Jak zachować zdrowie i młodość. Poradnik. 7 zasad szczęścia by Wydawnictwo Franciszkanów Bratni Zew

Jak zachować zdrowie i młodość

Serdeczne podziÄ&#x2122;kowania dla Antonelli Montano oraz dla Grazielli Turrini

Luigi Jodice — Maria Cristina Strocchi

Ja k zach ować zdrowie i młodość 7 zasad szczęścia

PORADNIK

Tłumaczenie z języka włoskiego Barbara Bochenek

Bratni Zew Wydawnictwo Franciszkanów

Copyright wydania polskiego © 2009 by Wydawnictwo OO. Franciszkanów „Bratni Zew” spółka z o.o. ISBN 978-83-7485-100-8 Wszelkie prawa zastrzeżone. Książka ani żadna jej część nie może być przedrukowywana, ani w jakikolwiek inny sposób reprodukowana czy powielana mechanicznie, fotooptycznie, zapisywana elektronicznie lub magnetycznie, ani odczytywana w środkach publicznego przekazu bez pisemnej zgody wydawcy. W sprawie zezwoleń należy się zwracać do wydawnictwa: „Bratni Zew” sp. z o.o., ul. Grodzka 54,31-044 Kraków.

Zamówienia na książki można składać: Wydawnictwo OO. Franciszkanów „Bratni Zew” ul. Grodzka 54,31-044 Kraków tel. 012 428 32 40, fax 012 428 32 41 www.bratnizew.pl

Korekta: Jolanta Kunowska Konsultacje: O. dr Bolesław Raczek Projekt okładki: Andrzej Oczkoś

Imprimi potest: L.dz. 455/2009, Kraków, dnia 10.IX.2009 O. Jarosław Zachariasz Prowincjał

WYDAWNICTWO OO. FRANCISZKANÓW „Bratni Zew” spółka z o.o. ul. Grodzka 54,31-044 Kraków tel. 012 428 32 40, fax 012 428 32 41 www.bratnizew.pl

Spis treści

Wstęp Nowe granice życia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Część pierwsza DOBRE SAMOPOCZUCIE FIZYCZNE Rozdział 1 Nietolerancja pokarmowa . . . . . . . . . . . . . . . . .

Rozdział 2 Piramida żywieniowa. Zasady zdrowego odżywiania się . . . . . . . . . . .

Rozdział 3 Medycyna przeciwstarzeniowa . . . . . . . . . . . . .

Część druga DOBRE SAMOPOCZUCIE PSYCHICZNE Rozdział 4 Kwadrat i wykres, które pozwolą osiągnąć pogodę ducha . . . . . . .

Rozdział 5 „Uważność”, lek na stres . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Rozdział 6 Siedem zasad osiągnięcia pogody ducha . . . . .

PODSUMOWANIE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107

Wstęp

NOWE GRANICE ŻYCIA Żyjemy w chaotycznym społeczeństwie, w którym wszystko dzieje się zbyt szybko. Chcąc dotrzymać kroku współczesności, proponowanym przez media modelom młodych, szczupłych, wydajnych, szczęśliwych i bogatych osób, ludzie zmuszani są do podporządkowywania się nieludzkim, jak zwykliśmy je określać, zasadom. Zasady te oddalają nas od naszego prawdziwego ja, od innych osób, i zmuszają nas do życia pozbawionego autentyczności. Staje się to jednym ze źródeł stresu, lęku i depresji, które nie tylko wywołują choroby psychiczne i fizyczne, ale wpływają również na przedwczesne starzenie się. Przygotowany przez nas poradnik ma na celu pomóc żyć w większym szacunku dla samych siebie i dla innych, odnajdując równowagę, będącą podstawą pogody ducha i zdrowia psychofizycznego. Poruszamy tematykę odżywiania się, ponieważ jak wykazały badania, właściwy sposób jedzenia i picia to 50 % sukcesu, będącego w stanie wpłynąć nie tylko na zdrowie fizyczne, ale również na zdrowie psychiczne, poprawiając ogólne samopoczucie poszczególnych osób oraz całego społeczeństwa. Niezbędne jest również wypracowanie w sobie poczucia odpowiedzialności za podstawowe, codzienne gesty, a wśród nich również te związane z odżywianiem się. 7

Średnia długość ludzkiego życia wydłużyła się. Przewiduje się, że w niedalekiej przyszłości wyniesie ona średnio 98 lat dla kobiet i 95 dla mężczyzn. Problemem staje się więc, jak się dobrze zestarzeć. Dlatego właśnie, postanowiliśmy napisać niniejszy poradnik w dwoje, łącząc naszą wiedzę z zakresu medycyny i psychologii, po to, aby zagwarantować długie, pełne i pogodne życie. W przeciwnym razie, na co zdałoby się nam długie życie, jeżeli mielibyśmy być nieszczęśliwi lub chorzy? Niektóre z zaprezentowanych zasad mogą na pierwszy rzut oka wydać się trudne do zastosowania, ponieważ są dalekie od naszego sposobu myślenia i od naszego stylu życia. Jednak, przy odrobinie cierpliwości i praktyki, z całą pewnością będą mogły stać się częścią naszego sposobu bycia i będą mogły zagwarantować nam wewnętrzną pogodę ducha, niezbędną do autentycznego, zdrowego i pełnego pozytywnych chwil życia. Każde z naszych zachowań jest wynikiem odebranych nauk, możemy się więc zmieniać, stawiając przed sobą kolejne cele do osiągnięcia, cele, które prowadzą do upragnionego celu. Siedem zasad prowadzących do osiągnięcia szczęścia, wewnętrznej pogody ducha wychodzi od, zilustrowanego za pomocą kwadratu, właściwego sposobu odżywiania się, oraz od schematu dobrego samopoczucia. Są to cele, do których powinniśmy dążyć, aby móc żyć bez napięcia, stresu, lęku, i bez strachu przed oceną ze strony innych osób, aby móc zaakceptować wydarzenia życia, starając się w każdej sytuacji dojrzeć jakieś pozytywne doświadczenie, i zrozumieć zawartą w nim naukę, która będzie mogła posłużyć nam do ulepszenia samego siebie. Proces rozwoju i ulepszania trwa całe życie, a niniejszy poradnik może być dobrym sposobem na dokonanie swego rodzaju przełomu. 8

Niedawno przeprowadzone badania prawej półkuli naszego mózgu wykazały, że pozytywna, pełna ufności postawa, charakteryzująca się wdzięcznością za to, co się posiada, może pomóc w realizacji obieranych przez nas celów i może dostarczyć nam więcej satysfakcji, a ponadto, przedłużyć nasze życie. Nie da się cofnąć wskazówek zegara, ale można go nakręcić. Zachęcamy więc wszystkich do kilkukrotnego przeczytania niniejszego podręcznika, a następnie do rozpoczęcia wykonywania ćwiczeń, przyswajając sobie nowy sposób jedzenia, myślenia i nowy styl życia. Pamiętajmy również o tym, że to nie sytuacje życiowe decydują czy czujemy się szczęśliwymi, bądź nieszczęśliwymi, ale sposób, w jaki je interpretujemy. Maria Cristina Strocchi Luigi Jodice

Część pierwsza

DOBRE SAMOPOCZUCIE FIZYCZNE

Rozdział 1

NIETOLERANCJA POKARMOWA Dużo mówi się ostatnio o nietolerancjach pokarmowych, a trzeba podkreślić, że nie jest to temat prosty. Często docierające do nas informacje sprzyjają tylko zwiększeniu ogólnego chaosu, mamy do czynienia z nietolerancją czy z alergią? Wiele osób nie potrafi znaleźć na to pytanie właściwej odpowiedzi i trwa w niewiedzy. Przede wszystkim, należy od razu zaznaczyć, że nietolerancja pokarmowa i alergia na dany rodzaj pożywienia to dwie zupełnie różne rzeczy. Osoba z nietolerancją nie musi być alergikiem, a alergik wcale nie musi mieć nietolerancji. Możemy, na przykład, być uczuleni na truskawki i zaraz po ich zjedzeniu dostajemy pokrzywki, świądu, zaczynamy źle się czuć. Wcale nie oznacza to jednak, że mamy nietolerancję na truskawki. Odwrotnie, możemy mieć nietolerancję na mleko, ale nie jest wcale powiedziane, że jego spożycie wywoła u nas reakcję alergiczną. Należy następnie rozróżnić nietolerancje pierwszego stopnia, czyli te wywoływane poprzez brak jakiegoś typu enzymów trawiennych, jak na przykład nietolerancja na laktozę wynikająca z braku laktazy, czy też patologie wynikające z braku enzymów służących do trawienia innego typu pokarmów, takich jak zboże itp. 13

My skupimy się tutaj jedynie na nietolerancjach nabytych, czyli innymi słowy na tych nietolerancjach, które pojawiają się w pewnych momentach życia, i które można w mniej lub bardziej uzasadniony sposób włączyć w zakres takiego fizycznego złego samopoczucia, którego nie jesteśmy w stanie sobie wytłumaczyć. Niekiedy zwracamy się do naszego lekarza skarżąc się na ogólne dolegliwości, takie jak migrena, wzdęcia, bliżej nieokreślone bóle brzucha. Często nie jesteśmy w stanie znaleźć żadnych nieprawidłowości, nawet po wykonaniu badania krwi czy po przeprowadzeniu innych kontroli, takich jak USG, prześwietlenia itp. Jedyną rzeczą, której jesteśmy pewni jest fakt, iż nadal boli nas głowa, nadal mamy wzdęty brzuch, oraz że zatrzymanie płynów w organizmie, które tak nam doskwiera nie znika, a wygląda na to, że nie ma leków czy zabiegów, które mogłyby nam pomóc. Być może, w takiej właśnie sytuacji należałoby wziąć pod uwagę, że naszym prawdziwym problemem może być nietolerancja pokarmowa. Wcale nie musi tak być, jednak często takie ogólne symptomy, pojawiające się bez żadnej wyraźnej przyczyny, mogą być powodowane nietolerancjami pokarmowymi. Co należy robić, jeżeli podejrzewamy, że mamy do czynienia z takim właśnie problemem? Niezbędne będzie wykonanie odpowiednich badań. Nie chcę wypowiadać się tutaj w kwestii, który sposób diagnozowania jest najlepszy, pragnę jedynie podzielić się moim osobistym doświadczeniem terapeutycznym jako lekarz, dlatego w takich przypadkach, po stwierdzeniu, iż nie ma innych przyczyn, zalecam wykonanie badania krwi, aby móc stwierdzić obecność lub brak nietolerancji pokarmowych. Muszę przyznać, że preferuję badanie krwi, ponieważ dzięki temu właśnie sposobowi diagnozowania otrzymałem największą liczbę pozytywnych rezulta14

tów, czyli udało mi się wyróżnić te rodzaje pożywienia, na które dany pacjent miał nietolerancję, a co za tym idzie, udało się rozwiązać problem poprzez zalecenie właściwej diety. Postępowanie w przypadku wystąpienia nabytych nietolerancji pokarmowych polega właśnie na poddaniu się właściwej diecie, która na zmianę wyklucza niektóre z rodzajów pokarmów, na które dany pacjent może wykazywać nietolerancję. Nietolerancje pokarmowe mogą pojawić się w jakimkolwiek okresie naszego życia i mogą być wynikiem stresu, chorób czy zatruć pokarmowych, które zmieniają bariery ochronne naszego organizmu. Tego typu problemy objawiają się powoli, nigdy w gwałtowny sposób, mają jednak skłonność do rozciągania się w czasie: początkowo nie łączy się kwestii złego samopoczucia z jedzeniem, również dlatego, że często, szczególnie w przypadku niektórych problemów układu pokarmowego czy też problemów z utrzymaniem stałej wagi ciała, nie pojawiają się one natychmiast po spożyciu danego typu pokarmu, ale mogą wystąpić nawet po kilku dniach. Ciężko jest więc wtedy te fakty ze sobą połączyć. W mojej karierze zawodowej miałem do czynienia z pacjentami, którzy mieli nietolerancję przejawiającą się objawami rozciągającymi się od stanu napięcia emocjonalnego po lęk (lub nawet ataki paniki), czy też bóle brzucha, bóle menstruacyjne, migreny, trudności ze schudnięciem, zatrzymywanie płynów w organizmie, oprócz najczęściej występujących objawów, takich jak zatwardzenie czy też jego przeciwieństwo. Nietolerancje mogą być wielorakie, mogą dotyczyć kilku grup pokarmowych, niekiedy mogą też dotyczyć konserwantów, barwników, leków, jak też wielu innych czynników. Przede wszystkim jednak, musimy rozróżnić alergie od nietolerancji pokarmowych. 15

Te pierwsze wywołują objawy, które z łatwością można połączyć z dopiero co spożytym pokarmem. Jako przykład możemy wspomnieć o pokrzywce, która pojawia się po spożyciu truskawek. W przypadku nietolerancji pokarmowych natomiast, relacja pomiędzy przyczyną, spożyciem pokarmu, a skutkiem i objawem fizycznym nie zawsze jest natychmiastowa. Najczęściej ciężko jest powiązać dane objawy ze spożyciem jakiegoś typu pokarmu, ponieważ objawy te pojawiają się z opóźnieniem, nie są natychmiastowe i nie zawsze na ten sam typ pokarmu reaguje się dokładnie w ten sam sposób. Gdy mamy do czynienia z niejasnymi objawami, często udajemy się do lekarza po poradę, nie zastanawiając się nad tym, że to, jak się czujemy jest po prostu toksycznym efektem pokarmu spożytego na przykład dzień wcześniej. Zdarzają się ponadto pseudo-alergie, będące najczęściej wynikiem braku enzymów trawiennych. Jeżeli mamy do czynienia z objawami trudnymi do rozpoznania, powinniśmy zawsze brać pod uwagę możliwość występowania nietolerancji pokarmowych, ale dopiero gdy upewnimy się, że objawy te nie są wynikiem jakichś innych patologii. Niezwykle ważne jest, aby zwrócić się do zaufanego lekarza, który na pewno będzie w stanie właściwie was poprowadzić w zaistniałych okolicznościach, należy zawsze unikać metody „zrób to sam” czy też powierzania własnego zdrowia w ręce osób w danej dziedzinie niekompetentnych. Tak więc, aby móc odżywiać się zdrowo i w sposób zrównoważony trzeba wziąć pod uwagę również kwestię nietolerancji pokarmowych. Dla właściwego i zdrowego odżywiania ważne jest, abyśmy wiedzieli, przede wszystkim, co jemy, jak dany pokarm został zakonserwowany, jakie są jego składniki, jednak to jeszcze nie wszystko. Powinniśmy spraw16

dzić również, czy zawiera on konserwanty, barwniki, dodatki chemiczne itp. W przypadku pokarmów konserwowanych należy zwrócić uwagę na datę przydatności produktu, stan opakowania i wszelkie oznaki, które mogłyby świadczyć o niewłaściwym sposobie przechowywania produktu. Są to uwagi banalne, aczkolwiek przydatne, jeżeli chcemy sprawić, żeby nasze odżywianie było możliwie jak najbardziej zdrowe, i aby mogło wpłynąć na nasze ogólne dobre samopoczucie. Istnieje wiele klinicznych sposobów na sprawdzenie, czy dany rodzaj pokarmu jest dla nas toksyczny czy nie. W przypadku alergii, istnieją testy alergologiczne, które można wykonać przy użyciu krwi, bądź też próby skórne, które polegają na umieszczeniu danego typu pokarmu w kontakcie z naszym ciałem. W ten sposób, po kilku godzinach można uzyskać bezpośrednie potwierdzenie ewentualnej pokarmowej choroby alergicznej. Natomiast w przypadku nietolerancji, po ustaleniu, że nie ma szczególnych alergii, można wykonać serię testów, które będą w stanie doprowadzić nas do wyjaśnienia przyczyn występującego problemu. Osobiście uważam, że cytotoksyczny test krwi jest najbardziej wiarygodny, również dlatego, że wiele niewiadomych zostaje w wyniku tego testu wyeliminowanych. Badanie krwi zakłada jej pobranie, analizę pobranej krwi na poziomie laboratoryjnym, a następnie interwencję doświadczonego biologa, który musi odczytać reakcję komórkową na dany rodzaj pożywienia. Zazwyczaj, takie właśnie badania krwi biorą pod uwagę grupy 120–180 pokarmów, są dość skomplikowane na poziomie laboratoryjnym, wymagają wykwalifikowanego personelu i mają niemały koszt. Wymagają również, aby cała procedura została przeprowadzona przez lekarza, bądź w wyspecjalizowanym laboratorium. Istnieją również inne metody, które nie wymagają użycia krwi, a co za tym idzie, nie wymagają jej po17

bierania. Opierają się one na analizie prób kontaktu pacjenta z różnymi pokarmami. Osobiście uważam, że metody te mają pewną skuteczność, z całą pewnością są mniej kosztowne, jednak często wykonywane są przez personel nie medyczny, i jeżeli personel ten nie jest dobrze przeszkolony, wyniki testów mogą dać błędne rezultaty. Jak już wcześniej powiedziałem, możemy mieć do czynienia ze zjawiskami takimi jak: —

Alergie pokarmowe, będące pośrednimi zjawiskami immunologicznymi, na które wpływa wzrost przeciwciał IgE, zjawiska z udziałem IgE. — Pseudo-alergie, będące wynikiem niedoborów enzymatycznych. — Reakcje toksyczne, jak zatrucia pokarmowe (grzyby, zepsuty ser, itd.). — Nietolerancje pokarmowe. — Chroniczne reakcje pokarmowe, którym ciężko jest przypisać relację przyczynowo-skutkową.

Nietolerancje pokarmowe mogą powodować następujące objawy: — Migreny, trudności w koncentracji, zmiany nastrojów (depresja lub nadmierna aktywność). — Astenia. — Podrażnienia pochwowe (w tym także drożdżyca). — Otępienie umysłowe. — Częsty katar i częste zapalenia oskrzeli. — Egzemy, podrażnienia skórne, trądzik. — Bóle mięśniowe. — Skurcze mięśniowe. — Nudności, wzdęcia brzucha, podrażnienia odbytu, bóle żołądka. — Otyłość, chroniczne zmęczenie mięśniowe, zmienny ciężar ciała. 18

Drugorzędne objawy nietolerancji to: — Przedłużająca się astenia. — Otępienie umysłowe. — Zawroty głowy. — Palpitacje. — Nadmierne pocenie się. — Zmiany wagi. — Świąd. — Skurcze kończyn górnych. — Przykry zapach z ust. — Afty ustne. — Nudności. — Pieczenie w żołądku. — Połykanie powietrza. — Wiatry. — Meteoryzm. — Podrażnione jelito, innymi słowy zaparcia, lub biegunki. Metody diagnostyczne stosowane w przypadku alergii to: — Dawkowanie immunoglobuliny E (IgE). — Testy skórne PRICK-TEST (Test punktowy). — SCRATCH-TEST. — Metody żywieniowe, charakteryzujące się jednak trudnością realizacji. Nietolerancje a niekonwencjonalne sposoby diagnostyki: — Test cytotoksyczności czy też toksyczne próby pokarmowe na krwi. — Testy skórne realizowane poprzez kontakt z pokarmami. — Vega test. Cytotoksyczne próby krwi — polegają na pobraniu niewielkiej ilości krwi, która jest następnie analizo19

wana na poziomie laboratoryjnym i za pomocą specjalistycznych metod badana jest reakcja na kontakt z określonymi pokarmami. Po właściwej obserwacji, zliczone zostają zmiany w strukturze cytoplazmatycznej, za które odpowiedzialne są neutrofile, czyli komórki, które bronią nas przed atakami z zewnątrz, reakcje, które zachodzą w wyniku kontaktu z pokarmami. Reakcje te zostały sklasyfikowane według czterech stopni: 1. Normalna. 2. Umiarkowana — wzrost objętości komórkowej. 3. Poważna — przerwanie membrany cytoplazmatycznej. 4. Skrajna — rozpad komórki. Zaobserwowana reakcja może dać nam obraz stopnia nietolerancji, jaka może wystąpić u pacjenta w zetknięciu z danym pokarmem, w wyniku czego pokarm ten powinien zostać wyeliminowany z diety na pewien okres czasu. Jeżeli reakcja należy do pierwszej kategorii, czyli jest reakcją normalną, nie stanowi żadnego problemu; w przypadku wystąpienia reakcji drugiego stopnia (umiarkowanej), zalecane jest powstrzymanie się od spożywania danego typu pokarmu przez okres trzech/czterech miesięcy, dotyczy to zarówno branego pod uwagę pokarmu, jak i pokarmów należących do tej samej rodziny biologicznej, czyli na przykład pomidora i rodziny psiankowatych, do której on należy. Jeżeli natomiast wystąpi reakcja trzeciego stopnia (poważna) zaleca się wówczas wyeliminowanie danego pokarmu i wszelkich jego pochodnych na okres przynajmniej czterech/pięciu miesięcy. W przypadku skrajnej reakcji, czwartej kategorii, konieczne jest powstrzymanie się od spożywania danego 20

pokarmu przez przynajmniej sześć miesięcy. Dotyczy to oczywiście również wszystkich pokarmów pochodnych z nim związanych i tych, w których może się on zawierać. Pokarmy stosowane w tym badaniu są składnikami normalnego sposobu odżywiania się i są to: zboża, mięsa, mleko, jaja, kawa, kakao, owoce, warzywa. Można również przeprowadzić test pod kątem konserwantów, leków, dodatków i barwników, tych najczęściej stosowanych, biorąc jednak zawsze pod uwagę, że często, jeżeli chodzi o leki, nie posiadają one jedynie substancji aktywnej, ale również składniki stanowiące ich wypełniacz (często leki zawierają talk, laktozę, sztuczne środki słodzące… które stanowią ich bazę). Temat konserwantów i ogólnie substancji chemicznych, które mogą znajdować się w pożywieniu, może okazać się bardzo ważny. Ostatnio uświadomiliśmy sobie, że ciągłe spożywanie, choćby w niewielkich ilościach, środków zanieczyszczających środowisko może doprowadzić do patologicznych zmian w naszym ciele. Dlatego tym bardziej ważne dla naszego zdrowia i dobrego samopoczucia staje się zwracanie uwagi na to, co spożywamy, innymi słowy, jak mówił Hipokrates ponad dwa tysiące lat temu „jesteśmy tym, co jemy”. Zorientował się on już wówczas, że niektóre jednostki mogły cierpieć na nietolerancje pokarmowe. Inne badania wykorzystywane w diagnostyce nietolerancji pokarmowych Testy skórne — skuteczne dla alergii, przy działaniu przeciwciał IgE; niezbyt przydatne w przypadku nietolerancji, również dlatego, że te ostatnie nie zależą od IgE, a jeżeli już, to od IgM. RAST (test radioalergosorpcji) — skuteczny dla alergii, dzięki pośrednictwu przeciwciał IgE, niezbyt 21

przydatny w przypadku nietolerancji (kosztowny i o ograniczonym zakresie, innymi słowy, odnosi się jedynie do testowanych pokarmów). Refleksologia — metoda subiektywna, zmienna, zależna od wielu czynników, które z jednej strony dotyczą operatora, z drugiej podmiotu, który poddaje się badaniu. Wyniki zależą od chwili i od miejsca wykonywania tekstu, są ciężkie do odtworzenia z powodu występowania zbyt wielu zmiennych. Kinezjologia — jak wyżej. Badania bioelektroniczne — jak wyżej. Przezwyciężanie nietolerancji Jako pierwszy cel musimy postawić sobie odtrucie organizmu; tak więc, po okresie zaprzestania spożywania danego typu pokarmów, w zależności od wyników badania cytotoksycznego, pacjent może wznowić normalny sposób odżywiania się stosując dietę cykliczną, o zmiennym czasie trwania. Konieczne jest jednak ciągłe czuwanie nad pojawianiem się ewentualnych nowych oznak czy objawów związanych z już zdiagnozowanymi nietolerancjami. Nietolerancje pokarmowe nie trwają wiecznie; zazwyczaj po okresie powstrzymania się od spożywania wskazanego przez badanie pokarmu i od wszystkich pokarmów z nim związanych, otrzymuje się normalizację reakcji. Tak czy inaczej, dobrze byłoby po jakimś czasie wykonać badania kontrolne. Z całą pewnością, stosując się do zaleceń żywieniowych i zasad postępowania, można uniknąć pojawienia się kolejnych nietolerancji, również dlatego, że pojawiają się one w tych momentach naszego życia, w których dominuje stres i napięcie. Test stanu zdrowia: Poniżej zamieściliśmy prosty test, który pozwoli wam zrozumieć, jaki jest stan waszego zdrowia i czy, 22

a jeżeli tak to w jakim stopniu, źle się odżywiacie. Wstawcie: 0 jeżeli nigdy się wam nie zdarza 1 jeżeli zdarza się rzadko 2 jeżeli zdarza się czasem 3 jeżeli zdarza się często 4 jeżeli zawsze się tak dzieje 1) 2) 3) 4) 5) 6) 7) 8) 9) 10) 11) 12) 13) 14) 15) 16) 17) 18) 19) 20) 21) 22) 23) 24) 25)

Cierpicie na skurcze żołądka? Często czujecie się opuchnięci? Czujecie gazy w żołądku, po posiłku? Cierpicie na zaparcia? Często macie biegunkę? Cierpicie na częstoskurcz serca? Brzydko pachnie wam z ust? Cierpicie na bóle głowy? Cierpicie na ataki lęku i paniki? Stosujecie dietę i nie udaje się wam zrzucić wagi? Czujecie się zmęczeni i bez sił? Macie dokuczliwe afty w ustach? Macie brzydko pachnące gazy? Macie uczucie nudności? Cierpicie na hemoroidy? Jesteście podatni na parestezję? Macie odczucie otępienia umysłowego? Po posiłku, czujecie ospałość? Rano budzicie się z uczuciem gorzkości w ustach? Doświadczacie palącego uczucia w żołądku? Cierpicie na świąd? Macie skurcze kończyn dolnych? Cierpicie na zawroty głowy? Doskwiera wam nagła potliwość? Macie zmienny ciężar ciała?

Poniżej 20 punktów — odżywiacie się dość dobrze i nie macie nietolerancji. 23

Pomiędzy 20 a 40 punktami — nie macie większych problemów i nie macie nietolerancji. Pomiędzy 40 a 60 punktami — odżywiacie się niewłaściwie. Zwróćcie się po poradę do waszego lekarza. Ponad 60 punktów — należy udać się na dokładne badania lekarskie. Może się zdarzyć, że cierpicie na nietolerancje pokarmowe.

Poradnik, który oddajemy do rąk czytelników przedstawia proste zasady żywieniowe, fizyczne i psychologiczne, które pozwalają osiągnąć i zachować dobre samopoczucie psychofizyczne. Łączy wiedzę z zakresu medycyny i psychologii, aby można było zmienić swój styl życia i sposób myślenia osiągając w ten sposób długie i pogodne życie. Siedem zasad, które przedstawia nasz poradnik, prowadzi nie tylko do właściwego sposobu odżywiania się, ale pozwala osiągnąć wewnętrzną równowagę dzięki, której można żyć bez napięcia, stresu, lęku i bez strachu przed oceną ze strony innych osób. Zalecamy kilkukrotne przeczytanie niniejszego poradnika, aby lepiej przyswoić sobie wszystkie zawarte w nim wiadomości, jak również wykonanie proponowanych ćwiczeń, zmieniając tym samym styl swojego życia. To wszystko pozwoli nam na dłuższe zachowanie młodości, gdyż tak naprawdę, wieku nie wyznacza nam wcale data urodzenia, ale to, co czujemy w sercu wolnym od ciężaru uraz, nienawiści i frustracji. My to uczyniliśmy i czujemy się dużo lepiej, dlatego postanowiliśmy podzielić się naszą wiedzą. LUIGI JODICE – zajmuje się tematyką żywienia, nietolerancji żywieniowych i medycznymi aspektami opóźniania procesu starzenia się. Jest autorem wielu książek. Opublikował artykuły o żywieniu i o dobrym samopoczuciu. Bierze udział w programach telewizyjnych. MARIA CRISTINA STROCCHI – jest wykładowcą w Instytucie A.T. Becka w Rzymie, i w A.I.A.M.C. Prowadzi seminaria o żywieniu, seksualność, relacjach partnerskich, autoafirmacji, technikach komunikacji, dobrym samopoczuciu. Bierze udział w programach telewizyjnych i jest autorką wielu artykułów i książek.

ISBN 978−83−7485−100−8