Sarkis Hamalbashian Armenian District Catalog by Cafesjian Center for the Arts

Այս պատկերագիրքը հրատարակվել է 2015 թ. Գաֆէսճեան արվեստի կենտրոնում կազմակերպված «Սարգիս Համալբաշյան. հայկական թաղամաս» ցուցադրության առթիվ: Երախտիքի խոսք՝ Վահագն Մարաբյան Գործադիր տնօրենի պաշտոնակատար Գաֆէսճեան արվեստի կենտրոն Տեքստի հեղինակ՝ Վարդան Ջալոյան արվեստի քննադատ Խմբագիրներ՝ Աստղիկ Մարաբյան Հանրային ծրագրերի գծով փոխտնօրեն Գաֆէսճեան արվեստի կենտրոն Արմեն Եսայանց Հանրային ծրագրերի գծով փոխտնօրենի համադրող-օգնական, Գաֆէսճեան արվեստի կենտրոն Ելիզավետա Շիրինյան Կրթական ծրագրերի համակարգող Գաֆէսճեան արվեստի կենտրոն Անգլերեն թարգմանություն՝ Արծվի Բախչինյան Արվեստանմուշների լուսանկարները՝ Հրայր Բազէ Խաչերյան՝ «Հայկական թաղամաս», «Կիրակի» Նարեկ Բախտամյան՝ «Անին սահմանից այն կողմում է», «Ցանկապատ», «Դարպաս», «Արևածաղիկներ» Ռուբեն Մարտիրոսյան՝ «Գտանք Մեսիային», «Երևանյան ավտոբուսի կանգառ», «Հուլիս», «Թատերախումբը հին հրապարակում», գծանկարների լուսանկարներ Արվեստագետի լուսանկարը՝ Նարեկ Կոզմոյան

Կատալոգի ձևավորում՝ Նանե Թումանյան Տպագրություն՝ Անտենոր տպագրատուն Երևան, Հայաստան

Շապիկին՝ Երևանյան ավտոբուսի կանգառ (հատված) 2005

Ս Ա Ր Գ Ի Ս Համալբաշ յան Հայկական թաղամաս

S A R K I S Hamalbashian Armenian District

This catalog is published on the occasion of the exhibition, Sarkis Hamalbashian: Armenian District, organized at the Cafesjian Center for the Arts in 2015. Acknowledgments: Vahagn Marabyan Acting Executive Director Cafesjian Center for the Arts Catalog text: Vardan Jaloyan art critic Editors: Astghik Marabyan Associate Director for Public Programs Cafesjian Center for the Arts Armen Yesayants Assistant to the Associate Director for Public Programs Cafesjian Center for the Arts Elizaveta Shirinyan Educational Coordinator Cafesjian Center for the Arts English Translation: Artsvi Bakhchinyan Photos of the artworks: Hrair Hawk Khatcherian Armenian District, Sunday Narek Bakhatamyan Ani is beyond the Border, Fence, Gatee Sunflowers Ruben Martirosyan We Found the Messiah, July, Troupe in the Old Square, Yerevan Bus Stop, photos of drawings Photo of the artist: Narek Kozmoyan

Catalog design: NanĂŠ Toumanian Printed in Antenor Printing House Yerevan, Armenia

ISBN 978-9939-9121-1-0 ÂŠ2015. Cafesjian Center for the Arts All rights reserved. No part of the content of this publication may be reproduced without prior written permission from the Cafesjian Center for the Arts.

Cover: Yerevan Bus Stop (detail) 2005

Ս Ա Ր Գ Ի Ս Համալբաշ յան Հայկական թաղամաս

S A R K I S Hamalbashian Armenian District

Գաֆէսճեան արվեստի կենտրոնի 2015 թվականի կարևորագույն նախաձեռնություններից դարձավ անկախության շրջանի հայ կերպարվեստի առանցքային ներկայացուցիչներից Սարգիս Համալբաշյանի ստեղծագործությունների ցուցադրությունը, որը կրում է «Հայկական թաղամաս» խորագիրը: Հայաստանյան ժամանակակից կերպարվեստի ակունքներում կանգնած արվեստագետն այն եզակիներից է, ում ստեղծագործությունները տեղ են գտել Ջերարդ Լ. Գաֆէսճեան հավաքածուի մեջ: «Հայկական թաղամաս» ցուցադրությունը, որն ընդգրկում է Սարգիս Համալբաշյանի վերջին տարիներին ստեղծած գեղանկարների ընտրանին, ներկայացնում է «Գտանք Մեսիային» կտավը Ջերարդ Լ. Գաֆէսճեան հավաքածուից, ինչպես նաև արվեստագետի կտավների հայտնի կերպարների նախատիպերի գծանկարների շարք: Իմ խորին երախտագիտությունն եմ հայտնում բոլոր այն անձանց, ում ջանքերի շնորհիվ Գաֆէսճեան արվեստի կենտրոնում կյանքի կոչվեց «Սարգիս Համալբաշյան. հայկական թաղամաս» ցուցադրությունը: Ցուցադրության կազմակերպման և իրականացման համար իմ շնորհակալությունն եմ հայտնում Գաֆէսճեան արվեստի կենտրոնի անձնակազմին, ում նվիրումի և ջանքերի շնորհիվ կենտրոնը շարունակում է կյանքի կոչել Գաֆէսճեան ժառանգության տեսլականը Հայաստանում: Շնորհակալություն եմ հայտնում նաև արվեստի քննադատ Վարդան Ջալոյանին, ում հեղինակած արվեստաբանական վերլուծությունը կարևոր ներդրում էր այս ցուցադրության պատկերագրքի ստեղծման գործում:

Երախտիքի խոսք Վահագն Մարաբյան Գործադիր տնօրենի պաշտոնակատար Գաֆէսճեան արվեստի կենտրոն 8

Սրտանց շնորհավորում և խորին երախտագիտությունս եմ հայտնում նաև արվեստագետին՝ Սարգիս Համալբաշյանին, ով սիրով աջակցեց ցուցադրության կազմակերպմանը և կայացմանը: Արվեստագետը հավատում է, որ իր մեջ կրում է անցյալի փորձը, շարունակելիության ձգտումը և, որպես կապող օղակ անցյալի և ապագայի միջև, ցանկանում է փոխանցել մարդկության մշակութային ձեռքբերումները գալիք սերունդներին: Համոզված եմ, որ Հայոց ցեղասպանության 100-րդ տարելիցի հեռանկարում «Սարգիս Համալբաշյան. հայկական թաղամաս» ցուցադրությունը կնպաստի հայկական կերպարվեստի արդի ավանդույթների տարածմանը՝ համաշխարհային արվեստի հետ երկխոսության համատեքստում:

The exhibition Sarkis Hamalbashian: Armenian District marks an important initiative for the Cafesjain Center for the Arts by presenting the work of a major representative of the independent period in Armenian art. Sarkis Hamalbashian, one of the pioneers of contemporary art in Armenia, is one of the Armenian artists whose works are part of the Gerard L. Cafesjian Collection. The exhibition presents a selection of paintings from the artist’s recent oeuvre and includes the painting We Found the Messiah from the Cafesjian Collection. The exhibition also contains drawings portraying prototypes of the famous characters in the artist’s canvases. I would like to express my profound gratitude to all whose efforts made the exhibition, Sarkis Hamalbashian: Armenian District, possible at the Cafesjian Center for the Arts. The Center’s staff is to be commended for making this exhibition a success. With their dedication and commitment, the Center continues to fulfill the vision of the Cafesjian legacy in Armenia. I extend a special note of appreciation to art critic Vardan Jaloyan for his significant contribution in preparing the catalogue text. My congratulations and heartfelt appreciation goes to artist Sarkis Hamalbashian for his support in the realization of the exhibition. He believes he carries the experience of the past and the aspiration for continuity; a connecting link between the past and the future, passing the cultural achievements of humanity to future generations. I am confident that with respect to the Centenary of the Armenian Genocide, the exhibition Sarkis Hamalbashian: Armenian District will contribute to the recognition of Armenian contemporary art in a global context, encouraging the dialogue with the international arts community.

Acknowledgments Vahagn Marabyan Acting Executive Director Cafesjian Center for the Arts 9

արվեստում կարելի է հստակ աղերսներ տեսնել նաև ամերիկյան պոպ-արտի հետ: Արվեստագետի իր տեսակը նա անվանում է «սխալվող արվեստագետ»: Իր այս «սխալ» ընտրությունը, որը գալիս էր նրա գեղարվեստական հզոր բնազդներից, Սարգսին դարձրեց հետխորհրդային հայաստանյան արվեստի ամենանշանակալի արվեստագետներից մեկը: Սարգիս Համալբաշյանի արվեստի ծագումնաբանությունը նույնքան միանշանակ չէ: Այն պարտական է ոչ միայն մոդեռնիզմի և ավանգարդի, համաշխարհային արվեստի մեծ ավանդույթներին, հայկական և բյուզանդական մանրանկարչությանը, միջնադարյան պատկերագրությանն ընդհանրապես, այլ ծագում է նաև ժողովրդական խավերի «փոքր արվեստից», ժողովրդական արհեստներից, պարզապես «ցածր արվեստից», նույնիսկ՝ կիտչից: Սարգիսը նաև լայնորեն կիրառում է ժամանակակից մեդիաների՝ լուսանկարչությունից և կինոյից եկող կոլաժի և մոնտաժի հնարքները: Սարգիս Համալբաշյանի կտավներին նայելիս զգում ես նրա մտքերի եռումը, բայց նա երբեք չի բացատրում իր կտավները, համարում է, որ արվեստի գործը պետք է ինքն իրեն պաշտպանի:

Սարգիս Համալբաշ յանի արվեստի կենսաբանությունը Սարգիս Համալբաշյանի արվեստը ձևավորվել է 80-ականներին, երբ հայաստանյան արվեստում մեծ փոփոխություններ էին տեղի ունենում: Առաջատար էին դառնում այնպիսի ուղղություններ, ինչպիսին էին աբստրակցիոնիզմը, պոպարտը, հիպերռեալիզմը և կոնցեպտուալիզմը, վիդեոարտը, ժամանակակից արվեստի այլ պրակտիկաներ: Երիտասարդ արվեստագետները, որոնք փորձում էին փոխել արվեստի լեզուն, համախմբված էին «Երրորդ հարկ» ստեղծագործական խմբում, որին մասնակցում էր նաև Սարգիս Համալբաշյանը: Վերոհիշյալ թվարկումից ակնհայտ է դառնում, որ հայաստանյան արվեստագետների հիմնական մասը կողմնորոշված էր դեպի ժամանակակից ամերիկյան արվեստը, որը գրավում էր հատկապես ազատության իր ձգտումով: Սարգիս Համալբաշյանն ընտրեց իր սեփական ճանապարհը՝ հիմք ընդունելով ավանգարդի և մոդեռնիզմի ավանդույթները, որոնց հետևող արվեստագետների շարքում արժե առանձնացնել Ժորժ Ռուոյին կամ Մարկ Շագալին, չնայած նրա

Նրա արվեստը էքսպրեսիվ է և մարդկային, օժտված լինելով պլաստիկ պերճախոսությամբ, այն ազատված է գրական էլեմենտից: Նրա արվեստն, անշուշտ, հակված է դեպի էկզոտիկան, իսկ մարդկային հոգսերի նկատմամբ ուշադրությունը, հակումը սատիրային և գրոտեսկին, հագեցնում են կտավը անհաշվելի դետալներով: Այս միտումը համաշխարհային բնույթ ուներ: Ընդգծված ոճական էկլեկտիզմը, վերադարձը ֆիգուրատիվ և էքսպրեսիոնիստական գեղանկարչությանը, առասպելաբանական թեմաների վերարծարծումը, վերածննդի և բարոկկոյի մեծ վարպետների գործերի ռեֆլեքսիան, հաստոցային գեղանկարչության միջոցների նորովի օգտագործումը 80-ականներին դարձավ շատ երկրների արվեստագետների ռազմավարությունը: Էքսպրեսիվ, մեծակտավ, կոլորիստական գեղանկարչությունը կոնցեպտուալ 70-ականներից հետո դարձավ արվեստի առաջատար ուղղություններից մեկը: Այս միտումը տարբեր երկրներում տարբեր անուն ստացավ: Իտալիայում այն ստացավ «տրանսավանգարդ» անունը, Գերմանիայում՝ «նեոէքսպրեսիոնիզմ», Ֆրանսիայում՝ «ազատ ֆիգուրացիա», Իսպանիայում՝ «նոր ֆիգուրատիվություն»: Դժվար չէ նկատել, որ շարժումը համաշխարհային բնույթ ուներ, սակայն ունիվերսալիզմի հետ մեկտեղ պակաս կարևոր չէին ազգային արվեստի ֆիգուրատիվ ավանդույթները: Այս միտումի կարևորությունը Հայաստանում արվեստաբանները չեն առանձնացրել և իմաստավորել, սակայն

ակնհայտ է, որ «նոր ֆիգուրատիվությունը» Հայաստանում տարբեր է վերոհիշյալ երկրների իրադրությունից: Սարգիս Համալբաշյանի օրինակը այդ է ապացուցում: Աստվածաշնչային թեմաները, ռենեսանսյան աղերսները նա զուգորդում է իր հայրենի քաղաք Գյումրիի մանկական հիշողությունների հետ, նրա արհեստավորների և արվեստագետների պատկերագրական ավանդույթների հետ, Գյումրիի ժողովրդական սովորույթների, ծեսերի, կենցաղի և կյանքի հետ: Իտալական տրանսավանգարդի տեսաբան Ակիլե Բոնիտո Օլիվան այս անունն է ընտրել, որովհետև համարել է, որ նոր ֆիգուրատիվ գեղանկարչությունը շարունակում և զարգացնում է դասական ավանգարդի գաղափարները նոր հիմքերի վրա: Ինչո՞ւ Սարգիս Համալբաշյանին պետք է համարել ավանգարդ կամ տրանսավանգարդ արվեստի կրող:

Գյումրին Հայաստանի ամենաբարեպաշտ քաղաքներից մեկն է, այդ թվում՝ քիչ չէ քաղքենիական կեղծ բարեպաշտությունը: Ինչպես Մարկ Շագալի համար էական էր հրեական մեստեչկոների կրոնական ավանդույթը, այնպես էլ Սարգիսն է իր քաղաքի ոգին դրել իր կտավներում: Դա աստվածաբանների կրոնը չէ, այլ սրբերին, հրեշտակներին, Մարիամ Աստվածածնին հավատող ժողովրդական ոգին: Սարգիս Համալբաշյանի հայացքն ընդգրկուն է, կենդանի, նրա արվեստը բիոլոգիա՝ կենսաբանություն է, այլ ոչ թե ֆիզիկա: Նա տեսնում է մշակույթը, որ աճում է ոչ միայն վերև, այլև տարածվում է հորիզոնական և մխրճվում հողի մեջ:

Վարդան Ջալոյան արվեստի քննադատ

Ավանգարդի հիմնական գաղափարն արվեստի և կյանքի միջև տարբերության վերացումն է, իսկ Սարգիսը դրան հավատում է անվերապահորեն: Նա ասում է. «Ես մտածում եմ, որ իմ աշխատանքներն ինչպես ստեղծող, այնպես էլ ավերող մարդկային էներգիայի մասին են: Ես զգում եմ իրարանցում, խառնաշփոթություն, մարդկային կյանքի տրագիկոմեդիան՝ կրքերը, չիրականացած իղձերը, ապակողմնորոշում, երեսպաշտություն, փառամոլություն, ագահություն և տգիտություն: Բայց ես տեսնում եմ նաև գեղեցկությունը, կարեկցանքը, հավատարմությունը, նվիրվածությունն իդեալներին և փորձում այդ կոնֆլիկտային էներգիան կտավի վրա այն տեսքով, ինչպես դրանք կան իմ գիտակցությունում և ինչպես կյանքում են»: Արվեստագետի դրամատիկ աշխարհընկալումը փոխանցվել է կտավներին: Մարդկային ֆիգուրները կամ արձանացած են գրեթե ծիսական դիրքերում, կամ շտապում են հալածված ինչ-որ ուժից, մշտապես կրում էքզիստենցիալ լարվածություն: Կենդանիների կամ մարդկանց կերպարները հաճախ արված են տրաֆարետներից. նկարի վրա փոխադրելուց հետո նրանք տրոհված տեսք ունեն, կարծես նրանց տեսել են անատոմիստի կամ մսագործի հերձող երևակայությամբ: Բայց կանայք բոտերոյական փափլիկություն և գիրություն ունեն, նրանց մեջ կա մայրակական սկզբի ուժը: Ցիտված պատկերները տրոհված են, կարծես քանդված և հավաքված, ինչն ընդգծում է նրանց վիրտուալությունը: Դրանք համեմատելի են բախտինյան կառնավալային «գրոտեսկային մարմինների» հետ, բայց նաև հիշեցնում են Հերոնիմուս Բոսխի ֆլանդրական առաջին հսկայական տոնավաճառներից ներշնչված կերպարները: Այս համադրությունները, հրեշտակների հաճախ հանդիպող կերպարները համոզում են, որ գործ ունենք աղոտ կռահվող միստիկական ուտոպիայի հետ:

instincts, made Sarkis one of the most significant artists of postSoviet Armenian art. The genealogy of Sarkis Hamalbashian’s art is equally indefinite. It is not only indebted to the great traditions of modernism and avant-garde art, Armenian and Byzantine miniature and medieval iconography in general, but is also derived from the “minor art” of the popular classes, and even from kitsch. Sarkis also widely uses the techniques of collage and montage of modern media, namely, photography and film. While looking at Sarkis Hamalbashian’s canvases, one can feel the “broiling” of his thoughts, but he never explains his paintings; he believes that an artwork should defend itself. His art is expressive and human, endowed with plastic eloquence and exempt from literary element. Indeed, it tends to exoticism, and his concerns for human attention, satirical and grotesque nuance fill the canvas with innumerable details.

Sarkis Hamalbashian’s Art Biology Sarkis Hamalbashian’s art was formed in the 1980s, when the art scene in Armenia was going through great changes. Abstraction, pop art, hyperrealism, conceptualism, video art, and other movements of modern art took the lead. Young artists trying to change the language of art came together in the “Third Floor” creative group. Sarkis Hamalbashian was among them. The list of movements indicates that a cross-section of Armenian artists was oriented towards contemporary art and particularly attracted by its aspiration to freedom. Sarkis Hamalbashian chose his own path. He focused on traditions of the European avant-garde and modernism, notably Georges Rouault or Marc Chagall, although his art can also be clearly linked to American pop art. He calls his type of artist a “misstepping artist.” This “misstepping” choice, which comes from his strong artistic

This trend was global in nature. The strategy of artists in the 1980s was grounded on emphasized stylistic eclecticism, a return to figurative and expressionistic painting, the rekindling of mythological themes, reflecting the works of great masters of the Renaissance and Baroque, using the means of easel painting in a new way. Expressive and colorful large-scale paintings became one of the leading directions of art after the conceptual works of the 1970s. This trend had different names in different countries. In Italy it was called transavantgarde; in Germany, neo-expressionism; in France, free figuration (figuration libre); in Spain, new madrileña figuration. It is easy to see the movement was global in nature, but along with universalism, national traditions of figurative art were of no less importance. The significance of this trend was not isolated and interpreted only by art specialists in Armenia, but it is obvious this “new figurativeness” is different from that of other countries, as witnessed by Sarkis Hamalbashian’s example. He combines biblical topics and Renaissance references with his childhood memories from his hometown of Gyumri and the iconographic traditions of its craftsmen and artists, national traditions, rituals, lifestyle, and daily life. Italian transavantgarde theorist Achille Bonito Oliva chose this name considering that the new figurative painting continues and develops the ideas of the classical avant-garde on new grounds. Why should Sarkis Hamalbashian be considered as avant-garde artist or the bearer of transavantgarde art? The main idea of the avant-garde is abolition of the distinction between art and life, and Sarkis believes in this idea unconditionally. He says: «I think that my works are about both creative and destructive

human energy. I feel turmoil, confusion, the tragicomedy of human life – its passions, unfulfilled desires, disorientation, hypocrisy, vanity, greed and ignorance. But I also see beauty, compassion, loyalty, dedication to ideals, and I try to portray these conflicting energies on the canvas as they exist in my conscious mind and as they are in life.” The dramatic outlook of the artist is transferred to the paintings. Human figures are either dumbfounded in almost ritual positions or in a hurry, persecuted by some force, always carrying existential tension. Animal or human characters are often made with stencils; after they are conveyed into the picture, they look split, as if they had been seen in the “dissected” imagination of an anatomist or butcher. But women are chubby and fat as in Botero’s work, and possess the strength of maternal origin. The quoted images are divided and seem to be broken and collected, which emphasizes their virtuality. They are comparable to Bakhtin’s Carnival “grotesque bodies,” but they are also reminders of the characters of Hieronymus Bosch inspired by huge Flemish markets. These combinations and frequent images of angels reveal that we are dealing with a vaguely assumed, mystic Utopia. Gyumri is one of the most pious cities of Armenia, with to some extent a degree of bourgeois false piety. Sarkis expresses the spirit of his town on his canvases, as essential to him as the religious tradition of Jewish shtetl is for Marc Chagall. It is not the religion of theologians, but the spirit of people who believe in saints, angels, and the Virgin Mary. Sarkis Hamalbashian’s vision is broad and living, and his art is biology, not physics. He sees culture advancing not only upwards, but also horizontally, going into the ground.

Vardan Jaloyan Art Critic

Սարգսի կտավներում տարբեր ժամանակային բևեռներ են հատվում: Աշխարհը նրա համար ամբողջական է ու անսահման: Գեղադիտակի չընդհատվող նախշերի նման, նկարչի «պրիզմայաձև բյուրեղների» կախարդանքը ծնում է հեքիաթային տեսիլքների բազմազանություն: Դարաշրջանից դարաշրջան թափանցող միզանսցենների բարդ համադրություններն ստեղծում են մարդկության պատմության միասնական շղթա: Սարգիսն անկաշկանդ տիրապետում է տարբեր երկրների մշակութային ժառանգությանը՝ հաճախ դիմելով համաշխարհային գեղանկարչության դասական օրինակներին. այդուհանդերձ, այդ «հղում ները» մեխանիկորեն չեն ընդօրինակվում, մանրակրկիտ ճշգրտությամբ չեն պատճենվում, այլ ձուլվում են ստեղծագործությունների ընդհանուր հորինվածքին: Վերացական, պայմանական ֆորմաներում արտացոլված հիշողության պատրանքային տեսիլքներն ու նոր ֆիգուրատիվությունը հանգեցրին ինքնատիպ ազատ մեկնաբանության, որն առնչվում է ինչպես նրա փիլիսոփայությանը, այնպես էլ՝ նկարելաոճին: Հենրիկ Իգիթյան (1932-2009) արվեստաբան

The different dimensions of time crisscross on Sarkis’s canvasses. The world in his book is uniform though endless. Like an incessant kaleidoscope, the magic of its prisms results in a diversity of fantastic visions. The complex combinations of successive scenes permeate one era after another, forging the chain of human history. Sarkis navigates effortlessly within the cultural heritage of different nations, often reverting to classical painting, but he shuns mechanical quotations, downright plain copying with illusory fidelity, his quotations merge seamlessly into the general conceptual frame of his work. Psychedelic awakenings of memory expressed through abstract conventional forms, along with the rethinking of the figurative have resulted in ingenious interpretations that extend over the philosophy as well as the style of painting. Henrik Igityan (1932-2009) Art historian

Բակ Yard 2005

Անին սահմանի այն կողմում է Ani is beyond the Border 2014

Գտանք Մեսիային We Found the Messiah 2000

Փրկության նավակ Salvation Boat 2011

Հայկական թաղամաս Armenian District 2014

Կիրակի Sunday 2014

Ոչխար խուզող Sheep Shearer 2005

Ցախ տանող կին Woman Carrying Wood 2006

Հուլիս July 2005

Փարիզ յան սրճարան Parisian Café 2006

Թատերախումբը հին հրապարակում Troupe in the Old Square 2012

Լողացող կին Bathing Woman 2011

Ծաղկավաճառ Flowerseller 2003

Մսի շուկա Meat Market 2007

Անձրևանոցով կինը Woman with Umbrella 2010

Ադամն ու Եվան Adam and Eve 2005

Համբույր Kiss 2004

Հանդիպում Encounter 2005

Երևանյան ավտոբուսի կանգառ Yerevan Bus Stop 2005

Ավտոբուս Bus 2007

Ծովեզերք Seashore 2001

Դարպաս Gate 2014

Արևածաղիկներ Sunflowers 2014

Ցանկապատ Fence 2014

Լինելով Ցեղասպանությունը վերապրածների շառավիղ՝ մանկուց լսել եմ պատմություններ այդ մասին, որոնց տպավորությունները հետագայում փորձել եմ պատկերել իմ կտավներում: Ավելի ուշ հասկացա, որ այդ պատմությունները պատգամներ են, որոնք յուրաքանչյուրս վերապատմելով մեր ստեղծագործություններում, պետք է փոխանցենք գալիք սերունդներին մինչ ցեղասպանության ճանաչում և արդար դատի կայացում: Սարգիս Համալբաշյան

Since my childhood, as an heir to survivors of the Armenian genocide, I have heard stories about it and later tried to depict my impressions in my works. Later I realized that those stories were messages that should be passed to future generations through their representation in our works, until the recognition of the Genocide and the fulfillment of justice. Sarkis Hamalbashian

1956 1969 1975 2008

Ծնվել է Գյումրիում, Հայաստան Սովորել է Գյումրիի գեղարվեստի դպրոցում Ավարտել է Երևանի Փանոս Թերլեմեզ յանի անվան գեղարվեստի ուսումնարանը Արժանացել է Հայաստանի Հանրապետության վաստակավոր նկարչի կոչման ԱՆՀԱՏԱԿԱՆ ՑՈՒՑԱՀԱՆԴԵՍՆԵՐ

2015 2006 2002 2001 1999 1997 1992

Սարգիս Համալբաշյան. հայկական թաղամաս, Գաֆէսճեան արվեստի կենտրոն, Հայաստան Հայաստանի ազգային պատկերասրահ, Երևան «Melina Mercury» սրահ, Նիկոսիա, Կիպրոս «Die Bodenschatz» պատկերասրահ, Բազել, Շվեյցարիա 13 Այիոս Կասիանոս, Նիկոսիա, Կիպրոս Արտասահմանյան երկրների հետ մշակութային համագործակցության հայկական ընկերություն, Երևան, Հայաստան «New Academy» պատկերասրահ, Լոնդոն, Միացյալ Թագավորություն ԽՄԲԱՅԻՆ ՑՈՒՑԱՀԱՆԴԵՍՆԵՐ

2014 2014 2014 2014 2013 2013 2013 2013 2013 2012 2012 2012 2012 2012 2011 2011 2010 2010 60

Քայլ ձևաստեղծման և ձևափոխության միջև, Հայաստանի նկարիչների միություն, Երևան Ժամանակակից արվեստ, Ստամբուլ, Թուրքիա Արվեստի գործերի ընտրանի 2014, Վիեննա, Ավստրիա Գեղեցկությունն ափի մեջ, Բեյրութ, Լիբանան «Արամե» պատկերասրահի 10-ամյա հոբել յան, Երևան, Հայաստան Արվեստի գործերի ընտրանի, Բեյրութ, Լիբանան Ժամանակակից հայկական արվեստ, ՀԲԸՄ, Փասադենա, ԱՄՆ Զգայական բացահայտումներ, Բեյրութ, Լիբանան «Արամե» պատկերասրահը Լաս Վեգասում, ԱՄՆ «Արամե» պատկերասրահի նոր կենտրոնի բացում, Երևան, Հայաստան Գույների սիմֆոնիա, Բեյրութ, Լիբանան Դրախտի որոնումներում. Հայաստանի նոր ֆիգուրատիվ արվեստ, Պեզարո, Իտալիա Հայկական արվեստի ցուցահանդես, Կոննեկտիկուտի համալսարան, ԱՄՆ Լոս Անջելեսի կերպարվեստի ցուցահանդես, ԱՄՆ ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի պալատ, Բեյրութ, Լիբանան Ժամանակակից արվեստ, Ստամբուլ, Թուրքիա Հայկազ յան համալսարանի արվեստի կենտրոն, Բեյրութ, Լիբանան Նոր գլուխգործոցներ, «Արամե» պատկերասրահ, Երևան, Հայաստան

2004 2004 2004 2002 2001

Միջազգային Արտ Էքսպո, Նյու Յորք, ԱՄՆ 4-րդ միջազգային բիենալե, Գյումրի, Հայաստան Նատյուրմորտներ, «Արամե» պատկերասրահ, Երևան, Հայաստան Ազգերի մշակույթ, Մոսկվա, Ռուսաստան Ժամանակակից հայկական արվեստ, Հայաստանի ազգային պատկերասրահ, Երևան

2000 2000

2-րդ միջազգային բիենալե, Գյումրի, Հայաստան Միջազգային ցուցադրություն՝ նվիրված Քրիստոնեության 2000-ամյակին, Հռոմի պապի Մշակույթի խորհուրդ, Գրադարանի շենք, Վատիկան 21-րդ դարի շեմին, Հայաստանի նկարիչների միություն, Երևան Երեք միտումներ, ՀայԱրտ կենտրոն, Երևան, Հայաստան Միջազգային Արտ Էքսպո, Նյու Յորք, ԱՄՆ Երազանքներ և տեսիլքներ, Չիկագո, ԱՄՆ 1-ին միջազգային բիենալե, Գյումրի, Հայաստան Աշխատանքներ թղթի վրա, «Չարլի Խաչատրյան» պատկերասրահ, Երևան, Հայաստան Ժամանակակից արվեստի տոնավաճառ, Լոնդոն, Միացյալ Թագավորություն Արսենալ սրահ, Մեց, Ֆրանսիա Արդարադատության պալատ, Պուատյե, Ֆրանսիա 6-րդ թաղամասի թանգարան, Փարիզ, Ֆրանսիա Հայաստան. անտիկ երկրի մշակույթի բացահայտումը, Բոխում, Գերմանիա

1999 1999 1998 1998 1998 1997 1997 1996 1996 1996 1995 1995 1995 1995 1994 1994 1993 1993 1992 1992 1992 1991 1990 1990 1990 1989 1988

Կրակե շղթա, Եվրոպական մշակույթի ամիս, Նիկոսիա, Կիպրոս Հայաստանի ժամանակակից արվեստ 80-95, Նկարիչների կենտրոնական տուն, Մոսկվա, Ռուսաստան Հայաստանի և սփյուռքի նկարիչներ, Փարիզ, Ֆրանսիա Անձնական իկոնաներ, Էքս-Վոտո պատկերասրահ, Երևան, Հայաստան Երևանյան լանդշաֆտ, Էքս-Վոտո պատկերասրահ, Երևան, Հայաստան Ժամանակակից չորս հայ նկարիչներ, «Գլորիա» պատկերասրահ, Նիկոսիա, Կիպրոս Սուբյեկտիվ ինտեգրացիա կամ համաստեղծական արվեստը Հայաստանում, Հայաստանի Ամերիկյան համալսարան, Երևան Ժամանակակից հայ նկարիչներ, «Vision» պատկերասրահ, Կասել, Գերմանիա Հայկական պոստմոդեռնիզմ, Մոսկվա, Ռուսաստան Ցուցադրություն «Էքպրես-Ավանգարդ» պատկերասրահում, Մոսկվա, Ռուսաստան Ցուցադրություն Հայաստանի նկարիչների միությունում, Երևան Երիտասարդ խորհրդային նկարիչներ, Կասել, Գերմանիա Հայաստանի ժամանակակից արվեստ, Լոնդոն, Միացյալ Թագավորություն Ժամանակակից խորհրդային նկարչություն, «Praça» պատկերասրահ, Լիսաբոն, Պորտուգալիա, Նկարիչներ և արվեստի գործեր, Հելսինկի, Ֆինլանդիա ԽՍՀՄ երիտասարդ նկարիչների ցուցահանդես, Մոսկվա, Ռուսաստան 61

1956 1969 1975 2008

Born in Gyumri, Armenia Studied at the School of Fine Arts, Gyumri, Armenia Graduated from the Panos Terlemezian Fine Art College, Yerevan, Armenia Received the title of the Honored Artist of Republic of Armenia PERSONAL EXHIBITIONS

2015 2006 2002 2001 1999 1997 1992

Sarkis Hamalbashian: Armenian District, Cafesjian Center for the Arts, Yerevan, Armenia National Gallery of Armenia, Yerevan, Armenia Melina Mercury Hall, Nicosia, Cyprus Die Galerie Bodenschatz, Basel, Switzerland 13 Ayios Kassianos, Nicosia, Cyprus Armenian Society for Cultural Cooperation with Foreign Countries, Yerevan, Armenia New Academy Gallery, London, UK GROUP EXHIBITIONS

2014 2014 2014 2014 2013 2013 2013 2013 2013 2012 2012 2012 2012 2012 2011 2011 2010 2010 2004 62

Step between Transforming and Forming, Artists Union, Yerevan, Armenia Contemporary Art, Istanbul, Turkey Selected Art Works 2014, Vienna, Austria Beauty in the Palm, Beirut, Lebanon 10th Anniversary of Arame Art Gallery, Yerevan, Armenia Selected Art Works, Beirut Lebanon Contemporary Armenian Art, AGBU, Pasadena, USA Sensual Revelations, Beirut, Lebanon Representing Arame Art Gallery in Las Vegas, USA Opening of a New Center of Arame Art Gallery, Yerevan, Armenia Symphony of Colors, Beirut, Lebanon In Search for Paradise: New Figurative Art of Armenia, Pesaro, Italy Armenian Art, Connecticut University, USA Los Angeles Fine Art Show, USA UNESCO Palace, Beirut, Lebanon Contemporary Art, Istanbul, Turkey Art Center of Haigazian University, Beirut, Lebanon New Masterpieces of Arame Gallery, Yerevan, Armenia International Artexpo, New York, USA

2004 2004 2002 2001 2000

Fourth International Biennale, Gyumri, Armenia Still-life at Arame Art Gallery, Yerevan, Armenia Art of Nations, Moscow, Russia Contemporary Armenian Art, National Gallery of Armenia, Yerevan, Armenia Second International Biennale, Gyumri, Armenia

2000 1999 1999 1998 1998 1998 1997 1997 1996 1996 1996 1995 1995 1995 1995 1994 1994 1993 1993 1992 1992 1992 1991

International Exhibition Dedicated to the 2000 Years of Christianity, Pontifical Council for Culture, Library Building, Vatican On the Eve of the 21st Century, Artists Union, Yerevan, Armenia Three Tendencies, Hay-Art Center, Yerevan, Armenia International Artexpo, New York, USA Dreams and Visions, Chicago, USA First International Biennale, Gyumri, Armenia Works on Paper, Charlie Khachatrian Gallery, Yerevan, Armenia London Contemporary Art Fair, London, UK The Arsenal, Metz, France Palais de Justice, Poitiers, France 6th Arrondissement Municipal Gallery, Paris, France Armenia: The Rediscovery of Land of Ancient Culture at Bochum Museum, Bochum, Germany Stream of Fire, European Cultural Month, Nicosia, Cyprus Contemporary Art from Armenia 80-95, Central House of Artists, Moscow, Russia Artists of Armenia and the Diaspora, Paris, France Personal Icons, Gallery Ex-Voto, Yerevan, Armenia Yerevan Landscape, Gallery Ex-Voto, Yerevan, Armenia Four Contemporary Armenia Artists, Gloria Gallery, Nicosia, Cyprus Beyond Idiom – Contemporary Crossover Art in Armenia, American University of Armenia, Yerevan, Armenia Contemporary Armenian Artists, Gallery Vision, Kassel, Germany Armenian Postmodernism, Moscow, Russia Exhibition at the Gallery Express Avant-Garde, Moscow, Russia Group Exhibition at the Artist’s Union, Yerevan, Armenia

1990 1990 1990 1989 1988

Young Soviet Artists, Kassel, Germany Contemporary Art from Armenia, New Academy Gallery, London, UK Modern Soviet Painting, Galeria Da Praça, Lisbon, Portugal Artists and Works of Art, Helsinki, Finland Young Artists of USSR, Moscow, Russia

Պատկերագրքում ներկայացված աշխատանքների ցանկ

Բակ, 2005, թուղթ, մատիտ, 34 x 43 սմ, արվեստագետի հավաքածու

Անին սահմանի այն կողմում է, 2014, կտավ, յուղաներկ, 75 x 190 սմ, արվեստագետի հավաքածու

Գտանք Մեսիային, 2000, կտավ, յուղաներկ, 105,4 x 129,5 սմ, Ջերարդ Լ. Գաֆէսճեան հավաքածու

Փրկության նավակ, 2011, թուղթ, մատիտ, 34 x 50 սմ, արվեստագետի հավաքածու

Հայկական թաղամաս, 2014, կտավ, յուղաներկ, 245 x 420 սմ, արվեստագետի հավաքածու

Կիրակի, 2014, կտավ, յուղաներկ, 245 x 420 սմ, արվեստագետի հավաքածու

Ոչխար խուզողը, 2005, թուղթ, մատիտ, 34 x 26 սմ, արվեստագետի հավաքածու

Ցախ տանող կին, 2006, թուղթ, մատիտ, 40 x 30 սմ, արվեստագետի հավաքածու

Հուլիս, 2005, կտավ, յուղաներկ, 90 x 120 սմ, արվեստագետի հավաքածու

Փարիզ յան սրճարան, 2006, թուղթ, մատիտ, 43 x 61 սմ, արվեստագետի հավաքածու

Թատերախումբը հին հրապարակում, 2012, կտավ, յուղաներկ, 83 x 106 սմ, արվեստագետի հավաքածու

Լողացող կին, 2011, թուղթ, մատիտ, 27 x 30 սմ, արվեստագետի հավաքածու

Ծաղկավաճառ, 2003, թուղթ, մատիտ, 40 x 27 սմ, արվեստագետի հավաքածու

Մսի շուկա, 2007, թուղթ, մատիտ, 49 x 62 սմ, արվեստագետի հավաքածու

Անձրևանոցով կինը, 2010, թուղթ, մատիտ, 27 x 39 սմ, արվեստագետի հավաքածու

Ադամն ու Եվան, 2005, թուղթ, մատիտ, 28 x 26 սմ, արվեստագետի հավաքածու

Համբույր, 2004, թուղթ, մատիտ, 43 x 31 սմ, արվեստագետի հավաքածու

Հանդիպում, 2005, թուղթ, մատիտ, 25 x 39 սմ, արվեստագետի հավաքածու

Երևանյան ավտոբուսի կանգառ, 2005, կտավ, յուղաներկ, 80 x 120 սմ, արվեստագետի հավաքածու

Ավտոբուս, 2007, թուղթ, մատիտ, 43 x 61 սմ, արվեստագետի հավաքածու

Ծովեզերք, 2001, թուղթ, մատիտ, 43 x 61 սմ, արվեստագետի հավաքածու

Դարպաս, 2014, կտավ, յուղաներկ, 190 x 270 սմ, արվեստագետի հավաքածու

Արևածաղիկներ, 2014, կտավ, յուղաներկ, 190 x 270 սմ, արվեստագետի հավաքածու

Ցանկապատ, 2014, կտավ, յուղաներկ, 190 x 270 սմ, արվեստագետի հավաքածու

Works in the Catalog Yard, 2005, pencil on paper, 34 x 43 cm, on loan from the collection of the artist

Ani is beyond the Border, 2014, oil on canvas, 75 x 190 cm, on loan from the collection of the artist

We Found the Messiah, 2000, oil on canvas, 105,4 x 129,5 cm, Gerard L. Cafesjian Collection

Salvation Boat, 2011, pencil on paper, 34 x 50 cm, on loan from the collection of the artist

Armenian District, 2014, oil on canvas, 245 x 420 cm, on loan from the collection of the artist

Sunday, 2014, oil on canvas, 245 x 420 cm, on loan from the collection of the artist

Sheep Shearer, 2005, pencil on paper, 34 x 26 cm, on loan from the collection of the artist

Woman Carrying Wood, 2006, pencil on paper, 40 x 30 cm, on loan from the collection of the artist

July, 2005, oil on canvas, 90 x 120 cm, on loan from the collection of the artist

Parisian CafĂŠ, 2006, pencil on paper, 43 x 61 cm, on loan from the collection of the artist

Troupe in the Old Square, 2012, oil on canvas, 83 x 106 cm, on loan from the collection of the artist

Bathing Woman, 2011, pencil on paper, 27 x 30 cm, on loan from the collection of the artist

Flower Seller, 2003, pencil on paper, 40 x 27 cm, on loan from the collection of the artist

Meat Market, 2007, pencil on paper,49 x 62 cm, on loan from the collection of the artist

Woman with Umbrella, 2010, pencil on paper, 27 x 39 cm, on loan from the collection of the artist

Adam and Eve, 2005, pencil on paper, 28 x 26 cm on loan from the collection of the artist

Kiss, 2004, pencil on paper, 43 x 31 cm, on loan from the collection of the artist

Encounter, 2005, pencil on paper, 25 x 39 cm, on loan from the collection of the artist

Yerevan Bus Stop, 2005, oil on canvas, 80 x 120 cm, on loan from the collection of the artist

Bus, 2007, pencil on paper, 43 x 61 cm, on loan from the collection of the artist

Seashore, 2001, pencil on paper, 43 x 61 cm, on loan from the collection of the artist

Gate, 2014, oil on canvas, 190 x 270 cm, on loan from the collection of the artist

Sunflowers, 2014, oil on canvas, 190 x 270 cm, on loan from the collection of the artist

Fence, 2014, oil on canvas, 190 x 270 cm, on loan from the collection of the artist

54 67