Brandweer
K R A N T
van Nederland
N
U M M E R
37
Lente 2021
2
Raad van State
‘Als overheidsbrandweer mag je het nablussen van een brand overdragen aan een particuliere brandweerorganisatie.’ Collega’s van Brandweer Groningen vertellen over de aanleiding en de gevolgen van deze heldere uitspraak van de Raad van State.
Voor een veiliger brandweeroptreden en een veiligere samenleving
Leren van brandonderzoek
Taart voor...
5
Maar liefst 749 personen reageerden op het lezersonderzoek. Uit de reacties blijkt dat jullie de Brandweerkrant graag lezen. We ontvingen leuke suggesties voor onderwerpen waar we in dit nummer meteen gehoor aan geven met onder andere een nieuwe rubriek Post uitgelicht en een leerzame casus. En de taart gaat naar…
Brandonderzoek levert veel informatie op over oorzaken van branden, het brandverloop, het gedrag van mensen, de effectiviteit van preventieve voorzieningen en van onze eigen inzet. Daar kunnen we als brandweer van leren en ons eigen optreden maar ook de samenleving veiliger maken. Neem bijvoorbeeld het incident met een schip in Sneek. De bestrijding ervan kreeg een onverwachte wending. Brandweer Fryslân deelt met ons deze leerzame casus met daarin de inzichten vanuit brandonderzoek. Lees verder op pagina 6 & 7
Daan’s WTC
Mooie samenwerking bij bestrijding complexe brand Met man en macht werd op 9 en 10 maart jongstleden de zeer grote brand bij een schrootverwerker in
8
Hij gebruikte 167,5 kilo modelgips, 33 kilo lijm, 95 vierkante meter hout- en plaatmateriaal, 44 liter verf, 2.565 led-lampjes en 700 meter kabel voor zijn miniatuur van de Twin Towers. ‘Het is een memorial om alle slachtoffers nooit te vergeten.’ Daan van der Steijn van brandweer Deurne vertelt hoe zijn miniatuur nu door Amerika reist.
10
10 jaar Kijfhoek
’s-Hertogenbosch bestreden. Ruim 100 brandweercollega’s, legerhelikopters, meerdere blusboten en een drone kwamen eraan te pas om de brand te blussen. Lees verder op pagina 3
In januari was het 10 jaar geleden dat collega’s een gevaarlijke brand op emplacement Kijfhoek in Zwijndrecht bestreden. Het incident had flinke impact op het korps en de omgeving. Lees het verhaal waarin collega’s terugkijken en vertellen over het vervolg.
2 Helderheid Verbindende verhalen Het is alweer een jaar geleden dat corona de wereld keihard confronteerde. Dat de veiligheidsregio’s in deze crisis zo’n centrale rol zouden spelen, had ik nooit kunnen bedenken. Het coronaproof werken hebben we ons goed eigen gemaakt - zo flexibel zijn we wel bij de brandweer - maar wennen doet het nooit.
‘Wij zijn er om gevaar weg te nemen, het nablussen is voor de ondernemer’
Raad van State doet verrassende uitspraak Mag je als overheidsbrandweer het nablussen van een brand overdragen aan een particuliere brandweerorganisatie? Die vraag stond centraal tijdens een juridische procedure van een afvalverwerkingsbedrijf tegen de Provincie Groningen. Een procedure die de afvalverwerker startte na een grote brand in november 2017. Eind 2020 kwam het antwoord van de Raad van State: ja, dat mag. De bewuste brand brak op 27 november 2017 uit, in een afvalberg op het terrein van het afvalverwerkingsbedrijf in Stadskanaal. ‘Een brand met veel vuur en behoorlijk wat rook’, vertelt Piet Tolsma, toen Hoofdofficier van Dienst. ‘Veel bedrijven in de omgeving moesten hun ramen en deuren sluiten. De bult afval was flink ingedikt en het was lastig om er goed bij te komen.’ Afblussen overdragen Na 36 uur was de situatie redelijk stabiel. Maar het was duidelijk dat de brand nog dagen zou duren. Brandweer Groningen, de gemeente Stadskanaal en Provincie Groningen stelden samen vast dat het afblussen van de brand een verantwoordelijkheid was voor het afvalverwerkingsbedrijf. Piet: ‘We hadden nog dagen bij die rokende bult kunnen blijven staan. Maar we hadden al veel vrijwilligers moeten inzetten; het had impact op onze inzetbaarheid.’ De ondernemer kreeg de tijd om een particuliere brandweerorganisatie in te zetten. Hij vond echter dat deze verantwoordelijk-
heid niet bij hem lag. Uiteindelijk leidde dit tot bestuursdwang. ‘Dat betekent dat de provincie de beslissing neemt en een particuliere brandweerorganisatie inzet’, aldus Piet. Juist gehandeld De brand werd geblust, maar de ondernemer liet het er niet bij zitten. De afvalverwerker startte een juridische procedure tegen de Provincie Groningen. ‘Hierbij ging het om de vraag of wij het afblussen inderdaad hadden mogen overdragen’, licht bedrijfsjurist Hans van der Veen toe. ‘Daarbij keek de rechter naar twee dingen: was er daadwerkelijk geen gevaar meer voor de omgeving? En heeft de ondernemer een redelijke termijn gekregen om een particuliere organisatie in te schakelen?’ Na ook een hoger beroep kwam eind 2020 de uitspraak: ‘We hebben aan beide voorwaarden voldaan. Dat betekent dat we - Brandweer Groningen en Provincie Groningen - juist hebben gehandeld.’ Snel het gesprek aangaan Die uitspraak geeft helderheid, vindt Hans. ‘Nu weten we dat we ook wettelijk gezien het afblussen mogen overdragen. De overheidsbrandweer is er om het eerste gevaar weg te nemen. Daarna ligt de verantwoordelijkheid bij de ondernemer. Uiteindelijk moet de ploeg ook weer paraat staan voor andere incidenten.’ Inmiddels kijken de mannen terug op een leerzame situatie. Ze hebben dan ook een advies voor andere regio’s: ‘Als je voorziet dat een brand lang gaat duren, ga dan snel het gesprek aan met de ondernemer. Houd wel rekening met zijn of haar emoties. Als die een beetje zijn bekoeld, ga dan om tafel. Zodat je alles in goede samenspraak kunt regelen.’ Wil je meer informatie hierover, neem dan contact op met Piet Tolsma, piet.tolsma@vrgroningen.nl
Nieuwe uitrukkleding
Inmiddels zijn de eerste pakken al volop gedragen bij inzetten. Collega’s van IJsselland nemen ons mee in de aanpak en de eerste ervaringen met de nieuwe uitrukkleding.
Onderzoek uitrukkleding De nieuwe uitrukkleding vroeg een lange voorbereiding. Projectleider Sander Brons vertelt: ‘Binnen IJsselland is de nieuwe uitrukkleding begin maart 2020 uitgebreid getest op draagcomfort in diverse situaties. Eerst met ‘koude’ testen in Zwolle: algemene indruk en pasvorm, PPMO-baan en een technische hulpverleningsoefening. Daarnaast zijn de drie pakken van de verschillende leveranciers ook in een ‘warme omgeving’ op Troned getest. In diverse inzetoefeningen, in de hitte en volgens een vast protocol per test. Daar kwam een unanieme testwinnaar uit.’
De nieuwe pakken zijn van een andere buitenstof gemaakt dan de huidige pakken. De duurzame stof heeft als voordeel dat het UV-gevoelige materiaal aan de binnenzijde zit. Ook is de stof lichter, soepeler en kleurecht. Verder is het pak ‘voorgevormd’, wat de pasvorm ten goede komt. Het meest in het oog springende verschil is de nieuwe striping die volgens de huisstijl is ontwikkeld door het Instituut Fysiek Veiligheid (IFV) in samenwerking met Brandweer Nederland.
Draagcomfort en zichtbaarheid ‘Het pak bevalt mij erg goed’, vertelt Harley den Boer, bevelvoerder en ploegleider in Kampen. ‘We hebben inmiddels al een aantal inzetten met dit nieuwe pak gehad en dit beviel iedereen in de ploeg prima. De pasvorm is voor de meeste mensen goed en voor sommigen wordt er maatwerk geleverd. Het pak is lichter dan het vorige pak maar zeker beschermend genoeg en de knie- en elleboogstukken die erin zitten zijn fijn. Even op je knieën
brandweer IJsselland kregen begin januari nieuwe uitrukkleding. Uit diverse ‘koude’ en ‘warme’ testen met verschillende pakken kwam een unanieme winnaar.
‘Het zijn de verhalen die binden en waar we van leren’ Bladerend door deze brandweerkrant kunnen we stellen dat we niet stilzitten. Integendeel, we gaan als de brandweer met veel interessante initiatieven. Het zijn de verhalen die ons binden en waar wij van kunnen leren. Dat is ook de reden voor een nieuwe rubriek met een kijkje in een lokale brandweerpost. Maar ook het delen van een casus en de ervaringen van de gevaarlijke brand op emplacement Kijfhoek, nu 10 jaar geleden. Het incident had flinke impact en collega’s vertellen over de maatregelen die zijn genomen en hoe hier wij als brandweer van hebben geleerd. Een andere interessant artikel is het antwoord op de vraag of je als overheidsbrandweer het nablussen van een brand mag overdragen aan een particuliere brandweer organisatie. Die vraag stond centraal tijdens een juridische procedure van een afvalverwerkingsbedrijf tegen de provincie.
Brandweer IJsselland
Vier brandweerposten van
Ons werk gaat altijd door en ondertussen staan grote en minder grote brandweerthema’s op de agenda. Soms is dat onze eigen brandweeragenda, vaak ook is dat de bestuurlijke of politieke. Taakdifferentiatie is daarvan het meest ingewikkelde dossier met grote impact. De veiligheidsregio’s begrijpen ook dat er wat moet gebeuren om aan de Europese wet- en regelgeving te voldoen en dat het nadere uitwerking vraagt. Maar eerst zal het (nieuwe) kabinet zich moeten committeren. Daarna gaat het Veiligheidsberaad ermee verder. We houden jullie over deze ontwikkelingen uiteraard op de hoogte.
zitten is nu een stuk prettiger. Ook de striping die op de pakken zit is veel beter dan het oude pak. We zijn nu veel beter zichtbaar in het donker.’ Wil je meer weten over de nieuwe pakken, neem dan contact op met Sander Brons, s.brons@vrijsselland.nl
Eind vorig jaar startten we een lezersonderzoek over deze krant. Uit jullie reacties blijkt duidelijk dat jullie de krant waarderen. De vijfentwintig regio’s weten dus echt wat er speelt en leeft, waar we trots op zijn of wat we hebben geleerd en ervaren. Het zijn jullie verhalen die het doen! Tijs van Lieshout voorzitter Brandweer Nederland
Samen sterk 3
Brandweerkrant V A N N E D E R LA N D
Mooie samenwerking bestrijding complexe brand ’s-Hertogenbosch Vervolg van de voorpagina Vanwege de complexiteit - type brandhaard staal, metaal en rubber - en ligging van het industrieterrein omringd door water, is zwaar materieel ingezet. Meerdere regio’s en Defensie kwamen assisteren.
‘Brandweerverbeelding’ HOvD Edward Traa: ‘In de media werd gesproken over een brand met een zeldzame inzet. De combinatie blusboten met heli’s zie je inderdaad zelden en levert plaatjes op die tot de ‘brandweerverbeelding’ spreken. De beelden geven treffend weer hoe samenwerking tot een goed resultaat
kan leiden.’ Lia Gaebler, Leider CoPI, vult aan: ‘Heel uniek om zoveel bijstand van buiten onze regio te kunnen en mogen inzetten. Dit heeft het blussen en de rookoverlast zeker verkort. Het gebruiken van de dronebeelden op de blusboten en in het CoPI laat zien hoe krachtig we als diensten kunnen samenwerken.’
‘De combinatie blusboten met heli’s zie je inderdaad zelden en levert plaatjes op die tot de ‘brandweerverbeelding’ spreken’
Ruim 100 brandweercollega’s, legerhelikopters, meerdere blusboten en een drone kwamen eraan te pas om de brand te blussen
4 Ervaringen Post Vaals, brandweer Zuid-Limburg
Uit het lezersonderzoek van de Brandweerkrant kwam naar voren dat jullie graag een kijkje nemen bij andere posten. Daarom starten we een nieuwe rubriek waarin een post wordt uitgelicht. Aan post Vaals, in het zuidelijkste puntje van Nederland, de eer om af te trappen.
Een hechte familie Post Vaals - een van de posten waar de vrijwilligers in de rij hebben gestaan om zich aan te melden bij de brandweerfamilie. Want dat is het! Een hechte familie waar lief en leed gedeeld wordt. Een brandweerfamilie die deel uitmaakt van de hechte gemeenschap van Vaals. Een brandweerfamilie die ook klaarstaat als de naaste collega’s over de grens, in Duitsland en België, hulp nodig hebben. Onder leiding van postchef Rob Drummen werken er 26 brandweermannen en -vrouwen. Maar ook de oudgedienden laten zich graag nog zien op de kazerne. Dat geeft volgens brandweerman Guido Leenders, die zelf onder meer in Vaals actief is, wel aan hoe hecht deze club is. ‘Ja dat FAMILIE-gevoel mag je wel in hoofdletters opschrijven. Hier komen hele generaties samen. Vader, zoon, broer, neef, nicht, tante, buurman, noem maar op.’
Oudgediende Ook een neef van Guido is al jaren actief bij de brandweer in Vaals. Gino Leenders werkt er al meer dan 35 jaar. Begonnen bij de jeugdbrandweer in Vaals. Gino: ‘Ik ben er nu het langste bij en ik heb me altijd thuis gevoeld. Het is ook mooi dat er jonge aanwas bijkomt. Het voelt goed om je ervaring te delen. Hier kan ik echt mensen helpen. Ik kan me nog moeilijk een leven voorstellen zonder werkzaam te zijn bij de brandweer.’ Jonkie Dat gevoel heeft nieuweling Kay Mommer ook. Met zijn 38 jaar is hij niet jong in leeftijd, maar hij is wel pas vier jaar geleden bij de kazerne begonnen als vrijwilliger. ‘Ja, het is altijd mijn wens geweest om me bij deze familie aan te sluiten. Maar eerst kwamen opleiding en kinderen.’ Hij heeft er nog geen seconde spijt van, hoewel het soms heel zwaar is. ‘Mijn eerste fik was wel een echte heb ik me laten vertellen. Eerst gebouw in, toen er snel weer uit. Ik hoorde mijn ervaren collega vloeken en toen dacht ik: dit is wel serieus. De dagen daarna is het wel ingedaald dat dit zwaar, maar ook dankbaar werk is.’
Op p leiding g Bevelvoerder
‘Ervaring voor het leven’ Medewerker Incidentbestrijding Marc van den Berg startte in februari 2020 met de opleiding Bevelvoerder. De groep bestond uit een mix van medewerkers van de Veiligheidsregio’s RotterdamRijnmond (RR) en Zuid-Holland Zuid (ZHZ). Samen met medecursist Patrick van der Lem belicht Marc de invloed van corona op de leergang, maar vooral hun gedeelde enthousiasme over de opleiding. ‘Je wordt vanaf de start in het diepe gegooid’, begint Marc. ‘Zeg maar volgens het Pipi Langkous principe: je hebt het nog
nooit gedaan, dus je kunt het vast wel. Hoewel het spannend is, merk je vooral dat je daardoor gaat groeien. Aan het einde van de opleiding, halverwege januari, was de week examentraining: de climax waar naartoe gewerkt werd en waar alles op z’n plek viel.’ Boos Patrick vervolgt: ‘Om je optimaal de kans te geven je te verbeteren, zoeken de instructeurs ook tijdens die week naar je minder sterke punten. In één van mijn oefeningen werd er in mijn ogen gesaboteerd. Ik reageerde primair, werd een beetje boos. Ik kreeg complimenten dat ik de oefening afmaakte. Maar ik kreeg vooral de tip om mijn irritatie direct om te zetten in actie, om daarnaast duidelijk te blijven communiceren en pas achteraf mijn zegje te doen. Toen drong eigenlijk pas tot me door dat de instructeur me had waar hij me hebben wilde. Ik was er met open ogen ingetuind.’ IJs Marc: ‘Iedere deelnemer zakt wel een keer door het ijs. Zelf liep ik ook vast bij een praktijksimulatie van een inzet. Ik had de situatie niet goed in beeld, dacht niet vooruit, benoemde de stappen die
‘Van begin tot eind positieve energie, nuttige feedback en prima begeleiding’
ik wilde zetten niet duidelijk. Patrick schaduwde me vanaf de zijlijn en wees me op een andere mogelijkheid. Tijdens het examen kwam iets vergelijkbaars voor. Ik dacht gelijk terug aan de les die Patrick me leerde. In de toekomst zal het wel vaker gebeuren dat ik terugdenk aan lessen die ik hier heb geleerd.’ Bubbel Marc: ‘De fysieke lessen waren door corona helaas van korte duur. Pas in september werden deze lessen in aangepaste vorm hervat. Minder relevante lessen werden zelfstudie en excursies werden geschrapt. Om de praktijkweek door te kunnen laten gaan, moesten alle betrokkenen met een sneltest getest worden op corona. Gelukkig testte iedereen negatief. Daardoor konden we de hele week met de groep in een bubbel leven, uiteraard met de nodige coronamaatregelen. Mede door de gedrevenheid en betrokkenheid van de instructeurs, de inspanningen van het opleidingsinstituut en de afdeling vakbekwaamheid is het toch allemaal gelukt. Dat verdient echt een pluim. In combinatie met de één op één begeleiding en de groepsdynamiek zorgde dat ervoor dat we
allemaal steeds een stapje verder gingen en er aan het eind van de opleiding bevelvoerders stonden die er klaar voor zijn.’ Marc besluit: ‘Mocht je ooit de mogelijkheid krijgen om de opleiding tot Bevelvoerder te volgen, niet te lang twijfelen, maar gewoon doen. Het is een ervaring voor het leven en misschien wel één van de mooiste opleidingen in het vak van de brandweer.’
Uitgelicht 5
Brandweerkrant V A N N E D E R LA N D
Waardering Niet alleen in het dorp wordt de brandweerkazerne Vaals enorm gewaardeerd. Ook de collega’s van België en Duitsland zullen niet aarzelen om hulp te vragen. Guido Leenders: ‘Helaas hebben we zelden echt inzetten over de grens. Wel organiseren we al heel wat jaren op de vrijdag voor Pinksteren een internationale samenwerkingsoefening met de Duitse en Belgische collega’s. Het vriendschappelijke staat dan voorop. Maar soms, heel soms, worden we toch gebeld om te assisteren bij een inzet.’ Dompelpomp Een van die inzetten was in 2018. Guido: ‘Er trokken toen ontzettend zware hoosbuien over Aken. Dat hadden we nog niet meegemaakt. Wij zijn toen gebeld en gevraagd om met de DPH te komen, dat is een dompelpompunit die hele grote hoeveelheden water kan wegpompen.’ Veel inzetten Met tussen de 100 en 120 inzetten per jaar hebben de vrijwilligers niets te klagen vinden ze zelf. Rob Drummen: ‘Het dichtstbijzijnde beroepskorps ligt
in Kerkrade en daarna volgt Heerlen. We delen dus met een aantal andere vrijwillige korpsen een vrij groot verzorgingsgebied, waardoor het gemiddeld aantal uitrukken misschien hoger ligt dan bij andere korpsen.’ Gierput koeien Rob vervolgt: ‘We hebben geen inzetten die vaker voorkomen dan anderen. Toevallig dat we wel onlangs twee keer bij dezelfde boer zijn geweest waarvan koeien in de gierput terecht waren gekomen. Maar verder is het redelijk divers.’ Memorabele inzet Over memorabele inzetten gesproken, denken de heren terug aan vorig jaar zomer. Toen ze met ontelbaar veel collegakorpsen de branden bestreden in het natuurgebied de Meinweg in Midden-Limburg. Gino Leenders: ‘Iedereen werd opgeroepen. Maakt niet uit met welk voertuig we gingen, als we maar kwamen om te helpen. Zoveel brandweerwagens, zoveel hulpverleners en dat gevoel van machteloosheid. Het was zo’n groot gebied. Dat heeft blijvend indruk gemaakt.’
De collega’s van post Vaals geven het stokje door aan
post Uithuizen in Groningen
Resultaten lezersonderzoek Brandweerkrant
En de taart gaat naar… Eind vorig jaar startte bij de uitgave van het winternummer van de Brandweerkrant een lezersonderzoek. Met een paar vragen wilden we als redactie in beeld krijgen of en hoe jullie deze krant graag lezen. We ontvingen maar liefst 749 reacties! We waarderen het zeer dat jullie de moeite hebben genomen om de vragen in te vullen. Wat lieten jullie ons weten? We vroegen jullie op welke manier je de krant nu leest en hoe je ‘m in de toekomst zou willen lezen. • 59% van de deelnemers leest nu de gedrukte krant en 48% wil ook graag dat de gedrukte krant blijft • 11% geeft aan de Brandweerkrant graag online te lezen en 18% wil in de toekomst de krant alleen online • 18% leest nu beide varianten en 31% geeft aan in de toekomst beide varianten op prijs te stellen • 3% geeft aan in de toekomst geen interesse te hebben in de Brandweerkrant • 9% kende de Brandweerkrant niet maar geeft aan ‘m wel graag te gaan lezen Tips, vragen en opmerkingen Meer dan de helft van de deelnemers aan het lezersonderzoek heeft de moeite genomen om de open vraag naar tips, verbetersuggesties of ander opmerkingen in
te vullen. Dat leverde veel reacties op als: vooral zo doorgaan, valt op als het op de koffietafel ligt en goed om te lezen wat er in andere regio’s speelt. Daarnaast ontvingen we ook diverse vragen, tips en opmerkingen. We lichten er een paar uit: Zorg dat de onlineversie ook op de telefoon makkelijk leesbaar is We gaan in de loop van dit jaar bekijken of we binnen het beschikbare budget de online versie kunnen verbeteren. Verbeter de distributie want de krant ligt niet overal op de koffietafels We hebben alle regio’s gevraagd de verzendlijst te actualiseren. We hopen dat de Brandweerkrant voortaan overal op de koffietafels ligt. Ik heb het idee dat ik teksten ook elders lees Dat kan inderdaad kloppen. Verhalen van je eigen regio worden vaak ook al eerder regionaal gedeeld om het daarna met het hele land te delen via de Brandweerkrant. Ook delen wij artikelen uit de Brandweerkrant in de periode na verschijning een voor een nog weer online. Om de verhalen met zoveel mogelijk mensen te delen. Zoals wel blijkt uit het onderzoek, leest de een liever offline, de ander online en weer anderen combineren het. Suggesties voor onderwerpen als meer casuïstiek, collega in beeld, recente incidenten en een inkijkje bij verschillende posten in het land
We zijn heel blij met de suggesties voor onderwerpen. We hebben in dit nummer al geprobeerd daar gehoor aan te geven, onder andere met de nieuwe rubriek ‘Uitgelicht’ waarin post Vaals als eerste een inkijkje geeft (zie pagina 4 en 5), de casus in Sneek (pagina 6 en 7) en het verhaal van Daan over zijn WTC-project (pagina 8). Winnaar De winnaar van de taart is Ritchie Trompert (Kennemerland). Hij kan binnenkort samen met zijn collega’s van post Halfweg-Zwanenburg genieten van de taart. Meer resultaten van het lezersonderzoek lees je op de site van Brandweer Nederland: Heb je vragen hierover of heb je ideeën voor onderwerpen, mail dan naar communicatie@brandweernederland.nl.
6 Sporen maken slim Vervolg van de voorpagina
Leren van brandonderzoek Bij (grotere) incidenten zie je tijdens de inzet niet altijd alles wat er gebeurt. Hierdoor kunnen de betrokken collega’s een ander beeld hebben van het incident dan wat er daadwerkelijk is gebeurd. Brandonderzoek geeft inzicht in de feiten en zorgt daarmee voor een juist en compleet beeld van het verloop van een incident. Met de informatie kunnen
Waarom brandonderzoek? Ymko Attema, voorzitter vakgroep Brandonderzoek: ‘De uitkomsten van brandonderzoek hebben we als brandweer nodig om betere voorlichting te kunnen geven. Daarnaast levert het meer inzicht op in het brandverloop en in ons eigen optreden. Door brandonderzoek kunnen we trends zien en deze vertalen naar les- en leerstof zodat we als brandweer veilig en op de juiste manier kunnen optreden.’ Meer over brandonderzoek lees je hier:
we een betere inschatting van risico’s maken voor zowel ons als brandweer als de burger. Het levert interessante casussen op om met elkaar te delen.
Proeftuinen Van visie naar praktijk Brandonderzoek bestaat ruim tien jaar. Nu is het tijd om nog sterker de samenwerking met elkaar op te zoeken. Er ligt op dit moment een landelijke visie brandonderzoek. Om te voorkomen dat het een papieren visie blijft, zijn er vijf landelijke proeftuinen ingericht
Niemand had dit verwacht: wat is hier aan de hand? Team Brandonderzoek Noord-Nederland (TBO Noord) dook in het incident en kwam tot interessante inzichten.
Casus scheepsbrand Sneek
Wat leidde tot die explosie? Op zaterdagavond 4 mei 2019 gaat de pieper in Sneek: er is een vuurbal boven een schip gemeld. Ter plaatse constateert de Sneker brandweerploeg slechts lichte rook bij het jacht. Ook na een verkenning en het ingooien van een ruit lijkt er weinig aan de hand. Totdat de achterdeur wordt geforceerd en er een explosie met een enorme drukgolf ontstaat.
Bevelvoerder Rutger Reiker: ‘We zagen geen vlammen, minimale rookuitstroom, een boot gevuld met rookgassen, geen signalen van een explosie en een hotspot voorin de boot. Kortom: tegenstrijdige signalen. Ik vertrouwde de situatie totaal niet.’ Rutger en zijn collega’s gaan daarom voorzichtig te werk. Ze bespreken eventuele risico’s, nemen veiligheidsmaatregelen en gaan op onderzoek uit voor ze tot actie overgaan. Deur forceren Als iedereen op veilige afstand klaarstaat, gaat er een steen door een zijraam om meer veiligheid te creëren. Daarna gebeurt er niets: geen explosie, geen vlammen. Wél is er uitstroom van rookgassen. Om te voorkomen dat die een explosie veroorzaken, spuit de ploeg van afstand water in de boot. De rook blijft en de hotspot blijkt niet bereikbaar via het ingegooide raam. Met een hooligantool, hogedrukstraal en warmtebeeldcamera gaan vier collega’s het achterdek op om de toegangsdeur te forceren. Rutger: ‘Toen ontstond wel wat rookuitstroom, maar geen overdruk. En de temperatuur van de rook was laag. Voor de zekerheid besloten we met pulsen de stuurhut in te spuiten.’ Overboord Dan volgt een enorme explosie. Die slingert twee collega’s overboord en twee anderen tegen de reling.
‘Ondanks de schrik moet je jezelf snel herpakken: er moeten collega’s worden gered’, aldus de bevelvoerder. De ploegleden op het dek zijn snel in veiligheid, de twee in het water worden eruit geholpen. In de al aanwezige ambulance wordt, op lichte brandwonden en een verdraaide knie na, niets ernstigs geconstateerd. Opgelucht haalt de Sneker ploeg adem. ‘We hebben echt geluk gehad.’ Hybride schip Brandonderzoekers René Silvius (Brandweer Fryslân) en Vincent Jager (Brandweer Drenthe) voeren het onderzoek uit. Vincent: ‘Het beeld ter plaatse wees helemaal niet op explosiegevaar. Dan verwacht je bijvoorbeeld andere, donkergrijze rook. De inzet van de ploeg leek ook logisch en gecontroleerd. Opvallend was wel dat het om een hybride schip ging, met nieuwe voortstuwing; aangedreven door lithium-ion-accu’s. Mogelijk had dat iets te maken met het incident.’ Elk detail vastgelegd Het schip wordt na het incident tot zinken gebracht en later weer opgetakeld. Ondertussen zoeken de brandonderzoekers informatie over het schip. Het plezierjacht van twaalf meter is gebouwd in Slovenië. Er blijken meerdere van te bestaan; zo krijgen ze een goed beeld. Ook contact met de eigenaar levert informatie op. René en Vincent onderzoeken het schip samen met een onderzoeker van de verzekeraar, iemand van de Inspectie Leefomgeving en Transport en met ondersteuning van kennisregisseur Earryt Boetes van Brandweer Fryslân. ‘We hebben de complete boot gefotografeerd, elk detail
Campagne 24/7 ON FIRE in Twente
Kom werken bij de warmste werkgever De sirene gaat. Klinkt als… Brandweer Twente! Ben jij ON FIRE? Word ook vrijwilliger bij de warmste werkgever van Nederland! Zo trapte Brandweer Twente op maandag 1 februari de nieuwe online wervingscampagne af. Medewerker communicatie Aukje Haarman van Brandweer Twente vertelt over de nieuwe campagne. Online ‘Over het algemeen is het de laatste jaren lastiger geworden nieuwe vrijwilligers te werven. Mensen blijven niet net als vroeger tientallen jaren voor dezelfde hoofdwerkgever werken. Het is ook niet meer vanzelfsprekend dat het brandweervak van generatie op generatie wordt overgedragen.
Daarnaast zorgt corona ervoor dat er ook geen fysieke mogelijkheden zijn om geïnteresseerden te informeren. Daarom heeft Brandweer Twente ervoor gekozen om vol in te zetten op een 100% online wervingscampagne en zo mensen te inspireren.’ Persoonlijker ‘Uit cijfers blijkt dat berichten met een persoonlijk karakter voor een groter bereik en een hogere betrokkenheid zorgen. Met de nieuwe gezichten Mariska, Hans, Jorieke en Bjarne, vrijwilligers van Brandweer Twente, hebben we online dan ook veel aandacht getrokken’, vervolgt Aukje. In de hoofdrol ‘Voor deze campagne hebben we de rollen omgedraaid: ‘Hoe past Brandweer Twente in jouw wereld?’ Het verhaal van Mariska
laat zien hoe een gezinsleven prima te combineren is met haar rol als vrijwilligster en Hans vertelt hoe hij zorgt voor balans in zijn leven. We vertellen de verhalen met bijpassende foto’s waarin onze vrijwilligers 50% brandweer en 50% ouder, partner of werknemer zijn. Jorieke meldde zich aan als vrijwillig brandweervrouw in het mannenkorps in Vriezenveen en laat weten hoe ze haar 10-jarige zoon voorbereidde op deze stap. Toch speelt niet alleen het gezin een belangrijke rol. Bjarne benadrukt in zijn verhaal juist hoe belangrijk de support van zijn werkgever is. Alle content is gepost op onze eigen social media kanalen. Ook hebben we alle vrijwillige kazernes in de regio een toolkit aangeboden met daarin berichten en beeldmateriaal om in te zetten op hun social media kanalen.’ Aftrap Op 1 februari werd de ‘24/7 ON FIRE’ campagne gelanceerd met een Face-
Brandonderzoek 7
Brandweerkrant V A N N E D E R LA N D
Belangrijke schakel Brandonderzoeker Quido Harmsen (brandweer Twente) geeft aan dat brand-onderzoek ook een belangrijke schakel is richting slachtoffers. ‘We betrekken ze bij ons onderzoek vanwege de informatie. Wij maken als het ware een verhaal van de brand en dat blijkt de slachtoffers te helpen bij de verwerking. Een brand heeft veel impact en mensen zijn erg schuldbewust. Maar veelal ontstaan branden door onwetendheid over bijvoorbeeld overbelasting. Door onze uitleg zullen ze er alles aan doen om het voortaan te voorkomen. Slachtoffers vertellen dit verder in hun naaste omgeving. Dit positieve effect van brandonderzoek had ik zelf nooit zo sterk verwacht toen ik in 2013 begon.’
om de visie in de komende twee jaren te vertalen naar de praktijk. Coördinator proeftuinen Richard Schepers: ‘Ons streven met de proeftuinen is om met de gegevens van brandonderzoek structureel te gaan bijdragen aan het leren van de praktijk. Met de proeftuinen gaan we nog meer aantoonbare impact hebben op het lerend vermogen van de brandweer.’
Oproep Heb jij een leerzame casus? ‘We zijn altijd op zoek naar goede casussen om van te leren’, zegt Hans Nederhoff, projectleider van de landelijke proeftuin Leren van brandonderzoek. ‘TBO voert veel onderzoeken uit die interessante resultaten opleveren. Voor de proeftuin zijn we op zoek naar casussen die interessant zijn voor collega’s van repressie en risicobeheersing in het hele land. Ook zijn we op zoek naar korte beschrijvingen van incidenten waarvan iets te leren is. Deze delen we onder andere op de website van Brandweer Nederland. Een korte beschrijving van ongeveer 300 woorden is al genoeg. Heb jij een casus om van te leren? Stuur die dan naar lerenvanbrandonderzoek@groups.ifv.nl Inspiratie kun je opdoen door te kijken naar casussen op:
Brandonderzoekcijfers 2020 • 135 brandonderzoekers en 1.276 brandonderzoeken • 25 natuurbrandonderzoekers en 31 landelijke natuurbrand onderzoeken • Met 76.639 views blijkt de pagina met casussen op www.brandweernederland.nl een succes In 2020 is gestart met de registratie van brandonderzoeken in een nieuwe landelijke database; die vind je op de site van Brandweer Nederland.
Meer over de proeftuinen:
zorgvuldig en gestructureerd vastgelegd’, vertelt Vincent. We wilden ontdekken waar de grootste schade en de ontstaansplek zat. Dat gebied was vrij groot.’ Thermal runaway De onderzoekers breken hun hoofd over het incident. René: ‘We zochten contact met diverse experts met kennis van accu-gestuurde boten. Ook lazen we over accuaangedreven voertuigen en kwamen we uit op twee soortgelijke incidenten in Duitsland. Bij één daarvan ontplofte zelfs de complete boot en vielen veertien gewonden. Het had dus nog erger gekund.’ De foto’s, literatuur, uitgebreide gesprekken en Duitse incidenten leiden uiteindelijk naar een antwoord: in een van de accu’s is een thermal runaway ontstaan. Oververhit René vergelijkt het met een domino-effect. ‘In het schip lagen vier accu’s onder de bedden in de kajuit. In één daarvan is een cel oververhit geraakt. Dat heeft vervolgens andere cellen in die accu aangetast en geleid tot een kleine brand én het heftig ontleden van het elektrolyt uit de accucellen. De hitte is langs de andere drie accu’s getrokken, waar hetzelfde gebeurde. Zo kwamen zeer brandbare, explosieve gassen vrij en ontstond die eerste gaswolkexplosie boven de boot. In een gesloten ruimte, hier de romp van het schip, hoopt het gas zich verder op. Door de lichte kleur van de rook en de lage temperatuur geeft dit geen alarmerend beeld. Maar het gas is er wel en zo ontstaat een zeer explosieve situatie. De brand kreeg zuurstof toen de achterdeur werd geforceerd.’
Kennisregie Earryt Boetes was als kennisregisseur van Brandweer Fryslân betrokken bij het onderzoek naar de bootbrand in Sneek. Houd afstand De onderzoekers hebben een duidelijk advies voor alle brandweerlieden. ‘Zijn er mogelijk grotere accu’s betrokken bij een brand? Bijvoorbeeld in een boot, een buurtaccu of een accupakket aan huis, zoals een thuisaccu of powerwall? Houd dan altijd voldoende afstand en benader het incident eerst als gaslekkage, niet als brand. Ook al zie je geen vieze rook en lijkt er weinig aan de hand, explosiegevaar ligt op de loer. Doe eerst een gasmeting op afstand en ventileer zo mogelijk.’ Het Instituut Fysieke Veiligheid (IFV) heeft een leerfilm gemaakt over de bootbrand in Sneek. Nieuwsgierig? Scan de QR-code!
‘Het is niet alleen mooi om te zien hoe de diverse TBO’s hun ervaringen en bevindingen met de andere regio’s delen; zij doen ook steeds vaker uitvraag naar vergelijkbare branden en incidenten. Dit alles om zo het eigen brandweeroptreden en de samenleving steeds veiliger te krijgen. Brandonderzoek is inmiddels uitgegroeid tot een factor van betekenis en zal met de ingezette doorontwikkeling, zoals de proeftuinen, alleen nog maar aan belang toenemen.’
book Live-sessie. In een halfuur durend gesprek tussen kazernecoördinator Niels en Mariska en Bjarne zijn alle belangrijke aspecten van het zijn van brandweervrijwilliger behandeld. Interesse voor flexplekvrijwilliger In Twente loopt een pilot voor de flexplekvrijwilliger. Dit zijn mensen die voor hun werk niet gebonden zijn aan een vaste werkplek. Aukje licht toe: ‘We bieden hen werkplekken en voorzieningen binnen één vaste kazerne aan. De aandacht voor deze mogelijkheid stijgt. Waar het eerder standaard was om te wonen én te werken in de buurt van je kazerne, biedt de flexplekvrijwilliger nieuw perspectief. Met in totaal 75 sollicitanten, waarvan 10 voor een flexplek, kunnen we spreken van een succesvolle wervingsronde.’ Meer weten over de campagne? Stuur een mail naar communicatie@brandweertwente.nl
Aandacht voor CO-vergiftiging op informatieschermen in wachtkamers Als je in februari in een wachtkamer bij de huisarts of een zorginstelling zat, heb je ‘m misschien wel voorbij zien komen. Daar werd vorige maand op het informatiescherm een film over de gevaren en handelingsperspectieven bij koolmonoxidevergiftiging getoond. Brandweer Gelderland-Zuid ontwikkelde in aansluiting op de landelijke CO-campagne in februari deze mooie actie om patiënten in wachtkamers van huisartsen en zorginstellingen te bereiken.
Anne-Pauline Jacobs medewerker Brandpreventie: ‘Met deze video op de informatieschermen hebben we uiteindelijk zo’n 15.000 patiënten in wachtkamers bereikt, door heel Nederland verspreid! We hopen natuurlijk dat dit bijdraagt aan de kennis over CO-vergiftiging en dat inwoners CO-melders gaan ophangen. Met als uiteindelijke doel minder CO-incidenten.’ Wil je meer informatie over deze actie, neem dan contact op met Anne-Pauline Jacobs, anne-pauline.jacobs@vrgz.nl
8 Slachtoffers World Trade Center in miniatuur
Daan’s WTC gaat van Deurne naar New York Daan van der Steijn uit Deurne wilde vanaf zijn achtste jaar al bij de brandweer. Na 10 jaar wachten, startte hij onlangs met de opleiding. Precies 100 jaar nadat zijn overgroot-opa bij brandweer Deurne begon. Naast zijn liefde voor de brandweer, heeft Daan nog een andere grote passie. ‘Op mijn 14e raakte ik enorm onder de indruk van de verhalen over de aanslagen op het World Trade Center in New York. Veel aanslagen verjaren, maar Nine Eleven is de grootste uit de geschiedenis en wordt nooit vergeten.’ Daan verdiepte zich in alles rondom het World Trade Center en besloot de Twin Towers, en later het hele complex, na te bouwen. Brandje Zijn World Trade Center Memorial Project startte in 2016 in de garage thuis. Hij gebruikte onder
meer 167,5 kilo modelgips, 33 kilo lijm, 95 vierkante meter hout- en plaatmateriaal, 44 liter verf, 2.565 led-lampjes en 700 meter kabel. Van de structuur in roltraptreden op de begane grond tot het rode waarschuwingslicht op de mast van de North Tower, hij bouwde alles exact na. ‘Naarmate de bouw vorderde, werd de kwaliteit hoger. Het ging wel eens mis, zoals defecte verlichting en een overstromende fontein. Ik heb zelfs een brandje gehad in een van de torens’, vertelt hij met een glimlach. Slachtoffers Na ruim 3,5 jaar was het project klaar en werd het getoond aan de buitenwereld. Een waanzinnig mooie miniatuur met muziek, verlichting en op het centrale plein klettert een fontein. Het plein zelf is akelig leeg: alle 2.977 slachtoffers staan op de rand van de fundering van het complex, waaronder ook 6 slachtoffers van de bomaanslag in 1993. ‘Het is een memorial om alle slachtoffers nooit te vergeten’, stelt Daan bewust. De eerste keer werd het tentoongesteld in het gemeentehuis van Deurne. Later volgden de World Trade Centers in Amsterdam en Rotterdam. Ik kreeg veel bijzondere reacties, waaronder een brief van de Amerikaanse ambassadeur in Nederland.’
Terrorisme Gevolg Bestrijding Kennemerland
Een aanslag is niet ondenkbaar in Nederland. Extreem geweld of terrorisme is alleen niet echt het dagelijkse werk van de brandweer. Maar we worden wel opgeroepen bij grote incidenten met mogelijke terreurdreiging of extreem geweld. Net als andere veiligheidsregio’s, staat het onderwerp Terrorisme Gevolg Bestrijding ook bij Kennemerland op de agenda. Veiligheidsregio Kennemerland (VRK) werkt sinds 2017 aan een visie hoe op te treden als brandweer onder de noemer ‘Terrorisme Gevolg Bestrijding (TGB)/ extreem geweld. In de afgelopen jaren is veel energie gestopt in het maken van afspraken tussen diverse disciplines. Recentelijk is de volgende stap gezet: de ontwikkeling van bijscholing repressieve brandweercollega’s. Behoefte aan kennis Johan de Ridder, medewerker Vakbekwaam Blijven bij Veiligheidsregio Kennemerland en repressief brandweerman startte met een inventarisatie: ‘Het bleek al snel dat de kennis over het behandelen van slachtoffers niet zo heel groot was. Maar de vraag naar informatie was juist wel groot. Collega’s willen graag weten wat ze kunnen doen als hulpverlener, maar willen niet in de weg lopen van bijvoorbeeld ambulancecollega’s. We hebben echter allemaal hetzelfde gevoel in ons lijf: niets doen is geen optie!’
‘Niets doen is geen optie’
Wat doe je dan? ‘De kracht, snelheid en kennis van brandweermensen kan bij TGB ook zeker van toegevoegde waarde zijn. Bijvoorbeeld om slachtoffers snel te verplaatsen of zelfs te behandelen’, geeft Johan aan. ‘Niet eens alleen bij extreem geweld, maar ook bij een flink verkeersongeval kunnen slachtoffers met slagaderlijke bloedingen aanwezig zijn. Daarvoor is meer kennis nodig van materiaal op de wagen en hoe (snel) te handelen zodat je ook ondersteunend bent aan de medische collega’s. Stel je bent een van de eerste hulpverleners ter plaatse, wat doe je dan?’ Train-de-trainer Op basis van onderzoek en ervaringen van andere regio’s, is gekozen voor het train-detrainer principe om een heel korps op korte termijn bij te scholen. ‘Binnen het korps konden collega’s zich vrijwillig opgeven. Uiteindelijk hebben acht instructeurs een driedaagse cursus gevolgd als Tactical First
Responder. In deze cursus leer je om in bijzondere omstandigheden slachtoffers te kunnen helpen bij een hoge vorm van dreiging. De acht personen kunnen met deze kennis in regio Kennemerland instructie en bijscholing geven op elke post.’ Protocollen en de GGD Aan de hand van een simpel, maar heel doeltreffend protocol, wordt uitgelegd hoe je het materiaal dat op de brandweerwagen aanwezig is, kunt gebruiken. Het aanleggen van een tourniquet bijvoorbeeld. Hoe doe je dat ook al weer en wat doe je als je er meerdere moet aanleggen? Wat moet je doen bij een bloeding in de romp waar je geen tourniquet voor kunt aanleggen? Johan licht toe: ‘We hebben verbinding gezocht met de GGD: past dit protocol bij jullie protocol en spreken we dezelfde taal in het veld? Gelukkig bleek al snel dat dit het geval was. Ook met nog verdere bijscholing van onze acht instructeurs zoeken we de GGD op.’ Opvolgend lesprogramma Pascal Swaalf, een van de TGB-instructeurs binnen de VRK: ‘Je merkt dat het hulpverlenen in hart en nieren zit bij de brandweer. Als instructeurs werden we overal met open armen ontvangen. In de regio ervaren we dat alle collega’s erg leergierig zijn en ons letterlijk het hemd van het lijf vragen. Een fijne en goede uitgangspositie om met elkaar naar een hoger niveau toe te werken.’ De eerste reacties zijn zo enthousiast dat een volgend lesprogramma en oefeningen al in voorbereiding zijn. De acht instructeurs staan zelf ook te springen om meer les te geven. Want dit is zeker niet iets wat in een enkele oefenavond te leren is, maar opvolging moet hebben. Wil je meer weten over de aanpak van TGB in Kennemerland, neem dan contact op met Johan de Ridder (jderidder@brandweerkennemerland.nl)
IJskoud 9
Brandweerkrant V A N N E D E R LA N D
Naar New York Onder alle aandacht blijft Daan - inmiddels student ondernemend meubelmaker en interieurbouwer nuchter en rustig, tot we over Amerika beginnen te praten. ‘Mijn bouwwerk wordt door HONOR365TM naar Amerika verscheept en op 11 september 2021 tentoongesteld bij World Trade Center 9/11 Exhibit in New York. Dat is fantastisch!’ De stichting HONOR365TM gedenkt degenen die 365 dagen per jaar de Amerikaanse bevolking beschermen, waaronder brandweerlieden. In december 2020 kwam het WTC van Daan aan in Amerika. Met toeters en bellen ‘Per vrachtwagen die speciaal voor de tour is gemaakt, maakte mijn WTC een reis van 2.500 kilometer. Van
Glaveston, Texas naar Salt Lake City in Utah. Texas highway patrol, Texas Police en Texas Fire Departement escorteerden het vervoer 500 kilometer lang met zwaailicht en sirene met meerdere politie- en brandweerwagens. Ze hadden de wegen afgesloten, reden overal door rood en zelfs een complete snelweg werd afgesloten. Ze reden dus 500 kilometer PRIO 1 in brandweertaal’, grapt Daan. Ook stonden overal op de viaducten over de snelwegen verschillende brandweerkorpsen met hun wagens, Amerikaanse vlag en personeel dat een saluut deed. New York Het WTC van Daan maakt onder de naam The World Trade Center 9/11 Exhibit een tour door Amerika waar het op zo’n 20 locaties wordt tentoongesteld.
Daan: ‘In mei staat het WTC in de Hall of Flame Fire Museum in Phoenix, Arizona, naast de FDNY brandweerwagen Rescue 4, de enige Rescue fire truck die de aanslagen heeft doorstaan. Alle brandweermensen van Rescue 4 zijn omgekomen en alle andere voertuigen waren vernietigd door de instortingen. Verder gaat het via Shanksville, Pennsylvania, waar het vierde vliegtuig is neergestort, naar Het Pentagon, Washington DC waar het derde vliegtuig neerstortte. En op 11 september staat het in New York City. Dat is natuurlijk de plek waar het World Trade Center thuishoort,’ besluit Daan. Meer informatie over het project van Daan lees je hier:
Materieel uit Almelo en Hengelo paraat Op de havenkade staat naast de tankautospuit en autoladder ook een waterongevallenwagen. De waterongevallenwagen wordt zo dicht mogelijk bij het water opgesteld, zodat iemand in geval van nood binnen 30 seconden bij de duiker kan zijn. Tijdens deze oefening wordt samengewerkt met de collega’s uit Hengelo. Zij parkeren en installeren even verderop een ademlucht- en verzorgingscontainer.
Duikteam Twente profiteert van winterweer De leden van het duikteam van Brandweer Twente grepen de unieke mogelijkheid een ijsduik te oefenen met beide handen aan. Op 9, 10 en 11 februari namen duikers een kijkje onder een laag natuurijs van zo’n 5 centimeter in de haven van Almelo.
Duik-oefencoördinator Gijs Veldhuis leidt in de vroege ochtend de briefing. ‘De belangrijkste taak van het duikteam is het redden van mens en dier die te water zijn geraakt. De focus van deze oefening is gericht op de risico’s en procedures die gelden bij ijsduiken. Daarnaast kijken we naar de manier waarop de duikers omgaan met de gedachte opgesloten te zitten onder het ijs’, vertelt Veldhuis. ‘Let op de kou en wat het met je lijf doet. Gaat het niet, geef dit dan aan’, zegt hij tot slot tegen de mensen die het water met een temperatuur van slechts 1,5 graad ingaan.
Minuten maken Duiker Huub Averdijk smeert nog een laagje vaseline op zijn handen, voordat hij het water inglijdt. Vanwege de winterse omstandigheden is Huub goed beschermd tegen de kou. Onder het duikpak draagt hij een wolletje, een cap en om zijn handen zitten thermohandschoenen. Voldoende om tijdens de duik de kou te trotseren. ‘Om minuten te maken en vertrouwd te raken onder water oefenen we wekelijks. Nu lag er ijs en kregen we de mogelijkheid vaker te oefenen. Per duik verbleven we zo’n 15 tot 20 minuten onder water.’ Gedurende de oefening werd een pop gered en via een door de bemanning van de autoladder gemaakt wak op het droge gebracht. Huub klautert even later via de ladder weer de kade op en slaat een handdoek om: ‘Door de lage temperatuur was het zicht goed en meer dan de halve meter die we normaal gesproken om ons heen kunnen kijken.’ Uitruk tijdens oefening Een melding van een hond te water maakte een abrupt einde aan de oefening. Binnen enkele minuten was alles ingepakt en het duikteam op weg naar Borne. Eenmaal ter plaatse was inzet niet meer nodig; de hond was inmiddels uit het water gehaald. Terug op de kazerne wachtte de duikers een passende lunch om weer op temperatuur te komen: warme snert.
10 Op afstand Pilot Informatiegestuurde natuurbrandbestrijding van start (vaksecretaris Informatiemanagement) en Paul van Dooren heeft samen met meerdere regio’s en meldkamers het idee verder uitgewerkt. De coalitie Informatiegestuurde Incidentbestrijding Brandweer (IGIB-B) was geboren en ging aan de slag met de vraag hoe de brandweer de beschikbare kennis en informatie beter kan benutten. Op 1 maart 2021 startte vanuit deze gedachte de pilot natuurbrandbestrijding. Jelmer Dam, landelijk coördinator Natuurbrandbeheersing: ‘Vanuit het landelijk specialisme zijn we al langer op zoek naar een manier om de landelijke adviseurs breder in te kunnen zetten. Onze zoektocht kwam mooi samen met die van het kernteam IGIB-B.’
Hoe mooi zou het zijn wanneer we bij complexe incidenten een beroep kunnen doen op adviseurs die tijdens het incident, vanaf afstand, handelingsperspectieven kunnen bieden? Geïnspireerd door een blog van lector Brandweerkunde Ricardo Weewer (Brandweeracademie), ging Paul van Dooren (adviseur innovatie bij Brandweer Brabant-Zuidoost) met die vraag aan de slag. Dat leidde mede tot de start van de pilot Informatiegestuurde natuurbrandbestrijding op 1 maart jongstleden. ‘Incidenten worden steeds groter, heftiger en complexer. Dat vraagt om specialistische kennis op alle gebieden. Het is haast ondoenlijk om nog meer energie te steken in opleiden en oefenen, want de ontwikkelingen gaan zo snel dat het niet bij te houden is. Verder weten we vanuit het onderzoek naar de human factors dat mensen simpelweg niet in staat zijn om al deze kennis toe te passen’, legt Paul uit. Pilot natuurbrandbestrijding Het kernteam bestaande uit Ricardo Weewer, Bart van Rosmalen (programmamanager meldkamer), Guus Zijlstra
Landelijk adviseur Jelmer licht toe: ‘Bij zeer grootschalige incidenten is diepgravende kennis van natuur, meteorologie en brandgedrag helpend om de gevaarsetting goed in te schatten en effectief en veilig op te treden. Daarom is er voor gekozen om vanaf het nader bericht ‘zeer grote natuurbrand’ de landelijke adviseur natuurbrand (LA-NB) automatisch te alarmeren om het lokale commando in het veld handelingsperspectieven mee te kunnen geven.’ De alarmering van de LA-NB gebeurt per pager via de meldkamer Arnhem/Nijmegen. De dienstdoende adviseur start het operationeel informatiesysteem op en legt contact met de brandweerleidinggevende ter plaatse. Blauwdruk ‘De uitgedachte werkwijze bij natuurbranden geldt als blauwdruk voor andere incidenten zodat we landelijk tot dezelfde aanpak komen’, vervolgt Paul. ‘Denk bijvoorbeeld aan het gebruik van dezelfde afkortingen en een eenduidige werkwijze voor alle meldkamers. Ik ben er trots op dat we met inmiddels 13 deelnemende regio’s in korte tijd in geslaagd zijn om deze pilot te starten. Het is een mooie stap in de landelijke samenwerking voor het effectief en veilig bestrijden van incidenten.’
Nieuwe schuimblusvoertuigen, ontsluitingswegen en gezamenlijke oefeningen
‘Ik hoorde die avond iets na half tien de alarmering en ben naar de kazerne in Zwijndrecht gegaan’, vertelt Daan Vermeulen, toenmalig commandant van de Zwijndrechtse Waard. ‘Al snel was duidelijk dat het een ernstige situatie was. In eerste instantie was het beeld dat de wagon geladen was met giftige stoffen. Later bleek het een wagon met ethanol te zijn. De brand straalde een rij wagons met LPG aan die, naar later bleek, leeg maar niet schoongemaakt waren. Vijftien minuten na het eerste alarm werd opgeschaald naar GRIP 3.’ Kruip-door-sluip-door ‘Ik had piketdienst als HOvD’, kijkt Cees van Andel terug. ‘Als eerste was het zaak de enorme stroom aan hulpvoer-
Brandweerevent 2021! Het afgelopen jaar liep alles anders dan gedacht. Het coronavirus gooide roet in veel van onze plannen. Het leven kwam er anders uit te zien en veel events, waaronder het Brandweerevent 2020 werden geannuleerd. Hoewel het nog niet duidelijk is of we in oktober weer samen mogen komen en wat dan allemaal kan en mag gaat het Brandweerevent 2021 sowieso door! Het team is hard bezig met de voorbereidingen voor het Brandweerevent, zodat er een (online) topevenement neergezet kan worden. Elkaar inspireren en het delen van kennis staan ook dit jaar weer centraal. Dus houd 7 en 8 oktober 2021 vrij in je agenda. Wil je meer weten? Weet je een onderwerp dat absoluut niet mag ontbreken op het Brandweerevent 2021 of heb je een vraag? Ga dan naar
www.brandweerevent.nl
Wil je meer weten over de pilot of over Natuurbrandbeheersing, neem dan contact op met Paul van Dooren (paulvandooren@vrbzo.nl) of Jelmer Dam (jelmer.dam@ifv.nl)
10 jaar na Kijfhoek In januari was het 10 jaar geleden dat collega’s een gevaarlijke brand op emplacement Kijfhoek in Zwijndrecht bestreden. Het incident had flinke impact op het korps en de omgeving en was in de jaren erna regelmatig onderwerp van gesprek in de regionale politiek. Collega’s kijken terug en vertellen over het vervolg.
Voor in je agenda:
tuigen in goede banen te leiden en te bepalen wie welke taken zou vervullen in het CoPI. Omdat de reikwijdte van de schuimblusvoertuigen te klein was, werd het kruipdoor-sluip-door om bij de brand te komen.’ Eerst aankomend bevelvoerder Piet Moerkerken reageert: ‘Veel informatie ontbrak nog. Ladingborden en het wagonnummer hadden meer duidelijkheid kunnen geven, maar daar dichtbij komen was uitgesloten. Dan val je terug op de basisprocedure: bovenwinds aanrijden en snel verkennen. We wisten natuurlijk niet hoe lang die wagon al brandde en hoe vol of leeg hij was. Zorg ervoor dat je altijd kunt vluchten, zeiden we daarom tegen elkaar.’ Gecontroleerd uitbranden Ter plekke werd gelijk ingezet op het koelen van met name de LPG-wagons. Door de wagons te koppelen, konden ze met een locomotief weggetrokken worden. Daarmee was het grootste gevaar en de dreiging van een mogelijke ontploffing geweken en kon de wagon met ethanol gecontroleerd uitbranden. Daan: ‘In de tijd dat de mannen op locatie aan het werk waren, zijn onder meer woningen ontruimd, bewoners opgevangen, het treinverkeer stilgelegd. Uiteindelijk waren zo’n 30 organisaties en 250 hulpverleners bij de bestrijding betrokken.’
Aanpak knelpunten Adviseur industriële veiligheid Chris Aldewereld over de samenwerking met ProRail sinds Kijfhoek: ‘Naast het ontbreken van een bedrijfsbrandweer was bereikbaarheid een serieus knelpunt op Kijfhoek. De bedrijfsbrandweer is altijd sneller ter plaatse, maar ook zij zouden tegen het bereikbaarheidsprobleem blijven aanlopen. Allerlei mogelijke oplossingen zijn dan ook samen met ProRail grondig onderzocht. Zoals de inzet van blushelikopters of treinen met blusapparatuur, voertuigen die zich haaks over de sporen verplaatsen of een sprinkler-netwerk boven Kijfhoek. Nu, tien jaar na dato, is alles besproken en onderzocht en kunnen we binnen een jaar of twee extra ontsluitingswegen aanleggen. De brandweer kan dan met schuimblusvoertuigen rechtstreeks vanaf de weg een grote klap uitdelen, waarmee je zo’n 95% van een brand plat slaat.’ Piet vult aan: ‘De afgelopen periode hebben we ons met ProRail onder meer gericht op vakbekwaamheid en gezamenlijk oefenen op incidentbestrijding. De nieuwe schuimblusvoertuigen voor de Spoorzone - tussen Kijfhoek en de Moerdijkbrug - worden identiek uitgevoerd en krijgen een standplaats op de Kijfhoek, post Zwijndrecht en post Noordendijk. Zo krijgen de afspraken om incidenten op Kijfhoek nog veiliger te kunnen bestrijden, steeds meer vorm.’ Crisiscommunicatie Kijfhoek en de brand kort daarvoor bij Chemie-Pack in Moerdijk hebben in de regio, maar ook landelijk, bijgedragen aan een andere visie op crisiscommunicatie’, zegt beleidsadviseur Eddy van Well. ‘Waar crisiscommunicatie eerder deel uitmaakte van de gemeentelijke rampenplannen kiezen we nu voor regionale organisatie. Daarmee versterken we de slagkracht omdat we een beroep kunnen doen op een pool met communicatieadviseurs van de gemeenten, de Omgevingsdienst en verschillende andere regionale organisaties. Voorheen was het gebruikelijk pas te communiceren als je zekerheid had over de feiten. Rond 2015 zijn we gestart met 24/7 incidentencommunicatie, waarbij je zo snel en open mogelijk communiceert. Daarbij vertellen we ook wat we nog niet zeker weten. Zoals de uitkomsten van onderzoek naar mogelijk vrijgekomen gevaarlijke stoffen. Vooruitlopend op die resultaten kunnen we in ieder geval wel melden dat het onderzoek loopt en er gelijk aan herinneren dat rook nooit gezond is. Laat je die mogelijkheid onbenut, dan sta je bij wijze van spreken al met 10-0 achter. Stuur je daarentegen snel de wereld in wat je weet, dan wordt dat gewaardeerd. Niet alleen door de bevolking en de media, ook intern.’
Flexibel 11
Brandweerkrant V A N N E D E R LA N D
Als afsluiting van het programma Uitruk op Maat krijgt elke ploegleider een visuele weergave van het lokale risicoprofiel uitgereikt. De grootste risico’s zijn daarin door een tekenaar exact nagetekend, wat zorgt voor veel lokale herkenning. Een risicoprofiel van, door én voor de post!
‘De wereld verandert en wij veranderen mee’
IJsselland: meer flexibiliteit door Uitruk op Maat ‘Zes mensen op één tankautospuit (TS6) blijft de standaard. Maar Uitruk op Maat geeft de post flexibiliteit om bijvoorbeeld naar kleinere incidenten compacter uit te kunnen rukken’, vertelt Geoffrey Bos, Specialist operationele voorbereiding in IJsselland. ‘De aanleiding voor Uitruk op Maat was dat we meer flexibiliteit wilden op de posten en we zagen dat sommige inzetten echt met minder mensen kon. Soms is de bezetting op posten ook lastig te organiseren’, licht Geoffrey toe. Veilig werken Naar een liftopsluiting met vier personen of naar een woningbrand met zes personen. Op basis van het soort incident en de risico’s voor het personeel maakt een bevelvoeder die afweging: Uitruk op Maat. Een post beslist zelf om mee te doen door zich via hun teamleider aan te melden. Geoffrey: ‘We trainen de ploegen om op te treden binnen de kaders
waarbinnen uitrukken op maat georganiseerd toegestaan is. Vervolgens is de bevelvoerder aan zet om een inschatting te maken. Het uitgangspunt blijft veilig werken.’ Post Hasselt Als één van de eerste posten geeft Hasselt, op eigen verzoek, uitvoering aan nieuw beleid. Ploegleider Jan van der Poel: ‘We zijn in kleine groepjes in Teams gestart met het in kaart brengen van de risico’s en eventuele beperkingen van ons verzorgingsgebied. Vervolgens zijn we gaan praten in scenario’s: wat doen we dan wel of juist niet? Met elkaar hebben we de discussie gevoerd om die grenzen scherp te krijgen. Hierdoor hebben we het bewustzijn gecreëerd waar de risico’s liggen en hoe we dan toch de eigen veiligheid voorop stellen. Vervolgens hebben we in de praktijk geoefend met TS4 en TS4+2 in Hasselt. Dat gaf een goede ervaring van de beperkingen. Tenslotte hebben we scenario’s in een ‘warme’ situatie geoefend.’ Concreet anders? ‘Onze post beschikt over een tankwagen, maar wij zouden voorheen bij een inzet wanneer er maar zes personen beschikbaar waren bijstand moeten vragen van een andere post met een tankwagen’, vervolgt Jan. ‘Er zaten immers zes
mensen in de tankautospuit waardoor de tankwagen moest blijven staan. Nu hebben wij de mogelijkheid om met zes personen - verdeeld over twee voertuigen - uit te rukken. Mijn advies: durf er voor open te staan, zie het niet als een bedreiging maar als een kans. Het maakt je als post flexibeler en het geeft je ook weer nieuwe ervaringen en inzichten. De wereld verandert en wij veranderen mee.’ Regionaal Risicoprofiel Veiligheidsregio IJsselland gaat verder door een lokaal risicoprofiel te maken van de top vijf van grootste risico’s uit het verzorgingsgebied. Dit is niet alleen voor Uitruk op Maat, maar ook te gebruiken voor het oefenprogramma of RI&E dat bijdraagt aan het veiligheidsbewustzijn. Johan Kloppenburg, Specialist Risico & Veiligheid bij IJsselland legt uit dat met dit project alle teams rondom de posten, zoals de ploegleider, teamleider, adviseur risicobeheersing en vakbekwaamheid bij elkaar worden gebracht. ‘Zo werken we aan de verbinding. Dat is erg waardevol voor alle partijen.’ Wil je meer weten over deze aanpak in IJsselland, neem dan contact op met Geoffrey Bos G.bos@vrijsselland.nl of lees verder via:
Brandweercollega’s in actie voor GGD Fryslân De Friese GGD, net als de regionale brandweer onderdeel van Veiligheidsregio Fryslân, heeft sinds de coronacrisis honderden extra mensen aan het werk. Tientallen van hen zijn brandweercollega’s: beroeps en vrijwilligers die tijdelijk minder werk omhanden hebben of in hun vrije tijd
een steentje willen bijdragen aan het beteugelen van het virus. Eén van hen is Jacob-Willem Dijkstra. De brandweervrijwilliger uit Anjum werkte eerder als ambulancechauffeur en hij is actief voor het Rode Kruis. Toen Jacob-Willem door de crisis zijn baan in de metaalindustrie kwijtraakte, reageerde hij op de vacature voor bemonsteraar. Nu neemt hij coronatests af voor de GGD. ‘Ik wilde iets doen, mensen helpen. Mijn ervaring met medische handelingen komt goed van pas bij het testen.
Na een korte training mocht ik starten op de teststraat. Inmiddels werk ik ook als thuisbemonsteraar, voor patiënten die niet naar de teststraat kunnen komen. In de toekomst rijd ik graag weer op de ambulance, maar eerst start ik met de opleiding tot bevelvoerder!’ Vaccineren Rineke Benjamins is bij Brandweer Fryslân secretaresse bij de afdeling Zuidoost. Waar veel brandweercollega’s in het vaccinatie-
programma actief zijn als medewerker ontvangst/logistiek, mag Rineke daadwerkelijk prikken. ‘Tot 2019 was ik doktersassistente en heb ik veel gevaccineerd. Toen de veiligheidsregio collega’s opriep om mee te helpen in de Covid-vaccinatiecampagne, gaf ik me direct op. Momenteel heb ik toch meer vrije tijd. Ik prik nu zo’n twee dagen per week. Na een korte opfriscursus was ik er helemaal klaar voor. Op 16 januari gaf ik een eerste vaccin aan een zorgmedewerkster. Het raakte me hoe blij ze was.’
12 Achterop
Brandweerkrant V A N N E D E R LA N D
Drone geeft inkijkje
Eerste inzet nieuw grootwatertransport Brandweer Gelderland-Zuid zette bij een zeer grote brand in Vuren voor het eerst het nieuwe grootwatertransport (GWT) in.
Reden was de beperkte waterwinning op de dijk. Het GWT van post Geldermalsen heeft gezorgd voor voldoende voeding voor de drie aanwezige hoogwerkers en tankautospuiten. Met 400 meter slang werd in 29 minuten 250 m3 water tot het verdeelstuk gebracht.
Meer info over het nieuwe GWT van GelderlandZuid lees je hier:
Kazerne Rijnsburg is op zoek naar vrijwilligers. Afgelopen weken hebben zij dit vooral op de socials gedaan met als slotstuk een film die gemaakt is door de wervingscommissie en een wel heel behendige dronepiloot. Via de camera aan de drone is de dynamiek in de kazerne als er een uitruk is en iedereen zich naar de TS‘en haast. Of het aan het filmpje ligt is niet bekend, maar de actie heeft in ieder geval geleid tot aanmeldingen. Bekijk het filmpje hier:
Nieuwe Commando Haakarmbak voor Zuid-Limburg Met de komst van het netcentrisch werken en nieuwe media is er een groeiende behoefte aan continue coördinatie op locatie bij een crisissituatie. De nieuwe Commando Haakarmbak (CoH) van Zuid-Limburg biedt hierin uitkomst. De nieuwe mobiele crisis coördinatie- en overlegruimte voor het Commando Plaats Incident (CoPI) is uitgerust met een breed scala aan visualisatie- en communicatiesystemen. Leidinggevenden beschikken realtime over relevante informatie. Daardoor hebben zij een betere overzicht op
basis waarvan zij sneller en effectiever beslissingen kunnen nemen.
doorgestuurd. Zelfs zonder aanwezigheid van een vaste netwerkverbinding.
State-of-the-art Vanaf iedere werkplek kan relevante informatie omtrent het incident worden weergegeven op twee 55” LED displays aan alle leden van het CoPI. Door middel van een touchdisplay is vanaf de werkplek eenvoudig beeld en geluid te bedienen en routeren. Met behulp van een intelligente multi-sim router staat de CoH via een beveiligde verbinding over meerdere mobiele netwerken direct in verbinding met LCMS, het RCC, de meldkamer en met de overige hulpdiensten. Via het systeem kan snel informatie worden uitgewisseld en
Door de inzet van de nieuwe CoH kan Veiligheidsregio Zuid-Limburg met behulp
Wat staat er in de volgende krant? De volgende Brandweerkrant van Nederland verschijnt
van moderne apparatuur adequater en sneller reageren. Al binnen enkele minuten na aankomst op de plaats van het incident kan begonnen worden met de integrale coördinatie.
Wil je 24/7 op de hoogte blijven? www.facebook.com/NLBrandweer
www.brandweernederland.nl
www.twitter.com/Brandweer_NL
Instagram.com/brandweernl
begin juli 2021. Heb jij een leuk onderwerp voor deze krant? Mail ons dan: communicatie @ brandweernederland.nl
>
Colofon
Meer informatie (026) 355 24 00 of Aan deze uitgave communicatie@brandweernederland.nl werkten mee:
Met dank voor de inhoudelijke bijdragen vanuit de regio’s:
redactie Team Communicatie Brandweer Nederland
Zuid-Holland Zuid, Brabant-Noord, Brabant-Zuidoost, Fryslân, Twente, IJsselland, Gelderland-Zuid, Hollands Midden, Zuid-Limburg, Groningen en Kennemerland
teksten
de communicatieadviseurs van het Netwerk Cobra, Team Communicatie Brandweer Nederland, GHO+ Communicatie
fotografie vormgeving druk verspreiding
Jan Douwe Gorter, TBO Noord, Team Horsthuis, Marcel van Saltbommel, DVHN/Bas van der Sluis, Meesters Multi Media, Nancy van Maanen HSTotaal, Hilversum MediaCenter Rotterdam Netwerk Cobra
bezoek Kemperbergerweg 783 6816 RW Arnhem post Postbus 7010 6801 HA Arnhem internet www.brandweer nederland.nl
