Marketingplan leiden 2017 by CampaignsResults

2017

Hooglandse Kerk

Inhoud

Marketingplan 2017

1. Organisatiestructuur

Visie & Strategie

Doelstellingen & Doelgroepen

4. Marketingplan

4.1

Leiden Centraal

4.1.1 City hospitality

4.1.2 Leiden City branding

4.1.3 Remise

4.2

Leiden Internationaal

4.3 Cultuurlijn

4.4 Kennislijn

4.5 Conventionlijn

4.6 Bloemenlijn

4.7 Zeelijn

4.8

Water- en recreatielijn

PR & social media plan

6. Activiteitenplanning

Budget & Begroting

Voorwoord Leiden, Stad van Ontdekkingen. Wie er geweest is, weet het, begrijpt het, voelt het! Of je toerist, congresganger of student bent, bewoner, expat, ondernemer of werknemer, Leiden moét je ontdekken en laat je vervolgens niet meer los. Dit marketingplan is indachtig de visie Leiden Marketing ‘Leids Continuüm 2025’ opgesteld en heeft als uitgangspunt integrale citymarketing toe te passen richting het bereiken van de doelgroepen Bezoekers, Bewoners, Bedrijven en Talenten. In binnen- en buitenland! Leiden Marketing borduurt voort op het in 2016 ingeslagen concept waarbij ons marketingplan aan de hand van metrolijnen wordt vormgegeven. Voor u ligt het marketingplan 2017, als uitdrukkelijke uitnodiging om samen met ons het merk Leiden op de kaart te zetten!

Beestenmarkt

Raad van Commisarissen

1. Organisatiestructuur Directeur/ Bestuurder

Secretariaat

Senior Marketeer Zakelijke Markt

Senior Brand Marketeer

Financieel medewerker

Communicatiemedewerker

Front Office Manager VVV

VVV medewerkers

Junior marketeer Zakelijke Markt

Junior Brand Marketeer & Event coรถrdinator

Content Marketeer

Stagiair

Manager Expat Centre (ECL)

Strategie en Regiobeleid

2. Visie & Strategie 2.1 Visie

Brand Story

Citymarketing is het integraal vermarkten van stad en streek als merk, met als doel het positief beïnvloeden van de associaties die de doelgroepen met Leiden hebben. Wij segmenteren daarbij de doelgroepen in Bezoekers, Bewoners, Talenten en Bedrijven. Ook het investeren, coördineren en aanjagen van productontwikkeling en het mobiliseren en verbinden van stakeholders en influencers hoort toe aan diezelfde integrale benadering. Leiden Marketing hanteert hierbij de pijlers Cultuur en Kennis als het onderscheidende vermogen om het merk Leiden aan te positioneren. Een geldige claim:

Leiden is de Stad van Ontdekkingen. Waar vroeger Rembrandt en Lorentz hun ontdekkingen deden en toepasten, daarmee anderen als Steen, Lievens en Einstein aanzetten tot grootsheid. Waar Boerhaave en Von Siebold de wereld naar Leiden brachten en het teruggaven ter inspiratie voor nieuwe academische inzichten. Waar de oudste Universiteit van Nederland vandaag de dag tot ’s werelds besten behoort en haar wetenschappelijke ontdekkingen hebben geleid tot het meest complete Bio Science Park van Europa. Waar haar collecties mede de basis vormen van de dertien musea die de stad rijk is. Leiden, waar de optelsom van wetenschap en culturele vrijheid leidt tot de komst en bloei van iconen, van Rembrandt tot Armin, van Pilgrim Fathers tot T. rex Trix.

2020

2016

1984

1941

1920

1917

1820

1705

1625

1609

1606

1574

1526

Gastvrij

Vrijheid Kennis

Cultuur

2.2

Strategie

Leiden heeft als destinatie voor haar verschillende doelgroepen een rijke propositie, echter niet perse telkens dezelfde. Deze gelaagdheid ziet er als volgt uit:

Onder elke metrolijn zijn ‘virtuele haltes’ te vinden, oftewel campagnes die deze lijnen/pijlers ondersteunen gedurende 2017 en verder. Nieuw dit jaar is de Conventionlijn met haltes die interessant zijn voor de zakelijke markt.

bollen keukenhof

greenport strand

braassem

agglo

stad bsp valkenburg

vlietlanden

plassen

space

kust

binnen ul

Leiden Marketing heeft het strategische uitgangspunt van het NBTC, Holland City (Nederland positioneren als één grote stad), doorvertaald naar lokaal en regionaal niveau, waarbij gekozen is voor verschillende voor Leiden belangrijke ‘metrolijnen’ aan de hand waarvan dit marketingplan is opgebouwd.

kaag

Kaart Index: Leiden Centraal Kennislijn Cultuurlijn Bloemenlijn Water- en recreatielijn Zeelijn Conventionlijn Internationale lijn Langs deze lijnen programmeren wij campagnes, ontwikkelen we producten en diensten, duiden we samenwerking en voegen we waarde toe voor de verschillende doelgroepen.

braassem

garden of amsterdam

kaag AML Art Museum Lisse joppe

keukenhof

sassenheim zwarte tulp

haven

leeuwenhorst

wevers

Cultuurlijn

Bloemenlijn Water- en recreatielijn

Zeelijn

C CB

Conventionlijn

leidsche schans

hooglandse kerk

pieterskerk

K archeon

avifauna

snowworld

iev

rre

ste

rtu

ecc leiden duinrell

k on ame ne rli s ng

ie em ad ac

stadsgehoorzaal

m re

katwijk aan zee

Kennislijn

tu ra vo tria lis lke no m nku n ol en nde de va lk

us rp co

ee x sp po ino za

lakenhal boerhaave sieboldhuis oudheden

atlantikwall engelandvaarders katwijks museum

klinkenberg

noordwijk beach

Leiden

lum

estec

burcht rapenburg

Leiden centraal

schouwburg

s au rle go ius ell sn ol ho sc ge ce ho ien c os bi

does

pilgrim

greenport

singel wassenaarseslag

meijendel

museum voorlinden

theaterhangaar stoomtrein valkenburgse meer de vink duivenvoorde

geertje

molenhuis

voorschoten

Z scheveningen

W vlietlanden

3. Doelstellingen & Doelgroepen Overall doelstelling: het imago van Leiden als Stad van Ontdekkingen zowel nationaal als internationaal versterken, waarbij de pijlers Cultuur & Kennis centraal staan, om zo maximale economische spin-off te genereren.

Bezoekers Zowel op de binnenlandse markt, alsook in het buitenland kan Leiden nog grote stappen zetten. We onderscheiden vijf typen Bezoekers:

Doelgroepen (nationaal/internationaal): • Bewoners (Groot Leiden) • Bezoekers • Talenten • Bedrijven

------

Nederlandse dagbezoeker Nederlandse meerdaagse bezoeker Buitenlandse dagbezoeker Buitenlandse meerdaagse bezoeker Zakelijke bezoeker (meerdaags)

Bewoners Bewoners zijn voor Leiden Marketing een relatief nieuwe doelgroep. Hoewel altijd al in beeld en onderdeel van de communicatie, zal in 2017 deze doelgroep structureel worden meegenomen in het beleid.

Talenten Deze categorie heeft een band met Leiden gerelateerd aan de kennisinstituten en bedrijven van de stad en de regio. We onderscheiden 5 typen ‘Talenten’ die elkaar deels overlappen:

We onderscheiden drie typen Bewoners: -- Bewoners van de stad Leiden -- Bewoners van de agglomeratie (Oegstgeest, Leiderdorp, Voorschoten en Zoeterwoude) -- Nieuwe en gewenste Bewoners

------

Kenniswerkers (bestaand, hogeropgeleiden - bij voorkeur hier wonend) Kenniswerkers (nieuw, beoogd) Studenten (bestaand) Studenten (nieuw, beoogd) Expats

Bedrijven Het stimuleren van de vestiging van meer Bedrijven in de regio en uitbreiding van bestaande Bedrijven leidt tot een grotere economische spin-off en onderstreept de waarde van het merk Leiden. Hoewel acquisitie van Bedrijven niet tot de kerntaken van Leiden Marketing behoort, is het faciliteren en ondersteunen van onze partners hierin wel. Wij onderscheiden de volgende partners: â&#x20AC;˘ Overkoepelende platforms (richting bestaande Bedrijven), Economie071, EPZ â&#x20AC;˘ Acquirerende organisaties (richting nieuwe Bedrijven) LBSP, CML, NFIA, WFIA, Innovation Quarter (IQ), Gemeente, GOM, D&B Economic Development Board Leiden Marketing zal in opdracht van, in het verlengde van, of ter ondersteuning van deze en vergelijkbare organisaties producten en diensten ontwikkelen ter versterking van (het imago van) de aantrekkelijkheid van Leiden als vestigingsplaats.

Kantoor Achmea Zilveren Kruis

City Hospitality

4. Marketingplan 4.1 Leiden Centraal Leiden Centraal is de thuisbasis van de stad, het vertrek -, start - en eindpunt van alle citymarketing activiteiten. Vanuit Leiden Centraal vertrekken diverse themalijnen en op die lijnen zijn verschillende haltes te vinden waar naar keuze gestopt kan worden. De opstapplaats is altijd Leiden Centraal.

4.1.1 City hospitality Een tevreden bezoeker blijft langer, besteedt meer en komt vaker terug en is tegelijkertijd meteen een ambassadeur van de stad. Een gastvrije stad heeft een positieve invloed op de levenskwaliteit van Bewoners en versterkt het vestigingsklimaat voor Bedrijven en werknemers. City hospitality draait om het managen van de stadsbeleving van Bezoekers, Bewoners en Bedrijven.

g es sin

Ci ty

ste ss es ho

tje Ci ty

re xt re in

en tre tC pa Ex

ijn Le id en VV V Le id en Elea rn ing

City Hospitality

E-learning Via een (gratis!) online trainingsmodule kunnen deelnemers (Bedrijven, Bewoners en Talenten) op een interactieve wijze hun kennis vergroten over Leiden. Deze training wordt afgesloten met een examen en beloond met het ‘Leiden kenniscertificaat’.

Dr es s

ing

es Ci ty

ho s te ss

Ci ty

re int je

T. re xt

en tre tC pa Ex

ijn Le id en VV V Le id en Elea rn ing

Doelstelling De Kennis over Leiden en regio vergroten bij vertegenwoordigers van de stad die in contact komen met bezoekers, zodat zij hen optimaal en gastvrij te woord kunnen staan en één verhaal kunnen vertellen. Nieuwe Bewoners inspireren en informeren over de stad. Doelgroep: Bedrijven, Bewoners, Talenten Boodschap Laat medewerkers de online training doen en vergroot hun kennis over Leiden, zodat gasten nog beter bediend worden. Geef nieuwe bewoners een warm welkom en nodig ze uit de stad te ontdekken. Hoe • E-learning actief uitzetten via hotels, horeca, musea, gemeente, theaters, parkeergarages en meer • Onder de aandacht brengen in partner nieuwsbrieven (Bioscience, LUMC, Expat Centre Leiden) • Activatie belonen Timing: Hele jaar door In 2017 zet Leiden Marketing bij voldoende belangstelling en cofinanciering in op drie nieuwe modules, naast de basisversie: • Leidse regio: Informatie over het Hollands Plassengebied, de Kust van Katwijk, Noordwijk en Wassenaar, de Leidse Ommelanden en natuurlijk de Bollenstreek/Keukenhof.

• StudentenStad: Informatie en inspiratie over de stad als plek om als student te wonen, studeren en (be)leven. • Wonen in Leiden: Informatie voor nieuwe bewoners over de stad en de regio, met prettige en praktische informatie. Onder nieuwe bewoners vallen ook de expats waar een Engelstalige versie voor wordt gemaakt. Zie de internationale lijn. Daarnaast wil Leiden Marketing de huidige e-learning bij een grotere groep medewerkers (van hotels, parkeergarages, theaters, parkeerwachters, etc.) onder de aandacht brengen en inschrijving en activatie aanjagen. Rapportage/resultaten > KPI’s * (kwalitatief en kwantitatief) • Verhoging aantal deelnemers en cursisten • Partnerfeedback

* KPI = Key Performance Indicator

VVV Leiden Het fysieke Leiden informatiepunt is gesitueerd op een goed bereikbare plek in Leiden. Hier komen Bezoekers en Bewoners om zich persoonlijk te laten informeren en inspireren over Leiden. Doelstelling De plek van Leiden waar Bezoekers (nationaal/internationaal) en (nieuwe) Bewoners terecht kunnen voor informatie en inspiratie over de stad. Doelgroep: Bewoners en Bezoekers (nationaal/internationaal). Boodschap Een bezoek aan Leiden begint bij de VVV Brandstore. Raak geïnspireerd en geïnformeerd. Hoe • Concept store, showcase van wat Leiden, Stad van Ontdekkingen te bieden heeft • Combinatie persoonlijke aandacht + online activatie (iPads) • Brandstore aanpassen aan beleving/thema’s in de stad Rapportage/resultaten > KPI’s * (kwalitatief en kwantitatief) • Verhoging bezoekersaantallen • Verhoging omzet VVV winkel • Enquêtes via Bezoekers over de dienstverlening/beleving * KPI = Key Performance Indicator

City Hospitality

Expat Centre Leiden De Leidse regio is in 2016 gestart met een nieuw regionaal Expat Centre. Hier kunnen buitenlandse kenniswerkers terecht met vragen, een gemeentelijke inschrijving en/of doorverwijzing naar scholen en verenigingen. Voor bedrijven en gemeenten is het een kennisplek waar zij op de hoogte kunnen blijven van nieuwe trends en ontwikkelingen of advies kunnen inwinnen over het werken met internationale werknemers. De Leidse regio telt meer dan 10.000 internationale werknemers, studenten en zelfstandigen. Het gaat om zo’n 3.000 nieuwe vestigers vanuit het buitenland per jaar, waarvan 1.000 tot 1.500 studenten. Expats zijn belangrijk voor de regionale economie, productiviteit en innovatiekracht. Door het Expat Centre op de schaal van de regio te organiseren en te exploiteren, profileert de Leidse regio zich als internationale kennisregio. Dit is niet alleen van belang voor de expats zelf, voor de betrokken organisaties, voor de regio als geheel maar ook voor toekomstige internationale bedrijven die deze service zeker in hun vestigingsmotief zullen meewegen. Naast een warm welkom voor expats is branding van de regio als aantrekkelijke vestigingsplaats voor internationale bedrijven een taak van het nieuwe kenniscentrum. Voor de marketingaanpak: zie de lijn ‘Internationaal’.

g es sin Dr

Ci ty

ho s te ss

Ci ty

re int je

T. re xt

en tre tC pa Ex

ijn Le id en VV V Le id en Elea rn ing

Eerste inschrijving via Expat Centre Leiden een feit

City Hospitality

City hostesses Leiden staat op de 5e plaats in het ‘Meest gastvrije stad van Nederland’ onderzoek. Een van de pijlers hiervan is de geheel vrijblijvende dienstverlening van cityhostesses, duidelijk herkenbaar aan de jassen met de ‘i’ van de VVV, die bezoekers een warm welkom heten in de stad en hulp aanbieden. Een strategische samenwerking tussen Leiden Marketing en Centrummanagement Leiden. Doelstelling Inspireren, informeren en enthousiasmeren van Bezoekers in onze stad. Doelgroep: Bezoekers Boodschap Verdwaald? Op zoek? Vraag? Laat ons u voorzien van informatie! Wij helpen u graag. Leiden is een gastvrije stad! Hoe • Twee teams in de stad, iedere vrijdag en zaterdag op high traffic locaties • Twee teams in de stad, iedere laatste zondag van de maand • Letterlijk ‘welkom’ heten van Bezoekers, aanbieden van citymap, cityguide en eventueel Uitagenda • Op strategische momenten in het jaar met een polaroidtoestel bezoekers met mooie stadsgezichten vastleggen

Dr es s

ing

es Ci ty

ho s te ss

Ci ty

re int je

T. re xt

en tre tC pa Ex

ijn Le id en VV V Le id en Elea rn ing

Timing: Hele jaar door Rapportage/resultaten > KPI’s (kwalitatief en kwantitatief) • Tevreden Bezoekers en behouden van/stijgen in de ranking ‘Meest gastvrije stad van Nederland’

City dressing

T. rex treintje

Laat de stad ‘op ooghoogte’ zijn wat de stad claimt te zijn. Leiden dient visueel aangekleed te zijn als stad van Cultuur en Kennis. Tegelijkertijd moet er worden zorggedragen voor een kwalitatieve en ‘on brand’ bewegwijzering.

Sinds 10 september 2016 rijden er elektrische treintjes tussen De Morspoort garage, Naturalis en de binnenstad van Leiden. Hiermee worden bezoekers vanuit Naturalis verleid om ook de binnenstad van Leiden te bezoeken.

Doelstelling In de stad geregisseerd visueel zichtbaar maken wat het in de etalage heeft liggen op het gebied van Kennis & Cultuur.

De treintjes stoppen op diverse plekken in de binnenstad. Het T. rex treintje is in 2016 bestickerd met de T. rex. Het idee is om de treintjes te bestickeren op basis van de verschillende themajaren (De Stijl in 2017, Water in 2018, Rembrandt in 2019 en Pilgrims in 2020). Op deze manier beleven bezoekers als het ware meteen het themajaar.

Doelgroepen: Bewoners, Bezoekers, Bedrijven Boodschap Leiden bruist van de evenementen, festivals, symposia op het gebied van Kennis & Cultuur. Hoe • Betrokkenheid bij opzet en realisatie banieren in het centrum • Betrokkenheid bij opzet en realisatie bewegwijzering in het centrum • Actieve lobby richting gemeente, cultuur- en kennispartners voor het realiseren van landmarks, stadsaankleding • Realiseren van een (binnen)stadsredactie Rapportage/resultaten > KPI’s (kwalitatief en kwantitatief) • Bekendheid met landmarks en de inzetmogelijkheden daarvan bij partners • Geregisseerde citydressing en dito herkenbaarheid 19

City Hospitality

Dr es s

ing

es Ci ty

ho s te ss

Ci ty

re int je

T. re xt

en tre tC pa Ex

ijn Le id en VV V Le id en Elea rn ing

Mijn Leiden Met deze halte wil Leiden nieuwe Bewoners, maar ook bestaande Bewoners, werknemers bij Leidse Bedrijven en Talenten incl. expats hun stad laten leren kennen. Wat weet jij van Leiden? Nieuw in Leiden? Hoe goed ken jij Leiden? Leiden Marketing initieert 4x per jaar een dag waarin de verschillende (potentiële) bewonersgroepen Leiden op een andere manier ontdekken. Doelstelling Bewoners, werknemers, Talenten tot ambassadeur van Leiden maken, waarbij ‘the word of mouth’ van hen anderen gaat inspireren Leiden te bezoeken en het imago van Stad van Ontdekkingen versterkt. Doelgroep: Bewoners, Bedrijven en Talenten Boodschap Meerledig, afhankelijk van de doelgroep. Een eerste kennismaking met Leiden of leer Leiden beter kennen. Hoe • 4 x per jaar een ontdekkingsreis door Leiden organiseren op basis van inschrijving • Actie/campagne met hotels opzetten waarbij bewoners kennis kunnen maken met de hotels in Leiden (en regio) en regiobewoners met Leiden • 4 thema’s koppelen en communiceren via de Uitagenda, social media, pers en PR • Koppeling maken naar de e-learning 20

• ‘Goodie bag’ meegeven met kortingsvouchers voor leuke plekken in de stad • Mogelijke thema’s: - Wat is het Leiden Bio Science Park? Wat gebeurt hier precies? Incl. bijv. een bezoek aan Training Facility Center. - Ongewone stadswandeling door Leiden, incl. een bezoek aan het ‘zweetkamertje’, kamer van de Burgemeester, Leids Handelshuis, plekken waar je nooit komt! - Themawandelingen gekoppeld aan de themajaren: Pilgrimwandeling voor beginners, stap in de Leidse voetsporen van de jonge Rembrandt, etc.

5e Binnenvestgracht

Opnames Cityfilm op de Witte Singel bij Sterrewacht Leiden

s ur 50 Plu sB e

Hu iss tijl

ws br ie Ni eu

da en t ag Ui

.n l

Le id en

So cia l

Welke generieke instrumenten gebruikt Leiden Marketing om de stad te ‘branden’ en haar doelgroep aan zich te binden en ermee te communiceren? Een aantal traditionele haltes behoeft geen toelichting, de overigen leggen we nader uit.

ed ia

4.1.2 Leiden City Branding

tyfi

City Branding

Cityfilm In een onderscheidende Cityfilm wordt Leiden op een artistieke en nontraditionele wijze filmisch getoond. Het visitekaartje van Leiden! De film is voorzien van muziek op maat door de Leidse formatie Kraak & Smaak. Doelstelling Inspireren en enthousiasmeren van (toekomstige) Bezoekers en Bewoners door ze aan de hand van mooie beelden door een ander Leiden te nemen. Doelgroep: Bezoekers, Bedrijven en Talenten Hoe • Film kosteloos ter beschikking stellen aan partners en Bedrijven • Homepage leiden.nl • Videowall van de VVV Leiden • Social media • YouTube • In hotelkamers • Haagwegbusjes, T. rex trein • Via partners als intro, welkomstfilm in presentaties, beurzen, open dagen en meer Timing: Hele jaar door Rapportage/resultaten > KPI’s (kwalitatief en kwantitatief) • Aantal vertoningen op YouTube en leiden.nl • Partnervraag 23

Social media Een uitgebreide toelichting rondom de social media strategie wordt gegeven in het hoofdstuk PR & social media (hoofdstuk 7). Op deze lijn een kort overzicht van de status per online kanaal. Social media kanalen: • Twitter: @Ontdek Leiden • Facebook Leiden • Instagram Leiden • YouTube Stad van Ontdekkingen • LinkedIn Leiden Marketing

(5.800 volgers) (18.000 likes) (3.800 volgers) (264) (619)

Lichtjesparade Nieuwe Rijn

s ur 50 Plu sB e

Hu iss tijl

ws br ie Ni eu

da en t ag Ui

.n l

Le id en

So cia l

Het websitebezoek neemt zowel in unieke bezoekers als in aantallen maandelijks toe. Sinds de splitsing is gemaakt tussen gemeentelijke informatie en recreatief Leiden is het bezoek aan de site alleen maar gestegen.

ed ia

Leiden.nl

tyfi

City Branding

(gebruiksvriendelijker/efficiënter) en verleiden tot het bezoeken van meer pagina’s om zo de verblijfsduur op de site te verhogen. Op dit moment is de gemiddelde verblijfsduur 2 minuten, waarbij ruim 3 pagina’s per bezoeker wordt bekeken. Doelgroep: De Bezoeker en de Bewoner

Vanaf leiden.nl wordt verder gelinkt naar enkele doelgroepsites: leidenconventionbureau.nl, expatcentreleiden.nl, ondernemeninleiden.nl, leiden.nl/studeren, hotelsvanleiden.nl

Boodschap: Leiden bezoeken en beleven? Avondje uit of lekker eten? Alle informatie over recreatief Leiden is te vinden op Leiden.nl! Hoe • Leiden laten spreken door het gebruik van grote beelden en video’s • Het aanbod van een complete Uitagenda • Meer actieve integratie met social media (Facebook, Twitter, Instagram & YouTube) • SEO (Search Engine Optimalisation) en SEA (Search Engine Advertising). • Meertalig (Nederlands, Engels, Duits) • Diverse landing pages conform de themajaren. Zie voor 2017: Leiden.nl/ destijl Timing: Hele jaar door

Doelstelling Leiden.nl is dé officiële, betrouwbare en onmisbare plek waar Bezoekers (nationaal en internationaal) en Bewoners naar toe gaan voor informatie en inspiratie over de stad. De website moet geoptimaliseerd worden

Rapportage/resultaten > KPI’s (kwalitatief en kwantitatief) • Verhogen bezoekersaantallen (zowel nationaal als internationaal) • Verhogen verblijfsduur op de pagina’s • Verhogen van het aantal te bezoeken pagina’s • Onderzoek: enquêtes onder websitebezoekers en intensieve webanalyse 25

Uitagenda De meest complete (online) Uitagenda van Leiden. Met alle informatie over evenementen, concerten, musea, lezingen, exposities, theater, bioscopen, festivals en meer.

• Banners op partnersites met link naar Uitagenda op leiden.nl • Nieuwsbrief naar de Leidse studentenverenigingen i.v.m. de Leidse &cultuurkaart Timing: Hele jaar door

Doelstelling Ook voor avondjes uit en weekendtips, is Leiden.nl de aangewezen site met de meest complete Uitagenda van de stad. Boodschap Wie wil weten wat er in Leiden te doen is, kijkt op leiden.nl. Doelgroep: Bewoners, Bezoekers (nationaal), Talenten, Bedrijven Hoe • Uitagenda prominent op leiden.nl (Uitagenda visueel zichtbaar maken in welke categorie ze horen) • Maandelijkse fysieke Uitagenda (oplage 10.000) met selectie en verwijzing naar leiden.nl • Advertentiecampagne huis-aan-huiskranten • Buitenreclame (abri’s) en digitale schermen campagne i.s.m. Boomerang • Digitale nieuwsbrief Uit in Leiden (wekelijks 5.000 adressen) • Facebook campagne • Google Adwords campagne • Flyer verspreiding via horeca en cultuurzak

Rapportage/resultaten > KPI’s (kwalitatief en kwantitatief) • Onderzoek: enquêtes onder websitebezoekers • Verhoging bezoekersaantallen online Uitagenda • Verhoging verblijfsduur en CTR (Click Through Ratio) op leiden.nl

De meest complete Uitagenda vind je op

50 Plu sB e

ve Hu iss tijl

ws br ie Ni eu

da en t ag Ui

.n l

Le id en

So cia l

Doelgroep: Bezoeker, Bewoner, Talenten, Bedrijven

Leiden Marketing verzorgt en distribueert nieuwsbrieven met verschillende boodschappen en voor verschillende doelgroepen op regelmatige basis. Een overzicht: Uit in Leiden nieuwsbrief (5.000 abonnees) per week (target 8.000) Zakelijke evenementen & congressen

ed ia

Nieuwsbrieven

tyfi

City Branding

Rapportage/resultaten > KPI’s (kwalitatief en kwantitatief) • Stijging van het aantal abonnees per nieuwsbrief (zie targets) • OR (Open Ratio) > welk percentage van de ontvangers opent de nieuwsbrief? • CTR (Click Through Ratio) > wordt er doorgeklikt om verder te lezen? • Onderzoek onder abonnees

(1.000 abonnees) per kwartaal (target 1.500)

Ambassadeursnieuws (115 abonnees) per half jaar (target 150) Expat Centre Leiden (1.026 abonnees) per maand (target 5.000) In kwartaal 4 van 2016 is voor de eerste keer de nieuwsbrief ‘Groeten uit Leiden’ verstuurd. Deze nieuwsbrief wordt elk kwartaal verzonden naar e-mailadressen die verzameld zijn op beurzen als de 50PlusBeurs, Uitmarkt, etc. De nieuwsbrief richt zich op nationale bezoekers en bericht over hotelaanbiedingen (verwijzend naar hotelsvanleiden.nl), tentoonstellingen/evenementen en leuke wetenswaardigheden. Op dit moment bestaat de database uit zo’n 2.000 abonnees. Doelstelling Informeren van de lezer en het verhogen van de doorklik (click through) naar de websites. 27

Doelstelling Alle partners (en breder) van Leiden Marketing gebruik laten maken van het stadslogo ‘Leiden, Stad van Ontdekkingen’. Het logo is van ons allemaal, van de stad en zou om de herkenbaarheid te vergroten bij al onze doelgroepen standaard een plek moeten krijgen in alle partneruitingen (website, nieuwsbrieven, outdoor reclame, etc). Boodschap Wij zijn een Stad van Ontdekkingen! Of het nu om een cultuurfestival of kennissymposium gaat, in Leiden ontdek je het. Kijk maar, samen laten we dat zien door het gebruik van het stadslogo. Hoe Juiste toepassingen van het logogebruik door onze partners. Rapportage/resultaten > KPI’s (kwalitatief en kwantitatief) • Breed gedragen gebruik van het stadslogo Leiden, Stad van Ontdekkingen door stadspartners • Herkenbaarheid bij de ontvangers

Intocht Sinterklaas

Zaterdag 19 november

Huis van Sinterklaas

Zondag 20 november t/m zondag 4 december

ur 50 Plu sB e

Hu iss tijl

ws br ie Ni eu

en t ag

In 2016 heeft Leiden Marketing de huisstijl van Leiden, Stad van Ontdekkingen aangepast en geïntroduceerd bij partners.

Huisstijl

.n l

Le id en

ed ia m So cia l

tyfi

City Branding

50PlusBeurs Leiden neemt deel aan de 50PlusBeurs in de Jaarbeurs Utrecht. De 50PlusBeurs is de grootste beurs voor actieve 50plussers ter wereld met ruim 600 stands in 5 hallen en goed voor 100.000 bezoekers met een gemiddelde leeftijd van 62 jaar.

Timing: September Rapportage/resultaten > KPI’s (kwalitatief en kwantitatief) • Verzamelen e-mailadressen door middel van een ludieke actie (verhogen van het aantal abonnees naar 5.000 Groeten uit Leiden nieuwsbrief) • Meetbaar maken van bezoekersaantallen door kortingsvouchers in folder

Doelstelling Inspireren en enthousiasmeren van toekomstige senioren Bezoekers door ze te vertellen over Leiden en de mogelijkheden voor een dagje uit/ weekendje weg. Doelgroep: Senioren Bezoekers (nationaal) 50/60+ Boodschap Een intieme compacte historische stad met wel 13 musea, allemaal op loopafstand van elkaar! Wie niet kan of wil lopen, pakt de ‘T. rex trein’ om een van de vele exposities of tentoonstellingen te bezoeken. Combineer een museumbezoek met een overnachting en theatervoorstelling. Leiden biedt het allemaal. Hoe • Opvallende standbouw met een herkenbare Leiden ‘look & feel’ • Ludieke actie om publiek te trekken • Het ontwikkelen van een eigen 50PlusBeursfolder voorzien van een meetbare actie gericht op conversie • Actieve communicatie op social media • In samenwerking met partners (hotels, musea, rederijen, etc.) 29

Remise

lei n Le id sC ol leg e Ke nn isc en tru m Kn ip se ld ien st LM Ni eu ws br LM ief tw itt er

Le id sc he P

4.1.3 Remise In de Remise staat het contact met de ‘achterban’ centraal. Hierin worden alle communicatievormen benoemd waarmee partners geïnformeerd en geïnspireerd worden, de business2business communicatie.

Leidsche Plein Het Leidsche Plein vindt vier keer per jaar plaats op telkens een inspirerende locatie binnen Leiden en is hét platform voor informatie uitwisseling, kennisdeling en discussie van, voor en met partners van de stad. Het Leidsche Plein is met een gemiddeld aantal aanwezige partners van 80 - 100, uitgegroeid tot een volwaardig netwerkevenement voor en door decisionmakers en influencers in groot Leiden. Doelstelling Het nauw betrekken van onze partners bij elkaar, de stad en de activiteiten van Leiden Marketing. Draagvlak en betrokkenheid creëren voor city- en regiomarketingactiviteiten. Het initiëren en activeren van samenwerking en het agenderen van on-brand activiteiten. Doelgroep: Partners Leiden Marketing en genodigden. Boodschap Het Leidsche Plein is de plek waar partners de laatste updates en ontwikkelingen in de stad horen! Daarnaast is het hèt netwerkplatform voor alle bij Leiden Marketing aangesloten partners. 30

Hoe • Vaste onderdelen: partner pitches, Leiden Fast Forward, interactieve discussie, key note spreker • Na iedere editie volgt een digitale terugblik met foto’s en presentaties • Het Leidsche Plein blijft verrassen en vernieuwen Timing: Vier edities per jaar, waarvan de laatste het Leidsche Plein XXL is.

Leids College! In 2017 biedt Leiden Marketing drie kennisworkshops aan. Het thema van die kennisworkshops ligt in het verlengde van thema’s als de Belgische markt, een workshop blogging/storytelling of LinkedIn voor de zakelijke markt. Met deze workshops – gegeven door gastsprekers – krijgen partners meer inzicht in het Nederlandse of internationale media-, zakelijke en/of trade landschap. Doelstelling De partners van Leiden Marketing ondersteunen met pr- en marketing expertise, zodat eigen pr- en marketingcampagnes beter kunnen worden ingezet. Hoe • Drie keer per jaar een kennis workshop op het gebied van trade, marketing en pr • Locatie kan bij Leiden Marketing zijn of roulerend bij een van de partners • Gastspreker/expert geeft een ‘Leids College’ Zie voor het zakelijke Leids College de halte op de ‘Conventionlijn’ Timing: 3 keer per jaar Rapportage/resultaten > KPI’s (kwalitatief en kwantitatief) • Partnerwaardering • Partnerinteresse

Remise

Leiden Marketing Update (nieuwsbrief ) Iedere maand verstuurt Leiden Marketing een update naar partners/achterban met de ondernomen of te ondernemen activiteiten van Leiden Marketing. Aantal abonnees: 450. Doelstelling Informeren van de partners en achterban over de activiteiten en ontwikkelingen van Leiden Marketing. Doelgroep: Partners en achterban van Leiden Marketing Boodschap Update over hetgeen Leiden Marketing onderneemt, ontwikkelt. Rapportage/resultaten > KPI’s (kwalitatief en kwantitatief) • Stijging abonnees • OR (Open Ratio) > welk % van de ontvangers opent de nieuwsbrief? • CTR (Click Through Ratio) > wordt er doorgeklikt om verder te lezen? • Waarderingsonderzoek

lei n Le id sC ol leg e Ke nn isc en tru m Kn ip se ld ien st LM Ni eu ws br LM ief tw itt er

Le id sc he P

@Leiden Marketing (Twitter)

Doelstelling Het informeren van de partners en achterban over de activiteiten van Leiden Marketing, nieuws van partners, economische cijfers, actualiteiten en zakelijke artikelen. Rapportage/resultaten > KPI’s (kwalitatief en kwantitatief) • Vergroten van bereik • Stijging van het aantal volgers en likes (actueel: 968 volgers)

Kenniscentrum (Onderzoek/statistiek)

Knipseldienst

Leiden Marketing ontwikkelt zich tot een kenniscentrum voor de Leidse regio, met duiding van relevante onderwerpen en antwoorden op belangrijke vragen. Daarnaast wordt er eigen onderzoek verricht, worden er onderzoeken afgenomen en gezocht naar kansen tot het profiteren van bestaande onderzoeken middels eigen vragen.

Leiden Marketing beschikt over een knipseldienst om zo ‘vrije publiciteit’ te kunnen meten en er een zichtbaarheidswaarde aan te kunnen koppelen.

Doelstelling Leiden Marketing is hét kenniscentrum als het gaat om statistieken, trendrapporten, analyses, cijfers, deelrapporten en meer. Ook partneronderzoeken en gemeentelijke onderzoeken die openbaar zijn worden hierin meegenomen. Doelgroep: Partners Hoe • Cijfers, onderzoeken en statistieken opvragen • Up-to-date houden • Periodiek aanbieden aan partners in de vorm van een ‘dashboard’ of via een nieuwsbrief • Bestaande onderzoeken van partners worden in beeld gebracht en waar relevant en mogelijk gecombineerd Timing: Hele jaar door Rapportage/resultaten > KPI’s (kwalitatief en kwantitatief) • Gebruik door partners • Het delen van eigen onderzoeken door partners

Doelstelling Het meetbaar maken van vrije publiciteit op basis van de inspanningen van Leiden Marketing en/of partners. Hoe • Het op basis van vooraf gedefinieerde steekwoorden publicaties van voor Leiden relevante artikelen inzichtelijk maken door een kwartaaloverzicht • Gegenereerde vrije publiciteit vertalen naar waarde als resultaat van een persbericht, interview, evenement e.d. Timing: Hele jaar door Rapportage/resultaten > KPI’s (kwalitatief en kwantitatief) • Aantal gegenereerde relevante knipsels • Gegenereerde exposure value

Burcht van Leiden stadswandeling Chinese Delegatie

s St ed en ba nd en Tr ad eb ew er ki n g

Pa s

Ho lla

aj a

nt re Th em

Ce pa t Ex

lg ië Be

Du its

l an d Internationaal

4.2 Leiden Internationaal

Expat Centre

Het inkomend toerisme is een belangrijke groeisector binnen de Nederlandse economie. Sinds 2000 is het aantal internationale bezoekers blijven stijgen en de verwachting is dat Nederland in 2020 zo’n 16 miljoen internationale bezoekers mag verwelkomen. Uit Duitsland komen jaarlijks bijna 4 miljoen bezoekers, terwijl het meerdaags bezoek vanuit België ook meer en meer toeneemt. Leiden bewerkt actief twee voor Nederland belangrijke markten, te weten Duitsland en België. Wanneer zich kansen aandienen met voldoende private (financiële) participatie, zijn ook activiteiten richting andere landen mogelijk.

Doelstelling • Dienstverlening en informatieverstrekking aan buitenlandse kenniswerkers waarbij de dienstverlening vier fasen biedt: Coming to, Settling in, Living in en Leaving to. • Voor bedrijven en gemeenten is het regionale Expat Centre een kennisplek om op de hoogte te blijven van nieuwe trends en ontwikkelingen. • Het ‘branden’ van de regio als aantrekkelijke vestigingsplaats voor internationale bedrijven. Doelgroep: Bedrijven en Talenten.

Daarnaast richt Leiden zich met de organisatie van bepaalde themajaren op heel specifieke buitenlandse doelgroepen. Zo zal er tijdens het themajaar Pilgrims 2020 marktbewerking plaatsvinden richting met name de USA en in mindere mate op de UK.

Duitsland België Verenigd Koninkrijk Verenigde Staten Frankrijk Italië Polen Spanje China Zwitserland Bron: CBS

Boodschap Het Expat Centre helpt internationals en hun werkgevers aan informatie vòòr en tijdens het verblijf in Leiden en faciliteert het formele traject. Hoe • Gemeente Leiden, afdeling burgerzaken, verzorgt op het Expat Centre de afgifte BSN voor Leiden, Oegstgeest, Voorschoten, Leiderdorp, Zoeterwoude en Katwijk • Professionele dienstverlening aan de balie over hoe de Leidse regio te gebruiken (huisvesting, regelgeving, voorzieningen, verenigingen, scholen) • Aanbieden informatie en formulieren voor de ‘formalities’ (belastingen, verzekeringen, registraties, etc.) • Ontwikkelen van een informatieproduct voor werkgevers ten behoeve van nieuwe medewerkers 35

• Lanceren nieuwe website www.expatcentreleiden.nl • Maandelijkse nieuwsbrief • Actieve inzet van PR en social media • E-learning verdiepingsmodule Engelstalige cursus om Leiden beter te leren kennen • Het ontwikkelen van een welkomstpakket voor nieuwe expats • Het uitbrengen van een zesmaandelijkse nieuwsbrief aan bedrijven en HR medewerkers • Het bieden van een netwerk (home-away-from-home) door het organiseren van sociale activiteiten Timing: Hele jaar door

Duitse markt In 2016 is de Duitse markt i.s.m. het NBTC op een directe manier (Business to Consumer) bewerkt. De campagne is tweeledig en bestond uit een kust/citybreakcampagne, verdeeld over twee momenten, één in het voorjaar en één in het najaar. Op het moment van deze publicatie zijn de resultaten van de campagne nog niet bekend. In 2017 heeft Leiden Marketing de intentie om de directe Duitse marktbewerking voort te zetten. Bij succes van de huidige campagne zal Leiden Marketing de ingeslagen weg op de Duitse markt continueren, ook in samenwerking met kustpartners als Noordwijk Marketing en Katwijk Marketing, waarbij de regio elkaar versterkt en toch de eigen identiteit bewaakt. Inmiddels zijn alle websites en overige nrw hebt ab materialen innrw het Duitshebt vertaald,ab waarmee leiden ist im sommer ein echter GünstiG in alle HimmelsricHtunGen Leiden nog inspeelt op de ‘custourlauber-traum für jeDesbeter buDget Das passenDe angebot mer journey’ van de Duitse consument. Anzeigen-Sonderveröffentlichung

Rapportage/resultaten > KPI’s (kwalitatief en kwantitatief) Verhoging van het aantal expats in database (+ 20%) Verhoging van het aantal adviesgesprekken (+ 15%) Verhoging van het websitebezoekers (+ 10%) Verhoging van het aantal nieuwsbriefabonnees (+ 25%) Verhoging van het aantal likes en volgers via social media (+ 150%) Verhogen van het aantal expat partners

15. Mai 2016

eurowinGs startet Durch

Egal, ob Städtetrip oder Strandurlaub, Kurz- oder Langstrecke – Eurowings bietet für jeden Anlass und für jedes Budget den richtigen Flug: Seit vergangenem Herbst am Markt, steuern die Lufthansa-Tochter und ihre Part-

nerairlines mehr als 130 Ziele in ganz Europa an. Dazu kommen attraktive Ferndestinationen, zum Beispiel in die USA, in die Karibik oder nach Thailand. Eurowings ist die erste Fluggesellschaft im Herzen Europas, die das Low-Cost-Modell für die Langstrecke nutzt – und das er-

folgreich. Eurowings-Langstreckenflüge stehen bereits hoch im Kurs. Zahlreiche Strecken sind ausgebucht, die Auslastung liegt bei mehr als 90 Prozent. Das Streckennetz soll in den nächsten Wochen und Monaten kontinuierlich erweitert werden. Bangkok und Phuket in Thailand,

Puerto Plata und Punta Cana in der Dominikanischen Republik sowie Mauritius werden bereits angeflogen, Boston (1.6.) und Miami (1.9.) in den USA kommen hinzu. Mit dem interkontinentalen Streckennetz wächst auch die Eurowings-Langstreckenflotte: von derzeit zwei Airbus A330 auf

sechs Flugzeuge dieses Typs bis Ende des Jahres. Auch die Zahl der Mitarbeiter steigt: 700 neue Mitarbeiter sollen eingestellt werden, vor allem Flugbegleiter und Piloten. Noch mehr Marktanteile will man durch neue, innovative Bordprodukte auch auf den Kurzund Mittelstrecken gewinnen: So

wird ab Sommer das Bordunterhaltungsprogramm über eigene Smartphones oder Tablets auf der A320 Flotte eingeführt – mit einer attraktiven Auswahl an Filmen, Musik und Spielen. Ab der zweiten Jahreshälfte 2016 wird die Flotte sukzessive mit Internet an Bord ausgestattet.

Doelstelling san Francisco live erleben! Stimuleren van awareness (opbouw van Die schönsten Fernziele ganz nah het imago Leiden, Stad van Ontdekkingen, cultuurstad dichtbij strand en zee) en het genereren van conversie voor Leiden. Het verhogen van het aantal Duitse bezoekers aan Leiden als gevolg van de marketingactiviteiten. Die viertgrößte Stadt Kaliforniens zählt zweifellos zu den schönsten Städten der Welt. Touristische Hauptattraktion ist die Golden Gate Bridge. Die berühmte Hängebrücke überspannt die malerische Bucht. Es gibt hier sogar einen Fußgängerweg, und auf der westlichen Seite sind zudem Fahrräder zugelassen. Unbedingte Sightseeing-Klassiker in „Frisco“ sind auch die viktorianischen Häuser und natürlich die Gefängnisinsel Alcatraz. Das berüchtigte ehemalige Zuchthaus liegt auf einer Insel inmitten der San Francisco Bay. Einige der meistgesuchten Schwerverbrecher der USA

Anzeigen-Sonderveröffentlichung

für scHatzsucHer unD entdecker

James Bond Island, Phang Nga, Thailand

Golden Gate Bridge, San Francisco

saßen hier ein. Die Besichtigung von Alcatraz ist nicht nur spannend – sie beinhaltet auch eine herrliche Bootsfahrt über die Bucht und wieder zurück. Nicht verpassen sollte

man eine Fahrt mit den Cable Cars. Die Wagen befördern die Menschen bereits seit dem späten 19. Jahrhundert durch San Francisco. Sie laufen auf Schienen und werden

von einem Stahlseil gezogen, das unter der Erde verläuft. Vom Düsseldorfer Airport aus geht’s nonstop nach San Francisco sowie in andere wichtige US-Metropolen.

Ob die Dominikanische Republik in der Karibik, Miami im US-Sonnenstaat Florida, Phuket in Thailand oder aber Mauritius im Indischen Ozean – Sie alle gehören bei Umfragen zu den Lieblings-Urlaubszielen der Deutschen. Von den Flughäfen in NRW sind diese und viele andere

Traumdestinationen schnell und bequem zu erreichen. Die Wiege des Tourismus in der Dominikanischen Republik liegt zweifellos in Puerto Plata. Mit ihrer wunderschönen Altstadt präsentiert sie sich als strahlender Mittelpunkt „der Bernsteinküste“ an der Nordküste des Karibikstaates. Hier erwarten den Urlauber von Palmen gesäumte Traumstrände mit allerfeinstem Sand, ein türkisblau strahlendes Wasser sowie luxuriös gestaltete Hotelanlagen mit großzügigen Pools und exotischen Gärten. Bei einem Amerika-Urlaub gehört ein Aufenthalt in Miami sicher zu den absoluten Highlights. Hier gibt es nicht nur Strand, Meer und Palmen, sondern auch ultra-angesagte Clubs, faszinierende Art Déco-Architektur und tolle Möglichkeiten für einen spannenden Shoppingbummel durch riesige Einkaufszentren. Auch als Ausgangspunkt zur Entdeckung der Florida Keys und der Everglades ist Miami Beach geradezu optimal. Lange weiße Sandstrände, das kristallklare Wasser, die spek-

takuläre Kulisse aus riesigen viele Deutsche besonders beKalksteinfelsen und auch die liebt. Ruhe und Entspannung unendliche Gastfreundlichkeit für gestresste Seelen stehen der Einheimischen machen hier im Vordergrund. Phuket zu einem tropischen Ferienparadies. Reisende, die ein ausgelassenes Nachtleben suchen, sind am Patong Beach bestens aufgehoben. Andere Regionen sind weit weniger belebt und bieten dafür mehr Möglichkeiten für Wassersport und zum Relaxen. Auch Mauritius gilt als eine der weltweit malerischsten Inseldestinationen. Das angenehme Klima und die große Auswahl an Hotels und Resorts machen die Insel als Fernreiseziel für Mit 22,5 Millionen Passagieren im letzten Jahr – der sechste Passagier-Rekord in Folge! – ist Düsseldorf der Zeiten! Insgesamt werden dann bedeutendste Flughafen in 590 nationale und internationale Nordrhein-Westfalen. Aussteller mit 130 Caravan- und Im neuen Sommerflugplan steReisemobilmarken ihre aktuellen hen 130 Interkontinentalflüge Modelle in zwölf Hallen sowie pro Woche zu 25 Zielen, so viedem Freigelände präsentieren. le wie noch nie. Auch auf den Kurz- und Mittelstrecken wurde das Angebot noch einmal deutlich gesteigert. Insgesamt enthält der Sommerflugplan jetzt 190 Ziele in fast 50 Ländern; 65 Airlines starten und landen aktuell vom Flughafen der Landeshauptstadt aus.

Hotspot für freizeitaktive

Nichts ist schöner als zu verreisen – außer vielleicht die Vorfreude darauf! Viele Reisemessen in NRW laden auch 2016 dazu ein, in Urlaubsträumen zu schwelgen. Hier kann man sich über beliebte Reiseziele informieren und neue Ideen für die schönste Zeit des Jahres sammeln. Die nächste große Reisemesse in NRW ist der 55. Caravan Salon vom 27.8. bis 4.9. – es wird der größte Caravan Salon aller

15. Mai 2016

airport im höhenflug

Leiden

schneller ans ziel mit Dem ice Mit dem ICE International ist man in kürzester Zeit im Nachbarland. Eingestiegen in Köln oder Düsseldorf geht’s direkt nach Amsterdam oder Utrecht. Die Fahrt in Hollands Hauptstadt ab Köln dauert knapp über 2,5 Stunden. Leiden ist vom Zwischenstopp in Utrecht in weniger als 30 Minuten zu erreichen. Mit dem Sparpreis Europa kann man in jede holländische Stadt ab 14 Euro (z.B. ab Köln oder Düsseldorf) in der zweiten Klasse reisen. Mit der BahnCard 25 erhalten Reisende zusätzlich 25% Rabatt auf den Sparpreis Europa. Weitere Infos und Tickets im Sparpreis-Finder in der DB Navigator-App oder unter www.bahn.de/holland.

Lebendig, weltoffen, voller neuer interessanter Eindrücke präsentieren sich Hollands Städte und sind dabei meist nur einen Katzensprung von Nordrhein-Westfalen entfernt. Ein Kurztrip über die Grenze

malerisches utrecHt Utrecht eignet sich gera- blicken. Unter dem Domplatz dentenstadt auch sehr lebendig dezu ideal für einen Kurzur- befindet sich die erlebnisreiche sein kann, spiegelt sich in den laub – unter anderem we- Ausgrabungsstätte, die einen vielen coolen Cafés, Bistros gen der romantischen und Einblick in die 2000-jährige Ut- und Kneipen wider. Infos unter historischen Stimmung, die rechts erlaubt. Dass die Stu- www.besuch-utrecht.de man hier überall spüren und erleben kann. Im Frühling und Sommer sitzt man besonders gut auf den Terrassen an den alten Grachten. Brennt die Sonne vom Himmel, kann man hier die Beine ins kühle Nass tauchen und den vorbeifahrenden Booten zusehen. Vom majestätischen Domturm aus, um den herum die Universität von Utrecht errichtet wurde, lässt sich fast Utrecht die gesamte Provinz über-

ist perfekt, um ein paar Tage zu entspannen und neue Energie zu tanken. Nicht nur Amsterdam, Den Haag, Arnheim, Rotterdam oder die Domstadt Utrecht sind eine Reise wert. Vor allem Leiden – nah am Meer gelegen – gilt

als eine Perle Hollands und noch weitestgehend unentdeckter Schatz. Die Geburtsstadt von Rembrandt besitzt eine reiche Geschichte und beinhaltet u.a. die älteste Universität der Niederlande. Allein im Zentrum warten 2800

denkmalgeschützte Gebäude darauf bestaunt zu werden. Das geht sowohl zu Fuß, mit dem Fahrrad, als auch mit dem Boot. Leiden besitzt ein Grachtennetz, das mehr als 28 Kilometer misst und von 88 Brücken überspannt wird.

Im Sommer herrscht auf den Grachten ein großer Andrang von Booten. Das Spektakel lässt sich gut von einer der schwimmenden Terrassen direkt an den Ufern der Grachten beobachten. Infos unter www.leiden.nl

s St ed en ba nd en Tr ad eb ew er ki n g

Pa s nd

Ho lla

Th em

aj a

nt re Ce pa t Ex

lg iĂŤ Be

Du its

l an d Internationaal

Doelgroep De stedentripper, levensgenieter die leuke nieuwe ervaringen wil opdoen, maar ook de meer traditionele familie die zoekt naar veiligheid, tradities, local flavour in de provincies Nordrhein-westfalen en Niedersachsen. Boodschap Maak kennis met veelzijdig Leiden, Stad van Ontdekkingen, cultuurstad vlakbij de zee en het strand! Voor een mooie citybreak of dagbezoek vanuit de kust. Hoe Voortzetten van de B2C campagne in de Duitse markt, binnen de genoemde deelgebieden samen met het NBTC en mogelijk de kustregio. Marketingcampagnes kunnen bestaan uit samenwerkingen met de Deutsche Bahn, advertising, samenwerkingen met online portals, advertorials en PR. Timing: Voor- en najaar Rapportage/resultaten > KPIâ&#x20AC;&#x2122;s (kwalitatief en kwantitatief) Het vergroten van de spontane bekendheid van Leiden bij de Duitse toerist. Verhoging van het aantal Duitse verblijfstoeristen in Leiden en tegelijkertijd het stimuleren van dagbezoek (vanuit de kustregio) > percentage baseren op de investering.

Belgische markt In 2016 heeft Leiden Marketing de Belgische toeristische markt voorzichtig afgetast op PR gebied. De resultaten daarvan laten zien dat deze markt voor Leiden een interessante groeimarkt kan zijn. In 2017 wil Leiden Marketing hier de eerste stappen zetten op een marktbewerking, zodat er meer Vlamingen ‘goesting’ krijgen om hun ‘valies’ te pakken met een paar ‘kleedjes’ en een tripje naar Leiden zullen ondernemen. Doelstelling Het verleiden van de Vlaamse bezoeker om zich boven de Brabantse provinciegrenzen te begeven richting Leiden voor een citybreak/ meerdaags bezoek. Doelgroep De actieve Vlaamse bezoeker met interesse in cultuur, gastronomie, musea maar ook met interesse in fietsen en wandelen (richting kust). Boodschap Leiden is een compacte, intieme en gezellige universiteitsstad met een rijke historie, dichtbij zee, waar het heerlijk toeven is. Genieten van de musea, fietsen naar het strand en dineren in de lekkerste restaurants. Hoe • Bewerking van het verenigingsleven zoals Neos, Pasar, Femma, Markant, de Bond door het organiseren van een Eductour. Deze clubs organiseren vaak meerdaagse uitstapjes

• Busmaatschappijen en touroperators (Lauwers, Verhoeven, Viamundi) vragen met klanten Leiden te bezoeken • E-mailings • Deelname aan de seniorenbeurs van Neos (Netwerk van Ondernemende Senioren) • Advertorial in het blad Pasar (actief) • PR activiteiten (zie hoofdstuk PR) Timing: Hele jaar door Rapportage/resultaten > KPI’s (kwalitatief en kwantitatief) • Toename van het aantal Belgische verblijfstoeristen • Toename van het aantal opnames van Leiden in Vlaamse programma’s van touroperators, busondernemingen • Toename van het aantal Belgische bezoekers aan Leiden.nl

s St ed en ba nd en Tr ad eb ew er ki n g

Pa s nd

Ho lla

Th em

aj a

nt re Ce pa t Ex

lg ië Be

Du its

l an d Internationaal

Themajaren 2017 - 2020 Een ander internationaal aspect waar Leiden in 2017 direct mee te maken krijgt is het effect van de ingezette themajaren. Deze themajaren zullen naar verwachting zowel nationaal als internationaal grote impact op de stad hebben, mits er voldoende financiering voorhanden is om dit te kunnen uitvoeren. Alvast een blik vooruit: 2017 2018 2019 2020 2021

100 jaar De Stijl: ‘Van Mondriaan tot Dutch Design’ Waterland Rembrandt en de Gouden Eeuw Pilgrim Fathers/Mayflower400 NL Pieterskerk 900 jaar

De concepten rondom deze themajaren zullen binnen de cultuurlijn op hoofdlijnen worden uitgewerkt. Leiden Marketing heeft de ambitie om bovenstaande themajaren in gezamenlijkheid te kunnen/willen uitvoeren met het NBTC en andere Nederlandse steden met een gezamenlijke verhaallijn.

Stedenbanden De zusterband Leiden - Oxford is voor Leiden interessant vanwege de vele parallellen tussen beide steden. Zowel voor Leiden Congresstad als voor StudentenStad wordt in 2017 gekeken naar een concrete verkenning en uitwisseling op dit vlak. I.s.m. de gemeente kan gekeken worden naar het aangaan van nieuwe stedenbanden, zoals bijv. met het Belgische Leuven. Maison d’Artistes, Mick Eekhout Openlucht Museum De Lakenhal

Holland Pass/Hop on Hop off In 2015 heeft Leiden Marketing zich aangesloten bij de Holland Pass, de meest gekochte pas door toeristen die Nederland bezoeken. Meer informatie over deze pas is te vinden op: www.hollandpass.com. Holland Pass is de enige landelijke pas inclusief NS treinkaartje. Holland Pass wordt verkocht via alle grote internationale online excursie aanbieders/resellers en natuurlijk het landelijke VVV-netwerk. Doelstelling Meer toeristen die al in Nederland/Amsterdam zijn, verleiden met deze pas ook Leiden te bezoeken door het bieden van kortingen op excursies, musea e.d. Doelgroep Bezoekers: Ruim 75.000 toeristen per jaar, waaronder veel Aziaten. Rapportage/resultaten > KPIâ&#x20AC;&#x2122;s (kwalitatief en kwantitatief) Afhankelijk van de resultaten en het verkochte aantal tickets in 2017 wordt gekeken of deze samenwerking voor 2018 wordt gecontinueerd.

s St ed en ba nd en Tr ad eb ew er ki n g

Pa s nd

Ho lla

Th em

aj a

nt re Ce pa t Ex

lg ië Be

Du its

l an d Internationaal

Internationale Trade bewerking (B2B) Leiden concentreert zich de komende jaren met name op een B2C bewerking op de Duitse markt. De trade bewerking (B2B) zal wel een onderdeel zijn van de themajaren die samen met het NBTC worden opgezet, waarbij binnen het Holland merk wordt meegelift op o.a. internationale marktbewerking met trade beurzen, zoals ITB en WTM en sales missions.

• Mailings/Kennismakings/inspiratiedag/beursbezoeken • Richting Pilgrim Fathers 2020 start Leiden in 2017 een charmeoffensief richting de Amerikaanse bezoeker in nauwe samenwerking met de NBTC kantoren in de USA • Benaderen van cruise touroperators, om Leiden in het excursieaanbod gepubliceerd te krijgen. Hiermee kan het dagbezoek aan de stad gestimuleerd worden, zeker in een themajaar als Pilgrim Fathers 2020/ Mayflower400 NL

Doelstelling Leiden i.s.m. georganiseerde partners opnemen in programma’s, brochures als onderdeel van een (totaal)pakket.

Timing: Nader te bepalen

Doelgroep • Consument: Georganiseerde reiziger, zowel nationaal als internationaal, van cruisetoerist tot buspassagier. Veelal 50 plussers. • Bedrijven, touroperators

Rapportage/resultaten > KPI’s (kwalitatief en kwantitatief) • Progressie richting de themajaren als het gaat om opnames in brochures • Creëren van awareness rondom de themajaren

Boodschap Leiden is een bezoek waard! Als onderdeel van een dagexcursie voor (cruise)toeristen, voor een museumbezoek of voor een dagje of langer naar een Leids evenement zoals de kerstmarkt. Ook de themajaren met hun aantrekkelijke programma’s worden hier benadrukt. Hoe • Op de Duitse markt, zal Leiden, met beperkte inzet van middelen, de Duitse bustouroperators net over de grens willen bewerken • Op de Belgische markt wordt het georganiseerde verenigingsleven bewerkt (zie België) 41

4.3 Cultuurlijn

Signatures Festival Leiden De Signatures Cultuurweken worden vanaf 2017 in een nieuwe vorm opgezet. In plaats van een tijdsperiode van twee weken, wordt het programma in drie stukken geknipt: een hoofdprogramma in mei/juni en 2 ‘satelliet’ momenten in het voor- en najaar. Voor 2017 geldt vooralsnog alleen zomer en najaar. Met deze hervorming zal Leiden zich op cultuurgebied meer kunnen onderscheiden om zich landelijk en regionaal wezenlijk te positioneren als cultuurstad, de verdieping te zoeken in kwaliteit en tegelijkertijd zoeken naar spreiding in tijd en ruimte. De 3 signature pieces worden in een jaarprogrammering gegoten die aansluit bij de stedelijke agenda, zoals in 2017 in het themajaar De Stijl, of bij grote maatschappelijke thema’s. Doelstelling Een onderscheidend cultureel profiel van Leiden waarborgen waarbij de artistieke kwaliteit is doorontwikkeld. De signature pieces creëren op drie momenten in het jaar een urgentie om Leiden op cultureel vlak te bezoeken. Hiermee willen we een Leiden = cultuur associatie bewerkstelligen. Subdoelstelling: meer Bezoekers trekken naar deze jaarlijkse momenten en Leiden ambassadeurs creëren. Doelgroep We maken een splitsing in regionaal en nationaal. Regionaal: Bewoners, Bedrijven, Talenten binnen Groot Leiden. 42

Cu ltt uu rc am W pa int gn e W r e ek W en on de r Ci ty ca Bre m ak pa gn e

Fa th er s

r dt jaa

Pil gr im

tijl

Re m br an

rD eS jaa 0 10

Sig n Fe atu sti re va s l Na Leid en c Ku ht v n s an t& Ke nn O is PE N

Cultuurlijn

Nationaal: Bezoekers cultuurliefhebbers, Talenten Boodschap In Leiden gebeuren spannende en onderscheidende dingen op cultureel gebied. Leiden moet je in de gaten houden, daar wil je bij zijn! In 2017 zal het eerste signature piece verbonden zijn aan het themajaar De Stijl. Dit signature piece appelleert aan De Stijl en is derhalve een onderdeel van de Stijl programmering. De overige signature pieces krijgen een eigen thematiek.

Regionaal • City dressing (banieren, vlaggen, zijgevel, driehoeksborden) • Lokale abri campagne, schermen Boomerang • Storytelling via een advertorial (print) campagne in Leidsch Dagblad • Facebook advertising campagne met winacties Nationaal: marketingactiviteiten worden ontplooid binnen de nationale campagne van De Stijl. Timing: Mei/juni 2017

Hoe I.s.m. het Cultuurfonds wordt de programmering samengesteld binnen dit Stijljaar. Marketingactiviteiten worden aangewend om onder de paraplu van De Stijl de relevante signature pieces aan te jagen. In dit themajaar zullen de marketingactiviteiten zich richten op een integrale aanpak De Stijl/Signatures waarbij Signatures dus een programmering binnen het De Stijl jaar wordt.

Rapportage/resultaten> KPI’s (kwalitatief en kwantitatief) • Onderzoek (imago onderzoek/tevredenheidsenquête) • Bezoekersaantallen aan de pieces verhogen • Verhoging likes/volgers op Facebook/Twitter • Bezoekersaantallen verhogen op de landingpage Leiden.nl/DeStijl • Bezoekersaantallen

100 jaar De Stijl, van Mondriaan tot Dutch Design Leiden participeert in een samenwerking van het NBTC Holland marketing met een aantal andere grote steden en provincies (Utrecht, Den Haag, Drachten, Brabant, Gelderland) in 2017 in het themajaar ‘De Stijl, van Mondriaan tot Dutch Design’. Dan is het 100 jaar geleden dat de kunstbeweging ‘De Stijl’ door Theo Van Doesburg werd opgericht in Leiden. Samen met zijn goede vriend Piet Mondriaan stonden ze voor het opnieuw vormgeven van de maatschappij en de kunsten. 100 jaar na de oprichting vindt deze denkwijze nog steeds grote navolging in de kunsten, maar vooral ook in de architectuur en in design. In Leiden heeft een samenwerking van het culturele veld geleid tot een jaarrond programma, met een duidelijke piek in de zomer. Museum De Lakenhal programmeert een Openluchttentoonstelling op het Pieterskerkhof en Beelden in Leiden heeft haar expositie op tenminste drie locaties: de stad als decor van De Stijl. Daarnaast worden er diverse activiteiten geprogrammeerd, van lezingen tot voorstellingen, van wandelingen tot kunstwerken. Veel bestaande culturele activiteiten staan in 2017 in het teken van De Stijl. Dit jaar zullen ook de andere culturele campagnes zoals Signatures en de Cultuurcampagne in het teken staan van De Stijl, zodat alle marketingactiviteiten ingezet kunnen worden om Leiden zowel internationaal als nationaal sterk te profileren.

Cu ltt uu rc am W pa int gn e W r e ek W en on de r Ci ty ca Bre m ak pa gn e

Fa th er s

r dt jaa

Pil gr im

tijl

Re m br an

rD eS jaa 0 10

Sig n Fe atu sti re va s l Na Leid en c Ku ht v n s an t& Ke nn O is PE N

Cultuurlijn

Doelstelling • Leiden internationaal en nationaal breed op de kaart zetten onder cultuurliefhebbers. Meeliftend op het Holland merk en de nationale programmering van andere grote stakeholders, de internationale bezoeker laten kennismaken met cultuurstad Leiden • De associatie Leiden = cultuur versterken • Het doen toenemen van de bestedingen per buitenlandse bezoeker. Vakantiegangers die hun vakantie als cultuurvakantie typeren besteden gemiddeld € 287,- per verblijf meer dan de gemiddelde toeristische bezoeker • Duurzaam effect realiseren; ook na 2017 is Leiden een beleefbare ‘Stijl’ stad

Hoe • Internationale persbewerking door o.a: persreizen, journalisten uit de VS, België, Duitsland, Frankrijk en Italië bezoeken Nederland vanwege het themajaar en brengen ook een bezoek aan Leiden • Internationale trade bewerking (het themajaar is opgenomen in programma’s van buitenlandse touroperators) • Internationale marktbewerking (marketingcampagnes op o.a. Duitse, Belgische en Italiaanse markt) • Cross selling tussen alle participerende partijen aan het De Stijl jaar • Het lanceren van een eigen landingpage op Leiden.nl > Leiden.nl/destijl

Doelgroep Nationale en internationale cultuurliefhebber, waarbij de nadruk wordt gelegd op de Duitse, Belgische en Nederlandse markt.

Rapportage/resultaten > KPI’s (kwalitatief en kwantitatief) • Stijging van het aantal bezoekers uit onze doelmarkten (Duitsland en België) • Imago onderzoek Leiden, cultuurstad binnen deze markten • Effectmeting van NBTC-NIPO om te meten in hoeverre doelstellingen (Bezoekers, bestedingen) gehaald worden • Duurzaam resultaat voor Leiden

Boodschap 100 jaar geleden werd in Leiden De Stijl opgericht en dat wordt gevierd. Leiden is dé stad waar De Stijl ooit is ontstaan en daar is de stad trots op! Het gedachtegoed, ontstaan in Leiden, Stad van Ontdekkingen, is de grondlegger van 100 jaar wereldwijde vernieuwing in cultuur, architectuur en design.

Timing: Hele jaar door

Cultuurcampagne: ‘De Stijl in Leven!’ Na succesvolle cross mediale marketingcampagnes in 2015 (Persgroep en STER radio) en 2016 (T. rex TV-commercial op Discovery, NG channel en NPO1, 2 en 3) staat de cultuurcampagne 2017 in het teken van 100 jaar De Stijl. Doelstelling Leiden, Stad van Ontdekkingen positioneren als een levendige stad van cultuur. Musea en De Stijl-programmering spelen een belangrijke rol in de uitingen. Binnen deze doelstelling richt de stad Leiden zich op het imago (awareness), waar de partners zoeken naar verhalen en conversie. Doelgroep: Bezoekers en Bewoners Boodschap Leiden is geen toeval; al eeuwenlang ontwikkelen kunstenaars en wetenschappers nieuwe denkbeelden die de wereld veranderen. De oprichting van De Stijl in Leiden telt 100 jaar later nog steeds veelbelovende inzichten. Beleef het in Leiden. Hoe Voortbordurend op de campagne van 2015 en 2016 zal de cultuurcampagne in het teken van De Stijl cross mediaal zijn en een of meerdere van onderstaande elementen omvatten:

• Ca. 4 spreads in Volkskrant en Trouw • A5 full colour boekje bij titels als Max Magazine, Kunst & Cultuur en Libelle • 16 pag. groot katern in Vrij Nederland • Samenwerking met Spoor/NS, lezersaanbiedingen weekendje weg • Gerichte social media campagne • Triggerende radiocampagne op STER + dedicated tag ons • Deelname UITmarkt • Deelname 50PlusBeurs • Museumfolder • Museumpas • Free publicity genereren in diverse media Timing: Mei- september 2017 Rapportage/resultaten > KPI’s (kwalitatief en kwantitatief) • Effect- en imagometingen • Museum- en verblijfsbezoek

Nacht van Kunst & Kennis De Nacht van Kunst & Kennis verbroedert de twee pijlers cultuur en kennis binnen Leiden. Dit kennisfestival herbergt ook cultuurelementen. Voor de uitwerking van deze campagne/halte verwijzen we naar de kennislijn.

OPEN De opzet van OPEN - voorheen een cultuurfestival dat elke laatste zondag van de maand cultuur en winkelen bij elkaar bracht in de Leidse binnenstad - wijzigt. OPEN is een samenwerking van het Cultuurfonds, Centrummanagement Leiden en Leiden Marketing. Aangezien de ambitie is om de winkels in de Leidse binnenstad elke zondag OPEN te laten zijn, wordt OPEN in 2017 campagnematig ingezet als marketinginstrument. Doelstelling Leiden positioneren als cultuurstad en tegelijkertijd de binnenstadseconomie (winkeliers, horeca) stimuleren op alle koopzondagen en tijdens culturele evenementen zoals het Signatures Festival. Doelgroep Bewoners, Bedrijven en in mindere mate Bezoekers

Cu ltt uu rc am W pa int gn e W r e ek W en on de r Ci ty ca Bre m ak pa gn e

Fa th er s

r dt jaa

Pil gr im

tijl

Re m br an

rD eS jaa 0 10

Sig n Fe atu sti re va s l Na Leid en c Ku ht v n s an t& Ke nn O is PE N

Cultuurlijn

Met een marketingplan gericht op Bewoners, aandacht vragen en bewustzijn creëren. Onderdeel van dit marketingplan kan zijn: • Bezoek aan Leidenisopen.nl stimuleren > de site als domein opnemen binnen de leiden.nl site, zodat OPEN kan meeliften op de campagnes die ondernomen worden voor Leiden.nl. • Google Adwords. • Facebook & twitter campagnes > aantal likes & interactie vergroten (nu 5.000), winacties. • Flyer distributie PS Cultuurzak. • Genereren van free publicity in print, RTV (Unity, Sleutelstad en Omroep West). • Relatieprogramma voor Bedrijven, VIP ontvangsten. Timing: Hele jaar door Rapportage/resultaten > KPI’s (kwalitatief en kwantitatief) • Imago effectmeting cultuurfestival/binnenstad, Leiden is OPEN • Meer Bezoekers • Meer omzet binnenstad, tevreden ondernemers • Meer likes/volgers/interactie > betrokkenheid social media • Maandelijkse rapportage richting de ondernemers waarin activiteiten beschreven worden.

Hoe 47

Rembrandt & 2019 Rembrandtjaar In 1606 werd Rembrandt van Rijn als zoon van een molenaar in Leiden geboren. Hij groeide er op in redelijke welvaart en ontwikkelde zich in het begin van deze Gouden Eeuw tot groot kunstenaar. Geïnspireerd door Lucas van Leyden, opgejut door stad- en tijdgenoten Jan Lievens, Jan van Goyen en Jan Steen groeide hij uit tot een internationale beroemdheid. Leiden gaat de komende jaren haar beroemdste zoon zichtbaar en beleefbaar maken voor het publiek. Daarmee zal Leiden - naast Amsterdam - in de perceptie van het publiek een Rembrandt stad zijn. De stad waar hij het vak leerde, het experiment aanging en zijn talent kon ontwikkelen als gevolg van de welvaart waarin de stad zich bevond aan het begin van de Gouden Eeuw. Doelstelling • Het aantrekken van de in cultuur geïnteresseerde binnenlandse en buitenlandse Bezoeker en daarmee Leiden positioneren als (inter) nationale cultuurbestemming • Het bewust (trots) maken van de Leidenaren • Duurzaam effect realiseren • De Leiden = cultuur associatie versterken Doelgroep Bezoekers (nationaal en internationaal) en Bewoners

Cu ltt uu rc am W pa int gn e W r e ek W en on de r Ci ty ca Bre m ak pa gn e

Fa th er s

dt jaa

Pil gr im

tijl

Re m br an

rD eS

jaa 0

Cultuurlijn

Sig n Fe atu sti re va s l Na Leid en c Ku ht v n s an t& Ke nn O is PE N

er W paingtneW jaaPr ilgrim FathersCulttuurcamW akpagne ekoender City Bcraem Boodschap Rembrandt van Rijn heeft in de Stad van Ontdekkingen nieuwe technieken, verfsoorten en stijlvormen ontwikkeld. Hiermee staat hij symbool voor de vele ‘ontdekkers’ die na hem kwamen. Hoe Leiden heeft buiten de twee schilderijen in Museum De Lakenhal weinig tastbaars van het leven van Rembrandt. Dit betekent dat Leiden moet investeren in productontwikkeling, de ‘jonge Rembrandt’. Parallel daaraan moet gewerkt worden aan ‘awareness’, het aanroepen van de associatie van Rembrandt met Leiden. • Het RembrandtLAB-2: voortzetting van het RembrandtLAB i.s.m. het Rembrandthuis Amsterdam, Museum De Lakenhal, Stichting Rembrandt in Leiden en Cultuurfonds Leiden. O.b.v. uitkomsten van wetenschappelijk onderzoek naar de werken van Rembrandt, wordt kunstenaars gevraagd ‘nieuwe ontdekkingen’ te doen en deze te ontwikkelen en exposeren in het centrum van Leiden, Amsterdam en tijdens de Dutch Design Week. Zichtbaarheid, PR en educatieve trajecten dragen bij aan de awareness. • Leiden Marketing, Centrummanagement en de Gemeente hebben het huis van Rembrandt’s 1e leermeester, Jacob van Swanenburgh (16191622), gehuurd, Het Rembrandt Lokaal. Dit lokaal wordt ontwikkeld tot een plek waar Bezoekers, scholen en Bewoners alles te weten kunnen komen over het leven van Rembrandt in Leiden. • Rembrandt luchtfoto: Op 15 juli (verjaardag Rembrandt) vormen 2.000 - 3.000 personen een zelfportret van Rembrandt. De foto levert zichtbaarheid, geeft het evenement lading en het proces wordt

gefilmd en online gebracht (viraal). Het idee is om in de aanloop naar het Rembrandtjaar dit vanaf 2017 of 2018 reeds te organiseren in een jaarlijkse traditie zodat in 2019 dit evenement ‘staat’. • Rembrandt Experience: De stichting Rembrandt in Leiden, lid van de projectgroep, heeft een plan in ontwikkeling om te komen tot een Experience. Een plek waar het leven en de betekenis van Rembrandt zichtbaar worden voor Bezoekers. Leiden Marketing ondersteunt waar mogelijk in publiciteit, lobby en netwerk. • De beeltenis van Rembrandt is structureel aanwezig in alle uitingen (beursstand, website, cityguide,..), zijn verhaal is immer iconisch voor branded content campagnes. • Doorontwikkeling van de Latijnse School (2017) en Weddesteeg (2018). Beide plekken worden een ‘te bezoeken’ Rembrandt plek op een Rembrandt-route die weer verbonden is aan bijv Het Rembrandt Lokaal en Museum De Lakenhal. Timing • Continue en meerjarig • 2019 Rembrandtjaar voor ‘Holland branding’ in het buitenland (NBTC) Rapportage/resultaten > KPI’s (kwalitatief en kwantitatief) • Duurzaamheid: Leidse Jonge Rembrandt producten • Effectmeting associatie Leiden/Rembrandt • Bezoekersaantallen Rembrandt Atelier/Experience verhogen. In 2016 waren dit 1.000 bezoekers. Voor 2017 wordt gestreefd naar een verdubbeling hiervan.

Robert Walter Weir Embarkation of the Pilgrims

Cu ltt uu rc am W pa int gn e W r e ek W en on de r Ci ty ca Bre m ak pa gn e

Fa th er s

r dt jaa

Pil gr im

tijl

Re m br an

rD eS jaa 0 10

Sig n Fe atu sti re va s l Na Leid en c Ku ht v n s an t& Ke nn O is PE N

Cultuurlijn

2020: Pilgrim Fathers In 2020 is het 400 jaar geleden dat uit Engeland gevluchte pilgrims uit Leiden vertrokken. In 1620 reisden ze via de UK naar Amerika, waar zij gezien worden als de ‘founding fathers’ van Amerika. Inspiratie voor ontwikkelingen als het burgerlijk huwelijk, het vrij(heids)denken, maar ook ‘Thanksgiving’ kunnen worden toegeschreven aan hun verblijf in Nederland. Leiden heeft de Pilgrim Fathers geïnspireerd tot het huidige gedachtegoed van vrijdenken. Dit is nog tot op de dag van vandaag terug te zien in gebruiken en gewoonten. Doelstelling Richting 2020 Leiden nationaal en internationaal op de kaart zetten en het verhaal van Leiden & de Pilgrim Fathers vertellen. De associatie die bij Amerikanen en Engelsen ontstaat kan resulteren in meer Bezoekers (toerisme en congressen), meer Bedrijven (investeren in de stad waar je roots liggen) en betrokkenheid bij Bewoners creëren (trots). Doelgroep Nationaal: Bewoners en Bezoekers Internationaal: Bezoekers en dan met name USA en UK Boodschap Wie kent het verhaal van de Pilgrim Fathers? Welke rol speelde Leiden daarin? Hoe zien we dat nu nog terug? Kom zelf het verhaal van de Pilgrim Fathers beleven, ervaren in Leiden!

Hoe Vanaf 2016 - 2020 oriënteert de regiegroep, bestaande uit Museum De Lakenhal, de Pieterskerk, Erfgoed Leiden en Leiden Marketing zich met name op (inter) nationale samenwerkingen en positionering m.b.t. Leiden en het Pilgrim Fathers Jaar. Via een in 2015 opgerichte klankbordgroep zijn er contacten gelegd met het Mayflower 400 project (UK), liggen er financieringsvoorstellen en wordt er gekeken naar samenwerking met het NBTC. De aansturing van dit proces ligt in handen van bovengenoemde regiegroep, waarbij Leiden Marketing mede geadviseerd wordt door Pilgrim adviseur Jeremy Bangs. Voor het Pilgrimjaar is tevens een kwartiermaker aangesteld. Timing I.s.m. de regiegroep en kwartiermaker van Leiden Marketing wordt een concreet communicatie- en marketingplan voorbereid voor het themajaar 2020. Rapportage/resultaten > KPI’s (kwalitatief en kwantitatief) • Nog nader in te vullen maar in ieder geval groei in aantallen bezoekers vanuit met name USA • Vergroten van de awareness rondom het Leidse pilgrimverhaal in Leiden en daarbuiten

Winter Wonder Weken (WWW) De Winter Wonder Weken is een overkoepelende campagne van vijf vaste evenementen in de binnenstad van Leiden (Lichtjesparade, Intocht van de Sint, het Huis van Sinterklaas, de IJsbaan, Kerstmarkt). De Winter Wonder Weken zijn een initiatief van Centrummanagement Leiden waarbij Leiden Marketing de marketing voor haar rekening neemt. Doelstellingen Tijdens de Winter Wonder Weken wordt de stad Leiden gepositioneerd als een stad met een bruisende binnenstad. Een historisch decor met unieke proposities zoals een drijvende ijsbaan en kerstmarkt. Naast de verbetering van het imago van Leiden als (winkel)stad met een cultureel en gezellig stadshart, is het doel om meer Bezoekers te trekken en meer economische spin off te realiseren door hogere bestedingen te genereren en hotelovernachtingen aan te jagen. Doelgroep: Bewoners en Bezoekers Boodschap Leiden heeft een bruisend stadshart, waar het gezellig winkelen en beleven is, vooral tijdens de Winter Wonder Weken. Voor zowel Bewoners als Bezoekers worden er tal van festiviteiten georganiseerd. Dit mag niemand missen!

Cu ltt uu rc am W pa in gn W ter e ek W en on de r Ci ty ca Bre m ak pa gn e

Fa th er s

r dt jaa

Pil gr im

tijl

Re m br an

rD eS jaa 0 10

Sig n Fe atu sti re va s l Na Leid en c Ku ht v n s an t& Ke nn O is PE N

Cultuurlijn

Hoe Regionale/nationale marketingcampagne • Editorial en advertorial aandacht in het Leidsch Dagblad, programmaboekje bijsluiten bij h-a-h bladen regionaal • Social media campagne • Programmaboekjes • Advertorials/bijlage bij regionale dagbladen • Posters/welkomstborden/abri’s • Ludieke actie/campagne o.i.d. Stationsplein: verbinding Stationsplein binnenstad (het plaatsen van houten chalets op het Stationsplein bijv.). Nationale marketingcampagne • Samenwerking met Spoor/NS, weekendje weg • Meeliften waar mogelijk op bestaande nationale campagnes van Leiden Marketing Trade bewerking Duitse en Belgische touroperators en cruisemaatschappijen attenderen op de Leidse kerstmarkt Rapportage/resultaten > KPI’s (kwalitatief en kwantitatief) • Vergroting van het aantal likes/volgers • Bezoekersaantallen verhogen • Aantallen hotelovernachtingen verhogen • Tevredenheid achterban

Unieke drijvende Kerstmarkt Nieuwe Rijn

Citybreak campagne Duitse markt Genereren van bewustzijn rondom de stad Leiden en het genereren van conversie binnen de doelgroep. Doelgroep De Duitse toeristische Bezoeker met een interesse in cultuur. Duitsland is met 313.000 Bezoekers de nummer 2 in buitenlandse aankomsten binnen Nederland.

Boodschap ‘De creatieve stad’ staat voor een cultureel en trendy Nederlands stadsleven. Deze ‘urban vibe’ kan gevonden worden in de historische stadskern zoals ook Leiden. Deze ‘Holland experience’ is interessant voor diegenen die interesse hebben in cultureel aanbod, shoppen, wining & dining en ontmoetingen met ‘locals’. Het accent ligt op ‘beleving’. De doelgroep beleeft de stad.

Cu ltt uu rc am W pa int gn e W r e ek W en on de r Ci ty ca Bre m ak pa gn e

Fa th er s

r dt jaa

Pil gr im

tijl

Hoe • Afhankelijk van de resultaten, een B2C campagne i.s.m. NBTC Duitsland uitrollen • PR & social media (1 x Duitse persreis van 15 media)

Re m br an

rD eS jaa 0 10

Sig n Fe atu sti re va s l Na Leid en c Ku ht v n s an t& Ke nn O is PE N

Cultuurlijn

Rapportage/resultaten > KPI’s (kwalitatief en kwantitatief) • Toename ‘awareness’ Leiden • Toename hotelboekingen vanuit Duitse markt • Toename bezoek Duitstalige landingpage Leiden.nl

Timing: Maart/april 2017 en september/oktober 2017

Galgewater

ag Ne ac K ht un va st n & K eL n ei n d is eS n tu d en te ns ta d

ijl 4.4 Kennislijn

T. rex T. rex Trix is in Leiden! In augustus 2016 aangekomen en te zien in de vaste tentoonstelling vanaf 2018 in Naturalis, de enige buiten de VS. T. rex Trix is belangrijk voor Leiden en iets om trots op te zijn. Behalve verbinding betekent T. rex Trix ook een enorme aantrekkingskracht voor de stad. T. rex Trix wordt marketingtechnisch niet ingezet als het icoon van de stad, maar speelt wel een centrale rol om vanuit ‘haar’ de stad te profileren, de Stad van Ontdekkingen en tegelijkertijd het verhaal van T. rex/Naturalis (de natuur ontdekken voor onze toekomst) te vertellen.

Na e c Ku ht v ns a n t& Ke Le nn id is e St n ud en te ns tad

nis bi jla g Ke n

T. re x

sb ni K en

T. re x

Kennislijn

Hoe • Online zichtbaarheid op de websites van Naturalis • Het stimuleren van de verbinding Naturalis - binnenstad • Online en social media campagnes • PR • Leiden, Stad van Ontdekkingen meezenden als afzender

Ook in 2017 is T. rex Trix tot 5 juni nog in Leiden en zal de stad profiteren van de bezoekersaantallen aan T. rex. Hierna gaat Trix op reis en lift Leiden mee op de profilering van deze Leidse ambassadeur in het buitenland. Doelstelling Een grote groep (nieuwe) mensen binnen onze doelgroep kennis laten maken met Leiden, meerdaagse bezoekers aantrekken die naast T. rex Trix ook de stad of een ander museum aandoen. Doelgroep: Bewoners, Bezoekers en Bedrijven

Timing: 2016 - 2018

Boodschap De T. rex staat in Leiden! Dat is de enige plek waar dit grootste roofdier ooit op aarde, buiten Noord-Amerika compleet te zien is. Waarom staat de T. rex in Leiden? Wat is het verhaal achter de T. rex? Bezoek de T. rex, bezoek Leiden!

Rapportage/resultaten > KPI’s (kwalitatief en kwantitatief) • Bezoekersaantallen en verkochte kaarten T. rex tentoonstelling • Aantallen bezoekers die met T. rex trein Leiden in gaan • Vergroten awareness Leiden - musea/cultuurstad 57

Kennisbijlage De twee pijlers van de stad Leiden zijn Cultuur en Kennis. Na een eerste editie in 2014 in De Volkskrant heeft Leiden Marketing in september 2015/2016 in samenwerking met Universiteit Leiden, de gemeente Leiden en Hogeschool Leiden een derde kennisbijlage uitgegeven bij het NRC Handelsblad. Alle partners hebben de intentie om dit op structurele basis voort te zetten. Doelstelling Leiden positioneren als een bruisende (inter)nationale kennisstad. Doelgroep: Bedrijven, Bezoekers, Bewoners, Talenten Boodschap Leiden is een bruisende stad waar ontzettend veel dingen gebeuren op kennisgebied. De verbinding zoeken tussen de (kennis) verhalen van Leiden en de lezers. Hoe 12 pagina grote bijlage bij landelijk dagblad het NRC i.s.m. lokale partners zoals een LUMC, LBSP, musea, etc. Timing: Najaar 2017 Rapportage/resultaten > KPI’s (kwalitatief en kwantitatief) • Partnerwaardering • Conversie (hotels, cursussen, lezingen) • Imago: kennisassociatie met Leiden 58

Nacht van Kunst & Kennis De Nacht van Kunst & Kennis is hét wetenschapsfestival van Zuid-Holland. Op verschillende locaties in de stad wordt nieuwe kennis, kunst, muziek en spectaculaire uitvindingen samengebracht. Doelstelling Cultuur en kennis gaan hand in hand en versterken elkaar. Zeker in een stad als Leiden met de oudste Universiteit in Nederland. Leiden is een cultuurhistorische stad met een schat aan historie en creatieve en wetenschappelijke geesten. Nog steeds is Leiden het bolwerk van cultuur & kennis en dat willen we laten zien, ervaren, ontdekken! Doelgroep We maken een splitsing in regionaal en nationaal. Regionaal: Bewoners, Bedrijven, Talenten binnen Groot Leiden Nationaal: Bezoekers cultuurliefhebber, Talenten Boodschap Regionaal: Kennis, Wetenschap en Cultuur in jouw achtertuin! Volg weer eens een college of kom alles te weten over een bepaald onderwerp. Discussieer mee over wezenlijke stellingen. Het kan tijdens de Nacht van Kunst & Kennis.

Na e c Ku ht v ns a n t& Ke Le nn id is e St n ud en te ns tad

nis bi jla g Ke n

T. re x

ag Ne ac hK t un va st n & K eL n ei n d is eS n tu d en te ns ta d Kennislijn

Hoe Splitsing in regionale/nationale aanpak: Regionaal: • City dressing (banieren, vlaggen, zijgevel) • Lokale abri campagne • Storytelling • Editorial/advertorials via print, o.a. Leidsch Dagblad • Facebook advertising campagne met winacties of FB offers • Programmaboekjes • PR • Guerilla marketing • Relatieplatform voor Bedrijven bieden, VIP pakketten Nationaal: • Storytelling via een advertorial (print)campagne in getargete media (Elsevier, De Volkskrant, Trouw, Parool, FD, NRC, AD) - inclusief publicatie in de eerder genoemde kennisbijlage • Samenwerking met Spoor/NS Magazine • Online bannercampagne • Facebook advertising campagne met winacties of FB offers • PR • Guerilla marketing Timing: September 2017

Nationaal: Grote namen verbinden zich aan de Nacht van Kunst & Kennis, die waar anders, plaatsvindt in Leiden! De plek waar cultuur en kennis samenkomen.

Rapportage/resultaten> KPI’s (kwalitatief en kwantitatief) • Onderzoek (imago onderzoek/tevredenheidsenquête) • Bezoekersaantallen • Verhoging likes/volgers via FB en Twitter 59

Le n ni ds eSn tu d en Leiden Studentenstad Leiden is onmiskenbaar een studentenstad. Met jaarlijks 30.000 studenten waarvan 3.000 internationale studenten is Leiden Marketing ook het vertrekpunt (Leiden Centraal) om Leiden i.s.m. de Universiteit als studentenstad te positioneren. Als stad om te studeren vanwege gekozen studierichtingen, maar ook zeker als stadskeuze, omdat Leiden â&#x20AC;&#x2DC;the place to be isâ&#x20AC;&#x2122;, ook voor studenten. Doelstelling I.s.m. de Universiteit, Leiden laden als studentenstad, zowel m.b.t. studieals stadskeuze met als uiteindelijke doelstelling meer studenten te werven, laten studeren in Leiden en na hun studie te behouden voor het bedrijfsleven in en rondom Leiden. Doelgroep: Talenten Nationaal, Talenten Internationaal Boodschap Talenten Nationaal: Leiden is niet alleen dĂŠ stad waar een ieder zich kan meten met alle creatieve geesten van toen en nu, maar is ook de leukste studentenstad van Nederland! Leiden staat voor leven lang leren. Talenten Internationaal: Leiden met de oudste Universiteit van Nederland is een groot kennisinstituut. Leiden inspireerde de groten der aarde en niet voor niets. De wereld ontdek je in Leiden! Hoe: Splitsing Nationaal en Internationaal

ad st

en Nationaal: • Binnen de portal leiden.nl een landingpage toevoegen over Leiden studentenstad waarop het bruisende studentenleven van Leiden te zien is. Dit kan o.a. door het genereren van user generated content (zoals de studentenfilms, blogs, social media) • Leiden Marketing organiseert social media workshops voor besturen van de Leidse studentenvereniging • In samenwerking met de studentenverenigingen van Leiden producten voor studenten ontwikkelen, informatie delen en uitnodigen bij de stad • Deelname in het strategisch partnerschap van de gemeente Leiden, Leiden Marketing en de MASQ verenigingen (de vijf grootste studentenverenigingen van Leiden) • Na de lancering van de &cultuurkaart in het najaar van 2016, deze voor de cultuursector en studenten kansrijke kaart - met al ruim 3.000 leden verder uitbouwen richting zowel studenten als het cultuurnetwerk. Met de kaart worden data verzameld rondom het culturele uitgaansgedrag van de Leidse student • Studenten actief betrekken bij (Leiden Marketing) evenementen en stedelijke ontwikkeling projecten • Samen met UL onderzoeken waarom studenten wel/niet voor Leiden kiezen • E-learning: de huidige e-learning module van Leiden bewerken tot een specifieke studentenvariant, waarbij de nieuwe, potentiële student op een interactieve manier kennismaakt met de stad Leiden (van kroeg tot kennis of andersom) • I.s.m. de UL een eenduidige aanpak in alle externe uitingen (open dagen, voorlichtingsdagen) waarbij studie - en stadskeuze elkaar versterken

Na e c Ku ht v ns a n t& Ke Le nn id is e St n ud en te ns tad

nis bi jla g Ke n

T. re x

nt Kennislijn

• Onderzoeken of een nieuwe communicatievorm als Whatsapp of Snapchat in de vorm van WhatsUPP in Leiden, kan bijdragen aan een snellere communicatie binnen deze doelgroep rondom participatie in de stad aan culturele evenementen, i.s.m. ondernemers, culturele instellingen, nieuwsportals, etc. Internationaal: • Engelstalige versie van de website, andere domeinnaam claimen (bijv. studiesinleiden. nl) en laten doorlinken naar de Engelstalige versie van de portal • Engelstalige e-learning voor buitenlandse studenten die een eerste impressie van Leiden willen krijgen en zich willen oriënteren op studieen stadskeuze • Google Adwords campagne Timing: Hele jaar door Rapportage/resultaten > KPI’s (kwalitatief en kwantitatief) • Aantal inschrijvingen &cultuurkaart en gebruik ervan • Aantal evenementen/activiteiten die in gezamenlijkheid geïnitieerd zijn • Bruikbare content die vanuit de Talenten zelf geleverd wordt • Ontstaan van een natuurlijk partnerschap 61

4.5 Conventionlijn Leiden wil, gebruikmakend van haar achtergrond, dé toonaangevende universiteitsstad van Nederland worden op het gebied van (inter)nationale congressen in het academisch milieu. Leiden Convention Bureau (LCB) zal naast de bewerking van de associatiemarkt ook haar inspanningen op de corporate congresmarkt onverminderd blijven voortzetten. Marktbewerking van de congresmarkt vindt plaats door LCB samen met de marktpartijen en lokale overheid. Met lead-genererend onderzoek, acquisitie, actief accountmanagement en adequate ondersteunende middelen, waaronder bidbook-service, stimuleringsfonds/garantiefonds en het faciliteren van site-inspecties wordt een slagvaardige propositie neergezet, ondersteund met de website.

Inspiratiedagen Leiden Convention Bureau initieert en organiseert inspiratiedagen voor management-ondersteuners en voor meetingplanners. Deelnemers maken op bijzondere en ludieke wijze kennis met alles wat Leiden te bieden heeft op het gebied van congressen, overnachtingen, vervoer en ontspanning. Doelstelling Inspireren en enthousiasmeren van boekers van toekomstige congressen en evenementen.

pi ra tie da Ca ge m n va pa kb gn lad es A m en bi bas j e e sa nk deu o m rs st Le id sC ol l eg e Be ur ze n Int e be rnat ur i on ze a n le Be lg ië

Ins

Conventionlijn

Doelgroep • Eventmanagers* en vakpers • Management-ondersteuners bedrijfsleven en kennisinstituten • Bezoekers (zakelijk) * Deelnemers Genootschap van Eventmanagers (op deze manier wordt partners iets nieuws geboden en onderscheid gemaakt met de locatietour)

Hoe • Inspirerend programma op diverse locaties aanbieden • Vakinhoudelijke workshop als programma onderdeel • Actieve communicatie op social media • In samenwerking met partners (locaties, hotels, musea, rederijen, etc.) Timing 2 juni 2017 i.c.m. Schemerstad (Eventmanagers en vakpers) December 2017 (Secretaresses Leiden en regio) Rapportage/resultaten > KPI’s (kwalitatief en kwantitatief) • Aantal deelnemers • Verzamelen e-mailadressen

B2B Campagne Advertentiecampagnes in de vakbladen in Nederland en België voor de congres, vergader- en evenementenindustrie, te weten Quality in Meetings, Meeting Magazine en High Profile Events.

pi ra tie da Ca ge m n va pa kb gn lad es A m en bi bas j e e sa nk deu o m rs st Le id sC ol l eg e Be ur ze n Int e be rnat ur i on ze a n le Be lg ië

Ins

Conventionlijn

Hoe Door middel van advertentiecampagnes en destinatierapportages in de verschillende vakbladen Timing: Diverse uitgaven gedurende 2017

Doelstelling Leiden, Stad van Ontdekkingen positioneren als een bijzondere stad voor congressen en evenementen waar kennis en cultuur een prominente rol spelen.

Rapportage/resultaten > KPI’s (kwalitatief en kwantitatief) • Imago: associatie met Leiden op het gebied van congressen en evenementen

Leiden

Congresstad leidenconventionbureau.nl

Leiden Convention Bureau biedt u concrete hulp bij uw zoektocht naar de beste congreslocatie. Wij bieden gratis en onafhankelijk advies over congreslocaties, hotelaccommodaties en Professional Congress Organisers (PCO’s) en hebben ideeën en suggesties voor een onvergetelijk sociaal programma.

Doelgroep • Meetingplanners en eventmanagers bij top 500 bedrijven • Evenementenbureaus • Professional Congres Organisers • België: associatiemarkt en top 500 corporates • Bezoeker zakelijk

Kasteel Oud-Poelgeest De sfeervolle zalen in kasteel Oud-Poelgeest zijn geschikt voor ieder zakelijk evenement. De 45 comfortabele hotelkamers bevinden zich in het authentieke Koetshuis.

eccleiden.nl

oudpoelgeest.nl

Hooglandse Kerk

Golden Tulip Leiden Centre

T. rex in

Zowel de kerk als het zalencomplex bieden alle mogelijkheden voor het welslagen van uw evenement.

De ideale locatie voor kleine tot middelgrote bijeenkomsten in de binnenstad van Leiden, schuin tegenover Leiden CS en vele snelwegen in de nabijheid.

hooglandsekerk.com

goldentulipleidencentre.nl

Leiden Tot en met 5 juni 2017 is Trix in Naturalis te zien in de tentoonstelling ‘T.rex in Town’. Trix staat in de top 3 van meest complete T. rexskeletten ooit. De Tyrannosaurus rex is de bekendste en meest tot de verbeelding sprekende dinosaurus ter wereld. Het is een van de grootste roofdieren die op de aarde heeft rondgelopen. Leiden is de enige stad buiten de Verenigde Staten dat een exemplaar bezit.

U kunt bij het Leiden Convention Bureau terecht voor de volgende kosteloze diensten:

• • • • • •

advies congreslocaties advies hotelaccommodatie organisatie site-inspectie hulp bij het opstellen van uw bidbook promotiemateriaal gebruik beeldbank

Voor meer informatie over onze diensten, kunt u contact opnemen met Leiden Convention Bureau via info@leidenconventionbureau.nl of bezoek onze website:

leidenconventionbureau.nl

ECC Leiden Vergaderlocatie, congres- en evenementenaccommodatie,restaurant en hotel; vele benamingen voor een veelzijdige locatie met alles onder één dak.

Evenementenbureau Universiteit Leiden

Theater Ins Blau

Het Evenementenbureau helpt met het organiseren van academische evenementen, van workshop tot symposium, congres of publieksevenement.

Een vlakkevloertheater uit 2012. Bijzonder aan de theaterzaal zijn de comfortabele designstoelen ontworpen door Herman Hertzberger en de energiezuinige LED-theaterlampen.

voorzieningen.leidenuniv.nl/ evenementenbureau

theaterinsblau.nl

Naturalis biedt verschillende zakelijke arrangementen en bedrijfsuitjes met T. rex in de hoofdrol. Combineer uw zakelijke evenement met een bezoek aan deze legendarische vleesetende dinosaurus! Ook Leiden staat in het teken van T. rex. Speciaal voor ‘T. rex in Town’ zijn verschillende arrangementen samengesteld, van vervoer tot overnachting. Stap in de T. rex-trein, overnacht in een speciale T. rex-hotelkamer en ontdek de Leidse binnenstad.

Ambassadeursbijeenkomst

Leids College Wetenschappelijke Congressen

Het congres ambassadeursnetwerk draagt bij aan de promotie van Leiden als aantrekkelijke congresbestemming. Als dank voor hun inzet, worden de ambassadeurs uitgenodigd voor de jaarlijkse ambassadeursbijeenkomst. Deze feestelijke bijeenkomst staat in het teken van een terugkoppeling van de resultaten en installatie van nieuwe ambassadeurs onder het genot van een hapje en drankje.

Dit jaar wordt er een nieuw Leids College toegevoegd aan de huidige colleges, te weten ‘het Leids College Wetenschappelijke Congressen’. Gedurende een middag kunnen ambassadeurs kennis opdoen over de organisatie van internationale wetenschappelijke congressen.

Doelstelling Inspireren en informeren van onze congresambassadeurs

Doelstelling Het doel is om een inhoudelijk sterk kennisprogramma te bieden dat voor de ambassadeurs en potentiële ambassadeurs relevant is en waarbij aanbieders binnen de congresmarkt kunnen netwerken en hun kennis van de associatie congresmarkt kunnen vergroten.

Doelgroep: Congresambassadeurs Doelgroep: Congresambassadeurs Hoe Een inspirerende bijeenkomst organiseren met aansprekende keynotes, waarbij de successen uit het netwerk gevierd zullen worden en nieuwe ambassadeurs geïnstalleerd. Timing: April/mei 2017

Hoe Een keer per jaar een Leids College Wetenschappelijk congres organiseren waarbij sterke keynotes de deelnemers tijdens kennissessies meenemen in de organisatie van associatiecongressen. Timing: November 2017

Rapportage/resultaten > KPI’s (kwalitatief en kwantitatief) • Aantal congresambassadeurs • Aantal congresdagen/economische spin off

Rapportage/resultaten > KPI’s (kwalitatief en kwantitatief) • Partnerparticipatie + succesfactor Leids College

pi ra tie da Ca ge m n va pa kb gn lad es A m en bi bas j e e sa nk deu o m rs st Le id sC ol l eg e Be ur ze n Int e be rnat ur i on ze a n le Be lg ië

Ins

Conventionlijn

Beurzen

Internationale workshops

De internationale beurzen Imex en IBTM World vinden elk jaar plaats met het prominente Holland Meeting Point als effectief sales platform om relaties te ontmoeten, nieuwe contacten op te doen en business te genereren.

De ICCA client/supplier workshops en de M&I Forums vinden gedurende het jaar in diverse destinaties plaats. Deze workshops/forums zijn erop ingericht om in korte tijd veel nieuwe contacten op te doen en congres leads te genereren.

Doelstelling Leiden presenteren aan zo’n groot mogelijke groep internationale meeting planners. Nieuwe potentiële relaties ontmoeten en business genereren.

Doelstelling Leiden als congres destinatie onder de aandacht brengen bij internationale meeting planners. Nieuwe potentiële relaties ontmoeten en business genereren.

Doelgroep • Internationale meeting planners • Bezoekers zakelijk Hoe Participatie met LCB in het Holland Meeting Point van het NBTC

Doelgroep • Internationale meeting planners • Bezoekers zakelijk Hoe Deelname workshops en forums

Timing: Imex mei 2017, IBTM World november 2017 Timing: Diverse periodes 2017 Rapportage/resultaten > KPI’s (kwalitatief en kwantitatief) • Branding • Bezoekersaantallen/gevoerde gesprekken • Gegenereerde leads

Rapportage/resultaten > KPI’s (kwalitatief en kwantitatief) • Gevoerde gesprekken • RFP’s/leads

België Leiden en Delft slaan de handen in één om de Belgische meeting markt te bewerken. Door samen te werken creëer je een sterkere propositie en dus een breder aanbod richting doelgroep. Doelstelling Leiden, Stad van Ontdekkingen positioneren als een bijzondere stad voor congressen en evenementen waar kennis en cultuur een prominente rol spelen. En een relatie opbouwen met de Belgische meeting planners. Doelgroep: Belgische meeting planners, Bezoekers zakelijk Hoe Leiden en Delft organiseren een networking dinner in Brussel voor 20 meetingplanners. Later in het jaar worden deze planners voor een inspiratietrip Leiden-Delft uitgenodigd. Timing: - Networking dinner Brussel maart/april 2017 - Famtrip Leiden-Delft juni of september 2017 Rapportage/resultaten > KPI’s (kwalitatief en kwantitatief) • Branding • Deelnemers networking dinner en famtrip

an ic

Leiden is het startpunt en de uitvalsbasis voor de bloemenregio, de ‘hoofdstad’ van de Bollenstreek. De stad waar de eerste tulp werd gekweekt (Hortus, 1574), daarmee de start inluidend voor Bollenstreek en Keukenhof. Doelstelling Het claimen van onze rol als ‘hoofdstad van de Bollenstreek’ om zo meer Bezoekers vanuit de Bollenstreek Leiden te laten bezoeken.

sb ot

en m oe Bl

rtu

rso

Bloemencampagne

f ho

4.6 Bloemenlijn

Bloemenlijn

Hoe Regionaal/nationaal/internationaal: • Deelname in het Bloemencorso: Een eigen Leiden praalwagen tijdens het Bloemencorso (thema ‘Dutch Design’ op 20 - 23 april 2017). De Leidse praalwagen agendeert ‘Leiden, 100 jaar De Stijl’, conform het themajaar. - PR genereren rondom Leiden deelname middels persberichten en social media - Stand afname in de hal - Leiden Marketing VIP borrel • Famtrip Duitse markt/TO’s organiseren Leiden, bloemenstad (3 dagen/2 nachten evt. i.s.m. Noordwijk Marketing/Keukenhof).

Doelgroep: Bewoners, Bezoekers (Nationaal en Internationaal) • Persreis Duitse media i.s.m. Noordwijk Marketing. Boodschap Bewoners: Leiden is de hoofdstad van de Bollenstreek, ervaar hoe leuk dat is! Leiden verbindt de stad en bloemen. Bezoekers Nationaal: Bezoek de stad van de Bollen. Bezoekers Internationaal: Leiden, eerste afslag links! De Keukenhof ligt op 20 minuten rijden van Leiden.

• Bollenstreek Marketing. In samenwerking met regionale marketing organisaties/VVV’s spant Leiden Marketing zich in om de Bollenstreek (met Leiden) op de kaart te zetten. Leiden Marketing is beheerder van de website bollenstreek.info en is anderzijds vertegenwoordigd in het bestuur. Leiden Marketing richt haar inspanningen op het vergroten van het aantal Bezoekers op de website, het verbeteren van de content op de website en het intensiveren van de algemene marketing uitingen, alsook advertenties/uitingen op de bussen van Arriva.

• Samenwerking Keukenhof: intensiveren, met name rondom themajaren, zoals bijv. als participant in De Stijl 2017 project, maar ook het Rembrandtjaar (portret Rembrandt zoals dat van Van Gogh).

Timing: Maart - mei 2017 Rapportage/resultaten> KPI’s (kwalitatief en kwantitatief) • Onderzoek (imago onderzoek/ tevredenheidsenquête) • Bezoekersaantallen • Verhoging likes/volgers via FB en Twitter

Kustcampagne Circa 1,5 miljoen Duitsers bezoekt de Nederlandse kust waarvan ca. 29% de kust van Zuid-Holland (ca. 435.000). Na Scheveningen zijn (in ZH) de populairste badplaatsen Noordwijk, Katwijk, Noordwijkerhout en Wassenaar. Samenwerking op de Kustlijn past binnen de profilering ‘Leiden aan Zee’. Doelstellingen De doelstelling met de kustcampagne is tweeledig, enerzijds het vergroten van de aantallen dagbezoekers aan Leiden (kustgangers die daar verblijven en een ‘dagje Leiden doen’), anderzijds Bezoekers laten verblijven in Leiden en kiezen voor een dagbezoek aan de kust. Een hybride model met verblijf in zowel Leiden als aan de kust is ook denkbaar. Doelgroep De Duitse toeristische (kust) Bezoeker met een interesse in cultuur, stad.

an en a Le id

4.7 Zeelijn

or dw ijk

Ze e

gn e Ka tw ijk

Ku stc am

Zeelijn

Hoe In samenwerking met Noordwijk en/of Katwijk Marketing bespreken of er in gezamenlijkheid een op maat gemaakte Kustcampagne met het NBTC Duitsland/België opgezet kan worden waarin onze doelstellingen terugkomen. • Intensieve samenwerkingen met Duitse en Belgische marktpartners (boeking platforms, mediapartners, merkpartners) met een substantieel bereik in de doelgroep, om via hun kanalen NL partner content te ontsluiten en te koppelen aan boekbaar aanbod. • Voor de consumentencampagne wordt gekeken naar thematische campagnes die aansluiten bij de Duitsers/Belgen. Vervolgens worden per thema drie - vijf partners gezocht die passen bij het onderwerp. Dit zijn toeristische partners, boekingspartners en niet toeristische partners. Timing: Voorjaar/najaar Rapportage/resultaten> KPI’s (kwalitatief en kwantitatief) • Boekingen en toename Duitse verblijfstoeristen en dagbezoekers • Samenwerking Noordwijk/Katwijk

Boodschap Leiden aan Zee is een ‘must see’ bij een verblijf aan de kust. Is het weer wat minder? Bezoek een museum, pak een terrasje of ontdek Leiden vanaf het water.

Watercampagne Groot Leiden Leiden is ‘klein Amsterdam’. Voor pers is dit een unique selling point (usp). Met 28 km aan grachten en singels en het plassengebied om de hoek, is het vanzelfsprekend om Leiden als waterstad te profileren. Doelstelling Leiden is een waterstad die letterlijk (water)wegen verbindt. Doelgroep: Bewoners, Bezoekers (Nationaal en Internationaal) Boodschap Bewoners: Leiden de stad met het meeste water binnen haar poorten en het start- of eindpunt voor waterrecreanten. Bezoekers Nationaal: Beleef Leiden en omgeving vanaf het water. Bezoekers Internationaal: Leiden is het beste te zien vanaf het water!

tso en Pla n

ve n

Rin Ha

Ni eu

Ra p

alg ew G

ge l Sin

4.8 Water- en recreatielijn

M er en

ate Waterlijn- en recreatielijn

Hoe • Watercampagne in De Telegraaf of Waterkampioen i.s.m. Warmond VVV en het Plassengebied: - Vaarkrant.nl - Telegraaf Vaarkrant - Telegraaf Vaar TV • Watereditie Waterkampioen (voor waterrecreanten, oplage 100.000) • Folder (met doorkijk naar het Singelpark) • Social media, (foto)wedstrijd/filmpje • Uitgebreide omgeving op leiden.nl • Voorbereiden op het themajaar water in 2018 en de historische vloot die naar Leiden komt Timing: Maart - mei 2017 Rapportage/resultaten > KPI’s (kwalitatief en kwantitatief) • Onderzoek (imago onderzoek/tevredenheidsenquête) • Bezoekersaantallen • Verhoging likes/volgers via FB en Twitter

Rapenburg

5. PR & social mediaplan Het bewerken van pers en het genereren van ‘vrije publiciteit’ voor Leiden Marketing is van groot belang. Immers, marketing inspanningen werpen alleen vruchten af als de Bezoekers, Bewoners, Talenten en Bedrijven geïnspireerd worden door onze stad. Bij voorkeur niet door betaalde publiciteit maar door ‘onafhankelijke, vrije publiciteit’. Hiermee wordt de geloofwaardigheid vergroot. Social media speelt daarin ook een belangrijke rol, het referentiekader van steeds meer mensen. PR en social media worden wezenlijk onderdeel van iedere campagne en overkoepelend op de gehele Leiden branding. Doelstelling Het genereren van vrije publiciteit voor Leiden, Stad van Ontdekkingen. Doelgroep De uiteindelijke lezers zijn Bewoners, Bezoekers (nationaal en internationaal), Talenten en Bedrijven. Dit bereiken we via geselecteerde media/ journalisten. Boodschap Toegesneden op elke ‘niche’, dit kan variëren van cultuurbestemming Leiden tot culinaire thema’s, watersport, bloemen, kennis. Hierbij wordt wel zo veel mogelijk binnen de door Leiden Marketing gestelde ‘metrolijnen’ gebleven, maar worden deze ook opgerekt (cultuur kan dus ook eetcultuur zijn). 74

Hoe • Het regelmatig opstellen en distribueren van persberichten (evenementen, statistieken, festivals, campagnes, awards, exposities, etc.) • Het ‘hosten’ van media (nationaal en internationaal met een focus op Duitsland en België) > persreizen zowel nationaal/internationaal en zowel op groeps- als individuele basis • Het ‘pitchen’ van verhaallijnen, storytelling, d.w.z. verhaalinsteken pro actief neerleggen bij media, die Leiden Marketing op haar media target list heeft staan • Het onderhouden van nauwe contacten met TV producenten om Leiden ook op TV onder de aandacht te krijgen bij voorkeur op barter basis (in program sponsoring) • Dagelijkse media bewerking • Het organiseren van en participeren in persbijeenkomsten • Het realiseren van interviews • Het samenstellen van persmappen (NL, EN en DUI) op usb sticks inclusief evenementenkalender, inschrijven voor het ontvangen van persinformatie/nieuwsbrief, persreizen en/of evenementen • Het beschikbaar maken van een persgedeelte op leiden.nl (nieuws, archief en beeldenbank) Rapportage/resultaten > KPI’s (kwalitatief en kwantitatief) • Knipseldienst (print, online/social media, RTV) • Gegenereerde mediawaarde Een aantal van bovengenoemde instrumenten is hierbij uitgewerkt:

Persreizen Nationaal Gericht media (zowel landelijk als lokaal) uitnodigen om Leiden te ervaren en publicatiegarantie bedingen: • Persevenementen en uitnodigingen rondom het themajaar De Stijl • Culturele media uitnodigen om een Signatures evenement te ervaren • Cultureel en/of kennis georiënteerde media uitnodigen voor de VIP borrel bij de Nacht van Kunst & Kennis en met een VIP pas de Nacht zelf laten ervaren. Mogelijkheid tot het afnemen van interviews • Media uitnodigen rondom specifieke activiteiten zoals de Winter Wonder Weken, Leiden Culinair, Rollend Leiden Internationaal Duitse markt: Om de Duitse markt te bewerken, dient er naast marketinginspanningen ook geïnspireerd te worden om zo vraag te creëren. Naast de PR die gegenereerd wordt i.s.m. het NBTC op de gecombineerde Citybreak & Kustcampagne zal Leiden Marketing ook aanvullend de Duitse markt PR matig bewerken. Daarbij wordt gekeken naar mogelijke samenwerkingen. Hoe • 10 - 15 Duitse geselecteerde media worden uitgenodigd om Leiden al dan niet i.c.m. kust/bollen te ervaren (2 - 4 nachten) • Leiden Marketing stelt een programma samen i.s.m. een aantal partners (hotels, gemeente Noordwijk, Katwijk, Bollen, Keukenhof) • Lezersaanbiedingen bedingen 75

Timing: Maart/april Rapportage/resultaten> KPI’s (kwalitatief en kwantitatief) • Gepubliceerde artikelen • Gegenereerde mediawaarde • Resultaten lezersaanbiedingen Belgische markt De Belgische markt wordt bewerkt d.m.v. het genereren van ‘free publicity’. Daartoe wordt een groepspersreis georganiseerd door Leiden Marketing waarbij gericht Belgische media worden genodigd Leiden te komen ervaren. Hierbij richt Leiden Marketing zich op het Vlaamstalige deel van België. Doelgroep Belgische journalisten > Vlaamse Bezoekers (Nationale kranten, weekbladen en maandbladen) Boodschap Leiden, een stad die bruist van culturele en culinaire festivals! 13 musea, de kust om de hoek en maar iets verder dan Breda! Hoe • Er worden 2 groepspersreizen samengesteld in 2017 met 2 verschillende thema’s: ‘Ontdek Leiden met een local’ en een ‘actieve reis’ met fietsen in de regio waarbij Leiden de uitvalsbasis is (5 à 6 journalisten per groep) • Leiden Marketing stelt een programma samen i.s.m. een aantal partners • Lezersaanbiedingen bedingen 76

• Er wordt een winterse inspiratiedag georganiseerd voor 4 à 5 Vlaamse bloggers > bij succes wordt er ook een zomerse inspiratiedag georganiseerd • Er worden 3 - 4 individuele persreizen georganiseerd waarbij het accent ligt op cultuur, musea, exposities, tentoonstellingen, etc. Er wordt een wishlist gemaakt van Vlaamse media die we naar Leiden willen halen, variërend van studententitels tot culinaire en gezinsbladen, culturele titels en seniorenbladen • Er worden 6 gerichte thematische persberichten uitgestuurd • Barterdeals & wedstrijden Andere persideeën • Blogger op ‘kot’ > Leiden Marketing stelt een maand lang een studentenkamer ter beschikking met wifi voor een Vlaamse blogger. Via een “Airbnb”-achtige kalender kunnen bloggers zich aanmelden met argumenten waarom ze het kot wil hebben voor een blogreis voor bepaalde data. Zoals bij Airbnb wordt de persoon al dan niet aanvaard. Als kostprijs moet de blogger beloven om iedere dag te posten over hun dagelijkse leven in Leiden via al zijn kanalen. Timing • 2e helft van maart (net voor de Belgische paasvakantie) • Mei/juni Rapportage/resultaten> KPI’s (kwalitatief en kwantitatief) • Gepubliceerde artikelen • Gegenereerde mediawaarde • Resultaten lezersaanbiedingen

Persbijeenkomsten/evenementen Voor zowel nationale als internationale pers (België/Duitsland) kan het interessant zijn om een persworkshop te organiseren in gezamenlijkheid met gelijkwaardige steden. Op deze manier kunnen kosten gedeeld worden en wordt het bereik onder de media groter, omdat er voor hen ‘meer te halen valt’.

Doelstelling Het verbinden en het zoeken van interactie met onze doelgroep om op deze manier deze groep te vergroten, maar ze ook geïnteresseerd te krijgen en te houden in de activiteiten die Leiden als stad organiseert. Deze achterban wordt ‘Ambassadeur van Leiden’. Doelgroep: Bewoners en Bezoekers (nationaal)

Een potentiële samenwerking zou kunnen zijn Delft, Leiden, Haarlem, Gouda. In een carrousel van steden, kan dit een jaarlijks terugkerende workshop zijn, die elk jaar in een andere stad plaatsvindt en ook door elke keer een andere partner georganiseerd wordt. Media (incl. RTV en bloggers) worden uitgenodigd om de ‘highlights’, nieuwe verhalen, producten e.d. te horen, ontvangen een persmap, hapje/drankje en kunnen interesse tonen voor persreizen, verhalen, themajaren, perslijsten, persberichten e.d. Hét netwerkmoment richting media voor citymarketeers. Timing: Februari

Facebook ‘Leiden, Stad van Ontdekkingen’ Dat Facebook een interessant portal is voor Leiden om in te zetten, blijkt wel uit de Signatures campagne in mei 2016. In totaal zagen 670.000 unieke personen ruim anderhalf miljoen impressies van de campagne. Anderzijds moet deze groep ook ‘onderhouden’ worden en daarin speelt content management een cruciale rol. Wat achtergrond over onze fans:

(juni 2016)

Social media Social media zal binnen het marketingplan waar mogelijk ingezet worden als marketing tool. Belangrijk is echter ook het onderhouden van de relatie met de doelgroep die ons via een van deze kanalen volgt. Belangrijk ook is dat alle social media kanalen geïntegreerd worden op de website leiden.nl en in de overige huisstijl (handtekening mails, briefpapier, drukwerk, etc).

(Facebook ontwikkeling gemeten van januari 2016 - juni 2016).

Hoe Hoe communiceert Leiden Marketing met haar Bezoekers en Bewoners via Facebook? Door middel van: • Maandelijkse contentplanning volgens vaste thema’s • Facebookadvertenties/winacties rondom campagnes, zoals Signatures, Picknick Festival, Nacht van Kunst & Kennis, etc. • Winacties i.s.m. partners (zie foto) • Oproepen tot het delen van foto’s • Live video tijdens evenementen • Interactie aangaan en inspelen op actualiteit

Twitter (@Ontdek Leiden) Twitter is een goed kanaal om actualiteiten te delen en zo te communiceren met onze doelgroep: Bewoners en Bezoekers. Ook voor Twitter geldt dat er een maandelijkse contentplanning wordt gemaakt, waar uiteraard op basis van actualiteit van afgeweken wordt. Dit Twitter account wordt door Leiden Marketing met name ondersteund op de andere kanalen gebruikt en de gerealiseerde groei is veelal een organische groei (dus zonder het voeren van actieve campagnes).

Instagram De bewerking van Instagram is in 2016 voortgezet richting de Bewoner/ Bezoeker. Instagram is een perfect middel om merkbeleving te creëren en het grote publiek te bereiken. Meer dan 992.000 gebruikers zijn dagelijks met Instagram bezig, een groep van bijna 2,1 miljoen gebruikers. 78

Met Instagram bewerk en deel je foto’s waarbij er gebruikt gemaakt wordt van relevante hashtags. Doelstelling Interactie aangaan met de Bezoeker/Bewoner en hen foto’s van Leiden laten delen op ons Instagram account. In augustus zijn er bijna 3.000 volgers.

Rapportage/resultaten > KPI’s (kwalitatief en kwantitatief) • Vergroten van bereik middels vastgestelde formule (social media advertising equivalent) • Stijging aantal volgers en likes • Vergroten van de interactie tussen Leiden en de volgers/likes • Het opstarten van nieuwe distributiekanalen • Inspelen op de laatste trends

YouTube (Stad van Ontdekkingen) Met een eigen YouTube kanaal kan Leiden Marketing de stad ook laten zien via bewegend beeld. Zeker omdat de laatste trends uitwijzen dat er via social media meer op video gericht moet worden. Met op dit moment 262 abonnees, is er al meer veranderd maar valt er nog steeds meer uit dit kanaal te halen. Daarnaast zal dit kanaal worden ingericht op basis van thema’s en series.

LinkedIn Het afgelopen jaar heeft Leiden Marketing ook meer ingezet op LinkedIn. Er zijn nu 586 volgers die de continue berichtgeving nauwgelet volgen.

Pinterest, Periscope, WhatsApp, Hashtag the World De komende jaren zal Leiden Marketing zich blijven oriënteren op nieuwe communicatiemiddelen om vinden zichtbaar te zijn binnen onze doelgroepen. 79

Activiteit

6. Activiteiten planning 2017 In deze planning is in één oogopslag te zien wanneer welke activiteiten gedurende het jaar plaatsvinden. Noot: De planning is onder voorbehoud van wijzigingen.

Nieuwsbrieven Uit in Leiden Nieuwsbrief Zakelijke evenementen & congressen Ambassadeursnieuws Leiden Marketing Update Expat Centre Leiden Evenementen Leiden is OPEN Signatures Festival Leiden Leidsche Plein Nieuwjaarsreceptie Ambassadeursbijeenkomst Nacht van Kunst & Kennis Winter Wonder Weken ICCA Workshops (onder voorbehoud, ntb) 100 jaar De Stijl, van Mondriaan tot Dutch Design Leids College Beurzen IMEX Frankfurt Uitmarkt Seniorenbeurs NEOS 50PlusBeurs IBTM World Inspiratiedagen Fam Trip Touroperators België Ontdekkingsreis Mijn Leiden Inspiratiedag Secretaresses Inspiratiedag Touroperators Inspiratiedag Eventmanagers en Vakpers i.c.m. Schemerstad Leids College Wetenschappelijke Congressen Networking Dinner Brussel Famtrip Leiden-Delft (juni of september) Campagnes/uitgaven Cultuurcampagne De Stijl in Leven! Kennisbijlage Museumfolder Citybreak campagne Watercampagne Bloemencampagne incl. Bloemencorso Bollenstreek Leiden studentenstad Cityguide Citymap Bollenstreek.info magazine Uitagenda Bollenstreek.info agenda Meeting Magazine Advertentiecampagne QM Advertentiecampagne Conference in Holland* High Profile Events Advertentiecampagne T. rex treintje Kustcampagne Pers & PR Persreis Duitse markt Persreis Belgische markt Persbijeenkomst Nederlandse pers Knipseldienst Social media

Januari

Februari

Maart

April

Mei

Juni

Juli

Augustus

September

Oktober

November

December

x x

x x x

x x

x x x x x

x x

x x x x x

x x

x x x

x x

x x x

x x

x x x

x x

x x x

x x x x

x x

x x x x x

x x

x x x x x

x x x

x x

x x x

x x

x x x

x x

x x x

x x

x x x

x x

x x x

x x x x

*Conference in Holland is de buitenlandse uitgave van QM en wordt verspreid op Imex en IBTM

x x

x x x

Budget & Begroting Leiden Marketing

Begroting 2017

Verzamelstaat BATEN

1.845.000

LASTEN City branding

143.000

Remise

130.000

Cultuurlijn

563.000

Kennislijn

300.000

Conventionlijn

195.000

Bloemenlijn

37.000

Waterlijn

17.500

PR & Social media/communicatie

32.000

Overhead

427.500

TOTALE LASTEN

1.845.000

saldo baten en lasten

Bezoekadres Stationsweg 26 2312 AV Leiden Postadres Postbus 190 2300 AD Leiden +31 (0)71 516 09 90 info@leidenmarketing.nl www.leiden.nl

Ontwerp en realisatie: Campaigns&Results. Druk: drukkerij De Bink