­ნი გახ­ს­ნა ად­გი­ლობ­რივ კუ­ლი­ნა­რი­ულ ტრა­დი­ცი­ ებ­ზე და­ფუძ­ნე­ბუ­ლი ინო­ვა­ცი­უ­რი მე­ნიუ აქ ინ­გ­რე­დი­ენ­ტთა მრა­ ვალ­ფე­როვ­ნე­ბით გა­მო­ირ­ჩე­ვა.

www.clubdelaunion.cl

www.olam.cl

www.bocanariz.cl

52 VOYAGER 29/2023

ჩილე

ღვინო

გე­მო ახა­ლი სამ­ყა­რო­დან ლე­ვა ნ ს ე­ბ ის­კ­ვ ე­რ ა­ძ ე

მსოფ­ლიო მეღ­ვი­ნე­ობ­ ის ახალ სამ­ყა­რო­ში დი­დი ხა­ნია ჩი­ლემ თა­ვი­სი მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი ად­გი­ლი და­ი­კა­ვა. მი­უხ­ ე­და­ვად იმი­სა, რომ ამ ქვე­ყა­ნა­ში, ძი­რი­თა­დად, ძვე­ლი ფრან­გუ­ლი ვა­ზის ჯი­ შე­ბია გა­შე­ნე­ბუ­ლი და ად­გი­ლობ­რი­ვი ძვე­ლი კულ­ტუ­რუ­ლი ვა­ ზი, ფაქ­ტობ­რი­ვად, არ არ­სე­ბობს, ჩი­ლეს ღვი­ნო ბო­ლო დროს მთელ მსოფ­ლი­ო­ში გახ­და ცნო­ბი­ლი და გა­ყიდ­ვა­დი. იყო დრო, რო­დე­საც ჩი­ლეს ღვი­ნო ევ­რო­პა­ში მხო­ლოდ იაფი­ან და ორ­დი­ნა­რულ სას­მე­ლად მი­იჩ­ნე­ო­და. ღვი­ნის მოყ­ვა­რუ­ლე­ ბი მას სე­რი­ო­ზუ­ლად არც უყუ­რებ­დ­ნენ. თუმ­ცა, ბო­ლო 50 წლის გან­მავ­ლო­ბა­ში ჩი­ლე­ში ჩა­მო­ყა­ლიბ­და მკაც­რად დე­ტერ­მი­ნე­ბუ­ ლი სა­ვე­ნა­ხე რე­გი­ო­ნე­ბი, შე­იქ­მნ­ ა ად­გილ­წარ­მო­შო­ბის კონ­ტ­რო­ ლი­რე­ბა­დი ზო­ნე­ბი, აშენ­და მრა­ვა­ლი თა­ნა­მედ­რო­ვე დი­დი თუ მცი­რე სა­წარ­მო... შესაბამისად სამ­ხ­რეთ ამე­რი­კის ეს უც­ნა­უ­რი ფორ­მის ქვე­ყა­ნა ბო­ლო ათ­წ­ლე­უ­ლია, გა­ყიდ­ვე­ბით მსოფ­ლი­ოს ღვი­ნის ქვეყ­ნე­ბის ათე­ულ­ში შე­დის, რაც, ღვი­ნის სფე­რო­ში არ­ სე­ბული უზარ­მა­ზარი კონკურენციის გათვალისწინებით, დი­დი წარ­მა­ტე­ბა­ა. ბო­ლო წლებ­ში აქ ძა­ლი­ან პო­პუ­ლა­რუ­ლი გახ­და

მეღ­ვი­ნე­ო­ბის ბიო და ნა­ტუ­რა­ლუ­რი მი­მარ­თუ­ლე­ბა. ჩი­ლეს მცი­ რე მარ­ნებ­მა კარ­გად აუწყეს ფე­ხი მსოფ­ლი­ო­ში არ­სე­ბულ ტენ­ დენ­ცი­ებს და აქა­ურ ­ ი ღვი­ნო­ე­ბის, და­ახ­ლო­ე­ბით, 2% ბუ­ნებ­რი­ვი წე­სით, ყო­ველ­გ­ვა­რი მი­ნა­რე­ვე­ბის გა­რე­შე მზად­დე­ბა, ვე­ნა­ხებს კი ჰერ­ბი­ცი­დე­ბი­სა და პეს­ტი­ცი­დე­ბის გა­რე­შე უვ­ლი­ან.

ჩი­ლეს ღვი­ნის ფრან­გუ­ლი ფეს­ვე­ბი პირ­ვე­ლი კულ­ტუ­რუ­ლი ვა­ზის ნერ­გე­ბი ფრან­გ­მა მი­სი­ო­ნე­რებ­მა მე-­1­9­სა­უკ­ უ­ნე­ში ჩა­ი­ტა­ნეს და დე­და­ქა­ლაქ სან­ტი­ა­გოს­თან ახ­ლოს მცხოვ­რებ გლე­ხებს უსას­ყიდ­ლოდ გა­დას­ცეს. აქე­დან იღებს სა­ თა­ვეს ჩი­ლე­ში ფრან­გუ­ლი ვა­ზის ჯი­შე­ბის გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლი პო­ პუ­ლა­რო­ბა. მათ შორის ყველაზე გავრცელებულია: კა­ბერ­ნე სო­ვი­ნი­ო­ნი, სო­ვი­ნი­ონ ბლა­ნი, პი­ნო ნუ­ა­რი, მერ­ლო, სი­რა, შარ­დო­ნე, სე­მი­ლი­ო­ნი, რის­ლინ­გი და სხვა... ჩი­ლე­ში 500-ზე მე­ტი ღვი­ნის სა­წარ­მო­ა, მაგ­რამ მხო­ლოდ 20-მდე მათგანი იძ­ ლე­ვა ქვე­ყა­ნა­ში წარ­მო­ე­ბუ­ლი ღვი­ნის 80%-ს. ჩი­ლეს ღვი­ნის 70% ექ­ს­პორ­ტ­ზე გა­დის.

53 VOYAGER 29/2023

ჩილე

ღვინო

ღვი­ნო და საღ­ვი­ნე ვა­ზის ჯი­შე­ბი ჩი­ლეს სა­უკ­ ე­თე­სო წი­თე­ლი ღვი­ნო­ებ­ ი მალ­ბე­კის ჯი­შის ყურ­ძ­ნი­ სა­გან მი­ი­ღე­ბა. ფარ­თოდ გა­მო­ი­ყე­ნე­ბა აგ­რეთ­ვე კა­ბერ­ნე სო­ვი­ ნი­ო­ნი, მერ­ლო და შა­ვი პი­ნო, თეთ­რი ღვი­ნო­ებ­ ის­თ­ვის კი – შარ­ დო­ნე, შე­ნინ ბლა­ნი და სო­ვი­ნი­ონ ბლა­ნი. ე. წ. ახა­ლი სამ­ყა­როს ქვეყ­ნებ­ში, მათ შო­რის ჩი­ლე­ში, ასე­ვე ძა­ლი­ან პო­პუ­ლა­რუ­ლია ბრუ­ნე­ლოს ჯი­შის ყურ­ძე­ნი, რომ­ლის სამ­შობ­ლოც არის იტა­ლი­ა, სამ­ხ­რეთ ტოს­კა­ნა­ . მის­გან მზად­დე­ბა სრუ­ლი, მდი­და­რი, მძლავ­რი, დაძ­ვე­ლე­ბის კარ­გი პო­ტენ­ცი­ა­ლის მქო­ნე ღვი­ნო­ე­ბი. ჩი­ლე­ში წარ­მო­შო­ბის კონ­ტრ ­ ო­ლი­რე­ბა­დი ზო­ნა (Appellation d’Origine Contrôlee-AOC) იმის გა­რან­ტი­ას. რომ ღვი­ნო ხა­რის­ხი­ ა­ნია და დამ­ზა­დე­ბუ­ლია კონ­ტ­რო­ლი­რე­ბად ზო­ნა­ში მოკ­რე­ფი­ლი ყურ­ძნ­ ის­გან, გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლი მე­თო­დით და ყურ­ძ­ნის იმ სა­ხე­ ო­ბე­ბის გა­მო­ყე­ნე­ბით, რომ­ლე­ბიც დაშ­ვე­ბუ­ლია ამ ღვი­ნი­სთ­ვის, ხო­ლო წარ­მო­ე­ბუ­ლი ღვი­ნის ოდე­ნო­ბა შეზღუ­დუ­ლი­ა. მკაც­რად აკონ­ტ­რო­ლე­ბენ ვა­ზის ნარ­გა­ობ­ ას, ღვი­ნო­ში შაქ­რი­სა და ალ­კო­ ჰო­ლის შემ­ც­ვე­ლო­ბას, ზვრე­ბის ფარ­თო­ბებ­სა და მეღ­ვი­ნე­ო­ბის მე­თო­დებს.

ჩი­ლეს თეთ­რი ღვი­ნო­ე­ბი, ხან­გ­რძ­ ­ლი­ვი დაძ­ვე­ლე­ბის შე­დე­გად, სა­უ­კე­თე­სო­დაა მიჩ­ნე­უ­ლი. ამ ღვი­ნოს, რო­გორც წე­სი, ბოს­ტ­ნე­უ­ ლის სა­ლა­თებს უხა­მე­ბენ ხოლ­მე. აკონ­კა­გუ­ის რე­გი­ო­ნის საღ­ვი­ნე წი­თე­ლი ჯი­შე­ბი­დან კი აღ­სა­ნიშ­ნა­ვია პი­ნო ნუ­ა­რი, მერ­ლო და სი­ რა. ასე­ვე აწარ­მო­ე­ბენ ტკბილ ღვი­ნო­ებს გვი­ან შე­მო­სუ­ლი ყურ­ძ­ ნის­გან, რო­მელ­საც ხში­რად თოვ­ლის მოს­ვ­ლის შემ­დეგ კრე­ფენ.

ლე­გენ­და­რუ­ლი „პედრო ხი­მე­ნე­სის“ სა­მოთხე ფრან­გუ­ლი ვა­ზის ჯი­შე­ბი ჭარ­ბობს ქვეყ­ნის უკი­დუ­რეს ჩრდი­ ლო­ე­თში მდე­ბა­რე ატაკამის/ATACAMA რე­გი­ონ­ში, ხო­ლო ულა­მა­ზეს უეს­კოსა და კა­პი­ო­კოს ვე­ლებ­ზე გა­შე­ნე­ბულ ზვრებ­ ში პედ­რო ხი­მე­ნე­სია უმ­თავ­რე­სი ჯი­ში და სხვა დი­დი ვე­ნა­ხე­ბი, ფაქ­ტობ­რი­ვად, არ გვხვდე­ბა. რო­გორც იცით, პედ­რო ხი­მე­ნე­სის­ გან მზად­დე­ბა ლე­გენ­და­რუ­ლი ეს­პა­ნუ­რი ხე­რე­სის ტი­პის ღვი­ნო, რომელიც გა­მო­ირ­ჩე­ვა მრა­ვალ­მ­ხ­რი­ვი არო­მა­ტითა და ძა­ლი­ან გრძე­ლი და­ბო­ლო­ე­ბით. ატაკამის რე­გი­ონ­ში წი­თე­ლი ღვი­ნო­ე­ბი ძა­ლი­ან იშ­ვი­ა­თია და რაც არის, მა­თი უმ­რავ­ლე­სო­ბა შა­ვი პი­ ნოს­გან მზად­დე­ბა.

ღვი­ნო­ე­ბი აკონ­კა­გუ­ი­დან გრე­იფ­რუ­ტი­სა და ლი­მო­ნის არო­მა­ტი­ა­ნი ჩი­ლე მეღ­ვი­ნე­ობ­ ის 6 მთა­ვარ რე­გი­ონ­ ად იყო­ფა. ჩი­ლეს კა­ხე­ თი, ანუ მეღ­ვი­ნე­ობის მთავარი მხა­რე, არის აკონ­კა­გუ­ის რე­გი­ ო­ნი/ACONCACUA, რო­მე­ლიც დე­და­ქა­ლაქ სან­ტი­აგ­ ოს გარ­შე­მოა გან­ლა­გე­ბუ­ლი. აქ არის უმ­თავ­რე­სი მიკ­რო­ზო­ნე­ბი: კა­საბ­ლან­კა, სან ან­ტო­ნი­ო, მა­ი­პო და ლე­ი­და. ამ მხა­რე­ში თეთ­რი ჯი­შე­ბი­დან გავრცელებულია ფრან­გუ­ლი სო­ვი­ნი­ონ ბლა­ნი და შარ­დონე. სო­ვი­ნი­ონ ბლა­ნის ჯი­შის ყურ­ძ­ნის­გან დამ­ზა­დე­ბუ­ლი ჩი­ლეს ღვი­ნო ძა­ლი­ან სა­სი­ამ­ ოვ­ნო და­სა­ლე­ვი­ა, გა­მო­ირ­ჩე­ვა გრე­იფ­ რუ­ტი­სა და ლი­მო­ნის არო­მა­ტით.

54 VOYAGER 29/2023

ჩი­ლეს „ქართლი“ ცენ­ტ­რა­ლუ­რი მე­ვე­ნა­ხე­ობ­ ის რე­გი­ო­ნი/CENTRAL VALLEY REGION ქა­ლა­ქი რან­კო­გუ და მი­სი შე­მო­გა­რე­ნი­ა. ეს მხა­რე, ფაქ­ტობ­რი­ვად, ჩი­ლეს „ქართლია“, სა­დაც, ქარ­თ­ლის მსგავ­ სად, კლი­მა­ტი ზო­მი­ე­რად მშრა­ლია და კირ­ქ­ვი­ან­ ი ნი­ად ­ ა­გი, სამ­ხ­რე­თის ქა­რე­ბი და მზის მო­მე­ტე­ბუ­ლი მცხუნ­ვა­რე­ბა ღვი­ ნო­ში სიმ­ჟა­ვი­სა და სიტ­კ­ბოს მე­ტად ჰარ­მო­ნი­ულ ბა­ლანსს ქმნის. ჩა­ჩა­პო­ალ­ში, რა­პელ­ში, კოლ­ჩა­გუ­აშ­ ი, გუ­რი­ა­კო­სა და მი­უ­ლი­ში ბორ­დოს ბლა­ნი, შარ­დო­ნე, მალ­ბე­კი, კარ­მი­ნე­რი, სო­ვი­ნი­ონ ბლა­ნი და სი­რა მოჰ­ყავთ. აქა­უ­რი ღვი­ნო­ე­ბი შე­ და­რე­ბით და­ბა­ლალ­კო­ჰო­ლურია, თუმ­ცა მთელ მსოფ­ლი­ო­ში გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლი პო­პუ­ლა­რო­ბით სარ­გებ­ლობს. ჩილეს მასშტაბით, მხო­ლოდ აქ შეხ­ვ­დე­ბით ვა­ზის ცნობილ ჯიშს, შე­ნინ ბლანს, რო­მე­ლიც მსოფ­ლი­ოს ბევრ რე­გი­ონ­შია გავ­რ­ცე­ლე­ბუ­ლი. ყურ­ძე­ნი გა­მო­ირ­ჩე­ვა მა­ღა­ლი მჟა­ვი­ა­ნო­ ბით. მის­გან გა­მო­დის მშრა­ლი ან ზო­მი­ერ ­ ად ტკბი­ლი ღვი­ნო. შე­ნინ ბლა­ნი დაძ­ვე­ლე­ბის კარ­გი პო­ტენ­ცი­ალ ­ ით გა­მო­ირ­ჩე­ვა, რაც ღვი­ნით და­ინ­ტე­რე­სე­ბულ ტუ­რის­ტებ­ში მის პო­პუ­ლა­რო­ ბას გა­ნა­პი­რო­ბებს. ნა­ხევ­რად ტკბილ შე­ნინ ბლანს შე­იძ­ლე­ ბა უკ­რე­მო ნამ­ცხ­ვ­რე­ბი მო­უხ­დეს, მშრა­ლად და­ყე­ნე­ბულ­თან საუკეთესოდ დაწყვილდეს ფრინ­ვე­ლის ხორ­ცის­გან მომ­ზა­დე­ ბუ­ლი კერ­ძე­ბი.

ატაკამის რე­გი­ო­ნი

კო­ქუ­იმ­ბოს რე­გი­ო­ნი აკონ­კა­გუ­ას რე­გი­ო­ნი

კო­ქუ­იმ­ბო — დახ­ვე­წი­ლი ღვი­ნის მხა­რე კო­ქუ­იმ­ბოს/COQIUMBO რე­გი­ო­ნი, ჩი­ლეს მე­ვე­ნა­ხე­ო­ბის მხა­ რე­თა შო­რის ერ­თ­-ერ­თი ყვე­ლა­ზე პა­ტა­რა­ა, თუმ­ცა აქა­უ­რი მო­სა­ვა­ლი და შემ­დეგ უკ­ვე ღვი­ნო, რო­გორც წე­სი, გან­სა­კუთ­ რე­ბუ­ლი­ა. შა­რდო­ნე, სი­რა, პი­ნო ნუ­ა­რი, სო­ვი­ნი­ონ ბლა­ნი და კა­ბერ­ნე სო­ვი­ნი­ონ­ ი ელ­ქის, ლი­მორ­ტისა და ჩო­პოს ცნო­ბილ ზვრებ­ში მოჰ­ყავთ. აქ სა­ვე­ნა­ხე მი­წაც გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლია (ძირითადად, კარ­ბო­ნა­ტუ­ლი ნი­ა­და­გე­ბი­ა) და უმე­ტე­სად ექ­ს­ ტ­რა კლა­სის ღვი­ნო­ე­ბი მზად­დე­ბა. გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლი აღ­ნიშ­ ვ­ნის ღირ­სია კო­ქუ­იმ­ბოს რე­გი­ონ­ში მო­წე­უ­ლი კა­ბერ­ნე სო­ვი­ ნი­ო­ნი, რო­მე­ლიც მსოფ­ლი­ო­ში ყვე­ლა­ზე გავ­რ­ცე­ლე­ბუ­ლი და ცნო­ბი­ლი ძვე­ლი ფრან­გუ­ლი ყურ­ძ­ნის ჯი­შის­გან მზად­დე­ბა.

ცენ­ტ­რა­ლუ­რი მე­ვე­ნა­ხე­ო­ბის რე­გი­ო­ნი სამხრეთ რე­გი­ო­ნი მალეკოს მიკროზონა

კა­ბერ­ნე სო­ვი­ნი­ო­ნი ჩა­მო­ყა­ლი­ბე­ბუ­ლი, რბი­ლი ღვი­ნო­ა, დახ­ ვე­წი­ლი ტა­ნი­ნე­ბი­თა და ხან­გრ ­ ­ძ­ლი­ვი და­ბო­ლო­ებ­ ით. წი­თელ ღვი­ნო­ებს შო­რის ყვე­ლა­ზე მკვეთ­რად სწო­რედ მას­ში იგ­რ­ძ­ნო­ ბა მაყ­ვ­ლისა და ჟო­ლოს ტო­ნე­ბი. სა­უ­კე­თე­სოა შემ­წ­ვარ ღო­რის ხორ­ცსა და ბოს­ტ­ნე­ულ­თან. სხვა­თა­ შო­რის, ეს ღვი­ნო დაძ­ვე­ ლე­ბის შე­სა­ნიშ­ნა­ვი პო­ტენ­ცი­ა­ლი­თაც გა­მო­ირ­ჩე­ვა.

ღვი­ნო­ე­ბი ზაფხუ­ლის ხი­ლის სურ­ნე­ლით ჩი­ლეს მე­ვე­ნა­ხე­ო­ბა-­მეღ­ვი­ნე­ო­ბის სამ­ხ­რეთ რე­გი­ო­ნი/SOUTH REGION თა­ვი­სი იტა­ტა ვე­ლით, ბი­ო-­ბიო ვე­ლითა და ზღვი­უ­ რი კლი­მა­ტით გა­მო­ირ­ჩე­ვა. აქ ძი­რი­თა­დად მსუ­ბუქ, ყვა­ვი­ლის ტო­ნე­ბით სავ­სე მა­ღალ­მ­ჟა­ვი­ან ღვი­ნო­ებს ამ­ზა­დე­ბენ. უპი­ რა­ტე­სო­ბა თეთრ ჯი­შებს, სო­ვი­ნი­ონ ბლან­სა და შარ­დო­ნეს ენი­ჭე­ბა. გან­სა­კუთ­რე­ბით ეს უკა­ნას­კ­ნე­ლია გავ­რ­ცე­ლე­ბუ­ლი, რო­მელ­საც, რო­გორც წე­სი, ამ მხა­რე­ში კას­რებ­სა ან უჟან­გა­ვ ფო­ლა­დის ავ­ზებ­ში წუ­რა­ვენ და აღ­ვი­ნე­ბენ. შარ­დო­ნე მსოფ­ლი­ო­ში ფარ­თოდ გავ­რ­ცე­ლე­ბუ­ლი თეთ­რი ყურ­ძ­ნის ჯი­ში­ა, რომ­ლის­გა­ნაც სხვა­დას­ხ­ვაგ­ვა­რი ღვი­ნო მზად­ დე­ბა. გან­სა­კუთ­რე­ბით პო­პუ­ლა­რუ­ლია ევ­რო­პუ­ლი წე­სით, კას­რ­ში უჭაჭოდ და­ყე­ნე­ბუ­ლი შარ­დო­ნე, რო­მე­ლიც ხა­ვერ­დო­ ვა­ნი გე­მო­თი და ზაფხუ­ლის ხი­ლის არო­მა­ტით გა­მო­ირ­ჩე­ვა. სა­უ­კე­თე­სოა თევ­ზის კერ­ძებ­სა და მსუ­ბუქ სა­ლა­თებ­თან. სამ­ ხ­რე­თის რე­გი­ონ­ში ასე­ვე შეხ­ვდ ­ ე­ბით კა­ბერ­ნე­სა და სი­რას ვე­ ნა­ხებს.

მა­ლე­კოს მუს­კა­ტი და პი­ნო ნუ­ა­რი ერ­თობ სა­ინ­ტე­რე­სო და ყვე­ლას­გან გან­ს­ხ­ვა­ვე­ბუ­ლია ქვეყ­ნის უკი­ დუ­რე­ს სამ­ხ­რე­თში მდე­ბა­რე მა­ლე­კოს/MALLECO მიკ­რო­ზო­ნა, ქა­ ლაქ ტე­მუ­კოს შე­მო­გა­რენ­ში­. სამ­ხ­რე­თის ფერ­დო­ბებ­ზე გა­შე­ნე­ბულ ვე­ნა­ხებ­ში იმ­გ­ვარ ცნო­ბილ ჯიშს შეხ­ვ­დე­ბით, რო­გო­რიც მუს­კა­ტი­ა. მშრა­ლად და­ყე­ნე­ბუ­ლი მუს­კა­ტი თეთ­რი ღვი­ნოა, ალკოჰოლის და­ბა­ლი შემ­ც­ვე­ლო­ბით. ის­მე­ვა დაძ­ვე­ლე­ბის გა­რე­შე. სა­უ­კე­თე­სოა ზღვის პრო­დუქ­ტებ­თან ერ­თად. აქვს კარ­გად გა­მო­ხა­ტუ­ლი არო­ მა­ტი. მა­ლე­კოს მიკ­რო­ზო­ნა­ში წი­თე­ლი ჯი­შე­ბი­დან სი­რა და პი­ნო ნუ­ა­რია გავ­რ­ცე­ლე­ბუ­ლი. ცნო­ბილ მალ­ბეკ­თან ერ­თად, ჩი­ლე­ში მოყ­ვა­ნი­ ლი პი­ნო ნუ­ა­რიც გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლი აღ­ნიშ­ვ­ნის ღირ­სი­ა. იძ­ლე­ვა სავ­სე, მძი­მე, სხე­უ­ლი­ან ღვი­ნო­ებს, წი­თელი, ლა­ლის­ფერი, ზოგ­ ჯერ ყა­ვის­ფერ­ში გა­და­სუ­ლი ტო­ნა­ლო­ბით. ძა­ლი­ან უხ­დე­ბა გრილ­ ზე შემ­წვ­ არ ხორცს. ეს ღვი­ნო, მომ­წი­ფე­ბისა და მჟა­ვი­ან­ ო­ბის წყა­ ლო­ბით, დიდ­ხანს ინა­ხე­ბა.

55 VOYAGER 29/2023

ჩილე

ღვინო

ჩი­ლეს სა­უ­კე­თე­სო მარ­ნე­ბი გაფ­რ­თხი­ლებთ, რომ ჩი­ლე­ში ჩა­სულ ღვი­ნის მოყ­ვა­რულს ძა­ლი­ ან გა­უ­ჭირ­დე­ბა გა­დაწყ­ვეტა, რო­მელ დიდ თუ მცი­რე ღვი­ნის სა­ წარ­მოს უნდა ეწ­ვი­ოს. რო­გორც გითხა­რით, ქვეყნის 500-ზე მე­ტი ღვი­ნის სა­წარ­მოდან უმ­რავ­ლე­სო­ბა ერთნაირ ვა­ზის ჯი­შებ­ზე მუ­ შა­ობს. სხვა­დას­ხ­ვა წლის მო­სავ­ლის ათა­სო­ბით შარ­დო­ნე­სა და პი­ნოს, სო­ვი­ნი­ონ ბლა­ნი­სა და სი­რას ნი­მუ­შებს შო­რის სა­სურ­ვე­ ლის ასარ­ჩე­ვად, ცხა­დი­ა, სჯობს თა­ვად მარ­ნებს ეწ­ვი­ოთ. იქ ღვი­ ნო­საც და­ა­გე­მოვ­ნებთ და მას ტრა­დი­ცი­ულ ად­გი­ლობ­რივ კერ­ძებ­ თა­ნაც შე­ა­ხა­მებთ. წარ­მო­გიდ­გენთ ჩი­ლეს სა­უ­კე­თე­სო მარ­ნებს, რომ­ლებ­საც ღვი­ ნის მოყ­ვა­რულ­მა ადა­მი­ან­მა გვერ­დი არ უნ­და აუქ­ცი­ოს.

CASA MARIN Casa Marin მდე­ბა­რე­ობს პა­ტა­რა სო­ფელ ლო აბარ­კა­ში, სან ან­ ტო­ნი­ოს ხე­ო­ბა­ში, წყნა­რი ოკე­ა­ნი­დან 4 კი­ლო­მეტ­რის მო­შო­რე­ ბით. მარ­ნის მფლო­ბე­ლი, მა­რია ლუ­ი­ზი, ერ­თ­-ერ­თი ყვე­ლა­ზე ცნო­ბი­ლი ჩი­ლე­ლი ქა­ლი მეღ­ვი­ნე­ა. მა­რი­ას მი­სი ვა­ჟი, ფი­ლი­პიც ეხ­მა­რე­ბა, რო­გორც ვე­ნა­ხის მოვ­ლა­ში, ისე — ღვი­ნის და­ყე­ნე­ბა­ ში. Casa Marin-ის ღვი­ნო­ე­ბი სა­ერ­თა­შო­რი­სო­დაა აღი­არ ­ ე­ბუ­ლი და გა­მო­ირ­ჩე­ვა შე­სა­ნიშ­ნა­ვი გე­მო­თი და მა­ღა­ლი ხა­რის­ხით. მარ­ნის მფლო­ბე­ლო­ბა­ში არ­სე­ბუ­ლი 41 ჰექ­ტა­რი ვე­ნა­ხი ცი­ცა­ბო ფერ­დო­ბებ­ზეა გა­შე­ნე­ბუ­ლი და ეს ქმნის ტე­რუ­ა­რის, ნი­ად ­ ა­გის, ტემ­პე­რა­ტუ­რი­სა და მზის სრულ­ყო­ფილ კომ­ბი­ნა­ცი­ას. აქ აწარ­ მო­ე­ბენ ელე­გან­ტურ ღვი­ნო­ებს, მა­ღა­ლი მჟა­ვი­ან­ ო­ბით. ამ მა­ რან­ში შე­გიძ­ლი­ათ და­ა­გე­მოვ­ნოთ: სო­ვი­ნი­ონ ბლა­ნი, პი­ნო ნუ­ ა­რი, სო­ვი­ნი­ონ გრი­სი, სი­რა და რის­ლინ­გი.

VIÑA UNDURRAGA Viña Undurraga ერ­თ­-ერ­თი უძ­ვე­ლე­სი და დიდი ღვი­ნის სა­წარ­ მოა. ღვი­ნის ქარ­ხა­ნა და­არ­ს­და მა­ი­პოს რე­გი­ო­ნის გულ­ში სან­ტა­­ -ა­ნას მხა­რე­ში, რო­მე­ლიც დე­და­ქა­ლაქ სან­ტი­აგ­ ო დე ჩი­ლე­დან 34 კი­ლო­მეტ­რ­ში მდე­ბა­რე­ობს. ეს ღვი­ნის მა­რა­ნი ფრან­ცის­კო უნ­დუ­რა­გა ვი­კუ­ნამ და­ა­არ­სა მე-­19­ ­-ე სა­უკ­ უ­ნე­ში. Viña Undurraga ერ­თ­-ერ­თი პირ­ვე­ლი მა­რა­ნია ჩი­ლე­ში, რო­მელ­მაც საფ­რან­გე­ თი­დან და გერ­მა­ნი­ი­დან შე­მო­ტა­ნი­ლი ვა­ზი გა­ა­შე­ნა.

Viña Undurraga იყო პირ­ვე­ლი ჩი­ლე­უ­რი ღვი­ნის ქარ­ხა­ნა, რო­ მელ­მაც 1903 წელს გა­ი­ტა­ნა ღვი­ნო­ებ­ ი აშშ-ის ბა­ზარ­ზე. მათ­მა ღვი­ნომ პირ­ვე­ლი სა­ერ­თა­შო­რი­სო ჯილ­დო მო­ი­პო­ვა ჯერ კი­დევ 1910 წელს. ახ­ლა ამ ჯილ­დო­ე­ბის მუ­ზე­უ­მი ასო­ბით მე­დალსა და სი­გელს ით­ვ­ლის. აქ აქვთ გრი­ლი მი­წის­ქ­ვე­შა სარ­და­ფე­ბი, სა­დაც ღვი­ნო­საც ინა­ ხა­ვენ და სტუმ­რებ­საც უმას­პინ­ძ­ლ­დე­ბი­ან. მა­რან­ში შე­გიძ­ლი­ათ, გა­სინ­ჯოთ რო­გორც ახა­ლი, ასე­ვე 10, 20 და 30 წლის და­ვარ­გე­ბუ­ ლი ღვი­ნო­ე­ბი.

Camino Melipilla Km 34, Talagante, Metropolitana, Chile www.undurraga.cl

Lo Abarca S/N, Cartagena, Valparaiso, Chile www.casamarin.cl/en/home

ANTIYAL WINERY უნი­კა­ლუ­რი სა­ო­ჯა­ხო მეღ­ვი­ნე­ ო­ბაა Antiyal Winery, რო­მე­ლიც ღვი­ნოს ბი­ო­დი­ნა­მი­კუ­რი მე­თო­ დე­ბით აწარ­მო­ებს. ეს მე­თო­ დი გუ­ლის­ხ­მობს მე­ვე­ნახეობა­-­ ­მეღ­ვი­ნე­ო­ბას ბუ­ნებ­რი­ვი წე­სე­ ბით, ყო­ველ­გვ­ ა­რი არა­ბუ­ნებ­ რი­ვი და­ნა­მა­ტე­ბი­სა და შხამ­-­ქი­ მი­კა­ტე­ბის გა­რე­შე. 1996 წელს მეღ­ვი­ნე ალ­ვა­რო ეს­პი­ნო­ზამ და მის­მა ოჯახ­მა გა­ა­შე­ნეს ორი ჰექ­ტა­რი ახა­ლი ვე­ნა­ხი სო­ფელ მა­ი­პო­ში. ამის შემ­დეგ, ათ­წ­ლე­უ­ ლე­ბის გან­მავ­ლო­ბა­ში, ეს­პი­ნო­ ზე­ბი ცდი­ლობ­დ­ნენ, შე­ექ­მ­ნათ უნი­კა­ლუ­რი ოჯა­ხუ­რი ღვი­ნო, რო­მე­ლიც ზუს­ტად ასა­ხავ­და მა­იპ­ ო ან­დე­ბის რე­გი­ო­ნის ტე­რუ­არ­სა და ბუ­ნე­ბას.

2003 წელს ახა­ლი ვე­ნა­ხე­ბი გააშენეს ან­დე­ბის მთის­წი­ნე­თის კლდო­ვან ფერ­დო­ბებ­ზე. გა­შე­ნე­ბუ­ლი აქვთ კა­ბერ­ნე სო­ვი­ნი­ო­ნი, კარ­მე­ნე­რი, სი­რა, პე­ტი ვერ­დო და გრე­ნა­ში. ყო­ველ­წ­ლი­უ­რად Antiyal Winery აწარ­მო­ებს, და­ახ­ლო­ე­ბით, 50,000 ბოთლ ღვი­ ნოს, რაც ამ მარ­ნის მაქ­სი­მუ­მი­ა.

Camino Padre Hurtado 68, Paine, Santiago, Region Metropolitana, 754000, Chile www.antiyal.com/en

56 VOYAGER 29/2023

DE MARTINO WINERY ვი­საც ბორ­დოს რე­გი­ონ­ ის ფრან­გუ­ლი ღვი­ნო გიყ­ვართ და ჩი­ ლე­ში მოხ­ვ­დე­ბით, აუცი­ლებ­ლად უნ­და ეწ­ვი­ოთ De Martino Winery-ს, რო­მე­ლიც სწო­რედ ამ­გ­ვა­რი ღვი­ნის წარ­მოე­ბა­ზეა სპე­ცი­ა­ლი­ზე­ბუ­ლი. კომ­პა­ნი­ის და­მაარ­სე­ბე­ლი დე მარ­ტი­ნო­ე­ბის ოჯა­ხი იტა­ლი­ი­დან ჩი­ლე­ში 1934 წელს ჩა­ვი­და. De Martino Win­ ery წლე­ბის გან­მავ­ლო­ბა­ში ყა­ლიბ­დე­ბო­და, რო­გორც წამ­ყ­ვა­ნი ღვი­ნის მწარ­მო­ე­ბე­ლი და ინო­ვა­ტო­რი მა­რა­ნი ჩილეში. იგი ცნო­ბი­ლია იტა­ტის ხე­ო­ბა­ში ტრა­დი­ცი­უ­ლი ევ­რო­პუ­ლი მეღ­ ვი­ნე­ო­ბის გავ­რ­ცე­ლე­ბითა და მეღ­ვი­ნე­ობ­ ის ძვე­ლი პრაქ­ტი­კის აღ­დ­გე­ნით. ამ­ჟა­მად კომპანიას აქვს 347-ზე მე­ტი ვე­ნა­ხი, რომ­ ლე­ბიც მო­ი­ცავს ჩი­ლეს ტე­რი­ტო­რი­ის უმე­ტე­სო­ბას ჩრდი­ლო­ ეთიდან ­სამ­ხ­რე­თი­სა­კენ და ან­დე­ბი­დან ოკე­ან­ ის სა­ნა­პი­რომ­დე.

INVINA კომ­პა­ნია Invina და მისი ღვი­ნის წარ­მა­ტე­ბა ნი­მუ­შია იმი­სა, რომ შე­იძ­ლე­ბა მა­რანს არ ჰქონ­დეს დი­დი ხნის ის­ტო­რი­ა, თუმ­ცა სწო­ რად მუ­შა­ობ­ ამ, ღვი­ნის ცოდ­ნამ და საქ­მის ერ­თ­გუ­ლე­ბამ დიდ წარ­მა­ტე­ბამ­დე მი­გიყ­ვა­ნოს. ეს კომ­პა­ნია ჰუ­ბე­რის ოჯახ­მა 2007 წელს და­აა­ რ­სა. ღვი­ნის ქარ­ ხა­ნა ფო­კუ­სი­რე­ბუ­ლი იყო და არის ერთ რე­გი­ონ­ზე, რო­მე­ლიც მი­უ­ლის ხე­ო­ბის მრა­ვალ­ფე­როვ­ნე­ბას ასა­ხავს. ახა­ლი ვა­ზის და­ სარ­გა­ვად გა­მო­ი­ყე­ნეს დარ­გ­ვი­სა და მარ­თ­ვის თა­ნა­მედ­რო­ვე ტექ­ნი­კა, რაც ჩი­ლე­ში დღემ­დე სრულ ნო­ვა­ცი­ად მიიჩნევა. ამ მა­რან­ში შე­გიძ­ლი­ათ და­ლი­ოთ, ფაქ­ტობ­რი­ვად, ყვე­ლა ტი­ პი­სა და სტი­ლის ღვი­ნო (მშრალი, ნა­ხევ­რად ­მ­შ­რა­ლი, ტკბი­ლი, ნა­ხევ­რად­ ტ­კ­ბი­ლი, ცქრი­ა­ლა, შემ­გა­რე­ბუ­ლი), თუმ­ცა, რო­გორც უკ­ვე ვთქვით, უპი­რა­ტე­სო­ბა ბორ­დოს სტი­ლის ღვი­ნო­ებს უნ­და მი­ა­ნი­ჭოთ.

გა­შე­ნე­ბუ­ლი აქვთ ფრან­გუ­ლი ვა­ზის ჯი­შე­ბი. ღვი­ნოს მხო­ლოდ და მხო­ლოდ უჟან­გა­ვ ფო­ლა­დის ჭურ­ჭელ­ში ადუ­ღე­ბენ და იქ­ვე ავარ­გე­ბენ. Invina-მ და მის­მა კრე­ა­ტი­ულ­მა მფლო­ბე­ლებ­მა იმ­ დე­ნი შეძ­ლეს, რომ 2007 წელს და­არ­სე­ბუ­ლი კომ­პა­ნი­ის ღვი­ნო­ ებს ბო­ლო წლე­ბში მსოფ­ლი­ოს მრა­ვალ კონ­კურ­ს­ზე გა­დას­ცეს არა­ერ­თი ჯილ­დო.

Manuel Rodríguez 229, Isla De Maipo, Talagante, 9790014, Chile www.demartino.cl/en/our-wines

Caletera Ruta 5, San Rafael, Maule 3490000, Chile www.invinawines.cl

SANTA EMA WINERY Santa Ema Winery და­ა­არ­სა დონ პედ­რო პა­ვო­ნე ვოგ­ლი­ნომ შვილ­თან, ფე­ლიქს პა­ვო­ნე არ­ბე­ას­თან ერ­თად, 1956 წელს. ღვი­ ნის ქარ­ხა­ნა აღ­ჭურ­ვი­ლია თა­ნა­მედ­რო­ვე ტექ­ნო­ლო­გი­ითა და ინ­ფ­რას­ტ­რუქ­ტუ­რით. მა­თი ღვი­ნო­ე­ბი ცნო­ბი­ლია ჩი­ლე­სა და მსოფ­ლი­ოს 30-ზე მეტ ქვე­ყა­ნა­ში.

ვე­ნა­ხე­ბი აქვთ რე­გი­ონ­ ის სა­უ­კე­თე­სო მიკ­რო­ზო­ნებ­ში. კერ­ძოდ: მა­ი­პო პი­რო­კე­ში, მა­ი­პო კოს­ტა ლე­ი­და­სა და სა­კუთ­რივ მა­ი­პო­ში. ამ მა­რან­ში თუ მიხ­ვალთ, შე­მოგ­თა­ვა­ზე­ბენ კა­ბერ­ნე სო­ვი­ნი­ონს, კარ­მე­ნე­რისა და მერ­ლოს. აქვთ წი­თე­ლი, თეთ­რი, ვარ­დის­ფე­ რი, ცქრი­ა­ლა და სა­დე­სერ­ტო ღვი­ნო­ე­ბი.

მა­რა­ნი მდე­ბა­რე­ობს ჩი­ლეს ცენ­ტ­რა­ლურ რე­გი­ონ­ში, რაც ნიშ­ ნავ, რომ დე­და­ქა­ლაქ სან­ტი­ა­გო­ში ჩა­სულ სტუმ­რებს მარ­ტი­ვად შე­უძ­ლი­ათ მა­რან­ში სტუმ­რო­ბა და სა­სურ­ვე­ლი ღვი­ნო­ებ­ ის და­ გე­მოვ­ნე­ბა.

57 VOYAGER 29/2023

balmaceda 1950, isla de maipo, chile, Santiago, Region metropolitana, 9790000, Chile www.santaema.cl/en/our-wines

ლიტერატურა

იზა­ბელ ალი­ენ­დეს მა­გი­უ­რი ლი­ტე­რა­ტუ­რუ­ლი გრა­ფი­ტი გა­გ ა ლ ო­მ ი­ძ ე

მა­გი­უ­რი რე­ალ ­ იზ­მი, ვფიქ­რობ, ყვე­ლა­ზე მე­ტად შე­ე­სა­ბა­მე­ბა თა­ნა­მედ­ რო­ვე­ო­ბის შე­ხე­დუ­ლე­ბა­თა სის­ტე­მას, რად­გან მეც­ნი­ე­რე­ბა ყო­ველ­თ­ ვის ცდი­ლობს, ლო­გი­კით ახ­ს­ნას მოვ­ლე­ნე­ბი, რომლებიც მხო­ლოდ გო­ნე­ბი­თაა საწ­ვ­დო­მი და ლო­გი­კის კა­ნო­ნებ­ში რთუ­ლად თავ­ს­დე­ბა. მა­გა­ლი­თად, გა­ვიხ­სე­ნოთ არის­ტო­ტე­ლეს ლო­გი­კის ოთხი კა­ნო­ნი: იგი­ვე­ო­ბის კა­ნო­ნი, სა­დაც ა = ა; წი­ნა­აღ­მდ ­ ე­გო­ბის კა­ნო­ნი, სა­დაც ა ≠ ა; მე­სა­მის გა­მო­რიცხ­ვის კა­ნო­ნი, სა­დაც გვაქვს ან ა, ან არა­-ა; და საკ­მა­რი­სი სა­ფუძ­ვ­ლის კა­ნო­ნი, სა­დაც ა მო­ითხოვს ა-ს არ­სე­ბო­ბის არ­ გუ­მენ­ტებს — ისე­ვე, რო­გორც ჭეშ­მა­რი­ტე­ბა მო­ითხოვს არ­გუ­მენ­ტებს. თუ­ ამ არის­ტო­ტე­ლე­სე­ულ კა­ნო­ნებს მი­ვუ­სა­და­გებთ მა­გი­ურ რე­ა­ლიზმს, შე­ იძ­ლე­ბა ვთქვათ, რომ მის ტექ­ს­ტებ­ში აუცი­ლებ­ლად დარ­ღ­ვე­უ­ლია ლო­ გი­კის პირ­ვე­ლი სა­მი კა­ნო­ნი­დან ერ­თ­-ერ­თი. სამ­ყა­რო­ში თით­ქოს ყვე­ლა­ფე­რი გა­სა­გე­ბი და და­ლა­გე­ბუ­ლი­ა, ა თა­ ვის ად­გი­ლა­სა­ა, ბ — თა­ვის ად­გი­ლას და ა.შ. მაგ­რამ რო­გორც კი ისი­ნი ერთ ად­გი­ლას აღ­მოჩ­ნ­დე­ბი­ან, იწყე­ბა ქა­ო­სი. თა­ვის დრო­ზე, პი­თა­გო­ რე­ლებ­მაც აღ­მო­ა­ჩი­ნეს სამ­ყა­რო­ში წი­ნა­აღ­მ­დე­გობ­რი­ობ­ ა და ჩათ­ვა­ ლეს, რომ ეს არ­ღ­ვევს სამ­ყა­როს ჰარ­მო­ნი­ას. პი­თა­გო­რას თე­ო­რე­მა­ში არ­სე­ბობს გვერ­დი, მაგ­რამ არ არ­სე­ბობს შე­სა­ბა­მი­სი რიცხ­ვი — მი­სი გან­საზღ­ვ­რა, გა­მოთ­ვ­ლა, წარ­მოდ­გე­ნა შე­უძ­ლე­ბე­ლი­ა, ანუ სამ­ყა­ რო­ში არ­სე­ბობს რა­ცი­ონ­ ა­ლუ­რიც და ირა­ცი­ო­ნა­ლუ­რიც — იქ­ნე­ბა ეს რწმე­ნა თუ სხვა რამ. მოგ­ვი­ა­ნე­ბით, შუ­ა ­სა­უ­კუ­ნე­ებ­ში მო­აზ­როვ­ნე­ე­ბი ჩიხ­ში მო­ექ­ც­ნენ, რო­ცა სცა­დეს, ლო­გი­კის გზით აეხ­სნ­ ათ რწმე­ნას­თან და­კავ­ში­რე­ბუ­ლი სა­კითხე­ბი, თუნ­დაც სა­მე­ბის არ­სე­ბო­ბა, რაც ლო­გი­ კა­ში, რომ­ლის­თ­ვი­საც ერ­თი არ უდ­რის სამს, ვე­რა­ნა­ი­რად ვერ ეწე­რე­ ბო­და. გო­ნე­ბა­სა და რწმე­ნას შო­რის წი­ნა­აღ­მ­დე­გო­ბა თო­მა აქ­ვი­ნელ­ მა მო­ა­რი­გა, რო­ცა ორი­ვეს თა­ვი­სი ად­გი­ლი მი­უ­ჩი­ნა და თქვა, რომ ადა­მი­ა­ნი, ღმერ­თის მსგავ­სად, ორ­ბუ­ნე­ბო­ვა­ნია და ერ­თ­დ­რო­უ­ლად მა­ტე­რი­ა­ლურ და სუ­ლი­ერ სამ­ყა­რო­ებს შო­რის არ­სე­ბობს. თო­მა აქ­ ვი­ნე­ლის ეს გა­ნაცხა­დი იქ­ცა კი­დეც ახა­ლი დრო­ის მაც­ნედ, რო­მელ­საც აღორ­ძი­ნე­ბის ხა­ნა უწო­დეს. რე­ა­ლუ­რად, სამ­ყა­როც მა­გი­უ­რი რე­ალ ­ იზ­მის რო­მა­ნე­ბი­ვით მრა­ვალ­ შ­რი­ან­ ია და ერ­თ­მა­ნეთ­ში გარ­და­მა­ვა­ლი, რო­გორც ამას ეშე­რის სივ­ რ­ცობ­რი­ვი თა­მა­შე­ბის ნა­მუ­შევ­რებ­ში ვხვდე­ბით. მე-20 სა­უკ­ უ­ნი­დან სამ­ყა­როს ამ­გ­ვა­რი აღ­ქ­მა გაღ­რ­მავ­და, რო­ცა ჯერ კი­დევ აინ­შ­ტა­ინ­მა და­იწყო სა­უ­ბა­რი პა­რა­ლე­ლუ­რი სამ­ყა­რო­ე­ბის არ­სე­ბო­ბაზე.

58 VOYAGER 29/2023

მა­გი­ურ რე­ა­ლიზ­მამ­დე, სამ­ყა­როს მსგავ­სი აღ­ქ­მა არ­სე­ბობდა რო­მან­ტიზ­მის კულ­ტუ­რა­შიც, რო­მე­ლიც რე­ალ ­ ო­ბა­ში უჩ­ვე­უ­ლოს მო­ხელ­თე­ბას უკავ­შირ­დე­ბა. ასე­ა, მა­გა­ლი­თად, თე­ო­დორ ჰოფ­ მა­ნის მხატ­ვ­რულ სამ­ყა­რო­ში, სა­დაც რე­ალ ­ უ­რი პერ­სო­ნა­ჟე­ბის გვერ­დით მოჩ­ვე­ნე­ბე­ბი ცხოვ­რო­ბენ; ან ვი­ლიე დე ლილ ადა­ნის შე­მოქ­მე­დე­ბა­ში, რომ­ლის პრო­ზა­შიც ხი­ლულ რე­ალ ­ ო­ბა­ში სუ­ ლე­ბი ნიშ­ნებს იძ­ლე­ვი­ან. დრო­ისა და სივ­რ­ცის აღ­ქ­მა მა­გი­ურ რე­ა­ლიზ­მ­ში უჩ­ვე­უ­ლო­ა, თით­ ქოს, თუნ­დაც ხან­და­ხან, არ არ­სე­ბობს. ლა­თი­ნურ-­ა­მე­რი­კუ­ლი მა­გი­ურ ­ ი რე­ა­ლიზ­მის რო­მა­ნებ­ში, ხშირად, ეპო­სისა თუ სა­ო­ჯა­ხო რო­მა­ნის შექ­მ­ნის სურ­ვი­ლი იგ­რ­ძ­ნო­ბა. რა­ტომ აღიქ­ვა­მენ ლა­თი­ნო­ა­მე­რი­კე­ლე­ბი სამ­ყა­როს მა­გი­უ­რი პრიზ­მი­დან? რო­გორც ამ­ბო­ბენ, ევ­რო­პულ­სა და ლა­თი­ნურ-­ამ­ ე­რი­კულ პერ­ ს­პექ­ტი­ვას შო­რის გან­ს­ხ­ვა­ვე­ბა­ა: ევ­რო­პულ­ში მა­გი­ურ ­ ი არის ყო­ველ­დღი­უ­რო­ბა­ში რა­ი­მე გან­ს­ხ­ვა­ვე­ბუ­ლის შეჭ­რა, რუ­ტი­ნის რღვე­ვა; ლა­თი­ნურ-­ა­მე­რი­კულ კულ­ტუ­რა­ში მა­გი­უ­რო­ბა იმ­თა­ ვით­ვე ჩარ­თუ­ლია მას­ში. გა­ვიხ­სე­ნოთ ალე­ხო კარ­პენ­ტი­ერ ­ ი, რო­მე­ლიც ამ მოვ­ლე­ნას ლი­ტე­რა­ტუ­რა­ში „საოცარ სი­ნამ­დ­ვი­ ლეს“ ეძახ­და. აქ კარ­პენ­ტი­ე­რი, უპირ­ვე­ლე­სად, იმას გუ­ლის­ხ­ მობ­და, რომ სიტყ­ვა „საოცარი“ არას­წო­რად იყო გან­მარ­ტე­ბუ­ ლი და გა­გე­ბუ­ლი და მას „საოცარსა“ და „აღმაფრთოვანებელ“ ფაქ­ტორ­თან აკავ­ში­რებ­დ­ნენ. კარ­პენ­ტი­ე­რის თქმით, სა­ო­ცა­რი არის ნორ­მის დარ­ღ­ვე­ვა, უჩ­ვე­ულ ­ ო, არაჩ­ვე­ულ ­ ებ­რი­ვი. თვით ლა­თი­ნუ­რი ამე­რი­კის სი­ნამ­დ­ვი­ლეც სა­ო­ცა­რია და აქე­დან მომ­ დი­ნა­რე­ობს მი­მარ­თუ­ლე­ბის სა­ხე­ლი. და მა­ინც, სა­ი­დან მო­დის სი­ნამ­დ­ვი­ლის ამ­გვ­ ა­რი აღ­ქ­მა? ამის გა­ სა­ღებს შე­იძ­ლე­ბა ლა­თი­ნურ-­ა­მე­რი­კუ­ლი კულ­ტუ­რის და­საწყი­ სის, ანუ კონ­კის­ტა­დო­რთა ხა­ნის კულ­ტუ­რის ანა­ლიზ­ში მი­ვაკ­ვ­ ლი­ოთ. სწო­რედ მათ ნა­წე­რებ­ში იკ­ვე­თე­ბა სი­ნამ­დ­ვი­ლის, რო­ გორც სას­წა­ულ ­ ის აღ­ქ­მის სა­კითხი. შემ­თხ­ვე­ვი­თი არ უნ­და იყოს, რომ ლა­თი­ნო­ა­მე­რი­კე­ლი მწერ­ლე­ბის დი­დი ნა­წი­ლი კონ­კის­ტა­ დო­რთა ჩა­ნა­წე­რებს კითხუ­ლობ­დ­ა. აშ­კა­რა­ა, რომ ადა­მი­ა­ნე­ბი, რომ­ლე­ბიც ახა­ლი მი­წე­ბის­/­სამ­ყა­როს აღ­მო­ჩე­ნას ეს­წ­რა­ფვოდ­ ნენ, სი­ნამ­დვ­ ი­ლე­ში ფან­ტა­ზი­ის, მოჩ­ვე­ნე­ბე­ბის, სას­წა­უ­ლის არ­ სე­ბო­ბა­ში დარ­წმ­ უ­ნე­ბუ­ლი რო­მან­ტი­კო­სე­ბი იყ­ვ­ნენ, რომ­ლე­ბიც თა­ვი­ან­თი წარ­მო­სახ­ვის ხმას მიჰყ­ვე­ბოდ­ნენ. ეს ხმა ეძახ­დათ ახა­ლი სივ­რ­ცე­ე­ბის აღ­მო­სა­ჩე­ნად. რე­ა­ლუ­რად, ისი­ნი იმ სამ­ყა­ რო­ებს ეძებ­დნ­ ენ, რომ­ლე­ბიც ზღაპ­რებ­სა და ლე­გენ­დებ­შია შე­ მო­ნა­ხუ­ლი — ზუს­ტად ასე­თი მა­გი­ურ ­ ი მხა­რე­ა, თუნ­დაც, უკ­ვ­და­ ვე­ბის სამყარო. ლა­თი­ნო­ა­მე­რი­კე­ლი მწერ­ლე­ბის აღ­ქ­მა­ში სწო­რედ ევ­რო­პე­ლთა მი­ერ ახა­ლი სამ­ყა­როს აღ­ქმ­ ის პირ­ვე­ლა­დი ხა­ტე­ბია და­ლე­ქი­ ლი. ისი­ნი თით­ქოს ცდი­ლო­ბენ ისე­თი პერ­სო­ნა­ჟე­ბის შექ­მ­ნას, რომ­ლე­ბის­თ­ვი­საც და­მა­ხა­სი­ა­თე­ბე­ლია ადა­მი­ა­ნუ­რი ნორ­მის დაძ­ლე­ვის და­უ­ო­კე­ბე­ლი სურ­ვი­ლი. ამით არი­ან შეპყ­რო­ბი­ლ­ნი. იქ­ნებ აქაც ისეთ მოვ­ლე­ნას­თან გვაქვს საქ­მე, რომელსაც ბრა­ზი­ ლი­ურ კულ­ტუ­რა­სა და ენა­ში სიტყ­ვა Saudade გუ­ლის­ხ­მობს და, ალ­ბათ, არც მო­ე­ძებ­ნე­ბა ეკ­ვი­ვა­ლენ­ტი სხვა ენა­ზე. ესაა ადა­მი­ ა­ნის, რა­ი­მე ად­გი­ლისა თუ წა­მის მი­მართ მძაფ­რი ლტოლ­ვა და, რამ­დე­ნა­დაც ეს სიტყ­ვა კონ­ცეპ­ტუ­ა­ლუ­რად შე­იძ­ლე­ბა სი­ა­მოვ­ნე­ ბას­ უკავშირდებოდეს, იმ­დე­ნად­ვე გუ­ლის­ხ­მობს ნოს­ტალ­გი­ასა და სევ­დას. ჩი­ლე­ში გამ­გ­ზავ­რე­ბის წინ იზა­ბელ ალი­ენ­დე აღ­მო­ვა­ჩი­ნე — ავ­ ტო­რი, რო­მე­ლიც დღეს­დღე­ო­ბით ერ­თ­-ერ­თი ყვე­ლა­ზე კითხ­ ვა­დი ეს­პა­ნუ­რე­ნო­ვა­ნი მწე­რა­ლი­ა. მა­შინ­ვე და­ვუ­კავ­შირ­დი მის შვილსა და ასის­ტენტს, ნი­კო­ლას ფრი­ასს, და ინ­ტერ­ვიუ ვთხო­ ვე. აღ­მოჩ­ნ­და, რომ იზა­ბე­ლი უკ­ვე საკ­მაო ხა­ნია, კა­ლი­ფორ­ნი­ ა­ში ცხოვ­რობს. ამი­ტო­მაც ონ­ლა­ინ ინ­ტერ­ვი­უ­ზე შევ­თან­ხ­მდ ­ ით.

მახ­სოვს, გზა­ში მის პირ­ველ და, ვფიქ­რობ, სა­უ­კე­თე­სო რო­მანს „სულების სახ­ლს“ ვკითხუ­ლობ­დი. ცხა­დად ვხე­დავ­დი წი­ნა სა­უ­კუ­ნე­ში მომ­ხდ ­ არ სუ­ლის­შემ­ძვ­ ­რელ პო­ლი­ტი­კურ პე­რი­პე­ ტი­ებს ჩი­ლე­ში, რო­მლებ­საც რო­გორც აღ­მოჩ­ნ­და, სა­ბო­ლო­ოდ არა­ვის­თ­ვის მო­აქვს სი­კე­თე და რომ­ელთა ნაკ­ვა­ლე­ვი დღეს აშ­კა­რად იგ­რ­ძნ­ ო­ბა სან­ტი­ა­გო­ში, ბა­რიო იუნ­გა­ის თუ ბე­ლა­ვის­ ტას პო­ლი­ტი­კურ გრა­ფი­ტი­ში — და­ხო­ცი­ლი და უგ­ზო­უკ­ვ­ლოდ და­კარ­გუ­ლი პრო­ტეს­ტან­ტე­ბის თუ თვა­ლე­ბის უამ­რავ გა­მო­ სა­ხუ­ლე­ბაში, საპ­რო­ტეს­ტო აქ­ცი­ებ­ზე თვა­ლებ­დათხ­რი­ლ ადა­ მი­ა­ნე­ბს რომ აღნიშნავენ. ამის პა­რა­ლე­ლუ­რად კი, „სულების სახ­ლ­ში“ გვხვდე­ბიან სი­ნამ­დვ­ ი­ლი­სა და წარ­მო­სახ­ვის ზღვარ­ ზე მყო­ფი პერ­სო­ნა­ჟე­ბი: რო­ზა, რო­მე­ლიც მწვა­ნე თმით და­ი­ ბა­და; წარ­მო­ვიდ­გენ­დი, რო­გორ და­დი­ო­და ის პლა­სა დე არ­ მას­ზე, სან­ტი­ა­გო­ში, და რო­გორ აყო­ლებ­დ­ნენ თვალს ადა­მი­ა­ ნე­ბი — ზუს­ტად ისე, რო­გორც ეს ნე­ო­რე­ა­ლის­ტურ კი­ნო­ში­ა, იმ გან­ს­ხ­ვა­ვე­ბით, რომ რო­ზას პერ­სო­ნა­ჟი ყუ­რადღე­ბას იქ­ცევს არა რო­გორც სექ­სუ­ა­ლუ­რი ობი­ექ­ტი, არა­მედ რო­გორც არა­ ამ­ქ­ვეყ­ნი­უ­რი სი­ლა­მა­ზისა და აურის მა­ტა­რე­ბე­ლი, ეთე­რი­ვით გამ­ჭ­ვირ­ვა­ლე ადა­მი­ა­ნი... ეს ავ­ტო­ბი­ოგ­რა­ფი­უ­ლი სა­ო­ჯა­ხო სა­გა სამ თა­ო­ბა­ზე, ჩი­ლე­ში პო­ლი­ტი­კურ ვი­თა­რე­ბა­სა და 1973 წლის გა­დატ­რი­ა­ლე­ბა­ზეც მოგ­ვითხ­რობს. სწო­რედ ეს არის მოქ­მე­დე­ბათა ფო­ნი. რე­ა­ ლუ­რი პო­ლი­ტი­კუ­რი მოვ­ლე­ნე­ბის გად­მო­ცე­მის მი­უ­ხე­და­ვად, კონ­კ­რე­ტუ­ლი დრო თით­ქ­მის არ­სა­დაა მი­თი­თე­ბუ­ლი და ამ მხრივ, ამ­ბე­ბი თით­ქოს ზედ­რო­უ­ლი და ზე­სივ­რ­ცუ­ლია — ყო­ ველ­თ­ვის და ყველ­გან შე­იძ­ლე­ბა მომ­ხ­და­რი­ყო. რო­მან­ში მა­ გი­უ­რი მოვ­ლე­ნე­ბის ფონ­ზე ვი­თარ­დე­ბა ჩი­ლეს პო­ლი­ტი­კუ­რი ცხოვ­რე­ბაც, ნაღ­მე­ბი­ვით ამო­დის რე­ა­ლუ­რი პო­ლი­ტი­კუ­რი ამ­ბე­ბი. ამ მოვ­ლე­ნათა გა­აქ­ტი­უ­რე­ბა რო­მან­ში ბუ­ნებ­რი­ვი­ა, რად­გან მღელ­ვა­რე­ბა, რო­მე­ლიც 1973 წელს და­იწყო, უშუ­ა­ ლოდ ეხე­ბო­და იზა­ბელ ალი­ენ­დეს ოჯახს: ბი­ძა­მი­სი იყო ჩი­ ლეს პრე­ზი­დენ­ტი, სალ­ვა­დორ ალი­ენ­დე, რო­მე­ლიც აუგუს­ტო პი­ნო­ჩე­ტის მომ­ხ­რე­ებ­მა ამე­რი­კუ­ლი სპეც­სამ­სა­ხუ­რე­ბის მხარ­ და­ჭე­რით და­ამ­ხეს, იმ დროს შექ­მ­ნი­ლი გლო­ბა­ლუ­რი პო­ლი­ ტი­კუ­რი გა­რე­მო­ე­ბი­დან გა­მომ­დი­ნა­რე. მა­გი­უ­რი რე­ა­ლიზ­მი სას­წა­უ­ლე­ბის გა­რე­შე შე­უძ­ლე­ბე­ლი­ა. მის­თ­ვის აუცი­ლე­ბე­ლია დე­ტა­ლი­ზე­ბუ­ლი რე­ა­ლუ­რი სამ­ყა­როსა და მოვ­ლე­ნე­ბის აღ­წე­რა, ისე­თი სი­ზუს­ტით და იმ­გ­ვა­რად, რომ მას­ში უჩ­ვე­უ­ლოს ელე­მენ­ტე­ბი უკ­ვე აღარ მო­ეჩ­ვე­ნოს მკითხ­ველს არაჩ­ვე­უ­ ლებ­რი­ვად. აქ, რო­გორც ამე­რი­კე­ლი ლი­ტე­რა­ტუ­ რათ­მ­ცოდ­ნე ჰა­როლდ ბლუ­მი იტყო­და, გო­ნე­ბით საწ­ვ­დო­მი და გო­ნე­ბით მი­უწ­ვ­დო­მე­ლი თან­ხ­ვ­დე­ბა. სწო­რედ ესაა ნორ­მა მა­გი­ურ რე­ა­ლიზ­მ­ში.

რო­მან­ში არა­ერ­თი სას­წა­უ­ლი ხდე­ბა — მა­გა­ლი­თად, რო­ზა მწვა­ ნე თმით იბა­დე­ბა, ხო­ლო მის დას, კლა­რას, ნა­თელ­ხილ­ვისა და ტე­ლე­კი­ნე­ზის უნა­რი აქვს. ბე­დის­წე­რა კლა­რას ცხოვ­რე­ბის თა­ ნამ­გ­ზავ­რად უმ­ზა­დებს ძა­ლა­უფ­ლე­ბის­მოყ­ვა­რე ეს­ტე­ბან ტრუ­ე­ ბას, რო­მე­ლიც ოჯახ­ში ტი­რა­ნი მა­მა­კა­ცის გან­სა­ხი­ე­რე­ბა­ა, მაგ­რამ მი­სი ძა­ლა­დო­ბა მხო­ლოდ ოჯა­ხით არ შე­მო­ი­ფარ­გლ ­ ე­ბა — ის გლე­ხებ­ზეც ძა­ლა­დობს, გან­სა­კუთ­რე­ბით ქა­ლებ­ზე, რომ­ლე­ბიც ემ­სა­ხუ­რე­ბი­ან. რო­მა­ნის ბო­ლოს­კენ ეს­ტე­ბა­ნი უფ­რო მშვიდ­დე­ ბა: მა­გა­ლი­თად, ეგუ­ე­ბა აზრს, რომ მის შვილს, ბლან­კას, და­ ბა­ლი ფე­ნის წარ­მო­მად­გე­ნე­ლი რე­ვო­ლუ­ცი­ო­ნე­რი უყ­ვარ­დე­ბა, რომ­ლის­გა­ნაც უკა­ნო­ნო ბავ­შ­ვი შე­ეძ­ ი­ნე­ბა... „სულების სახ­ლი“ შეგ­ვიძ­ლია, ფე­მი­ნის­ტუ­რი თე­ორ ­ ი­ე­ბის პერ­ ს­პექ­ტი­ვი­და­ნაც წა­ვი­კითხოთ. ეს­ტე­ბან ტრუ­ებ­ ა, რო­მე­ლიც ძლი­ ე­რი, მაგ­რამ სას­ტი­კი კა­ცი­ა, ლა­თი­ნუ­რი ამე­რი­კის კულ­ტუ­რა­ში

59 VOYAGER 29/2023

ლიტერატურა

მა­ჩიზ­მის ფე­ნო­მენს, პატ­რი­არ­ქა­ლუ­რი სა­ზო­გა­დო­ე­ბის ნორ­ მებს გა­ნა­სა­ხი­ე­რებს. მი­სი ან­ტი­პო­დია ზე­ბუ­ნებ­რი­ვი უნა­რე­ბის მქო­ნე ცო­ლი, კლა­რა, რო­მე­ლიც რო­მან­ში ორ­ჯერ და­დუმ­დე­ბა: ერ­თხელ, რო­ცა მი­სი და, რო­ზა გარ­და­იც­ვ­ლე­ბა პა­ტივ­მოყ­ვა­რე, პო­ლი­ტი­კა­ში ჩარ­თუ­ლი მა­მის­თ­ვის გამ­ზა­დე­ბუ­ლი სა­წამ­ლა­ ვით; მე­ო­რედ კი — მხო­ლოდ ქმარ­თან, ეს­ტე­ბან ტრუ­ე­ბას­თან წყვეტს სიტყ­ვი­ერ კო­მუ­ნი­კა­ცი­ას, რო­ცა მას­ზე ხელს აღ­მარ­ თავს. და თუ­კი რი­ტო­რი­კის თვალ­საზ­რი­სით შევ­ხე­დავთ, აშ­ კა­რად და­ვი­ნა­ხავთ, რომ „სულების სახ­ლ­ში“ წარ­მოდ­გე­ნილ პატ­რი­არ­ქა­ლურ სამ­ყა­რო­ში, სა­დაც მა­მა­კა­ცებს სულ ომი სწყუ­ რი­ათ, ქა­ლებს მდუ­მა­რე პრო­ტეს­ტი­ღა დარ­ჩათ. სფე­როთა და­ ნა­წი­ლე­ბის თვალ­საზ­რი­სი­თაც, პერ­სო­ნა­ჟი კა­ცე­ბი წარ­მა­ვალ სამ­ყა­რო­ში პირ­ვე­ლო­ბის­თ­ვის იბ­რ­ძ­ვი­ან და რე­ა­ლო­ბას არი­ან მი­ჯაჭ­ვუ­ლნი, ხო­ლო ქა­ლე­ბის სფე­რო მის­ტი­ციზ­მი­ა, თა­ვი­სი ტე­ ლე­კი­ნე­ზით, ტა­როს კარ­ტე­ბით და ა.შ. რო­მან­ში პერ­სო­ნა­ჟებს საკუთარი პრო­ტო­ტი­პე­ბი ჰყავთ. მა­ გა­ლი­თად, ეს­ტე­ბან ტრუ­ე­ბას პრო­ტო­ტი­პი იზა­ბელ ალი­ენ­დეს ბა­ბუაა — კონ­სერ­ვა­ტო­რი ადამიანი, რო­მე­ლიც ძა­ლა­უფ­ლე­ბის­ მოყ­ვა­რუ­ლი მა­მა­კა­ცის სა­ხე­ა. ეს­ტე­ბა­ნის ცო­ლის, კლა­რას სა­ხეს სა­ფუძ­ვ­ლად უდევს ავ­ტო­რის ბე­ბი­ის ის­ტო­რი­ა. ისიც, კლა­რას მსგავ­სად, სპი­რი­ტუ­ალ ­ ურ სე­ან­სებს ატა­რებ­და და ნივ­თებს გა­და­ ა­ად­გი­ლებ­და მზე­რით. რო­გორც იზა­ბელ ალი­ენ­დე იგო­ნებს, ბე­ ბი­ა­მი­სი გურ­ჯი­ე­ვის სწავ­ლე­ბე­ბით იყო გა­ტა­ცე­ბუ­ლი და ტე­ლე­პა­ ტი­ა­ში ხე­ლოვ­ნდ ­ ე­ბო­და. იზა­ბელ ალი­ენ­დეს ბევ­რი სა­ერ­თო აქვს ბლან­კას პერ­სო­ნაჟ­თან, რო­მე­ლიც ბევრ ადა­მი­ანს ეხ­მა­რე­ბო­და გა­დატ­რი­ა­ლე­ბის შემ­დეგ, რო­ცა ჯერ თა­ვის საცხოვ­რე­ბელ­ში იფა­რებ­და და მე­რე სა­ელ­ჩო­ებ­თან შუ­ამ­დგ­ ომ­ლობ­და, რომ ჩი­ ლე­დან უსაფ­რთ ­ ხოდ გა­ეყ­ვა­ნათ... ინ­ტერ­ვი­უს დღეს მო­უთ­მენ­ლად ვი­ჯე­ქი მო­ნი­ტო­რის წინ და ვე­ ლო­დე­ბო­დი იზა­ბელ ალი­ენ­დეს გა­მო­ჩე­ნას. ეკ­რან­ზე არ­ტუ­რო პა­ჩე­კო ალ­ტა­მი­რა­ნოს ნა­ხა­ტის ფონ­ზე ცო­ტა ხან­ში კად­რ­ში შე­ მო­ვი­და ლა­მა­ზად ჩაც­მუ­ლი, ელე­გან­ტუ­რი ქა­ლი, თბი­ლი ღი­ მი­ლითა და ცოცხა­ლი თვა­ლე­ბით, რო­მე­ლიც აქამ­დე თით­ქ­მის მთე­ლი მსოფ­ლი­ოს წამ­ყვ­ ა­ნი ტე­ლე­ვი­ზი­ე­ბის ინ­ტერ­ვი­უ­ე­ბი­დან მახ­სოვ­და. მი­სი რო­მა­ნე­ბი მსოფ­ლი­ოს 40-ზე მეტ ენა­ზეა ნა­თარ­გ­მ­ნი, მათ შო­რი­საა ქარ­თუ­ლზეც. კითხ­ვას, შე­უძ­ლია თუ არა ერ­თი სიტყ­ვით გად­მოს­ცეს, რა­ზე მოგ­ვითხ­რობს რო­მა­ნი „სულების სახ­ლი“, იზა­ბელ ალი­ენ­დემ ასე უპა­სუ­ხა: „ესაა რო­მა­ნი და­ნა­კარ­გ­ზე. დე­და­ჩე­მი ამ­ბობ­და ხოლ­მე, რომ ჩვენ ყო­ველ­თ­ვის ვკარ­გავთ ადა­მი­ა­ნებს. ესაა ჩვე­ნი ცხოვ­რე­ბის ერ­თ­-ერ­თი თან­მ­ხ­ლე­ბი ას­პექ­ტი“.

და­ნა­კარ­გ­ში უდა­ვოდ იგულისხმება ჩილედან წასვლაც 1973 წლის გა­დატ­რი­ა­ლე­ბის შემ­დეგ, რო­ცა მი­სი ოჯა­ხი კა­რა­კას­ში, ვე­ნე­სუ­ე­ლა­ში გა­იქ­ცა და ახა­ლი, არ­ც­თუ მარ­ტი­ვი ცხოვ­რე­ბა და­ იწყო. ეს მტკივ­ნე­უ­ლი მო­გო­ნე­ბა იკითხე­ბა მის სხვა რო­მან­შიც „ევა ლუ­ნა“, რო­მე­ლიც შთა­გო­ნე­ბუ­ლია იმ კულ­ტუ­რუ­ლი სხვა­ო­ ბე­ბით, კა­რა­კას­ში რომ გა­ნი­ცა­და. სა­კუ­თარ უარ­ყო­ფით ცხოვ­რე­ბი­სე­ულ გა­მოც­დი­ლე­ბას­თან დის­ ტან­ცი­რე­ბუ­ლი, მსოფ­ლი­ოშ­ ი ცნო­ბი­ლი ავ­ტო­რი დღეს სევ­და­ნა­ რე­ვი ღი­მი­ლით იხ­სე­ნებს იმ ახალ ვი­თა­რე­ბას, რომელიც პი­ნო­ ჩე­ტის დიქ­ტა­ტუ­რას მოჰ­ყ­ვა. ალი­ენ­დეს ოჯახს მექ­სი­კა­ში თავ­შე­ სა­ფა­რი შეს­თა­ვა­ზეს, მაგ­რამ იზა­ბელ­მა უარი თქვა, რად­გან ვერ წარ­მო­იდ­გენ­და, რა მოხ­დე­ბო­და მის ქვე­ყა­ნა­ში.

„ჩილეში 24 სა­ათ­ში შე­იც­ვა­ლა ყვე­ლა­ფე­რი. არა­და, თა­ვი­დან არა­ვის ეგო­ნა, რომ დე­მოკ­რა­ტი­ულ ­ ი პრინ­ცი­პე­ბის მა­ტა­რე­ბელ ჩი­ლე­ში ასე­თი რამ მოხ­დე­ბო­და. ექვს ადა­მი­ან­ზე მე­ტის შეკ­რე­ბა პო­ლი­ცი­ის ნე­ბარ­თ­ვის გა­რე­შე აიკ­რ­ძა­ლა, ისე­ვე, რო­გორც აიკ­ რ­ძა­ლა სიტყ­ვის თა­ვი­სუფ­ლე­ბა, თა­ვი­სუ­ფა­ლი პრე­სა. კონ­ს­ტი­ ტუ­ცია ფეხ­ქ­ვეშ გა­თე­ლეს. შე­იქ­მ­ნა სა­კონ­ცენ­ტ­რა­ციო ბა­ნა­კე­ბი, ადა­მი­ა­ნე­ბი უკ­ვა­ლოდ ქრე­ბოდ­ნენ,“ — ამ­ბობს ალი­ენ­დე. მი­სი რო­მა­ნე­ბის თე­მა სა­კუ­თარ გა­მოც­დი­ლე­ბას ეფუძ­ნე­ბა, იმავ­დ­ რო­უ­ლად, ალიენდეს ადა­მი­ა­ნთა ბედ­ზე მძაფ­რი პო­ლი­ტი­კუ­ რი მოვ­ლე­ნე­ბის გავ­ლე­ნა აინ­ტე­რე­სებს. მა­გა­ლი­თად, წიგ­ნი „ზღვისპირას გრძე­ლი ფო­თო­ლი“ ლტოლ­ვი­ლთა თე­მას ეხე­ბა, რომ­ლებ­საც ფრან­კოს დიქ­ტა­ტუ­რის პე­რი­ოდ­ში გაქ­ცე­ვა მო­უ­წი­ ათ. 500 000 ადა­მი­ა­ნი მი­აწყ­და საფ­რან­გე­თის საზღ­ვარს. ამა­ვე დროს, არა­ვის სურ­და უცხო ხალ­ხის მი­ღე­ბა საფ­რან­გეთ­ში. პაბ­ ლო ნე­რუ­დას ძა­ლის­ხ­მე­ვით, 2000 ადა­მი­ა­ნი, რო­მელ­თა დი­დი ნა­წი­ლიც მეც­ნი­ე­რე­ბი, ფი­ლო­სო­ფო­სე­ბი და ხე­ლო­ვა­ნე­ბი იყ­ვ­ ნენ, ჩი­ლე­ში წავიდა ემიგრაციაში და დი­დი გავ­ლე­ნა მო­ახ­დი­ნა კულ­ტუ­რის ხე­ლახ­ლა ფორ­მი­რე­ბა­ზე. მათ თა­ვი­ან­თი კულ­ტუ­რა, ევ­რო­პუ­ლი კულ­ტუ­რა შე­ი­ტა­ნეს. ამა­ვე პე­რი­ოდ­ში ჩი­ლე­ში მე­ მარ­ცხე­ნე­თა 17-წლი­ა­ნი მმარ­თ­ვე­ლო­ბა და­იწყო. და­იწყო დევ­ნა, დიქ­ტა­ტუ­რა, რო­მე­ლიც ეკ­ლე­სი­ისა და სა­ხელ­მ­წი­ფოს მჭიდ­რო ალი­ანსს ეფუძ­ნე­ბო­და და რო­მელ­მაც ლტოლ­ვი­ლი ეს­პა­ნე­ლე­ბი ხელ­მე­ო­რედ აქ­ცია ლტოლ­ვი­ლე­ბად. იზა­ბელ ალი­ენ­დეს­თ­ვის მა­გი­უ­რი რე­ა­ლიზ­მი სი­ნამ­დ­ვი­ლე­ში სხვა­დას­ხ­ვა გან­ზო­მი­ლე­ბის არ­სე­ბო­ბას აღი­ა­რებს, რომ­ლებ­ საც ჩვენ ვერ ვა­კონ­ტ­რო­ლებთ, მაგ­რამ რომ­ელთა შე­დე­გებ­საც ხში­რად თვალ­ნათ­ლივ ვხე­დავთ. „ეს გუ­ლის­ხ­მობს სხვა გან­ ზო­მი­ლე­ბას, რო­მე­ლიც აქ­ვე­ა“, — ამ­ბობს ის. პა­რა­დოქ­სი­ა, რომ ინ­ტერ­ვი­უს ჩა­ნა­წე­რი­დან დღეს მხო­ლოდ კითხ­ვე­ბი­ღა შე­მომ­რ­ ჩა, რად­გან ჩი­ლე­დან დაბ­რუ­ნე­ბის პე­რი­ო­დი პან­დე­მი­ას და­ემ­ თხ­ვა და იმ ორომ­ტ­რი­ალ­ში რო­გორ­ღაც მთე­ლი ვი­დე­ომ­ ა­სა­ლა დავ­კარ­გე. დრო­ის გას­ვ­ლის შემ­დეგ, რა­ტომ­ღაც მო­მე­რი­და მი­ სი შვი­ლის­თ­ვის მი­წე­რა და ყვე­ლაფ­რის ახ­სნ­ ა. იქ­ნებ იმი­ტო­მაც მოხ­და ასე, რომ დღე­ვან­დელ ის­ტე­რი­უ­ლი დო­კუ­მენ­ტი­რე­ბის ხა­ნა­ში სჯობს, ზო­გი რამ, უბ­რა­ლოდ, ჩვენს გო­ნე­ბა­ში, მეხ­სი­ე­ რე­ბა­ში დარ­ჩეს — რო­გორც არ­თ­ქ­მუ­ლი სიტყ­ვე­ბი, რომ­ლე­ბიც „სულების სახ­ლი­დან“ კლა­რას უნ­დო­და ეთ­ქ­ვა სამ­ყა­როს­თ­ვის.

60 VOYAGER 29/2023

პაბ­ლო ნე­რუ­დას სა­ი­დუმ­ლო ლევან ბე რ ძ ე ნ იშ ვი ლ ი

რო­გორ შე­იძ­ლე­ბა, იყო მტკი­ცე კო­მუ­ნის­ტი, სტა­ლი­ნის­ტი, პი­ნო­ ჩე­ტის სა­მიზ­ნე და, ამა­ვე დროს, მსოფ­ლიო ლი­ტე­რა­ტუ­რის ყვე­ ლა­ზე უფ­რო ფა­ქი­ზი სიყ­ვა­რუ­ლის პო­ეტ ­ ი? რო­გორ შე­იძ­ლე­ბა, ერ­თ­დ­რო­ულ ­ ად იყო სტა­ლი­ნუ­რი პრე­მი­ის­ ა და ნო­ბე­ლის პრე­მი­ ის ლა­ურ ­ ე­ა­ტი? ეს სა­ი­დუმ­ლო­ა. ეს პაბ­ლო ნე­რუ­დას სა­იდ ­ უმ­ლო­ა.

1971 წლის ჩი­ლე­ლი ნო­ბე­ლი­ა­ტი პაბ­ლო ნე­რუ­და ერ­თ­-ერ­თი უდი­დე­სი სა­ხე­ლია მსოფ­ლიო პო­ეზ­ ი­ის ის­ტო­რი­ა­ში. კი­დევ ერთ ნო­ბე­ლი­ანტთან, გაბ­რი­ე­ლა მის­ტ­რალ­თან, ვი­სენ­ტე უიდობ­რო­სა და პაბ­ლო დე რო­კას­თან ერ­თად იგი შე­დის ჩი­ლეს პო­ე­ზი­ის დიდ ოთხე­ულ­ში. n ავ­ტო­ბი­ოგ­რა­ფი­ულ წიგ­ნ­ში „ვაღიარებ: ვი­ცოცხ­ლე“ ნე­რუ­და იხ­ სე­ნებს თა­ვის ბავ­შ­ვო­ბას: ბუ­დის ტბა­ზე ად­გი­ლობ­რი­ვე­ბი სას­ტი­ კად ნა­დი­რობ­დ­ნენ გე­დებ­ზე. ნა­ვე­ბით ჩუ­მად მი­ეპ­ ა­რე­ბოდ­ნენ და შემ­დეგ სწრა­ფად მო­უს­ვამ­დ­ნენ ნიჩ­ბებს. გე­დე­ბი, ალ­ბატ­რო­სე­ ბი­ვით, ცუ­დად ფრე­ნენ, აფ­რე­ნამ­დე წყალ­ზე უნ­და გა­იქ­ც­ნენ. მძი­ მედ შლი­ან უზარ­მა­ზარ ფრთებს. სწო­რედ ამ დროს ეს­ხ­მოდ­ნენ თავს და ჯო­ხე­ბით უღებ­დნ­ ენ ბო­ლოს. ერ­თხელ პა­ტა­რა პაბ­ლოს ცოცხალ­მ­კ­ვ­და­რი გე­დი მი­უყ­ვა­ნეს. ეს იყო ულა­მა­ზე­სი ფრინ­ვე­ლი, რომ­ლის მსგავ­სიც პაბ­ლოს აღარ უნა­ხავს მსოფ­ლი­ო­ში – ეს იყო შავ­ყე­ლი­ან­ ი გე­დი. თოვ­ლის

პაბ­ლო ნე­რუ­და 1904 წლის 12 ივ­ლისს და­ი­ბა­და ჩი­ლეს ქა­ლაქ პა­რალ­ში და 1973 წლის 23 სექ­ტემ­ბერს გარ­ და­იც­ვა­ლა დე­და­ქა­ლაქ სან­ტი­ა­გო­ში. იგი იყო პო­ე­ტი, დიპ­ლო­მა­ტი და პო­ლი­ტი­კო­სი; ჩი­ლეს რეს­პუბ­ლი­კის სე­ნა­ტო­რი (1945-1949), ქვეყნის კო­მუ­ნის­ტუ­რი პარ­ტი­ ის ცენ­ტ­რა­ლუ­რი კო­მი­ტე­ტის წევ­რი (1958-1973), ელ­ჩი საფ­რან­გეთ­ში (1970-1972), ეროვ­ნუ­ლი პრე­მი­ის ლა­უ­რე­ ა­ტი (1945), სა­ერ­თა­შო­რი­სო სტა­ლი­ნუ­რი პრე­მი­ის ლა­უ­ რე­ა­ტი „ხალხთა შო­რის მშვი­დო­ბის გამ­ყა­რე­ბის­თ­ვის“ (1953) და ნო­ბე­ლის პრე­მი­ის ლა­უ­რე­ა­ტი (1971). პრე­მია მი­ე­ნი­ჭა ნო­ბე­ლის კო­მი­ტე­ტის ოფი­ცი­ა­ლუ­რი ფორ­მუ­ ლი­რე­ბით: „პოეზიისთვის, რო­მე­ლიც, სტი­ქი­უ­რი ძა­ ლის მოქ­მე­დე­ბით, კონ­ტი­ნენ­ტის ბე­დის­წე­რა­სა და ოც­ნე­ბებს აცოცხ­ლებს“.

ხო­მალ­დი, მშვე­ნი­ე­რი შა­ვი ყე­ლით, ნა­რინ­ჯის­ფე­რი ნის­კარ­ტი­ თა და ალის­ფე­რი თვა­ლე­ბით. ეს მოხ­და ზღვას­თან, პუ­ერ­ტო-­ სა­ა­ვედ­რა­ში, სამ­ხ­რეთ იმ­პე­რი­ალ­ში. გე­დი თით­ქ­მის მკვდა­რი იყო. პაბ­ლომ ჭრი­ლო­ბე­ბი და­­ბა­ნა და პირ­ში პირ­და­პირ ჩა­ტე­ნა დაფ­შ­ვ­ნი­ლი პუ­რი და თევ­ზი. გედ­მა საკ­ვე­ბი უკან ამო­ან­თხი­ა. ბავ­შ­ვი აგ­რძ­ ე­ლებ­და მის მკურ­ნა­ლო­ ბას და გე­დი მიხ­ვ­და, რომ მე­გო­ბა­რი ჰყავს, მე­გო­ბა­რი კი მიხ­ ვ­და, რომ გე­დი სევ­დის­გან კვდე­ბო­და. მა­შინ ბავ­შ­ვ­მა გე­დი ქა­ ლა­ქის ქუ­ჩე­ბის გავ­ლით, მდი­ნა­რეს­თან მი­იყ­ვა­ნა. გედ­მა სულ ცო­ტა გა­ცუ­რა მე­გო­ბარ­თან ერ­თად. ბიჭს უნ­დო­და, გედს თევ­ზ­ზე

61 VOYAGER 29/2023

ლიტერატურა

ენა­დი­რა, აჩ­ვე­ნებ­და მდი­ნა­რის ფსკერს, სა­დაც კენ­ჭებს შო­რის, ქვი­შის თავ­ზე, ირე­ოდ­ნენ ვერ­ცხ­ლის­ფე­რი სამ­ხ­რე­თუ­ლი თევ­ზე­ ბი. მაგ­რამ ფრინ­ვე­ლი სევ­დი­ა­ნი მზე­რით შორს იხე­დე­ბო­და. ასე ხდე­ბო­და ყო­ველ­დღე, ოც ან მეტ დღეს, ბიჭს გე­დი მდი­ნა­რეს­თან მიჰ­ყავ­და და იქი­დან — სახ­ლშ­ ი. სი­მაღ­ლე­ში თით­ქ­მის ტო­ლე­ ბი იყ­ვ­ნენ. ერთ დღე­საც გე­დი ძა­ლი­ან მო­დუნ­და, არაფ­რით არ უნ­დო­და თევ­ზი და­ე­ჭი­რა და ბიჭ­მა და­აპ­ ი­რა, სახ­ლ­ში წა­ეყ­ვა­ნა. გე­დი ბიჭს ხელ­ში ჩა­აკ­ვ­და. ასე გა­ი­გო მან, რომ სიკ­ვ­დი­ლის წინ გე­დე­ბი არ მღე­რი­ან. უკ­ვე სა­ხელ­გან­თ­ქ­მულ პო­ეტს, პაბ­ლო ნე­რუ­დას ხში­რად ეკითხე­ ბოდ­ნენ, რო­დის და­წე­რა პირ­ვე­ლი ლექ­სი, რო­გორ და­ი­ბა­და მი­სი პო­ე­ზი­ა.

რო ზღვა­ში. კითხ­ვის ხარ­ბი წყურ­ვი­ლი არ ცხრე­ბო­და არც დღი­ სით და არც ღა­მით. სა­ნა­პი­რო­ზე, პა­ტა­რა პუ­ერ­ტო-­სა­ა­ვედ­რა­ში ბიჭ­მა პა­ტა­რა მუ­ნი­ცი­პა­ლუ­რი ბიბ­ლი­ოთ ­ ე­კა და მო­ხუ­ცი პო­ე­ტი, დონ აუგუს­ტო უინ­ტე­რი აღ­მო­ა­ჩი­ნა, რო­მე­ლიც გა­ო­ცე­ბუ­ლი იყო წიგ­ნე­ბი­სად­მი ბავ­შ­ვის გა­უ­მაძღ­რო­ბით. „როგორ, უკ­ვე წა­ი­ კითხე?“ – ეკითხე­ბო­და და ახალს აძ­ლევ­და, ბი­ჭი კი გა­ნურ­ჩევ­ ლად ყლა­პავ­და წიგ­ნებს. სწო­რედ ამ დროს ტე­მუ­კო­ში მა­ღა­ლი სი­ნი­ო­რა ჩა­მო­ვი­და, რო­ მელ­საც გრძე­ლი კა­ბე­ბი ეც­ვა და და­ბალ­ქუს­ლი­ან ფეხ­საც­მელს ატა­რებ­და. ეს იყო ქალ­თა ლი­ცე­უ­მის ახა­ლი დი­რექ­ტო­რი. იგი სამ­ხ­რე­თი­დან, მა­გე­ლა­ნის სრუ­ტის თოვ­ლი­დან ჩა­მო­ვი­და. ქალს გაბ­რი­ე­ლა მის­ტ­რა­ლი ერ­ქ­ვა. ბი­ჭი ხე­დავ­და, რო­გორ და­დი­ო­და პა­ტა­რა ქა­ლა­ქის ქუ­ჩებ­ში ეს გრძელ­კა­ბი­ა­ნი ქა­ლი და, ცო­ტა არ იყოს, ეში­ნო­და მი­სი, მაგ­რამ რო­დე­საც ერ­თხელ მას­თან მი­იყ­ ვა­ნეს, გა­ი­გო, რომ ქა­ლი კე­თი­ლი და საყ­ვა­რე­ლი ყო­ფი­ლა. მუქ სა­ხე­ზე, რო­გორც მშვე­ნი­ერ არა­უ­კა­ნულ ჭურ­ჭელ­ზე, რო­მელ­საც და­ღი და­ატყო ინ­დი­ე­ლის სის­ხ­ლ­მა, ელ­ვა­რებ­და სპე­ტა­კი თეთ­ რი კბი­ლე­ბი, რო­დე­საც იგი ფარ­თოდ და ნა­ზად იღი­მე­ბო­და და ოთა­ხი უფ­რო ნათდებოდა. ბი­ჭი ძა­ლი­ან პა­ტა­რა იყო, მი­სი მე­გო­ბა­რი რომ გამ­ხ­და­რი­ყო, თა­ნაც მე­ტის­მე­ტად მოკ­რ­ძა­ლე­ბუ­ლი და გულ­ჩათხ­რო­ბი­ლი გახლდათ. სულ რამდენჯერმე ჰყავ­და ნა­ნა­ხი, მაგ­რამ ეს სრუ­ ლი­ად საკ­მა­რი­სი იყო – ქა­ლი ყო­ველ ჯერ­ზე წიგ­ნებს სჩუქ­ნი­და. ეს მუ­დამ რუ­სი მწერ­ლე­ბის წიგ­ნე­ბი იყო, რუ­სულ მწერ­ლო­ბას მსოფ­ლიო ლი­ტე­რა­ტუ­რის უმ­ნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნეს მოვ­ლე­ნად მი­იჩ­ ნევ­და. ასე რომ, ტოლ­სტ ­ ო­ი, დოს­ტო­ევ­სკ­ ი და ჩე­ხო­ვი გახ­დ­ნენ პა­ტა­რა პაბ­ლოს მთა­ვა­რი გა­ტა­ცე­ბები. წე­რა 10 წლის ასაკ­ში და­იწყო. უკ­ვე თექ­ვ­სმ­ ე­ტი წლიდან ყმაწ­ ვი­ლი პო­ე­ტი იბეჭ­დე­ბო­და „პაბლო ნე­რუ­დას“ ფსევ­დო­ნი­მით და სწო­რედ ამ სა­ხე­ლით მო­ი­პო­ვა მსოფ­ლიო დი­დე­ბა. ფსევ­დო­ნი­მი ცნო­ბი­ლი ჩე­ხი მწერ­ლის, კრი­ტი­კუ­ლი რე­ა­ლიზ­მის წარ­მო­მად­ გე­ნ­ლის, იან ნე­რუ­დას­გან აიღო. ეს მა­მას­თან უთან­ხ­მო­ე­ბის გა­მო დასჭირდა – მა­მა კა­ტე­გო­რი­უ­ლად არ იწო­ნებ­და შვი­ლის ლი­ ტე­რა­ტუ­რით გა­ტა­ცე­ბას. შემ­დ­გომ­ში პო­ეტ­მა ოფი­ცი­ა­ლუ­რად შე­ იც­ვა­ლა და­ბა­დე­ბი­სას მი­ღე­ბუ­ლი სა­ხე­ლი – რი­კარ­დო ელი­ეს­ ერ ნეფ­ტა­ლი რე­ი­ეს ბა­სო­ალ­ტო.

ის იხსენებდა, რომ ერ­თხელ, ად­რე­ულ ბავ­შვ­ ო­ბა­ში, რო­დე­საც წე­რა ახა­ლი ნას­წავ­ლი ჰქონ­და, უეც­რად ძლი­ე­რი მღელ­ვა­რე­ბა იგ­რძ­ ­ნო და რამ­დე­ნი­მე სტრი­ქო­ნი და­წე­რა, ზო­გი­ერ­თი გა­რით­მუ­ლი იყო; სიტყ­ვე­ბი უც­ნა­უ­რად გა­მო­ი­ყუ­რე­ბო­და, არა ისე, რო­გორც ჩვე­ულ ­ ებ­ რივ მეტყ­ვე­ლე­ბა­ში. სტრი­ქო­ნე­ბი სუფ­თად გა­და­წე­რა და აღ­მოჩ­ნ­და უჩ­ვე­უ­ლო გრძნო­ბის ტყვე­ო­ბა­ში, რო­მელ­საც ად­რე არ იც­ნობ­და, ეს ან სევ­და იყო, ან მწუ­ხა­რე­ბა. ეს იყო დე­დი­სად­მი მიძღ­ვ­ნი­ლი ლექ­ სი. დე­და არ ახ­სოვ­და, არც ის ახ­სოვ­და, მო­ას­წ­რო თუ არა მისი და­ნახ­ვა. ლექ­სი კი ეძღ­ვ­ნე­ბო­და ქალს, რო­მელ­საც დე­დად თვლი­ და, ანუ დე­დი­ნაც­ვალს, თა­ვი­სი ბავ­შ­ვო­ბის მფარ­ველ ან­გე­ლოზს. ბავ­შ­ვ­მა არ იცო­და, რა და­წე­რა, ვერ აფა­სებ­და თა­ვი­სი პირ­ვე­ლი ნა­წარ­მო­ე­ბის ხა­რისხს და ლექ­სი მშობ­ლებს მი­უტ ­ ა­ნა. ისი­ნი ის­ხ­დ­ ნენ სამ­ზა­რე­უ­ლო­ში და ჩუ­მი ხმით სა­უბ­რობ­დ­ნენ, ეს სა­უბ­ ა­რი იყო გა­და­უ­ლა­ხა­ვი მდი­ნა­რე, რო­მე­ლიც მი­ე­დი­ნე­ბო­და ბავ­შ­ვე­ბი­სა და უფ­რო­სე­ბის სამ­ყა­რო­ებს შო­რის. ჯერ კი­დევ პირ­ვე­ლი აღ­მაფ­რე­ნის ტყვე­ო­ბა­ში მყოფ­მა აკან­კა­ლე­ბულ­მა ბიჭ­მა მათ ქა­ღალ­დი გა­უ­წო­ და. მა­მამ დაბ­ნე­უ­ლად გა­მო­არ­თვ­ ა, დაბ­ნე­უ­ლად წა­ი­კითხა და არა­ ნაკ­ლებ დაბ­ნე­უ­ლად და­უბ­რუ­ნა სიტყ­ვე­ბით: სა­ი­დან გა­და­ი­წე­რე? და დედ­-­მა­მამ გა­აგ­რ­ძე­ლა ჩუ­მი სა­უ­ბა­რი თა­ვის მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვან და მი­უწ­ვ­დო­მელ საქ­მე­ებ­ზე. ასე და­ი­ბა­და ნე­რუ­დას პირ­ვე­ლი ლექ­სი და ასე მი­ი­ღო მან უგუ­ლის­ყუ­რო ლი­ტე­რა­ტუ­რუ­ლი კრი­ტი­კის პირ­ ვე­ლი მა­გა­ლი­თი. ამა­სო­ბა­ში ბი­ჭი წინ მი­იწ ­ ევ­და სამ­ყა­როს შეც­ნო­ბა­ში, იგი იყო მარ­ტო­ხე­ლა მოგ­ზა­უ­რი წიგ­ნე­ბის მო­უწ ­ ეს­რი­გე­ბელ და უსაზღ­ვ­

1921 წელს მო­მა­ვა­ლი სა­ხელ­გან­თ­ქ­მუ­ლი პო­ე­ტი მო­ეწყო სან­ტი­ ა­გოს პე­და­გო­გი­ურ ­ ი ინ­სტ ­ ი­ტუ­ტის ფრან­გულ გან­ყო­ფი­ლე­ბა­ზე; იმა­ვე წელს და­წე­რა პო­ე­მა „სადღესასწაულო სიმ­ღე­რა“, რის­თ­ ვი­საც მი­ი­ღო სტუ­დენ­ტუ­რი ლი­ტე­რა­ტუ­რუ­ლი კონ­კურ­სის მთა­ვა­ რი პრი­ზი. 1923 წელს სა­კუ­თა­რი სახ­სრ ­ ე­ბით გა­მოს­ცა ლექ­სე­ბის პირ­ვე­ლი კრე­ბუ­ლი „დაისები“. კრე­ბულ­მა პირ­ვე­ლი წარ­მა­ტე­ბა მო­უ­ტა­ნა და ახა­ლი წიგ­ნის გა­მომ­ცე­მე­ლი აპოვ­ნი­ნა. წიგნს ერ­ ქ­ვა „ოცი ლექ­სი სიყ­ვა­რულ­ზე და სა­სო­წარ­კ­ვეთი­ლე­ბის ერ­თი სიმ­ღე­რა“ (1924). ამ კრე­ბულ­მა ლა­თი­ნუ­რი ამე­რი­კის ქვეყ­ნებ­ში სა­ხე­ლი გაუთქვა. თა­ვი­სი დრო­ის სატ­რ­ფი­ა­ლო ლი­რი­კის ამ ერ­ თ­-ერთ სა­უ­კე­თე­სო კრე­ბულ­ში პო­ე­ტი ცდი­ლობ­და, თა­ვი და­ემ­კ­ ვიდ­რე­ბი­ნა სიყ­ვა­რუ­ლის მე­ო­ხე­ბით, რო­მელ­საც სუ­ლი­ე­რი გან­ ვი­თა­რე­ბის უმაღ­ლეს ფორ­მად გა­ნი­ხი­ლავ­და. მი­უ­ხე­და­ვად იმი­სა, რომ სიყ­ვა­რუ­ლი მის ლექ­სებ­ში ტრა­გი­კუ­ ლო­ბის ნო­ტებს ატა­რებს, გა­მო­უ­ვ­ლო­ბის გრძნო­ბა იქ არ არის. თა­ვად ავ­ტო­რი ამ­ბობს: „მიყვარს ეს წიგ­ნი, მი­უ­ხე­და­ვად და­უს­ რუ­ლე­ბე­ლი მე­ლან­ქო­ლი­ის­ ა, მას­ში მა­ინც იგ­რძ­ ­ნო­ბა ყო­ფი­ე­რე­ ბის სი­ხა­რუ­ლი“. ლექ­სე­ბის ახალ კრე­ბულ­ში „უსასრულო ადა­ მი­ა­ნის ცდა“ (1926) ნე­რუ­და მო­დერ­ნიზ­მი­დან, რო­მე­ლიც მი­სი შე­მოქ­მე­დე­ბის საწყის პე­რი­ოდს ახა­სი­ა­თებ­და, გა­და­დის ავან­ გარ­დიზ­მ­ზე. ამა­ვე წელს გა­მოს­ცა ლექ­სე­ბი პრო­ზად „ბეჭდები“ (ტომას ლა­გოს­თან ერ­თად) და მოკ­ლე ავან­გარ­დის­ტუ­ლი რო­მა­ნი „მაცხოვრებელი და მი­სი იმე­დი“. რო­გორც თა­ვად ავ­ტო­რი იხ­სე­ნებს, იგი, მორ­ცხ­ვი კა­ცის მძვინ­ვა­რე­ბი­თა და

62 VOYAGER 29/2023

სა­სო­წარ­კ­ვე­თით, თავ­შე­სა­ფარს პო­ე­ზი­ა­ში ეძებ­და. სან­ტი­ა­გო­ ში იმ დროს ახა­ლი სა­ლი­ტე­რა­ტუ­რო სკო­ლე­ბი გაჩ­ნ­და. მა­რუ­რის ქუ­ჩა­ზე, 513 ნო­მერ­ში და­ას­რუ­ლა თა­ვი­სი პირ­ვე­ლი წიგ­ნი. დღე­ში ორ, სამ, ოთხ, ხუთ ლექსს წერ­და. სა­ღა­მოს, რო­დე­საც მზე ჩა­დი­ ო­და, აივ­ნი­დან ისე­თი სუ­რა­თი იშ­ლე­ბო­და, რო­მელ­საც არაფ­ რისდი­დე­ბით არ გა­მო­ტო­ვებ­და. ეს იყო ფე­რთა შფო­თის და­ის­ ი, რო­მე­ლიც ნა­რინ­ჯი­სა და მე­წა­მუ­ლი ფე­რე­ბის სხი­ვე­ბის მა­რა­ოს შლი­და. წიგ­ნის მთა­ვარ ნა­წილ­საც ეს სა­ხე­ლი მი­ეც­ ა – „მარურის და­ი­სი“. არა­ვის და არა­სო­დეს უკითხავს მის­თ­ვის, რა არის მა­რუ­ რი და, ალ­ბათ, ბევ­რ­მა არ იცის, რომ მა­რუ­რი მოკ­რ­ძა­ლე­ბუ­ლი პა­ტა­რა ქუ­ჩა­ა, რო­მელ­ზე­ც გა­მა­ოგ­ნე­ბე­ლი და­ის­ ი იცის. „დაისების“ სა­კუ­თა­რი სახ­ს­რე­ბით გა­მო­საქ­ვეყ­ნებ­ლად ოფ­ლის უკა­ნას­კ­ნელ წვე­თამ­დე ბრძო­ლა მო­უ­წი­ა. სა­ცო­და­ვი ავე­ჯი გა­ი­ ყი­და. ლომ­ბარდს ჩაჰ­ბარ­და მა­მის ნა­ჩუ­ქა­რი სა­ა­თი, რო­მელ­ზე­ც თა­ვად გა­მო­ხა­ტა ჯვა­რე­დი­ნი დრო­შე­ბი. სა­ათს მიჰ­ყ­ვა შა­ვი კოს­ ტი­უ­მი – პო­ე­ტის სა­მო­სი... მაგ­რამ გა­მომ­ცე­მე­ლი გა­უ­მაძღა­რი იყო და ბო­ლოს, რო­დე­საც წიგ­ნი გა­მო­ი­ცა და ყდა­ში ჩაისვა, მზაკ­ვ­ რუ­ლად გა­ნაცხა­და: „არა. ერთ ეგ­ზემ­პ­ლარ­საც ვერ მი­ი­ღებთ, სა­ნამ ბო­ლომ­დე არ გა­და­მიხ­დით“. კრი­ტი­კოს­მა ალო­ნემ გა­იღ ­ ო უკა­ნას­კ­ნე­ლი პე­სო და პო­ე­ტი ქუ­ჩა­ში გა­მო­ვი­და, ზურ­გზ­ ე მო­კი­ დე­ბუ­ლი წიგ­ნე­ბით, გა­ხე­ულ ­ ი წა­ღე­ბი­თა და გო­ნე­ბის დამ­კარ­გა­ვი სი­ხა­რუ­ლით. ჩე­მი პირ­ვე­ლი წიგ­ნი! – ფიქ­რობ­და ნე­რუ­და. მა­ნამ­დე სულ ამ­ ბობ­და, რომ მწერ­ლის საქ­მე­ში არა­ფე­რი იდუ­მა­ლი და მა­გი­უ­ რი არა­ა, ყო­ველ შემ­თხ­ვე­ვა­ში, არა­ფე­რი ასე­თი არ არის პო­ე­ ტის შრო­მა­ში; პო­ე­ტის შრო­მა ღრმად პი­რა­დი საქ­მე­ა, მაგ­რამ უხალ­ხოდ კეთ­დე­ბა. თა­ვი­სი ბუ­ნე­ბით, პო­ე­ზია ყვე­ლა­ზე მე­ტად პურს წა­აგ­ ავს, ან თი­ხის ჭურ­ჭელს, ან ხის მერ­ქანს, სიყ­ვა­რუ­ ლით და­მუ­შა­ვე­ბულს, თუნ­დაც მო­უქ­ნე­ლი ხე­ლე­ბით, და მა­ინც, არცერ­თი ხე­ლო­სა­ნი არ გა­ნიც­დის იმ და­მათ­რო­ბელ გრძნო­ბას, რო­მელ­საც ცხოვ­რე­ბა­ში ერ­თხელ გა­ნიც­დის პო­ე­ტი, რომ პირ­ვე­ ლად შექ­მ­ნა სა­კუ­თა­რი ხე­ლით რა­ღაც, სადაც მო­ცე­მუ­ლია მი­სი ოც­ნე­ბის მო­უს­ვე­ნა­რი გუ­ლის­ცე­მა. ეს წა­მი აღა­რა­სო­დეს გან­მე­ ორ­დე­ბა. იქ­ნე­ბა სხვა გა­მო­ცე­მე­ბი, ბევ­რად ლა­მა­ზი და მონ­დო­ მე­ბით მომ­ზა­დე­ბუ­ლი, და შე­ნი სიტყ­ვე­ბი სხვა ენე­ბის ჭურ­ჭელ­ში გა­და­ის­ხმ­ ე­ბა, იმის მსგავ­სად, თუ რო­გორ მღე­რის და სურ­ნე­ ლე­ბას აფ­რ­ქ­ვევს ღვი­ნო მხა­რე­ში, რო­მე­ლიც ასე შორ­საა მი­წი­ დან, სა­დაც და­ი­ბა­და. წა­მი, რო­დე­საც გა­მო­დის პირ­ვე­ლი წიგ­ნი, რო­მელ­საც ჯე­რაც სტამ­ბის სუ­ნი ას­დის, და­მათ­რო­ბე­ლია; ეს ის წა­მი­ა, რო­დე­საც ის­მის შენს თავ­ზე გაშ­ლი­ლი ფრთე­ბის ხმა და დაპყ­რო­ბილ მწვერ­ვალ­ზე იფურ­ჩ­ქნ­ ე­ბა ყვა­ვი­ლი – ასე­თი წა­მი მხო­ლოდ ერ­თხე­ლაა პო­ეტ ­ ის ცხოვ­რე­ბა­ში. ერ­თი ლექ­სი — Farewell (ინგლ. „მშვიდობით“) — გა­მო­ვი­და ამ პირ­ ვე­ლი წიგ­ნი­დან და თა­ვი­სი გზით წა­ვი­და; შემ­დეგ­ში, სა­დაც უნ­და აღ­მო­ჩე­ნი­ლი­ყო პო­ე­ტი, ირ­კ­ვე­ო­და, რომ ეს ლექ­სი ბევ­რმ­ ა იცო­და ზე­პი­რად. ყვე­ლა­ზე მო­ულოდ­ნელ ად­გი­ლებ­ში ამ ლექსს უკითხავ­ დ­ნენ ზე­პი­რად, ან სთხოვ­დ­ნენ, წა­ე­კითხა. ცუ­დად ხდე­ბო­და, რო­ დე­საც მის წარ­დ­გე­ნას ვერ მორ­ჩე­ბოდ­ნენ და რო­მე­ლი­ღაც გო­გო­ ნა უკ­ვე იწყებ­და ამ ლექ­სის შეშ­ლი­ლი სა­ხით ცი­ტი­რე­ბას და ისეც ყო­ფი­ლა, რომ მი­ნის­ტ­რე­ბი გაჯ­გი­მუ­ლან პო­ე­ტის წი­ნა­შე და მას­ზე აგებ­დ­ნენ, რო­გორც შამ­ფურ­ზე, ამ ლექ­სის პირ­ველ სტროფს. რამ­დე­ნი­მე წლის შემ­დეგ, ეს­პა­ნეთ­ში, ფე­დე­რი­კო გარ­სია ლორ­კა მო­უყ­ვე­ბა, რომ იგი­ვე მო­უ­ვი­და ამ ეს­პა­ნე­ლი გე­ნი­ო­სის „მოღალატე ცოლს“. ერ­თი ლექ­სის ასე­თი წარ­მა­ტე­ბა მწე­რალ­ში რა­ღაც­ნა­ირ ალერ­გი­ას იწ­ვევს. და ეს ჯან­სა­ღი და ბი­ო­ლო­გი­უ­ რად გა­მარ­თლ ­ ე­ბუ­ლი გრძნო­ბა­ა. მკითხ­ვე­ლი, რო­მე­ლიც თავს ახ­ვევს მწე­რალს თა­ვის და­მო­კი­დე­ბუ­ლე­ბას, ცდი­ლობს, პო­ე­ტი ერთ გან­საზღ­ვ­რულ წამ­ში და­ა­პა­ტიმ­როს, მა­შინ, რო­ცა შე­მოქ­ მე­დე­ბა უსას­რუ­ლო წრებ­რუნ­ვა­ა, რო­მე­ლიც თა­ვის ტრი­ალ­ში ზრდის უნარ­სა და ცოდ­ნას, ხან­და­ხან, შე­საძ­ლო­ა — სი­ახ­ლი­სა და უშუ­ა­ლო­ე­ბის ხარ­ჯზ­ ე.

პო­ე­ტი წინ მი­ი­წევ­და და „დაისებს“ უკან ტო­ვებ­და. დრო­დად­რო სახ­ლ­ში, სამ­ხ­რეთ­ში ჩა­დი­ო­და და იქ ახალ ძა­ლებს პო­უ­ლობ­და. 1923 წელს სა­ინ­ტე­რე­სო რამ შე­ემ­თხ­ვა. ახა­ლი ჩა­სუ­ლი იყო ტა­მუ­კო­ში. შუ­ა­ღა­მე გა­და­ვი­და. ძი­ლის წინ ოთახ­ში ფან­ჯა­რა გა­ა­ღო. ზე­ცამ გა­ა­ოგ­ნა. ცა ცოცხა­ლი იყო, წარ­ მო­უდ­გენ­ლად ბევ­რი ვარ­ს­კ­ვ­ლა­ვი კაშ­კა­შებ­და. წვი­მით გან­ბა­ნი­ლი ღა­მე სამ­ხ­რე­თის ვარ­ს­კ­ვ­ლა­ ვე­ბით გა­ცის­კ­როვ­ნე­ბუ­ლი ენ­თო პო­ე­ტის თავ­ზე. უსაზღ­ვ­რო ვარ­ს­კ­ვ­ლა­ვურ­მა კოს­მო­სურ­მა სამ­ ყა­რომ მო­იც­ვა პო­ე­ტი. გო­ნე­ბა­და­კარ­გულ­მა, თით­ქოს­და ვი­ღაც კარ­ნა­ხობ­და, პირ­ვე­ლი ლექ­სი და­წე­რა წიგ­ნის­თ­ვის, რო­მელ­საც შემ­დ­გომ­ში ბევ­რი სა­თა­უ­რი ჰქონ­და, სა­ნამ სა­ბო­ლო­ოდ „აღფრთოვანებული მე­შურ­დუ­ლე“ არ და­ერ­ქ­ვა.

1927 წელს ჩი­ლეს მთავ­რო­ბამ უკ­ვე ცნო­ბი­ლი პო­ე­ტი კონ­სუ­ლად და­ნიშ­ნა ბირ­მა­ში, სა­დაც იგი პა­რი­ზი­დან ჩა­ვი­და. შემ­დეგ ის კონ­ სუ­ლი იყო სამ­ხ­რეთ­-აღ­მო­სავ­ლეთ აზი­ის მა­შინ­დელ კო­ლო­ნი­ ებ­ში – ცე­ი­ლონ­სა და სინ­გა­პურ­ში, ჰო­ლან­დი­ის ოს­ტ­-ინ­დო­ეთ­ში. აქ და­ი­წე­რა ლექ­სე­ბი, რომ­ლე­ბიც შემ­დ­გომ­ში შე­ვი­და წიგ­ნშ­ ი „ადგილსამყოფელი – დე­და­მი­წა“. ნე­რუ­დას შე­მოქ­მე­დე­ბის ამ პე­ რი­ოდს თა­ვად პო­ეტ­მა შემ­დ­გომ­ში უწო­და „გაცისკროვნებული მარ­ტო­ო­ბა“. ბა­ტა­ვი­ა­ში გა­იც­ნო მა­რი­კა ან­ტო­ნი­ა­ტა ხა­გე­ნა­არ ფო­ გელ­ზან­გი, კუნ­ძულ ბა­ლის მკვიდ­რი ჰო­ლან­დი­ე­ლი ქა­ლი, რო­მე­ ლიც მი­სი პირ­ვე­ლი მე­უღ­ლე გახ­და.

1933 წელს ნე­რუ­და ბუ­ე­ნოს­-ა­ი­რეს­ში და­ი­ნიშ­ნა კონ­სუ­ლად. იქ გა­ იც­ნო ფე­დე­რი­კო გარ­სია ლორ­კა, რო­მე­ლიც თა­ვი­სი ტრა­გე­დი­ის, „სისხლიანი ქორ­წი­ლის“ და­სად­გ­მე­ლად ჩა­ვი­და არ­გენ­ტი­ნა­ში. შემ­დეგ წელს ნე­რუ­და ისევ კონ­სუ­ლად და­ი­ნიშ­ნა ბარ­სე­ლო­ ნა­ში, სა­ი­და­ნაც გა­და­იყ­ვა­ნეს მად­რიდ­ში. აქ „27 წლის თა­ო­ბის“ პო­ე­ტებს და­უ­ახ­ლოვ­და და გა­მოს­ცემ­და ლი­ტე­რა­ტუ­რულ ჟურ­ ნალს „პოეზიის მწვა­ნე ცხე­ნი“. მად­რიდ­ში ნე­რუ­დამ გა­მოს­ცა „ადგილსამყოფელი – დე­და­მი­წის“ მე­ო­რე ტო­მი (1935). 1936 წელს გა­ე­ყა­რა პირ­ველ ცოლს და შეხ­ვ­და დე­ლია დელ კა­რილს.

1936 წლის 18 ივ­ლისს ეს­პა­ნეთ­ში სა­მო­ქა­ლა­ქო ომ­მა იფეთ­ქა. ნე­ რუ­და რეს­პუბ­ლი­კე­ლებს უჭერ­და მხარს. ომის სა­ში­ნე­ლე­ბი­თა და ლორ­კას სიკ­ვ­დი­ლით შეძ­რ­წუ­ნე­ბულ­მა ნე­რუ­დამ და­წე­რა ლექ­ სე­ბის წიგ­ნი „ესპანეთი გულ­ში“, რო­მე­ლიც ალ­ყა­შე­მორ­ტყ­მულ მად­რიდ­ში და­ი­ბეჭ­და. 1937 წელს, მი­უ­ხე­და­ვად იმი­სა, რომ ოფი­ ცი­ა­ლუ­რი უფ­ლე­ბა­მო­სი­ლე­ბა არ გა­აჩ­ნ­და, ნე­რუ­დამ გა­მო­აცხა­ და, რომ ჩი­ლე რეს­პუბ­ლი­კე­ლებს უჭერ­და მხარს, რის შემ­დე­გაც იგი ეს­პა­ნე­თი­დან გა­მო­იწ­ვი­ეს. ერ­თი წლის შემ­დეგ იგი ხან­მოკ­ ლე მი­სი­ით მი­ავ­ლი­ნეს პა­რიზ­ში, სა­დაც ეს­პა­ნე­თის რეს­პუბ­ლი­კის ყო­ფილ პრე­მი­ერთან ხუ­ან ნეგ­რინ­თან ერ­თად ეხ­მა­რე­ბ­ო­და რეს­ პუბ­ლი­კელ ლტოლ­ვი­ლებს ჩი­ლე­ში ემიგრაციაში, სა­დაც მა­შინ ხე­ლი­სუფ­ლე­ბის სა­თა­ვე­ში სო­ცი­ალ ­ ის­ტე­ბი­სა და კო­მუ­ნის­ტე­ბის რა­დი­კა­ლუ­რი კო­ა­ლი­ცია იდ­გა, პრე­ზი­დენ­ტ პედ­რო აგი­რე სერ­ დას მე­თა­უ­რობ­ით.

1939 წლი­დან ნე­რუ­და მექ­სი­კა­ში ჩი­ლეს სა­ელ­ჩოს მდი­ვა­ნი და შემ­დ­გომ­ში გე­ნე­რა­ლუ­რი კონ­სუ­ლი იყო (1941-1944). მე­ო­რე მსოფ­ლიო ომის წლებ­ში მან და­წე­რა ლექ­სე­ბი სტა­ლინ­გ­რად­ზე: „სამი სიმ­ღე­რა სტა­ლინ­გ­რა­დის სიყ­ვა­რულ­ზე“ (1942-1949) და და­ იწყო მუ­შა­ო­ბა პო­ე­მა­ზე „საყოველთაო სიმ­ღე­რა“.

1943 წელს ნე­რუ­და დე­ლია დელ კა­რილ­ზე და­ქორ­წინ­და. 1945 წელს ჩი­ლეს რეს­პუბ­ლი­კის სე­ნატ­ში აირ­ჩი­ეს. ამა­ვე წელს შე­ ვი­და ჩი­ლეს კო­მუ­ნის­ტურ პარ­ტი­ა­ში, რომ­ლის წევ­რიც იყო სი­ ცოცხ­ლის ბო­ლომ­დე, და მი­ი­ღო ეროვ­ნუ­ლი პრე­მია ლი­ტე­რა­ტუ­ რა­ში. 1946 წელს პირ­ვე­ლად შეხ­ვ­და მა­ტილ­და ურუ­ტი­ას, რო­მე­ ლიც მი­სი მე­სა­მე მე­უღ­ლე გახ­და. 1948 წლის 6 იან­ვარს, სე­ნატ­ში

63 VOYAGER 29/2023

ლიტერატურა

დი­ე­გო რი­ვე­რას ილუსტრაცია

გა­მოს­ვ­ლი­სას, ჩი­ლეს პრე­ზი­დენტს ამე­რი­კის მა­რი­ო­ნე­ტი უწო­ და, რის შე­დე­გა­დაც სა­ხელ­მ­წი­ფო ღა­ლა­ტი დაჰ­ბ­რალ­და, დე­პუ­ ტა­ტის მან­და­ტი ჩა­მო­ერ­თ­ვა და არა­ლე­გა­ლურ მდგო­მა­რე­ო­ბა­ზე გა­და­ვი­და. ნე­რუ­დამ სა­ი­დუმ­ლოდ გა­და­ლა­ხა არ­გენ­ტი­ნის საზღ­ ვა­რი, ჩა­ვი­და ბუ­ე­ნოს­-ა­ი­რეს­ში და იქი­დან — პა­რიზ­ში. 1950 წელს მშვი­დო­ბის სა­ერ­თა­შო­რი­სო პრე­მი­ა მი­იღ ­ ო. დევ­ნი­ლო­ბა­ში ნე­რუ­დამ და­ას­რუ­ლა „საყოველთაო სიმ­ღე­ რა“ – მო­ნუ­მენ­ტუ­რი ნა­წარ­მო­ე­ბი, რო­მელ­შიც შე­ვი­და 231 ლექ­ სი, სა­ერ­თო მო­ცუ­ლო­ბით 15 000 სტრი­ქო­ნი (შესადარებლად: ჰო­მე­რო­სის „ილიადაში“, და­ახლოებით 15 700 სტრი­ქო­ნი­ა), რო­მელ­შიც აისა­ხა ლა­თი­ნუ­რი ამე­რი­კის ის­ტო­რია და თა­ნა­მედ­ რო­ვე­ო­ბა, ხალ­ხი და ბუ­ნე­ბა. წიგ­ნი მექ­სი­კა­ში გა­მო­იც­ ა 1950 წელს, ილუს­ტ­რა­ცი­ის ავ­ტო­რე­ბი იყ­ვნ­ ენ სა­ხელ­გან­თ­ქ­მუ­ლი დი­ე­გო რი­ვე­რა და და­ვიდ სი­კე­ი­რო­სი. ნე­რუ­და ჩი­ლე­ში დაბ­რუნ­და 1953 წელს. 1954 წელს გა­მოს­ცა წიგ­ ნი „ვენახი და ქა­რი“, რო­მელ­შიც ერ­თ­-ერ­თი ელე­გია სტა­ლინს ეხე­ბა. ამა­ვე წელს მი­ი­ღო სტა­ლი­ნუ­რი პ­რე­მი­ა. ორ­მოც­და­ა­თი­ან წლებ­ში სა­მი წიგ­ნი გა­მოს­ცა, სა­თა­უ­რით „ოდები თავ­და­პირ­ველ საგ­ნებს“ (1954, 1955, 1957). ოდე­ბი ან­ბან­ზე გა­აწყო და მი­უძღ­ვ­ ნა სხვა­დას­ხ­ვა საგანს, მოვლენას, ცნებასა და ადამიანს. მათ შორისაა: ამე­რი­კა, ფორ­თო­ხალი, ატომი, მო­უს­ვენ­რო­ბა, სე­სა­ ერ ვა­ლი­ე­ხო, ვალ­პა­რა­ი­სო, ვე­ლო­სი­პედი, გა­ზაფხული, ღვი­ნო, ჰა­ერი, ტალ­ღა, გი­ტა­რა, თვალი, უოლტ უიტ­მენი, პური, არ­ტურ რემ­ბო, რი­ო-­დე-­ჟა­ნე­ი­რო, სამ­ხ­რე­თის მა­ტა­რებ­ლები, სო­ლი­და­ რო­ბა, თეფში, სტამ­ბა და ა.შ. ნე­რუ­დას ერ­თ­-ერ­თი შე­დევ­რი, „ასი სო­ნე­ტი სიყ­ვა­რულ­ზე“, მი­ ეძღ­ვ­ნა მა­ტილ­და ურუ­ტი­ას. ამ წიგ­ნ­ში ურით­მო სო­ნე­ტე­ბია წარ­ მოდ­გე­ნი­ლი, თა­ვად ნე­რუ­და მათ „ხისგან გა­მო­ჩორ­კ­ნილს“ უწო­დებ­და. 1969 წელს კო­მუ­ნის­ტურ­მა პარ­ტი­ამ ნე­რუ­და ჩი­ლეს რეს­პუბ­ლი­კის პრე­ზი­დენ­ტის პოს­ტზ­ ე კან­დი­და­ტად წა­რად­გი­ ნა. ორი კვი­რის შემ­დეგ თა­ვი­სი კან­დი­და­ტუ­რა მოხ­სნ­ ა ძვე­ლი

და­ვიდ სი­კე­ი­რო­სი, პაბლო ნერუდა და დი­ეგ­ ო რი­ვე­რა

მე­გობ­რის, სო­ცი­ა­ლისტ სალ­ვა­დორ ალი­ენ­დეს სა­სარ­გებ­ლოდ. გა­მარ­ჯ­ვე­ბულ­მა ალი­ენ­დემ ნე­რუ­და ჩი­ლეს ელ­ჩად და­ნიშ­ნა საფ­რან­გეთ­ში. 1972 წელს სიმ­სივ­ნით და­ა­ვა­დე­ბუ­ლი ნე­რუ­და სამ­შობ­ლო­ში დაბ­რუნ­და. 1973 წლის 23 სექ­ტემ­ბერს, სა­ღა­მოს 10 სა­ათ­ზე, პაბ­ლო ნე­რუ­და სან­ტი­ა­გოს სან­ტა მა­რი­ას კლი­ნი­კა­ში გარ­და­იც­ვა­ლა. ერ­თ­-ერ­თი ვერ­სი­ით, რო­მე­ლიც 2017 წლის ოქ­ ტომ­ბერ­ში და­დას­ტურ­და, იგი მოკ­ლეს პი­ნო­ჩე­ტის ბრძა­ნე­ბით, უც­ნო­ბი სა­წამ­ლა­ვის ინექ­ცი­ით. სამ­ხედ­რო ხუნ­ტის წი­ნა­აღ­მ­დე­ გო­ბის მი­უ­ხე­და­ვად, პო­ე­ტის დაკ­რ­ძალ­ვამ უზარ­მა­ზა­რი საპ­რო­ ტეს­ტო პო­ლი­ტი­კუ­რი დე­მონ­სტ ­ ­რა­ცი­ის ფორ­მა მი­ი­ღო.

1973-1974 წლებ­ში ბუ­ენ­ ოს აირეს­ში გა­მო­იც­ ა პაბ­ლო ნე­რუ­ დას რვა პო­ე­ტუ­რი კრებული, ასე­ვე, მი­სი მო­გო­ნე­ბე­ბის წიგ­ნი: „ვაღიარებ: ვი­ცოცხ­ლე“. პაბ­ლო ნე­რუ­დას პო­ე­ზი­ას­თან მი­სა­ ახ­ლო­ებ­ლად, გთა­ვა­ზობთ მი­სი ერ­თი შე­დევ­რის თარ­გ­მანს (აღებულია კრე­ბუ­ლი­დან „ბეჭდები“).

64 VOYAGER 29/2023

უმ­ც­რო­სი ლე­ი­ტე­ნან­ტის საყ­ვა­რე­ლი კარ­მე­ლას (Hotel Welcome, პრე­ფექ­ტუ­რის პირ­და­პირ) შა­ვი თვა­ლე­ბის ელ­ვა­რე­ბა უმ­ცრ ­ ო­სი ლე­იტ ­ ე­ნან­ტის იარა­ღის პრი­ ა­ლე­ბა­ში გა­მოკ­რ­თის. სა­ღა­მოს იგი უნა­გი­რი­დან ჩა­მოხ­ტა და პირ­ქ­ვე და­ემ­ხო, პი­რი არ გა­უ­ღი­ა. მი­სი გუ­ლი და­ყო­ფი­ლია შავ და თეთრ კვად­რა­ტე­ბად, რო­გორც დღე­ე­ბი­სა და ღა­მე­ე­ბის ჭად­ რა­კის და­ფა. „ერთხელაც აქე­დან წა­ვალ“, – მღე­რი­ან ჩრდი­ლო­ ე­თი­დან სამ­ხ­რე­თის­კენ მი­მა­ვა­ლი და გვერ­დი­თი შტოს მა­ტა­რებ­ ლე­ბი. ქა­რი ივ­სე­ბა ჩი­ტე­ბით, მავ­თუ­ლის ღო­ბე­ე­ბი – ფოთ­ლე­ბით, ქუ­ჩე­ბი – ხალ­ხით. მას რომ გა­ეც­ნო (Hotel Welcome, დე­რე­ფან­ ში მარ­ცხ­ნივ), საკ­მა­რი­სია, პირ­ში ნა­ირ­ფე­რი ფუტ­კა­რი ჩა­ი­დო. სვე­ლი მი­ნე­ბის ზამ­თა­რი, მი­სი მკრთა­ლი მა­რა­ო. ყო­ველ­დღი­ურ წი­ნა­ღო­ბებ­თან ბრძო­ლა­ში მო­ი­ძებ­ნე­ბა და­სა­კარ­გა­ვი. კუ­ლუ­ლი, მო­გო­ნე­ბა, რა­ღაც და­ი­კარ­გა. ეს უსიტყ­ვო სიყ­ვა­რუ­ლი, სნე­უ­ლე­ ბა­სა­ვით. მწუ­ხა­რე აჩ­რ­დილ­ნი, კრა­მი­ტი და კლა­ვი­შე­ბი, ნე­ბას რთა­ვენ ზამ­თ­რის წყალს, სახ­ლის ფა­სად­ზე ჩა­მო­დინ­დეს. და­ მა­ინც, სარ­კე ქა­ლის ყუ­რადღე­ბას იპყ­რობ­და დი­ლა­ო­ბით. გან­ თი­ად ­ ი ჩუ­მად აქე­ზებ­და გა­უ­ბე­დავ პე­ი­ზაჟს. იგი სარ­კის კუთხი­დან ზე­მოთ მი­ი­წევ­და და თა­ვი­სი მო­გო­ნე­ბე­ბი წეს­რიგ­ში მოჰ­ყავ­და. ამ კონ­ტი­ნენ­ტ­ზე ერ­თი მწუ­ხა­რე ქა­ლი ვი­ცი, მი­სი გუ­ლი­დან გა­მოფ­ რინ­დ­ნენ ჩი­ტე­ბი, ზამ­თა­რი, ცი­ვი ღა­მე (Hotel Welcome, აგუ­რის სახ­ლი). ეს ქა­ლი შა­ვი ლა­ქაა უმ­ც­რო­სი ლე­ი­ტე­ნან­ტის გვერ­დით. და­ნარ­ჩე­ნი – ქა­ლის ფერ­მიხ­დი­ლი შუბ­ლი, ვარ­დი ღა­მის მა­გი­და­ ზე. ის ისევ პირ­ქ­ვე წევს და ხან­და­ხან თით­ქ­მის გა­ნურ­ჩე­ვე­ლი­ა.

და­ვიდ სი­კე­ი­რო­სის ილუსტრაცია

ძალ­მიძს ამა­ღამ ვწე­რო ლექ­სე­ბი უმ­წუ­ხა­რე­სი, ძალ­მიძს დავ­წე­რო, მა­გა­ლი­თად: ,,ცა ღა­მე­უ­ლი და უშო­რე­სი ვარ­ს­კ­ვ­ლა­ვე­ბის ცის­ფე­რი კრთო­მა“. ერ­ჩის გრი­გა­ლი კა­ბა­დო­ნებს, დაძ­რ­წის და მღე­რის.

ჰო, ეგ­ღა არის. შორს მღე­რის ვი­ღაც. მღე­რის ვნე­ბით, თავ­და­ვიწყე­ბით. მი­ბორ­გავს სუ­ლი, უმი­სო­ბის შე­მაც­ქე­რა­ლი. მას და­ე­ძე­ბენ ჩე­მი თვა­ლე­ბი, და გუ­ლიც ჩე­მი მას და­ე­ძებს, ის კი არ­სად ჩანს.

ძალ­მიძს ამა­ღამ ვწე­რო ლექ­სე­ბი უმ­წუ­ხა­რე­სი. მე ის მიყ­ვარ­და, ვუყ­ვარ­დი მა­საც, ოღონდ ხან­და­ხან.

ღა­მეა ახ­ლა, ტყუ­პის­ცა­ლი სულ სხვა ღა­მე­თა, და ხე­ებს ჩვენ­სას ავა­რა­ყებს ძვე­ლი სი­თეთ­რით. ჩვენ კი ვიც­ვა­ლეთ, დი­დი ხა­ნი­ა.

სხვა ღა­მე­ებ­ში, აწინ­დე­ლის ტყუ­პის­ცა­ლებ­ში, მახ­სოვს რა­რი­გად ვეხ­ვე­ო­დი, რო­გორ ვკოც­ნი­დი და­ხარ­ბე­ბუ­ლი, რო­გორ გვე­ხუ­რა ცა უსას­რუ­ლო.

მე აღარ მიყ­ვარს, არა ვდა­ვობ, არა­და რო­გორ მიყ­ვარ­და უწინ. თან დაყ­ვე­ბო­და, ემ­გ­ზავ­რე­ბო­და ჩე­მი ხმა ქა­რებს, მას და­ე­ძებ­და.

ვუყ­ვარ­დი მას და მეც მიყ­ვარ­და, ოღონდ ხან­და­ხან. გა­ნა შე­მეძ­ლო არ მყვა­რე­ბო­და უზარ­მა­ზა­რი, უმ­შ­ვი­დე­სი მი­სი თვა­ლე­ბი.

სხვი­სია ახ­ლა, სხვი­სია ახ­ლა, რო­გორც ოდეს­ღაც ჩე­მამ­დე იყო, ჩემს კოც­ნე­ბამ­დე, იმი­სი ხმაც და სი­თეთ­რეც მი­სი, მი­სი თვა­ლე­ბიც უძი­რო­ე­ბი.

ძალ­მიძს ამა­ღამ ვწე­რო ლექ­სე­ბი უმ­წუ­ხა­რე­სი. ვი­ცი, აღარ მყავს. ვგრძნობ, რომ დავ­კარ­გე.

მე აღარ მიყ­ვარს, არა ვდა­ვობ, მაგ­რამ, ვინ იცის, ეგე­ბის კვლა­ვაც მიყ­ვარ­დეს იგი. რა ხან­მოკ­ლეა სიყ­ვა­რუ­ლი, რა უსაშ­ვე­ლოდ ხან­გ­რ­ძ­ლი­ვია გა­და­ვიწყე­ბა.

ყურს ვუგ­დებ ღა­მეს, უმი­სო­ბით და­უს­ ა­მა­ნოს და ლექ­სი ისე ედე­ბა ჩემს სულს, რო­გორც ცვა­რი ედე­ბა ბა­ლახს. რა­ღა აზ­რი აქვს. ვერ და­ვი­ფა­რე, ტრფო­ბამ ჩემ­მა ვერ და­ი­ფა­რა. კვლა­ვაც ღა­მეა ვარ­ს­კ­ვ­ლა­ვი­ა­ნი, ის კი არ­სად ჩანს.

სხვა ღა­მე­ებ­ში, აწინ­დე­ლის ტყუ­პის­ცა­ლებ­ში, მახ­სოვს, რა­რი­გად ვეხ­ვე­ოდ ­ ი, სწო­რედ ამი­ტომ მი­ბორ­გავს სუ­ლი უმი­სო­ბის შე­მაც­ქე­რა­ლი. ზა­ალ ჩხე­ი­ძის ორი თარ­გ­მა­ნი, ჟურ­ნა­ლი არი­ლი.

65 VOYAGER 29/2023

მოგ­ზა­უ­რის ჩა­ნა­წე­რე­ბი

პე­რუ­ში — ინ­კე­ბის კვალ­დაკ­ვალ თ ე ნ­გიზ ჩ ა ნ­ტ­ლ ა­ძ ე

რე­დაქ­ცი­ის­გან: პე­რუ­ში მოგ­ზა­უ­რო­ბის ჩა­ნა­წე­რე­ბი, ასე­ვე, იხი­ლეთ “ვოიაჟერის” 2022 წლის გა­ზაფხუ­ლის ნო­მერ­ში, რო­მე­ლიც ექ­ს­ტ­რე­მა­ლურ და სა­თავ­გა­და­ სავ­ლო ტუ­რიზმს ეძღ­ვ­ნე­ბა. იქ, სწო­რედ თავ­გა­და­სავ­ ლებ­ზე აქ­ცენ­ტით, პე­რუ­ში მოგ­ზა­უ­რო­ბა ჟურნალის ავ­ტორ­მა გა­გა ლო­მა­ძემ აღ­წე­რა. თენ­გიზ ჩან­ტ­ლა­ძე ხში­რად იმა­ვე ად­გი­ლებ­ზე მოგ­ვითხ­რობს, თუმ­ცა, გან­ ს­ხ­ვა­ვე­ბუ­ლი პერ­ს­პექ­ტი­ვითა და გა­მორ­ჩე­უ­ლი სა­ავ­ ტო­რო ხედ­ვით.

პრო­ლო­გი არ­სე­ბობ­და ასე­თი გვა­ტე­მა­ლე­ლი პო­ლი­ტი­კუ­რი მოღ­ვა­წე და მწე­რა­ლი, მა­ნუ­ელ გა­ლი­ჩი, რო­მელ­მაც ვრცე­ლი ის­ტო­რი­უ­ლი ნაშ­რო­მი მი­უძღ­ვ­ნა კო­ლუმ­ბამ­დელ ცი­ვი­ლი­ზა­ცი­ებს ამე­რი­კის კონ­ტი­ნენ­ტებ­ზე (ნაშრომს ასეც ჰქვი­ა: „კოლუმბამდელი ცი­ვი­ ლი­ზა­ცი­ე­ბის ის­ტო­რი­ა“). რო­გორ გა­მი­მარ­თ­ლა, რომ ეს წიგ­ნი ჩა­მი­ვარ­და ხელთ ბავ­შ­ვო­ბა­ში – ის იდე­ა­ლუ­რად შე­ე­სა­ბა­მე­ბო­და ჩემს გა­ტა­ცე­ბას სა­თავ­გა­და­სავ­ლო ლი­ტე­რა­ტუ­რით.

66 VOYAGER 29/2023

ზო­გა­დი ფაქ­ტე­ბი პე­რუ სამ­ხ­რეთ ამე­რი­კის და­სავ­ლეთ ნა­წილ­ში, წყნა­რი ოკე­ა­ნის სა­ნა­პი­რო­ზე მდე­ბა­რე­ობს. მას ესაზღ­ვ­რე­ბა ეკ­ვა­დო­რი, კო­ლუმ­ ბი­ა, ბრა­ზი­ლი­ა, ბო­ლი­ვია და ჩი­ლე. პე­რუს ტე­რი­ტო­რი­ა­ზე უძ­ვე­ ლე­სი ცი­ვი­ლი­ზა­ცი­ე­ბი ძვე­ლი წელ­თაღ­რიცხ­ვის, და­ახ­ლო­ებ­ ით, 6,000 წლი­დან ფიქ­სირ­დე­ბა. მათ შო­რის ერ­თ­-ერ­თი ყვე­ლა­ზე სა­ხელ­გან­თ­ქ­მუ­ლია ინ­კე­ბის იმ­პე­რი­ა, რო­მე­ლიც სა­ბო­ლო­ოდ ეს­პა­ნე­ლებ­მა გა­ა­ნად­გუ­რეს XVI სა­უ­კუ­ნე­ში. პე­რუმ ეს­პა­ნელ­თა კო­ლო­ნი­ა­ლიზმს 1824 წელს და­აღ­წია თა­ვი და და­მო­უ­კი­დე­ბელ ქვე­ყნად ჩა­მო­ყა­ლიბ­და, თუმ­ცა არა­ერ­თი სა­საზღ­ვ­რო და­ვა ჰქონ­და მე­ზობ­ლებ­თან XX სა­უ­კუ­ნის მე­ო­რე ნა­ხევ­რამ­დე. ქვეყ­ნის ძი­რი­თადი ეკო­ნო­მი­კური აქ­ტი­ვო­ბებია: სოფ­ლის მე­ურ­ ნე­ო­ბა, მე­თევ­ზე­ო­ბა, სამ­თო მო­პო­ვე­ბა და მსუ­ბუ­ქი მრეწ­ვე­ლო­ ბა. მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი ად­გი­ლი ქვეყ­ნის ცხოვ­რე­ბა­ში ტუ­რიზ­მ­საც უჭი­რავს. ინ­დი­ელ­თა ცი­ვი­ლი­ზა­ცი­ის გრან­დი­ო­ზუ­ლი ნაშ­თე­ბი, რომ­ლებიც აღაფრთოვანებს მთელ მსოფლიოს, ასევე, პე­რუს თვალ­წარ­მ­ტა­ცი და მდი­და­რი ბუ­ნე­ბა, ტუ­რის­ტე­ბის დიდ ნა­ კა­დებს იზი­დავს. რა­მ­დე­ნი­მე სა­კულ­ტო ლო­კა­ცი­ის აღ­ნიშ­ვ­ნაც კმარა ამ ინ­ტე­რე­სის წარ­მო­სად­გე­ნად: ინ­კე­ბის სა­ო­ცა­რი ქა­ლა­ ქის ნან­გ­რე­ვე­ბი, მაჩუ-პიქჩუ; ნას­კას უდაბ­ნო უც­ნა­უ­რი და სა­ხე­ ლგან­თ­ქ­მუ­ლი გი­გან­ტუ­რი ნა­ხა­ტე­ბით; ინ­კე­ბის ძვე­ლი დე­და­ქა­ ლა­ქი კუს­კო, უამ­რა­ვი ის­ტო­რი­უ­ლი ძეგ­ლით; პუ­ნოს ულა­მა­ზე­სი რე­გი­ო­ნი, სა­დაც ცნო­ბი­ლი ტბა ტი­ტი­კა­კა მდე­ბა­რე­ობს.

გა­ლი­ჩი სა­ინ­ტე­რე­სოდ და დე­ტა­ლუ­რად მოგ­ვითხ­რობს კო­ლუმ­ ბამ­დე­ლი ცი­ვი­ლი­ზა­ცი­ე­ბის ის­ტო­რი­ის, კულ­ტუ­რის, მი­თო­ლო­გი­ ის, მეც­ნი­ერ ­ ე­ბი­სა და ხე­ლოვ­ნე­ბის შე­სა­ხებ. მი­სი წიგ­ნის გვერ­ დებ­ზე ეც­ნო­ბით მა­ი­ას, აც­ტე­კე­ბის, ოლ­მე­კე­ბის, ტოლ­ტე­კე­ბის, ინ­კებს კულ­ტუ­რებ­სა და მრა­ვალ სხვა მსხვილ თუ მცი­რე იმ­პე­ რი­ებ­სა და ინ­დი­ელ­თა ტო­მებს. გა­ლი­ჩის წიგ­ნმ­ ა სა­მუ­და­მოდ ჩა­მი­ბეჭ­და თავ­ში ისე­თი და­სა­ხე­ ლე­ბე­ბი, რო­გო­რი­ცაა ჩი­ჩე­ნი­ცა, მა­ჩუ-­პიქჩუ, ტე­ნოჩ­ტიტ­ლა­ნი, ტე­ო­ტი­ხუ­ა­კა­ნი, კუს­კო... მან მა­ზი­ა­რა კონ­კის­კა­დო­რთა და ჩრდი­ ლო­ეთ ამე­რი­კის კონ­ტი­ნენ­ტის კო­ლო­ნი­ზა­ტო­რთა ის­ტო­რი­ას და მათ, ინ­დი­ელ­თათ­ვის სა­ვა­ლა­ლოდ, ცნო­ბილ პერ­სო­ნა­ჟებს, რო­გო­რიც იყო, მა­გა­ლი­თად, ფრან­სის­კო პი­სა­რო. არა­ერ­თხელ გა­და­მი­კითხავს ამ წიგ­ნის ზო­გი­ერ­თი თა­ვი და მა­ში­ნ არც კი წარ­მო­მედ­გი­ნა, რომ ოდეს­მე სა­შუ­ა­ლე­ბა მო­მე­ცე­მო­და, სა­კუ­თა­ რი თვა­ლით და­მეთ­ვა­ლი­ე­რე­ბი­ნა პე­რუ და მის ტე­რი­ტო­რი­აზ­ ე შე­მორ­ჩე­ნი­ლი უმ­დიდ­რე­სი კულ­ტუ­რუ­ლი თუ არ­ქი­ტექ­ტუ­რუ­ლი ძეგ­ლე­ბი.

67 VOYAGER 29/2023

მოგ­ზა­უ­რის ჩა­ნა­წე­რე­ბი

ინ­კას ცი­ვი­ლი­ზა­ცია პე­რუს ის­ტო­რი­ა­სა და კულ­ტუ­რა­ში გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლი კვა­ლი ინ­ კე­ბის ცი­ვი­ლი­ზა­ცი­ამ და­ტო­ვა. ისინი თა­ნა­მედ­რო­ვე პე­რუს ტე­რი­ ტო­რი­ა­ზე XIII სა­უ­კუ­ნე­ში გა­მოჩ­ნდ­ნენ, რო­გორც მცი­რე­რიცხო­ვა­ ნი ეთ­ნი­კუ­რი ჯგუ­ფი და უმოკ­ლეს დრო­ში უზარ­მა­ზა­რი იმ­პე­რია შექ­მ­ნეს — იმ­პე­რი­ა, რო­მე­ლიც მო­ი­ცავ­და პე­რუს, ეკ­ვა­დო­რის, ბო­ლი­ვი­ის, კო­ლუმ­ბი­ის, არ­გენ­ტი­ნისა და ჩი­ლეს ტე­რი­ტო­რი­ ებს. ინ­კე­ბის იმ­პე­რი­ის ძლი­ე­რე­ბის მწვერ­ვა­ლი XVI სა­უ­კუ­ნის და­საწყი­სი­ა. ამ დროს ტე­რი­ტო­რი­ა­ზე, რო­მელ­საც ინ­კე­ბი აკონ­ ტ­რო­ლებ­დნ­ ენ, ასამ­დე გან­სხ­ ­ვა­ვე­ბუ­ლი ეთ­ნი­კუ­რი ჯგუ­ფის ცხრა მი­ლი­ო­ნი წარ­მო­მად­გე­ნე­ლი ცხოვ­რობ­და. ასე­თი მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ ნი აღ­მას­ვ­ლა გან­სა­კუთ­რე­ბულ აღ­ფ­რ­თო­ვა­ნე­ბას იწ­ვევს იმ გა­ რე­მო­ე­ბის გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბით, რომ ინ­კებ­მა არ იცოდ­ნენ ბორ­ ბ­ლი­ა­ნი ტრან­ს­პორ­ტის გა­მო­ყე­ნე­ბა და არ ჰქონ­დათ ან­ბა­ნუ­რი დამ­წერ­ლო­ბა. თუმ­ცა, იმ­პე­რი­ის მრა­ვალ­რიცხოვ­ნე­ბი­სა და გან­ვი­თა­რე­ბუ­ლო­ ბის მი­უ­ხე­და­ვად, ინ­კე­ბის ცი­ვი­ლი­ზა­ცი­ამ ოქ­რო­ზე და­ხარ­ბე­ბუ­ლ ეს­პა­ნე­ლთა წი­ნა­აღ­მდ ­ ეგ ვე­რა­ფე­რი გა­აწყო. სა­მო­ქა­ლა­ქო ომე­ ბითა და ეპი­დე­მი­ე­ბით და­სუს­ტე­ბუ­ლი ინ­კე­ბი ორა­სამ­დე კონ­კის­ კა­დო­რის ად­ვი­ლი ლუკ­მა გახ­და — ფრან­სის­კო პი­სა­როს მე­თა­ უ­რო­ბით ეს­პა­ნე­ლებ­მა XVI სა­უკ­ უ­ნე­ში ინ­კას უამ­რა­ვი მე­ო­მა­რი ამოწყ­ვი­ტეს, ხო­ლო მა­თი იმ­პე­რა­ტო­რი და­ატყ­ვე­ვეს. ეს­პა­ნე­ლთა გა­მო­ჩე­ნი­დან სულ რა­მ­დე­ნი­მე ათ­წ­ლე­ულ­ში რამ­დე­ნი­მე­მი­ლი­ო­ ნი­ა­ნი იმ­პე­რია ნა­ხე­ვარ მი­ლი­ო­ნამ­დე შემ­ცირ­და, ხო­ლო XVI სა­ უ­კუ­ნის მე­ო­რე ნა­ხე­ვარ­ში ინ­კას დე­და­ქა­ლაქ კუს­კოს მო­ე­დან­ზე ეს­პა­ნე­ლებ­მა ბო­ლო ბე­ლადს მოჰ­კ­ვე­თეს თა­ვი, რი­თაც სა­ბო­ ლო­ოდ და­უს­ვეს წერ­ტი­ლი ინ­კების სა­მე­ფო დი­ნას­ტი­ას.

ძალ­ზე სა­ინ­ტე­რე­სო და ნი­შან­დობ­ლი­ვია ინ­კას ცი­ვი­ლი­ზა­ცი­ის გან­ვი­თა­რე­ბის გა­რე­მო­ე­ბე­ბი და ის მემ­კ­ვიდ­რე­ობ­ ა, რომელიც მა­თი გა­ნად­გუ­რე­ბის შემ­დ­გომ მა­ინც გა­დარ­ჩა და ჩვე­ნამ­დე მო­აღ­წია ცნო­ბე­ბი­სა თუ კულ­ტუ­რუ­ლი არ­ტე­ფაქ­ტე­ბის სა­ხით. სა­ყუ­რადღე­ბოა მარ­თ­ვის მიდ­გო­მე­ბი, რომლებითაც ინ­კე­ბი იმ­ პე­რი­ის ფორ­მი­რე­ბი­სას ხელ­მ­ძღ­ვა­ნე­ლობ­დ­ნენ: დაპყ­რო­ბილ ხალ­ხებს ისი­ნი კი არ ანად­გუ­რებ­დ­ნენ და ჟლეტ­დ­ნენ, არა­მედ ცდი­ლობ­დ­ნენ მაქ­სი­მა­ლუ­რად ურ­თი­ერ­თ­გა­და­ჯაჭ­ვუ­ლი სო­ცი­ ა­ლურ­-ე­კო­ნო­მი­კუ­რი და კულ­ტუ­რუ­ლი ქსე­ლი აეწყოთ მთე­ლი

68 VOYAGER 29/2023

იმ­პე­რი­ის მას­შ­ტა­ბით. დაპყ­რო­ბილ ეთ­ნო­სებს სა­კუ­თა­რი ღმერ­ თე­ბის თაყ­ვა­ნის­ცე­მაც არ ეკ­რ­ძა­ლე­ბო­დათ, ერ­თა­დერ­თი, ინ­კას იმ­პე­რი­ის ოფი­ცი­ა­ლუ­რი ენის, კე­ჩუ­ის ცოდ­ნა იყო სა­ვალ­დე­ბუ­ ლო. კე­ჩუა დღემ­დე ერ­თ­-ერ­თი ყვე­ლა­ზე გავ­რ­ცე­ლე­ბუ­ლი ენაა პე­რუ­ში ეს­პა­ნუ­რის მე­რე. ინ­კე­ბი ორი­ენ­ტი­რე­ბუ­ლი იყ­ვნ­ ენ არ­ სე­ბუ­ლი ცოდ­ნის მაქ­სი­მა­ლუ­რად გავ­რ­ცე­ლე­ბა­ზე მთელ იმ­პე­ რი­ა­ში, ასევე, ეკო­ნო­მი­კუ­რი კავ­ში­რე­ბისა და მმარ­თ­ვე­ლო­ბის გაძ­ლი­ე­რე­ბა­ზე. შე­დე­გად, ინ­კებ­მა იმ პე­რი­ო­დის­თ­ვის, ერ­თ­ერ­თი უძ­ლი­ე­რე­სი ბი­უ­როკ­რა­ტი­ულ ­ ი აპა­რა­ტი შექ­მ­ნეს, რო­მე­ ლიც მთე­ლი იმ­პე­რი­ის მას­შტ ­ ა­ბით აწარ­მო­ებ­და საქ­მე­ებს. იმა­ ზე, რომ ინ­კას ცი­ვი­ლი­ზა­ცია არ იყო ორი­ენ­ტი­რე­ბუ­ლი დაპყ­ რო­ბი­ლი ხალ­ხე­ბის ფი­ზი­კურ გა­ნად­გუ­რე­ბა­ზე, მა­თი რე­ლი­გი­უ­ რი რი­ტუ­ალ ­ ე­ბიც მეტყ­ვე­ლებს. ინ­კას მთა­ვა­რი ღვთა­ე­ბა მზე იყო და, რო­გორც სხვა კო­ლუმ­ბამ­დე­ლი ცი­ვი­ლი­ზა­ცი­ე­ბის ღვთა­ე­ბა, ინ­კას მზეც მსხვერ­პ­ლ­შე­წირ­ვას მო­ითხოვ­და. ვერ ვიტყ­ვით, რომ ამ იმ­პე­რი­აშ­ ი ადა­მი­ა­ნებს ღვთა­ე­ბას არ სწი­რავ­დ­ნენ, თუმ­ცა არა ისეთი მასშტაბებით, როგორითაც მაიას ცნობილ იმპერიაში. გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლი ყუ­რადღე­ბა ინ­კას იმ­პე­რი­ა­ში გა­ნათ­ლე­ბასა და მეც­ნი­ე­რე­ბებს ეთ­მო­ბო­და. დაპყ­რო­ბი­ლი პრო­ვინ­ცი­ე­ბის მმარ­თ­ვე­ლთა შვი­ლებს მთე­ლი იმ­პე­რი­ის მას­შ­ტა­ბით სკო­ლებ­ში სას­წავ­ლებ­ლად უშ­ვებ­დ­ნენ, სა­დაც ახალ­გაზ­რ­დე­ბი რე­ლი­გი­ას, გე­ო­მეტ­რი­ას, ის­ტო­რი­ას, სამ­ხედ­რო და ორა­ტო­რულ ხე­ლოვ­ნე­ ბას ეუფ­ლე­ბოდ­ნენ. ინ­კე­ბი დიდ ცოდ­ნას ფლობ­დ­ნენ ას­ტ­რო­ნო­ მი­ას­ ა და მა­თე­მა­ტი­კა­ში, მე­დი­ცი­ნა­სა და ქი­რურ­გი­აშ­ ი. დღემ­დე ბო­ლომ­დე ამო­უხ­ს­ნე­ლი­ა, თუ რო­გორ ახერ­ხებ­დნ­ ენ ამ იმ­პე­რი­ ა­ში რა­მდე­ნი­მე­ტო­ნი­ა­ნი ლო­დე­ბის ისე მჭიდ­როდ შედუღებას, რომ ახ­ლაც კი არ შე­იმ­ჩ­ნე­ვა მცი­რე­დი ნაპ­რა­ლი. გან­სა­კუთ­რე­

ბულ აღ­ნიშ­ვ­ნას ინ­კას „კვანძოვანი დამ­წერ­ლო­ბა“ — კი­პუ იმ­ სა­ხუ­რებს. გრძელ ბა­წარ­ზე სხვა­დას­ხ­ვა ფე­რის ძა­ფე­ბის შე­ხა­ მე­ბითა და სხვა­დას­ხ­ვა ზო­მის კვან­ძე­ბის კომ­ბი­ნა­ცი­ით. ინ­კე­ბი ან­გა­რი­შობ­დ­ნენ გა­და­სა­ხა­დებს, აფიქ­სი­რებ­დ­ნენ სხვა­დას­ხვ­ ა ის­ტო­რი­ულ მოვ­ლე­ნას და აწარ­მო­ებ­დ­ნენ სტა­ტის­ტი­კურ აღ­ რიცხ­ვებს. ზუს­ტად ინ­კას ცი­ვი­ლი­ზა­ცი­ას უნ­და ვუ­მად­ლო­დეთ ჩვენს რა­ცი­ ონ­ში კარ­ტო­ფი­ლის გა­მო­ჩე­ნას. იმის გა­მო, რომ ინ­კე­ბი მთი­ან ად­გი­ლებ­ში სახ­ლობ­დ­ნენ, ძა­ლი­ან პრობ­ლე­მუ­რი საკითხი იყო მი­წათ­მოქ­მე­დე­ბა. ეს პრობ­ლე­მა ინ­კებ­მა ცი­ცა­ბო ფერ­დო­ბებ­ზე ტე­რა­სე­ბის გაჭ­რით გა­დაწყ­ვი­ტეს, სა­დაც სი­მინ­დის, პო­მიდ­ვ­რის, არა­ქი­სის, წი­წა­კის, ნეს­ვის, ანა­ნა­სის, კა­კა­ოს, ბამ­ბისა და კარ­ტო­ ფი­ლის მო­სა­ვა­ლი მოჰ­ყავ­დათ. ცალ­კე აღ­ნიშ­ვ­ნას იმ­სა­ხუ­რებს ინ­კას სა­ი­რი­გა­ციო სის­ტე­მე­ბი, რომ­ლე­ბიც დღე­საც გვაოცებს. ინ­კე­ბის ზუს­ტად ამ სა­ო­ცა­რი მემ­კ­ვიდ­რე­ო­ბის სა­ნა­ხა­ვად გა­ვე­შუ­ რეთ პე­რუ­ში, ორ­კ­ვი­რი­ან და­უ­ვიწყარ ტურ­ში.

69 VOYAGER 29/2023

მოგ­ზა­უ­რის ჩა­ნა­წე­რე­ბი

ლი­მა ჩვე­ნი მოგ­ზა­უ­რო­ბა ამ ზღაპ­რულ ქვე­ყა­ნა­ში ლი­მიდან და­ვიწყეთ. პე­რუს დე­და­ქა­ლაქს, და­ახ­ლო­ებ­ ით 10 მი­ლი­ო­ნი ბი­ნად­რით, ხუთ­სა­ა­თი­ა­ნი ფრე­ნა აშო­რებს რი­ოს­ გან. ლი­მა პე­რუს სამ­რეწ­ ვე­ლო და ფი­ნან­სუ­რი ცენ­ტ­რი­ა, სა­დაც ქვე­ყა­ნა­ში წარ­მო­ე­ბუ­ლი პრო­დუქ­ცი­ის უდი­დე­სი ნა­წი­ლი მზად­დე­ბა. დე­და­ქა­ლა­ქის­გან მი­ღე­ბუ­ლი პირ­ვე­ლი შთა­ბეჭ­დი­ლე­ბა ნამ­დვ­ ი­ლად არ აღ­მოჩ­ნ­ და „წარუშლელი“, რად­გან თვალ­წინ ინ­დუს­ტ­რი­უ­ლი, საქ­მი­ან­ ი არ­ქი­ტექ­ტუ­რის ქა­ლა­ქი გა­დაგ­ვე­შა­ლა — ფარ­თო ქუ­ჩე­ბით, უღიმ­ ღა­მო შე­ნო­ბე­ბით, მო­ფუს­ფუ­სე ხალ­ხითა და ხმა­უ­რი­ან­ ი ტრან­ ს­პორ­ტით. სულ ცო­ტა ხნის დაკ­ვირ­ვე­ბის მე­რე გან­ს­ხ­ვა­ვე­ბუ­ლი დე­ტა­ლე­ბის შემჩნევას იწყებთ. პირ­ველ რიგ­ში, მივ­ხ­ვ­დი, რომ ჩე­მი რის ვა­ი-­ვაგ­ლა­ხით ნას­ წავ­ლი ბრა­ზი­ლი­უ­რი პორ­ტუ­გა­ლი­უ­რი დი­დად სა­ამ­ ა­ყო და გა­ მო­სა­დე­გი პე­რუ­ში არ არის, რად­გან ეს­პა­ნუ­რე­ნო­ვან ქვე­ყა­ნა­ში არ ფლო­ბენ ამ ენას და ძა­ლი­ან უკ­ვირთ, რო­დე­საც ცდი­ლობთ, ეს­პა­ნუ­რად ესა­უბ­როთ. მე­ო­რე, რაც თვალ­ში მოგხვდებათ, თა­ ვად ხალ­ხია — პე­რუ­ში უმე­ტეს­წი­ლად ინ­დი­ელ ­ ე­ბი ცხოვ­რო­ბენ, რომელთაც დაბალი აღნაგობა და სახასიათო სახის ამი­ტომ, ქუ­ჩა­ში ისე და­დი­ხართ, რო­გორც გენ­დალ­ფი ჰო­ბი­ტე­ბის და­ სახ­ლე­ბა­ში (კინოფილმიდან „ბეჭდების მბრძა­ნე­ბე­ლი“). მე­სა­ მე სა­ინ­ტე­რე­სო დაკ­ვირ­ვე­ბა უსაფ­რ­თხო­ე­ბას ეხე­ბა — რი­ოს­გან გან­ს­ხვ­ ა­ვე­ბით, სა­დაც კრი­მი­ნა­ლურ ქმე­დე­ბას ყო­ველ კუთხე-­ კუნ­ჭულ­ში მო­ე­ლი, ლი­მა­ში არ მოძ­რა­ო­ბენ და­ბუ­რულ­შუში­ან­ ი მან­ქა­ნე­ბით, ფან­ჯრ ­ ე­ბიც ჩა­წე­უ­ლი აქვთ და ქუ­ჩა­შიც ტე­ლე­ფონს,

ფო­ტო­ა­პა­რატსა თუ სხვა ციფ­რულ მოწყო­ბი­ლო­ბებს თა­ვი­სუფ­ ლად ხმა­რო­ბენ. ლამის იყო, ყუ­რე­ბი ჩა­მოვ­ყა­რეთ ინ­დუს­ტ­რი­უ­ ლი არ­ქი­ტექ­ტუ­რის პე­იზ­ ა­ჟთა ცქე­რით, მაგ­რამ შემ­დეგ ქა­ლა­ქის დათ­ვა­ლი­ე­რე­ბა სა­ფეხ­მავ­ლო და ავ­ტო­ბუ­სის ტუ­რე­ბით გან­ვაგ­ რ­ძეთ და სულ ცო­ტა ხან­ში აბ­სო­ლუ­ტუ­რად სხვა­ნა­ი­რი ლი­მა გა­ და­ი­შა­ლა თვალ­წინ. ლი­მა ტუ­რის­ტე­ბის დი­დი ნა­კა­დე­ბით ხა­სი­ათ­დე­ბა, რა­საც გა­ნა­ პი­რო­ბებს ქა­ლა­ქის ლა­მა­ზი ის­ტო­რი­უ­ლი ცენ­ტრ ­ ი, არ­ქე­ო­ლო­ გი­უ­რი ძეგ­ლე­ბი, ღა­მის ცხოვ­რე­ბა, მუ­ზე­უ­მე­ბი, ხე­ლოვ­ნე­ბის გა­ლე­რე­ე­ბი, ფეს­ტი­ვა­ლე­ბი და ერ­თ­-ერ­თი ყვე­ლა­ზე გემ­რი­ე­ლი სამ­ზა­რე­უ­ლო. ლი­მას ის­ტო­რი­უ­ლი ცენ­ტ­რი იუნეს­კოს მსოფ­ ლიო მემ­კ­ვიდ­რე­ო­ბის ძეგ­ლ­თა სი­ა­ში არის, კო­ლო­ნი­უ­რი ეპო­ ქის არ­ქი­ტექ­ტუ­რის გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლი ნი­მუ­შე­ბის გა­მო. ზუს­ტად ამ კუთხით და­ვი­ნა­ხეთ ლი­მა ქა­ლა­ქის ტუ­რებ­ზე, რო­დე­საც ჯერ ინ­კამ­დე­ლი ცი­ვი­ლი­ზა­ცი­ის უძ­ვე­ლე­სი ტაძ­რის ნან­გ­რე­ ვებს ვეს­ტუმ­რეთ, ხო­ლო შემ­დეგ ულა­მა­ზეს მო­ედ­ნებ­ზე გა­ვე­ დით, სა­დაც კო­ლო­ნი­უ­რი არ­ქი­ტექ­ტუ­რის მშვე­ნი­ე­რი ნი­მუ­შე­ბი ვათ­ვა­ლი­ე­რეთ — სა­ხელ­მ­წი­ფო ინ­სტ ­ ი­ტუ­ტე­ბი, მუ­ზე­უ­მე­ბი და ტაძ­რე­ბი. ლი­მას უამ­რავ სა­ინ­ტე­რე­სო მუ­ზე­უმს შო­რის ერ­თ­-ერ­ თი გა­მორ­ჩე­უ­ლი ოქ­როს ფონ­დი­ა, სა­დაც და­ახ­ლო­ე­ბით ისე­თი ექ­ს­პო­ნა­ტე­ბია წარ­მოდ­გე­ნი­ლი, „კაპიტანი გრან­ტის შვი­ლე­ბის“ კითხ­ვი­სას რომ წარმოისახავთ — ინ­დი­ელ­თა პა­ტა­რა ქან­და­კე­ ბე­ბი, მო­ოქ­რო­ვი­ლი ნიღ­ბე­ბი, ჭრე­ლი, ამო­ქარ­გუ­ლი ნო­ხე­ბი და ოქ­როს სამ­კა­უ­ლე­ბი.

70 VOYAGER 29/2023

Huaca Pucllana

71 VOYAGER 29/2023

მოგ­ზა­უ­რის ჩა­ნა­წე­რე­ბი

გა­დავ­წყ­ვი­ტეთ, პირ­ვე­ლი დღე ლი­მა­ში გემ­რი­ე­ლი ვახ­შ­მით დაგ­ ვეს­რუ­ლე­ბი­ნა და მი­რაფ­ლო­რეს­ში მდე­ბა­რე რეს­ტო­რა­ნი შე­ ვარ­ჩი­ეთ, რო­მე­ლიც შიგ ოკე­ა­ნე­ში იყო შეჭ­რი­ლი და ტალ­ღე­ბი რეს­ტორ­ნის იატა­კის ქვეშ გა­მუდ­მე­ბით დგა­ფუ­ნობ­დ­ნენ მთე­ლი ვახ­შ­მის გან­მავ­ლო­ბა­ში. ცო­ტა­თი უც­ნა­უ­რი იყო იმის გა­ფიქ­რე­ბა, რომ მოგ­ზა­ურ ­ ო­ბის პირ­ველ დი­ლას ატ­ლან­ტი­კის ოკე­ა­ნეს­თან ვი­სა­უზ­მეთ რი­ოშ­ ი, ხო­ლო სა­ღა­მოს წყნარ ოკე­ა­ნეს­თან ვი­ვახ­ შ­მეთ ლი­მა­ში.

სა­ინ­ტე­რე­სო იყო მოქ­მე­დი ტაძ­რის დათ­ვა­ლი­ე­რე­ბა, რო­მელ­საც მე­თექ­ვ­ს­მე­ტე სა­უ­კუ­ნის ბიბ­ლი­ო­თე­კა ჰქონ­და შე­მო­ნა­ხუ­ლი — და­ ახ­ლო­ე­ბით ისეთ ოთახ­ში, ჰა­რი პო­ტე­რი რომ მე­ცა­დი­ნე­ობ­და ჰოგ­ ვარ­ტ­ს­ში. და­მაგ­ვირ­გ­ვი­ნე­ბე­ლი დე­ტა­ლი, რო­მელ­მაც სა­ბო­ლო­ოდ გა­და­უს­ვა ხაზი პირ­ველ, არცთუ სა­ხარ­ბი­ე­ლო შთა­ბეჭ­დი­ლე­ბას ქა­ლა­ქის შე­სა­ხებ, წყნა­რი ოკე­ა­ნე აღ­მოჩ­ნ­და. ის ლა­მაზ სა­ნა­პი­რო ზო­ლად იყო გა­და­ჭი­მუ­ლი და ჰო­რი­ზონ­ტ­ზე ოკე­ა­ნი­სა და ცის ფე­რე­ ბი ერ­თ­მა­ნეთ­ში ჰარ­მო­ნი­უ­ლად გა­და­დი­ო­და. ლი­მა უბ­ნე­ბა­დაა და­ყო­ფი­ლი, რომელთაგან თითოეულს თავისი ფუნქცია აქვს — სად ფა­ვე­ლე­ბი­ა, სად სა­შუ­ალ ­ ო ფე­ნა ცხოვ­რობს, სად სა­ხელ­მ­წი­ფო სტრუქ­ტუ­რე­ბი და ბიზ­ნეს­ცენ­ტ­რია გან­ლა­გე­ ბუ­ლი. უბა­ნი მი­რაფ­ლო­რე­სი, რო­მე­ლიც წყნარ ოკე­ან­ ეს ესაზღ­ ვ­რე­ბა, ერ­თ­-ერთ ყვე­ლა­ზე პრეს­ტი­ჟულ უბ­ნად მი­იჩ­ნე­ვა, სა­დაც უხ­ვა­დაა მი­მო­ფან­ტუ­ლი სას­ტუმ­რო­ე­ბი, სა­ვაჭ­რო ცენ­ტ­რე­ბი, რეს­ ტორ­ნე­ბი, პარ­კე­ბი, ბა­რე­ბი, კლუ­ბე­ბი, კი­ნო­თე­ატ­რე­ბი, კა­ფე­ე­ბი და ტუ­რის­ტე­ბი.

72 VOYAGER 29/2023

Exterior of the Rosa Nautica Restaurant in Miraflores district in Lima

იკა და პა­რა­კა­სი მე­ო­რე დი­ლას ლი­მიდან ავ­ტო­ბუ­სით, პე­რუს სამ­ხ­რეთ­-აღ­მო­სავ­ ლე­თით გა­ვემ­გ­ზავ­რეთ — იკას­კენ. იკა ქვეყ­ნის ერ­თ­-ერთ ის­ტო­ რი­უ­ლი რე­გი­ონ­ ი­ა, სა­დაც სხვა­დას­ხ­ვა კულ­ტუ­რებ­მა აღ­მო­ცე­ნე­ბა ათი ათა­სი წლის წინ და­იწყეს. მათ შო­რის იყო იკა, ნას­კა, ჩინ­ჩა და პა­რა­კა­სი. აუცი­ლებ­ლად იმ­სა­ხუ­რებს აღ­ნიშ­ვ­ნას პე­რუს სატ­რან­სპ­ ორ­ტო სის­ტე­მა, კერ­ძოდ, სა­ქა­ლაქ­თა­შო­რი­სო ავ­ტო­ბუ­სე­ბი, რომლებმაც სრულად აღმაფრთოვანა. ავ­ტო­სად­გუ­რი – სუფ­თა, დი­დი, კარ­ გად ორ­გა­ნი­ზე­ბუ­ლი; ავ­ტო­ბუ­სე­ბი – ორ­სარ­თუ­ლი­ა­ნი, მო­წეს­ რი­გე­ბუ­ლი, ინ­ტერ­ნე­ტითა და ყა­ვით უზ­რუნ­ველ­ყო­ფი­ლი და კომ­ფორ­ტუ­ლი; სა­რე­ი­სო ტრან­სპ­ ორ­ტი დრო­უ­ლად, გან­რი­გის მი­ხედ­ვით, წა­მი-­წამ­ში და­დის — ფაქ­ტობრივად ლა­თი­ნუ­რი ამე­ რი­კის შვე­ი­ცა­რი­ა­ში ამოვ­ყა­ვი თა­ვი. სა­ინ­ტე­რე­სო და­სათ­ვა­ლი­ე­ რე­ბე­ლი იყო ლი­მი­დან იკამ­დე გზაც, რო­მე­ლიც ოკე­ან­ ეს მი­უყ­ ვე­ბო­და. ერ­თ­მა­ნეთს ენაც­ვლ ­ ე­ბო­და უდაბ­ნოს, მდე­ლო­ებ­ ის, და ზღვის­პი­რა ქა­ლა­ქე­ბის პე­ი­ზა­ჟე­ბი. ზო­გი და­სახ­ლე­ბა კოხ­ტად იყო

გან­ლა­გე­ბუ­ლი ოკე­ა­ნის პი­რას, ზო­გი კი ნა­ხევ­რად დან­გ­რე­უ­ლი მი­წუ­რე­ბისგან შედგებოდა. მდე­ლო­ებ­ზე ეროვ­ნულ პონ­ჩო­ებ­სა და ქუ­დებ­ში გა­მოწყო­ბი­ლი გლე­ხე­ბი შრო­მობ­დ­ნენ. პირ­ვე­ლი და­ნიშ­ნუ­ლე­ბის წერ­ტი­ლი იკის რე­გი­ონ­ში ოკე­ა­ნის პი­რას მდე­ბა­რე პა­ტა­რა სა­კუ­რორ­ტო ქა­ლა­ქი, პა­რა­კა­სი იყო. პა­რა­კა­სი მი­ნი ­ტუ­რის­ტუ­ლი ჰა­ბია მთელ ახ­ლომ­დე­ბა­რე კუნ­ძუ­ ლებს შო­რის — ყვე­ლას­თ­ვის, ვინც იკას რე­გი­ონ­ში მოგ­ზა­უ­რო­ბას გა­დაწყ­ვეტს. ქა­ლა­ქი ერ­თ­-ერ­თი მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი სა­კუ­რორ­ტო ზო­ნა­ცაა პე­რუ­ში.

73 VOYAGER 29/2023

მოგ­ზა­უ­რის ჩა­ნა­წე­რე­ბი

პა­რა­კას­ში ერთ კოხ­ტა სას­ტუმ­რო­ში დავ­ბი­ნავ­დით. მას ლა­მა­ზი სა­ნა­პი­რო­და საკ­მა­ოდ შთამ­ბეჭ­და­ვი მუ­ზე­უმ­ ი, სა­დაც პა­რა­კა­სის კულ­ტუ­რის­თ­ვის და­მა­ხა­სი­ა­თე­ბე­ლი არ­ტე­ფაქ­ტე­ბი იყო გა­მო­ფე­ ნი­ლი — ტექ­ს­ტი­ლი და ბუმ­ბუ­ლის­გან დამ­ზა­დე­ბუ­ლი ნა­კე­თო­ბე­ბი. სას­ტუმ­რო­ში მცი­რეხ­ნი­ა­ნი მოს­ვე­ნე­ბის შემ­დეგ, იკის რე­გი­ო­ნის ვე­ნა­ხთა მო­სა­ნა­ხუ­ლებ­ლად გა­ვე­შუ­რეთ. მე­ვე­ნა­ხე­ობ­ ა პე­რუ­ში XVI სა­უ­კუ­ნი­დან ვი­თარ­დე­ბა, ანუ იმ დრო­ ი­დან, რო­ცა რე­გი­ონ­ ი ეს­პა­ნე­ლებ­მა და­იპყ­რეს. ვე­ნა­ხე­ბის უმე­ ტე­სო­ბა ქვეყ­ნის ცენ­ტ­რა­ლურ სა­ნა­პი­როს­თა­ნაა გა­შე­ნე­ბუ­ლი, მათ შო­რის, იკის რე­გი­ონ­შიც. გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლად აღ­სა­ნიშ­ნა­ ვია პე­რუს ნა­ციო­ნა­ლუ­რი სას­მე­ლი, პის­კო, რო­მე­ლიც ფერ­მენ­ ტი­რე­ბუ­ლი ყურ­ძ­ნის წვე­ნის დის­ტი­ლა­ცი­ის შე­დე­გად მზად­დე­ბა (ფაქტობრივად, პე­რუ­უ­ლი არა­ყი­ა).

პის­კო ეს­პა­ნე­ლებ­მა პირ­ვე­ლად XVI სა­უ­კუ­ნე­ში და­ა­ყე­ ნეს იმის­თ­ვის, რომ მსგავ­სი სას­მლის ეს­პა­ნე­თი­დან იმ­ პორ­ტი შე­ემ­ცი­რე­ბი­ნათ. ოფი­ცი­ა­ლუ­რი პე­რუ­უ­ლი პის­კო ხუთ რე­გი­ონ­ში მზად­დე­ბა და ერ­თ­-ერ­თი სწო­რედ იკა­ა. სას­მელს სპი­ლენ­ძის ქვა­ბებ­ში აყე­ნე­ბენ და წყლით არ აზა­ვე­ბენ. პის­კოს ერ­თ­-ერ­თი გავ­რ­ცე­ლე­ბუ­ლი ფორ­მაა „პისკო პუ­რო“ (სუფთა პის­კო) და ის მხო­ლოდ ერ­თი სა­ხე­ ო­ბის ყურ­ძ­ნის­გან მი­ი­ღე­ბა. პე­რუ­სა და მთელ ლა­თი­ნურ ამე­რი­კა­ში ძალ­ზე პო­პუ­ლა­რუ­ლია კოქ­ტე­ი­ლი „პისკო სა­უ­ერ“ (მჟავე პის­კო), რო­მე­ლიც შემ­დე­გი ინ­გ­რე­დი­ენ­ ტე­ბის­გან მზად­დე­ბა: პის­კო, ლა­ი­მის წვე­ნი, შაქ­რის სი­ რო­ფი, კვერ­ცხის გუ­ლი და ყი­ნუ­ლი.

ჩვე­ნი ღვი­ნის ტუ­რის პირ­ვე­ლი გა­ჩე­რე­ბა ვე­ებ­ ერ­თე­ლა ვე­ნა­ხე­ბი და ღვი­ნის ქარ­ხა­ნა იყო, სა­დაც ღვი­ნისა და პის­კოს წარ­მო­ებ­ ის პრო­ ცესს გა­ვე­ცა­ნით. რა თქმა უნ­და, გავ­სინ­ჯეთ კი­დეც თეთ­რი და ვარ­ დის­ფე­რი შუშ­ხუ­ნა ღვი­ნო, თეთ­რი და წი­თე­ლი ღვი­ნო და ტრა­დი­ ცი­უ­ლი პის­კო. ქარ­ხა­ნა კოხ­ტა და მოვ­ლი­ლი ჩან­და. წი­თელ ფერ­ ში გე­მოვ­ნე­ბით გა­ეფ ­ ორ­მე­ბი­ნათ. ეს ჯერ ტუ­რის და­საწყი­სი იყო, არა­და, პირ­ვე­ლი დე­გუს­ტა­ცი­ის შემ­დეგ, უკ­ვე შე­ვატყ­ვე, რომ მზად ვი­ყა­ვი, ინ­დი­ელ ­ ე­ბის მხარდამხარ კონ­კის­კა­დო­რე­ბის წი­ნა­აღ­მ­ დეგ მებ­რძ­ ო­ლა. მე­ო­რე გა­ჩე­რე­ბაც ღვი­ნის ქარ­ხა­ნა იყო, პე­რუ­უ­ლი ქვევ­რე­ბით, ძვე­ლი ხის საწ­ნა­ხ­ლითა და რეს­ტორ­ნით, სა­დაც უგემ­ რი­ე­ლე­სი ად­გი­ლობ­რი­ვი კერ­ძე­ბი და­ვა­გე­მოვ­ნეთ და, რა­ღა თქმა უნ­და, ღვი­ნო­ებ­ ი, ლი­ქი­ო­რე­ბი და პის­კო­ებ­ ი და­ვა­ყო­ლეთ.

74 VOYAGER 29/2023

ის­-ის იყო, მოვ­დუნ­დი, მო­ვი­თენ­თე და და­სას­ვე­ნებ­ლად მო­ ვემ­ზა­დე ღვი­ნის ტუ­რის დას­რუ­ლე­ბი­სას, რომ ქა­ლაქ იკის სი­ახ­ლო­ვეს უდაბ­ნოს მი­ვა­დე­ქით. იქა­უ­რი პე­ი­ზა­ჟე­ბი ძა­ლი­ან ჰგავ­და კი­ნო­ფილმ „გიჟი მაქ­სის“ (Mad Max) პე­ი­ზა­ჟებს — დი­ უ­ნე­ბი, ოაზი­სე­ბი და ბა­გი-­მან­ქა­ნე­ბი (მცირე ზო­მის, სპე­ცი­ ა­ლუ­რად გა­მაგ­რე­ბუ­ლი მან­ქა­ნე­ბი უდაბ­ნო­ში და დი­უ­ნებ­ზე ექ­ს­ტ­რე­მა­ლუ­რი ტა­რე­ბის­თ­ვის). ჩავ­ს­ხე­დით ამ ბა­გი-­მან­ქა­ ნა­ში და რომ მოწყ­და ად­გი­ლი­დან, ღვე­დის შეკ­ვ­რა და „ვაი დე­დას“ და­ძა­ხე­ბა ძლივს მო­ვას­წა­რით. ახ­ტა, დახ­ტა, დი­უ­ნებს გა­და­ახ­ტა, ხან ერთ გვერ­დზ­ ე დაწ­ვა, ხან მე­ო­რე­ზე, სათ­ვა­ ლე კე­ფა­ზე გა­და­მი­ვი­და, თვა­ლე­ბი შუბ­ლ­ზე ამი­ვი­და და, ცო­ ტა ხნის წინ და­გე­მოვ­ნე­ბუ­ლი პის­კო უდაბ­ნოს კინაღამ უკან და­ვუბ­რუ­ნე. იყო ერ­თი წი­ვი­ლი, კი­ვი­ლი და ჟი­ვილ­-­ხი­ვი­ლი. ერ­თ­-ერ­თი ბავ­შვ­ ი პა­ნი­კა­ში ჩა­ვარ­და და მძღოლ­მა მან­ქა­ნა შუა გზი­დან ბა­ზა­ში მი­აბ­რუ­ნა. ისე­თი მად­ლო­ბე­ლი ვი­ყა­ვი იმ ბავ­შვ­ ის, ჩვე­ნი ტან­ჯ­ვა რომ და­ას­რუ­ლა... თუმ­ცა აღ­მოჩ­ნ­და, რომ სულ ტყუ­ი­ლად გა­მი­ხარ­და — მძღოლ­მა „პატივი დაგ­ვ­ დო“ და დი­უ­ნებ­ზე სა­ბურ­თა­ოდ უფა­სოდ მე­ო­რე წრე­ზე წაგ­ ვიყ­ვა­ნა. ბო­ლოს და ბო­ლოს, ერ­თ­-ერ­თი დი­უ­ნის მწვერ­ვალ­ ზე მო­ვე­ქე­ცით, გავ­ჩერ­დით და ბა­გი­დან უდაბ­ნოს პე­ი­ზა­ჟთა და­სათ­ვა­ლი­ე­რებ­ლად გად­მო­ვე­დით. თავ­გა­და­სავ­ლე­ბი აქ არ დას­რუ­ლე­ბუ­ლა — მძღოლ­მა მან­ქა­ნი­დან სერ­ფინ­გის და­ფე­ბი ამო­ა­ლა­გა და დი­უ­ნი­დან დაშ­ვე­ბა შე­მოგ­ვ­თა­ვა­ზა. კენ­წე­რო­ დან ქვე­მოთ რომ ჩა­ვი­ხე­დე, მივ­ხ­ვ­დი, სა­ვა­რა­უ­დოდ, პე­რუ­ში ვკვდე­ბო­დი, მაგ­რამ არ შე­ვიმ­ჩ­ნი­ე, დავ­წე­ქი ბორ­დ­ზე, ხე­ლე­ბი სა­ხე­ლუ­რებს ჩავ­ჭი­დე და მძღოლ­მაც თა­ვა­ზი­ან­ ად მკრა ხე­ ლი. მარ­თ­ლა სა­ო­ცა­რი გრძნო­ბა­ა, დი­უნ­ ი­დან სერ­ფით რომ

ეშ­ვე­ბით და­წო­ლი­ლი, თანაც საკ­მა­ოდ მა­ღა­ლი სიჩ­ქა­რით. იდაყ­ ვე­ბი თუ არ შე­კე­ცეთ და­ფა­ზე, ქვი­შა­ზე ხა­ხუ­ნის­გან და­გეწ­ვე­ბათ (მე, რა თქმა უნ­და, და­მეწ­ვა). სა­ნამ პა­რა­კას­ში დავ­ბ­რუნ­დე­ბო­ დით, მზის ჩას­ვ­ლის სა­ნა­ხა­ვად კი­დევ ერთ სა­ო­ცარ ად­გი­ლას გავ­ჩერ­დით — უდაბ­ნოს პა­ტა­რა ოაზის­თან, რო­მელ­საც უაკა­ჩი­ნა ჰქვი­ა. ოაზი­სი პა­ტა­რა ტბის გარ­შე­მოა გა­შე­ნე­ბუ­ლი და იქ მხო­ ლოდ ასამ­დე მუდ­მი­ვი მცხოვრებია. უაკა­ჩი­ნა ძა­ლი­ან მოს­წონთ ტუ­რის­ტებს, გან­სა­კუთ­რე­ბით, „სენდბორდინგის“ (ქვიშაზე და­ ფით სრი­ა­ლი) მოყ­ვა­რუ­ლებს.

75 VOYAGER 29/2023

მოგ­ზა­უ­რის ჩა­ნა­წე­რე­ბი

ბა­ლეს­ტას კუნ­ძუ­ლე­ბი და ნას­კას ცი­ვი­ლი­ზა­ცია მე­სა­მე დღეს, დი­ლი­დან, ბა­ლეს­ტას კუნ­ძუ­ლე­ბის ეროვ­ნულ ნაკ­რ­ძალ­ში გა­ვემ­გ­ზავ­რეთ პა­ტა­რა ნა­ვით. ნაკ­რ­ძა­ლი ულა­ მა­ზე­სი პე­ი­ზა­ჟე­ბით, გე­ოგ­ლი­ფით (გეომეტრიული ან ფი­გუ­რუ­ ლი გა­მო­სა­ხუ­ლე­ბა მი­წა­ზე) El Candelabro და მდი­და­რი ფა­უ­ ნით გა­მო­ირ­ჩე­ვა. გაგ­ვი­მარ­თ­ლა და მო­ვი­ნა­ხუ­ლეთ ვარ­ხ­ვე­ბის, პინ­გ­ვი­ნე­ბის, ზღვის ლო­მე­ბისა და სხვა ფრინ­ველ­თა კო­ლო­ნი­ ე­ბი. გან­სა­კუთ­რე­ბით შთამ­ბეჭ­და­ვი იყო სა­ნა­პი­რო გრო­ტე­ბი და ფრინ­ვე­ლთა გა­დაფ­რე­ნა შუ­ა­გულ ოკე­ან­ ე­ში, სა­დაც მათ, თევ­ ზებ­ზე ნა­დი­რო­ბის დაწყე­ბამ­დე, განბანვის რიტუალი ჩა­ატ ­ ა­რეს. ნა­ვით გა­სე­ირ­ნე­ბის და­მაგ­ვირ­გ­ვი­ნე­ბე­ლი მო­მენ­ტი დელ­ფი­ნე­ბის გა­მო­ჩე­ნა იყო — ყუ­რემ­დე გვდი­ეს, თით­ქოს მიგ­ვა­ცი­ლებ­დ­ნენ.

76 VOYAGER 29/2023

შემ­დე­გი გა­ჩე­რე­ბა ლე­გენ­და­რუ­ლი ქა­ლა­ქი ნას­კა­ა, სადაც პა­რა­კა­სი­დან იმა­ვე დღეს გა­ვემ­გ­ზავ­რეთ ავტობუსით. ნას­ კა ეწო­დე­ბა რო­გორც იკის რე­გი­ო­ნის ერ­თ­-ერთ პრო­ვინ­ცი­ ას, ასე­ვე იქ მდე­ბა­რე ყვე­ლა­ზე მსხვილ ქა­ლაქ­სა და კულ­ ტუ­რას, რო­მე­ლიც ამ ტე­რი­ტო­რი­ა­ზე აღ­მო­ცენ­და. რე­გი­ო­ნი ერ­თ­-ერ­თი ყვე­ლა­ზე მშრა­ლია მთელ მსოფ­ლი­ო­ში, რაც წყლით მო­მა­რა­გე­ბის პრობ­ლე­მებ­ზე დღემ­დე აისა­ხე­ბა. ნას­ კას პრო­ვინ­ცია ცნო­ბი­ლია ეგ­რეთ წო­დე­ბუ­ლი „ნასკას ხა­ზე­ ბით“ (გეოგლიფები), რო­მე­ლიც უფო­ლო­გე­ბის ერ­თ­-ერთი საყ­ვა­რელი მის­ტი­კური ლო­კა­ცი­აა. თა­ვად ნას­კას კულ­ტუ­რას რაც შე­ეხ­ ე­ბა, ის ძვე­ლი და ახა­ლი წელ­თაღ­რიცხ­ვე­ბის მიჯ­ ნა­ზე არ­სე­ბობ­და რა­მ­დე­ნი­მე ასე­უ­ლი წლის გან­მავ­ლო­ბა­ში და პა­რა­კა­სის კულ­ტუ­რის. ნას­კას კულ­ტუ­რას ახა­სი­ა­თებ­და ტექ­ს­ტი­ლის­გან დამ­ზა­დე­ბუ­ლი ნა­კე­თო­ბე­ბი, რომ­ლე­ბიც ერ­თ­­ -ერთ სა­უ­კე­თე­სო ნი­მუ­შე­ბად მი­იჩ­ნე­ვა პე­რუ­ში, და კე­რა­მი­კუ­ ლი არ­ტე­ფაქ­ტე­ბი, რომ­ლე­ბიც, ძი­რი­თა­დად, ოთხ ფერ­ში იყო მო­ხა­ტუ­ლი (შავი და ნა­რინ­ჯის­ფე­რი, თეთრ ან წი­თელ ფონ­ ზე). აგ­რეთ­ვე ამ კულ­ტუ­რას უკავ­ში­რე­ბენ „ნასკას ხა­ზებს“ და უნი­კა­ლუ­რი მი­წის­ქ­ვე­შა სა­ი­რი­გა­ციო აკ­ვე­დუ­კე­ბისა და ჭე­ბის შექ­მ­ნას. სა­ინ­ტე­რე­სო იყო თა­ვად გზაც პა­რა­კა­სი­დან ნას­კამ­დე. უდაბ­ ნო­თი გარ­შე­მორ­ტყ­მუ­ლი ბევ­რი და­სახ­ლე­ბუ­ლი პუნ­ქტ ­ ი გა­ვი­ა­ რეთ, გო­რა­კე­ბისა და ან­დე­ბის ულა­მა­ზე­სი პე­ი­ზა­ჟე­ბი ვი­ხი­ლეთ. ორი­ვე მხა­რეს ისე­თი თვალ­წარ­მ­ტა­ცი ხე­დე­ბი იშ­ლე­ბო­და, რომ გა­მა­ლე­ბუ­ლი ვა­ცე­ცებ­დი თვა­ლებს. ქა­ლაქ­ში ჩას­ვ­ლის­თა­ნა­ ვე გა­ვე­შუ­რეთ ნას­კას ცი­ვი­ლი­ზა­ცი­ის არ­ქე­ოლ ­ ო­გი­ურ ­ ი გათხ­ რე­ბის ად­გი­ლას, კერ­ძოდ, ერ­თ­-ერთ უძ­ვე­ლეს სა­მარ­ხებ­ზე (Chauchilla Cemetery), სა­დაც მუ­მი­ფი­ცი­რე­ბუ­ლი სხე­უ­ლე­ბი იპო­ვეს გათხ­რე­ბის დროს. მა­როდი­ო­რთა ხში­რი თავ­დას­ხმ­ ე­ ბის მი­უ­ხე­და­ვად, აკ­ლდ ­ ა­მე­ბის გარ­კ­ვე­უ­ლი ნა­წი­ლი ხე­ლუხ­ლე­ ბე­ლი გა­დარ­ჩა და ბევ­რი სა­ინ­ტე­რე­სო ექ­ს­პო­ნა­ტი შე­მო­უ­ნა­ხა არ­ქე­ო­ლო­გებს.

77 VOYAGER 29/2023

მოგ­ზა­უ­რის ჩა­ნა­წე­რე­ბი

ნას­კას გე­ოგ­ლი­ფე­ბი მოგ­ზა­ურ ­ ო­ბის მე­ოთხე დღე ჩემს და­ბა­დე­ბის დღეს და­ემ­თხ­ვა. ალ­ბათ ასეთ სა­ჩუ­ქარს ვერც კი წარ­მო­ვიდ­გენ­დი, რაც ამ ლა­ მაზ­მა და სა­ინ­ტე­რე­სო დღემ მო­მიმ­ზა­და — დი­ლი­დან ნას­კას გე­ ოგ­ლი­ფე­ბისკენ ავი­ღეთ გე­ზი და მომ­ც­რო აერო­პორ­ტის­კენ გა­ ვე­შუ­რეთ. ამ გე­ო­მეტ­რი­ულ ­ ი და ფი­გუ­რუ­ლი გე­ოგ­ლი­ფე­ბის დი­ამ­ ეტ­რი ათე­ უ­ლო­ბით მეტრს აღ­წევს, ამი­ტომ, ფაქ­ტობ­რი­ვად შე­უძ­ლე­ბე­ლია დე­და­მი­წის ზე­და­პი­რი­დან და­ნახ­ვა. ისი­ნი მფრი­ნა­ვებ­მა პირ­ვე­ ლად XX სა­უკ­ უ­ნის და­საწყის­ში აღ­მო­ა­ჩი­ნეს, რო­დე­საც პე­რუ­ში ფრე­ნე­ბი და­იწყო. ფი­გუ­რე­ბი და ხა­ზე­ბი უდაბ­ნოს მშრა­ლი ჰა­ვის წყა­ლო­ბით შე­მორ­ჩა დღემ­დე. მრა­ვა­ლი ჰი­პო­თე­ზა გაჟ­ღერ­და ნას­კას ხა­ზე­ბის და­ნიშ­ნუ­ლე­ბის შე­სა­ხებ. ზო­გი მათ უცხოპ­ლა­ ნე­ტელ­თა ასაფ­რენ­-­და­საფ­რენ ბი­ლი­კე­ბად მი­იჩ­ნევს; ზო­გი ინ­ კამ­დე­ლი ცი­ვი­ლი­ზა­ცი­ის სპორ­ტულ ბი­ლი­კე­ბად წარ­მო­იდ­გენს და ზო­გიც ემ­ხ­რო­ბა ვერ­სი­ას, რომ საქ­მე მსოფ­ლი­ო­ში ყვე­ლა­ზე დიდ ას­ტ­რო­ნო­მი­ულ კა­ლენ­დარ­თან გვაქვს. ჩვენ­მა გიდ­მა შემ­ დე­გი თე­ორ ­ ია შე­მოგ­ვ­თა­ვა­ზა: გვითხ­რა, რომ ბო­ლო ხა­ნებ­ში, მეც­ნი­ე­რე­ბი სულ უფ­რო მე­ტად ემ­ხ­რო­ბი­ან ვერ­სი­ას, რომ ხა­ზე­ბი

და ფი­გუ­რე­ბი რე­ლი­გი­უ­რი ბუნებისაა, იქ სხვა­დას­ხ­ვა რი­ტუ­ალს ატა­რებ­დ­ნენ ადა­მი­ა­ნე­ბი და ღმერთს წვი­მას შეს­თხოვ­დ­ნენ. გაკ­ვირ­ვე­ბას იწ­ვევს ამ ხა­ზე­ბის ადა ფი­გუ­რე­ბის შექ­მ­ნის ტექ­ ნო­ლო­გი­აც — არ და­გა­ვიწყ­დეთ, რომ VI სა­უ­კუ­ნე­ში (სწორედ ამ ეპოქით თარიღდება გეოგლიფები) საფ­რე­ნი აპა­რა­ტე­ბი ჯერ კი­დევ არ არ­სე­ბობ­და. რო­გორც ჩანს, ამ ცი­ვი­ლი­ზა­ცი­ის ხალ­ ხი გან­სა­კუთ­რე­ბულ გე­ნი­ას ფლობ­და გე­ო­მეტ­რი­ა­ში. ეს ბო­ლო დროს მო­პოვ­ე­ბუ­ლი მტკი­ცე­ბუ­ლე­ბე­ბითა და აღ­მო­ჩე­ნე­ბი­თაც დას­ტურ­დე­ბა: მომ­ცრ ­ ო ზო­მის ანა­ლო­გი­ური გე­ოგ­ლი­ფე­ბით, რომ­ლე­ბიც, სა­ვა­რა­უდ ­ ოდ, ეს­კი­ზე­ბის როლს ას­რუ­ლებ­და; და ფი­გუ­რე­ბის კი­დე­ებ­ში აღ­მო­ჩე­ნი­ლი, VI სა­უკ­ უ­ნით და­თა­რი­ღე­ბუ­ ლი ხის პა­ლო­ე­ბით, რომ­ლე­ბიც, სა­ვა­რა­უდ ­ ოდ, ერ­თ­გვ­ არ სა­კო­ ორ­დი­ნა­ტო სის­ტე­მას წარ­მო­ად­გენ­და. ნას­კას აერო­პორ­ტ­ში და­ახ­ლო­ე­ბით 2-3 სა­ათს ვე­ლო­დე­ბო­დით ამინ­დის გა­მოს­ვ­ლას. ბო­ლოს და ბო­ლოს, 6 ადა­მი­ა­ნი ჩაგ­ვ­ს­ხეს პა­წა­წი­ნა თვით­მ­ფ­რი­ნავ­ში, ჩა­მოგ­ვაც­ვეს ვე­ე­ბერ­თე­ლა ყურ­სა­­ სმე­ნე­ბი, ძრა­ვის ბღა­ვილს რომ არ შე­ვე­წუ­ხე­ბი­ნეთ, და ცა­ში ავი­

78 VOYAGER 29/2023

ჭე­რით. ყვე­ლა­ზე ცნო­ბი­ლი ფი­გუ­რე­ბი 40-300 მეტ­რის სი­მაღ­ლი­ დან ჩანს — მა­ი­მუ­ნი, ობო­ბა, კო­ლიბ­რი, ას­ტ­რო­ნავ­ტი, ხე, ხე­ლე­ბი, ტრა­პე­ცი­ე­ბი და ხა­ზე­ბის უამ­რ­ავი გა­დაკ­ვე­თა. მცი­რეხ­ნი­ა­ნი ფრე­ნის შემ­დეგ, გიდ­მა ქა­ლაქ ნას­კას­თან ახლომდებარე რა­მდე­ნი­მე ნაკ­ლე­ბად ცნო­ბი­ლი ად­გი­ლის მო­ ნა­ხუ­ლე­ბა შე­მოგ­ვ­თა­ვა­ზა და ესეც ნამ­დ­ვი­ლი აღ­მო­ჩე­ნა გახ­ და ჩემ­თ­ვის. ჯერ გა­ვე­მარ­თეთ არ­ქე­ო­ლო­გი­ურ ლო­კა­ცი­ა­ზე La Agujas de Cantallo, სა­დაც ნასკას ხა­ზე­ბის მსგავ­სი, მაგ­რამ ნაკ­ლე­ბად ცნო­ბი­ლი გე­ოგ­ლი­ფე­ბი­ა. ყვე­ლა­ზე სა­ინ­ტე­რე­სო ის იყო, რომ მათი და­ნახ­ვა შეგ­ვეძ­ლო გო­რა­კი­დან, რომ­ლის წვე­ რამ­დეც პა­ტა­რა ბი­ლი­კი იყო გაჭ­რი­ლი. მე­ო­რე გა­ჩე­რე­ბა ნას­კას უნი­კა­ლუ­რი სა­ი­რი­გა­ციო ჭე­ბის სის­ტე­ მა იყო — პუ­კი­ოს, რაც კე­ჩუ­ის ენა­ზე (ინკას იმ­პე­რი­ის ენა) წყა­ როს ნიშ­ნავს. გა­სა­ო­ცა­რი­ა, რომ VI სა­უ­კუ­ნე­ში შექ­მ­ნი­ლი სის­ტე­ მა და ზო­გი­ერ­თი ვე­ე­ბერ­თე­ლა ჭა დღემ­დე ფუნ­ქ­ცი­ო­ნი­რებს და წყლით უზ­რუნ­ველ­ყობს ამ მშრალ უდაბ­ნოს. მე­სა­მე და და­მაგ­ ვირ­გ­ვი­ნე­ბე­ლი ლო­კა­ცია ინ­კას პე­რი­ოდ ­ ის ნა­მო­სახ­ლა­რი იყო (Los Paredones). ნა­შუ­ადღევს ძალ­ზე კმა­ყო­ფი­ლე­ბი და და­ქან­ ცუ­ლე­ბი ავ­ტო­ბუ­სე­ბის სად­გუ­რის­კენ გა­ვე­შუ­რეთ, სა­ი­და­ნაც მოგ­ ზა­უ­რო­ბა ქა­ლაქ არე­ქი­პა­ში უნ­და გავ­მ­გ­ზავ­რე­ბუ­ლი­ყა­ვით.

79 VOYAGER 29/2023

მოგ­ზა­უ­რის ჩა­ნა­წე­რე­ბი

არე­ქი­პა თავ­გა­და­სავ­ლე­ბის მე­ხუ­თე დღე ქა­ლაქ არე­ქი­პა­ში სე­ირ­ნო­ბას და­ვუთ­მეთ. სი­დი­დით მე­ო­რე ქა­ლა­ქი პე­რუ­ში და არე­ქი­პის რე­ გი­ო­ნის ად­მი­ნის­ტ­რა­ცი­უ­ლი ცენ­ტ­რი ქვეყ­ნის სამ­ხ­რეთ ნა­წი­ლის მსხვილი ფი­ნან­სური, სამ­რეწ­ვე­ლო და სა­ვაჭ­რო ცენტრია. არე­ ქი­პა ეს­პა­ნე­ლებ­მა და­ა­არ­სეს და ქა­ლაქ­ში დღემ­დეა შე­მო­ნა­ხუ­ ლი კო­ლო­ნი­უ­რი არ­ქი­ტექ­ტუ­რის მშვე­ნი­ე­რი ნი­მუ­შე­ბი — ულა­მა­ ზე­სი შე­ნო­ბე­ბი, ტაძ­რე­ბი, კა­ფე­ე­ბი, ხო­ლო ის­ტო­რი­უ­ლი ცენ­ტ­რი იუნეს­კოს მსოფ­ლიო მემ­კ­ვიდ­რე­ო­ბის ძეგ­ლთ ­ ა ნუს­ხა­ში­ა. ქა­ლა­ ქის მშვე­ნი­ერ არ­ქი­ტექ­ტუ­რას თვალ­წარ­მ­ტაც ფონს ზღაპ­რუ­ლი ბუ­ნებ­რი­ვი პა­ნო­რა­მა უქ­მ­ნის — სა­მი ვულ­კა­ნი, რო­მელ­თა­გან ერ­თ­-ერ­თი დღემ­დე მოქ­მე­დი­ა. არე­ქი­პის ტე­რი­ტო­რია უძ­ვე­ლე­ სი დრო­ი­დან იყო და­სახ­ლე­ბუ­ლი და ქა­ლაქ­ში ინ­კამ­დე­ლი პე­რი­ ო­დის სა­ი­რი­გა­ციო არ­ხე­ბიც შე­მო­ნა­ხუ­ლი­ა. გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლად უნ­და აღ­ვ­ნიშ­ნოთ XVI სა­უ­კუ­ნის სან­ტა კა­ ტა­ლი­ნას დე­და­თა მო­ნას­ტე­რი, რო­მე­ლიც ქა­ლაქ­ში პა­ტა­რა ქა­ ლაქს უფ­რო ჰგავს, მო­ნას­ტ­რის ტე­რი­ტო­რი­აზ­ ე­ვე მოწყო­ბი­ლი სკვე­რე­ბით, მო­ედ­ნე­ბით, ქუ­ჩე­ბით, შად­რევ­ნე­ბითა და საცხოვ­ რე­ბე­ლი სახ­ლე­ბით. თა­ვის დრო­ზე, მო­ნას­ტ­რის ტე­რი­ტო­რი­ა­ზე მო­ნაზ­ონთა და მოსამსახურეთა რიცხ­ვი ასოც ადა­მი­ანს აღ­წევ­ და, რომ­ლე­ბიც ოთხ­მო­ცამ­დე სახ­ლ­ში იყ­ვნ­ ენ და­ბი­ნა­ვე­ბუ­ლნი. გა­სა­ო­ცა­რია ფერ­თა გა­მა, რო­მე­ლიც მო­ნას­ტ­რის ტე­რი­ტო­რი­აზ­ ე დე­კო­რის ნა­წი­ლად გვხვდე­ბა: წი­თე­ლი, ლურ­ჯი, მწვა­ნე და ყვი­ თე­ლი ჰარ­მო­ნი­უ­ლად ეხა­მე­ბა ერ­თ­მა­ნეთს. დღე არე­ქი­პის ის­ტო­რი­ულ ცენ­ტ­რ­ში, კო­ლო­ნი­უ­რი არ­ქი­ტექ­ ტუ­რის ულა­მა­ზეს რეს­ტო­რან­ში ვახ­შ­მო­ბით და­ვას­რუ­ლეთ. იმ­ ყო­ფე­ბო­დე პე­რუ­ში და არ და­აგ­ ე­მოვ­ნო ეროვ­ნუ­ლი სტა­ტუ­სის მქო­ნე კერ­ძი — სე­ვი­ჩე, წარ­მო­უდ­გე­ნე­ლი მკრე­ხე­ლო­ბა­ა. ეს უგემ­რი­ე­ლე­სი ზღვის პრო­დუქ­ტე­ბის შე­ჭა­მან­დი კუ­ბი­კე­ბად დაჭ­ რი­ლი ახა­ლი, უმი თევ­ზის­გან მზად­დე­ბა, რო­მე­ლიც ლა­ი­მი­სა და ლი­მო­ნის სო­უს­ში უნ­და და­მა­რი­ნად­დეს და ხახ­ვით, წი­წა­კი­თა და სხვა­დას­ხ­ვა სუ­ნე­ლე­ბით შე­იკ­მა­ზოს.

80 VOYAGER 29/2023

სან­ტა კა­ტა­ლი­ნას დე­და­თა მო­ნას­ტე­რი

81 VOYAGER 29/2023

მოგ­ზა­უ­რის ჩა­ნა­წე­რე­ბი

კო­კა და ჩი­ვაი არე­ქი­პი­დან პა­ტა­რა ქა­ლაქ ჩი­ვა­ის­კენ გა­ვე­შუ­რეთ. გზა ეროვ­ ნულ ნაკ­რ­ძალ­ზე გა­დი­ო­და, სა­დაც პე­რუ­სთ­ვის და­მა­ხა­სი­ა­თე­ ბე­ლი ცხო­ვე­ლე­ბი, აქ­ლე­მი­სებ­რ­თა ოჯა­ხის წარ­მო­მად­გენ­ლე­ბი — ალ­პა­კე­ბი ბი­ნად­რო­ბენ. ნაკ­რ­ძა­ლი გარ­შე­მორ­ტყ­მუ­ლია ულა­ მა­ზე­სი პე­ი­ზა­ჟე­ბით, მთე­ბით, მდე­ლო­ე­ბითა და ვულ­კა­ნე­ბით, რო­მელ­თა­გან ზო­გი­ერ­თი დღემ­დე მოქ­მე­დი­ა ამას მწვერ­ვა­ლი­ დან ამო­სუ­ლი კვამ­ლის სვე­ტიც მოწ­მობს. ეროვ­ნუ­ლი ნაკ­რძ­ ა­ლი 4,910 მეტ­რის სი­მაღ­ლე­ზე სრულ­დე­ბა და ეს ზუს­ტად ის წერ­ტი­ ლი­ა, სა­დაც ორ მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვან სა­კითხ­ზე უნ­და გა­ვა­მახ­ვი­ლო თქვე­ნი ყუ­რადღე­ბა — რე­კო­მენ­და­ცი­ე­ბი სი­მაღ­ლე­ზე მოგ­ზა­უ­რო­ ბი­სას და კო­კას კულ­ტუ­რა. კო­კა­ი­ნის ხე (ბუჩქი), ანუ კო­კა ტრო­პი­კუ­ლი მცე­ნა­რე­ა, რომ­ლის სამ­შობ­ლოდ ბო­ლი­ვია და პე­რუ მი­იჩ­ნე­ვა. ფარ­თო სა­ზო­გა­დო­ე­ ბის­თ­ვის ის XIX სა­უკ­ უ­ნის მე­ო­რე ნა­ხევ­რი­დან გახ­და ცნო­ბი­ლი, რო­დე­საც მი­სი გა­მო­ყე­ნე­ბა ნედ­ლე­უ­ლის სა­ხით, ნარ­კო­ტი­კუ­ლი სა­შუ­ა­ლე­ბის, კო­კა­ი­ნის და­სამ­ზა­დებ­ლად და­იწყეს. სამ­ხ­რეთ ამე­ რი­კის ან­დე­ბის კულ­ტუ­რებ­ში კო­კა ოდით­გან­ვე იყო ცნო­ბი­ლი. მა­გა­ლი­თად, პე­რუს ტე­რი­ტო­რი­ა­ზე კო­კას ფოთ­ლე­ბის მოხ­მა­რე­ ბის (ღეჭვის) ტრა­დი­ცია ძვე­ლი წელ­თაღ­რიცხ­ვის 6,000 წლი­დან ფიქ­სირ­დე­ბა არ­ქე­ოლ ­ ო­გი­უ­რი გათხ­რე­ბის შრე­ებ­ში. ინ­კას იმ­პე­რი­ა­ში კო­კას ფოთ­ლებს ოთხი დანიშნულებით მო­ იხმარდნენ: სა­ვაჭ­რო ეკვი­ვა­ლენ­ტის (ვალუტა) სახით; რი­ტუ­ა­ ლურ­-­ცე­რე­მო­ნი­ა­ლუ­რი მიზნებით; სა­მე­დი­ცი­ნო და პი­რა­დი მოხ­ მა­რე­ბისთვის (ღეჭვა, ან სას­მ­ლის და­ყე­ნე­ბა). კო­კას ფოთ­ლე­ბის და მის­გან დამ­ზა­დე­ბუ­ლი სხვა­დას­ხ­ვა პრო­დუქ­ტის (რო­გო­რი­ცაა სა­წუწ­ნი კან­ფე­ტე­ბი, ჩა­ი, ან სხვა) მოხ­მა­რე­ბა დღემ­დე ლე­გა­ლუ­ რია პე­რუ­ში. სი­მაღ­ლის­ა და წნე­ვის­გან გა­თან­გულ­მა მეც ვცა­დე კო­კას ფოთ­ლე­ბის და­ღეჭ­ვა (სამკურნალო მიზ­ნე­ბით), მაგ­რამ, სი­მარ­თ­ლე გითხ­რათ, არა­სა­სი­ა­მოვ­ნო გე­მო­სა და გა­ბუ­ჟე­ბუ­ლი ენის გარ­და, სხვა ვერაფერი ვიგ­რ­ძე­ნი.

რაც შე­ე­ხე­ბა მა­ღალ­მ­თი­ან რა­ი­ონ­ ებ­ში მოგ­ზა­უ­რო­ბას, პირ­ველ რიგ­ში უნ­და აღვ­ნიშ­ნო, რომ ავ­ტო­ბუ­სით მგზავ­რო­ბა მა­ღალ რე­გი­ო­ნებ­ში ძალ­ზე მო­სა­ხერ­ხე­ბე­ლია ერ­თი მარ­ტი­ვი მი­ზე­ზის გა­მო — დრო გეძ­ლე­ვათ, რომ ნელ­-­ნე­ლა შე­ეჩ­ვი­ოთ სი­მაღ­ლეს და წნე­ვის­გან გა­მოწ­ვე­უ­ლი არა­სა­სურ­ვე­ლი სიმ­პ­ტო­მე­ბის გა­ მოვ­ლე­ნის­თა­ნა­ვე, პრე­ვენ­ცი­ულ ­ ი ზო­მე­ბი მი­იღ ­ ოთ. მე­ო­რე, აუცი­ ლებ­ლად და­უ­ჯე­რეთ თქვე­ნი გი­დის რე­კო­მენ­და­ცი­ებს, რა­თა მი­ნი­მუ­მამ­დე და­იყ­ვა­ნოთ ყველა ეს დის­კომ­ფორ­ტი. გი­დი ოთხ ძი­რი­თად რე­კო­მენ­და­ცი­ას მოგ­ცემთ: მი­იღ ­ ეთ ბევ­რი სითხე; და­ ლი­ეთ კო­კას ჩა­ი, ან გა­წუწ­ნეთ კო­კას კან­ფე­ტი; იარეთ ნე­ლა და არა ძუნ­ძუ­ლით, ან თუნ­დაც აჩ­ქა­რე­ბუ­ლი ტემ­პით, და არა­ვი­თარ შემ­თხ­ვე­ვა­ში არ და­ი­ხა­როთ (არ გა­და­იხ­ ა­როთ წინ) რა­ი­მე ნივ­ თის ასა­ღე­ბად, ჩა­იკ­ უ­ზეთ თუ ამის აუცი­ლებ­ლო­ბა­ა. მე, რო­გორც ნამ­დ­ვილ­მა გუ­რულ­მა, აბ­სო­ლუ­ტუ­რად ყვე­ლა­ფე­რი სა­პი­რის­პი­როდ გა­ვა­კე­თე. რო­დე­საც ავ­ტო­ბუ­სი ჩვე­ნი მარ­შ­რუ­ ტის უმაღ­ლეს წერ­ტილ­ზე (თითქმის 5,000 მ) შე­ჩერ­და, იმ­დე­ნად თვალ­წარ­მ­ტა­ცი პა­ნო­რა­მუ­ლი ხე­დი გა­და­მე­შა­ლა, რომ მყი­სი­ ე­რად და­მა­ვიწყ­და გი­დის ყვე­ლა რე­კო­მენ­და­ცია და ხან გზის ერთ მხარეს მივ­ვარ­დი სუ­რა­თის გა­და­სა­ღე­ბად და ხან მე­ო­რე მხა­რეს. ავ­ტო­ბუს­თან რომ მივ­ბ­რუნ­დი, მივ­ხ­ვ­დი, რომ ცუ­და­დაა ჩე­მი საქ­მე — ფე­ხე­ბი მე­კე­ცე­ბო­და, სუნ­თ­ქ­ვა ამიჩ­ქარ­და, თავ­ბ­ რუ და­მეხ­ვა, ცო­ტაც და თავს შე­ვირ­ცხ­ვენ­დი. მაგ­რამ არა­ფე­რი შე­ვიმჩ­ნი­ე, ავი­ღე წყლის ბოთ­ლი და მშვი­დი გა­მო­მეტყ­ვე­ლე­ ბით ჩა­მოვ­ჯე­ქი სუ­ლის მო­სათ­ქ­მე­ლად. ცო­ტა ხან­ში ავ­ტო­ბუს­მაც

82 VOYAGER 29/2023

გზა გა­აგ­რ­ძე­ლა და უფ­რო დაბ­ლა და­ეშ­ვა, რა­მაც ოდ­ნავ შვე­ბით ამო­მა­სუნ­თქა. ჰა­ე­რი იმ­დე­ნად გა­მომ­შ­რა­ლი იყო, რომ ცხვი­რით სუნ­თ­ქ­ვა ძა­ლი­ან ჭირ­და — შეგ­რ­ძ­ნე­ბა ისე­თი იყო, თით­ქოს, სა­უ­ ნა­ში ხართ და ნეს­ტო­ე­ბი გეწ­ვით შე­სუნ­თ­ქ­ვი­სას. მთე­ლი გზა გა­ ბუ­ჟე­ბუ­ლე­ბი ვი­ყა­ვით ჟან­გ­ბა­დის უკ­მა­რი­სო­ბის­გან. კო­კას ფოთ­ ლე­ბიც დავ­ღე­ჭეთ, კო­კასა და სხვა მცე­ნა­რე­ე­ბის ჩა­იც დავ­ლი­ეთ, მაგ­რამ არა­ფერ­მა გვიშ­ვე­ლა და ჩი­ვა­იმ­დე ნა­ხევ­რად და­რე­ტი­ა­ ნე­ბუ­ლებ­მა ჩა­ვაღ­წი­ეთ. ჩი­ვაი მომ­ც­რო ქა­ლა­ქია პე­რუს სამ­ხ­რეთ ნა­წილ­ში, რო­მე­ლიც და­ახ­ლო­ე­ბით 3,600 მეტ­რის სი­მაღ­ლე­ზე მდე­ბა­რე­ობს ზღვის დო­ნი­დან და ულა­მა­ზეს ბუ­ნე­ბა­შია ჩაფ­ლუ­ლი. ჩი­ვა­ის მთა­ვა­რი ღირ­ს­შე­სა­ნიშ­ნა­ობ­ ა ცენ­ტ­რა­ლუ­რი მო­ე­და­ნი და თა­ვად ხალ­ხი­ა. ად­გი­ლობ­რი­ვე­ბი აქ პე­რუ­ულ ეროვ­ნულ სა­მო­სელ­ში არი­ან გა­ მოწყო­ბი­ლნი. ჩი­ვა­ის მახ­ლობ­ლად პო­პუ­ლა­რუ­ლი ტუ­რის­ტუ­ლი ლო­კა­ცი­აა კოლ­კას ხე­ო­ბა­, ამი­ტომ ქა­ლაქს ხში­რად მო­სას­ვე­ნებ­ ლად და აკ­ლი­მა­ტი­ზა­ცი­ის­თ­ვის იყე­ნე­ბენ და აქე­დან აგ­რ­ძე­ლე­ ბენ მოგ­ზა­უ­რო­ბას. ჩი­ვა­ი­ში ჩა­სუ­ლებ­მა სი­მაღ­ლის­გან გა­მოწ­ვე­უ­ლი თა­ვის ტკი­ვი­ ლის გან­კურ­ნე­ბა ტრა­დი­ცი­უ­ლი პე­რუ­უ­ლი კერ­ძე­ბით, პის­კო­თი და ეროვ­ნუ­ლი ცეკ­ვე­ბით გა­დავ­წყ­ვი­ტეთ. სა­ღა­მომ გემ­რი­ე­ლად და მხი­ა­რუ­ლად ჩა­ი­ა­რა ჩი­ვა­ის ერ­თ­-ერთ რეს­ტო­რან­ში, სა­დაც უგემ­რი­ე­ლე­სი კერ­ძე­ბის გარ­და, პე­რუ­უ­ლი ფოლ­კ­ლო­რის წარ­ მოდ­გე­ნი­თაც გაგ­ვი­მას­პინ­ძ­ლდ ­ ­ნენ. პის­კო­თი და ცეკ­ვე­ბით გა­ ხუ­რებ­ულე­ბი სას­ტუმ­რო­ში დავ­ბ­რუნ­დით, ვე­ე­ბერ­თე­ლა თბილ პლე­დებ­ში გა­ვეხ­ვი­ეთ და მომ­დევ­ნო თავ­გა­და­სავ­ლე­ბის მო­ლო­ დინ­ში ტკბი­ლად ჩა­ვი­ძი­ნეთ.

83 VOYAGER 29/2023

მოგ­ზა­უ­რის ჩა­ნა­წე­რე­ბი

84 VOYAGER 29/2023

ბერ­თე­ლა კონ­დო­რე­ბის ნა­ვარდს ხე­ო­ბის თავ­ზე. ამ თვალ­წარ­ მ­ტა­ცი სა­ნა­ხა­ობ­ ის­თ­ვის ათა­სო­ბით ტუ­რის­ტი და ფრინ­ველ­თა ფო­ტოგ­რა­ფი­ით გა­ტა­ცე­ბუ­ლი ადა­მი­ა­ნი დი­ლი­დან იკ­რი­ბე­ბა ხე­ ო­ბას­თან და სულ­მო­უთ­ქ­მე­ლად ელის კონ­დო­რე­ბის ჰა­ერ­ში ცეკ­ ვას. არა­ნაკ­ლებ მიმ­ზიდ­ვე­ლია მცი­რე სა­ლაშ­ქ­რო ბი­ლი­კი, რო­ მე­ლიც ხე­ობ­ ას მი­უყ­ვე­ბა და სრულ­დე­ბა ვე­ე­ბერ­თე­ლა სათ­ვალ­ თ­ვა­ლო მო­ედ­ნით, სა­ი­და­ნაც კა­ნი­ონ­ ი და ხე­ობ­ ა ხე­ლისგულ­ზეა გა­დაშ­ლი­ლი. პუ­ნო­ში უკ­ვე გვი­ან სა­ღა­მოს­კენ ჩა­ვაღ­წი­ეთ და ეგ­ რე­ვე სას­ტუმ­რო­ში დავ­ბა­ნაკ­დით. სი­მაღ­ლის­გან დის­კომ­ფორტს ჯერ კი­დევ ვგრძნობ­დით, რა­საც თა­ვის ტკი­ვი­ლიც ემა­ტე­ბო­და. პუ­ნოს სას­ტუმ­რო­ე­ბის­თ­ვის ვი­ზი­ტო­რთა ასე­თი მდგო­მა­რე­ო­ბა ჩვე­უ­ლებ­რი­ვი ამ­ბა­ვი იყო, ამი­ტო­მაც სერ­ვი­სე­ბის ნუს­ხა­ში უფა­ სოდ ჰქონ­დათ ჟან­გბ­ ა­დის სა­სუნ­თ­ქი ბა­ლო­ნიც.

კოლ­კას კა­ნი­ო­ნი ჩი­ვა­ი­ში აკ­ლი­მა­ტი­ზა­ცი­ის გავ­ლის შემ­დეგ, ქა­ლაქ პუ­ნოს­კენ გა­ ვემ­გ­ზავ­რეთ ავ­ტო­ბუ­სით, კოლ­კას კა­ნი­ო­ნის გავ­ლით, რო­მე­ლიც ერ­თ­-ერ­თი ყვე­ლა­ზე ღრმა კა­ნი­ო­ნია მსოფ­ლი­ოშ­ ი (ამერიკის გრან­დ­კა­ნი­ონ­ზე ორ­ჯერ ღრმა) — სიგ­რ­ძე 90 კი­ლო­მეტრს აღ­წევს, ხო­ლო სიღ­რ­მე – 1,000-2,000 მეტრს. გზად რა­მდე­ნი­მე­გან გავ­ჩერ­ დით, რა­თა უკეთ დაგ­ვეთ­ვა­ლი­ე­რე­ბი­ნა და დავ­მ­ტ­კ­ბა­რი­ყა­ვით სი­ ლა­მა­ზით, რომელსაც იქა­უ­რო­ბა გვთა­ვა­ზობ­და. პირ­ვე­ლი გა­ჩე­რე­ბა მომ­ცრ ­ ო ზო­მის და­სახ­ლე­ბუ­ლი პუნ­ქ­ტი იყო, ულა­მა­ზე­სი ეკ­ლე­სი­ით. გა­რე არ­ქი­ტექ­ტუ­რა­შიც და ეკ­ლე­სი­ის ში­ და მორ­თუ­ლო­ბა­შიც ძლი­ე­რად იგ­რ­ძ­ნო­ბო­და ეს­პა­ნუ­რი კო­ლო­ ნი­ა­ლიზ­მის ზე­გავ­ლე­ნა. სა­ოც­რად ჰარ­მო­ნი­უ­ლად იყო ჩაქ­სო­ვი­ ლი ეს მთე­ბით გარ­შე­მორ­ტყ­მუ­ლი პა­ტა­რა პე­რუ­უ­ლი სო­ფე­ლი სა­ერ­თო პე­ი­ზაჟ­ში, რო­მელ­საც გან­სა­კუთ­რე­ბულ პეწს მატებენ ად­გი­ლობ­რივ სა­მოს­ში გა­მოწყო­ბი­ლი მცხოვრებნი. ერ­თ­-ერთი უმ­თავ­რესი ღირ­ს­შე­სა­ნიშ­ნა­ო­ბა კოლ­კას კა­ნი­ო­ნი­სა კონ­დო­რე­ ბის ხე­ობ­ ა, სა­დაც შე­გიძ­ლი­ათ ახლოდან ადევნოთ თვალი ვე­ე­ 85 VOYAGER 29/2023

მოგ­ზა­უ­რის ჩა­ნა­წე­რე­ბი

პუ­ნო და ტბა ტი­ტი­კა­კა ტბა ტი­ტი­კა­კის სა­ნა­პი­რო­ზე გა­შე­ნე­ბუ­ლი ქა­ლა­ქი პუ­ნო 3,860 მეტ­რის სი­მაღ­ლე­ზე მდე­ბა­რე­ობს და, და­ახ­ლო­ე­ბით, 300,000 მო­ სახ­ლე ჰყავს. პუ­ნო რე­გი­ონ­ში მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი აგ­რა­რუ­ლი და კულ­ტუ­რუ­ლი ცენ­ტ­რი­ა, თუმ­ცა­ მი­სი მთა­ვა­რი ღირ­ს­შე­სა­ნიშ­ნა­ო­ ბა ტი­ტი­კა­კა და მი­სი კუნ­ძუ­ლე­ბი­ა. ტი­ტი­კა­კა მსოფ­ლიო­ში ყვე­ ლა­ზე მაღ­ლა მდე­ბა­რე სა­ნა­ოს­ნო ტბაა, და­სახ­ლე­ბუ­ლი ნა­პი­რით. ის სამ­ხ­რეთ ამე­რი­კის ყვე­ლა­ზე დი­დი და ღრმა ტბაც არის. მი­უ­ ხე­და­ვად იმი­სა, რომ მაღ­ლა­ა, აქ წყა­ლი არა­სო­დეს იყი­ნე­ბა. 190 კმ სიგ­რ­ძის ტბა ორი ქვეყ­ნის, პე­რუსა და ბო­ლი­ვი­ის ტე­რი­ტო­რი­ ა­ს აერ­თი­ან­ ებს. პუ­ნო­ში ხუმ­რო­ბენ ხოლ­მე, რომ პე­რუს ტე­რი­ტო­ რი­ა­ზე ტი­ტი მდე­ბა­რე­ობს, ხო­ლო ბო­ლი­ვი­ე­ლებს კა­კა შეხ­ვ­დათ. პუ­ნო­ს მო­სახ­ლე­ობ­ ა სამ ენა­ზე სა­უბ­რობს — ინ­კამ­დელ ინ­დი­ელ­ თა ენა­ზე, ინ­კას ენა­ზე ანუ კე­ჩუ­ა­ზე, და ეს­პა­ნუ­რად. ზო­გი მე­ოთხე ენა­ზეც ლაპარაკობს, ინ­გ­ლი­სუ­რზე, ასე რომ, პუ­ნო, პრაქ­ტი­კუ­ ლად, პო­ლიგ­ლოტ­თა ქა­ლა­ქი­ა.

86 VOYAGER 29/2023

87 VOYAGER 29/2023

მოგ­ზა­უ­რის ჩა­ნა­წე­რე­ბი

ძუ­ლე­ბი ტყუ­ი­ლად არ ჰქვი­ა. თა­ვის დრო­ზე ისინი არ იყო და­ფიქ­ სი­რე­ბუ­ლი რო­მე­ლი­მე კონ­კ­რე­ტულ ლო­კა­ცი­ა­ზე და ქა­რი საითაც და­უ­ბე­რავ­და, იქით მიჰ­ქონ­და — ხან პე­რუს აკ­ვა­ტო­რი­აშ­ ი იყ­ვ­ნენ და ხა­ნაც ბო­ლი­ვი­ა­ში. ბო­ლოს და ბო­ლოს, ამ ორი ქვეყ­ნის ოფი­ ცი­ა­ლუ­რი პი­რე­ბი და­ი­ღალ­ნენ მო­ტივ­ტი­ვე კუნ­ძუ­ლე­ბის დევ­ნით და ღუ­ზე­ბი „დაუწნეს“ ტბა­ზე „მოთარეშე“ ინ­დი­ე­ლებს თა­ვი­ან­თი სამ­ ფ­ლო­ბე­ლო­ე­ბის­თ­ვის — ერთ ად­გილ­ზე და­ა­ფიქ­სი­რეს. უაღ­რე­სად მარ­ტი­ვი და პრაქ­ტი­კუ­ლი გზა აქვთ უროს ტო­მის ინ­დი­ე­ლებს კონ­ ფ­ლიქ­ტე­ბთა მოგ­ვა­რებითვის — კუნ­ძუ­ლის ბე­ლად­მა, რო­მელ­საც ვსტუმ­რობ­დით, ვე­ე­ბერ­თე­ლა რკი­ნის ხერ­ხი გა­მო­ი­ტა­ნა დაწ­ნუ­ლი ქო­ხი­დან და აგ­ვიხ­ს­ნა, რომ რო­დე­საც ლერ­წმ­ ის კუნ­ძულ­ზე რამ­ დე­ნი­მე ოჯა­ხი ცხოვ­რობს და მათ შო­რის სე­რი­ო­ზუ­ლი უთან­ხ­მო­ე­ბა წარ­მო­ი­შო­ბა, ოჯა­ხის თავ­კა­ცე­ბი უბ­რა­ლოდ კუნ­ძულს შუ­ა­ზე გა­და­ ხერ­ხა­ვენ და ერ­თ­მა­ნეთს წიხ­ლის კვრით გა­მო­ე­ყო­ფი­ან ხოლ­მე. ტი­ტი­კა­კის ტბა­ში ბუ­ნებ­რი­ვი კუნ­ძუ­ლე­ბი­ცა­ა, რომ­ლებ­ზეც ისევ ინ­დი­ელ­თა ტო­მე­ბი სახ­ლო­ბენ. ერ­თ­-ერ­თი ასე­თია ტა­კი­ლეს კუნ­ძუ­ლი (ტეკილაში არ აგე­რი­ოთ), რო­მელ­საც მო­ტივ­ტი­ვე ლერ­წ­მის კუნ­ძუ­ლე­ბის მო­ნა­ხუ­ლე­ბის შემ­დ­გომ ვეწ­ვი­ეთ. კუნ­ ძულ­ზე არც პო­ლი­ცი­ა­ა, არც ცი­ხე, არც გზე­ბი, არც რა­ი­მე სატ­ რან­ს­პორ­ტო სა­შუ­ა­ლე­ბა და არც ძაღ­ლე­ბი და კა­ტე­ბი. პო­ლი­ცია ყვე­ლა­ზე დი­დი სა­ოც­რე­ბა ტი­ტი­კა­კის ტბა­ზე მო­ტივ­ტი­ვე კუნ­ძუ­ ლე­ბი და მათ­ზე მცხოვ­რე­ბი ინ­დი­ე­ლე­ბია (ეს არის უროს ტო­ მი). მო­ტივ­ტი­ვე კუნ­ძუ­ლე­ბი თა­ვი­დან ბო­ლომ­დე ხე­ლოვ­ნუ­რია — ლერ­წ­მის­გან დაწ­ნუ­ლი, ეს მცე­ნა­რე უხ­ვად მო­ი­პო­ვე­ბა ტბის სა­ნა­პი­რო­ზე. სა­ერ­თო ჯამ­ში, ტბა­ზე 85 მო­ტივ­ტი­ვე კუნ­ძუ­ლი­ა, რო­მელ­ზეც 1,000-მდე ინ­დი­ე­ლი დღემ­დე ცხოვ­რობს. ყო­ველ კუნ­ძულს თა­ვი­სი პრე­ზი­დე­ნტი ჰყავს, რო­მელ­საც ყო­ველ­წ­ლი­უ­ რად ირ­ჩე­ვენ. პრე­ზი­დენ­ტის ძა­ლა­უფ­ლე­ბის აღ­მ­ნიშ­ვნ­ ე­ლი ნივ­ თი პომ­პო­ნი­ა­ნი ჩან­თა­ა, რო­მელ­საც ყველ­გან და ყო­ველ­თ­ვის ატა­რებს. კუნ­ძუ­ლებ­ზე დაწ­ნუ­ლია ყვე­ლა­ფე­რი — სახ­ლე­ბი, ავე­ჯი, სკო­ლე­ბი, ნა­ვე­ბი, მგო­ნი ტე­ლე­ვი­ზო­რიც. ორი ძალ­ზე სა­ხა­ლი­სო ის­ტო­რია მოგ­ვიყ­ვა ერ­თ­-ერ­თი კუნ­ძუ­ლის პრე­ზი­დენ­ტ­მა. ლერ­წ­მის­გან დაწ­ნულ კუნ­ძუ­ლებს მო­ტივ­ტი­ვე კუნ­

88 VOYAGER 29/2023

მარ­ტი­ვი მი­ზე­ზის გა­მო არ არ­სე­ბობს — აქ კრი­მი­ნა­ლი არ ხდე­ბა და ნე­ბის­მი­ე­რი პრობ­ლე­მა სა­ერ­თო ძა­ლის­ხ­მე­ვით, კუნ­ძუ­ლის მთა­ვარ მო­ე­დან­ზე გვარ­დე­ბა. რაც შე­ეხ­ ე­ბა კა­ტე­ბისა და ძაღ­ ლე­ბის არარ­სე­ბო­ბას, მი­ზე­ზი ისა­ა, რომ, ისი­ნი აქ დე­ლი­კა­ტე­სად ით­ვ­ლე­ბი­ან. კუნ­ძუ­ლის მთა­ვა­რი სო­ფე­ლი 3,950 მეტ­რის სი­მაღ­ ლე­ზე მდე­ბა­რე­ობს, ხო­ლო ყვე­ლა­ზე მა­ღა­ლი წერ­ტი­ლი 4,050 მეტ­რზეა. სოფ­ლის გა­ნა­პი­რა საზღ­ვ­რე­ბი­დან ულა­მა­ზე­სი ხე­დე­ბი იშ­ლე­ბა თა­ვად ტი­ტი­კა­კის ტბა­ზე. კუნ­ძუ­ლი და მისი ქსო­ვის კულ­ტუ­რა იუნეს­­კოს კა­ცობ­ რი­ო­ბის მა­ტე­რი­ა­ლუ­რი კულ­ტუ­რის მემ­კ­ვიდ­რე­ო­ბის სი­ა­შია შე­ტა­ნი­ლი.

უნ­და გე­ნა­ხათ, რა შუ­რით ვა­ყო­ლებ­დით თვალს ტა­კი­ლეს კუნ­ ძუ­ლის მცხოვრებთ, რომ­ლე­ბიც ლა­ღად არ­ბოდ­ნენ აღ­მარ­თებ­ზე მა­შინ, რო­დე­საც ჩვენ ნე­ლი და ზან­ტი ნა­ბი­ჯით, ქო­ში­ნით, შეს­ ვე­ნე­ბე­ბითა და სხვა­დას­ხ­ვა ბა­ლა­ხის შეყ­ნოს­ვით ძლივს ვდგამ­ დით ნა­ბი­ჯებს. ისე, რაც პე­რუ­ში მოვ­ხ­ვდ ­ ი, ხან კო­კას ფოთ­ლებს ვღე­ჭავ, ხან ხე­ლისგულ­ზე დას­ხ­მულ ალ­კო­ჰოლს ვიყ­ნო­სავ, ხან ჟან­გ­ბა­დის ნი­ღა­ბი მი­კე­თია და ხან რა­ღაც ბა­ლა­ხებს ვი­ზელ — ერ­თი სიტყ­ვით, სულ წნე­ვას ვებ­რ­ძ­ვი!

89 VOYAGER 29/2023

მოგ­ზა­უ­რის ჩა­ნა­წე­რე­ბი გზა კუს­კომ­დე მოგ­ზა­ურ ­ ო­ბის მეცხ­რე დღეს პუ­ნო­დან ინ­კე­ბის ის­ტო­რი­ულ დე­ და­ქა­ლაქისკენ კუს­კოს­კენ გა­ვე­შუ­რეთ. ამ ტუ­რის­ტულ მარ­შ­ რუტს ავ­ტო­ბუ­სით, და­ახ­ლო­ე­ბით, ათი სა­ა­თი სჭირ­დე­ბა და გზად რა­მო­დე­ნი­მე სა­ინ­ტე­რე­სო ად­გილ­ზე ჩერ­დე­ბა.

რე­გი­ო­ნებს შო­რის. აქედან ნელ-­ნე­ლა დაშ­ვე­ბა და­ვიწყეთ და ქა­ლაქ სი­კუ­ან­ში (Sicuani) შევ­ჩერ­დით ულა­მა­ზეს ბუ­ნე­ბა­ში წა­ სა­ხემ­სებ­ლად.

პირ­ვე­ლი გა­ჩე­რე­ბა ქა­ლა­ქი პუ­კა­რაა (Pucara), ერ­თ­ერ­თი ინ­კამ­დე­ლი კულ­ტუ­რის, პუ­კა­რის სამ­შობ­ლო­. აქ შე­საძ­ ლებ­ლო­ბა გეძ­ლე­ვათ, მო­ი­ნა­ხუ­ლოთ უძ­ვე­ლე­სი არ­ქე­ო­ლო­გი­უ­ რი ძეგ­ლი, რო­მე­ლიც ძვე­ლი წელ­თაღ­რიცხ­ვის 1,800 წლით თა­ რიღ­დე­ბა, და XVIII სა­უ­კუ­ნის ეკ­ლე­სი­ა.

მე­ოთხე გა­ჩე­რე­ბა, ქა­ლა­ქი რაქ­ჩი (Raqchi), ცნო­ბი­ლია ინ­კას იმ­ პე­რი­ის ერ­თ­-ერ­თი გა­მორ­ჩე­უ­ლი არ­ქი­ტექ­ტუ­რუ­ლი ღირ­სშ­ ე­სა­ ნიშ­ნა­ო­ბით, ვი­რა­კო­ჩის ტაძ­რით (Wiracocha Temple).

მე­ო­რე გა­ჩე­რე­ბაა ლა რაია (La Raia) — მარ­შ­რუ­ტის ყვე­ლა­ზე მა­ღა­ლი წერ­ტი­ლი, რო­მე­ლიც 4,335 მეტ­რის სი­მაღ­ლე­ზე მდე­ ბა­რე­ობს და გარ­შე­მორ­ტყ­მუ­ლია ულა­მა­ზე­სი მწვერ­ვა­ლე­ბით, ან­დე­ბით. ლა რაია ერ­თ­გ­ვარი გამყოფია პუ­ნო­სა და კუს­კოს 90 VOYAGER 29/2023

კუს­კო კუს­კო ინ­კას იმ­პე­რი­ის დე­და­ქა­ლა­ქია (XIII-XVI სა­უ­კუ­ნე­ებ­ ი), რო­მე­ლიც 3,400 მეტ­რის სი­მაღ­ლე­ზე მდე­ბა­რე­ობს. ქა­ლა­ქის ის­ტო­რი­უ­ლი ცენ­ტ­რი ულა­მა­ზე­სი ქუ­ჩე­ბით, კო­ლო­ნი­ურ ­ ი არ­ქი­ ტექ­ტუ­რით, შთამ­ბეჭ­და­ვი ტაძ­რე­ბითა და ეროვ­ნულ სა­მოს­ში გა­ მოწყო­ბი­ლი ად­გი­ლობ­რი­ვი მო­სახ­ლე­ო­ბით, და­უ­ჯე­რე­ბელ სიმ­ ფო­ნი­ას ქმნის. კუს­კო იუნეს­კოს ძეგ­ლი­ა.

სე­ირ­ნობთ, ათ­ვა­ლი­ე­რებთ და ვერ ძღე­ბით, ვერ ახერ­ხებთ ბო­ ლომ­დე დატკბობას, არ გას­ვე­ნებთ სურ­ვი­ლი, რომ კი­დევ ერ­თხელ შე­ხე­დოთ, კი­დევ ერ­თხელ გა­ი­სე­ირ­ნოთ და კი­დევ ერ­თხელ აღ­ფრ ­ ­ თო­ვან­დეთ. სი­ლა­მა­ზისა და ეგ­ზო­ტი­კუ­რო­ბის ნა­ზავს, ად­გი­ლობ­რი­ ვი ხე­ლოვ­ნე­ბის ტრა­დი­ციათა ნი­უ­ან­სე­ბი უფ­რო სა­ინ­ტე­რე­სოს ხდის.

ჩვე­ნი მარ­შ­რუ­ტის მე­ხუ­თე და ბო­ლო გა­ჩე­რე­ბა კუს­კომ­დე კოხ­ტა და პა­ტა­რა ქა­ლა­ქი ან­და­უ­ა­ილ ­ ა­სი (Andahuaylas) იყო, სა­დაც კო­ ლო­ნი­ურ ­ ი ეპო­ქის ეკ­ლე­სიაა შე­მორ­ჩე­ნი­ლი. კუს­კო­ში სა­ღა­მოს­კენ ჩა­ვაღ­წი­ეთ და სას­ტუმ­რო­ში დავ­ბა­ნაკ­დით მო­სას­ვე­ნებ­ლად. მოგ­ზა­უ­რო­ბის მე­ა­თე დღე ინ­კას იმ­პე­რი­ის დე­ და­ქა­ლა­ქისა და მი­სი შე­მო­გა­რე­ნის დათ­ვა­ლი­ერ ­ ე­ბის­თ­ვის უნ­და დაგ­ვეთ­მო.

ეს­პა­ნე­ლი კონ­კის­კა­დო­რე­ბის მი­ერ ცეცხ­ლი­თა და მახ­ვი­ლით გავ­ რ­ცე­ლე­ბუ­ლი კა­თო­ლი­ციზ­მი ინ­დი­ელ­თა სახ­ვი­თი ხე­ლოვ­ნე­ბის ნი­მუ­შებსა თუ არ­ქი­ტექ­ტუ­რა­ში პრო­ტეს­ტის უნი­კა­ლუ­რი ფორ­ მე­ბი­თაა ასა­ხუ­ლი. კერ­ძოდ, კლა­სი­კურ ბიბ­ლი­ურ სცე­ნებ­სა და პერ­სო­ნა­ჟებ­ში ჩაქ­სო­ვი­ლია ინ­დი­ელ­თა რე­ლი­გი­ის ელე­მენ­ტე­ბი. მა­გა­ლი­თად, ეკ­ლე­სი­ებ­ში ქრის­ტეს გა­მო­სა­ხუ­ლე­ბა ყო­ველ­თ­ვის მი­წას უყუ­რებს, ზე­ცის მა­გივ­რად, რაც და­შიფ­რუ­ლად ნიშ­ნავს ინ­ დი­ელ­თა დე­და ბუ­ნე­ბის, მი­წის დე­დის პა­ტი­ვის­ცე­მას. აგ­რეთ­ვე, უარ­ყო­ფი­თი ბიბ­ლი­უ­რი პერ­სო­ნა­ჟი, იუდა, გა­მო­ხა­ტუ­ლია კონ­ კის­კა­დორ პი­სა­როს სა­ხით.

კო­ლო­ნი­უ­რი ეპო­ქის ეკ­ლე­სია. ან­და­უ­ა­ი­ლა­სი

91 VOYAGER 29/2023

მოგ­ზა­უ­რის ჩა­ნა­წე­რე­ბი

კუს­კო­სა და მის შე­მო­გა­რენ­ში სა­მას­ზე მე­ტი ის­ტო­რი­ულ­არ­ქე­ო­­ლო­გი­უ­რი ძეგ­ლია — უდი­დე­სი და უძ­ლი­ე­რე­სი ცი­ვი­ლი­ზა­ ცი­ის ნაშ­თე­ბი. იმ­დე­ნად მას­შტ ­ ა­ბუ­რი ტაძ­რე­ბი, ცი­ხე­სი­მაგ­რე­ებ­ ი და სხვა­დას­ხ­ვა სა­კულ­ტო და­ნიშ­ნუ­ლე­ბის კომ­პ­ლექ­სე­ბი­ა, რომ დათ­ ვა­ლი­ერ ­ ე­ბას ვერ ას­წ­რებთ, გინ­დათ, ყო­ვე­ლი მტკა­ვე­ლი შე­ის­წავ­ ლოთ და ხე­ლახ­ლა და­ი­ა­როთ. იმ­დე­ნად ექ­ცე­ვით შთა­ბეჭ­დი­ლე­ ბის ქვეშ, რომ ნა­ნახს ვე­ღარ იტევთ და ხვდე­ბით, რომ ერ­თი დღე კი არა, შე­იძ­ლე­ბა თვეც არ გე­ყოთ ამ უზარ­მა­ზა­რი იმ­პე­რი­ის მას­ შ­ტა­ბე­ბის გა­სა­აზ­რებ­ლად. ერ­თი სა­ინ­ტე­რე­სო დე­ტა­ლი — ცი­სარ­ტყე­ლა ინ­კას იმ­პე­რი­ის სიმ­ბო­ლოა და ქა­ლაქ კუს­კოს ოფი­ცი­ა­ლუ­რი დრო­შაც მის ფე­რებს იყე­ნებს. ამ დრო­შას კუს­კო­ში ყო­ ვე­ლი ფე­ხის ნა­ბიჯ­ზე შეხ­ვ­დე­ბით. პირ­ველ დღეს კუს­კო ყვე­ლა­ზე ტო­ლე­რან­ტუ­ლი ქა­ლა­ქიც კი მეგონა მთელ მსოფ­ლი­ო­ში.

რო­დე­საც კუს­კოს ის­ტო­რი­უ­ლი ცენ­ტ­რის დათ­ვა­ლი­ერ ­ ე­ბით გუ­ ლი ვი­ჯე­რეთ, ქა­ლა­ქის სი­ახ­ლო­ვეს უძ­ვე­ლე­სი მავ­ზო­ლე­უ­მი მო­ ვი­ნა­ხუ­ლეთ; ასე­ვე მო­ვი­ნა­ხუ­ლეთ ინ­კას საკ­სა­ი­უ­ამ­ ა­ნის (Sac­ sayhuamán) კომ­პ­ლექ­სის, ცი­ხე­სი­მაგ­რისა და ტაძ­რის ნარ­ჩე­ნე­ბი, რო­მე­ლიც ვე­ე­ბერ­თე­ლა ლო­დე­ბის­გა­ნაა აგე­ბუ­ლი და, კუს­კოს­ თან ერ­თად, შე­ტა­ნი­ლია იუნეს­კოს მსოფ­ლიო მემ­კ­ვიდ­რე­ო­ბის სი­ა­ში. ლე­გენ­დის მი­ხედ­ვით, კუს­კოს და­გეგ­მა­რე­ბა­ში, რო­მე­ლიც პუ­მას მოგ­ვა­გო­ნებს, საკ­სა­ი­უ­ა­მა­ნი ამ პუ­მის კბი­ლე­ბი­ა. მო­ვი­ნა­ხუ­ლეთ პუ­კა-­პუ­კა­რის ცი­ხე­სი­მაგ­რეც (Puka Pukara), რო­ მე­ლიც ნა­გე­ბია ფარ­თო კედ­ლე­ბით, ტე­რა­სე­ბი­თა და კი­ბე­ე­ბით და ინ­კე­ბის იმ­პე­რი­ის დროს ქა­ლაქ კუს­კოს თავ­დაც­ვის ნა­წი­ლი იყო. სა­ხე­ლი კი, სა­ვა­რა­უ­დოდ, კედ­ლე­ბის წი­თე­ლი ფე­რის­გან მომ­დი­ნა­რე­ობს — პუკა-­პუ­კა­რა, სიტყ­ვა­სიტყ­ვით, წი­თელ ცი­ხე­ სი­მაგ­რეს ნიშ­ნავს.

92 VOYAGER 29/2023

ვეწ­ვი­ეთ ტამ­ბო­მა­ჩა­ის (Tambomachay) ტა­ძარ­საც და ინ­კე­ბის მო­სას­ვე­ნე­ბელ ად­გილს, რო­მე­ლიც აბა­ნოს ფუნ­ქ­ცი­ას­ აც ას­რუ­ ლებ­და. კომ­პ­ლექ­სი მრა­ვა­ლი აკ­ვე­დუ­კის­გან, არ­ხია და კას­კა­ დის­გან შედ­გე­ბა.

93 VOYAGER 29/2023

მოგ­ზა­უ­რის ჩა­ნა­წე­რე­ბი

მა­ჩუ-­პიქჩუ კუს­კოს სი­ლა­მა­ზითა და მას­შ­ტა­ბე­ბით დატ­კ­ბო­ბას ვერ ას­წ­რებთ, რო­დე­საც მე­ორ ­ ე შო­კის­მომ­გ­ვ­რელ ემო­ცი­ას იღებთ, ემო­ცი­ას, რო­მელ­საც მა­ჩუ-­პიქ­ჩუ ჰქვი­ა. ის ჩვე­ნი მოგ­ზა­უ­რო­ბის­თ­ვი­საც ერ­თ­-ერ­თი მარ­გა­ლი­ტი იყო.

2,430 მეტ­რის სი­მაღ­ლე­ზე მდე­ბა­რე მაჩუ-პიქჩუ ინ­კე­ბის ცი­ვი­ ლი­ზა­ცი­ის გა­მორ­ჩე­უ­ლი ძეგ­ლი­ა, რო­მე­ლიც XV სა­უ­კუ­ნით თა­ რიღ­დე­ბა. არ­ქე­ო­ლოგ­თა უმ­რავ­ლე­სო­ბა მი­იჩ­ნევს, რომ ქა­ლა­ ქი ინ­კე­ბის იმ­პე­რა­ტო­რის ერ­თ­-ერთი მა­მული (რეზიდენცია) და მო­სას­ვე­ნე­ბელი ად­გილი იყო. ინ­კებ­მა მაჩუ-პიქჩუ ეს­პა­ნე­ლ კონ­კის­კა­დო­რთა გა­მო­ჩე­ნის მე­რე მი­ა­ტო­ვეს და, მი­უ­ხე­და­ვად იმი­სა, რომ ად­გი­ლობ­რი­ვებ­მა იცოდ­ნენ ამ ქა­ლა­ქის შე­სა­ხებ, და­ნარ­ჩენ­მა მსოფ­ლი­ომ მხო­ლოდ XX სა­უკ­ უ­ნე­ში აღ­მო­ა­ჩი­ ნა. იმის გა­მო, რომ ეს­პა­ნელ დამ­პყ­რობ­ლებს გა­გო­ნი­ლიც არ ჰქონ­დათ მა­ჩუ-­პიქ­ჩუს შე­სა­ხებ, ეს ად­გი­ლი გა­ნად­გუ­რე­ბას გა­ და­ურ­ჩა და, ახ­ლად აღ­მო­ჩე­ნის შემ­დ­გომ, მნიშ­ვნ­ ე­ლო­ვან და კარ­გად შე­მო­ნა­ხულ ის­ტო­რი­ულ ძეგ­ლად მოგ­ვევ­ლი­ნა. მა­ჩუ-­ პიქ­ჩუ იუნეს­კოს მსოფ­ლიო მემ­კ­ვიდ­რე­ობ­ ის ძეგ­ლ­თა ნუს­ხა­შია შე­ტა­ნი­ლი.

94 VOYAGER 29/2023

ინ­კე­ბის ქა­ლა­ქი ორ მთა­ვარ ნა­წი­ლა­დაა გა­ყო­ფი­ლი — ურ­ბა­ ნულ და აგ­რა­რულ სექ­ტო­რე­ბად. კომ­პლ ­ ექ­სი 140 სტრუქ­ტუ­ რის­გან შედ­გე­ბა მათ შო­რი­საა ტაძ­რე­ბი, სიწ­მინ­დე­ებ­ ი, პარ­კე­ბი და რე­ზი­დენ­ცი­ე­ბი, რომ­ლე­ბიც ჩა­ლით გა­და­ხუ­რულ სახ­ლებ­ საც მო­ი­ცავს. აგე­ბუ­ლია ას­ზე მე­ტი ქვის სა­ფე­ხუ­რი­ა­ნი კი­ბე და მრა­ვა­ლი შად­რე­ვა­ნი. აგ­რეთ­ვე ერ­თ­მა­ნეთ­თა­ნაა გა­და­ჯაჭ­ვუ­ლი კლდე­ებ­ში გაყ­ვა­ნი­ლი წყლი­სა და სად­რე­ნა­ჟო სის­ტე­მის არ­ხე­ბი, რომლებიც ძი­რი­თად სა­ირ ­ ი­გა­ციო სის­ტე­მას ქმნის. იმის გა­მო, რომ ეს­პა­ნე­ლებს გა­და­ურ­ჩა და შემ­დეგ გაწ­მინ­დეს და აღად­გი­ ნეს, დღეს თით­ქ­მის პირ­ვან­დე­ლი სა­ხით წარ­მოგ­ვიდ­გე­ბა თა­ნა­ მედ­რო­ვე მსოფ­ლი­ოს ეს სა­ოც­რე­ბა. ორი ძი­რი­თა­დი მარ­შ­რუ­ტი არ­სე­ბობს კუს­კო­დან მაჩუ-პიქჩუ­ზე მო­სახ­ვედ­რად — ერ­თი სა­ფეხ­მავ­ლოა (შეიძლება ვე­ლო­სი­პე­ დი­თაც), ეგ­რეთ წო­დე­ბუ­ლი „ინკების გზა“, რომ­ლის გა­სავ­ლე­ ლა­დაც რამ­დე­ნი­მე დღე გჭირ­დე­ბათ; და მე­ო­რეა მა­ტა­რებ­ლი­სა და ავ­ტო­ბუ­სის კომ­ბი­ნა­ცი­ა, რა­საც ერთ დღე­ში ას­წ­რებთ. დრო­ის უკ­მა­რი­სო­ბის გა­მო, ჩვენ მე­ო­რე ვა­რი­ან­ტ­ზე შევ­ჩერ­დით. ჩვე­ნი გზა მაჩუ-პიქჩუ­სკ­ ენ კუს­კო­დან და­იწყო. მა­ტა­რებ­ლით, და­ახ­ლო­ე­ბით, 3,5 სა­ა­თი დაგვჭირ­და და­სახ­ლე­ბულ პუნ­ქ­ტამ­დე, სა­ი­და­ნაც სპე­ცი­ა­ლუ­რი ავ­ტო­ბუ­სე­ბით და­ვი­ძა­რი­თ ინ­კას კომ­პ­ ლექ­სამ­დე. თვი­თონ მა­ტა­რებ­ლით მგზავ­რო­ბაც პა­ტა­რა და სა­ სი­ა­მოვ­ნო თავ­გა­და­სა­ვა­ლი აღ­მოჩ­ნ­და — პე­რუ­უ­ლი ფოლ­კის ჰან­გე­ბის ფონ­ზე, მა­ტა­რებ­ლის ფან­ჯ­რე­ბი­დან და გამ­ჭ­ვირ­ვა­ლე ჭერ­ში ვათ­ვა­ლი­ერ ­ ებ­დით გო­რა­კებს, მწვერ­ვა­ლებს, მდი­ნა­რე­ ებსა და მთის ფერ­დო­ბებ­ზე შე­ფე­ნილ ინ­კას ცნო­ბილ აგ­რო­ი­ა­ რუ­სებს. ავ­ტო­ბუსს მხო­ლოდ ოცი წუ­თი სჭირ­დე­ბა სად­გუ­რი­დან მაჩუ-პიქჩუს კომ­პ­ლექ­სამ­დე. მაგ­რამ ეს ოცი წუ­თიც, მა­ტა­რებ­ ლი­სა არ იყოს, მი­ნი თავ­გა­და­სა­ვა­ლია: ავ­ტო­ბუ­სი ნელ­-­ნე­ლა, სერ­პან­ტი­ნით მი­ღო­ღავს ზე­მოთ, მთის მწვერ­ვა­ლის­კენ და თქვენს თვალ­წინ ეტა­პობ­რი­ვად იფურ­ჩ­ქ­ნე­ბა ულა­მა­ზე­სი ხე­დე­ ბი — მთე­ბი, ტყე­ე­ბი, კლდე­ებ­ ი... და ეს ყვე­ლა­ფე­რი წარ­მო­უდ­გენ­ ლად დი­დი მას­შ­ტა­ბით. ვერ ას­წ­რებთ ამ სი­ლა­მა­ზით დატ­კ­ბო­ბას, რო­დე­საც წინ რა­ღაც ნაც­ნო­ბი გა­მოჩ­ნ­დე­ბა, რა­ღაც, რაც წიგ­ნ­ში გი­ნა­ხავთ ილუს­ტ­რა­ცი­აზ­ ე, ან რო­მე­ლი­ღაც გა­და­ცე­მა­ში მო­გიკ­ რავთ თვა­ლი. ჯერ არც გჯე­რათ, ფიქ­რობთ, რომ მო­გეჩ­ვე­ნათ, ამი­ტომ წყნა­რად ჩა­მო­დი­ხართ ავ­ტო­ბუ­სი­დან, იწყებთ სა­ფეხ­

მავ­ლო ტურს და უეც­რად, რა­მდე­ნი­მე ნა­ბიჯ­ში, თვალ­წინ ზუს­ტად ის მაჩუ-პიქჩუ იშ­ლე­ბა, რო­გო­რიც იცით, რო­გო­რიც გახ­სოვთ და რომ­ლის ნახ­ვაც თქვე­ნი ოც­ნე­ბა იყო. ზუს­ტად ამის გა­აზ­რე­ბის მო­მენ­ტი­დან და­დი­ხართ, რო­გორც სიზ­მარ­ში, და ვერ ძღე­ბით ხე­დე­ბით — ნა­გე­ბო­ბე­ბით, ბუ­ნე­ბით. გი­დი ცდი­ლობს, რა­ღაც მო­ გიყ­ვეთ, გითხ­რათ, რომ ინ­კებს ავე­ჯი არ ჰქონ­დათ; აგიხ­სნ­ ათ, რომ ინ­კე­ბის მი­ერ ადა­მი­ა­ნის მსხვერ­პ­ლ­შე­წირ­ვა არ იყო ისეთი მასშტაბური როგორიც მა­ი­ას ტომს სჩვე­ოდ ­ ა, მაგ­რამ თქვენ არ უს­მენთ, და­ბო­რი­ა­ლობთ ყო­ველ კუთხე-­კუნ­ჭულ­ში და გა­უ­თა­ ვებ­ლად ათ­ვა­ლი­ე­რებთ და ათ­ვა­ლი­ე­რებთ. და­ახ­ლო­ებ­ ით სა­მი სა­ა­თი გა­ვა­ტა­რეთ კომ­პ­ლექ­ს­ში და ინ­კას ძვე­ლი გზაც გა­ვი­ა­რეთ, მთა­ში გაჭ­რილი ვიწ­რო სა­ცალ­ფე­ხო ბილიკი, რომელსაც კლდე­ზე გა­და­კი­დე­ბულ უძ­ვე­ლეს ხი­დამ­დე მი­ყავ­ხართ. სხვა­თა შო­რის, თა­ვად მაჩუ-პიქჩუს ტე­რი­ტო­რი­აზ­ ე არ­სე­ბობს ერ­თი ექ­ს­კ­ლუ­ზი­უ­რი სა­ფეხ­მავ­ლო ტუ­რი, რომ­ლის ფარ­გ­ლებ­შიც გზა ერ­თ­-ერთ მწვერ­ვა­ლამ­დე ადის. თუმ­ცა, ად­გი­ლე­ბი იმ­დე­ნად შეზღუ­დუ­ლი­ა, რომ რა­მ­დე­ნი­მე თვით ად­რე უნ­და ჩა­ე­წე­როთ ამ მცი­რერ­ცხო­ვან ტუ­რის­ტულ ჯგუფ­ში მო­სახ­ვედ­რად. ჩვენ ეს ვერ მო­ვა­ხერ­ხეთ, თუმ­ცა არც ემო­ცი­ებ­ ის უკ­მა­რო­ბა გვიგ­რ­ძვ­ ­ ნი­ა. მაჩუ-პიქჩუ­დან გა­მოს­ვ­ლი­სას, სა­კუ­თა­რი ხე­ლით და დი­დი სი­ა­მა­ყით ჩა­ვირ­ტყი მე­გობ­რო­ბის დღი­უ­რად ქცე­ულ პას­პორ­ტ­ში ვე­ე­ბერ­თე­ლა ბე­ჭე­დი, რო­მე­ლიც ადას­ტუ­რებ­და, რომ იქ ნამ­დ­ვი­ ლად ვი­ყა­ვი და ბედ­ნი­ე­რი გა­ვე­მარ­თე უკან, კუს­კოს­კენ.

95 VOYAGER 29/2023

მოგ­ზა­უ­რის ჩა­ნა­წე­რე­ბი

ინ­კე­ბის წმინ­და ხე­ო­ბა მაჩუ-პიქჩუს მე­რე გგო­ნი­ათ, რომ ვე­ღა­რა­ფე­რი გა­გაკ­ვირ­ვებთ პე­რუ­ში, ამი­ტომ სკეპ­ტი­კუ­რა­დაც კი ვი­ყა­ვი გან­წყო­ბი­ლი წმინ­ და ხე­ო­ბის სხვა ტუ­რის­ტუ­ლი ღირ­ს­შე­სა­ნიშ­ნა­ო­ბე­ბის მი­მართ. თუმ­ცა რაც წინ მე­ლო­და, მო­ლო­დინს ნამ­დ­ვი­ლად გა­და­აჭ­ არ­ბა — მა­ჩუ პიკ­ჩუს შემ­დეგ არა­ნაკ­ლებ გა­სა­ო­ცა­რი ბუ­ნე­ბა, უზარ­მა­ ზა­რი აგ­რო­ი­არ ­ უ­სე­ბი, ძვე­ლი ნა­მო­სახ­ლა­რე­ბი და სა­მო­ნას­ტ­რო კომ­პ­ლექ­სე­ბი ვნა­ხე.

სა­ღა­მოს­კენ და­სახ­ლე­ბულ პუნქტ ჩინ­ჩი­რუს (Chinchiru) მი­ვა­ დე­ქით, სა­დაც შთამ­ბეჭ­და­ვი სა­ნა­ხა­ო­ბა დაგ­ვ­ხ­ვ­და: მთვა­რის შუქ­ზე მო­ფუს­ფუ­სე და ეროვ­ნულ ტან­საც­მელ­ში გა­მოწყო­ბი­ლი მცხოვრებნი კო­ლო­ნი­უ­რი ეპო­ქის ეკ­ლე­სი­ის ეზო­ში. მათ ძირს კარ­ტო­ფი­ლი გა­ეშ­ ა­ლათ გა­საშ­რო­ბად და ახა­რის­ხებ­დ­ნენ. სა­სი­ა­მოვ­ნოდ დაღ­ლი­ლე­ბი კუს­კოს და­ვუბ­რუნ­დით, სა­ი­და­ნაც კვლავ პე­რუს დე­და­ქა­ლაქ ლი­მის­კენ გვე­დო გზა.

ინ­კე­ბის წმინ­და ხე­ობ­ ა, რო­მე­ლიც პე­რუს ან­დებ­ში, მაჩუ-პიქჩუს ქვე­მოთ მდე­ბა­რე­ობს, ქა­ლა­ქებს, პი­საკ­სა (Pisac) და ოლი­ან­ტა­ ი­ტამ­ბოს (Ollantaytambo) შო­რის არის გა­და­ჭი­მუ­ლი. რე­გი­ო­ნი უძ­ვე­ლე­სი დრო­ი­დან ჰქონ­დათ ათ­ვი­სე­ბუ­ლი ხელ­საყ­რე­ლი გე­ ოგ­რა­ფი­უ­ლი ად­გილ­მ­დე­ბა­რე­ობ­ ი­სა და მდი­და­რი და ნო­ყი­ე­რი მი­წე­ბის გა­მო. ჯერ კი­დევ ძვე­ლი წელ­თაღ­რიცხ­ვის IX სა­უკ­ უ­ნი­ დან ფიქ­სირ­დე­ბა ამ რე­გი­ონ­ში სხვა­დას­ხ­ვა კულ­ტუ­რის აღ­მო­ცე­ ნე­ბა. XV სა­უკ­ უ­ნე­ში რე­გი­ონს ინ­კე­ბის იმ­პე­რია და­ე­პატ­რო­ნა და ეს­პა­ნე­ლთა გა­მო­ჩე­ნამ­დეც იქა­უ­რო­ბა ინ­კე­ბის­თ­ვის ბუ­ნებ­რი­ვი რე­სურ­სე­ბისა და სი­მინ­დის მოყ­ვა­ნის მთა­ვა­რი არე­ალ ­ ი იყო. ჩვე­ნი ტუ­რის პირ­ვე­ლი ლო­კა­ცია ქა­ლა­ქი პი­სა­კი გახ­ლ­დათ. ეს და­სახ­ლე­ბა შედგება საცხოვ­რე­ბე­ლი რა­ი­ო­ნის­გან, აგ­რა­რუ­ ლი იარუ­სე­ბისა და ინ­კას ძვე­ლი კომ­პ­ლექ­სის­გან. ეს­პა­ნელ­მა კონ­კის­კა­დორ­მა პი­სა­რომ ინ­კას კომ­პ­ლექ­სი XVI სა­უკ­ უ­ნის და­ საწყის­ში და­ან­გ­რი­ა. შემ­დე­გი გა­ჩე­რე­ბა ქა­ლა­ქი ოლი­ან­ტა­ი­ტამ­ბო იყო, რო­მე­ლიც გან­თ­ქ­მუ­ლია თა­ვი­სი ბაზ­რო­ბე­ბითა და ინ­კას უზარ­მა­ზა­რი არ­ ქე­ო­ლო­გი­უ­რი კომ­პ­ლექ­სით. ჩე­მი აზ­რით, ეს კომ­პ­ლექ­სი არაფ­ რით ჩა­მო­უ­ვარ­დე­ბა მა­ჩუ-­პიქ­ჩუს მას­შ­ტა­ბე­ბით. ლო­კა­ცია იმი­ თი­ცაა გა­მორ­ჩე­ულ ­ ი, რომ აგ­რა­რუ­ლი და­ნიშ­ნუ­ლე­ბის მქო­ნე იარუ­სთა უამ­რავ სის­ტე­მას მო­ი­ცავს. აქ­ვეა მთის ფერ­დო­ბებ­ზე შე­ფე­ნი­ლი, ინ­კე­ბის ცი­ვი­ლი­ზა­ცი­ის­თ­ვის და­მა­ხა­სი­ა­თე­ბე­ლი ბე­ ღელ­თა სის­ტე­მე­ბიც, მარ­ცვ­ ­ლე­უ­ლის შე­სა­ნა­ხად.

96 VOYAGER 29/2023

პა­ჩა­კა­მა­კი პე­რუ­ში გა­ტა­რე­ბუ­ლი ბო­ლო დღე ლი­მის ცენ­ტ­რ­ში სე­ირ­ნო­ბას და ქა­ლა­ქი­დან ორ­მო­ცი კი­ლო­მეტ­რის მო­შო­რე­ბით მდე­ბა­რე კი­დევ ერთ ის­ტო­რი­ულ ძეგლს, უდი­დეს არ­ქე­ო­ლო­გი­ურ კომ­პ­ლექსს, პა­ჩა­კა­მაკს და­ვუთ­მეთ. აქ ოთხი ცი­ვი­ლი­ზა­ცი­ის სა­კულ­ტო ნა­გე­ ბო­ბე­ბის ნაშ­თე­ბია შე­მო­ნა­ხუ­ლი, მათ შო­რის, ლი­მისა და ინ­კას ცი­ვი­ლი­ზა­ცი­ე­ბისაც. კომ­პ­ლექ­სის ტე­რი­ტო­რი­ა­ზე გან­ლა­გე­ბუ­ლია პი­რა­მი­და და სა­მარ­ხე­ბი. აქვეა ფრეს­კაც, რო­მე­ლიც III-VII სა­ უ­კუ­ნე­ე­ბით თა­რიღ­დე­ბა და ლი­მის კულ­ტუ­რას უკავ­შირ­დე­ბა. ქა­ლა­ქის გან­ვი­თა­რე­ბა VII-IX სა­უ­კუ­ნე­ებ­შიც გაგ­რ­ძელ­და, რო­ დე­საც ლი­მის კულ­ტუ­რას უარე­ბის სა­მე­ფო ჩა­ე­ნაც­ვლ ­ ა. უარე­ბის კულ­ტუ­რის გაქ­რო­ბის შემ­დ­გომ, პა­ჩა­კა­მაკ­მა რე­ლი­გი­ურ ქა­ლაქ­ სა­ხელ­მ­წი­ფოდ გა­ნაგ­რ­ძო არ­სე­ბო­ბა. ძი­რი­თა­დი ნა­გე­ბო­ბე­ბი IXXV სა­უკ­ უ­ნე­ებს მი­ე­კუთ­ვ­ნე­ბა, რო­დე­საც ტე­რი­ტო­რი­ა­ზე უკ­ვე ინ­ კე­ბი გა­ბა­ტონ­დ­ნენ.

ასე სა­ინ­ტე­რე­სოდ ჩა­ი­არ ­ ა და დას­რულ­და ჩვე­ნი მოგ­ზა­უ­რო­ბა სა­ო­ცარ პე­რუ­ში — ინ­კე­ბის იმ­პე­რი­ის ცენ­ტ­რშ­ ი. სა­ღა­მო ჟამს კი­ დევ ერ­თხელ გა­მო­ვემ­შ­ვი­დო­ბეთ დე­და­ქა­ლაქ ლი­მას და ბრა­ზი­ ლი­ის­კენ, შინ გა­ვემ­გ­ზავ­რეთ.

ეპი­ლო­გი რო­დე­საც პე­რუ­ში მოგ­ზა­უ­რო­ბის სუ­რა­თებს გა­და­ვავ­ლებ ხოლ­მე თვალს, ხან­და­ხან არ მჯე­რა, რომ ეს ყვე­ლა­ფე­რი ჩე­მი თვა­ლით ვნა­ხე; რომ მარ­თ­ლა ფე­ხით მო­ვი­ა­რე იქაურობა. პე­რუ­ში მოგ­ ზა­უ­რო­ბი­სას გეჩ­ვე­ნე­ბათ, თით­ქოს გე­ოგ­რა­ფი­ისა და ის­ტო­რი­ის სას­კო­ლო წიგ­ნე­ბი თქვენ თვალ­წინ გა­ცოცხ­ლ­და და მის ლა­მა­ზად გა­ფორ­მე­ბულ ფურ­ცლ ­ ებ­ში და­ა­ბი­ჯებთ. მუ­ზე­უ­მებ­სა და ქა­ლა­ ქებ­ში ზუს­ტად იმ ღირ­ს­შე­სა­ნიშ­ნა­ო­ბებს ნა­ხუ­ლობთ, რომლებზეც აქამ­დე მხო­ლოდ წა­გი­კითხავთ, ან­და რომლებიც სა­ტე­ლე­ვი­ზიო გა­და­ცე­მებ­ში გი­ნა­ხავთ. ერ­თ­დ­რო­უ­ლად უც­ნა­უ­რი და სა­სი­ა­მოვ­ ნო გან­ც­და­ა, რო­დე­საც ხვდე­ბით გა­რე­მო­ში, რომ­ლის წარ­მოდ­ გე­ნა­საც ბავ­შ­ვო­ბა­ში, სა­თავ­გა­და­სავ­ლო წიგ­ნე­ბის კითხ­ვი­სას ცდი­ლობ­დით. თქვენც გი­სურ­ვებთ, რომ ბავ­შ­ვო­ბის ოც­ნე­ბე­ბის ახ­დე­ნის­გან ისე­თი­ვე და­უ­ვიწყა­რი ემო­ცი­ე­ბი მი­გე­ღოთ, რო­გორც მე მაგრძნობინა უძ­ვე­ლეს­მა და ულა­მა­ზეს­მა პე­რუმ.

97 VOYAGER 29/2023

პერუ/ლიმა

ღირსშესანიშნაობა

პლა­ზა მა­ი­ორ დე ლი­მა

პლა­ზა სან მარ­ტი­ნი

პლა­ზა დე არ­მას დე ლი­მა — ქა­ლა­ქის და­ფუძ­ნე­ბის ერ­თ­-ერთ სა­თა­ვეს, მთა­ვარ მო­ე­დანს ამ სა­ხე­ლი­თაც იც­ნო­ბენ პე­რუ­ში. ის ის­ტო­რი­უ­ლი ლი­მას ცენ­ტ­რ­ში მდე­ბა­რე­ობს, გარს აკ­რავს მთავ­ რო­ბის სა­სახ­ლე, არ­ქი­ე­პის­კო­პო­სის სა­სახ­ლე, მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტის შე­ნო­ბა და პა­ლა­სიო დე ლა უნი­ო­ნი (საქალაქო კავ­ში­რის­თ­ვის მეცხ­რა­მე­ტე სა­უკ­ უ­ნის ბო­ლოს აგე­ბუ­ლი შე­ნო­ბა). ცნო­ბი­ლი­ა, რომ „ახალ სამ­ყა­რო­ში“ პირ­ვე­ლი ქა­ლა­ქე­ბის და­არ­სე­ბის ბრძა­ ნე­ბა და შე­სა­ბა­მის პრო­ცე­დუ­რებზე ინ­ფორ­მა­ცია ეს­პა­ნე­თის მე­ ფემ 1523 წელს გა­მოს­ცა. 1535 წლის 18 იან­ვარს კი, ლი­მას და­არ­ სე­ბის დღეს, სწო­რედ ამ პრო­ცე­დუ­რა­თა შე­სა­ბა­მი­სად, კონ­კის­ ტა­დორ­მა ფრან­სის­კო პი­ზა­რომ მო­ედ­ნის ადგილმდე­ბა­რე­ო­ბა გან­საზღ­ვ­რა.

ეს მე­ო­რე, არა­ნაკ­ლებ ცნო­ბი­ლი მო­ე­და­ნია ლი­მა­ში. თუ პლა­ზა მა­ი­ო­რი­დან სამ­ხ­რე­თის­კენ გა­უყ­ვე­ბით, ნი­კო­ლას დე პი­ე­რო­ლას გამ­ზი­რის კვე­თა­ზე შეხ­ვ­დე­ბით პლა­ზა სან მარ­ტინს — მო­დერ­ნის­ ტუ­ლი არ­ქი­ტექ­ტუ­რით გა­მორ­ჩე­ულ სივ­რც­ ეს, სა­დაც თა­ღო­ვა­ნი სტრუქ­ტუ­რე­ბი და ის­ტო­რი­უ­ლი შე­ნო­ბე­ბი მოგ­ჭ­რით თვალს. აქაა ლი­მას ძვე­ლი კი­ნო­თე­ატ­რი და თე­ატ­რი კო­ლო­ნი, რო­მე­ლიც 1914 წელს გაიხსნა, ჯერ კი­დევ მანამდე, სა­ნამ იმ ად­გი­ლებ­ში მო­ედ ­ ა­ ნი მო­ეწყო­ბო­და.

„ეს ერ­თ­-ერ­თი ყვე­ლა­ზე სრულ­ყო­ფი­ლი და ჰარ­მო­ნი­ულ ­ ი ფორ­ მე­ბის მქო­ნე მო­ე­და­ნი­ა, რაც კი ეს­პა­ნეთ­ში მი­ნა­ხავს. ის მთელ ბლოკს აერ­თი­ა­ნებს — ერთ მხა­რეზეც ოთხი ქუ­ჩის სი­გა­ნე­ზეა გა­ და­ჭი­მუ­ლი და მე­ო­რე­ზეც. შე­ად­გენს ორი ათას ფუტს და ძა­ლი­ან ვრცე­ლი­ა“, — ასე და­ა­ხა­სი­ა­თა ლი­მას მთა­ვა­რი მო­ედ ­ ა­ნი მეჩ­ვიდ­ მე­ტე სა­უ­კუ­ნის ის­ტო­რი­კოს­მა, ბერ­ნა­ბე კო­ბომ.

მო­ედ­ნის ცენ­ტ­რ­ში აღ­მარ­თუ­ლია პე­რუს გა­მა­თა­ვი­სუფ­ლებ­ლის, გე­ნე­რალ ხო­სე დე სან მარ­ტი­ნის ქან­და­კე­ბა. ამ მი­და­მო­ებს ასო­ ბით დე­მონ­ს­ტ­რა­ცია და საპ­რო­ტეს­ტო მარ­ში უნა­ხავს. წყნარ პე­ რი­ო­დებ­ში კი ბა­რე­ბი­თა და რეს­ტორ­ნე­ბით გა­მორ­ჩე­უ­ლი პლა­ზა სან მარ­ტი­ნი ბო­ჰე­მუ­რი სა­ზო­გა­დო­ე­ბის თავ­შეყ­რის ად­გი­ლი­ა. ლი­მას ინ­ტე­ლექ­ტუ­ა­ლუ­რი და პო­ე­ტუ­რი ენერ­გია სწო­რედ აქ ჩქეფს — ასეც ამ­ბო­ბენ ხოლ­მე ამ მო­ედ ­ ან­ზე.

კო­ლო­ნი­ურ ხა­ნა­ში მო­ე­და­ნი ბაზ­რო­ბის ფუნ­ქ­ცი­ას ითავ­სებ­და, აქ­ვე მოქ­მე­დებ­და ხა­რე­ბის ორ­თაბ­რ­ძო­ლის­თ­ვის გა­მო­ყო­ფი­ლი არე­ნა და ქა­ლა­ქის ცი­ხეც. ამ ტერიტორიაზე აღსრულდებოდა ინ­კ­ვი­ზი­ცი­აც. სა­ინ­კ­ვი­ზი­ციო ტრი­ბუ­ნალს სა­მი სა­სა­მარ­თ­ლო­დან ერ­თი სწო­რედ ლი­მა­ში ჰქონ­და გახ­ს­ნი­ლი. პირ­ვე­ლი სას­ჯე­ლი აღსრულდა 1573 წლის 15 ნო­ემ­ბერს, რო­ცა „ახალ სამ­ყა­რო­ში“ პირ­ვე­ლი ერე­ტი­კო­სი გა­ა­სა­მარ­თ­ლეს და და­სა­ჯეს.

1622 წელს მო­ე­დანს ლი­მას კა­თედ­რა­ლი დას­რუ­ლე­ბუ­ლი სა­ხით შე­ემ­ ა­ტა.

1821 წელს ხო­სე დე სან მარ­ტინ­მა პე­რუს და­მო­უ­კი­დებ­ლო­ბა სწო­ რედ ამ მო­ე­დან­ზე გა­მო­აცხა­და. ასეთი ის­ტო­რი­უ­ლი დღის შემ­დეგ, პლა­ზა მა­ი­ორ­ზე პე­რუს რეს­პუბ­ლი­კის დრო­შა ფრი­ა­ლებს.

98 VOYAGER 29/2023

ლი­მას კა­თედ­რა­ლი პე­რუს დე­და­ქა­ლაქ­ში ერ­თ­-ერ­თი ყვე­ლა­ზე გა­მორ­ჩე­ულ ­ ი და მთელ პე­რუ­ში ერ­თ­-ერ­თი ყვე­ლა­ზე მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი სწო­რედ ეს ტა­ძა­რი­ა, რო­მელ­მაც პირ­ველ წირ­ვა­ზე მრევლს 1540 წლის 11 მარტს უმას­პინ­ძ­ლა. აქ გა­ნის­ვე­ნებს ფრან­სის­კო პი­ზა­რო — ლი­მის და­მა­არ­სე­ბე­ლი. აქ­ვეა გან­თავ­სე­ბუ­ლი მუ­ზე­უ­მიც, სა­დაც რე­ლი­გი­უ­რი ხე­ლოვ­ნე­ბის შთამ­ბეჭ­და­ვი ექ­სპ­ ო­ნა­ტე­ბი ინა­ხე­ბა. ტა­ძა­რი მთა­ვარ მო­ე­დან­ზე მდე­ბა­რე­ობს და კა­თო­ლი­კუ­რი დღე­ სას­წა­უ­ლე­ბის დროს ხალ­ხით ივ­სე­ბა — მოვ­ლე­ნა­თა ეპი­ცენ­ტ­ რ­ში ექ­ცე­ვა. ის ლი­მის ის­ტო­რი­უ­ლი ცენ­ტ­რის ტურ­ში შე­მა­ვა­ლი ერ­თ­-ერ­თი ღირ­ს­შე­სა­ნიშ­ნა­ო­ბა­ა. მნახ­ველს აღაფ­რ­თო­ვა­ნებს მი­სი არ­ქი­ტექ­ტუ­რუ­ლი მა­ხა­სი­ა­თებ­ ლე­ბი და დე­კო­რის დე­ტა­ლე­ბი. აქ­ვე უფ­რო ცხა­დი ხ­დე­ბა, თუ რამ­ხე­ლა რო­ლი ჰქონ­და კა­თო­ლი­ციზმს ლი­მის და­არ­სე­ბა­ში.

სან­ტა რო­ზა დე ლი­მას ეკ­ლე­სია ამ ეკ­ლე­სი­ას ლი­მის სხვა ტაძ­რებისგან თა­ვი­სი ის­ტო­რია გა­მო­ არ­ჩევს. ცნო­ბი­ლია იმით, რომ წლე­ბის გან­მავ­ლო­ბა­ში სწო­რედ აქ მოღ­ვა­წე­ობ­და იზა­ბელ ფლო­რეს დე ოლი­ვა, იგი­ვე სან­ტა რო­ ზა დე ლი­მა — ამე­რი­კის პირ­ვე­ლი წმინ­და­ნი. ეკ­ლე­სი­ის შიგ­ნით გან­თავ­სე­ბუ­ლია სა­ვა­ნე, სა­დაც წმინ­და რო­ზა ლო­ცუ­ლობ­და და ოთა­ხი, სა­დაც სნე­უ­ლებს იღებ­და. ამ სივ­რ­ცე­ებ­ში ყუ­რადღე­ბას იქ­ცევს ყრმა იესოს გა­მო­სა­ხუ­ლე­ბა, რო­მელ­საც ად­გი­ლობ­რი­ვე­ ბი „ელ დოკ­ტო­რი­ტოს“ (პატარა ექიმს) ეძა­ხი­ან. ლი­მა­ში ამ­ბო­ ბენ, რომ იზა­ბელ ფლო­რეს დე ოლი­ვა სნე­ულ­თა გან­კურ­ნე­ბი­სას რჩე­ვებ­სა და ძა­ლას სწო­რედ მის­გან იღებ­და. თუ ამ ეკ­ლე­სი­ა­ში მოხ­ვ­დე­ბით, ყუ­რადღე­ბა მი­აქ­ცი­ეთ წე­რი­ლებ­ სა და ყვა­ვი­ლებს — დღე­საც ასო­ბით ადა­მი­ა­ნი მო­დის სან­ტა რო­ ზა დე ლი­მას­თან მად­ლო­ბის სათ­ქ­მე­ლად თუ შე­სა­ვედ­რებ­ლად. მლოც­ველ­თა და მად­ლო­ბის მთქმელ­თა ნა­კა­დი გან­სა­კუთ­რე­ ბით მა­ტუ­ლობს 30 აპ­რილს, რო­ცა ლი­მა­ში ამ მფარ­ვე­ლი წმინ­ და­ნის დღეს აღ­ნიშ­ნა­ვენ.

99 VOYAGER 29/2023

პერუ/ლიმა

ღირსშესანიშნაობა

წმინ­და ფრან­ცის­კო ასი­ზე­ლის მო­ნას­ტე­რი ეს ბა­ზი­ლი­კა, რო­მე­ლიც ასე­ვე ლი­მის ცენ­ტ­რ­ში მდე­ბა­რე­ობს, ტუ­ რის­ტე­ბის ყუ­რადღე­ბას ხში­რად თა­ვი­სი უმ­შ­ვე­ნი­ერ ­ ე­სი ბა­რო­კოს სტი­ლის არ­ქი­ტექ­ტუ­რით იპყ­რობს. ამავ­დ­რო­უ­ლად, ის გა­მო­ირ­ ჩე­ვა უფ­რო და­ფა­რუ­ლი, მაგ­რამ არა­ნაკ­ლებ შთამ­ბეჭ­და­ვი მა­ხა­ სი­ა­თებ­ლე­ბი­თაც: იქ, იატაკ­ქ­ვეშ, ძვე­ლი კა­ტა­კომ­ბე­ბი იმა­ლე­ბა. კო­ლო­ნი­უ­რი ხა­ნის საკ­ნე­ბი, რო­მელ­თაც გან­ს­ვე­ნე­ბულ­თა საძ­ ვა­ლედ იყე­ნებ­დნ­ ენ. მო­სახ­ლე­ობ­ ის ზრდას­თან ერ­თად, სულ უფ­ რო მე­ტი გან­სას­ვე­ნე­ბე­ლი სჭირ­დე­ბო­და ქა­ლაქს, ამი­ტომ ადა­ მი­ა­ნებ­მა სხვა ტაძ­რე­ბის სიღ­რ­მე­ებ­შიც და­იწყეს მიც­ვა­ლე­ბულ­თა დას­ვე­ნე­ბა. ამ­ხე­ლა კა­ტა­კომ­ბე­ბი ან­და აკ­ლ­და­მე­ბი, რო­გორ­საც ლი­მა­ში ვხვდე­ბით, მთელ კონ­ტი­ნენ­ტ­ზე არ მო­ი­ძებ­ნე­ბა. ისი­ნი გა­მო­ირ­ჩე­ვა ფორ­მის და­უ­ზი­ა­ნებ­ლო­ბითა და ქსე­ლის სი­დი­დი­ თაც. ტოლს მათ მხო­ლოდ პა­რი­ზის კა­ტა­კომ­ბე­ბი არ უდებს. ამ პა­სა­ჟებ­სა და გა­ლე­რე­ებ­ში ვხვდე­ბით ძვლე­ბი­თა და ჩონ­ჩხე­ბით სავ­სე რე­ზერ­ვუ­ა­რებ­საც. ასე შე­იქ­მ­ნა ფარ­თო გვი­რაბ­თა ქსე­ლი და იატაკ­ქ­ვე­შა სა­საფ­ლა­ ო­ე­ბი ლი­მის მთე­ლი ის­ტო­რი­უ­ლი ცენ­ტ­რის ქვე­და მხა­რეს მო­ე­ დო. ზოგ­ჯერ იმასაც ამ­ბო­ბენ, რომ ეს მი­წის­ქ­ვე­შა დაქ­სელ­ვა ლი­ მის ცენ­ტ­რის ყვე­ლა უკი­დუ­რეს წერ­ტილს აკავ­ში­რებს — კვეთს ლი­მის მთა­ვა­რი კა­თედ­რა­ლის ქვეშ არ­სე­ბულ სივ­რ­ცეს, ასე­ვე, სან ფრან­სის­კოს მო­ნას­ტერს და სან­ტო დო­მინ­გო­სა და სან­ტა ანას ეკ­ლე­სი­ე­ბამ­დე ვრცელ­დე­ბა. თუმ­ცა, გა­მორ­ჩე­ულ ­ ი ამ ტაძ­ რებს შო­რის კვლა­ვაც ფრან­სის­კო ასი­ზე­ლის კომ­პ­ლექ­სი­ა, სა­ დაც საძ­ვ­ალე 1810 წლამ­დე ფუნ­ქც­ ი­ო­ნი­რებ­და.

წა­მე­ბი­თა და მკვლე­ლო­ბე­ბით არის სავ­სე. მა­თი დი­დი ნა­წი­ ლი კი სწო­რედ ამ იატაკ­ქ­ვე­შა სივ­რ­ცე­ებს უკავ­შირ­დე­ბა ლი­მა­ში. ლე­გენ­დე­ბიც მოჩ­ვე­ნე­ბე­ბი­სა და მო­ხე­ტი­ა­ლე სუ­ლე­ბის შე­სა­ხებ აქე­დან მო­დის, თუმ­ცა ამ სივ­რ­ცე­ებ­ში რომ გა­მორ­ჩე­უ­ლად და­ მუხ­ტუ­ლი აურა­ა, ამას ყვე­ლა გრძნობს.

სე­ნი­ო­რა დელ რო­ზა­რი­ოს ეკ­ლე­სია ამ ეკ­ლე­სი­ას დამ­თ­ვა­ლი­ე­რე­ბე­ლი და ტუ­რის­ტი არ ელე­ვა, მი­ზე­ ზი კი ხში­რად გა­ბა­რი­ტე­ბია — მას მსოფ­ლი­ო­ში ყვე­ლა­ზე პა­ტა­რა ეკ­ლე­სი­ა­საც ეძა­ხი­ან, რად­გან სულ 50 კვ. მეტ­რი­ა. მომ­ხიბ­ვ­ლე­ ლია ნაგებობის ში­და დე­კო­რიც. ამ­ბო­ბენ, რომ „ლა კა­პი­ლი­ტა“ (როგორც ლი­მა­ში უწო­დე­ბენ) პირ­ვე­ლი ეკ­ლე­სია იყო, რო­მე­ ლიც მთა­ვა­რი ტაძ­რის მე­რე ააგეს.

ლას ნა­ზა­რე­ნის ეკ­ლე­სია და მო­ნას­ტე­რი

მო­ნას­ტერ­ში მოქ­მე­დებს მთელ მსოფ­ლი­ო­ში მშვე­ნი­ე­რე­ბით ცნო­ბი­ლი ბიბ­ლი­ო­თე­კაც. იქ თავ­მოყ­რი­ლია ის­ტო­რი­ულ ­ ი გა­მო­ ცე­მე­ბი თე­ოლ ­ ო­გი­ა­ზე, ფი­ლო­სო­ფი­ა­ზე, ის­ტო­რი­აზ­ ე, ლი­ტე­რა­ტუ­ რა­სა და ბა­რო­კოს ეპო­ქის ხე­ლოვ­ნე­ბა­ზე. წიგ­ნე­ბის კო­ლექ­ცია 25 ათა­სამ­დე ტომს ით­ვ­ლის. ზო­გი­ერ­თი ექ­ს­პო­ნა­ტი სუ­ლაც მეჩ­ვიდ­ მე­ტე სა­უ­კუ­ნით თა­რიღ­დე­ბა და გა­მო­ირ­ჩე­ვა გა­ფორ­მე­ბი­თაც — მა­თი ილუს­ტ­რა­ტო­რე­ბი ცნო­ბი­ლი ევ­რო­პე­ლი მხატ­ვ­რე­ბი არი­ან. სა­ეკ­ლე­სიო კომ­პ­ლექსს გარს აკ­რავს მშვე­ნი­ერ ­ ი ბა­ღე­ბი და ეზო­ე­ბი. ლი­მის ის­ტო­რი­ა­ში ჩა­საღ­რ­მა­ვებ­ლად, აქ მოს­ვ­ლა სა­სი­ ა­მოვ­ნო გაკ­ვე­თი­ლი­ა. პ. ს. ფრან­ცის­კო ასი­ზე­ლის ტაძ­რის კა­ტა­კომ­ბებს ბევ­რი და­უ­ დას­ტუ­რე­ბე­ლი, ლე­გენ­დად შე­მორ­ჩე­ნი­ლი ის­ტო­რი­აც უკავ­შირ­ დე­ბა. გარ­და იმი­სა, რომ აქ გა­ნის­ვე­ნე­ბენ ლი­მის გა­მორ­ჩე­უ­ლი ის­ტო­რი­უ­ლი ფი­გუ­რე­ბი, მათ შო­რის, ძვე­ლი ქა­ლა­ქის ერ­თ­-ერ­თი მთა­ვა­რი არ­ქი­ტექ­ტო­რიც, ამ­ბო­ბენ, რომ აქ ბევ­რი პა­ტი­მა­რი თუ დამ­ნა­შა­ვე წა­მე­ბით აღეს­რუ­ლა. კო­ლო­ნი­ურ ­ ი ხა­ნის ის­ტო­რია

ეს რე­ლი­გი­უ­რი კომ­პ­ლექ­სი მეთ­ვ­რა­მე­ტე სა­უ­კუ­ნით თა­რიღ­დე­ ბა და გა­მო­ირ­ჩე­ვა მშვე­ნი­ერ ­ ი მხატ­ვ­რო­ბით, გან­სა­კუთ­რე­ბით კი სე­ნი­ორ დე ლოს მი­ლაგ­რო­სის (სასწაულთა მფარ­ვე­ლის) ფრეს­ კით, რო­მელ­საც ასე­ვე კრის­ტო მო­რე­ნოს, კრის­ტო დე პა­ჩა­კა­ მი­ლასა და კრის­ტო მო­რა­დოს ეძა­ხი­ან. წმინ­და­ნის სა­ხე­ლო­ბის დღეს ლას ნა­ზა­რე­ნა ათა­სო­ბით მორ­წ­მუ­ნეს მას­პინ­ძლ ­ ობს, რომლებიც იქ ქრის­ტეს ჯვარ­ცმ­ ის გა­მორ­ჩე­ულ სა­ეკ­ლე­სიო ნა­ მუ­შე­ვარ­ზე თაყ­ვან­სა­ცე­მად მი­დი­ან. კრის­ტო მო­რე­ნო მეჩ­ვიდ­მე­ტე სა­უ­კუ­ნით თა­რიღ­დე­ბა. კონ­გო­დან ლი­მა­ში ჩაყ­ვა­ნილ­მა მო­ნამ ქრის­ტეს ჯვარ­ც­მის ეს გა­მო­სა­ხუ­ლე­ ბა ამ პა­ტა­რა ეკ­ლე­სი­ის კე­დელ­ზე და­ხა­ტა. ნა­მუ­შე­ვარ­მა რამ­დე­ ნი­მე მი­წის­ძ­ვ­რას გა­უძ­ლო და ხე­ლუხ­ლებ­ლად, და­უ­ზი­ა­ნებ­ლად მოაღწია ჩვენს დრომ­დე. ამ მი­ზე­ზის გა­მო, პა­ჩა­კა­მი­ლის რა­იო ­ ნ­ ში მდე­ბა­რე ამ ეკ­ლე­სი­აშ­ ი გა­მო­სა­ხულ ჯვარ­ცმ­ ა­ზე გავ­რ­ცელ­და წარ­მოდ­გე­ნა, რომ ის სას­წა­უ­ლებ­რი­ვი­ა; რომ სწო­რედ სას­წა­უ­ ლის დამ­სა­ხუ­რე­ბაა ის, რომ ძლი­ე­რი სე­ის­მუ­რი რყე­ვე­ბის დროს ეკ­ლე­სი­ის ამ კე­დელს არცერ­თხელ არა­ფე­რი მოს­ვ­ლი­ა. სწო­რედ ამი­ტომ, ლას ნა­ზა­რე­ნა ლი­მის კლა­სი­კურ ტუ­რის­ტულ მარ­შ­რუტ­ში შე­დის და გა­მორ­ჩე­უ­ლი ად­გი­ლია ყვე­ლას­თ­ვის, მათ შო­რის, არა­კა­თო­ლი­კე­ებ­ ის­თ­ვი­საც.

100 VOYAGER 29/2023

ლი­მის გა­მორ­ჩე­უ­ლი მუ­ზე­უ­მე­ბი ლი­მის ის­ტო­რი­ულ ­ ი ცენ­ტ­რის ქუ­ჩე­ბი იმ­ხე­ლა ის­ტო­რი­ას ყვე­ბი­ან, ზოგ­ჯერ რჩე­ბა შთა­ბეჭ­დი­ლე­ბა, რომ ყვე­ლაფ­რის გა­გე­ბა ამ ქა­ ლა­ქზე მხო­ლოდ მის უბ­ნებ­ში სე­ირ­ნო­ბი­სას შე­იძ­ლე­ბა. თუ ლი­ მის მუ­ზე­უ­მე­ბის მოვ­ლა-­დათ­ვა­ლი­ე­რე­ბას და­ის­ ა­ხავთ მიზ­ნად, ყვე­ლა­ფე­რი, რა­საც ამ ქა­ლა­ქის შე­სა­ხებ გა­ი­გებთ, უფ­რო სტრუქ­ ტუ­რი­ზე­ბულ ფორ­მას შე­ი­ძენს. მით უმე­ტეს, რომ პე­რუს დე­და­ქა­ ლა­ქი მშვე­ნი­ე­რი მუ­ზე­უ­მე­ბით გა­მო­ირ­ჩე­ვა. მთა­ვა­რი, ალ­ბათ, მა­ინც ნა­ცი­ო­ნა­ლუ­რი მუ­ზე­უ­მი­ა, რო­მე­ლიც 1990 წელს გა­იხ­ს­ნა და პე­რუ­ში ყვე­ლა­ზე დი­დი სა­მუ­ზე­უ­მო და­წე­სე­ბუ­ ლე­ბა­ა. ოთხ სარ­თულ­ზე, ის­ტო­რი­ულ თუ არ­ქე­ოლ ­ ო­გი­ურ კო­ლექ­ ცი­ებ­ში, გან­თავ­სე­ბუ­ლია ათა­სო­ბით ორი­გი­ნა­ლი და რეპ­რო­დუქ­ ცი­ა, რომ­ლე­ბიც ქვეყ­ნის ისტორიისა და კულტურის სხვადასხვა პე­რი­ოდს მო­ი­ცავს. აქ ცალ­კეა გა­მო­ყო­ფი­ლი პრე­ეს­პა­ნუ­რი პე­რი­ ო­დე­ბი და ესპანელთა შემდგომი ეპოქები. არ­ქე­ო­ლო­გი­ის, ან­თ­რო­პო­ლო­გი­ი­სა და ის­ტო­რი­ის ნა­ცი­ონ­ ა­ ლუ­რი მუ­ზე­უ­მი პე­რუს უძ­ვე­ლე­სი სა­ზო­გა­დო­ებ­რი­ვი მუ­ზე­უ­მი­ა. ის მდე­ბა­რე­ობს პლა­ზა ბო­ლი­ვარ­ზე და ის სა­ხელ­მწ ­ ი­ფო მუ­ზე­უ­მთა ნა­ცი­ო­ნა­ლუ­რი სის­ტე­მის შტაბ­-­ბი­ნაც გახ­ლავთ. მის დარ­ბა­ზებ­ში

გა­მო­ფე­ნი­ლია კე­რა­მი­კის, ტექ­ს­ტი­ლის, რკი­ნის ნა­მუ­შევ­რე­ბი პრე­ეს­პა­ნუ­რი პე­რი­ო­დის და­სა­ხა­სი­ა­თებ­ლად, ხო­ლო კო­ლო­ნი­ უ­რი და რეს­პუბ­ლი­კუ­რი პე­რი­ოდ ­ ე­ბის აღ­წე­რას უკ­ვე ვრცე­ლი და სა­ხე­ლოვ­ნე­ბო ღი­რე­ბუ­ლე­ბით გა­მორ­ჩე­ულ ­ ი ფო­ტოგ­რა­ფი­უ­ლი და ნა­ხა­ტე­ბის არ­ქი­ვე­ბიც ემა­ტე­ბა. პე­რუს ის­ტო­რი­ის უკეთ გა­საც­ ნო­ბად, სწო­რედ ამ მუ­ზე­უმს ასა­ხე­ლე­ბენ. ამა­ვე მიზ­ნით, ასე­ვე აუცი­ლებ­ლად მო­სა­ნა­ხუ­ლე­ბე­ლი მუ­ზე­უ­მთა სი­ა­ში შეჰ­ყავთ რა­ფა­ელ ლარ­კო ერე­რას არ­ქე­ო­ლო­გი­უ­რი მუ­ ზე­უ­მიც. ისიც იმა­ვე უბან­ში, პუ­ებ­ლო ლიბ­რე­ში მდე­ბა­რე­ობს და დამ­თ­ვა­ლი­ე­რე­ბელს მკა­ფიო ქრო­ნო­ლო­გი­უ­რო­ბით და­ლა­გე­ ბულ პე­რუს ის­ტო­რი­ას აჩ­ვე­ნებს — ყვე­ლა­ფერს კო­ლუმ­ბამ­დელ დრომ­დე, მთელ სა­მი­ა­თას­წ­ლო­ვან ამ­ბავს. მუ­ზე­უმს გარს აკ­რავს ბა­ღე­ბი. თვი­თონ კი მე­ფის­ნაც­ვ­ლის მშვე­ ნი­ერ ნა­გე­ბო­ბა­შია გან­თავ­სე­ბუ­ლი. გა­მო­ირ­ჩე­ვა ოქ­რო­სა და ვერ­ცხ­ლის ექ­ს­პო­ნა­ტთა სიმ­რავ­ლით ან­ტი­კუ­რი პე­რუ­დან, ასე­ ვე, ერო­ტი­კუ­ლი ხე­ლოვ­ნე­ბის ვრცე­ლი გა­ლე­რე­ით. ეს ერ­თ­ერ­თი იმ იშ­ვი­ა­თ მუ­ზე­უმ­თა­გა­ნი­ა, სადაც სა­ცა­ვე­ბის დათ­ვა­ლი­ე­ რე­ბაც შე­იძ­ლე­ბა, სა­გა­მო­ფე­ნო დარ­ბა­ზე­ბის გარ­და. მის არ­ქე­ო­ ლო­გი­ურ კო­ლექ­ცი­ა­ში 45 ათა­სი ექ­სპ­ ო­ნა­ტი­ა.

101 VOYAGER 29/2023

პერუ/ლიმა რესტორნები

ASTRID Y GASTON ეს რეს­ტო­რა­ნი 2023 წლის ყვე­ლა სი­ის სა­თა­ვე­ში­ა. სხვა­დას­ხვ­ ა ონ­ლა­ინ­გა­მო­ცე­მა და რე­ი­ტინ­გი მას #1 და­ნიშ­ნუ­ლე­ბის პუნ­ქ­ ტად ასა­ხე­ლე­ბს. მი­ზე­ზი თა­ნა­მედ­რო­ვე პე­რუ­უ­ლი სამ­ზა­რე­უ­ ლოს ნათ­ლი­ად წო­დე­ბუ­ლი გას­ტონ აკუ­რი­ოს კუ­ლი­ნა­რი­უ­ლი ხე­ლოვ­ნე­ბა­ა. აკუ­რიო დღეს მთელ მსოფ­ლი­ო­ში გავ­რც­ ე­ლე­ბუ­ ლი სა­რეს­ტორ­ნო იმ­პე­რი­ის სა­თა­ვე­ში დგას, მაგ­რამ ყვე­ლა­ფე­რი სწო­რედ ამ ის­ტო­რი­ულ და­წე­სე­ბუ­ლე­ბა­ში და­იწყო 20 წლის წინ, ასე­ვე შეფ­მ­ზა­რე­ულ მე­უღ­ლეს­თან, ას­ტ­რიდ გუტ­შეს­თან ერ­თად.

ლი­მას ხე­ლოვ­ნე­ბის მუ­ზე­უმს, რო­მელ­საც იცნობენ აბრევიატურით MALI (Museo de Arte de Lima), მთელ ქა­ლაქ­ ში ყვე­ლა­ზე მრა­ვალ­რიცხო­ვა­ნი სტუ­მა­რი ჰყავს. ალ­ბათ იმი­ტომ, რომ გა­მორ­ჩე­უ­ლია თა­ვად შე­ნო­ბაც — ის ნე­ო­რე­ნე­სან­სუ­ლი არ­ქი­ტექ­ტუ­რის შე­სა­ნიშ­ნა­ვი ნი­მუ­ში­ა. ხე­ლოვ­ნე­ბის მუ­ზე­უმ­ში 17 ათა­სამ­დე ნა­მუ­შე­ვა­რია თავ­მოყ­რი­ლი. ეს ნა­ხა­ტე­ბი და სხვა ტი­ პის ნა­წარ­მო­ე­ბე­ბი კო­ლუმ­ბამ­დე­ლი, კო­ლო­ნი­უ­რი და რეს­პუბ­ ლი­კუ­რი პე­რი­ო­დე­ბის ხე­ლოვ­ნე­ბას მო­ი­ცავს. თუ თა­ნა­მედ­რო­ვე ხე­ლოვ­ნე­ბის გაც­ნო­ბა გსურთ, ამის­თ­ვის ლი­ მას ცალ­კე მუ­ზე­უ­მი აქვს. ის 2013 წელს გა­იხ­სნ­ ა და თავს უყ­რის თა­ნა­მედ­რო­ვე დრო­ში შექ­მ­ნილ ხე­ლოვ­ნე­ბას. იქ შეძ­ლებთ, და­ ათ­ვა­ლი­ე­როთ ახ­ლან­დე­ლი პე­რუს გა­მორ­ჩე­უ­ლ არ­ტის­ტთა ნა­ მუ­შევ­რე­ბი, მათ შო­რის არი­ან რა­მი­რო ლი­ო­ნა, ფერ­ნან­დო დე სიზ­ლო და მა­რიო ტეს­ტი­ნო. მუ­ზე­უ­მი ლი­მის ბო­ჰე­მურ უბან­ში, ბა­რან­კო­ში მდე­ბა­რე­ობს. თვი­თონ შე­ნო­ბა მი­ნი­მა­ლის­ტუ­რი და მომ­ცრ ­ ო­ა, თუმ­ცა გარს აკ­რავს ბა­ღე­ბი და ვრცე­ლი სა­ზო­გა­დო­ ებ­რი­ვი სივ­რ­ცე­ე­ბი, სა­დაც მუ­სი­კა­ლუ­რი და კულ­ტუ­რუ­ლი ღო­ ნის­ძი­ე­ბე­ბი ეწყო­ბა.

„ასტრიდ ი გას­ტო­ნი“ ახ­ლა სხვა ლო­კა­ცი­ა­ზეა გახ­ს­ნი­ლი, მაგ­რამ ბრენ­დი ხომ იგი­ვე­ა. თა­ნაც ახა­ლი შე­ნო­ბა ის­ტო­რი­უ­ლია — ეს სა­მი სა­უ­კუ­ნის წინ აგე­ბუ­ლი რე­ზი­დენ­ცი­ა ცალ­კეა და­სათ­ვა­ლი­ ე­რე­ბე­ლი. წე­რენ, რომ მი­სი ში­და და გა­რე დე­კო­რი და­მა­ტე­ბით შთა­ბეჭ­დი­ლე­ბას ქმნის, აკუ­რი­ოს კერ­ძებ­თან ერ­თად. აქ ტრა­ დი­ცი­უ­ლი პე­რუ­უ­ლი ხა­ზი აქვთ აღე­ბუ­ლი, უფ­რო სწო­რად, პე­რ­ უს ტრან­ს­ფორ­მა­ცი­ა. მა­გა­ლი­თად, გვი­ნე­ის ღო­რის ტრა­დი­ცი­უ­ლი საჭ­მ­ლის­გან აკუ­რიო მა­ღა­ლი სამ­ზა­რე­უ­ლოს ნი­მუშს, დახ­ვე­წილ კერძს ქმნის. ას­ტრ ­ იდ გუტ­შე კი (ის 2015 წელს სამ­ხ­რეთ ამე­რი­კის სა­უ­კე­თე­სო შე­ფად აღი­ა­რეს სა­კონ­დიტ­რო კა­ტე­გო­რი­ა­ში) დე­სერ­ ტებ­ში კა­კა­ო­სა და ტრო­პი­კულ ხილს იყე­ნებს. მე­ნი­უს ნახ­ვა და რე­ ზი­დენ­ცი­ის დათ­ვა­ლი­ე­რე­ბა ონ­ლა­ინაც შე­გიძ­ლი­ათ. www.en.astridygaston.com

LA MAR

ბა­რან­კო­ში­ვე ნა­ხავთ პედ­რო დე ოს­მას მუ­ზე­უმს, რო­მე­ლიც ეს­ პა­ნე­ლ დიდ­გ­ვა­როვანთა ამ ოჯა­ხის სა­ზაფხუ­ლო რე­ზი­დენ­ცი­აშ­ ია გან­თავ­სე­ბუ­ლი. მუ­ზე­უ­მი იქ მე­ო­ცე სა­უ­კუ­ნის და­საწყის­ში მო­ ეწყო. დღეს მას პედ­რო დე ოს­მას ოჯა­ხი მარ­თავს. ამ ში­და და ღია სა­გა­მო­ფე­ნო სივ­რ­ცე­ე­ბის თვა­ლი­ე­რე­ბა­ში თვალ­ წინ აღ­დგ­ ე­ბა კო­ლო­ნი­უ­რი ლი­მის ის­ტო­რია და ყო­ველ­დღი­უ­რი ყო­ფა, მე­თექ­ვ­ს­მე­ტედან მეთ­ვრ ­ ა­მე­ტე სა­უკ­ უ­ნის ჩათ­ვლ ­ ით. ოს­მას ოჯა­ხის საგ­ვა­რე­ულ ­ ო ნივ­თე­ბი — კა­რა­დე­ბი, ბუ­ფე­ტე­ბი, ვერ­ცხ­ ლე­უ­ლი, მარ­მა­რი­ლოს სკულ­პ­ტუ­რე­ბი — თვალ­სა­ჩი­ნოდ ანა­ხებს დამ­თ­ვა­ლი­ე­რე­ბელს, თუ რო­გორ ცხოვ­რობ­და კო­ლო­ნი­ურ ლი­ მა­ში ერ­თი კონ­კ­რე­ტუ­ლი კლა­სი.

ეს ისევ აკუ­რი­ოს სა­ხელ­სა და დი­დე­ბას­თან და­კავ­ში­რე­ბუ­ლი რეს­ტო­რა­ნია ლი­მა­ში, რო­მე­ლიც წყნა­რი ოკე­ა­ნის წყლე­ბის სა­ უ­კე­თე­სო გე­მო­ებს უყ­რის თავს. რეს­ტო­რა­ნი ცნო­ბილ უბან­ში, მი­ რაფ­ლო­რეს­ში მდე­ბა­რე­ობს და სამ­ხრ ­ ეთ ამე­რი­კის სა­უ­კე­თე­სო 50 რეს­ტორ­ნის სი­ა­შიც მუდ­მი­ვად ფი­გუ­რი­რებს. სე­ვი­ჩეს აქ უამ­ რა­ვი ვა­რი­ა­ცი­ით გა­სინ­ჯავთ. გა­სათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბე­ლია მხო­ლოდ ის, რომ სრუ­ლი­ად ცინ­ცხა­ ლი თევ­ზე­უ­ლის და­სამ­ზა­დებ­ლად, „ლა მა­რი“ მხო­ლოდ დღის 12 საათიდან სა­ღა­მოს 6-ის ნა­ხევ­რამ­დე მუ­შა­ობს. თუმ­ცა, სტუმ­ რებს ხში­რად რიგ­ში დგო­მაც უწევთ. აქ წი­ნას­წა­რი და­ჯავ­შ­ნის წე­სი არ აქვთ და მი­ზე­ზიც ესა­ა. ლი­მის მცხოვრებთ ისე უყ­ვართ ეს რეს­ტო­რა­ნი, არც რი­გებს ეპუ­ე­ბი­ან. ტუ­რის­ტებს კი ურ­ჩე­ვენ, ქალაქის ნამ­დ­ვი­ლი გას­ტ­რო­ნო­მი­უ­ლი რი­ტუ­ალ ­ ე­ბის გა­მო­საც­ დე­ლად, „ლა მარ­ში“ ერ­თხელ მა­ინც ჭა­მონ.

102 VOYAGER 29/2023

www.lamarcebicheria.com

CARNAVAL ეს ცნო­ბი­ლი და პრი­ზე­ბით და­ჯილ­დო­ე­ბუ­ლი ბარ­მე­ნის, აარონ დი­ა­სის სა­ოც­ნე­ბო პრო­ექ­ტი­ა, რო­მე­ლიც დი­დი სიყ­ვა­რუ­ლი­თა და რუ­დუ­ნე­ბით გა­ნა­ხორ­ცი­ე­ლა. „კარნავალი“ ლი­მის მდიდ­ რულ სან ისიდ­როს უბან­ში მდე­ბა­რე­ობს. ამ­ბო­ბენ, რომ იქა­უ­ რო­ბა კოქ­ტე­ი­ლე­ბის სამ­ფ­ლო­ბე­ლო­ა, სა­დაც ახალ­-ა­ხა­ლი ნა­ ზა­ვე­ბი სულ იქ­მ­ნე­ბა, მაგ­რამ აქვთ უც­ვ­ლე­ლი ფა­ვო­რი­ტე­ბიც. მათ შო­რი­საა „ალეგრია, ალე­გო­რი­ა“ — ან­წ­ლის ლი­ქი­ო­რით, ჯი­ნით, კიტ­რით, ლა­ი­მითა და პიტ­ნით შე­ზა­ვე­ბუ­ლი კოქ­ტე­ი­ ლი, რომლის ჭიქაც ჩუპა ჩუპ­სე­ბის ჩა­სა­მაგ­რე­ბელ დის­პენ­სერს ჰგავს (ასე აღ­წე­რენ მას ერ­თ­-ერთ მი­მო­ხილ­ვა­ში). არა­და, სი­ ნამ­დ­ვი­ლე­ში ის კე­რა­მი­კი­სა­ა და სპე­ცი­ა­ლუ­რად ამ კოქ­ტე­ი­ ლის­თ­ვის დამ­ზად­და. დი­ა­სი შარტრუსის ბრენ­დის ელ­ჩია სამ­ხ­რეთ ამე­რი­კა­ში, ამი­ტომ, თა­ვის ბარ­ში ამ ცნო­ბი­ლი ფრან­გუ­ლი მწვა­ნე ლი­ქი­ორ ­ ის ერ­თ­გ­ ვა­რი გა­მო­ფე­ნაც მო­უწყ­ვია და, ცხა­დია, კოქ­ტე­ილ ­ ებ­შიც იყე­ნებს მას. მა­გა­ლი­თად, „კარნავლის“ ერ­თ­-ერ­თი მთა­ვა­რი კოქ­ტე­ი­ლი, რო­მელ­საც იგი­ვე სა­ხე­ლი აქვს, რაც ბარს, მწვა­ნე შარტრუსს, ჯინს, ლუდსა და ანა­ნა­სის წვენს შე­იც­ ავს.

El Queso Inmigrante (ემიგრანტთა ყვე­ლი) — ეს კოქ­ტე­ილ ­ ი კი პე­ რუს იტა­ლი­ელ ემიგ­რან­ტებს ეძღ­ვ­ნე­ბა და მას­ში იტა­ლი­უ­რი ყვე­ ლის, „გრანა პა­და­ნოს“ არო­მა­ტით, ვერ­მუ­ტი, კომ­ბუ­ჩა და ბერ­ გა­მო­ტის ლი­ქი­ო­რი შე­დის. ორი­გი­ნა­ლუ­რი მიქ­სითა და და­უ­ვიწყა­რი არო­მა­ტე­ბით, დი­ა­სი სხვა კოქ­ტე­ი­ლე­ბი­თაც აოცებს სტუმ­რებს. www.carnavalbar.com

COSME პე­რუ­უ­ლი ფი­უ­ჟე­ნის დახ­ვე­წი­ლი ვერ­სია — ასე ხა­სი­ათ­დე­ბა ამ რეს­ტორ­ნის მე­ნი­უ, რომ­ლის შემ­ქმ­ ­ნე­ლიც გას­ტონ აკუ­რი­ოს შე­ გირ­დი, ჯე­იმს ბეკ­მე­ი­ე­რი­ა. ბეკ­მე­ი­ე­რი იღებს ად­გი­ლობ­რივ ინ­გ­რე­დი­ენ­ტებს და აზი­ურ ­ ი გავ­ ლე­ნით ცვლის. აქაა ღო­რის ხორ­ცისა და თევ­ზე­უ­ლის კერ­ძე­ბი, ასე­ვე, ლი­მის­თ­ვის აუცი­ლე­ბე­ლი სე­ვი­ჩე და ტი­რა­დი­ტო. შინ მომ­ ზა­დე­ბუ­ლი გა­მაგ­რი­ლე­ბე­ლი სას­მე­ლე­ბი კი ილის ლი­მო­ნათს, ანა­ნა­სისა და ჯინ­ჯე­რის ლუდს და ლე­მონ­გრ ­ ა­სი­სა და მან­და­რი­ ნის სას­მე­ლებს შე­ი­ცავს. „კოსმეს“ დამ­ფუძ­ნებ­ლე­ბი, ალ­ვა­რო რა­ფო, ხუ­ან ლენ­გუ­ა, გი­ ლერ­მო ლოჰ­მა­ნი და ჯე­იმს ბეკ­მე­იე­ ­რი აცხა­დე­ბენ, რომ ამ რეს­ ტორ­ნის შექ­მ­ნით, 2013 წელს ძა­ლი­ან ფა­ქიზ ხაზ­ზე გა­ი­არ ­ ეს - მიზ­ ნად და­ი­სა­ხეს მა­ღა­ლი კლა­სის სამ­ზა­რე­ულ ­ ოს შექ­მ­ნა, ოღონდ სახ­ლ­ზე, ში­ნა­უ­რულ გე­მო­ზე მსუ­ბუ­ქი აქ­ცენ­ტით. ეს კერ­ძე­ბი სწო­ რედ comfort food-ის, სახ­ლუ­რი საჭ­მ­ლის კონ­ცეფ­ცი­ას ეფუძ­ნე­ბა, სახ­ლუ­რის, უბ­რა­ლოდ, მზა­რე­უ­ლის მა­ღა­ლი ტექ­ნი­კით. „კოსმეს“ სა­ხე­ლი სან კოს­მეს ბორ­ც­ვის — ლი­მის ერ­თ­-ერ­თი პირ­ვე­ლი უბ­ნის პა­ტივ­სა­ცე­მად ჰქვი­ა. მის ლო­გო­ზე გა­მო­სა­ხუ­ ლია ფას­კუნ­ჯი, ლი­მის სი­მ­ბო­ლო ფ­რინ­ვე­ლი, რო­მე­ლიც გა­რეგ­ ნუ­ლად მიმ­ზიდ­ვე­ლი კი არ არის, მაგ­რამ გა­და­მუ­შა­ვე­ბის უნი­კა­ ლურ ფუნ­ქ­ცი­ას სა­უ­კე­თე­სოდ ითავ­სებს - თა­ვი­სი ყოფ­ნით გა­რე­ მო­ში ბა­ლანსს, სი­სუფ­თა­ვეს აღად­გენს, - წე­რენ მზა­რე­უ­ლე­ბი და ამა­ტე­ბენ, რომ ამ ფრინ­ველ­ზე ხაზ­გას­მით, ხაზს უსვამენ იმასაც, რომ „კოსმეში“ ბო­ლომ­დე უერთგულებენ ბუ­ნე­ბის მდგრა­დო­ ბის პრინ­ციპს, პრო­დუქ­ტე­ბის სე­ზო­ნუ­რო­ბას და ა.შ. www.cosme.com.pe 103 VOYAGER 29/2023

პერუ/ლიმა რესტორნები

CENTRAL ეს რეს­ტო­რა­ნი შეფ­მ­ზა­რე­ულ ვირ­ჯი­ლიო მარ­ტი­ნე­ზის დი­დი გას­ ტ­რო­ნო­მი­უ­ლი კვლე­ვის შე­დე­გი­ა. მარ­ტი­ნე­ზის დამ­სა­ხუ­რე­ბით, „სენტრალის“ მე­ნიუ პე­რუს შთამ­ბეჭ­დავ ბი­ომ­რა­ვალ­ფე­როვ­ნე­ბას ასა­ხავს. აქ მე­ნი­უშ­ ი ზოგ­ჯერ 17 და მე­ტი კერ­ძიც აქვთ. წე­რენ, რომ ეს კერ­ძე­ბი ქვეყ­ნის ყვე­ლა გე­ოგ­რა­ფი­ულ არე­ალს, ყვე­ლა სი­მაღ­ლეს ფა­რავს — ზღვის დო­ნემ­დე 20 მეტრიდან ანდებამდე, რომელთა სიმაღლე 4,100 მეტ­რ­საც სწვდე­ბა. მარ­ტი­ნე­ზი პე­რუს სამ­ზა­რე­უ­ ლოს­თ­ვის ყვე­ლა­ზე სა­ხა­სი­ა­თო კერ­ძე­ბის ათას­გ­ვარ ახალ ვერ­სი­ას ქმნის. ასე­ვე გვთა­ვა­ზობს უფ­რო იშ­ვი­ათ, უფ­რო ნაკ­ლე­ბად ცნო­ბილ გე­მო­ებ­საც. სამ­ხ­რეთ ამე­რი­კის სა­უ­კე­თე­სო რეს­ტორ­ნე­ბის სი­ა­ში „სენტრალი“ პირ­ვე­ლად 2013 წელს მოხ­ვ­და, მას მე­რე ის ამა­ვე სი­ის სულ უფ­რო ზე­და სა­ფე­ხუ­რებ­ზე ხვდე­ბა და ხში­რად ჩნდე­ბა მსოფ­ ლი­ოს 50 სა­უ­კე­თე­სო რეს­ტორ­ნის რე­ი­ტინ­გ­შიც. www.centralrestaurante.com.pe/en

OSSO „ოსო“, ნა­წი­ლობ­რივ, სა­ყას­ბო­ა, ნა­წი­ლობ­რივ — რეს­ტო­რა­ნი. თუმ­ცა პირ­ვე­ლი და­ნიშ­ნუ­ლე­ბის პუნ­ქ­ტია ყვე­ლას­თ­ვის, ვი­საც ხორ­ცე­უ­ლი უყ­ვარს. ამ ად­გილს რენ­ცო გა­რი­ბალ­დი უძღ­ვე­ბა. ის ჯერ მშრა­ლად აშ­რობს ძრო­ხის ხორცს და ძეხ­ვე­ულს სა­კუ­თა­რი ხე­ლით ამ­ზა­დებს. აქვთ კლა­სი­კუ­რი და გა­სა­სინ­ჯად მცი­რე ულუ­ ფე­ბის მე­ნი­უ. ნე­ბის­მი­ერ შემ­თხ­ვე­ვა­ში, „ოსოს“ სტუმ­რე­ბი ხორ­ ცის სიმ­ძი­მეს სა­უ­კე­თე­სო კოქ­ტე­ი­ლე­ბით ჩა­იწ­მენ­დენ ხოლ­მე. www.osso.pe

ლა გლო­რია ეს რეს­ტო­რა­ნი ლი­მა­ში 1994 წელს გა­იხ­სნ­ ა და მას შემ­დეგ ინარ­ ჩუ­ნებს ყვე­ლა ტრა­დი­ცი­ულ გე­მოს. აქ და­დი­ან ის ლი­მე­ლე­ბი, ვი­ საც ძვე­ლი და კარ­გად შეჩ­ვე­უ­ლი გე­მო­ე­ბი მოს­წონს და არა თა­ ნა­მედ­რო­ვე ინ­ტერ­პ­რე­ტა­ცი­ე­ბი. „ლა გლო­რი­ას“ დამ­ფუძ­ნე­ბე­ლი, ოს­კარ ვე­ლარ­დე, სა­გან­გე­ბოდ ზრუ­ნავს იმა­ზე, რომ სა­უ­კე­თე­სო ღვი­ნო­ებ­ ი ჰქონ­დეს არ­გენ­ტი­ნი­დან, ეს­პა­ნე­თი­დან და ჩი­ლე­დან. რეს­ტო­რა­ნი ის­ტო­რი­ულ შე­ნო­ბა­შია გან­თავ­სე­ბუ­ლი და პის­კოს სმას აქ ყვე­ლა მშვე­ნი­ერ ვე­რან­და­ზე ამ­ჯო­ბი­ნებს. ზო­გი აქ­ვე მი­ ირ­თ­მევს გრილ­ზე მომ­ზა­დე­ბულ ზღვის პრო­დუქ­ტებს, რო­მელ­ თაც გა­რეთ გან­თავ­სე­ბულ ღუ­მლებ­ში წვა­ვენ. „ლა გლო­რი­ა“ ქა­ლა­ქის იტა­ლი­უ­რი მემ­კ­ვიდ­რე­ო­ბის ზე­ი­მი­ა, თუმცა აქ­ვეა ტრა­დი­ცი­უ­ლი პე­რუ­უ­ლი კერ­ძე­ბის არ­ჩე­ვა­ნიც.

104 VOYAGER 29/2023

MAYO „მაიო“ იმა­ვე შე­ნო­ბის კი­დევ ერ­თი, გა­მორ­ჩე­უ­ლი და­ნიშ­ნუ­ლე­ ბის პუნ­ქ­ტი­ა. თა­ნაც, ისიც „სენტრალის“ დო­ბი­ლი­ა. ოღონდ, თუ „სენტრალში“ წარ­მ­მარ­თ­ვე­ლი აქ­ცენ­ტი საჭ­მელ­ზე­ა, „მაიოში“ პირ­ვე­ლი, რა­საც შე­მო­გა­გე­ბე­ბენ, კოქ­ტე­ი­ლე­ბი­ა. „კო­მე­დორ ი კოკ­ტე­ლე­რია“ — ლი­მა­ში ასე უწო­დე­ბენ ად­გილს, სა­დაც სა­სა­დი­ლო დარ­ბა­ზიც აქვთ, ანუ ჭა­მაც შე­იძ­ლე­ბა და კოქ­ ტე­ი­ლებ­საც გა­მორ­ჩე­უ­ლად ამ­ზა­დე­ბენ. „მაიო“ სწო­რედ ასე­თი­ა. მარ­ტი­ნე­ზი აქაც ტრა­დი­ცი­ის­ ა და თა­ნა­ მედ­რო­ვეს შე­ზა­ვე­ბას ცდი­ლობს და ზოგ­ჯერ ძა­ლი­ან მი­ნი­მა­ლის­ ტურ, ზოგ­ჯერ კი უფ­რო კომ­პ­ლექ­სურ ნა­ზა­ვებს გვთა­ვა­ზობს. ამ ფერადოვნებასა და მრა­ვალ­ფე­როვ­ნე­ბა­ში დარ­წ­მუ­ნე­ბა „მაიოს“ ინ­სტ ­ აგ­რა­მის გვერ­დ­ზეც შე­გიძ­ლი­ათ. www.instagram.com/mayo.comedor/?hl=en

KJOLLE „სენტრალის“ სამ­ზა­რე­უ­ლოს მარ­ტი­ნე­ზის მე­უღ­ლე, პია ლე­ო­ ნი ზე­დამ­ხედ­ვე­ლობს. ლე­ო­ნი და­მო­უ­კი­დებ­ლად უძღ­ვე­ბა სა­ კუ­თარ რეს­ტორ­ანსაც, სა­ხე­ლად „კოლეს“ (Kjolle), რო­მე­ლიც „სენტრალის“ მთა­ვა­რი დარ­ბა­ზის თავ­ზე 2018 წელს გა­იხ­სნ­ ა, იმ მიზ­ნით, რომ პე­რუს გე­მო­თა მრა­ვალ­ფე­როვ­ნე­ბა და კუ­ლი­ნა­რი­ უ­ლი ფე­რა­დოვ­ნე­ბა წარ­მო­ეჩ­ ი­ნა. კითხ­ვას, თუ რო­გორ აღ­წერ­ და ერ­თი სიტყ­ვით თა­ვის რეს­ტო­რანს, პია ლე­ო­ნი ასე პა­სუ­ხობს — ფე­რა­დი.

Kjolle პე­­რუ­­ში გავ­­­რ­­­ცე­­ლე­­ბუ­­ლი მცე­­ნა­­რე­­ა, მკვეთ­რი ნა­რინ­ჯის­ფე­ რი ყვა­ვი­ლე­ბით, რო­­მე­­ლიც ან­­­დე­­ბის უკი­­დუ­­რეს წერ­­­ტი­­ლებ­­­შიც კი ხა­­რობს — იქ, სა­­დაც მზე და­­უნ­­­დობ­­­ლად აცხუ­­ნებს, ჰა­­ე­­რი კი სუფ­­­თა­­ზე სუფ­­­თა­­ა. მის­­­გან ამ­­­ზა­­დე­­ბენ თხე­­ვად მიქ­­­ს­­­სა და სა­­ღე­­ბა­­ ვებს ტექ­­­ს­­­ტი­­ლის­თ­ვის. პია ლე­­ონს Kjolle სწო­­რედ ფე­­რა­­დოვ­­­ნე­­ ბა­­ზე ხაზ­­­გა­­სას­­­მე­­ლად სჭირ­­­დე­­ბა — იმის სათ­­­ქ­­­მე­­ლად, რომ კერ­­­ ძე­­ბი, რო­­მელ­­­თაც ამ­­­ზა­­დებს პე­­რუს ბუ­­ნე­­ბის კა­­ლე­­ი­­დოს­­­კო­­პურ ფე­­რებს ასა­­ხავს. წე­­რენ, რომ პია და მი­­სი გუნ­­­დი სტუმ­­­რებს მრა­­ ვალ­­­მ­­­ხ­­­რივ კუ­­ლი­­ნა­­რი­­ულ თავ­­­გა­­და­­სა­­ვალ­­­ში ეპა­­ტი­­ჟე­­ბა.

SASTRERIA MARTINEZ მი­რაფ­ლო­რეს­ში ეს ბა­რი მხო­ლოდ შარ­შან გა­იხ­სნ­ ა. მის­ მა მფლო­ბელ­მა, დი­ე­გო მა­კე­დომ, ინ­ს­პი­რა­ცი­ად ამე­რი­კის „მშრალი კა­ნო­ნის“ ხა­ნა აიღო და დე­კო­რიც შე­სა­ბა­მი­სად მო­ამ­ ზა­და. წე­რენ, რომ ამ ბარ­ში შეს­ვ­ლი­სას ყვე­ლა­ზე მე­ტად ტე­ლე­ სე­რი­ე­ბი Boardwalk Empire ახ­სენ­დე­ბათ ხოლ­მე. დი­ე­გო მა­კე­დოს ბარ­მე­ნო­ბის ოც­წ­ლი­ა­ნი გა­მოც­დი­ლე­ბა აქვს. ის სას­მე­ლებს მსოფ­ლი­ოს სხვა­დას­ხ­ვა კუთხის ინ­სპ­ ი­რა­ცი­ით ამ­ზა­დებს. აქვს კლა­სი­კუ­რი ასორ­ტი­მენ­ტიც და სა­ავ­ტო­რო ხელ­ წე­რით გა­მორ­ჩე­უ­ლი სას­მე­ლე­ბიც. ზო­გი­ერ­თი მათ­გა­ნი პე­რუს რე­გი­ო­ნუ­ლი ლი­ქი­ო­რე­ბით მზად­დე­ბა, მა­გა­ლი­თად, აქ ­ი­ყე­ნე­ბენ ან­დე­ბის აგა­ვეს ან­და მა­ტა­კუ­ის (ლერწმის გა­მოხ­დილ სას­მელს, მწვა­ნი­ლე­უ­ლის არო­მა­ტე­ბით). გვირ­ჩე­ვენ, ბარ­ში წას­ვ­ლამ­დე ად­გი­ლე­ბი წი­ნას­წარ დავ­ჯავ­შნ­ ოთ. www.sastreriamartinez.com/

პია ლე­ონს პე­რუს სამ­ზა­რე­უ­ლოს ფა­რულ სა­გან­ძურ­საც უწო­დე­ ბენ. ასე რომ, მი­სი რეს­ტორ­ნის ნახ­ვა, ვფიქ­რობთ, ლი­მა­ში ყოფ­ ნას კი­დევ უფ­რო საინტერესოს გახდის. www.kjolle.com/default.html

ლი­მა­ში ტუ­რის­ტუ­ლი სა­ა­გენ­ტო­ე­ბი ხში­რად აწყო­ბენ ქუ­ჩის საკ­ვე­ბისა და ძვე­ლი ტა­ვერ­ნე­ბის ტურ­საც. რად­გა­ნაც ლი­მა­ში თავს იყ­რის გე­მო­ე­ბი ქვეყ­ნის სხვა­დას­ხ­ვა ნა­წი­ლი­დან, აქ ყვე­ლას ეძ­ლე­ვა შან­სი, სა­ხელ­და­ხე­ლოდ, უბ­რა­ლოდ, ყვე­ლას­თ­ვის ხელ­მი­საწ­ვ­დო­მად გა­სინ­ჯოს ქვეყ­ნის მთა­ვა­რი კუ­ლი­ნა­რი­უ­ლი მიგ­ნე­ბე­ბი, ასე­ვე, მა­თი ურ­ბა­ნუ­ლი ვერ­სი­ე­ბი.

105 VOYAGER 29/2023

პერუ

კულინარია

პე­რუს გას­ტ­რო­ნო­მი­ის ჯა­დოს­ნუ­რი რე­ა­ლიზ­მი

ქ ე­თ ე­ვა ნ ა დე­ი შ­ვ ი­ლ ი

შო­რე­ულ ბავ­შ­ვო­ბა­ში ერ­თი სა­ინ­ტე­რე­სო წიგ­ნი ჩა­მი­ვარ­და ხელ­ ში, სა­თა­უ­რით „ამბავი ამე­რი­კის არ­ქე­ოლ ­ ო­გი­ი­სა“. მა­შინ პირ­ ვე­ლად გა­ვი­გე, თუ რას წარ­მო­ად­გენ­დნენ სამ­ხ­რეთ ამე­რი­კის უძ­ვე­ლე­სი ცი­ვი­ლი­ზა­ცი­ე­ბი. იქი­დან მო­ყო­ლე­ბუ­ლი, დე­და­მი­წის ამ მის­ტი­კუ­რი ად­გი­ლის მი­მართ გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლი გრძნო­ბა მა­ კავ­ში­რებს. ქვეყ­ნის ხა­სი­ათს სა­უ­კე­თე­სოდ გა­მო­ხა­ტავს მი­სი გას­ ტ­რო­ნო­მი­უ­ლი კულ­ტუ­რა და გა­დავ­წყ­ვი­ტე, სწო­რედ ამ კუთხით გა­გაც­ნოთ სამ­ხრ ­ ეთ ამე­რი­კის ერ­თ­-ერ­თი სა­ინ­ტ­ერე­სო ქვე­ყა­ნა, თა­ვი­სი თვით­მ­ყო­ფა­დო­ბი­თა და გავ­ლე­ნე­ბით.

იქ მცხოვ­რე­ბი ინ­დი­ე­ლე­ბი ორ­მო­ებს თხრიდ­ნენ და გა­ხუ­რე­ბულ ქვებ­ზე ამ­ზა­დებ­დ­ნენ საჭ­მელს. მო­იხ­მარ­დ­ნენ თევ­ზე­ულ­სა და ნა­დი­რობ­დ­ნენ სხვა­დას­ხვ­ ა ფრინ­ველ­ზე. ეს­პა­ნელ­მა კონ­კის­ტა­ დო­რებ­მა პე­რუ­ში არა მხო­ლოდ საკუთარი ტრა­დი­ცი­ე­ბი შე­ი­ტა­ ნეს, არა­მედ წა­იყ­ვა­ნეს აფ­რი­კე­ლი მო­ნე­ბიც, რომ­ლებ­მაც სა­მო­ მავ­ლოდ თა­ვი­სი რო­ლი ითა­მა­შეს პე­რუს სამ­ზა­რე­ულ ­ ოს ჩა­მო­ ყა­ლი­ბე­ბა­ში. უნ­და ით­ქ­ვას, რომ ეს­პა­ნუ­რი სამ­ზა­რე­უ­ლო, თა­ვის მხრივ, მაღ­რი­ბუ­ლი კუ­ლი­ნა­რი­ის გავ­ლე­ნას გა­ნიც­დი­და, ამი­ტომ, პე­რუს სამ­ზა­რე­უ­ლო­ში ეს გავ­ლე­ნაც გა­მოს­ჭ­ვი­ვის.

პე­რუს კუ­ლი­ნა­რი­ულ ­ ი კულ­ტუ­რა მკვიდ­რი მო­სახ­ლე­ო­ბი­სა და კო­ლო­ნი­ა­ლის­ტ­თა ტრა­დი­ცი­ებს ეფუძ­ნე­ბა. აქ ერ­თ­მა­ნეთს ერ­წყ­მის ად­გი­ლობ­რი­ვი პრო­დუქ­ტე­ბის სიმ­რავ­ლე და ევ­რო­ პუ­ლი დახ­ვე­წი­ლო­ბა. ბი­ომ­რა­ვალ­ფე­როვ­ნე­ბა პე­რუს ერ­თ­­ -ერ­თი მთა­ვა­რი კო­ზი­რი­ა, რა­მაც ფან­ტა­ზი­ას დი­დი გა­სა­ქა­ნი მის­ცა. რო­დე­საც ეს­პა­ნე­ლი კო­ლო­ნი­ა­ლის­ტე­ბი პე­რუ­ში შე­ვიდ­ ნენ, მო­სახ­ლე­ობ­ ა ად­გი­ლობ­რი­ვი პრო­დუქ­ტე­ბით იკვებებოდა.

150-წლიანმა ბა­ტო­ნო­ბამ თა­ვი­სი ქნა და ად­გი­ლობ­რივ კუ­ლი­ნა­ რი­ა­ში ეს­პა­ნურ­მა და კრე­ო­ლურ­მა ტრა­დი­ცი­ებ­მა მო­ი­კი­და ფე­ხი. და­იწყეს სა­ქონ­ლის მო­შე­ნე­ბა, რძის მოხ­მა­რე­ბა. ნა­ღე­ბი­სა და წი­წა­კის შე­რე­ვით შე­იქ­მ­ნა არო­მა­ტუ­ლი, ცხა­რე სო­უ­სე­ბი. გავ­რ­ ცელ­და ბრინ­ჯი, ქე­რი, ხორ­ბა­ლი, ზე­თის­ხი­ლი, ძმა­რი და ნი­ო­რი. პე­რუს სამ­ზა­რე­უ­ლო­ში გაჩ­ნ­და არა­ბუ­ლი პრო­დუქ­ტე­ბი — და­რი­ ჩი­ნი, მი­ხა­კი, შაქ­რის ლერ­წა­მი და ქონ­და­რი.

106 VOYAGER 29/2023

პე­რუს ბი­ომ­რა­ვალ­ფე­როვ­ნე­ბა სა­ბა­ზი­სო პრო­დუქ­ტებს შო­რის მო­ი­აზ­რე­ბა კარ­ტო­ფი­ლი, რო­მე­ ლის ვე­ლურ სა­ხე­ო­ბებს დღემ­დე შევ­ხ­ვ­დე­ბით პე­რუს ტე­რი­ტო­რი­ ა­ზე. კარ­ტო­ფილს ად­გი­ლობ­რი­ვი მცხოვ­რებ­ნი „პაპას“ უწო­დე­ბენ. ინ­კებ­მა ის 10 000 წლის წინათ მო­ა­შე­ნეს. პე­რუ­ში კარ­ტო­ფი­ლის 2500-მდე სა­ხე­ო­ბას ით­ვლ ­ ი­ან. სა­ინ­ტე­რე­სო­ა, რომ ყვე­ლა მათგანს თა­ვი­სი და­ნიშ­ნუ­ლე­ბა აქვს. ძირ­ხვ­ ე­ნე­უ­ლი მხო­ლოდ კარ­ტო­ფი­ ლით არ შე­მო­ი­ფარ­გ­ლე­ბა, აქ მოჰ­ყავთ ბა­ტა­ტი, მა­კა და იუკა.

ლი­ან­ ი ჯი­ში, პი­რი­სინ­კო. სი­მინ­დი პე­რუსა და მთლი­ა­ნად სამ­ ხ­რეთ ამე­რი­კის გას­ტ­რო­ნო­მი­ის უმ­თავ­რე­სი სა­ბა­ზი­სო პრო­ დუქ­ტი­ა, რომ­ლის­გა­ნაც რას აღარ ამ­ზა­დე­ბენ, დაწყე­ბუ­ლი პუ­რი­თა და წვნი­ა­ნე­ბით, დას­რუ­ლე­ბუ­ლი ჩი­ჩა დე ხო­რა­თი — ფერმენტირებული სიმინდით მი­ღე­ბუ­ლი და­ბა­ლალ­კო­ჰო­ლუ­რი სას­მე­ლით.

მარ­ცვ­ ­ლე­უ­ლი­დან წამ­ყ­ვა­ნი კულ­ტუ­რე­ბია ამა­რან­ტი, იგი­ვე კი­ ვიჩა, რო­მელ­საც „ინკების პურს“ ეძა­ხი­ან. სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში მას ჯი­ჯი­ლა­ყის სა­ხე­ლით ვიც­ნობთ. ამა­რან­ტის თეს­ლიცა და ფოთ­ ლე­ბიც გა­მო­ი­ყე­ნე­ბა საკ­ვე­ბად. ვი­ნა­ი­დან ად­გი­ლობ­რივ მო­სახ­ ლე­ო­ბას ამა­რან­ტი წმინ­და მცე­ნა­რედ მი­აჩ­ნ­და და რე­ლი­გი­ურ რი­ტუ­ა­ლებ­ში იყე­ნებ­და, ეს­პა­ნელ­მა დამ­პყ­რობ­ლებ­მა იგი აკ­რ­ ძა­ლეს, თუმ­ცა მოგ­ვი­ა­ნე­ბით კვლავ და­იწყო ამ მარ­ც­ვ­ლე­უ­ლი კულ­ტუ­რის გა­ნახ­ლე­ბა და გამ­რავ­ლე­ბა.

ის, რის გა­რე­შეც სამ­ხ­რეთამე­რი­კულ კუ­ლი­ნა­რი­ას ვე­რა­ვინ წარ­ მო­იდ­გენს, არის წი­წა­კა. პე­რუ­ში ამ მცე­ნა­რის სა­ო­ცა­რი რა­ო­დე­ ნო­ბაა, დაწყე­ბუ­ლი ან­დე­ბის ტკბი­ლი წი­წა­კით და დას­რუ­ლე­ბუ­ ლი ცხა­რე სა­ხე­ო­ბე­ბით. პე­რუ­ში ცხა­რე წი­წა­კას (ლათ. pimiento chile) აჯის ეძა­ხი­ან და მის 300-მდე სა­ხე­ობ­ ას ით­ვ­ლი­ან. ამ­ბო­ბენ, რომ აჯი ის პირ­ვე­ლი სა­ნე­ლე­ბე­ლი იყო, რო­მე­ლიც შე­იძ­ლე­ბო­ და, პე­რუს ად­გი­ლობ­რივ მო­სახ­ლე­ობ­ ას კერ­ძე­ბის გა­მო­ეყ­ ე­ნე­ბი­ ნა. ყველ­ზე ცნო­ბი­ლი სა­ხე­ო­ბე­ბია: აჯი ამა­რი­ლო, აჯი პან­კო, აჯი ლი­მო და სხვა.

მარ­ც­ვ­ლე­ულ ­ ი­დან, ასე­ვე, უმ­ნიშ­ვნ­ ე­ლო­ვა­ნე­სი კულ­ტუ­რაა ქი­ნო­ა. იგი პირ­ვე­ლად ან­დებ­ში მო­იყ­ვა­ნეს და 3000 წლის ის­ტო­რიას ითვლის. თა­ვის დრო­ზე ევ­რო­პე­ლთა დი­დი ინ­ტე­რე­სი ამ მარ­ცვ­ ­ ლე­ულ კულ­ტუ­რას არ გა­მო­უწ­ვე­ვი­ა, ამიტომ ცდი­ლობ­დ­ნენ, იგი ხორ­ბ­ლით ჩა­ე­ნაც­ვ­ლე­ბი­ნათ. თუმ­ცა მე­ო­ცე სა­უ­კუ­ნე­ში, რო­დე­საც მი­სი სა­სარ­გებ­ლო თვი­სე­ბე­ბის შე­სა­ხებ გახ­და ცნო­ბი­ლი, ქინოის მი­მართ გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლი ინ­ტე­რე­სი გაჩ­ნ­და და მსოფ­ლი­ოს ცნო­ბი­ლი მზა­რე­უ­ლე­ბის­თ­ვის შთა­გო­ნე­ბა­დაც იქ­ცა.

კა­კაო — კი­დე­ვე ერ­თი ად­გი­ლობ­რი­ვი პრო­დუქ­ტი, რო­მელ­ საც პე­რუ­ში აწარ­მო­ე­ბენ. ამა­ზო­ნის ნა­პი­რებ­ზე კა­კა­ოს ათას­ წ­ლე­უ­ლე­ბია მო­ი­პო­ვე­ბენ, მის­გან მომ­ზა­დე­ბუ­ლი შო­კო­ლა­დი კი მსოფ­ლი­ო­ში ერ­თ­-ერ­თი სა­უ­კე­თე­სო­ა. პა­ტა­რა კა­ფე­ებ­ში ყველგან შე­საძ­ლე­ბე­ლია სა­უ­კე­თე­სო ცხე­ლი შო­კო­ლა­დის და­ გე­მოვ­ნე­ბა. პე­რუს კა­კაო გა­მორ­ჩე­უ­ლი არო­მა­ტით ხა­სი­ათ­დე­ ბა, ამიტომ ქვეყანა ორ­გა­ნუ­ლი პრო­დუქ­ტის ერ­თ­-ერ­თი ყვე­ ლა­ზე მსხვი­ლი ექ­ს­პორ­ტი­ო­რი­ა.

მე­სა­მე და უმ­თავ­რე­სი კულ­ტუ­რა სი­მინ­დი­ა, რომ­ლის 52 ენ­დე­ მუ­რი სა­ხე­ო­ბა ოფი­ცი­ა­ლუ­რად არის რე­გის­ტ­რი­რე­ბუ­ლი პე­რუ­ში, ნი­მუ­შე­ბი კი ლი­მა­ში, ლა მა­ლი­ნას აგ­რა­რულ უნი­ვერ­სი­ტეტ­ში ინა­ხე­ბა. პე­რუ­ში იზ­რ­დე­ბა სი­მინ­დის ყვე­ლა­ზე მსხვილ­მარ­ც­ვ­

პე­რუ­ში სტუმ­რო­ბი­სას აუცი­ლებ­ლად უნ­და გა­სინ­ჯოთ პის­კო — სპე­ცი­ალ ­ უ­რი ყურ­ძნ­ ის ჯი­შის­გან გა­მოხ­დი­ლი ბრენ­დი, რომ­ლის წარ­მო­ე­ბაც XVI სა­უ­კუ­ნე­ში და­იწყეს ეს­პა­ნე­ლებ­მა. დღეს იგი აქა­ ური გას­ტ­რო­ნო­მი­ის გა­ნუ­ყო­ფე­ლი ნა­წი­ლი­ა.

ქი­ნო­ა

107 VOYAGER 29/2023

პერუ

კულინარია

ლი­მა, მა­ღა­ლი გას­ტ­რო­ნო­მია და აზი­უ­რი ტო­ნე­ბი პე­რუს დე­და­ქა­ლა­ქი სა­მოთხეა გურ­მა­ნე­ბის­თვ­ ის. სრუ­ლე­ბით დამ­სა­ხუ­რე­ბუ­ლად, იგი მსოფ­ლი­ოს ერ­თ­-ერთ სა­უ­კე­თე­სო კუ­ლი­ ნა­რი­ულ ად­გი­ლად მი­იჩ­ნე­ვა უმაღ­ლე­სი კლა­სის რეს­ტორ­ნე­ბი­თა და მრა­ვალ­ფე­რო­ვა­ნი გას­ტრ ­ ო­ნო­მი­უ­ლი კულ­ტუ­რით. ლი­მა ყო­ ველ­წ­ლი­ურ ­ ად საკ­ვე­ბის ბაზ­რო­ბას მას­პინ­ძ­ლობს, რო­მე­ლიც სამ­ ხ­რეთ ამე­რი­კა­ში უმ­ნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნე­სი ღო­ნის­ძი­ებ­ ა­ა. ლი­მურ კუ­ ლი­ნა­რი­ა­ში შერ­წყ­მუ­ლია ჩი­ნუ­რი, აფ­რი­კუ­ლი და ად­გი­ლობ­რი­ვი ტო­მე­ბის გას­ტ­რო­ნო­მი­უ­ლი ტრა­დი­ცი­ე­ბი. ლი­მე­ლე­ბი თავიანთ ქალაქს გე­მოს დე­და­ქა­ლაქს ეძა­ხი­ან, ამ­ ბო­ბენ, აქა­უ­რი სამ­ზა­რე­უ­ლო ნე­ბის­მი­ე­რი გე­მოვ­ნე­ბის გურ­მანს და­აკ­მა­ყო­ფი­ლებს. უპი­რა­ტე­სო­ბა თევ­ზე­ულს ენი­ჭე­ბა. სე­ვი­ჩე პე­რუს კუ­ლი­ნა­რი­უ­ლი სა­ვი­ზი­ტო ბა­რა­თი­ა, რო­მე­ლიც დი­დი ხა­ნია გას­ც­და ქვეყ­ნის ფარ­გ­ლებს და მსოფ­ლიო ტრენ­ დად იქ­ცა. ეს არის პა­ტა­რა ნაჭ­რე­ბად დაჭ­რი­ლი, ლა­ი­მის წვენ­ ში და­მა­რი­ნა­დე­ბუ­ლი ახალ­თა­ხა­ლი თევ­ზი, რო­მელ­საც შემ­დეგ ემა­ტე­ბა ხახ­ვი, ქინ­ძი და სხვა ინ­გ­რე­დი­ენ­ტე­ბი. სე­ვი­ჩეს ხში­რად ბა­ტა­ტის, მა­ნი­ო­კის ან სი­მინ­დის თან­ხ­ლე­ბით ჭა­მენ. ტი­რა­დი­ტოც სე­ვი­ჩეს მსგავ­სი კერ­ძი­ა, ოღონდ ხახ­ვის გა­რე­შე. ლი­მურ სამ­ზა­რე­უ­ლო­ში აქ­ტი­უ­რად გა­მო­იყ­ ე­ნე­ბა მო­ლუს­კე­ბი და ზღვის პრო­დუქ­ტე­ბი. ამ მხრივ ყუ­რადღე­ბას იქ­ცევს პა­რი­ჰუ­ელ ­ ა — ზღვის პრო­დუქ­ტე­ბი­სა და თევ­ზის წვნი­ან­ ი, რო­მე­ლიც, შე­მად­ გენ­ლო­ბითა და სტრუქ­ტუ­რით ფრან­გულ ბუ­აი­ ­ბესს მო­გა­გო­ნებს. უნ­და ვახ­სე­ნოთ ან­ტი­კუ­ჩოც — ეს ძა­ლი­ან ცნო­ბი­ლი პე­რუ­უ­ლი სტრიტ­ფუ­დი­ ხორ­ცით მზად­დე­ბა, ერ­თ­გვ­ ა­რი მწვა­დი­ა, რო­მელ­ საც ღია ცეცხ­ლ­სა ან გრილ­ზე წვა­ვენ. ან­ტი­კუ­ჩო ცნო­ბი­ლი იყო ჯერ კი­დევ ძვე­ლი ინ­კე­ბის­თ­ვის. ეს­პა­ნელ­მა კონ­კის­ტა­დო­რებ­მა ეს კერ­ძი ევ­რო­პი­დან შე­მო­ტა­ნი­ლი ახა­ლი საკ­მა­ზით, ნივ­რით გა­ ამ­დიდ­რეს, ხო­ლო აფ­რი­კე­ლებ­მა მი­სი მომ­ზა­დე­ბა იმ პრო­დუქ­

ტე­ბით და­იწყეს, რომლებიც მათ­თ­ვის იყო ხელ­მი­საწ­ვ­დო­მი: ეს იქ­ნე­ბო­და მორ­ჩე­ნი­ლი ბოს­ტ­ნე­ულ ­ ი, სა­ქონ­ლის სუბ­პ­რო­დუქ­ტე­ ბი თუ სხვადასხვა მცე­ნა­რე­უ­ლო­ბა. აფ­რი­კუ­ლი გავ­ლე­ნით, ან­ტი­ კუ­ჩო ძრო­ხის გუ­ლის­გან მზად­დე­ბა. პე­რუ­სა და აფ­რი­კის ტან­დე­მით რამ­დე­ნი­მე სა­ინ­ტე­რე­სო კერ­ ძი შე­იქ­მ­ნა, მა­გა­ლი­თად: ტა­კუ ტა­კუ — ლო­ბი­ოს, ბრინ­ჯი­სა და წი­წა­კის სო­უ­სით მომ­ზა­დე­ბუ­ლი ვე­გე­ტა­რი­ა­ნუ­ლი კერ­ძი; და კაუ კაუ — სუბ­პ­რო­დუქ­ტე­ბი­სა და კარ­ტო­ფი­ლის მა­წი­ე­რი ჩა­შუ­შუ­ლი. მი­სი აუცი­ლე­ბე­ლი ინ­გ­რე­დი­ენ­ტია ძრო­ხის ფაშ­ვი. რად­გან გავ­ლე­ნებ­ზე ვსა­უბ­რობთ, აუცი­ლებ­ლად უნ­და ვახ­სე­ ნოთ ეს­პა­ნე­თი და კა­უ­სა ლი­მე­ნია — ყვი­თე­ლი კარ­ტო­ფი­ლი­თა და ფრინ­ვე­ლის ხორ­ცით, ზღვის პრო­დუქ­ტე­ბით, ან ავო­კა­დო­ თი. ეს ერ­თ­გ­ვა­რი სა­უზ­მე­ულ ­ ი­ა. იყე­ნე­ბენ ყვი­თე­ლი კარ­ტო­ფი­ ლის ერ­თ­-ერთ უძ­ვე­ლეს ჯიშს, papa amarilla-ს. კარ­ტო­ფი­ლის­ გან ამ­ზა­დე­ბენ პი­უ­რეს. ცალ­კე კეთ­დე­ბა სა­სურ­ვე­ლი გულ­სარ­თი და პი­ურ ­ ეს ფე­ნებს შო­რის ექცევა. შე­სა­ნე­ლებლდ ლი­მო­ნი­სა და ლა­ი­მის წვენს იყე­ნე­ბენ. მე­სა­მე და ასე­ვე მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი გავ­ლე­ნა პე­რუს დე­და­ქა­ლა­ ქის სამ­ზა­რე­უ­ლო­ზე მო­ახ­დი­ნა ჩი­ნეთ­მა. ჩი­ნე­ლე­ბი პე­რუ­ში XIX სა­უ­კუ­ნის მე­ო­რე ნა­ხე­ვარ­ში გა­მოჩ­ნ­დ­ნენ, რეს­ტორ­ნე­ბის გახ­ს­ნა კი ლი­მა­ში XX სა­უ­კუ­ნის და­საწყის­ში და­იწყეს. აზი­ელ­მა მზა­რე­უ­ ლებ­მა ტრა­დი­ცი­ულ ხერხს მი­მარ­თეს — უცხო მხა­რე­ში და­იწყეს მრა­ვალ­სა­უ­კუ­ნო­ვა­ნი ჩი­ნუ­რი კუ­ლი­ნა­რი­უ­ლი ტექ­ნო­ლო­გი­ე­ბის ად­გი­ლობ­რივ პრო­დუქ­ტებ­სა და კერ­ძებ­ზე მორ­გე­ბა, რის შე­დე­გა­ დაც ბევ­რი სა­ინ­ტე­რე­სო კერ­ძი დამ­კ­ვიდ­რ­და. მა­გა­ლი­თად, აროზ შა­უფ ­ ა სწო­რედ ჩი­ნუ­რი ტრა­დი­ცი­ე­ბით შთა­გო­ნე­ბუ­ლი კერ­ძი­ა. მი­სი მთა­ვა­რი ინ­გ­რე­დი­ენ­ტი ბრინ­ჯი­ა, რო­მელ­საც ახ­ლავს სო­ი­ ის სო­უ­სი, ქათ­მი­სა და ღო­რის ხორ­ცი, კვერ­ცხი და კარ­ტო­ფი­ლი. აზი­უ­რი ფი­უ­ჟე­ნია ლო­მო სალ­ტა­დოც, რო­მე­ლიც „სტირ ფრა­ის“ ტექ­ნი­კით მზად­დე­ბა (აზი­უ­რი ტექ­ნი­კა კუ­ლი­ნა­რი­აშ­ ი, რო­მე­ლიც მა­ღალ ცეცხ­ლ­ზე ენერ­გი­უ­ლი მო­რე­ვით შეწ­ვას გუ­ლის­ხმ­ ობს).

108 VOYAGER 29/2023

აღ­მო­სავ­ლეთ პე­რუს საკ­ვე­ბი ეგ­ზო­ტი­კუ­რი­ა. მი­სი ბი­ომ­რა­ვალ­ ფე­როვ­ნე­ბა — გა­სა­ოც­ ა­რი. აქ საკ­ვე­ბად პალ­მის გულ­საც კი ი­ყე­ნე­ბენ, რაც ამა­ზო­ნუ­რი სამ­ზა­რე­ულ ­ ოს და­მა­ხა­სი­ა­თე­ბე­ლი ელე­მენ­ტი­ა. ჩონ­ტას უმად ჭა­მენ სხვა­დას­ხ­ვა ბოს­ტ­ნე­ულ ­ ის თან­ ხ­ლებით. ხში­რად ლა­ი­მის წვე­ნით აზა­ვე­ბენ. ამა­ზო­ნის სამ­ზა­რე­უ­ლო­ში ხში­რად შევ­ხ­ვ­დე­ბით სპე­ცი­ფი­კუ­რი სა­ხე­ო­ბის ბა­ნანს, რო­მე­ლიც მწვა­ნე ფე­რი­სა­ა. მას ად­გი­ლობ­რი­ვი მცხოვ­რებ­ნი პლან­ტინს უწო­დე­ბენ. ბა­ნა­ნის ამ სა­ხე­ობ­ ას უფ­რო მკვრი­ვი კა­ნი აქვს და მა­გა­რი­ა. მას ხში­რად იყე­ნე­ბენ ტრა­დი­ცი­ ულ კერ­ძ­ში, ტა­კა­ჩოში, რო­მე­ლიც ღო­რის გა­მოყ­ვა­ნი­ლი ხორ­ცი­ თა და ად­გი­ლობ­რი­ვი სა­ნე­ლებ­ლე­ბით მზად­დე­ბა.

ლი­მურ დე­სერ­ტებ­ში ერ­თი ფე­რა­დი ნამ­ცხ­ვა­რი იპყ­რობს მზე­ რას — ტურონ დე დო­ნა პე­პა. ამ ნუგ­ბა­რს მიღ­მა სა­ინ­ტე­რე­სო ლე­გენ­დაა, რომელიც აფ­რო-­პე­რუ­ე­ლი მო­ნა ქა­ლის სა­ხელს უკავ­შირ­დე­ბა. ნამ­ცხ­ვ­რის მომ­ზა­დე­ბა არც ისე მარ­ტი­ვია მრა­ვა­ ლი ინ­გ­რე­დი­ენ­ტი­დან გა­მომ­დი­ნა­რე: ანი­სუ­ლი, და­რი­ჩი­ნი, სე­ზა­ მი, ანან­ასი, ბა­ნა­ნი, ფორ­თო­ხა­ლი და კი­დევ უამ­რა­ვი სხვა რაც მასში არო­მა­ტე­ბის ნამ­დ­ვილ ფეი­ერ­ვერკს ქმნის. ტურონ დე ლა პე­პას ყვე­ლა ნამ­ცხ­ვ­რის­გან გა­მო­არ­ჩევ ზე­მო­დან მოყ­რი­ლი შაქ­ რის ფე­რა­დი მძი­ვე­ბით.

ამა­ზო­ნი — ყვე­ლა­ზე ეგ­ზო­ტი­კუ­რი სამ­ზა­რე­უ­ლო ამა­ზო­ნის სამ­ზა­რე­ულ ­ ოს აღ­სა­წე­რად მხო­ლოდ ერ­თი ფრა­ზაც კმა­რა — „გასტრონომიული ნე­ტა­რე­ბა“. ამ მხა­რის საკ­ვე­ბი ნამ­ დ­ვი­ლი დე­ლი­კა­ტე­სე­ბის­გან შედ­გე­ბა. ცხვრის, ღო­რის, სა­ქონ­ ლი­სა და ფრინ­ვე­ლის ხორ­ცი, თევ­ზე­უ­ლის დი­დი ასორ­ტი­მენ­ტი, უამ­რა­ვი სა­ხე­ო­ბის ხი­ლი და ბოს­ტ­ნე­უ­ლი ამა­ზო­ნის კუ­ლი­ნა­რი­ის მრა­ვალ­ფე­როვ­ნე­ბას ხაზს უს­ვამს.

ბა­ნა­ნის ამ სა­ხე­ობ­ ას ასე­ვე უმა­ტე­ბენ ხუანეს. ეს აქა­ურ ­ ი კერ­ ძი­ა, ქათ­მის, ბრინ­ჯი­სა და სხვა ინ­გრ ­ ე­დი­ენ­ტე­ბის ნა­ზა­ვი ბი­ჟა­ოს ფოთ­ლებ­ში ეხ­ვე­ვა და ისე მზად­დე­ბა. ამა­ზო­ნე­ბი შე­სა­ნი­შა­ვად წვა­ვენ გოჭს; ბი­ჟა­ოს ფოთ­ლებ­ში გახ­ვე­ულ ­ ი, პომიდ­ვ­რის სო­ უს­ში ჩა­მუ­ჟუ­ჟე­ბუ­ლი, შემ­დეგ კი გრილ­ზე შებ­რა­წუ­ლი ახალ­თა­ ხა­ლი მდი­ნა­რის თევ­ზი ამ მხა­რის სამ­ზა­რე­უ­ლოს გა­მორ­ჩე­ულ ­ ი კერ­ძი­ა. გე­ოგ­რა­ფი­უ­ლი პი­რო­ბე­ბის დამ­სა­ხუ­რე­ბით, ამა­ზო­ნის ნა­პი­რებ­ზე თევ­ზის ისეთ სა­ხე­ობ­ ებს გა­სინ­ჯავთ, რომ­ლე­ბიც სხვა­გან ვე­რას­დ­როს შეგ­ხ­ვ­დე­ბათ. უც­ნა­უ­რი კერ­ძე­ბის კა­ტე­გო­რი­ი­დან, ძა­ლი­ან სა­ინ­ტე­რე­სოა ტიმ­ ბუ­ჩე — პი­რა­ნი­ე­ბის კონ­ცენ­ტრი­რე­ბული ნა­ხარ­ში, კვერ­ცხითა და ქინ­ძით. რო­გორც ჩანს, ქარ­თ­ვე­ლე­ბის მსგავ­სად, ქინ­ძი­სა და თევ­ზის შე­ხა­მე­ბა პე­რუ­ე­ლებ­საც ძა­ლი­ან მოს­წონთ. ზო­გა­დად, ქინ­ძი ამა­ზო­ნის სამ­ზა­ რე­უ­ლო­ში ძა­ლი­ან პო­პუ­ლა­რუ­ლია, ქათ­ მი­სა და თევ­ზის წვნი­ა­ნებ­ში ხში­რად გა­მო­ი­ყე­ნე­ბა. ამა­ზო­ნის მკვიდ­რ­თათ­ვის კი­დევ ერთი უჩ­ვე­უ­ლო საკ­ვე­ბი არ­სე­ ბობს — ამა­ზო­ნის ჯუნ­გ­ლე­ბის ლო­კო­კი­ნა, რო­მელ­საც ჩუ­როსს უწო­დე­ბენ. იგი პრო­ტე­ი­ნე­ბის სა­ბა­დოა, რომელიც მხო­ლოდ ად­ გი­ლობ­რივ ბა­ზარ­ზე შეხ­ვ­დე­ბით. უამ­რა­ვი სა­ხე­ო­ბის ხი­ლი ამა­ზო­ნის ბი­ომ­რა­ვალ­ფე­როვ­ნე­ბის ნა­ თე­ლი დას­ტუ­რი­ა. ასა­ის, კო­კო­ნის, აგუ­ა­ხი­ნისა და სხვა მრა­ვა­ლი იშ­ვი­ათ ­ ი ეგ­ზო­ტი­კუ­რი ხი­ლის და­გე­მოვ­ნე­ბა სწო­რედ აქ, მდი­ნა­ რე ამა­ზო­ნის ნა­პი­რებ­ზეა შე­საძ­ლე­ბე­ლი. ამა­ზო­ნის მხა­რე­ში უხ­სო­ვა­რი დრო­ი­დან მზად­დე­ბა მა­ნი­ო­კას სას­ მე­ლი, მა­სა­ტო სხვა­დას­ხ­ვა რი­ტუ­ა­ლი­სა და ცე­რე­მო­ნი­ის­თ­ვის. მა­ ნი­ო­კის 10 წუთს ადუ­ღე­ბენ, რადგან უმი მომ­წამ­ვ­ლე­ლი­ა. შემ­დეგ ყვე­ლა­ზე სა­ო­ცა­რი პრო­ცე­სი იწყე­ბა — მო­ხარ­შულ მცე­ნა­რეს ად­ გი­ლობ­რი­ვი ტო­მის ქა­ლე­ბი ღე­ჭა­ვენ და ჭურ­ჭელ­ში ყრი­ან. ღეჭ­ვი­ სას პრო­დუქ­ტი ფერ­მენ­ტი­რე­ბას გა­ნიც­დის, მას­ში შე­მა­ვა­ლი სა­ხა­ მე­ბე­ლი გარ­და­იქ­მ­ნე­ბა და იწყე­ბა დუ­ღი­ლი. მი­ღე­ბულ პრო­დუქტს წყალ­ში აზა­ვე­ბენ და ისე მი­ირ­თ­მე­ვენ. ზო­გი­ერ­თი ტო­მი ფერ­მენ­ ტი­რე­ბის­თვ­ ის აღარ იყე­ნებს ღეჭ­ვის პრო­ცესს და ლერ­წ­მის შა­ ქარს უმა­ტებს.

109 VOYAGER 29/2023

პერუ

კულინარია

მა­ღალ­მ­თი­ა­ნი ან­დე­ბი და ინ­კე­ბის უძ­ვე­ლე­სი მემ­კ­ვიდ­რე­ო­ბა პე­რუს მთი­ან მხა­რე­ში, ან­დებ­ში, შე­მორ­ჩე­ნი­ლია საჭ­მ­ლის უძ­ვე­ ლე­სი ტექ­ნო­ლო­გი­ით მომ­ზა­დე­ბა, რო­მელსაც ჯერ კი­დევ ინ­კე­ბი იყე­ნებ­დ­ნენ. თი­ხის ქოთ­ნებ­სა და შე­შის ღუ­მელ­ში კერ­ძი დიდ­ ხანს მზად­დე­ბა, თუმ­ცა გა­ნუ­მე­ო­რე­ბე­ლი გე­მო აქვს. ხორ­ცი, სი­ მინ­დი, მარ­ც­ვ­ლე­ულ ­ ი და კარ­ტო­ფი­ლი ან­დე­ბის სამ­ზა­რე­უ­ლო­ში მთა­ვა­რი პრო­დუქ­ტე­ბი­ა. სი­მინ­დის­გან მომ­ზა­დე­ბულ უამ­რავ სა­ ინ­ტე­რე­სო რე­ცეპტს შეხ­ვ­დე­ბით ან­დებ­ში. ძა­ლი­ან სა­ინ­ტე­რე­სო კერ­ძია ჰუ­მი­ტა­სი — და­ქუც­მა­ცე­ბუ­ლი ნედ­ ლი სი­მინ­დის მა­სას კვერცხსა და სხვა ინ­გ­რე­დი­ენ­ტებს უმა­ტე­ ბენ, ახ­ვე­ვენ სი­მინ­დის ფუ­ჩეჩ­ში და ორ­თ­ქ­ლ­ზე ხარ­შა­ვენ. ან­დე­ბის მხა­რე­ში ყვე­ლა რეს­ტო­რან­ში შეძ­ლებთ, გა­სინ­ჯოთ პაპა ა ლა ჰუ­ან­კა­ი­ნა — მო­შუშ­ული წი­წა­კის, კვერ­ცხისა და კრე­ კე­რე­ბის არო­მა­ტულ სო­უს­ში ჩა­დე­ბუ­ლი კარ­ტო­ფი­ლი. აქ­ვე გა­ სინ­ჯავთ პა­ტას­კას — სი­მინ­დის წვნი­ანს და სე­სი­ნას — ქვით და­ ბეგ­ვილ და გა­მომ­შრ ­ ალ ღო­რის ხორ­ც­ს, ­ხახ­ვის სო­უ­სით.

ან­დე­ბის ნუგ­ბა­რია ქო­ქო­სის კო­კა­და. თა­ნა­მედ­რო­ვე კონ­დი­ტე­ რია­ში მის ბევრ რე­ცეპტს ნა­ხავთ, თუმ­ცა ძი­რი­თა­დი ინ­გ­რე­დი­ენ­ ტე­ბი, კვერ­ცხის ცი­ლა, ქო­ქო­სის ფან­ტე­ლე­ბი და შეს­ქე­ლე­ბუ­ლი რძე­ა. ეს ნა­ზი, ხრა­შუ­ნა დე­სერ­ტი უნა­ზე­სი კონ­სის­ტენ­ცი­ით გა­მო­ ირ­ჩე­ვა და პირ­ში ფიფ­ქ­ვით დნე­ბა. ან­დებ­სა და მთლი­ა­ნად პე­რუ­ში დი­დი პო­პუ­ლა­რო­ბით სარ­ გებ­ლობს სი­მინ­დის პუ­რის ფერ­მენ­ტა­ცი­ით მი­ღე­ბუ­ლი, ლუ­დის მსგავ­სი და­ბა­ლალ­კო­ჰო­ლუ­რი სას­მე­ლი, რო­მელ­საც ჩი­ჩას ეძა­ხი­ან. ის ინ­კე­ბის ტრა­დი­ცი­იდ ­ ან მო­დის, სა­რი­ტუ­ა­ლო დატ­ ვირთვით. სვამ­დ­ნენ ასე­ვე დღე­სას­წა­ულ ­ ებ­ ზეც და თა­ნა­მედ­რო­ვე პე­რუს მო­სახ­ლე­ ო­ბის­თ­ვის წი­ნა­პარ­თა მი­ერ და­ტო­ვე­ ბუ­ლი ფა­სე­უ­ლი მემ­კ­ვიდ­რე­ობ­ ა­ა.

ან­დუ­რი წვნი­ა­ნე­ბის შე­მად­გენ­ლო­ბა­ში ხში­რად შეხ­ვ­დე­ბით სი­ მინდს, ლო­ბი­ოს, გოგ­რასა და სპე­ცი­ფი­კუ­რი წე­სით — ყინ­ვა­ში გამ­შ­რალ კარ­ტო­ფილს, რო­მელ­საც ად­გი­ლობ­რი­ვი მო­სახ­ლე­ო­ ბა ჩუ­ნოს უწო­დებს. დღი­სით ინ­ტენ­სი­უ­რი მზის, ღა­მით კი ყინ­ ვის მო­ნაც­ვ­ლე­ო­ბით კარ­ტო­ფი­ლი ხმე­ბა და დიდ­ხანს ინა­ხე­ბა. ეს პრო­დუქ­ტი ან­დე­ბის ძველ მო­სახ­ლე­ო­ბას მო­უ­სავ­ლი­ან­ ი პე­რი­ ო­დე­ბი­სა და ცი­ვი ზამ­თ­რის გა­და­ტა­ნა­ში ეხ­მა­რე­ბო­და, რო­დე­საც ნაკ­ლე­ბი საკ­ვე­ბი მო­ი­პო­ვე­ბო­და. ჩუ­ნოს წყალ­ში ალ­ბო­ბენ და შემ­დეგ ამ­ზა­დე­ბენ. ან­დე­ბის დე­ლი­კა­ტე­სად ალ­პა­კის ხორ­ცი ით­ვლ ­ ე­ბა. ეს ლა­მის სა­ხე­ო­ბა­ა, რო­მე­ლიც მხო­ლოდ ან­დებ­ში ბი­ნად­რობს. მთა­ვა­ რი სარ­გე­ბე­ლი ალ­პა­კას მატყ­ლი­ა, მი­სი ხორ­ცის და­გე­მოვ­ნე­ბას მხო­ლოდ მა­ღალ­მ­თი­ან რე­გი­ონ­ში თუ შეძ­ლებთ.

არე­კი­პა — პი­კან­ტე­რი­ე­ბის სამ­შობ­ლო ქა­ლა­ქი არე­კი­პა პე­რუს სამ­ხ­რეთ ნა­წილ­ში მდებარეობს. აქ ჯერ კი­დევ ჩვენს წელ­თაღ­რიცხ­ვამ­დე არ­სე­ბობ­და და­სახ­ლე­ბე­ბი, თუმ­ ცა ქა­ლა­ქი 1540 წელს ეს­პა­ნელ­მა კო­ლო­ნი­ა­ლის­ტებ­მა და­ა­არ­სეს, ამი­ტომ, არე­კი­პის სამ­ზა­რე­უ­ლოს დი­დი ეს­პა­ნუ­რი გავ­ლე­ნა აქვს. არე­კი­პა­ში არ­სე­ბობს ტრა­დი­ცი­უ­ლი რეს­ტორ­ნე­ბი, რომ­ლებ­საც პი­ კან­ტე­რი­ას ეძა­ხი­ან. ასე­თი კვე­ბის ობი­ექ­ტე­ბი ჯერ სოფ­ლად გაჩ­ნ­ და, სა­დაც ად­გი­ლობ­რი­ვი გლე­ხე­ბი სტუმ­რობ­დ­ნენ. პი­კან­ტე­რი­ა­ში შეს­ვ­ლი­სას მსურ­ველს შე­ეძ­ლო ენა­ხა, თუ რა მზად­დე­ბო­და, და შე­ ეკ­ვე­თა. ამ პა­ტა­რა, სა­ო­ჯა­ხო ტი­პის რეს­ტო­რან­ში ადა­მი­ა­ნე­ბი მოზ­ რ­დი­ლი მა­გი­დის გარ­შე­მო იყ­რიდ­ნენ თავს, სა­დი­ლობ­დ­ნენ და მუ­ სა­ი­ფობ­დნ­ ენ. პი­კან­ტე­რია სა­ზო­გა­დო­ებ­რი­ვი თავ­შეყ­რის ად­გი­ლად იქ­ცა, სო­ცი­ა­ლუ­რი ურ­თი­ერ­თო­ბე­ბის სივ­რ­ცის სტა­ტუ­სი შე­ი­ძი­ნა.

110 VOYAGER 29/2023

დღეს პი­კან­ტე­რი­ებ­ში მომ­ხ­მა­რე­ბელს უმე­ტე­სად ოჯა­ხუ­რი რე­ ცეპ­ტე­ბით მომ­ზა­დე­ბულ კერ­ძებს სთა­ვა­ზო­ბენ. ჩვე­ულ ­ ებ­რივ, გან­საზღ­ვ­რუ­ლია ე.წ. ლან­ჩ­­მე­ნი­უ: წვნი­ან­ ი და მთა­ვა­რი კერ­ძი. გა­წე­რი­ლია მთე­ლი კვი­რის კერ­ძე­ბიც: სხვა­დას­ხ­ვა დღეს სხვა­ დას­ხვ­ ა კერ­ძი კეთ­დე­ბა. არე­კი­პის კუ­ლი­ნა­რი­ის კო­ლო­რი­ტუ­ლი წარ­მო­მად­გე­ნე­ლია რო­კო­ტო — ხორ­ცით და­ფარ­შუ­ლი წი­წა­კა, მდნა­რი ყვე­ლი­სა და კვერ­ცხის თან­ხ­ლე­ბით; ოკო­პა — კარ­ტო­ფი­ლის კერ­ძი წი­წა­კი­თა და კვერ­ცხით. ჩუ­პე კრე­ვე­ტე­ბით, ერ­თ­გ­ვა­რი წვნი­ა­ნი, რო­მე­ლიც რძის ბა­ზა­ზე მზად­დე­ბა და არე­კი­პა­ში ძა­ლი­ან უყ­ვართ.

ჩრდი­ლო­ეთ სა­ნა­პი­როს დე­ლი­კა­ტე­სე­ბი ჩრდი­ლო­ეთ სა­ნა­პი­როს მო­სახ­ლე­ო­ბის მთა­ვა­რი საკ­ვე­ბი თევ­ ზე­უ­ლი და ზღვის პრო­დუქ­ტე­ბი­ა. ეს სა­ნა­პი­რო სე­ვი­ჩეს ორი­გი­ ნა­ლურ ვა­რი­ანტს გვთა­ვა­ზობს, რო­მე­ლიც გა­მომ­შ­რა­ლი თევ­ზით მზად­დე­ბა. ასე­ვე, პო­პუ­ლა­რუ­ლი კერ­ძია სუ­და­დო — ჩა­შუ­შუ­ლი თევ­ზი წი­ წა­კით, პო­მიდ­ვ­რი­თა და ჩი­ჩა დე ხო­რა­თი (სიმინდის და­ბა­ლალ­ კო­ჰო­ლუ­რი­ სას­მე­ლი). ზღვის პრო­დუქ­ტებს მჟა­ვე და ცხა­რე სუ­ ნე­ლებს უხა­მე­ბენ, რაც გე­მოს ინ­ტენ­სი­ურს ხდის. პე­რუს ჩრდი­ლო­ეთ სა­ნა­პი­რო­ზე ტრა­დი­ცი­უ­ლია თხისა და ციკ­ ნის კერ­ძე­ბი — ძი­რი­თა­დად, შემ­წ­ვა­რი ან ჩა­შუ­შუ­ლი სა­ხით. ამ მხა­რე­ში შემ­წვ­ ა­რი მა­ნი­ო­კის და­გე­მოვ­ნე­ბა­საც შეძ­ლებთ. ჩრდი­ლო­ეთ სა­ნა­პი­როს გა­მორ­ჩე­უ­ლი კერ­ძია სოპა ტე­ო­ლო­ გა, რო­მელ­საც მე­ო­რე­ნა­ირ ­ ად „მღვდლის წვნი­ან­საც“ ეძა­ხი­ან. სა­ხელ­წო­დე­ბა იმით არის გან­პი­რო­ბე­ბუ­ლი, რომ კერ­ძი პურს შე­ი­ცავ­ს,­ ­რაც, თა­ვის მხრივ, ქრის­ტი­ა­ნული ატ­რი­ბუტია. წვნი­ა­ნი, ძი­რი­თა­დად, ინ­და­უ­რით მზად­დე­ბა, ემა­ტე­ბა კარ­ტო­ფი­ლი, პო­მი­ დო­რი, ყვე­ლი და რძე.

ამ რე­გი­ო­ნის დე­სერ­ტებ­ზეც უნ­და ვთქვა რამ­დე­ნი­მე სიტყ­ვა — აქა­უ­რებს ძალ­ია­ ნ უყ­ვართ ანა­ნა­სისჯე­მი­ა­ნი ალ­ფა­ხო­რე­ბი. ეს ფხვი­ე­რი ნამ­ცხ­ვა­რია, კა­რა­მე­ლით­,­და მისი სა­ხეს­ხ­ვა­ობ­ ა არ­გენ­ ტი­ნა­შიც დი­დი პო­პუ­ლა­რო­ბით სარ­გებ­ლობს.

ნო­ვო­ან­დი­ნა და პე­რუს გას­ტ­რო­ნო­მი­უ­ლი მო­მა­ვა­ლი ნო­ვო­ან­დი­ნა პე­რუს რო­მე­ლი­მე მხა­რე არ გე­გო­ნოთ, ეს არის პე­ რუ­სა და, ზო­გა­დად, ან­დე­ბის თა­ნა­მედ­რო­ვე სტი­ლის სამ­ზა­რე­ უ­ლო, რო­მე­ლიც გუ­ლის­ხ­მობს თა­ნა­მედ­რო­ვე მე­თო­დე­ბი­სა და ტრა­დი­ცი­უ­ლი პრო­დუქ­ტე­ბის შერ­წყ­მას; ნამ­დ­ვი­ლი ფი­უ­ჟე­ნუ­რი გას­ტ­რო­ნო­მი­ა, რო­მელ­შიც ჩარ­თუ­ლნი არი­ან პრო­ფე­სი­ო­ნა­ლი, მა­ღა­ლი კლა­სის შეფ­მ­ზა­რე­უ­ლე­ბი.

არე­კი­პა ცნო­ბი­ლია ძა­ლი­ან კარ­გი შო­კო­ლა­დითა და უგემ­რი­ე­ლე­სი რძის კა­რა­მე­ლის კან­ფე­ტე­ბით, რო­მე­ლიც ლერ­წ­მის შაქ­რის სი­რო­ფის, რძი­სა და რამ­დე­ნი­მე სა­ი­დუმ­ლო ინ­გ­რე­დი­ენ­ტის ხარ­შ­ვით მი­ი­ღე­ბა.

ნო­ვო­ან­დი­ნა ერ­თგ­ ­ვა­რი ლა­ბო­რა­ტო­რი­ა­ა, სა­დაც პე­რუს სამ­ ზა­რე­უ­ლოს სხვა კუთხით აწო­დე­ბენ მომ­ხმ­ ა­რე­ბელს. პე­რუ­ე­ლი მზა­რე­უ­ლე­ბი ზრუ­ნა­ვენ ძვე­ლი ად­გი­ლობ­რი­ვი პრო­დუქ­ტე­ბის გა­ცოცხ­ლე­ბა­ზეც, ცდი­ლო­ბენ, ისი­ნი უცხო ქვეყ­ნე­ბის ტრა­დი­ცი­ ებ­სა და მსოფ­ლი­ოს უახ­ლეს ტენ­დენ­ცი­ებს მო­არ­გონ. ამ ფორ­ მით ტრა­დი­ცი­უ­ლი პრო­დუქ­ტე­ბის პო­პუ­ლა­რი­ზა­ცი­ა­საც ეწე­ვი­ან და ად­გი­ლობ­რივ კუ­ლი­ნა­რი­ა­საც ავი­თა­რე­ბენ.

111 VOYAGER 29/2023

კინო

კი­ნოპორტრეტი ჩი­ლე, პე­რუ

გ უ­რ ა მ ღ ო ნ­ღა­ძ ე წლე­ბის წინ, ჩე­მი მე­გო­ბა­რი თე­კო ჩი­ლე­ში მოგ­ზა­ურ ­ ობ­და. დე­ ტა­ლე­ბი, ცხა­დი­ა, არ მახ­სოვს, მაგ­რამ ვერ ვი­ვიწყებ კად­რებს, რო­მლებ­საც მე­გობ­რებს ყო­ველ­დღი­უ­რად გვიგ­ზავ­ნი­და. რამ­დე­ ნი­მე თა­ო­ბის წი­ნან­დე­ლი ტე­ლე­ფო­ნის კა­მე­რით გა­და­ღე­ბუ­ლი ეს მარ­ტი­ვი ჩა­ნა­ხა­ტე­ბი ისე­თი ეფექ­ტუ­რი და მომ­ხიბ­ლა­ვი­ა, მე­გო­ ბარს ვურ­ჩი­ე, მოკ­ლე­მეტ­რა­ჟი­ან ფილ­მად აკინ­ძე და თბი­ლი­სის კი­ნო­ფეს­ტი­ვალ­ზე ვაჩ­ვე­ნოთ­-­მეთ­ქი. კი­ნო­ფეს­ტი­ვალ­ზე მუ­შა­ო­ბა კი­ნოს მოყ­ვა­რუ­ლის­თ­ვის დი­დი ფუ­ფუ­ნე­ბაა და ჩემ­თ­ვი­საც ასე­ა. პროგ­რა­მის კო­ორ­დი­ნა­ტორს გან­ს­ხვ­ ა­ვე­ბულ კი­ნო­ფეს­ტი­ვა­ლებ­ზე სი­ა­რუ­ლი და დიდ ეკ­რან­ზე ფილ­მე­ბის ყუ­რე­ბა გი­წევს. ფილ­მე­ბი კი ათას­ნა­ი­რი და ათას­ ფე­რა­დია, ყვე­ლა კონ­ტი­ნენ­ტი­დან, ახა­ლი თუ და­ვიწყე­ბუ­ლი სა­ხე­ლე­ბით, ნაც­ნო­ბი და უხი­ლა­ვი პე­იზ­ ა­ჟე­ბით, პორ­ტ­რე­ტე­ბით, კი­ნო­კად­რე­ბით. ალ­ბათ, თბი­ლი­სის კი­ნო­ფეს­ტი­ვალ­ზე მუ­შა­ო­ ბის დამ­სა­ხუ­რე­ბა­ა, სამ­ხ­რეთ ამე­რი­კის კონ­ტი­ნენ­ტი­დან საკ­მა­ ოდ ბევ­რი ფილ­მი რომ მი­ნა­ხავს; ამ ფაქ­ტის და კი­დევ ჩე­მი მე­ გო­ბა­რი თე­კო­სი. მი­სი მარ­ტი­ვი, ერ­თი შე­ხედ­ვით პრი­მი­ტი­უ­ლი ეპი­ზო­დე­ბი — ქუ­ჩა­ში გა­მო­ფე­ნი­ლი სა­რეცხი, ცი­ცა­ბო აღ­მარ­თ­ში გა­მოკ­ვე­თი­ლი ჭრე­ლი კი­ბე, მო­ტორ­ბო­ლა, სკო­ლი­დან გა­მო­ფე­ ნი­ლი მოს­წავ­ლე­ე­ბის გუნ­დი — ჩემს გო­ნე­ბა­ში ჩი­ლეს, რო­გორც ქვეყ­ნის, პორ­ტ­რე­ტად იქ­ცა. ეს მარ­თ­ლაც არის ქვე­ყა­ნა, რო­მელ­მაც არა­ერ­თი დი­დე­ბუ­ლი რე­ ჟი­სო­რი მო­უვ­ლი­ნა მსოფ­ლიო კი­ნო­ხე­ლოვ­ნე­ბას: რა­ულ რუ­ი­ზი, პატ­რი­ციო გუზ­მა­ნი, ალე­ხან­დ­რო ამე­ნა­ბა­რი, პაბ­ლო ლა­რა­ი­ნი, ალე­ხან­დ­რო ხო­დო­როვ­ს­კი, კლა­უ­დიო მი­რან­და… ეს ავ­ტო­რე­ ბი დი­დი ხა­ნია თა­ვი­ან­თი ქვეყ­ნის საზღ­ვრ ­ ებს გას­ც­დ­ნენ და სა­ ერ­თა­შო­რი­სო კი­ნე­მა­ტოგ­რა­ფი­ულ თა­ნამ­შ­რომ­ლო­ბებ­ში ჩა­ერ­ თ­­ნენ, მაგ­რამ მინ­და, მათ ეროვ­ნულ კი­ნოს გა­დავ­ხე­დო და ამ ადამიანთა თვა­ლით და­ნა­ხუ­ლი ჩი­ლეს პორ­ტ­რე­ტი გა­გი­ზი­ა­როთ.

მგლის სახ­ლი / LA CASA LOBO რეჟ: კრის­ტო­ბალ ლე­ო­ნი, ხო­ა­კინ კო­ჩი­ნა

2018

ფილ­მის გმი­რი მა­რია ჩი­ლე­ში, დიგ­ნი­და­დის კო­ლო­ნი­ია­ ­ში და­ ი­ბა­და. ეს გა­სა­ი­დუმ­ლო­ე­ბუ­ლი თე­მი­ა, რო­მელ­საც გერ­მა­ნი­ი­დან გაქ­ცე­უ­ლი, სის­ხ­ლის­მ­ს­მე­ლი მა­ნი­ა­კი, პა­ულ შა­ფე­რი მარ­თავს — რე­ლი­გი­უ­რი ფა­ნა­ტი­კო­სი და ბავ­შ­ვებ­ზე მო­ძა­ლა­დე, ვინც ავ­გუს­ ტო პი­ნო­ჩე­ტის დიქ­ტა­ტუ­რის პე­რი­ოდ­ში თემს წა­მე­ბის ცენ­ტ­რად აქ­ცევს. პა­ულ შა­ფე­რი მა­რი­ას სა­მი ღო­რის და­კარ­გ­ვის­თ­ვის დას­ ჯის, გო­გო­ნა კი გაქ­ცე­ვას გა­დაწყ­ვეტს და თავ­შე­სა­ფარს უსი­ერ ტყე­ში მდგომ სახ­ლ­ში მო­ძებ­ნის. ეს ფილ­მი გახ­ლავთ ძმე­ბი გრი­მე­ბის ცნო­ბი­ლი ზღაპ­რის (გნებავთ, ზღაპ­რე­ბის) თა­ნა­მედ­რო­ვე და შე­მაძ­რწ ­ უ­ნე­ბე­ლი ვერ­ სი­ა, რომ­ლის პირ­ვე­ლი ეპი­ზო­დე­ბი ისე­თი­ვე მსუ­ყე და მიმ­ზიდ­ვე­ ლი­ა, რო­გორც კუ­დი­ა­ნის სახ­ლი­დან გა­მო­სუ­ლი ორ­ცხო­ბი­ლე­ბის სურ­ნე­ლი. თუმ­ცა, მოგ­ვი­ან­ ე­ბით, ამ­ბა­ვი ბევ­რად პო­ლი­ტი­კუ­რი გახ­დე­ბა და, სა­ბო­ლო­ოდ, ქვეყ­ნის ის­ტო­რი­ას დო­კუ­მენ­ტუ­რი ფილ­მის სი­ზუს­ტით გა­და­წერს. ჰო, მარ­თ­ლა, „მგლის სახ­ლი“ ანი­მა­ცი­ა­ა; თუმ­ცა, მის ნახ­ვას ბავ­ შ­ვებს არ ვურ­ჩევ.

112 VOYAGER 29/2023

უსას­რუ­ლო პო­ე­ზია POESÍA SIN FIN

2016

რეჟ: ალე­ხან­დ­რო ხო­დო­როვ­ს­კი ამ რეჟისორს გა­მორ­ჩე­უ­ლი ნი­ჭი აქვს, რომ პი­რა­დი გა­ მოც­დი­ლე­ბა ეკ­რან­ზე სა­ოც­რად პო­ეტ ­ უ­რად და სი­ურ ­ ე­ა­ ლის­ტუ­რად აღ­ბეჭ­დოს. მი­სი ბო­ლო პე­რი­ო­დის ნა­მუ­შე­ვა­ რი, სა­ხე­ლად „უსასრულო პო­ე­ზი­ა“, პირ­და­პი­რო­ბი­სა და სიმ­ბო­ლიზ­მის შე­სა­ნიშ­ნა­ვი ნი­მუ­ში­ა. ხო­დო­როვ­ს­კი ოცი­ან წლებს აღ­წერს, მას შემ­დეგ, რაც მთა­ვა­რი გმი­რი მშობ­ლი­ურ ქა­ლაქ­სა და ოჯახს მი­ა­ტო­ვებს და ჩი­ლეს დე­და­ქა­ლაქ­ში გა­და­სახ­ლ­დე­ბა. ფილ­მი იმე­ო­ რებს ტრი­ლო­გი­ის პირ­ვე­ლი ნა­წი­ლის მო­ტი­ვებს, სა­დაც ავ­ტო­რის მა­მა სას­ტი­კი და და­უნ­დო­ბე­ლი პი­როვ­ნე­ბა­ა, ხო­ ლო მი­სი ეს თვი­სე­ბე­ბი და მშო­ბელ­თან და­პი­რის­პი­რე­ბის თე­მა 1940-იანი და 50-იანი წლე­ბის ჩი­ლეს ხე­ლოვ­ნე­ბის სამ­ყა­როს ფონ­ზე წარ­მო­ჩინ­დე­ბა. ფილ­მ­ში აღ­წე­რი­ლია პირ­ვე­ლი სექ­სუ­ა­ლუ­რი გა­მოც­დი­ლე­ბე­ბი, შთა­გო­ნე­ბი­ სა და მუ­ზის ძი­ებ­ ა, ვხე­დავთ შე­მოქ­მე­დის გან­ს­ხვ­ ა­ვე­ბულ ეტა­პებ­სა და მშვე­ნი­ე­რე­ბის ამოხ­სნ­ ის უამ­რავ მა­გა­ლითს. რე­ა­ლო­ბი­სა და მხატ­ვ­რუ­ლო­ბის საზღ­ვ­რე­ბი ერ­თ­მა­ნეთ­ში ირე­ვა და კადრები ივ­სე­ბა და­უვ­ იწყა­რი, ფე­რა­დი სა­ნა­ხა­ ო­ბით. ეს არის ფილ­მი, რო­მელ­საც გან­სა­კუთ­რე­ბით სჭირ­დე­ბა დი­დი ეკ­რა­ნი, თუმ­ცა შთა­ბეჭ­დი­ლე­ბა­სა და და­უ­ვიწყარ მუ­ სი­კას პა­ტა­რა ეკ­რან­ზე ნახ­ვის შემ­დე­გაც ვერ მო­ი­შო­რებთ.

ფან­ტას­ტი­კუ­რი ქა­ლი UNA MUJER FANTÁSTICA

2017

რე­ჟი­სო­რი: სე­ბას­ტი­ან ლე­ლიო ფილ­მ­მა გა­მოს­ვ­ლის­თა­ნა­ვე უამ­რა­ვი ჯილ­დო მი­იღ ­ ო და ათო­ბით ნო­მი­ნა­ცი­ა­შიც აღ­მოჩ­ნ­და (მათ შო­რისაა ამე­ რი­კის კი­ნო­ა­კა­დე­მი­ის, ოქ­როს გლო­ბუ­სი­სა და სხვა პროზები), მის მთა­ვარ ღირ­სე­ბად კი ტრან­სფ ­ ე­მი­ნუ­რი თე­ მის სიღ­რ­მი­სე­უ­ლი გაშ­ლა და ამოხ­ს­ნა რჩე­ბა. ფილ­მი გვიყ­ვე­ბა ტრან­სგ­ ენ­დე­რი ქა­ლის, მა­რი­ნას ცხოვ­ რე­ბის შე­სა­ხებ, რო­მელ­მაც ცო­ტა ხნით ად­რე პარ­ტ­ნი­ო­რი მა­მა­კა­ცი და­კარ­გა. პერ­სო­ნა­ჟის ყო­ველ­დღი­ურ თუ უჩ­ვე­უ­ ლო თავ­გა­და­სავ­ლებ­ზე დაკ­ვირ­ვე­ბით, მა­ყუ­რე­ბელ­ში თა­ ნა­გან­ც­და ირ­თ­ვე­ბა და მა­რი­ას სა­ხე და­უ­ვიწყა­რი ეკ­რა­ნუ­ ლი სა­ხე­ე­ბის რი­გებ­ში ეწე­რე­ბა. სე­ბას­ტი­ან ლე­ლიო შთა­გო­ნე­ბას რა­ი­ნერ ვერ­ნერ ფას­ბინ­ დე­რი­სა და პედ­რო ალ­მო­დო­ვა­რის­გან იღებს — ფილ­მის ცქე­რი­სას ამ გავ­ლე­ნე­ბის გა­მოც­ნო­ბა არ გა­გი­ჭირ­დე­ბათ. მათ ნა­მუ­შევ­რებ­შიც ხომ ხში­რია ტრან­სგ­ ენ­დე­რი ქა­ლე­ბის სა­კითხის დას­მა და მას­კუ­ლი­ნურ სამ­ყა­რო­ში ახა­ლი ხედ­ ვის, „ტრანსფემინური მზე­რის“ გა­ჩე­ნა. ლე­ლი­ოს ფილ­მ­ში ხში­რად ჩანს სარ­კე, ანა­რეკ­ლი და ზე­ და­პი­რი, რო­მე­ლიც სა­ინ­ტე­რე­სო და მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვან სიმ­ ბო­ლოს აჩენს. სუ­რა­თის მე­ლოდ­რა­მა­ტუ­ლი თხრო­ბის სტი­ლი ბო­ლოს­კენ თავ­და­ვიწყე­ბულ ზღა­პარ­ში გადადის — ეს მოხ­დე­ბა მა­შინ, რო­ცა ტრან­ს­ფო­ბი ადა­მი­ან­ ი ზღაპ­ რულ გვე­ლე­შა­პად მოგ­ვევ­ლი­ნე­ბა. თუმ­ცა ზღა­პარ­მა არ და­გაბ­ნი­ოთ. ავ­ტო­რის ფო­კუ­სი ბო­ლომ­დე მკა­ფიო რჩე­ ბა და ფილ­მი რელ­სე­ბი­დან არ­სად უხ­ვევს — ბო­ლომ­დე სრულ­ყო­ფი­ლად წარ­მო­აჩ­ ენს მთა­ვარ იდე­ას.

113 VOYAGER 29/2023

კინო

ნე­რუ­და / NEDURA რეჟ: პაბ­ლო ლა­რა­ი­ნი

2016

1948 წე­ლი, ჩი­ლე­ში ცი­ვი ომი იწყე­ბა. ცნო­ბი­ლი კო­მუ­ნის­ტი სე­ ნა­ტო­რი და პო­ე­ტი — პაბ­ლო ნე­რუ­და — კონ­გრ ­ ეს­ში მთავ­რო­ბას პარ­ტი­ის იდე­ა­ლე­ბის გა­ყიდ­ვა­ში ადა­ნა­შა­უ­ლებს, პრე­ზი­დენ­ ტი გონ­ზა­ლეზ ვი­დე­ლას ბრძა­ნე­ბით კი პო­ლი­ტი­კურ იმუ­ნი­ტეტს კარ­გავს. პო­ლი­ცი­ას პო­ეტ ­ ის და­კა­ვე­ბა­სა და და­პა­ტიმ­რე­ბას შე­ უკ­ვე­თა­ვენ. ნე­რუ­და ქვეყ­ნის და­ტო­ვე­ბას მე­უღ­ლეს­თან, მხატ­ვარ დე­ლია დელ კა­რილ­თან ერ­თად აპი­რებს, თუმ­ცა, იატაკ­ქ­ვე­შა ცხოვ­რე­ბის დაწყე­ბა მო­უ­წევს. ფილ­მის მთა­ვა­რი ღირ­სე­ბა პაბ­ლო ლა­რა­ი­ნის რე­ჟი­სო­რუ­ლი ვირ­ტუ­ო­ზო­ბა­ა. „ნერუდა“ ბო­ლო ხა­ნებ­ში გა­მო­სუ­ლი ბევ­რი ბი­ ოგ­რა­ფი­უ­ლი ფილ­მის­გან (იგივე „ბიოპიკისგან“) გან­სხ­ ­ვავ­დე­ბა თა­ვი­სი გა­დაწყ­ვე­ტი­ლე­ბით, უფ­რო ახ­ლო­დან იკ­ვლ ­ ი­ოს ობი­ექ­ ტი. რე­ჟი­სო­რის მომ­დევ­ნო ფილ­მე­ბის — „ჯეკი“ და „სპენსერი“ — მსგავ­სად, ლა­რა­ი­ნი აბ­ს­ტ­რაქ­ტულ, შეგ­რ­ძ­ნე­ბე­ბის ეპი­ზო­დე­ბის ჩვე­ნე­ბას ანი­ჭებს უპი­რა­ტე­სო­ბას. ეს გახ­ლავთ ფილ­მი, რო­მე­ლიც სა­ხი­ფა­თო გზას გა­ივ­ლის სი­მარ­ თ­ლე­სა და გა­მო­გო­ნილს შო­რის და ხე­ლოვ­ნე­ბი­სა და პო­ლი­ტი­ კის მა­რა­დი­ულ ბრძო­ლა­ზე გვი­ამ­ბობს. და­უ­ვიწყა­რია მთა­ვა­რი რო­ლის შემ­ს­რუ­ლე­ბე­ლი, გა­ელ გარ­სია ბერ­ნა­ლი, რო­მელ­საც რე­ჟი­სო­რის ობი­ექ­ტი­ვი წა­მით არ შორ­დე­ ბა და ახ­ლო­დან ესიყ­ვა­რუ­ლე­ბა. ჩი­ლეს კი­ნო­თი და­ინ­ტე­რე­სე­ბუ­ ლებს უნ­და ვუთხ­რა, რომ დი­დე­ბულ ქვე­ყა­ნა­ში მოგ­ზა­უ­რო­ბის ამ ფილ­მით დაწყე­ბა არაჩ­ვე­უ­ლებ­რი­ვი არ­ჩე­ვა­ნი­ა. ჩი­ლეს­გან გან­ს­ხვ­ ა­ვე­ბით, პე­რუს კი­ნო­ხე­ლოვ­ნე­ბა ახ­ლა დგამს დიდ ნა­ბი­ჯებს, რო­გორც ად­გი­ლობ­რივ, ისე სა­ერ­თა­შო­რი­სო ბა­ ზარ­ზე. ბო­ლო რამ­დე­ნი­მე წლის გან­მავ­ლო­ბა­ში, ფეს­ტი­ვა­ლებ­ზე აჩ­ვე­ნეს სა­ინ­ტე­რე­სო მხატ­ვრ ­ უ­ლი თუ დო­კუ­მენ­ტუ­რი ფილ­მე­ბი, 2010 წლის „სევდის რძე“ (რეჟ: კლა­უ­დია ლი­ო­სა) კი ოს­კა­რის ნო­მი­ნან­ტებ­შიც აღ­მოჩ­ნ­და. აქე­დან გა­მომ­დი­ნა­რე, უჩ­ვე­ულ ­ ო არ უნ­და იყოს, რომ სა­ერ­თა­შო­რი­სო აღი­ა­რე­ბის შემ­დეგ, პე­რუ, რო­ გორც ქვე­ყა­ნა, ტუ­რის­ტუ­ლი და­ნიშ­ნუ­ლე­ბის ცენ­ტ­რად იქ­ცა.

სა­კურ­თხევ­ლის ხა­ტი RETABLO

2017

რეჟ: ალ­ვა­რო დელ­გა­დო აპა­რი­ციო კრი­ტი­კო­სებს თუ და­ვი­მოწ­მე­ბთ, „საკურთხევლის ხა­ტი“ უკა­ნას­ კ­ნე­ლი წლე­ბის სა­უ­კე­თე­სო ფილ­მი­ა. კე­ჩუ­ას ენა­ზე და­წე­რი­ლი სცე­ნა­რი მშვე­ნი­ერ პე­ი­ზა­ჟებს თა­ვი­სე­ბურ, ტრა­დი­ცი­ულ თხრო­ ბის სტილს აძ­ლევს, დი­დე­ბუ­ლი სამ­სა­ხი­ო­ბო ან­სამ­ბლ ­ ი კი გახ­ და გა­რან­ტი, რომ ფილ­მი ბრი­ტა­ნუ­ლი კი­ნო­აკ­ ა­დე­მი­ის, „ბაფტას“ ნო­მი­ნა­ცი­ა­ზე წა­რად­გი­ნეს. ფილ­მი მოგ­ვითხ­რობს ახალ­გაზ­რ­და კა­ცის შე­სა­ხებ, რო­მე­ლიც პე­რუს ან­დე­ბის სამ­ხ­რეთ რე­გი­ონ­ში, აიაკუ­ჩოს სო­ფელ­ში ცხოვ­ რობს, მა­მა კი ოჯა­ხის საგ­ვა­რე­ულ ­ ო საქ­მი­ან­ ო­ბას — სა­კურ­თხევ­ ლის ხა­ტე­ბის გა­მოთ­ლას ას­წავ­ლის. ერთ დღესაც, ნა­მუ­შევ­რე­ბის გა­სა­ყი­დად გა­სულ ახალ­გაზ­რ­დას ისე­თი ამ­ბე­ბი გა­დახ­დე­ბა, რო­ მლებიც პრინ­ცი­პებ­სა თუ რწმე­ნებ­ში და­აე­ ჭ­ვებს და სა­მუ­და­მოდ შეც­ვ­ლის მი­სი ოჯა­ხის ცხოვ­რე­ბას. აუცი­ლებ­ლად და­აკ­ვირ­დით მსა­ხი­ობს, მა­გა­ლი სო­ლი­ერს — ცნო­ბილ პე­რუ­ელ არ­ტისტს: მი­სი თა­მა­ში ამ ფილ­მშ­ ი შეიძლება მთე­ლი ათ­წლ ­ ე­ულ ­ ის ერ­თ­-ერთ სა­უ­კე­თე­სო შეს­რუ­ლე­ბად მოვ­ ნათ­ლოთ.

114 VOYAGER 29/2023

შო­რე­უ­ლი გა­მოც­და PRUEBA DE FONDO

2018

რეჟ: ოს­კარ ბერ­მე­ო, კრის­ტი­ან აკუ­ნა კი­დევ ერ­თი დო­კუ­მენ­ტუ­რი ფილ­მი, რო­მე­ლიც რი­ო-­დე-­ ჟა­ნე­ი­რო­ში, სან­ტი­ა­გო­ში, ლი­მა­სა და სხვა ქა­ლა­ქებ­შია გა­და­ღე­ბუ­ლი, ქვეყ­ნის ყვე­ლა­ზე მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი და და­ ფა­სე­ბუ­ლი ათ­ლე­ტის, ინეს მელ­ხო­რის ცხოვ­რე­ბას აღ­ წერს. ამ­ბა­ვი მოგ­ვითხ­რობს შორ დის­ტან­ცი­ა­ზე მორ­ბე­ ნა­ლი ქა­ლის ად­რე­ულ ბავ­შ­ვო­ბა­ზე, წვრთნებ­ზე, გა­მოც­ დებ­სა და ავად­მ­ყო­ფო­ბას­თან ბრძო­ლა­ზე. ეს არის ემო­ცი­უ­რი კი­ნო­პორ­ტ­რე­ტი, რო­მელ­შიც ნაჩ­ვე­ნე­ ბია გზა, თუ რო­გორ იბა­დე­ბა პე­რუს საყ­ვა­რე­ლი სპორ­ ტ­ს­მე­ნი ნამ­დ­ვილ ათ­ლე­ტად. მას­თან ერ­თად კი იბა­დე­ ბა თა­ნა­მედ­რო­ვე პე­რუს ის­ტო­რი­ა, სო­ცი­ალ ­ უ­რი მზა­ო­ბა და მი­სი პო­ლი­ტი­კუ­რი ძა­ლა. ეს არის ფილ­მი, რო­მე­ლიც ეძღ­ვ­ნე­ბა ყვე­ლა მებ­რძ­ ოლს, დის­ციპ­ლი­ნი­სა და სწო­რი მო­რა­ლუ­რი კომ­პა­სის წყა­ლო­ბით, დი­დე­ბა­სა და უკ­ვ­და­ ვე­ბას რომ აღ­წევს.

წყნა­რი ოკე­ა­ნე: დაბ­რუ­ნე­ბა PACIFICUM, EL RETORNO AL OCÉANO

2017

რეჟ: მა­რი­ან­ ა შუ­დი მო­რი­გი დო­კუ­მენ­ტუ­რი ფილ­მი წყლე­ბი­სა და მის სიღ­ რ­მე­ებ­ში და­მა­ლუ­ლი სა­იდ ­ უმ­ლო­ე­ბე­ბის მოყ­ვა­რუ­ლებს! სუ­რა­თი აღ­წერს პე­რუს სა­ნა­პი­რო­ე­ბი­სა და ოკე­ა­ნის სიმ­დიდ­რეს: უთ­ვა­ლა­ვი და­უ­ჯე­რე­ბე­ლი არ­სე­ბა ეკ­რან­ზე თქვენს თვალ­წინ ცოცხ­ლ­დე­ბა. ეს და­უვ­ იწყა­რი აუდი­ ო-­ვი­ზუ­ალ ­ უ­რი ნა­მუ­შე­ვა­რი­ა, რომ­ლის შთა­ბეჭ­დი­ლე­ბაც დიდ­ხანს გაგ­ყ­ვე­ბათ.

პე­რუ, და­კარ­გუ­ლი გან­ძი PERÚ, TESORO ESCONDIDO

2017

რეჟ: ლუ­ის არა ლუ­ის არას დო­კუ­მენ­ტუ­რი ფილ­მი, რომ­ლის ნახ­ვაც „ნეტფლიქ­სზე“ შე­გიძ­ლი­ათ, ქვეყ­ნის კულ­ტუ­რულ, ბუ­ნებ­ რივ, სო­ცი­ა­ლურ და გას­ტ­რო­ნო­მი­ულ დი­დე­ბუ­ლე­ბას აღ­ წერს. 80-წუთიანი ფილ­მის მსვლე­ლო­ბი­სას გა­ეც­ნო­ბით პე­რუს ტრა­დი­ცი­ებს, ის­ტო­რი­ას, ბუ­ნე­ბას, კერ­ძებ­სა და ტუ­რის­ტე­ბის­თ­ვის სა­ინ­ტე­რე­სო ად­გი­ლებს. მომ­ნუს­ხ­ვე­ლი კად­რე­ბი ჩრდი­ლო­ეთ სა­ნა­პი­რო­ე­ბის წყლე­ბის მშვე­ნი­ე­რე­ბას ასა­ხავს, ტბა ტი­ტი­კა­კის კუნ­ძუ­ ლე­ბის მკვიდრთა წეს­-­ჩ­ვე­უ­ლე­ბებს აღ­წერს და პე­რუს ამა­ზო­ნის და­უ­ვიწყარ ბუ­ნე­ბას გვაც­ნობს. აქვე ნახავთ დი­დე­ბუ­ლი ქა­ლა­ქე­ბის — ლი­მასა და არე­კი­პას — გას­ტ­ რო­ნო­მი­ულ დღე­სას­წა­უ­ლებ­სა და რე­ცეპ­ტებსაც. ფილ­ მის ნახ­ვის შემ­დეგ, აუცი­ლებ­ლად დარ­წმ­ უნ­დე­ბით, რომ პე­რუ სა­გან­ძუ­რი­ა. გირ­ჩევთ, ფილ­მის ნახვისას თან გქონ­დეთ ინ­ტერ­ნეტ­ ზე შე­ერ­თე­ბუ­ლი გან­ს­ხ­ვა­ვე­ბუ­ლი მოწყო­ბი­ლო­ბა, რად­ გან გარ­წმ­ უ­ნებთ, ამ ჩი­ნე­ბუ­ლი ქვეყ­ნის ტე­რი­ტო­რი­ე­ბის ეკ­რან­ზე თ­ვა­ლი­ე­რე­ბი­სას აუცი­ლებ­ლად მო­გინ­დე­ბათ თვით­მ­ფ­რი­ნა­ვის ბი­ლე­თი­სა და სას­ტუმ­როს და­ჯავ­შ­ნა.

115 VOYAGER 29/2023

მუსიკა

აკუს­ტი­კუ­რი მოგ­ზა­უ­რო­ბა პე­რუ­ში, ჩი­ლეს გავ­ლით გია ხა­დ უ­რ ი

ლა­თი­ნუ­რი მუ­სი­კა — ასე მო­იხ­სე­ნი­ე­ბენ სამ­ ხ­რეთამე­რი­კულ მუ­სი­კას იმ სა­ერ­თო სპე­ცი­ფი­კის გა­მო, რომელიც და­ნარ­ჩე­ნი მსოფ­ლი­ ოს მუ­სი­კა­ლუ­რი ტრა­დი­ცი­ე­ბის­გან გა­მო­არ­ჩევს. ევ­რო­პუ­ლი მუ­სი­კის, აფ­რი­ კუ­ლი რით­მე­ბისა და ად­გი­ლობ­რი­ვი ინ­დი­ე­ლე­ ბის ფოლ­კლ ­ ო­რია ის, რაც ლა­თი­ნურ რით­მებ­ში მე­ლო­დი­ა­ სა და ჰარ­მო­ნი­ას სა­ერ­თო აქვს. თუმ­ცა, იმის მი­ხედ­ვით, რო­გო­რია ამა თუ იმ ქვეყ­ნის ეთ­ნი­კუ­რი შე­მად­გენ­ლო­ბა, დე­მოგ­რა­ფია და გე­ოგ­რა­ფი­უ­ლი მდე­ბა­რე­ო­ბაც კი, აკუს­ტი­კუ­რი ტე­რი­ტო­რი­ე­ბი აქ­ ცენ­ტებს მა­ინც იც­ვ­ლის. მა­გა­ლი­თად, გა­ვიხ­სე­ნოთ ჟან­რი „კუმბია“, რომლითაც დღეს გაჟ­ღენ­თი­ლია თით­ქმ­ ის ყვე­ლა ეს­პა­ნუ­რე­ნო­ვა­ნი, სამხრეთამერიკული ქვეყ­ნის პო­პუ­ლა­რუ­ლი (და არც იმ­დე­ნად პო­ პუ­ლა­რუ­ლი) მუ­სი­კა. თავ­და­პირ­ვე­ლად „კუმბია“ კო­ლუმ­ბი­ა­ში, ეს­პა­ ნუ­რი და აფ­რო-­რიტ­მე­ბის შე­ზა­ვე­ბით შე­იქ­მ­ნა, მაგ­რამ ყვე­ლა ქვე­ყა­ ნამ შექ­მ­ნა თა­ვი­სი, რე­გი­ო­ნუ­ლი ვერ­სი­ა. სა­ბო­ლოო ჯამ­ში, სწო­რედ ასე­თი გან­სხ­ ­ვა­ვე­ბე­ბი ქმნის ორი­გი­ნა­ლურ მუ­სი­კა­ლურ და აკუს­ტი­ კურ იდენ­ტო­ბებს, სხვა­დას­ხვ­ ას სამ­ხ­რეთ ამე­რი­კის ყვე­ლა ეს­პა­ნუ­ რე­ნო­ვა­ნი ქვეყ­ნის­თ­ვის. ამ ტექ­ს­ტ­ში მათ ორი ქვეყ­ნის მა­გა­ლით­ზე მი­მო­ვი­ხი­ლავთ, ესე­ნია ჩი­ლე და პე­რუ.

ჩი­ლე თუ არ­გენ­ტი­ნას აქვს ამ­ბი­ ცია, რომ ყვე­ლა­ზე მო­წი­ნა­ვე ქვე­ყა­ნაა კონ­ტი­ნენ­ტ­ზე, ჩი­ლე ყო­ ველ­თ­ვის გამოირჩეოდა ამბიციით, რომ ყვე­ლა­ზე პრო­ევ­რო­პუ­ლი ქვე­ყა­ნა იყო მთელ სამ­ხ­რეთ ამე­რი­კა­ში. და ეს სი­მარ­თ­ლე­ა. ამის დას­ტუ­რია ჩი­ლე­ში გავ­რ­ცე­ლე­ბუ­ლი ცხოვ­რე­ბის სტი­ლი. 1950-იანი წლე­ბი­დან ჩი­ლეს პო­ლი­ტი­კურ­-ე­კო­ნო­მი­კურ ლან­დშ­ აფ­ტ­ზე მე­მარ­ ცხე­ნე სო­ცი­ა­ლის­ტებ­მა მო­ი­პო­ვეს სე­რი­ო­ზუ­ლი გავ­ლე­ნა. ქვეყ­ნის ინ­ტე­ლექ­ტუ­ა­ლთა დი­დი ნა­წი­ლიც მე­მარ­ცხე­ნე პო­ზი­ცი­ე­ბის­კენ იხ­რე­ბო­და. ეს ტენ­დენ­ცი­ა, ცხა­დი­ა, აისა­ხა ჩი­ლეს კულ­ტუ­რა­ ზე, ხე­ლოვ­ნე­ბა­სა და მუ­სი­კა­ზეც. გარ­კ­ვე­ულ­წი­ლად, სწო­რედ ამის შე­დე­გია, რომ 1960-იანი წლე­ბის და­საწყი­სი­დან ჩი­ლე­ში იწყე­ბა ახა­ლი მუ­სი­კა­ლურ სა­სიმ­ღე­რო მოძ­რა­ო­ბა Nueva canción chilena (ჩილეს ახა­ლი სიმ­ღე­რა). ეს მოძ­რა­ო­ბა თით­ქმ­ ის იგი­ვე­ა, რაც ამე­რი­კუ­ლი ურ­ბა­ნუ­ლი ფოლ­კი (პიტ სი­გე­რი, ბობ დი­ლა­ნი, ჯო­ა­ნა ბა­ე­ზი...), ანუ ეს არის ფოლ­კის მო­ტი­ვებ­სა და ინ­ტო­ნა­ცი­ა­ზე აგე­ბუ­ლი სა­ავ­ტო­რო სიმ­ღე­რე­ბი, ხში­რად სო­ცი­ ა­ლუ­რი და პო­ლი­ტი­კუ­რი თე­მე­ბით. მათ სა­მარ­თლ ­ ი­ა­ნად მი­იჩ­ ნევ­დ­ნენ ხალ­ხის ხმად, არა მხო­ლოდ მძლავ­რი მუ­სი­კა­ლუ­რი უნა­რე­ბის, არა­მედ — პო­ე­ტუ­რი ტექ­ს­ტე­ბიც გა­მოც.

116 VOYAGER 29/2023

თუმ­ცა ის ერ­თა­დერ­თი არ არის. პი­ნო­ჩე­ტის რე­ჟი­მის არ­ჩევ­ნებ­ში და­მარ­ცხე­ბის შემ­დეგ, ჩი­ლე ეკო­ნო­მი­კუ­რად ყვე­ლა­ზე მო­წი­ნა­ვე ქვე­ყა­ნა გახ­და რე­გი­ონ­ში, ამ­გ­ვარ სი­ტუ­ა­ცი­ა­ში კი შე­უძ­ლე­ბე­ლია, მუ­სი­კა­ლუ­რი ინ­დუს­ტ­რი­აც არ გან­ვი­თა­რე­ბუ­ლი­ყო. შე­დე­გად, ჩი­ლეს მუ­სი­კა ყვე­ლა­ზე მრა­ვალ­ვექ­ტო­რი­ა­ნია ეს­პა­ნუ­რე­ნო­ვან სამ­ხ­რეთ ამე­რი­კა­ში. აქ არი­ან წმინ­და წყლის გლობალურ­-­ ­ჟან­რუ­ლი მუ­სი­კო­სე­ბი თუ კო­ლექ­ტი­ვე­ბი, მათ შო­რის, ინ­გ­ლი­სუ­ რე­ნო­ვა­ნიც, რო­მელ­თა შე­მოქ­მე­დე­ბა­საც რე­გი­ო­ნის დამ­ღა არ ატყ­ვი­ა, ხა­რის­ხით კი ამე­რი­კულ­-ევ­რო­პუ­ლი ვი­ზა­ვე­ბის შე­მოქ­ მე­დე­ბას არაფ­რით ჩა­მო­უ­ვარ­დე­ბა.

სე­რი­ო­ზუ­ლი წი­ნა­პი­რო­ბა, რაც ჩი­ლეს ამ მხრივ ჰქონ­და, თვით­მ­ ყო­ფა­დი პო­ე­ზია გახ­ლ­დათ, გან­სა­კუთ­რე­ბით კი — დი­დი პო­ე­ტის, პაბ­ლო ნე­რუ­დას სა­ხით. Nueva canción chilena — ამ მიმ­დი­ნა­რე­ ო­ბის პი­ო­ნე­რად აღიარებულია მომ­ღე­რა­ლი, პო­ე­ტი და კომ­პო­ ზი­ტო­რი, ვიო­ლე­ტა პა­რა. ის დე­ტა­ლუ­რად იკ­ვლ ­ ევ­და რე­გი­ო­ნის ფოლ­კ­ლორს და ჟღე­რა­დო­ბაც შე­სა­ბა­მი­სი ჰქონ­და მის სიმ­ღე­ რებს — ეს­პა­ნუ­რი აკუს­ტი­კუ­რი გი­ტა­რა, რო­მელ­საც ში­გა­და­შიგ ავ­სებ­და ეგ­ზო­ტი­კუ­რი ეთ­ნოინ­ს­ტ­რუ­მენ­ტე­ბი. პა­რასა და მი­სი კო­ლე­გე­ბის სიმ­ღე­რე­ბის ზე­მოქ­მე­დე­ბას აძ­ლი­ე­რებ­და ტი­პუ­რი სამხრეთამერიკული უკი­დე­გა­ნო ტემ­პე­რა­მენ­ტი, ემო­ცი­ურ ­ ო­ბა და ვნე­ბა. ვი­ოლ ­ ე­ტა პა­რამ 50 წლის ასაკ­ში სი­ცოცხ­ლე თვით­მ­კ­ ვ­ლე­ლო­ბით და­ას­რუ­ლა. მი­ზე­ზი იყო სა­ბე­დის­წე­რო სიყ­ვა­რუ­ლი მას­ზე გა­ცი­ლე­ბით ახალ­გაზ­რ­და ყმაწ­ვი­ლი­სად­მი. ეს გან­წყო­ბე­ ბი, ცხა­დი­ა, მის სიმ­ღე­რებ­შიც აისა­ხე­ბა, ხო­ლო ორი მათ­გა­ნი — Gracias a la Vida (სიცოცხლის წყა­ლო­ბით) და Volver a los Diecisiete (დაბრუნება 17 წლის ასაკ­ში) — გა­მორ­ჩე­უ­ლი სა­ავ­ტო­რო ფოლკსიმ­ღე­რე­ბი­ა სამ­ყა­რო­ში.

„ახალი სიმ­ღე­რის“ მე­ო­რე არა­ნაკ­ლებ დი­დი ფი­გუ­რა, კო­მუ­ნის­ ტი ვიქ­ტორ ხა­რა (Victor Jara), სამ­ხედ­რო პუტ­ჩის შე­დე­გად მო­ სულ­მა ხუნ­ტამ და­ა­პა­ტიმ­რა, აწა­მა და დახ­ვ­რი­ტა, რად­გან იცო­ და, მის მგზნე­ბა­რე სიმ­ღე­რებს რი­გით მო­ქა­ლა­ქე­ებ­ზე სა­ხი­ფა­თო გავლენა ჰქონ­და (Questions About Puerto Montt / Preguntas Por Puerto Montt; Venceremos). იმ დრო­ის­თ­ვის Nueva canción chilena მთელ სამ­ხ­რეთ ამე­რი­კა­ში იყო მო­დე­ბუ­ლი, უკ­ვე მხო­ ლოდ Nueva canción-ის სა­ხე­ლით, რად­გან ეს მი­მარ­თუ­ლე­ბა ყვე­ლა ქვე­ყა­ნა­ში თა­ვი­სე­ბუ­რად და­ფორ­მატ­და და გა­ი­შა­ლა. „ახალი სიმ­ღე­რა“ დღემ­დე აქ­ტუ­ა­ლუ­რია ლა­თი­ნურ ამე­რი­კა­ში,

ჩი­ლე­ში მხო­ლოდ ელექ­ტ­რო­ნუ­ლი მუ­სი­კის სივ­რ­ცე რად ღირს — რი­კარ­დო ვი­ლა­ლო­ბო­სი, ნი­კო­ლას ჯა­არ ­ ი თუ მა­ტი­ას აგუიეო მსოფ­ლი­ო­ში სა­ხელ­გან­თ­ქ­მუ­ლი მუ­სი­კო­სე­ბი და პრო­დი­უს­ ე­რე­ ბი არი­ან. ე.წ. ალ­ტერ­ნა­ტი­ულ ­ ი პოპ­-­როკ მუ­სი­კაც მო­წო­დე­ბის სი­მაღ­ლე­ზეა ქვე­ყა­ნა­ში. ფსი­ქო­დე­ლი­უ­რი ბენ­დი The Holydrug Couple, ან­და ინ­სტ ­ ­რუ­მენ­ტუ­ლი კრა­უტ­-ე­ლექ­ტ­რო­ნუ­ლი Föllakzoid უკ­ვე საკ­მა­ოდ ავ­ტო­რი­ტე­ტუ­ლი კო­ლექ­ტი­ვე­ბი არი­ან და ამე­რი­კულ ლე­იბ­ლებ­თა­ნაც წარ­მა­ტე­ბით თა­ნამ­შ­რომ­ლო­ ბენ. ჩემ­თ­ვის კი გა­ცი­ლე­ბით სა­ინ­ტე­რე­სოა ის მუ­სი­კა, რო­მელ­ შიც გაცხა­დე­ბუ­ლია ად­გი­ლობ­რი­ვი კო­ლო­რი­ტი და მუ­სი­კა­ლუ­რი ტრა­დი­ცი­ე­ბი, ეფექ­ტუ­რად რომ შე­ე­სიტყ­ვე­ბა თა­ნა­მედ­რო­ვე აქ­ ტუ­ა­ლურ მუ­სი­კა­ლურ ტრენ­დებ­საც.

მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნია ტე­რი­ტო­რი­ის სპე­ცი­ფი­კაც — გე­ოგ­რა­ფი­უ­ ლი გან­ლა­გე­ბი­დან გა­მომ­დი­ნა­რე, ჩი­ლე ესაზღ­ვ­რე­ბა ბევრ სამხრეთამერიკულ ქვე­ყა­ნასა და ეთ­ნი­კურ ჯგუფს, შე­სა­ბა­მი­სად, გა­თა­ვი­სე­ბუ­ლი აქვს სხვა­დას­ხ­ვა აკუს­ტი­კუ­რი გავ­ლე­ნა. ჩი­ლე­ ლი მუ­სი­კო­სე­ბი ამით არ კმა­ყო­ფილ­დე­ბი­ან და კი­დევ უფ­რო აფარ­თო­ე­ბენ მუ­სი­კა­ლურ თვალ­სა­წი­ერს. მა­გა­ლი­თად, და­ვა­ სა­ხე­ლოთ ბენ­დი­-ორ­კეს­ტ­რი Chico Trujillo — მათი რიტმული ვოკალი არის კუმ­ბი­ა, სა­სუ­ლე ინ­სტ ­ ­რუ­მენ­ტე­ბის არან­ჟი­რე­ბა­­ -ა­კომ­პა­ნე­მენ­ტი კი ხან სკა, ხან — რე­გი. მთლი­ა­ნო­ბა­ში ხან­და­ ხან ლა­მის რუმ­ბას ემ­სგ­ ავ­სე­ბა, ან­დაც ბო­ლე­როს (ესპანური ძვე­ლი სა­ცეკ­ვაო მუ­სი­კის ბა­ზა­ზე აგე­ბუ­ლი ლა­თი­ნურ-­კუ­ბუ­რი მუ­სი­კა). გი­ტა­რა როკ­საც უკ­რავს ხში­რად, ინ­სტ ­ ­რუ­მენ­ტა­ლი ხან პირწმინდად სა­კარ­ნა­ვა­ლო სტი­ქი­ას ემ­სგ­ ავ­სე­ბა, ხან — ლა­ თი­ნურ პოპ­-­როკ­ს, იგ­რ­ძ­ნო­ბა ირო­ნი­ულ ­ ო­ბა და ექ­სც­ ენ­ტ­რი­კუ­ ლო­ბაც, რაც ბევრ სხვა, არა­ნაკ­ლებ სა­ინ­ტე­რე­სო ლა­თი­ნურ­ა­მე­რი­კულ მუ­სი­კა­ლურ კო­ლექ­ტივს ახა­სი­ა­თებს.

117 VOYAGER 29/2023

მუსიკა

კა­რი­ე­რის და­საწ­ყის­ში ის მეტ აქ­ცენტს აკე­თებ­და ჩი­ლეს ფოლკსა და სა­ავ­ტო­რო აკუს­ტი­კურ მუ­სი­კა­ზე. თა­ვად პას­კუ­ა­ლა უმ­თავ­რე­ სად აკორ­დე­ონ­სა ან ფორ­ტე­პი­ა­ნო­ზე უკ­რავ­და, შემ­დეგ კი შექ­ მ­ნა ბენ­დი Pascuala Ilabaca & Fauna. 2015 წელს მან გა­მო­უშ­ვა გა­მო­ჩე­ნი­ლი ალ­ბო­მი Rey Loj, რო­მე­ლიც ყუ­რადღე­ბის ცენ­ტ­რ­ში კი მო­ექ­ცა, მაგ­რამ ვფიქ­რობ, მეტ აღი­ა­რე­ბას იმ­სა­ხუ­რებ­და. აქ უკ­ვე შე­უძ­ლე­ბე­ლია გარ­კ­ვე­ვა, თუ რა სა­ხის მუ­სი­კას­თან გვაქვს საქ­მე. ერ­თი რამ ფაქ­ტი­ა, პას­კუ­ა­ლა იკ­ვე­ბე­ბა ჩი­ლეს რე­ა­ლო­ბით და სწო­რედ ესაა გა­დამ­წყ­ვე­ტი, ამი­ტო­მ ჟღერს მი­სი მუ­სი­კა ისე, რო­გორც მხო­ლოდ ჩი­ლე­ში შე­იძ­ლე­ბა ჟღერ­დეს. კი­დევ ერ­თი, ჩე­მი აზ­რით, გან­ს­ხვ­ ა­ვე­ბუ­ლი კო­ლექ­ტი­ვი ჩი­ლე­დან არის Cómo asesinar a Felipes (როგორ მოვ­კ­ლათ ფე­ლი­პე). მი­იჩ­ ნე­ვა, რომ ისი­ნი ალტერ­ნა­ტი­ულ ჰიპ-ჰოპს ას­რუ­ლე­ბენ ცოცხა­ლი ინ­ს­ტრ ­ უ­მენ­ტით; არის ელექ­ტრ ­ ო­ნი­კაც და დი­ჯე­იც საქ­მე­ში­ა. მათ მუ­სი­კა­ში პა­რი­ტე­ტულ საწყი­სებ­ზეა ჯა­ზი, რო­კი, რეპ­-­რე­ჩი­ტა­ტი­ვი... გვხვდე­ბა ფოლ­კ­ლო­რიც და ეთ­ნო ყა­ი­დის ფლე­ი­ტაც. ძვე­ლ ინ­დი­ ე­ლთა ეზო­თე­რუ­ლი, შა­მა­ნუ­რი გავ­ლე­ნე­ბიც იკ­ვე­თე­ბა. პას­კუ­ა­ლა ილა­ბა­კა — ცალ­კე უნ­და გა­მოვ­ყოთ ეს შე­სა­ნიშ­ნა­ვი მუ­სი­კო­სი, ავ­ტო­რი და მომ­ღე­რა­ლი. მას ზედ­მი­წევ­ნით აქვს ათ­ ვი­სე­ბუ­ლი არა მარ­ტო ჩი­ლეს ფოლ­კ­ლო­რი, ლა­თი­ნუ­რი მუ­სი­კა, ან­და და­სავ­ლუ­რი პო­პი, თუ რო­კი, არა­მედ ინ­დუ­რი კლა­სი­კურ მუ­სი­კაც ინ­დო­ეთ­ში.

ამი­ტომ, ფაქ­ტობ­რი­ვად, კო­ლექ­ტი­ვი „როგორ მოვ­კ­ლათ ფე­ლი­ პე“ მთლი­ა­ნად გა­მო­სუ­ლია ჰიპ-ჰოპ კო­ნი­უნ­ქ­ტუ­რი­დან და სუბ­ კულ­ტუ­რი­და­ნ, ისე, რომ ურ­ბა­ნულ თე­მა­ტი­კას არ თმობს და არ ივიწყებს.

ცხა­დი­ა, ეს კო­ლექ­ტი­ვე­ბი და მა­თი მუ­სი­კა, ჩი­ლეს მრა­ვალ­ფე­რო­ვან და მრა­ვალ­რიცხო­ვან მუ­სი­კა­ლურ ლან­დ­შაფტს მხო­ლოდ ნა­ წი­ლობ­რივ წარ­მო­აჩ­ ენს. გვხვდე­ბა მრა­ვა­ლი სხვა, შე­და­რე­ბით უც­ნო­ბი მუ­სი­კო­სიც, რო­მელ­თაც ჩი­ლეს მუ­სი­კა­ლურ ინ­დუს­ტ­რი­ა­ში ამ­ჩ­ნე­ვენ და გა­მო­არ­ჩე­ვენ. გა­გაც­ნობთ რამ­დე­ნი­მე მათ­განს, რომ­ლე­ბიც 2022 წლის მუ­სი­კა­ლუ­რი რე­ი­ტინ­გის სა­თა­ვე­ში მოხ­ვ­დ­ნენ: FRANCIS DURÁN Lunar (მთვარეული)

MOVEDIZA Fracturas (გარდატეხები)

CONGRESO Luz de Flash (სინათლის გა­ელ­ვე­ბა)

არა­თა­ნა­ბა­რი პოპ­-­რო­კი, მე­ლო­დი­უ­რი, სენ­ტი­მენ­ტუ­ რი სიმ­ღე­რე­ბით, არა­ნა­ირ ­ ი ეგ­ზო­ტი­კუ­რი კუთხუ­რო­ბა. მსგავ­სი ხა­რის­ხის მექ­სი­ კუ­რი ალ­ბო­მი უმალ გა­ჰიტ­ დე­ბო­და ამე­რი­კა­შიც კი.

სა­დე­ბი­უ­ტო ალ­ბო­მი. დრიმპო­პისა და ინ­დიპო­პის ნა­ზა­ვი. რო­ცა მძაფ­რ­დე­ბა ჟღე­რა­დო­ბა, უმ­ჯო­ბეს­დე­ბა მუ­სი­კა, მას ინ­ტ­რი­გაც ემა­ ტე­ბა, მელოდია კოს­მო­პო­ ლი­ტიზ­მის მარ­წუ­ხე­ბი­და­ნაც გა­მო­დის და ეს დადებითად აისახება მთლი­ან ნა­მუ­შე­ ვარ­ზე. ალ­ბო­მი თან­და­თა­ ნო­ბით ერო­ტი­კულ — ინ­ტი­ მუ­რიც კი ხდე­ბა. სიმ­ღე­რას გო­გო­ნე­ბი ას­რუ­ლე­ბენ და ბო­ლოს­კენ ლა­მის ავანტ პო­ პის შე­დეგ­საც აღ­წე­ვენ.

ის მთე­ლი ლა­თი­ნუ­რი ამე­ რი­კის აკუს­ტი­კუ­რი არო­ მა­ტე­ბი­თაა გა­ჯე­რე­ბუ­ლი. მუ­სი­კა — მა­რი­ნე­რა, ჰა­ბა­ ნე­რა, პო­რო (მუსიკალური რიტ­მი კო­ლუმ­ბი­უ­რი კა­რი­ბის ზღვის აუზი­დან). კო­ლექ­ტი­ვი 50 წე­ლია არ­სე­ბობს, მა­თი მუ­სი­კა გულს, სულს და ყურს ახა­რებს. ამ ჰან­გებ­ში ნამ­დ­ ვი­ლი ლა­თი­ნო ამე­რი­კუ­ლი მუ­სი­კა­ლუ­რი ჰე­დო­ნიზ­მია ჩა­გუ­ბე­ბუ­ლი — მგრძნო­ბი­ა­რე, სექ­სუ­ა­ლუ­რი, დახ­ვე­წი­ლი, ზო­მი­ერ ­ ად ჯა­ზის­მი­ე­რი, რო­კის გა­დარ­ბე­ნე­ბით.

DIEGO LORENZINI Palabritas y Palabrotas (სიტყვები და უწ­მა­წუ­რო­ბა­ნი)

ჩი­ლე მა­ინც უფ­რო ქვე­ მოთაა და შე­და­რე­ბით „მიუწვდომელია“, ამი­ტომ, „მთვარეულიც“ ცო­ტამ თუ იცის.

118 VOYAGER 29/2023

აქ საქ­მე გვაქვს ჯა­ზუ­რად გა­და­თარ­გ­მ­ნილ ფოლკთე­ მებ­თან, ოღონდ ყო­ველ­ თ­ვის არა. საკ­მა­ოდ სა­დაა აკუს­ტი­კუ­რი ნა­კა­დი, ვო­კა­ ლი დო­მი­ნი­რებს. იგ­რ­ძ­ნო­ბა Nueva canción chilena-ს დი­დი გავ­ლე­ნა. მო­უ­ლოდ­ ნე­ლი საყ­ვი­რე­ბი და პე­რი­ ო­დუ­ლი არას­ტან­დარ­ტუ­ლი ბექ­-­ვო­კა­ლე­ბი სა­ერ­თოდ ცვლის ტრა­ექ­ტო­რი­ებს და ეს ტრა­დი­ცი­უ­ლი ფორ­მა­ ტი უფ­რო ირა­ცი­ო­ნა­ლუ­რი ხდე­ბა. ამი­ტო­მაც არის, რომ 24 ტრე­კის მი­უ­ხე­და­ვად, ალ­ბო­მი მო­საწყე­ნად არ ის­მი­ნე­ბა.

პე­რუ მუ­სი­კა­ლუ­რი თვალ­საზ­რი­სით, პე­რუ, ალ­ბათ ყვე­ლა­ზე და­მა­ინ­ ტ­რი­გე­ბე­ლი და მო­უ­ლოდ­ნე­ლი ქვე­ყა­ნაა სამ­ხ­რეთ ამე­რი­კა­ში. სა­ინ­ტე­რე­სოა ერ­თი მო­მენ­ტი: პე­რუს ლან­დ­შაფ­ტი რა­დი­კა­ ლუ­რად ცვა­ლე­ბა­დი­ა. ერ­თი მხრივ, აქ არის ან­დე­ბის მა­ღა­ლი მთე­ბი, უმ­თავ­რე­სად ად­გი­ლობ­რი­ვი მო­სახ­ლე­ო­ბით, და მე­ო­რე მხრივ — ოკე­ა­ნის სა­ნა­პი­რო­ე­ბი, ჯუნ­გ­ლე­ბი და ეთ­ნი­კუ­რად აჭ­ რე­ლე­ბუ­ლი ქა­ლა­ქე­ბი. მო­სახ­ლე­ო­ბა­ში ეთ­ნიკურ-­რა­სობრივი ბა­ლან­სი შედარებით თანაბრად ნაწილდება ინ­დი­ელ ­ ებს, აფ­რო­ა­მე­რი­კე­ლებსა და კრე­ო­ლებს შო­რის. ეს ყო­ვე­ლი­ვე პე­ რუს მუ­სი­კა­ლურ კულ­ტუ­რა­ზეც გა­დამ­წყ­ვეტ გავ­ლე­ნას ახ­დენს. მთე­ლი რი­გი გავ­ლე­ნი­ა­ნი ლა­თი­ნურ-ამე­რი­კუ­ლი მუ­სი­კა­ლუ­რი ჟან­რე­ბი სწო­რედ პე­რუ­თია შთა­გო­ნე­ბუ­ლი. მარ­ტო „კრეოლა“ რად ღირს, ანუ პე­რუ­ე­ლი კრე­ო­ლე­ბის მი­ერ შეს­რუ­ლე­ბუ­ლი აფრიკულ-­ლა­თი­ნუ­რი მუ­სი­კა, რო­მე­ლიც დღეს მხო­ლოდ პე­რუს მო­ნა­პო­ვა­რი არ არის, მაგ­რამ სწო­რედ პე­რუ­ში და­ფორ­მატ­და პირ­ვე­ლად.

ეს რომ ასე იყო სხვა პე­რუ­ე­ლი არ­ტის­ტე­ბის შემ­თხ­ვე­ვა­შიც, ნა­თე­ ლი გახ­და ჯერ კი­დევ 1960-იან წლებ­ში, რო­ცა ავან­ს­ცე­ნა­ზე გა­მოჩ­ნ­ და უნი­კა­ლუ­რი და სენ­სა­ცი­უ­რი როკ­ჯგ­ უ­ფი ლი­მი­დან los Saicos. ამ კვარ­ტეტ­მა, 1964 წლი­დან 1966 წლამ­დე ჩა­წე­რა 12 სიმ­ღე­რა, რომ­ ლე­ბიც დღეს აღ­ქ­მუ­ლი­ა, რო­გორც პირ­ვე­ლი გა­რაჟ­-­პან­კი. ცხა­დი­ა, პე­რუ­ელ რო­კე­რებს არა­ნა­ი­რი პანკკონ­ცეფ­ცია არ ჰქონ­დათ მა­შინ, უბ­რა­ლოდ, მუ­სი­კო­სებ­მა სწო­რედ როკ­-ენ­-­ რო­ლის ინ­ტენ­სი­ვო­ბა­სა და ჟღე­რა­დო­ბა­ში იპო­ვეს იმ ბო­ბო­ქა­რი, პირ­ველ­ყო­ფი­ლი ენერ­გი­ის გა­მო­ხატ­ვის რე­სურ­სი, რომლითაც ზო­გა­დად ხა­სი­ათ­დე­ბა ავ­თენ­ტიკუ­რი, ძვე­ლი ტრა­ი­ბა­ლუ­რი მუ­ სი­კა­ლუ­რი კულ­ტუ­რე­ბი. გა­მო­დის, რომ სა­კუ­თარ მუ­სი­კას მათ მი­აგ­ნეს ინ­ტუ­იც­ ი­უ­რად, რო­გორც შეშ­ვე­ნით ჭეშ­მა­რიტ ინ­დი­ელ შა­მა­ნებს. Los Saicos გა­ცი­ლე­ბით გვი­ან აღ­მო­ა­ჩი­ნა და­ნარ­ჩენ­ მა სამ­ყა­რომ და მყის­ვე მი­უ­ჩი­ნა მო­წი­ნა­ვე ად­გი­ლი როკ­მუ­სი­კის გლო­ბა­ლურ ის­ტო­რი­ა­ში.

ისე­ვე, რო­გორ ლა­თი­ნუ­რი ამე­რი­კის სხვა ქვეყ­ნებ­ში, პე­რუ­შიც მუ­სი­კა აფ­რი­კუ­ლი რიტ­მე­ბის, ად­გი­ლობ­რი­ვ ინ­დი­ე­ლთა მე­ლო­ დი­ე­ბის (ამასთან, სა­სუ­ლე ეთ­ნოინ­ს­ტ­რუ­მენ­ტე­ბის), ევ­რო­პულ­ეს­პა­ნუ­რი ჰარ­მო­ნი­ე­ბი­სა და მა­ნე­რიზ­მის ნაზავია, თა­ვი­სი მო­დი­ ფი­ცი­რე­ბუ­ლი გი­ტა­რე­ბითა და სი­მე­ბი­ა­ნი ინ­სტ ­ ­რუ­მენ­ტე­ბით. პირ­ვე­ლი მო­ნუ­მენ­ტუ­რი პე­რუ­ელ ­ ი ფი­გუ­რა, ვინც სა­ხე­ლი გა­ით­ ქ­ვა მთელს მსოფ­ლი­ო­ში ჯერ კი­დევ 1950 წელს, გახ­ლ­დათ იმა სუ­მა­კი. რო­გორც თა­ვად ამ­ტკ­ ი­ცებ­და, იგი ინ­კე­ბის მე­ფის შთა­ მო­მა­ვა­ლი იყო, გა­ი­ზარ­და ან­დებ­ში და ბავ­შვ­ ო­ბი­დან­ვე აყუ­რა­ დებ­და, თუ რო­გორ ჟღერ­და ბუ­ნე­ბა. სწო­რედ ფლო­რა-­ფა­უ­ნის ბგე­რე­ბის მი­ბაძ­ვით და­იწ ­ ო სიმ­ღე­რა და მა­შინ­ვე გა­მოჩ­ნდ ­ ა, რომ მი­სი ხმის რე­სურ­სე­ბი იყო უნი­კა­ლუ­რი, ლა­მის არა­ა­და­ მი­ა­ნუ­რიც კი. და­სავ­ლუ­რი ან­გ­ლო­ა­მე­რი­კუ­ლი მუ­სი­კის ექ­ს­პან­სი­ის­ ად­მი პე­რუ სრუ­ლი­ად გახ­ს­ნი­ლი იყო, მა­ში­ნაც კი, რო­დე­საც ხე­ლი­სუფ­ლე­ბა­ ში მო­ვიდ­ნენ მე­მარ­ცხე­ნე სო­ცი­ა­ლის­ტე­ბი. პან­კრ ­ ოკის ბენ­დე­ ბი: Los Belkings, Los Texao და კი­დევ მრა­ვა­ლი სხვა სწო­რედ მა­შინ, 1970-იანების დასა­წყის­ში გაჩ­ნ­დ­ნენ ლი­მა­ში. 70-იანების მე­ო­რე ნა­ხევ­რი­დან კი, რო­ცა მე­მარ­ცხე­ნე ხე­ლი­სუფ­ლე­ბა ჩა­ ა­ნაც­ვ­ლა მე­მარ­ჯ­ვე­ნემ, შე­იზღუ­და და­სავ­ლუ­რი მუ­სი­კა­ლუ­რი გავ­ლე­ნე­ბი, აქ­ცენ­ტი კი გა­კეთ­და ეროვ­ნუ­ლი თვით­მ­ყო­ფა­დი მუ­სი­კის აღორძი­ნე­ბა-­გან­ვი­თა­რე­ბა­ზე. პე­რუც თა­ნა­მედ­რო­ვე მუ­სი­კის რუ­კი­დან კარ­გა ხნით და­ი­კარ­გა და მხო­ლოდ 21-ე სა­უ­ კუ­ნე­ში, რო­ცა მე­სა­მე და მე­ოთხე მსოფ­ლი­ოს ქვეყ­ნე­ბის ეგ­ზო­ ტი­კუ­რი მუ­სი­კით და­ინ­ტე­რე­სე­ბა იქ­ცა პო­პუ­ლა­რულ ტრენ­დად მსოფ­ლი­ო­ში, არ­ქი­ვე­ბის ძი­ე­ბა პე­რუ­შიც დაიწყეს და უამ­რა­ვი სა­ინ­ტე­რე­სო და მი­ვიწყე­ბუ­ლი მა­სა­ლა აღ­მო­ა­ჩი­ნეს 1970-იან წლებ­ში.

სუ­მა­კი, კომ­პო­ზი­ტორ მე­უღ­ლეს­თან ერ­თად, საკ­მა­ოდ ახალ­ გაზ­რ­და გა­და­სახ­ლ­და აშ­შ­-­ში და ნამ­დ­ვი­ლი ფუ­რო­რი მო­ახ­ დი­ნა. ამე­რი­კელ მე­ნე­ჯე­რებსა და იმ­პრ ­ ე­სა­რი­ო­ებს ევ­რო­პულ­­ -ა­მე­რი­კუ­ლი სა­სიმ­ღე­რო იდი­ო­მე­ბით სურ­დათ მი­სი კა­რი­ე­რის წარ­მარ­თვ­ ა, მაგ­რამ იმა სუ­მა­კი კომ­პ­რო­მი­სებ­ზე არ მი­დი­ო­და, მას თა­ვი­სი იდენ­ტო­ბა ჰქონ­და, თა­ვი­სი მსოფ­ლ­შეგ­რ­ძ­ნე­ბა, რო­მელ­საც არას­დრ ­ ოს ღა­ლა­ტობ­და. ამი­ტო­მაც ჟღერს ის, რო­ გორც უკა­ნას­კ­ნე­ლი შა­მა­ნი ინ­დი­ელ ­ ი მო­ჰი­კა­ნი. მე­ორ ­ ე მხრივ, იმა ხში­რად იყე­ნებ­და კუ­ბურ მო­ტი­ვებ­საც და მოგ­ვი­ან­ ე­ბით — როკ­­მუ­სი­კა­საც თუმ­ცა ეს არაფ­რით ეწი­ნა­აღ­მ­დე­გე­ბო­და მის პე­რუ­ულ მუ­სი­კა­ლურ იდენ­ტო­ბას.

შე­დე­გად, შარ­შან გა­მო­ი­ცა კომ­პი­ლა­ცი­უ­რი ალ­ბო­მი, Perú Selv​ á​tico - Sonic Expedition into the Peruvian Amazon 1972​-​1986 (ბგერითი ექ­ს­პე­დი­ცია პე­რუს ამა­ზო­ნი­ა­ში 1972-1986). ამ ნა­მუ­ შე­ვარს სა­ინ­ტე­რე­სო ის­ტო­რია აქვს. ლი­მიდან 100 კი­ლო­მეტ­რ­ში იწყე­ბა ამა­ზო­ნი­ის უღ­რა­ნი ტყე­ე­ბი, რომ­ლე­ბიც ესაზღ­ვ­რე­ბა ოკე­ ა­ნეს. იქ მოხ­ვედ­რა დღე­საც კი ძნე­ლი­ა, არა­თუ მა­შინ, მაგ­რამ ასე მოწყ­ვე­ტილ რე­გი­ონ­შიც კი მუ­სი­კა­ლუ­რი ცხოვ­რე­ბა დუღ­და: სწო­რედ მა­შინ გაჩ­ნ­და ამა­ზო­ნუ­რი კუმ­ბია — გა­სარ­თო­ბი, დრო­ ის გა­სა­ტა­რე­ბე­ლი სა­ცეკ­ვაო მუ­სი­კა. სა­ინ­ტე­რე­სო­ა, რომ ეს მუ­ სი­კა უფ­რო რო­კის­კენ იხ­რე­ბა, ელექ­ტ­რო­გი­ტა­რე­ბის მარ­ტი­ვი პარ­ტი­ე­ბი ძა­ლი­ან წა­ა­გავს ე.წ. კა­ლი­ფორ­ნი­ულ „სერფროკს“ (ორივეგან ოკე­ა­ნის სა­ნა­პი­როს გავ­ლე­ნას ვხე­დავთ); არის ელექ­ტ­როკლა­ვი­შე­ბიც. ის, კა­ლი­ფორ­ნი­უ­ლის მსგავ­სად, უმ­თავ­ რე­სად ინ­ს­ტ­რუ­მენ­ტუ­ლია.

119 VOYAGER 29/2023

მუსიკა

ხმე­ბი ამ მუ­სი­კის შე­სა­ხებ პე­რუს დე­და­ქა­ლაქ­შიც გავ­რ­ცელ­და მა­შინ, რო­ცა ენ­თუ­ზი­ას­ტებ­მა რო­გორ­ღაც მო­ახ­ ერ­ხეს და მუ­სი­ კო­სე­ბი ლი­მა­ში სტუ­დი­უ­რი ჩა­ნა­წე­რე­ბის მო­სამ­ზა­დებ­ლად ჩა­იყ­ ვა­ნეს. ასე შე­მორ­ჩა არ­ქივს სა­ოც­რად მოქ­ნი­ლი და ლა­თი­ნუ­რად ჰე­დო­ნის­ტუ­რი, ლა­მა­ზი მუ­სი­კა, რომ­ლის შე­სა­ხებ თა­ნა­მედ­რო­ვე პე­რუ­შიც ბევ­რმ­ ა არა­ვინ იცო­და. კი­დევ ერ­თი ეგ­ზო­ტი­კუ­რი გა­მოშ­ვე­ბაა Andina: The Sound of the Peruvian Andes, Huayno, Carnaval and Cumbia 1968-1978 (ანდინა: პე­რუს ან­დე­ბის ბგე­რე­ბი, უაინო, კარ­ნა­ვა­ლა და კუმ­ბი­ა, 1968-1972). ან­დე­ბის კუმ­ბია გან­ს­ხ­ვავ­დე­ბა ამა­ზო­ნი­ის კუმ­ბი­ას­გან, როკსა­უნ­ დი ნაკ­ლე­ბი­ა, ხში­რად დო­მი­ნი­რებს ან­დე­ბის ინ­დი­ელ­თა ტო­მე­ბის მე­ლო­დია და მა­ნე­რუ­ლო­ბა, შე­სა­ბა­მი­სი აკომ­პა­ნე­მენ­ტით. იკ­ვე­ თე­ბა წმინ­და წყლის ეს­პა­ნურ­-ევ­რო­პუ­ლი ინ­ს­ტ­რუ­მენ­ტუ­ლი ტრე­ კე­ბიც. ზო­გა­დად, პე­რუ­ში ყვე­ლაზე მე­ტი ალბათ სა­ცეკ­ვაო მუ­სი­კა წარ­მო­იშ­ვა და ეს „კრეოლაც“ რამ­დე­ნი­მე­ნა­ირ ­ ი­ა: არ­სე­ბობს კრე­ ო­ლა-­ვალ­სი და კრე­ო­ლა-­პოლ­კაც კი. ამი­ტო­მაც არის, რომ ამ ალ­ბომ­ში ზო­გი ინ­ს­ტ­რუ­მენ­ტუ­ლი პი­ე­სა მხო­ლოდ ფორ­ტე­პი­ა­ნო­ზე სრულ­დე­ბა, ზო­გი — ინ­დი­ე­ლთა ფლე­ი­ტა­ზე, ზო­გიც — ჩა­რან­გო­სა და სხვა­დას­ხ­ვა პერ­კუ­სი­ულ თუ სი­მე­ბი­ან ინ­ს­ტ­რუ­მენ­ტ­ზე. პე­რუს კუმ­ბი­ას სა­კუ­თა­რი სა­ხე­ლიც აქვს — „ჩიჩა“ — რო­მე­ლიც არა­ნაკ­ლებ გავ­ლე­ნი­ა­ნია სამ­ხ­რეთ ამე­რი­კა­ში, ვიდ­რე უშუ­ა­ლოდ კო­ლუმ­ბი­უ­რი კუმ­ბი­ა. მოკ­ლედ, პე­რუ დი­დი აკუს­ტი­კუ­რი ბარ­გით შე­მო­ვი­და 21-ე სა­უ­კუ­ნე­ში. გან­სა­კუთ­რე­ბულ ინ­ტე­რესს იწ­ვევს თა­ნა­მედ­რო­ვე ელექ­ტ­რო­ნი­კა, ერ­თდ ­ ­რო­უ­ლად აბ­ს­ტ­რაქ­ტუ­ლი და ეთ­ნი­კუ­რი, ეზო­თერულ­-­რი­ტუ­ა­ლუ­რიც კი. ლი­მა­ში ელექ­ტ­რო­ ნუ­ლი ან­დერ­გრ ­ ა­უნ­დის ბუ­მიც კია დღეს. მთა­ვა­რი სა­ექ­ს­პორ­ტო ელექ­ტ­რო­ნუ­ლი ძა­ლა კი დღეს არის ტრიო Dengue Dengue Dengue — აფ­რი­კუ­ლი პო­ლი­რიტ­მი­კითა და ინ­დი­ელ­თა კულ­ტუ­რე­ბის­

თ­ვის და­მა­ხა­სი­ა­თე­ბე­ლი ჰიპ­ნო­ტუ­რო­ბით (ep, Pliegues (2022)). მა­ თი პრო­ტე­ჟეა უაღ­რე­სად პერ­ს­პექ­ტი­უ­ლი ელექ­ტ­როპრო­დუ­სე­რი Qoqeqa, მი­სი მუ­სი­კა უფ­რო მე­ტად ლა­თი­ნუ­რი­ა, ნაკ­ლებ ეზო­თე­ რუ­ლი, თუმ­ცა აშ­კა­რად ექ­ს­პე­რი­მენ­ტუ­ლი (ალბომი Axuxa (2021)). გა­მოვ­ყოფ­დი კი­დევ ერთ პრო­ექტს — Vudufa-ს, რი­ტუ­ალ ­ უ­რი ნიღ­ბე­ბით შე­მო­სი­ლ დუ­ე­ტის. ზე­მოთ უკ­ვე ნახ­სე­ნებ პე­რუ­ულ იდი­ ო­მებს აქ ემა­ტე­ბა ვუ­დუს სუბ­კულ­ტუ­რა, რაც უფ­რო ამის­ტი­კუ­რებს და ამ­ძაფ­რებს ელექ­ტ­რო­ნულ აკუს­ტი­კურ ნა­კადს. მის მუ­სი­კა­ლურ ხერ­ხებს შო­რის გა­მო­ირ­ჩე­ვა პირწმინ­დად ელექ­ ტ­რო­ნუ­ლი მიდ­გო­მა. ამ მიზ­ნით, და­ნი­ე­ლამ გა­მო­ი­ყე­ნა ძვე­ლი ვინ­ტა­ჟუ­რი სინ­თე­ზა­ტო­რი „ბუხლა“. მი­სი დე­ფორ­მი­რე­ბუ­ლი ვო­ კა­ლუ­რი ფრა­ზე­ბი და სა­სიმ­ღე­რო მა­ნე­რა უაღ­რე­სად და­მა­ჯე­რე­ ბე­ლი­ა, ბრუ­ტა­ლუ­რი და არ­ტის­ტუ­ლი, ეთ­ნო­ს­ნო­ბუ­რიც კი. ვფიქ­ რობ, ამი­ტო­მაც და­ას­ ა­ხე­ლეს პე­რუ­ელ­მა ჟურ­ნა­ლის­ტებ­მა და­ნი­ ე­ლა ლა­ლი­ტას ეს სა­დე­ბი­უ­ტო და უკი­დუ­რე­სად ექ­ს­ცენ­ტ­რიკუ­ლი ალ­ბო­მი სა­უ­კე­თე­სოდ პე­რუ­ში. ფაქ­ტი­ა, რომ ჩი­ლე­სა და პე­რუ­ში (ისევე, რო­გორც და­ნარ­ჩენ სამხრეთამერიკულ ქვეყ­ნებ­ში) დუღს ისე­თი მუ­სი­კა, რო­მელ­შიც უამ­რა­ვი მუ­სი­კა­ლუ­რი ინ­გ­რე­დი­ენ­ტი იკ­ვე­თე­ბა, აფ­რი­კუ­ლიც, ევ­ რო­პუ­ლიც, ამე­რი­კუ­ლიც, ეს­პა­ნუ­რიც და, ცხა­დი­ა, ლო­კა­ლუ­რიც — ინ­დი­ელ­თათ­ვის და­მა­ხა­სი­ა­თე­ბე­ლი. ყვე­ლა­ზე მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ ნია ის, რომ ლა­თი­ნურ ამე­რი­კა­ში უკ­ვე მა­ღალ დო­ნე­ზეა გან­ვი­ თა­რე­ბუ­ლი მუ­სი­კის წარ­მო­ე­ბა და გა­მოშ­ვე­ბა, ასე­ვე, მუ­სი­კა­ლუ­ რი იდე­ე­ბის იმგვარად შე­ფუთ­ვის გზე­ბი, რომ არც აკუს­ტი­კუ­რი თვი­თი­დენ­ტო­ბა და­ზი­ან­დეს და, ამავ­დ­რო­უ­ლად, მო­სას­მე­ნა­დაც სა­სი­ამ­ ოვ­ნო იყოს ყვე­ლა ჯუ­რის, რე­გი­ონ­ ისა და კონ­ტი­ნენ­ტის მსმე­ნე­ლის­თ­ვის.

ახ­ლა კი დად­გა დრო, გა­გაც­ნოთ 2022 წელს გა­მო­სუ­ლი ის ალ­ბო­მე­ბი, რომ­ლე­ბიც სა­უ­კე­თე­სოდ მი­იჩ­ნი­ეს პე­რუ­ში.

FABRICIO ROBLES Pasajero (მგზავრი)

DANIELA LALITA Trececerotres

ეს ლა­თი­ნური პოპ­­სიმ­ღე­რე­ ბის იდე­ა­ლუ­რი კრე­ბუ­ლი­ა, აკომ­პა­ნე­მენ­ტიც — ადეკ­ვა­ ტუ­რი, არ­-­ნ­-­ბისა და სო­უ­ლის დი­დი დო­ზა­ცაა მას­ში. მოკ­ რ­ძა­ლე­ბუ­ლო­ბა, სი­ფა­ქი­ზე, მაგ­რამ სა­კუ­თარ უნა­რებ­ში თვით­რწ ­ ­მე­ნა — აი, ამ­გ­ვარ ასო­ცი­ა­ცი­ებს აღ­ძ­რავს მუ­სი­ კა, ეს კი უფ­რო ში­ნა­არ­სი­ანს ხდის სიმ­ღე­რებს. ფაბ­რი­ ციო რობ­ლე­სი ჯერ 22 წლის არის და, რო­გორც ამ­ბო­ბენ, მო­მა­ვალ­ში შეიძლება პე­რუს ინ­დისცე­ნის ნამ­დ­ვი­ლი მშვე­ ნე­ბა გახ­დეს.

Trececerotres ნიშ­ნავს 1303ს, ეს არის იმ ბი­ნის ნო­მე­რი ლი­მა­ში, სადაც და­ნი­ე­ლა ლა­ლი­ტა გა­ი­ზარ­და. დღეს ეს გო­გო­ნა ნიუ იორ­კ­ში ცხოვ­რობს და მულ­ტი­მე­დია არ­ტის­ტი­ა, ვისი შე­მოქ­მე­დე­ ბაც წი­ნაპ­ართა რი­ტუ­ა­ლე­ ბის, მა­გი­უ­რი პრაქ­ტი­კე­ბის, ფი­ზი­კუ­რი თუ სუ­ლი­ე­რი გან­კურ­ნე­ბის აკუს­ტი­კუ­რი მუ­სი­კა­ლუ­რი ეკ­ვი­ვა­ლენ­ტის შექ­მ­ნის საკ­მა­ოდ წარ­მა­ტე­ ბულ მცდე­ლო­ბა­ა.

SANTA MADERO Ya tengo nostalgia por conversaciones que tuve ayer (მე უკ­ვე მაქვს ნოს­ტალ­გია გუ­შინ­დე­ლი სა­უბ­რე­ბის მი­მართ) ინ­დიპოპის ელექ­ტ­რო­ნუ­ლი ტრი­ოს სა­დე­ბი­უტ ­ ო ალ­ბო­მი, მკა­ფიო და აზ­რი­ა­ნი მე­ ლო­დი­ე­ბით, მი­ნი­მა­ლუ­რი სა­უნ­დით, ლა­კო­ნი­უ­რად და­ ფორ­მა­ტე­ბუ­ლი სიმ­ღე­რე­ბით. ძა­ლი­ან კარ­გია ვო­კა­ლის­ტი გო­გო­ნა. საკ­მა­ოდ თავ­და­ჯე­ რე­ბუ­ლე­ბი ჩა­ნან მუ­სი­კო­სე­ ბიც. სა­ინ­ტე­რე­სოა ალ­ბო­მის დი­ნა­მი­კაც, ფი­ნა­ლის­კენ თან­და­თა­ნო­ბით რომ დრა­მა­ტულ­დე­ბა, თით­ქოს, პრო­ტა­გო­ნის­ტი იზ­რდ ­ ე­ბა და სე­რი­ო­ზულ­დე­ბა.

120 VOYAGER 29/2023

LA ZORRA ZAPATA Acantilados (კლდეები) La Zorra Zapata, იგი­ვე ნუ­­რია ზა­პა­ტა, უც­ნა­ურ ­ ი გა­რეგ­ნო­ბის ფო­ტო­მო­დე­ლია, რო­მე­ლიც გა­და­ერ­თო მუ­სი­კა­ში და მე­ ო­რე ალ­ბო­მიც გა­მო­უშ­ვა. ეს ნა­მუ­შე­ვა­რი აშ­კა­რად არის ე. წ. ავანტპო­პის სა­უ­კე­თე­სო ნი­მუ­ში. ამ მი­მარ­თუ­ლე­ბის აღი­არ ­ ე­ბუ­ლი არ­ტის­ტე­ბისგან გან­ს­ხ­ვა­ვე­ბით, ზა­პა­ტას პრი­ო­რი­ტე­ტია არა სა­უნ­დის, არა­მედ კომ­პო­­ზი­­ცუ­რი­ო­ ბის, ახ­ლე­ბუ­რი სა­ავ­ტო­რო ფორ­მე­ბის ძიება. მი­სი მთა­ ვა­რი კო­ზი­რი ვო­კა­ლუ­რი მე­ლო­დი­ე­ბი­ა, პირწმინ­დად ლა­თი­ნურ-ამე­რი­კუ­ლი წარ­ მო­შო­ბი­სა და ექ­ს­ცენ­ტრ ­ ი­კის.