\t-r-
„J
CAMPANELLAE ORD. PRvED. SAC. THEOL. MAG.
MGN a r c h i a 'M E 5 5 I AH*
EMINENTISSIMO, E T REVERENDISSIMO D.
D*IO-BA PTiST AE PAELOTTAE ¡>.,R. c A x £ i N A L I A M i> L I SS I M O, Archicpiicopo The falonicenfL Ferrame^ Apcfe Scdis à laterc Legato D I C A T A. M P T H v ì r rF P
%
r >
I r ■ §. V f § T -i V
■#. • '¥ - !
I
u
R T H O M AE CAMPANELLAE ORD. PRÆD. SÀC. THEOL. MAG.
MONARCHIA _____ M E S S I AE>
_____ C O ¿ M T E TSI^D l V M — 1— 1
-------
—
-r i
im iiiiii i’
SC
V T l
___________ m
S E C V K D 1.
immtn
'
TTf
In qua per Philofophiam Diuinam, & Hamanam , demouftramur lara Summi Pontifiais,Chri&ianorum Patris, ôc Capitis, fiipcr vniucrfam orbarci in temporali bus,& ipiritualibus: & Iura Principams! fiIiorum,ac membromm iupcr fubditos Populos, mirabili quadam? nouaq,rationc. Rcipub. vtilifsima, in confufionem ichismaticorum, & pseudo polititicorum,& hsrrctieorum: Ad exdngucndum inter Principes Zclum,’ diÎcordiafcj i &c ad tutelam ipiorum mutuam ab inuicem, & ab exteris fe&arijs. item 4e Jwibus Bfgis Cattolici in alterum Memifpbâmm » contra adulante» $ (3 aduerfantes„
c i+ s i
sew a a * $ ) t
EMINt.NTISSlMO, AC REVIR1NDISSIMO DOMINO.
DIOBAPTISTAE PALLOTTAE 1
APOST. SE D IS A
""J , *
LATERE
« *•a
LEGATO.
' F . A L B E R T V S B O N I V S , AESINAS L c$. Ord. P f*4ieatorum E. P. $. V
‘
v
.
•
_■
•
§
t
• •-*
^
• , • ;,v,
'{V
**'......... ».'■
^A M P A N A h$c, Eminendfsime Princeps, quam ”'i nuper vEfij ift patmmcafandcndamcarauijcuaoa C cx imPuro ialsarum opmionu z r c , icd ex defeat® UJ dedrin^ czleftis argent© fit compofica,gratum apud [ omnium Cacholicorum aures, fi in aliquem przexcdsum locum ccllocarctur fjnu dubio procul cflet editura. Itaq; maxime Cerium habeas quantum ad opera eximia fuftentanda sis ipse propensus, rcuerenter fum ausus lilam in acrea tui Eminencifsimi nominis arcs collocare. Eternal in tanta eelfitudinc pefira, przterquam quod linqu$ Zoilorum ictibus haud erie expofita, ab omnibus, cum omnes audire aueant, audietur. Przcibus tecum agerem, vt hoc onus fubircs, verum cua humanitas fia* gularis me abducit, ac red pic fore, vti, & Campanam robore tu* virtutis suftineas, & qui cc ilia donauic, humaniisime in tuorum faraulorum ccetum recipias. Vale, fit fta Ecclcfij Catholic* Virtucutn, ttobilicatifqi Eminetidfsima Turns. IZZ. . . . Doneeflu&usFormicaMaricos
Ebibat, ac cotum ccftudo perambulec orbem. M j
XVI I
* Kal. fcptenj l M. D C X X X lg
Imprimatur è vidcbiqar R. . f 0 P. Magiftro S. P. Anc. Èpas Bellicaftr. viGcs gcrcns. Approbatio Ad. R. P. MàgtifriF. > M a i Riccardij, rane Regcn: " tis in Collegio S. Thq.i.c Aquino Romx in Conuentu S.' r Marix iupcr Mineruam>nuac vero ¿acri Palaci; Apoftolici a ¿pimi Magiftriv Vidi Ménte fyuercdifj.'iacri Apostolici Valatii Magiftr.o>& Apojioiico ordini* ncflrt Viano» batic de ¿Monarchia '¿Meffit >*& Vtrihus Domimi ecclefiaftici 4ijfcrtattonem. Toft repetitam , iterum atq: stemm leciionem, vèrtfeo argumentum nobiiijjimimomnino pro dignitàte trathtum effe d turo fapjenttßmo : & nonfolurn eße omni reprebenfìone uacmrn » fed emm dignam eulogio lueulentl]fimam lucubratmem : nibilqs facm Dogmattbus,aut proba tnonbus repsmgmntcm. Poma in S. MÌSTMinerum 4. Idus lanuanj M. D e. XXIX» Praicrl<l¿CQlaus B¿ccardius.
Approbatio Ad. R. P. M. F. Io; Thomx Gaífoldi dé Aláísio,fuprem x , & vniucrsalis Inquificionis'Romanx VicccomiiTanj Ge neralis, ex conamiisioae R.mi P^F* Nicolai Rodulfij Mag. Ord. PrxdicaBörum. r iHb ßrQuainbocopufculo de Momrcbia MejJiyriJlur^us DminijEccleftaflici, a bA d . P . Fi Tbomi Campanella mio ufi &rä>'diffeirimtur ffummt Ventimi fupèr minerfum orbpm dir e h m in ipftus adifieationem , & ì pifo, meritate v PMffafcró Monarcbìcam ,non modo in temporibus ,& tì fecundariò , mrifìcp oftepdunt. Pieq;jamèn Vrincipsbus iitp ullum gubernandi tollunt ,]ed colletiiùs, <tXforttùs fi'abiUri, pulcherrimis ratiombus ex Phylofo* pht£ diurna, & human? arcanis , efficqcitèr demnfhrant : funi Catholica Ftdei, Ü Chrifti. anni Voliti£ c- nfentanea: eaq; eruditione refería, ut dignißima effe cenfeam, qu£ ad Vrbis„ & Orbts ulilitatem typis mandentttr . Dat. m'¥àlatio Si officii Vrbis diè i o . lunij *630» Ita c fl. Ego Prater loaunes Thomas de Alaßio. ;
Approbatio ex parte R.raí P. M.ri Generalis.'1 Nos Frater Vincentius Bartolos, Sac Theol. Mr, fle Prolis Sicilie Ord.Prxd. ' ';r -...... V i fit jupradiflis atteftationibus,facultatem damus,ex ordine, iff cornmifftone Reucrendifs P. Magiflrt Generalis F. "J^¿colai Bg8)uftj\ V- M. Thom£ Campanella ut libriim aüuulatum, *JMonarchia M ejia &c typis mandare poffit, feruatis temen feruandts : & quantum in nobis eft. in quorumfidem ir c. DaU pomp in Conuentu 5. Manx fuper Mingrmm due pCXKill. lumi M- D C XXX. F. Virtcentm Bartolas qui fupra manu propia. , LO« f Sigilli .
Er. i^ginaldus Lnecarinus Ltftvr » & foci#} *
Imprimatur. JT T
: W > s; c m & t o
'
' '
ê
DE N E C E S S IT A T E , E T TE, ET CON’ G R V E N T l A VÒLVMINIS. J|OSTQ^AM opÉimis remedies, per ¡eternas ^ faptexitiriogicam,H.£reticoSjGentiìes, Iu* datos >ac mahometanos ad fidem Dei vniversalcm, quar optimum genus viuendi , | dum sumus in corporc, portat, eternaqj ■"^deindè pollicetur, oftendit, acquintqjvjta, rcuocauimus. Ec qaoniam Achciftat nos ab hac .conuerfiaone impcdfcbant, eis occurimusciun valide, vt ncqucant se non vi&os fateri j cónsequens cft, ve Principes, & Oo&ores comraoncremus cos^qui monarebiam Cimiti pirùm con siderantes , Pontifici Maximo,ad tantum bonum no obedidiunt. Propterea de meisia: monarchia prioribus libris ,j li ber ifte conneddcur f fu per omnes vcilifsitrms phiribus ex -, -caufis. ’ ■ ' ’ •-n '4 •• •A1 i- •• !. , - ¿* •,..... fit**»9 I. Ad confeientiarum confolatioriera, quondam re ve ra Chriftus Taper- omnes Reges terre,Paftorem posui&JPétm Apoftolorum Prineipem, nè à culai Deij qui eftReipublic^ finis ,àc fadiatatis trames;^ deuiare^ueant. h . r ;> : f H. "Adtii(KlanvPrineipum priEpotentium,?&: imbecilliti ■; b ~ A i iub i
fub communi Patte : Dum cairn sub Papatu militane, alter akcrius ditionem inuadcrc ncquit. Et dum fortìores contri infidclcs pungane, ab alijs impediri non pettine. III. Ad todus mundi fubie&ioncm, fub fidem Chrifti, èc fub dominio Chriftianorum Principum, qui (apra ducen ras prouincias amiscrc, ab infi iclibus,mahomctani$, Se h^rsrieis,propri* discordia noftrorum, oeeupatas. Nceabfqi huius libri pr$ceptis obfcruatis,recuperai affalgèrc poteft fpes. 1111. Quoniàm perpetuar q u *« l$ f Se nxq inccr Principcs & fubdicos popuios graiTanturiticc eft qui poisic eas tollcre. Vnde Aragonenfes Tribunal luftitise inter ipfos, ac Rcgem(narura ducc)poiucrunt,ficuc Genua,Florentiaj alizqj Ciuitates, extcrum Iudicem, quem dicunt Potcftatcm, ve Ius dicat intcr proccrcs, Se plcbcm, vocarc consueucrunt. Chriftus autem hanc potcftatcm fupcr omnia Rcgna,in Pctro pofuit. Quam qui rcnuit,(vc ex hochb. oftenditur)rcmcdium diuinum, neccflariumq; cucrtit, Se contra Dei voluntatem, & contra propriam vtilitatem cemtur. V. ApprimèconiulitSyatagmahocHyspanoru Regi,' dum fuam in nouii harmisphserium tnonarchiafrt, ex Chrifti monarchia iuftificat, futfq; malis hinc medclà inuenit. Cóiulitetiam amplius Gallorum Regi» quem Chrifti Refp.1 erexit sepè labcntem , & dum Ecclefi* Roman« roborand* opcram nauat, inuenitnr sempcr floruifle, ac ampi ficatum ex hoc ette : vt Se qui ipsam impetiucre, corruiftè fimul aperitur. * VI. Quonia H*retici,ac macchiauclliftar^ontra dogma hoc de vnitate Chriftianorum fub iPapatu palsim scribunt, vt discrepanza, & dissensi®,ab vnitate perdat Pnncipes,populosqj Chrifti j Propterea vtilis eft libcr, ad vnitatem ex S; literis, Se summis Do&oribus, & Concili js san&is, Se com muni bono, Se Phylosophorum decrctis,pcrsuadcns: Se om** nes discordias eradicans intcr Principesse fallacias per pseu-
/
do theologorum, ntórientm i Zw nia i ¿ ¡ e m ù • - ¿ w de hoc fctibentium Zeloiyporum im p e rn ia ,^ vt prò concordia, & pace,bellum,fcrant. Q u i Qm n a ““ fe quenn amptónno patebmu Commenario^ui S f f r f untume in libro pnmo de monarchia Xpianorum ad Prin «per prò communi bono polyiké ienpseramus :
.
>.Y
' '
I *»■ V i
«
. ,v
1
• .
4 .
j ill
'K
'
? (í
:
1^
1 v,M*
mf
.
.
.
■î
-
. . .
■.
.
qav :j
, ; ? ..V I . : . :• . , -
t î î j
i
.i 'i V
>rY
;
'
< '
‘ P
T '
1 . «>. !/W .'J,: /> .• 1
■ :
'-¿J
•
i: ^ \ i
1 •, 'V' i 4?
..
JJ -.
-fS ; • p s 5> •« ,f
L
‘i
■. .'.'i »
'fj.. i\ •>% >•
'• 7f- '
>
. *„v. É i ~’î ä ? . >.
: '7-
:
:r
- v
jîj
Vf*-
> -î -
■4Üñ -,
»•
*.
i t 'ü b v î ï ' *■ >
v! y
.
,
>■ -
J .• : f c * •
•,
. - ;•
' '
'
’■
«
•
• .
...» ..
F V N D A M E N T A A C REGVLAE VNIVER.SALES
O M N I V M
P R I N C I P A T V V M, A C
D O M I N I O R V M , P R A V O R V M . BO NOR.VM, LIOR.VM, T EM L
OPTIMORVM,
VNIVERSALIS
SI M : Q ,V J E
3 L, .
AC
PR^CIPVE
MONARCHI«
PHILO SOPHIA DIVINA C A P .«
**
MES-
HVMANA,
A G N O S C I T.
ìTJ^-
M E-!
A V-
^ •• .
P ®’*
O M I N V S veré, abibluté , ac velini per effbstiam , & perfe dicitur de Iure , & de f éto d ie , qui pottft vti rebus , quoniam Cuis , q t n md o cunque, & qu*ndocuirq;fibi Iibuerit. Hac quidem ratione folus Deus , vt dicifur in Hymo An gelico , eft Dominur rerum,atq; bommum , quonum ipfius prorfus funi: ipfcq; dedic eis effe cor^ pus,& anonym >& bona cxtcrioraiftis fermentìi, Idcircò nafeuntur, moriuntur,trasinutat.ur in fabir* ftantia , & qualitate, & quantitate ,& operation?, . quando, & quomodo illi placet. II. Dominus per participationem, & fecundum quid.dicitur ille , qui potei! vti rebus, & homimbus ea ratione,qua libià per fe Domino conceduntur, fiunrq; fua, & dum , & quatenus >& quando fua ; at non quomodocumque , &q.uandosumque libi plaeet,fed Deo.Dominusen>m,eft, air S. Thom opus, 7 \*qui quod poffidec,poffidet vt fuum . At homo omnia à Deo habet, & fub lege naturali, & pofitiua D ei III. Nullus igitur homo eft dominus primo mod-:'fui ipfius, ( fmèeninr vimus,fiud morimur,domini fumus, tnquit Apoft ) neque animahum, ncque herbarum ,’ neq; rei alius cuiuscumque ; multò autem minus h mir.urr. quo ndam non potei! quomodohbtt, ac pr# arbitrio re vlla vti, n^c feipfo,niii fecfiA i dum
c rdum r e g u la m qtüm illi prifixic vnus, & primus dominus Creator omnium, propterea quod ipfius non erant ,qui eas non creauit, fed ia vium accepit, ac regpmen fub quibufdam rationis,ae iegislimitibus, vpdè , & proprijs me* 6brrs vti ad libitum ,& animalibus, & plantis abuti,in lege Domini fsepius vetaM I. Dopatariiis.Dcpofitarius, Commodatarius, Mutuatario , Kmptor , Campfor,Fceudatarius,dicunrur Domini rei data:, vel Depofitat®, ve! Matuat*,vel Empti, vel Cambitf , vel Infeudai*, e» tantum ratione,qua faft* eft jpforum propria de Iure , Se de fa&o ; ft donee Sic. V. Quicumq; re quapiam vtitur aliter quam permi&it ratio sterna,aut na turalism i fcripta, te netur ad reOitutianem, aut homuii, contra -quera ill*ra vfurpat,aut Deo, cuius plus poteftatis fubreptitiè, vfurpata quàm accepit. Idcircò, qui proprijs abutitur oculis, vel manibus, aut 'gladio, aut re quacumq; familiari prauè ; reftituet Deo m p«nis,aut in poemttntia.quicquid, & quantum vfurpauerit. & quidem potiori Iure, quàm hommi ablata reftituuntur ; cui nimirum eatenùs tantumreftituuntur, quatenùs à Deofaäus erat Dominus, & proprietarius ablatotum à fure.Iuxt* hunc feafum re&ö dicunt Ambros. Se Baili .& Ifidor; pariem , quem detinemus, & pecuniam quim interram de-, fodimus ,<non effe noftram.eo quod abneimar illis, Si cencmur ad reftitutioné, hoc e ft, Deo,in poenam , nifi reftituamus Deo in pjuperibus fuis. Nemo pro prium dicat, quod piufquam fufficeiet fumptum eft &o. l\(im de lureprìm*uo nihil effet pirticulare, Si proprium cuiq ; Sic. Domini eft Terra, & plenitudo eius . Partitio eft de Iure GeDtium , quod ab iniquitate fufeepit occafionem , tette S. Clem, hoc eft tunc quando Iusmaturi iugulai. Sic, V i Homo nullus pr-teft hominum effe Domìnus,per fe,abfolutus,& primo m odo, ità quod poffit illi auferre bona , & yi^am , quando , & quomodo Cibi placet,eo modo,quo Hex Turcarum facitiniufté p!erunq;& «necaufa;qu.«ndoquidem non ipfe dedit illis vitam , & bona, nèc aliud quippiam primo modo iuum. Quod enim homo dat non lie eft fuum , fed à Deo accepit immediate , aut mediantibus genitoribus ,aut am ifis, aut-per aliam quameumq; translationem, fecundum quod Fauim,hoc ( ft, D/uinus ordo, fert. Idcirco Donator transfert Dominium; fed Deus non poteft transferre afe in nos fuum domi nium ; quoniam impoilìbile eft quod nos fimus, aut, quod fiat ill* res , qua* habemus.abfque eo quod dependeant à Deo,in effe, Se operari, & confuruari. V ii Quando ergo dixit Deus,dominamini pifeibus maris.volatilibus C'ili,* & bcftijstcrrs, intelligitur, dominio participitcf, auc vfuali, non abfoluto, & ilio de pieno;nam etiam poft quam esu a flurnpta eft res,ac in noftraria conuerfa fubftantiam , eft D e i, & per Deum , & in Deo magis quàm in nobis .- & iuxtà regulara Dei,illa nobis,in nobis vtendum e ft. ergo multo magis cis rebus, qu® nobis confubftantiat* non iunt. V ili Vix aut nunquam legitur,quod Deus fecerit hominem dominum ho minum, fed magis parrem tm.aut Gubernateremudeft Regem, aut Ducem, aut Paft erem; At quando homo fua prauitate vcrtirur in beftiam , (*pé Deus facie hominem dominum hominis ad punitionem eius. Sicut Moyfes faäuseft De us Pharaqnis,& Nabuchodonofor dominus nationum.quod tamé ifte non agnofcens,erat quali carnifsx vniuerfalis; fic fune omnes Tyranni permiffu Dei,lette Isaia . IX Quinimò neqiiè Rex,& Dominus Polyticus, ncque Dux,ncque Guber nator hominum,poteft elfe homo in quantum homo , Se ex fe ipfo ; quoniàm Dominus,aut Re&or.debet effe omnium fimul gubernandorum fapientiifimus, & potentiifimus ,vt virtutibus eos exornet, & à vitiis frenct;Similitèr,& amantiffimus foelictratis ipforura , Se magis quàm ipfi proprium cupiunt bonum , licuti Pater,mehùs, atq; magts amat bonum fiiiorum , quàm feiunt amare ipfimet filij. Quapropter cum homo lie eiusdem fpeciei, non habet plus fapientì*r ■ ncq;
(veautviriuru, quàm ómncs fubditi eius fim ul, nequie qultn multi particular res: neque magis »mat bonum publicum , quàmomnes priuati fimul; ficuft Caper non poteft Caprarum effe Dommus, neque Taurus Bòum , nee Aquila Aquilarurh; fed Paftor , qui homo eftfuperiorjsVexcellenttorifq; fpeciei, pc^ teft bene imperare, atque règere Capras; & Bubucutus Boues. Ideo enim bel - ••'T--vi v -j îi^î luæ ,quz carent R?gç excellentioris fpeciei, viuuht in Anarchia ; fiéutLupi, & ¿U aV'listRv ■ Pafferes; aut in Democratìa,ficut Formiez,& L ocuflz, & Grues . Sed Apes in Regno, propterea.quod habent Regem fupenòris fpeciei,ditti n&uih magni tudine , & colore ab eis Plura quoque pifeium genera Regem habent à naturi corcnatum. At inter homines nemo nafcitur cum corona in capite . ergo & c . X. Poteft homo naturalitèr dominar?» »erigere homines, nen in quantum homo, fed in quantum eft à D eo, vero dominatore audorizatus; àcapiensab eo fundamenmm, auttitulum fuperioritatis, per naturam, aut per granam_>.; Hic autem non quatenùs homo, fed quatenus nomo diuinus, imperàbit, & quatenus loCurtitencns Dei ; non tamèn princeps dicitur : nifi prius immediate fuérit à Deo declaratus, vel mediantibus sortibus diurno imperio, vèl in remedium maliti*,vfurpatis, iut eledione,«ut fucceiüone, aut vigoria in bello iufto , contfa eos tantum ,qui dignos fe fecerunf, vt fubijeerétuf per vira, feruituti,ficut beftiales. XI. Fundaroentum Iuris dominandi inter beftias, vis corporalis fola videtur effe, ficut Aquila in Colum bis, & Leo in feris dommantur . Sapientia-* quoq; eft Domini/ fundàmentum , fed magis inter homines ; namquè, & ipfc homodominatur in Elephantes, & Equos, Boues fortiores fe : & omnis irtifex in adu exercito su* artis, dominatur etiam Regibux , vt Nauta in navi gations , Medicus in fanatione &c, A m of eft rertium fundamenmm Dominij » Pater enim in filiis dominatur, eo quòd ipfos am at, ficut fcipfum, nec eos po^ teft deci pere, aut iniuria afficere. Pròfeaò inter eos, qui mutuò conglutinantur amore , dominium parùm, fed fraternités, & maioritas fraterna inuenitur. Hoc autem fceiix dominium, eft ttiaro inter Bruta in p m e ad filios. XII. In primo ordine naiuralitèr dominatur, qui eft optimum fapiétiifimus, & fortiiiimus, ficut Dauid. In fecundo fapienriflìmus, ac fortiilimus, ficut ïulius C * fa r . In tertio fapientiffimus.ficut Vliffcs. In quarto fortiffimus, ficut A i* x ,& Tamerlanes, fed hic participât plus violenti® ; minus tertius; minima fecundus ; nihil primus. Ergo Tyrannis eft dominano ornninò carens fonda mento naturali, aut parum habens. Principimi vero R gius, tft dominati» c i fuhdamento naturali, .¿Se melior quidem fi plunbus irinmtur fundamentis iàm d id is. XIII. Naturalitèr igitur mas imperat fsm inz ; fenrx Iuuenibuss Pater fiiiis ; fortis imbecillibus ; pius impijs. AftvbiFœ m ina, am Iuuenis, autfilius, aut imbecilhs, funt fapientiores mafeulis, aut fembus, aut Patribus, aut fortibus, Strenuifq; & c. poffunt imperare naturalion Iure - Idctrcò onines tituli dominiorum, vt Eiedio,Succeflio, Donatio, Emptio, lus bsllieum , funt naturale# in perfona fapientum, contra natura in perfona ignorantum, nifi aliundè fupr pleantur. In mediocribus vero mediocrttr. Sed impius quaquSIapientior, hoc e ft, dodior pi/s, non poteft in eos Iure imperium fibi »cap ire. Nam abfque bonitatenórifundaturtitulusdomioij, curii impietas fit diftantia , & feparstio à Deo datore horum fuadamentòrum dominicorum : fuper quibtis eriguntuf tituli manif.fti. At quidem poteft tamtummódo per violentiam impius domi nium fortiorijDeo permittente, vt fit-eius carnift x ; quod tamèh ipfe ignorar, ficut Cams Concilium voluntatis h-ri ■ & tunc incipit dominium de Iure pefitiuo forsàn, ve! solum de fa d o . Loquòr de impietate malignitatis,non ignoràti® folius. IX Qua propter, ali/ funt Principes natura, atque fortuna, ficut Dauid, C «f i r >Alexander; Ali/ natura,fed non fortuna, ficut Socrates, Cato, Pythagoras, & quifque
& qu’fq; verè fapiens : Alij fortuna,non autem natura »vt Domtmnus, Cujn-
ßiJiinEUo Vnpùm bvfes , Roboam. Al» partim natura ,p*rtìm fortuna, vt Scipio,Camillas, AnIsc pbU morali. mbx\ ( Naturam voco m s, fuper potenti»,, fiptentia, Sc amore bono mnäis)
Fortunam vero euentupa rer-um, neue in Decree, tit. de damno dato. & D. l ho» in p. i vocat bona fortuna:, <3eD. Bernard, deplorar fuam fortunam in morte par entheßrbipolo fratris Gerardi, ferm. 8z. fuper Cant, Sc Patres fic nomipant Fatum, Cafurn,& getica contra lm- Fortunam, Sc Sqrtem. & Ecclefia canit, Noäemq; fors reduxerit. Hie autem pernos » fortuna,eft vnus titulorum domimi■>inter tjuos emptio eft minus natur alls, er go magis fortuitus ; & bellum iniuftum rainimè narrali* tituluseft,& rm xi^XV^Cum^dìfficillimum fit inuepireFortem,Sapientem^& Pi umvi d^t ur fufficere fapientia, & fortitudo apimi abfq; vi corporali, fi.expers fit impietatis. Nam txperimur vnumquemq; hominem efle Regem in atte fua, $c in cq quad maxime fc it. Nauta in naui eft dominus omnimp n.auigantiubj,& imperai om nibus, proiettino tempore neceifitatis, & ipfi quoque R eg i, & Principi bus nauieantibus pracipit dicens : T u ^»fiejUip, fac tu ità; oportet curfum turquere ßniftrorfum ifileto &c. &tuncqutlibetponit yitam ,& fcslicitatern fuam in CO, quod obedit fapienti naut*, Medicus imperai aigrotis Principibus, & Re, si , & aliis ;hiq; obediunt ei ficut fapienti. Pedagogus imperar pueris filiis Re gis , & Tutor pupillis, quamuis fe nobilioribus ; quooiam prtfht fapientia . Qua proter paU.m eft conucnire dominium cuihbet yipo naturalitèr in' his, qu* fcit ; Sc fapientiam eiTe maximum fundamentum. N am & ipfa fapientia , ca* rens viribus,vtitur viribus alienis, pietacis autem ilia expers effe non poteft ; $1 enim feit Deumeffe, retìtó nouir,Deo unte omnia , Sc pr* omnibus deberi f bedientiam, Sc regiminis finem effe Dpttio-, vt etiam Plato in lib. de legib. oftendjtjfipem Polyticae.eifetult.um Jquisrsrum opificis.ac gubernatoris; .vbi aut finis eft comodimi principi«,aut fenatus^tincjpaliterùbi Tyrannis efì,& fragilis polirla. , . XVI* Tuncveriùs fecundum naturam R ix quifpiam eft »quando obedire •potentia, Sapientia , iS Amor sut illi foelicitas eft i'bedi.entium. Tunc autem Tyrannus ignarus , quando iofeeliprincipia noftra citas. Idcircò m Principatibus hóroinum,cum primo regnaifent potentes, & potentia verf^FiTer io.Tyi'annidem violenti, recurrerunt homines ad fapientum, metapbys■iS d t j fundamentis prin vt non potentiflìmus, fed fapientifiimuv .dominaretur,cui dederunt milites pro . Deindè cum fapientia faciaeffe^fophiftica.nocens dolo, & non cipatttttm ex bis, fortitudine aperta v i, vtipotentia ,pecorrerunt ad Amojrem.vt Princeps effet , qui erat atq; deeorundem optimus Reip. amantfflimus, fit gi prouiderunt de fortitudinealiorum, hoc eft uirtbus militum,& fatellitumfit dr fapientia determinata per Rempub. qua» eft lex. EtquoniamnequeomnibushQris-Prioceps, quatnvis fapiens, fapit.fed nunc nimishilares, nunc nimismafti, mineacediofi, nunc iracundi ; nec proindè puffunt bono Reip.intenderefempergx animo, nequedifeernere bonum tem per verum ab apparenti, & ius: Idoirco Deus legem dedit horainibus, & Re gibus , qu* eft fapientia publiea, fecundum quam vnà omne$, & cunvpnncipe fuo regi debeanfr* XVII. Lex «crnaeft fipiencia, qua Deus regie omnes fuas crearusas ad de-! terminato? fines . Éius autem participatio eft lex naturalis omnis ifcripta homiaura cordibus, & rebus cunébs inditi,due fcripta (ft extra,fiue non fit . Quam cum obfeuraflent homines,declirauit Deus per Moyfen, ac deindè perfecit, ac meliorauit ,& eleuauit fapientia Dei ipearnata per E^ungeljum. Ergo nulla lex pbligat Remp. nifi .quatenus eft explicatiaa legis sfeina-,mediante aiuina,natu rali, aut fcripta, aut in quantum eft applicatiua illarum legum vniuejfalium ad particulates perfoöas, Sc locum »Sc tempus ¡Sc quando rgpugnat legi diuin®, fcnptaé,aat naturali , non eft lex , fed torta regula Tyranni, aut ignoraotis, Sc iuxtà hunc fenfum epneiliabis Gerfoncm, & Sotqm abfque errore • "
-
•-- > -
..........--
,1 • u>
XVIH,
9
X V n i OSònitm veruno, 8c eonoafurale domìnìun^ fundatur fuper vinbus* biftìnetìo T rititi «rifertim «limi ,& fuper fapientia, & fuper amore publici boni ; Tyrannis p ts t & Tyrmu, vero fuper robore, fuper affittii >& fuper amore proprio, & aliorum, non pro* »ter D eum , fed propter Vtik pfttprium, & gloriano,non Dei, & fubdicorum » fed propnam . idcircò inuencutncft , vt diffeSum virium fuppJerenc manus «omtnunitatiSj & defedum fapienti* k x >& quod benè collecetur dominium in ilio , qui perfefté amai D eum , & populos tamquam Silos Dei ; & qui im-i perai in beneficami aliOfum ,& ponit viram pfo illis, ipfe autèm bonoxem mo do,atque^lorum , à Deo pràeftalatur , cui g regcm pafcit »& cuius yicarius eft: A popoli* vero * non qu*rit bona ,neq; gloriano tamquàm fioem proprium, fed tamquàm medium quo fe ìpfum conEruet non conumptibikm, & poffir obe* dientiam exigere in beneficmm ipforum, quod vbique ex amore Dei fiet XVIIII Qui verò Deum amai, fapiéntiflimus eft, quamuiS omnes ìgnoret fcientias. Ac fi robur ammihàbet, aptiilimus eft regimmi,quonnm òbferUator eritlegìs. Q u s quidem fa'pientià eft » fecundum quam ipfe regitur, Ì£ alios regi faciet: Ergò & fapiehserìtin horis omnibus aqnaliter. Nana neque paffione pertteitetur, cum fit atnator Dei legis latori* ; nec ab infirmitate corrumpetur, cum le* fit femper fana, eo, quo fuil fcripta modo. Prsteresq; certi fumusjDeum propriis amicis affiftere,quo minus errent, & hoc credunt populi
iomneS
XX.
.
■ ■ : ! - •'
_
"
•v „
De aequirendoru
Trifariam acquintur dominium verum,autviolentum . Primo et- jprtncipatuu uto% ptiuatido aimnos per virtUtes, vt folent fapiemei. Secundò corpora , fieuti qui i r ordine wnli^ ©ccupat aliena Regna. Tcrtiòbona exceriora >Gcut Pyratfc, & Pradones , & ¡>Uci. f atrones w Hi ptìftremt domirtatum arripiunt, fed non retinent ad horam ; ficut Caecus , Sci erra, & Spendius. Secundi citò domini fiunt ingentes> & ci tò dominatimi 5 miftunt, eo quod fapientiam ferendi leges viffrs > ac bonum regimen non hent, ficut Tamerlanus, & Pyrrus. Primi autem plerumq; vitam ammi&unt propnam > fed tempori® lapfuipfimortui imperant viuis , ficut hodie Rom» Petrus, & Paolus intcrfefii. Qui autem armis,& Apientia fimul vtontur, citò vmeum, & dorninantur, & diutumam fundant de minatiomm, ficut Moyfes fapiens,& per apparentiam fapienti? Mahomettus aftutus» & Ro* : m ulus, Ik tin g h u s. At qui virtute fola incedit, & amore publici boni affluii > omnibus anteit, probis atquè etiamprauis* . u ; XXI- Imo mors eft figillutn veri domimj ; quomam Principesfpurij,& per * #oitunam ,qu*runt femper estinguere Principesveraces, ficut lugurtha, « Vi-' Abimelech fratres fuos »•vt docet faciendum impius Macchiauellus. Itaque cum fap-'entesfirn domini aliorum naturalità© perfecutiones patiuntur à Principibus *>, r fortunam principantibus, & calumnias, & mortem ; At poft mortem domi■ rantur inuictis fpurijs • Ilh tamen , qui fapientesfiierunr > &amantes public* frelicitatis, quoniam litcrae patentes Iuris ipforum in dominatum, & Regnum Monorchia eft W4* illnftnuselucefcunttxtalibusfundamentis. "1 gis rm nÓm quam • X XII Naturaiiùsefì hominibus regi ab vn o , quàm àmultis* quia inyno a im dominanti Vniuntur magis : & facilitìs inuemmr vnus bonus.quàm multi botii:& facil tis ff<odHS>qui eiusdt deliberai vnus ,& celeriùs, occurritq; nettfiitatibus, & cafibus improuifis fa- feflu in Menti fitnt, cihùs vnus quàm multi. Id circo Republics confugiunt ad Diétatorem,&_Ducem & c. D ef tìu vmus boni inuema eft Rtfp. multorum ; defetìu bomtatis multorum i Rtfp. omnium . Ex qua degenerante,recurrtur ad monarchiam-» • Et ad ficilitattm,& temperamentum , recurfum eft ad miftionem duorum, ve! elenio T r i trium modorum eiufmodi Regimmum, vt in Sparta c,p,f melior fìt XXIII- Magis fecundum naturanti eft Princeps vnus per eleiStonem* quam quam [uc ce (Ito. per fnccéifioncm adftùus, vt mrnirum poflir eligi optimus, & fapiennlumus, £ur introduca & fentoprudens, non autem puer duftore mdigens & c. Sed ex quadam pallione rnccemti Tvrannorum , introriu&a ifl fucctllìo in quibufdam natir nibus ; in quibusda verò in «medium mtlorum, Se feditionum.qu* folent contingere Interregno ; •./. B & qu»
, a.f &quitn«BQttm«.ÌuÌ 5ftò c^ !en ieM ad cIeaiq n ^ o j» t 0 h i; r/' riO HIV XXUII Melius eft erigere poft mortem Pnncipis, nè ipfe viuens ciogat, ù U tfm «utborita te , »Ligi minus bonuni, quena ipft amat. «ipu .• • , X XV. Melius eft acapere Principem vbicumq; inuenitur optimus ,Vqu»m ex propria natione untum „quando caret optimo ; ficut Roma Pompilium . j X X VI Melius eft eligere optimum Principcm t x numero Sehatoruta expertorutn in regiminibur inferioribus, & prudentia proue&orura, quam eli gere quemlibet nonèxperrum Iuuenem, licet fapientia przftantem;. L ~: i XXVII Melius eli C*libem effe , quàra in matrimonio , nè ab vxore » & filijs diftrahatur ab optimo propcfito, yel ipforum vitijs fadetur,- vet pigrefcat in femore >& amore communis boni, vt iuftinus » & S a m u e ldtfialamoa
&c.
„„
-
,,
- XXVIII. Optimus eft fi non populorum, fed Deijauöoritate fiat} iQuippè cui libcntiùs populi taroquam dmino dominatori obediunt. Atq» ipfe echi* betur pudore à ferendis legibus impijs, & iniuftis contrà propriam profeifionè ; & ftudet non labi in iropietatem hereticsm ; qupniam tunc folym npjfeitur nó effe à Deo»idtòq> depofitionedigpus . Qua propter buie Principi cr-pupnit Sa? cerdotium , ficut figillum fortitudini? animi diurni, & iapiepti«ti.8t amori? di? uini ergà Deum, di paternali* ergà populos ,qups tamquam filiosfolpm agnofe it. Vbi plures diöarum conditionum adfunt, magis bonus eft Pnnceps; vbì pancirra minus. • ntmv<n mvoioMifchiup?«mah Cur utìlÌHt Ssip.eß XXIX Conuenit eidem Principi,vt populo fic-optiraus^iuberelpoteftatem > Trincipem Sacer- Spiritualem, & temporalem". Secus enim , aut euaderecx^ulator Pxincipum dotem utroq; gla temporalium , quorum defenfione indiget ,& pntuaricatoittegum ; nec poffet dio maturi. tranfgreffores beluinos caft gare ; nec Principes in officio continere * aut fiere? ,praed» haereticorum, & Pfeudo prophetarum,& fallacium dcöorum y.infurgétium contrà illiteratos l.aycos»& Sicerdotes mermes ; fed vtraq; poiìeps p o teftare .omnes abfque perturbatione reguläre poteft,& à verofenfu nó aliena ri. fr ig io efl ottima ì■ XXX. Anima Reip. eft Rebgio ; quonià ipfa reperitur imomnj parte tota, & in toto Reip. corpore tata. Quandoquidè ónestenemur eofdé fidei orios eroHcipublica : lex Spüs ¡titoliti 'dere ; & ipfa vnit önes unter fe , & rii Deo rinculi* mirabilibus;& facit vn'icaté fortiffima ; & amabiliffimS . Spiritus aurem » & ianua hüius anima; inftruTupf caput: Duces, & Mogi- mentum eft lex particularis Principü . qui fpirkus inambulant per neruos cor poris Reip. i adibendo quemlibet ad exequutionem officij fu i, & eis iubet anifiratut membra *-ina ad nutum ; cui obedicndo non errane »non obediendo autem falluutur, de principalis difponunt compofitionem ad mortem. Suprasmus Princeps eft caput,in quo refidet anima orii»ùm;& à quo fpiritus, ven® ,n erui, & arterif ducunt origmem.vt n cs, & Telefius, 8c Pelopes amiquiffimus, & Homerus declarauimus ; quamuis Arift. dicat à Corde , & Gaienus à corde i lecere , & epate.. At Apoft. 4. Eph®s : capiti dat principal fus' ' • , • •; risi v.% pr*mum , ficuti nos; & ex eo deriuit omnes partes, & vafa, & fpiritus. Ex quo ( aitenim ) videlicctcapite,totum corpuscom paaum ,&conntxum , per i oranem iunöuram fubmmiftrationis fecundum operationem, in menfurl vni*: ••• t »> ufcuiufq; membri . sugmentum corporis facit in sedificatioftem fui incharì» tate,&c. Similitèr D.TJrin ?.p vbi quzrit,vtrùXpus fit caput ccrporis Ecclcfi*, motu , & fenium , & vafa à capire deriuat. Caput ergo eft fuprema poteftas . Principes vero , 8i duces, font B n chia, &; manus ; M ilitcs, vngues , & pe des ; Princeps Laycus, cor ; Plebs funt inteftina, & verter, & caro,qui muniuot totum corpus, & complent ; Offa funt bafis Reip., hoc eft regio, in quu» fubftinetur ; Sapientes funt fenfus ; Serui funt lien, renes, fel, vexica, vrinaria • atque alia vafa fedimentorum . H?c fundament! in Phyficis, & Pdyticis, demonftraui. Nunc autèm ipfa pr*fuppono , vt per fe nota * vèl ìapientibus. Regnum
rivi» Regtium acque Sacerdotium optime in eodem fubie&q conuenirc, iecundum Deum, & fccundum Principcm,& iecundum Populos. Caput Sccundum. ■ ?N lege naturali Paternità« »Priocipatu* , 8c Sacerdotifi, fuit Pf, & Prinfimul erant in eodem fubieào fumetto.. Adira tuie Pr, oc prm- n » “ gsà ceps, & Sacerdos totius humani Generis >•Se Gmiliter omnes primogeniti in Sic. Biblijs regiftrati. fic etiàm-» . • i\ t ¡Lj # | Noè.&iucceiiore^ prìmogemu.ficut Sem, Arphafac &c. * rdoti{i ab in im fic,# Abraham*# Ifac, & fucceffores &c. Imo Prratas ^ f{ jn mo f ub,e^a •'* ipfa erit fundameotum naturalis dominij, vt patet ex W Vatrinrcbis "ap- Pr* ? * em i * At minifterium , & mediano inter ' w T„ m m > * « 5 » f Deum, &homines,eratipfum Sacerdotium . Item Iacobaccipiens priroogenituram, in qua erat ius Sacerdotale, accepit fimul imperium ,•dicenrc Isaac : Et Incuruencur antè tè filij raatris tu* , etto domi- , , BUS frum, tuorum : & ad Efau : Dominum tuum illura cottimi omnes fer- , , uituti illius subiugaui. . . II. S * p è Primogeniti Sacerdote pnuatifunt, propter ìraptemem, & nequitiam ipforum j Nontamèn Regno, at^; Patermtate, tàm ispè. SicutCairn Q m m ^ P Sacerdotium, quod fibi competebar, ammifii; primo ob confcientrara fc?lefta * «fliIPi"1 fecùdo veroobfratricidiu. Ismael, quia perfcquiuir Isaac, primo Sacerdotium *#T ammific. Esaù etiam dum perfequitur I»cob. & primogeniturera vendit, in trarciu. qua crac Ius«aeerctotale>tamquàm Siraoniacus ammifit illud.Ruben etiàm pri? uatur Regno, a'q.-Sacecdotiojquoniam inceftuofaturpitudine, cubile Patris fui {cedami, non umèn Patriarchatu. Vndc Regnura per repromifiionem data eft iudx: Sacerdotium vero Leui in potteris fuis. Heli poftmodùm.vita.ac Sacer doti o priuatur, propter filtotum Àrapiam immodeftiam ; quod etiàm praedixit vir Dei transferendum à leuitis, & prateipuè à dcfcendentibus ipfius Heli : Itaq; datur iamueli Effrrteo potefias »udieantóqua ob idem filij Samuehs priuantur. Salomon queqr priuat Àbhiatax Sacerdotio, vt compleretur prophetta viri dei de cransiatione; atque vt dàreturSadóch,qui eratdeftirpeEleazar primogeni ti Aaron ; cui datum erat à D eb , # Confirmitum in Phinees filio E kazari, ob zelum D e i, & tolleretur ipfi Abhiatar, qui erat de line* Ithamar fratris Eleazir, fed fecundo geniti, & expertis-eiuimodi promiffioms D iuins. Regni e m Saett i l i , Regnum , ae Sacerdotium opdmè.conueniunt m vno » eodemquè fu- dotto conuentio cp* biedo. tima praita tur. ■ Nàm Poptili libentiflìmè obediunt,ei quem credunt effe illorum intercettore Vrimum Regnttm A apud Deum , & Òependère à Dea ; cui foli hominis iublimitas. inclinatur populorù ebedietio. libens. *. Itera eius leges funi magis veneranda?* atquè obferuand*, non modo palam, a. et legum uenera* ficutleges iaycorum , ¡oburabrimhtimanum ? fedetiàmclàm; fcientibus, itone. quodDeuscpnéòa introfpicitjv , . . .r . Itèm non predicai! n ù v m ìtx *ne<fj bsrcfis introdact ,mii aifncijiTOie» ^.»Ajir^ìiiUatn€JÌ f l quando E x Sacerdotahs à Deo,aRauthorir.ssta, & armis defensa,& popuh ere- facuntaie contro, dunt ism.complete ,non txcarc veritacem vllanr>•qu*ab ea non dependeat. b&reses. Itèm ntq.'rebellio oritur abfque iegis'nomtaEe. Nunquam ernia arma fum- 4. firm iate, cT cium expugnare Sacerdotium a tq • Religtonem armatam ; nifi per raitam Reli- fecumate con tri^
eìonem, atit. riididrem, iut mafc!*arroat’a«t.. ..........................
„
B
i.
1 ':'l v'
Qua
Rtbcllioner.
Ijfci Q u i propter fub Religiofì Satùrni temporibus ( ait Plato in Ciuili) viutbat Ufaría fxculutn fcelix. aureü; qaoniam ftifficicbit Rcligio frenandis popiilis à malo. ' Poftea vero iuccefferunc Principes Layci, non fapientes rtligiosé, & corruperunt fæcullprifca paulatim. Etenìm qui Sacerdos non e ft, non tantoperèrefped it Deum ; nec cauet.ne populi fcandalizentur, ciuantoperè Sacerdos ; qui inÌupcr timet offendere fé indignuth honore tanto fic diurno ; ac magis fe in offi 6- à cofcientia re cio rennet. At quando ipfe erret, caufa eft omnium imbruni. Eiuiq; exempla gnanti! prauum, facilé potens eft, populum èfficers impium, a tq ; diabolicum. Idcircò meliùs eft, vt Senior expertus fuccedat Sacerdotio, ac Regno, fed per ele&ionem, matura; videlicet ætatis , fcienti* & pietàtis probità: in multis. Iin. Orarne* ferèPrinceps magni, fuerunt Reges, ac Sacerdotes fimul. 1« Qupniam omnes Lege naturali, Melchifedech fuit Rex Salem, & Sacerdos Dei altiffimi. ietro "Principes ab ini fuit Princeps Mtdianitarum,& Sacerdos. Rex,& Sacerdos fuit Romulus,Numa, tio [mut Sacerdo & Omnes Romani Reges. Quibus i<3 naturale, Se rationale videbatur, non tes fuere in ciOUs poffe Sacerdotem Summum effe, nifi idem fit Rex.-Quod etiatn expulfis Re ¡entibas. gibus obTyrannidem Tarquimorum,creabancRegemSacrificulum,qui Deo ofterret Sacrificia ; non tamèn imperaret. Sed tamèn ad nutum erus creabmtur Magiftratus. Si enìm Sacerdos dicebat, Cos , vitio creatos, & contra auspicial» Keligionis, fta^ìm dcponebantur»Sicut Olira in Aethyopii, tette Strabono, Sa cerdos imperabat Regi bus, iti vt fi iuffiffet illi mortem, nédum depofitiorem fceptri, ftatìm fibi mortem fponte ipfemet manu propria inferebat. Itèm poftea C çfar, & omnes Imperatores Romani, fuerunt fimul Summi Sa cerdotes vfq; ad Coftancinum ,-qui vtramq; ceffi: Sancto Sylueftro , & ab eo reliàus eft , vt defensor vtriufq; Se vt brachium Reip. ,non vt caput. g. Hatmabilitcr Et profedò inaieftas Imperi) non Sacrata, minus eft veneranda,& magis pr*~ in populo Dei . & da hærefiarcharum, & fui dciedrix. Ite Placo admonet in Epiftola Syracufanos, gentili, Regnum cié vt fi vellent melius viuere ad frenandam tyrannidem, cogèrent Principem fu i Sacerdoti iunftú Seri Sacerdotem, ac Regem fimul. Sic eniment faltem minus peru<»rfus, & fuif a . audoritatis venerabilioris. Item Anft. Regi dat Sacerdoti; Principatum , & rei roilitaris. Item Virgilius in Aeneid. introducit duos Reges , alterom Regem , & Sacerdotem,ac proindè probum , Se fcpientem inquiens • Rex Anius Rex idem hominum plebif^;Sacerdos . Et aitcrum Regéimpium. íI non Sacerdotem in eadem compariti one. Is eft Polymneftor violator fidei, & hofpiti) per auaritiam. See confimatio ab alijs Item Reges H etrufci! Noe inftituti.& Troiani. Bafiriani, Macedone, Chalbiftorijs natiomm. dei ; & omnium ferè nacionum , Reges fuerunt simul, & Sacerdotes, gladio Spirituali, ac materiali armati. Vndè Trifmegiftus, Rex Aegypriorum vocatur ter maximus ; qui a erat Rex, Sacerdos, Se Philofophus excelléntiffimé. Itèm & Dair Monarcha Iaponenfium, 56. Regnorum erat Rex ,& Sacerdos corumdem, antdquam à rebellibus opprimeretur : Nunc autèm, gaudet titolo faltem vtroq; Idé obfcruatur apud Gentiles noui Orbis multos.Itèm Moyfes fuit Rex, Sacerdos, Philofophus, & Propheta. Si enìra non effet Sacerdos, non obtuliff#c Sacrificia , & ineensG Deo. Itèm ordinauit Aaron , & films in Sacerdotes : Nemò autèm dat, quod non h ibet, ait Papa Damafus.probans quod nò poteft ordinare in Sacris, Sacris careni ordm bus. Hoc idem teftatur Philo,& Iofeph, r> & omnes Rabbyni : Se Dauid Pfalm : 98: ait: M< y fe s , Se Aaron in Sacerdotib® eius ; & ità intefligit hunc Pfalm, Papa Anac. à G ratin o in Decreti allegar & Cócil.Hifp. 1. & Bern, in fuis Snrijs.Sc Chiys: in v. Tomo hom............ .¿red Couarruuias contradicenr, affirmât craffam herefìm : Nam , fiquando* Patres dicunt Moyfem nonfuiffeSacerdoté,intelligunt,in ordinaria exequutione offi ci), non in dignitate : Nam Aaron exequebatur officium : Sicut Ckmens Papatum , dum Petrus regebat Monarchiam Ecclefiafticam R o m a . Itèm Samuel fuit Princeps Sacerdos, vtroq,-gladio arroatus; ficut, Heli eiufdem preceffor.Itèm, M athathi«, & Iudas Machabeus, & qjor* s fucceifot
y. confirmât^ ab
res, •
I?
ires, foe re Principes, & Sacerdotes in vtoq;Gladi <5j.vfqüe ad Regni Hierofo3 lyrnium ejwidiumfubPgmpeip.. Credibile edàm videtOr:mihi, quòd edàm lofue , c£ Iudices, qui obtulerunc lacrificia Deo propria manu , fuerint aliquo modo Sacerdotes in popolo H»breo : nara fcripuim eft, quod Moyfes applicai do Iosué ad tibetna-vulurn D ei, impofoit iljj manus >ficutfitin Sacerdoti! or* dinadone. Nec q indem De us acccpiffet Sacrificium per minus laycorum : qui lymirùm iratus eftyalde contra Reges Saul >& O ziato, qui ho« munere fungi sufi fo n t. . Licetautem dicatur in Par»!;p. quod filij Dauid erant Sacerdotes, incelJigitur nrm rk nUtttinitl à Confilus Sacerdotum >non ab officio, ve redté fapientes exponunt, precipue Toftatus ; Pretereà aueò naturale hoc eft, yt Imperatores, ac Reges Cariftianì» oonfoeuerint temper confecrari in Diaconatus, & Subdiaconatus Ordinem ; vo¡entes obtinere reuerentiam, & securitatem à populis, tamquam diuini. , r(T1imp„ tum ^ 1 V. Deo magis piacere kegnuro Sacerdotale, quara Laycum , ficut natura- ^ 'L,i unluntJe hs ratio doom , iti nunc autthoritas diuini comprobat.Nam quando filij Israel- *** perierunt Repem à Samuele t. Reg. S.tamen quamuis filij Samuelis, qui regnauant ytroq;gladio ,effent iniufti, dixit Deus : non te abieceruot, fedme5ne ’ * • v regnem tuper eos. E t quifi inuituscondefcendit, vc daret illi Regem Laycum; ** & sigms de Cselo ,& verbis minacibus proteftatus eft hoe, in i. Reg. u , sed mforum duritiei condefcendit ; ficut cura dedit SacnBcti animaliüm, tefteS. , £ 1$®; Q l}', £ forerai* >& Ezecchiéle ; dans eis prjeepta non bona. Irém po- ** ftea dreir Ofeae 1?. Detti eis Regem in furore meo >& auferam in indigninone * * mea .Item omnia feré mala Israeli poftca acciderunt ex controuerfijs, qu? erat inter Prophctas, «Sacerdotes ex vna parte, Si Reges, & Principes Laycos ex altera, fat ficut in Xptanifmo, perditio Regnorum, & potentia infidelium, creuit exdifcordwinter Guelphos, & C hibellinos;& inter Papales, & Pfcudo Imperiales ; Inter Ecclefiafticos , & R e g i o * & no dum finis donee & c. . Deinde vero cum piacerei Deò Dauidisgubernatio, promifit ei in fui feminis \ focceiüone , vntre Sacerdocium cum Regno iter um in perfona Mcifi* ,v tp atet ex Pfalm. 109. Iurailit Dominus, & non poénitebit eum : Tues Sacerdos in , , sternum fecundum odmem melchifedech, qui melchifedech erat R ex, & Sacerdos ; & non fecundum Aaron, qui erat Sacerdos, & non R e x , 1 ®, Ex rone ordH Et hoe pr*terea comienit optima ordini diuino. Nam veluti Princeps non nis,<U tranquilliSacerdoseftpraedaornnrshgrefiarchs,-quiSe&arios fibi adfcifcit , accufando tatis,& tutamenti Prmc:pem Iyranmdis apud vulghs ; & quod lex Dei ab ilio malè intelligatur, potentiwn utrttnaut conteronatur. vel eft Antagomfta, & mutua ruina Sacerdotum bonorum, que • quos perfequitur; & exaltat eos, qui ad placicum ipfius legem interpret-antur. Item eft parum vencrabilis apud populos, & f*pe crudetis, effrenis, licentioiu s , Ita e contra fuaimus Sacerdos inermis abfque Dominio temporali, eft cótemptibihs, & fit pr*daPrincipum ; & operatur, & loquitur ad ipforum placituna. Sicut multi Sacerdotes Regis Turcharum , & Prophet? IezabeliS, & oacerdotes Delphici, quorum in opprobrium dicebatur, Pythi* philippizat ; quia nimirum,me^u, aut pecunia corrupti, à Pythia oracula dari faciebanr, qua-, iia Aniijppus Rex Macedonum G reci* occupator, optabat. Praterea infuper Jacob accipiens primogenituram, in qua erat lus Sacerdoti;, accepit fimnl, & imperium ; dicente Ifaac; •n Incuruentur ante te filij matris tup. Efto dominus &c* >k laem legitur de cgteris: vt videas Sacerdotium,Sc Imperium fimul, fecundum Deum , Sc hoj . mines,redé manere in eodsra Suppofico.
• j£
-,
Fee- 1
Fcelicicacem Sceculi aurei exiftere, fi rotius mundi Vjnus fic modo Princepcs Sacerdocalis, abiquè Superiori : & vnica Religio vera erga vnum Deum : Sicut fuir ab micio* & iub Mefiia eiTe deber,contràopinamcso
Caput Tertiunu O T E R A T quidem Deus in vnaquaq; Prouifieisui vnum creare hominem, eumq; Regem in temporaliSecundnm nàm', ^ bus , ac Spiritualibus. At quoniam Deus vnus eft,amaerat unita! prinefc tq; vniutem , creauit vnum modo hominem Regem, fatus Sacerdotali* Sacerdotem, & Patrem cotius mundi, quatenus eiufdé Sanguinis , acq; Spiritus homines mundi exiftentes, omnes couenirent fub vnico Principatu Diuino in chafììabolum diuifiritate. Cuius vmea Religio efiet anima, ergo nó Deus, cnem procurale, fedDiabolusprimo,introduxitin mundum inuititufcyfmata, 4? bxredinem Principatuum non dependenuum ab vno»feminando inter nosambitiofe i. » nem, & ignorantiam, & coniequentèr fcyfmata, & hserefes, & peccata, con* trà diuioam vnitateip. Idcircò Salomon prouerb. jS- ait, Propter peccatu Taer^ f> rf, multi Principes eius • r , li* Si mudusregeretur ab vnotantii Principe Sacerdote,viaeretur feelix tecàvruiniiiT>ritirìor ° mn‘* n,rn<Ì>' “ “ di mala, fuboriuntur, auc ex bello, aut ex peiftlentia,aut ™ It ti! tnc,P ex fame;aut ex oppinione cótraria natiux Religioni. H sc autem opinio, vndd multiplex. orireutur h*r«fes, & Scysmata, radices agere non poteft vnquSs nifi foueacur à Principibuscpntrariis, aut a muRitudine populari, perfuasa ab aliqao nouo ‘Primum Jlrgume- predicate. Arhoccócingere nópoteft , vbi Prmceps eft sùrnus Pótifex Inuetetw i, e x h x quod ral* cairn autboritate habet,vt nulli credatur circa rayfteria Rcligionis,nifi fibi, titutatVriucipatus pwfcrtr vbi eft armatus, atq; authorizatus ab atiquo in Religione veraci. Nàm Sacerdotali! excU metus humanus, & diuinus} efficiunr apparere fajia in populorum mentibus , dit hxrefesi?feyf- e* arguments, qu* fiunt contra Religioné.armata, & verace. Nec poteft fidem mata, inuenire prsdicator vllus, qui à Sumo Pótifice nó fit audoriZatus, nifi vbi re gnai alter Princeps, qui vires predicanti praebet, Sicuti Dux Saxonum Luthero; quod non eueniflet in Italia fub dominio Papa?. j^eq; Mahometes regnaflet in Arabia, fi fuiflent Arabes fubdiri Pap* ; aut potuiifet Papa cogere Principes co irà iilum.fimul omnes & c. ficut extir.xit fratré Dulcinù apud Nouariam &c. Icém Bellù vero fir,quia ahquis Princeps p 5bitioné,aut aiiaritiàra,aut neceffitatc cibarioró.aut alia huiusmodi ; quirit occupare regnu alterjus Principis. n.exctjfattone b e i Saepc propter inimicicias inter eos ; aut quia alter quasrìr Regione capace Subhrum . ditis fuis multiplicatis, vt Apes. At quàdò vnusjnodo regnaret in orbe.ceffarét inimieitia , & àmbitio, & auariria. Et Coloniarù rranfroìgrationes fierent ordinatim è regionibus vbi abundant, in Regiones vbi deficiunt abfq; bello. Ne<$; Galli inuafiifent Italiani armis ; neq; H^brei Palcflinam ; neqj Tartari rndiam . Sic celTauerunt fub Augufto, monarcha omnium nationum tunc cognitarum , ita quod totus mudus in pace vixit.ànis i8.falrèm; quod alias visu eft nuquam; & hatc quia nutu Dei naicétis tue Meih* RcgnG parabar.tefte S.Auguftino,& D. Thom de Regimin.Pnpùm. Infnper tue sùmus Princeps,& R e d o m Prouinciarum fubordinatarum, & cateri Magiftratys incumberent acquirend* glori*; & non
*f de ipfiùs engnitrone, & magiulibus; exercerent autem fe venationi »aucutoiol firn fiivV, ì-.k ■ j»iicattone, horns , xdifiujs. Ä c, . (. - Item fames cellaret ; quoniàm non potei* in omnibus,Climatibus fimui effe j, Èx ctßitiens Sterilitas »fed deficientibus dijs /aiiac abundant Regiones. ItaquÔ si omnes fub fatus eiufdem Prineipjs cura effcnt, ordinärer transferri viótum ex his , quae abunm »s tíant, ad illas, quæ earsnt ; ficutab Æ gypcooliai in Italia» ; & è Sici!ia m Aphncam &c. Nec coatmgeree mortalitas.mq; bellum , viétus quxrendi gratia ; ñeque auamu inter emptores , & venditores exten r . Icèm Peftis ceffaret ; h*c enim fit ex aere , vel aquis inferi* J¿ Non 4. ixpeßit cefo* »utem poffunt in omni regione infici. , quoniam paludes, & cadañera, & plutifine. Mia poftlongumaeftum;, non vbi4>* Sunt fimui. QuaproPter hule malo conftileret fummus Princeps,per transmigmionetn populoruin in Regiones SaluDFtorcs» distribuendo eos ínter illas. &c. Sicut Abhyíiin/.Aethyopes faciunt, Sc I artin > & Arabes * tyui Ciuitaces porucilcs habsnt « vt' biruRdi-nes ; j. Ex abundíintk Itém aíflueret fapientia hoíninum ex abundancia pacis, ac ypuiderét in efiófos Seienuurum nnte tempus per Aerologia , Medicina >Phyficä >Poiyticam , aliafq; Scientias / Sicut narrat loíeph, quòd antiquifiimi hommes viuebanc vit»m lóngtfiimam proprer eiusmodi Scicntias reçois à C oh abitas, non adhuc in Sophifiycam de generantes. leèna fi totus mtindus regeretur ab vn o , miiltiplicaretur fcientia, ob tuta* 6. Ex communinauigationes, & itinera, & morcaruras >& communicationes rerum, que fei-r catione fetenuarñ MPtur, in fingi: lis nationi bus, cum his ,qu* fciunturin alijs ;& meltus obfer- £r bonorum utiliMamur ; prefcrtim Aftronomia, Aerología, Phyfica,& Polytica, qu* multis um. «bferuatiombus; indigent, multtfq; obferuatoribus ; & quod alius ignorât, alius seit. Sea diabolus inuidens aobis tantum bonum, vellet, vt omnes maneremus intrà términos quilibet region« f u * , ficut vermes intrà cafeum i vc «os reddat ignorantes, Sc decipiat. Itèm cupit vt non communicaremus in« uicem ,qu* obferuamus, & feimus ; nec pc-regrinaremür ad inucftiganda-» opera Del in regiones extern ; nec nos inutcem cognofceremus .nequd viderernus : fed vt Lingua, & Religione diaerfificaremur, ità quod árniffa' mutua-» ■ cqgnitione , maire mutnx dikàioriis inter nos , commercia iniremus de re g in e in Regioni ,tantummodo per bella, & mortes, in cötinuo m t u , abfquè Chántate in Deum Patron nofirum , & in nos omnes eiufdem filios . Sed Deus, vt commercia, & communicationes huiufmodi tàm neceffarix fiant,per*mictit bella, fames, peftes ; quibus nos, qui nimirù omifimus ftuciium diurnarum rei um,oi mirabilium effcótmun eiu.viisflsgellis cogeremur ad peregrinadura . & qnçrendum feientias, & contemplandurn mundum , & partes eius, Se opera Dei ; qmsrentes remedia malia noftris , & rogantes Deum , qui opem fé* m q«ò omnes nos mutuo cafiigaremus, quatenùs vexatio dee inrelIoSà attaitm.íicutdixu Layas'. Itérai quòf?riigionem,& Polyriamrranfpomremus, & feminathnftrentur Auftralia calida, frigidis Borealibus, & è cenerà. Vnde ge. ncroiior fi irmi matta ^ples,ficut caftaneç tfertç meliores funt no infertis-Inuétio , mirabile* peperit inter nos feientias,& fuperaremus priftoi Pnylof ,ph<,s ,mfi ìnuidia mutua nosdepriaieret. Bella Cacsarif, Se Akxandri ■, Se C y n , introduxerunt Poiytìim voi non erat, Se barbariem punieruni. T ò t populi Israelitici transmigrar,-ones , exportarunt ihtfaarum infinitum per orbem,multiplicando agnitionem vnius veri Dei.& puntione propia ipfi labora do, melius recognouerunt Detì, & prçdicarunt, & Idolatria aoiecerunc. Et hoc cófiderauit S.Tobits.Porxò fi Deus veitur tot aialis in bau5 ;qr.ucoperc bonum
magis
npt
1^» A d A r ifi. qui negatTrincipatut unitatem epe ùti li ori. & pojjìbilem io mundo. • £ £ o l . t 'd e A n ï
ad Sotum Ari» ftoteliçantem.
n u gissflet, fi'bonüm tranfiret in melius, fub vnîtate fidei»& Prîncipatuï vnîuerfalis i Quas ob res * Deus vnicum feqit Regem in mundo, ic vnicus erit i) | cut Ezecchiel ícripfit : Erit Rex unperans omnibus vnus. UI. Errat An ft. value , dpcens^ quod vnus non poifit regere mundum totúí, namq; (vtipfe arguit ) non pertingeret timor eius ad omnes oationes ; ficut anima non poteft animare corpus longè maius proprio corporemeq; nauis duo* rum ftadiorum poffet Gubernari. Etenira (ipse refpondeo) vniuerfaiis Princeps pratficeret vicarios temporibus opportuni* in fingulis prouincijs.ordmanos iucceftbresj Temper paratos, fi forte amè tèmpus qmfpiim oeeüberet; & omnes fimul præftarécobedientiam capiti, qui prouideret Magiftratus,&>Rc&Dres p?i* ma r io s Primanj autém,minores fubftituerentpræfcdcs. Ariftotelesquiaetn non vidit imperium Augufti, quod imponibile cxiftttnauit tim magnum. Exeplum quoqi.oauis duorum ftadiorum,non prtíbat redé j Maria etenim noftra* Ariftoteli non ità profunda funt,cuin ad 8o. ptffus non pertingant Sardorum,St Tÿrenum , & Siculum fibi vifa omnium profundiflim*, vt tanta moles fubfti* neri vix pofln in tantula aqua * quin magna pars fubaquis mergatutiA per con* fequens regi.non poteft, nec trahi ad omnem pofitionennob Äuitam aquam impedientem, & paucas vires hominum. Qnibus infupermare naturale noi? eft »fed Regna mundi, cum fint in Terra nobis naturali, fi díftribuantur à ca pite , ordines, & leges, & magiftratus in totam terrain per cutfurum velocitati!* & per nauigationes, & adfiftentiam exercituum in quibufdam locis opportunism Sc perS.ynodos Prouinciaks .pciTer.t.bcnè gubernari, ficut vnus Dux plures ñaues per præfcdos guhei nat. Praterèa eius exemplum de anima.in corpore, falfiflimum e ft, Nam Rcfpublica bene corpuseft .tefte Apoftolo ) At Princeps non eft anima, qua eft in coto corpore ,& in quabbet parte tot», & sineo non poteft effe nifi tarr.quam caput,.apt aliud principale membrumjin loco aliquodigniori ipfius Regni. Sed Religio eftanima Rei publicas, ficut ipfe; ferì» Pfi,; quç reperitur tota in toto,& m qlibet parte tota • Tota enim R eíp., & fin. gula membra eius, & finguli homines partes eius, credere tenentur eofdé fidei artículos omnes , &ìdem Euangelkim totum * Et hec anima,vnà cum timore » &.amorp D e i, & Paradifi , & metu inferni, per totum progreditur, & porrigitur vfq; ad extremosprorfus, & ccntiner cmnesin officio, & vnit rebar-. Ariftoteles ergo agnouit tantummodò timorem feruilem , & potentiam ,PrÌncipis ; nec credidit aliam eñe vitam poll mortem, nec agnouit Religioni* vires, nifi ficut Aftutiam Polyticsm , more Macthiauelhftico t Nec eins puritatem in. tellexit ; ncq; mirabilem virtutem , ncq; feculum regencratum in b e o , & vnitum fub vni fide : Sed refpexu ad corruptum , & fcTmatirum fccculum fui téporis.Sed in Chriftonon cft Barbarus, ncq. Scytha, ludeus , ncq; Gentilis ( ait Apoft. coli fif. 3 ) fed omnia in omnibus X pùs, qui per totum regit vi Re ligionis ,vnitiua mirabiliter fuprà omnem poàm. Et quidem.fi Auguftus habuiflet Religioncm bonam.atque vnitiuam, non autem diuifiuam,& idolatram, facile potuiflet mult'pbcare, vnire, & conferuare vniuerfale imperium . lam q; videmus qualiièrfttx Hifpanusdominatur in teto Orbe per gyrufn , & in Regionibus d ftantiflimis, quafi per 31. mille miliariorufti,fi.t?ntus eft femicirculus terræ ,& per mare fubifò fuccurrit vbiqùe , prout opus eft >•& per Pro* reges cm fulit,& im perat;& per Religionem retinettot diilita Regna arct-fsimè colligata in vnum . Er quidem fi cmnes Terræ Zonas pofideret, idem cffice* cere poffet,multiplicando Proreges, & decemendo,vt aker alteri mutuò’lucced a t, atit interim Concilium C ollaterale . Similiter Pontifex cum fit folus mun di caput, prouidet cunda omnibus nationibusper Patriarchas, Arcbiepifcopos, & per Syuodos. Et hoc etiam vbi non dommantur Hifparii *„vt in Turcharum dittone . H ie autem quanto faciliuS iA melius efficeret, fi eifdem dominaretur etiam in temporalibus ? P rofidò Religions vis omnium pcftentilbma eft. Quaproter.imprudenter Sctus de Iuft. & Iur. lib. 4, q. 4- Ariftoteli addi dus, inqit
— t “ " ' — -----------—.-------- ---- ' *jhvi}/>.v«cvuiurdnitursm »& ilJfS poffibile. At mos eft Peripateticorum vocare contra naturam quidquid Ar.ftotcli noo placet. Mox vero acceptat Sotus Dominium Pap*, vt poffibile. & rationale fuper tottim mundum tp fpiritualibus vnicum i cui ipfc jnquam • Quid ergo impedic, quommus fit mdem ration ale; & poflibile addito in tempo?»- . libus q u rq ;, m q i.-d omnes R ges i!li obediant m vtrod; foro * ficut prophe.tauit L>.uiiu in Pfauiv 7 t Adorabunt eum omnes Reg« T erreo m n es gentes „ ieruient ei &c. & dabicur ei de auro Arabi*, & adorabunt de ipfo ftmperT&c. »# Qnjnimo tir iQs, & faedms fo m ; nam Principes effent vfcjti magis; magifqi fecuri, quod abus ipfbrum non collar dominium, & fieret ilia iuftitia, & abun<laocia pac.sqcum promicyt Pfiltes, & Ieremias, & ifaias, & Amos. & Fzc-i " chiel fub rue Pnocipatuum vmtace. fit Alexander magnus agnruir fecundum naturatn efts magts quod vnus regat muncium humanum : ficuti vnus Sol Celeftem.vt refpondit Dario, lit S.Cyprianus Scribit ad Corn. Papam.-Vnus Deus, « M » vnus Sol i vnus Rex in Ap bus . vnus artnentanus &c. comprobans eandem *» ynifatem in Pontificatu Chnftiano. »» I lll . I isuper cum totus mundus ab initio dTet Ecclefia Dei neceflario vnQ modo rnbebat caput,qui erat R e x . 9c Pontif x , & pnsfeferebat Deum ; fed Diabolus mtroduxit Idolarmm, & fcyfmata.Vhdc etiam mex TyrannoS mul- s< tiplicauit, & propaanauit Hioc fames,prfits, bells, ignorantia, proprius amor, *' & obliuia., quod simus omnwfilij ecufdem Pams Adam. QuandoquideGr*ci, & Aegyptij affirmat genirores sues natosfuiiTe <?propno fate? Similiter accolat noui ofbis, it profead non modo h?c vnaobliuio frarernitatis orta eft. fed ec.a diuini cultus, & Creations ignorantia. nedum fcientiarum; & quod fimus oranes ferui illius,femper ,ac foljusaditfandi: V. Incepit h ec diuiiio in.Garm prinlum; deinde iub Gygantibus. Poft diluuiurn vero in Cham, & Nembroth. Nam re vera debtbmt omnes homines ante dilucitum obedireipfiSeth,cum CairnSacerdorijius amififfet, poft dilutnum vero Sem . & fuccefior.bus. & ffc non orta fuiiTet fdolatria pofte^ .neque fcyifma ante. Eccecum Noe dat succetbonem Pontificatus in Sem, attribuic eidem impcrium dicens: Benediftus Deus in Sem: Seruiac illi Cham. In primis»» verbis Sacerdotium in quo benedicitur Deus denotat; In feclindis Imterium. Deinde dicit ad Iaphet: Dilaret Dominos laphet / Habitet in tabernaculis Sem, »» feruianlliCham .&c.Vbi no praebet Sacerdotium lapheto, fed sngumentum,&: ** multiplicationem, quae conuenit Regi .non iicerd o ti. In Sacerdotio tn m li cet tunc non ccelebi.fundandus erat ccxlibatus. Item vult quod habitet in Tabernaeulis Sem.ideft in Ecdefia, fecundum illud Pfaltis. Introibo in tabernacu- »i Tfd 41» la tua: inmontem SamSum tuum &c. & alibi r Quam dileda Tabernacula do- tt Tfal.it, mine virtutum Sic. Quod omnes i xponunt: tabernacula tua , ideft , Ecclefi* Tfd tu* . Et montem Syon in quo conftuuimr Dauid Rex pr*dicans pr*ceptum Dei.fciuc omnes effeEcclefiam . Ergo non fit laph til Nfoe ieruusSem , fed abfq,-tabernaculis, vt fit int.berriaculiSerD.qdoniamiEccIefia, & omnes ho mines pminentes adEcck-firffl funt fubditi ImperioSim; fed I.ipb.r eft m eis ficut defeiifor vnitus illij, vt Idiperator Pap®. Cham aatem eft amboru feruus. laphet vero Princeps in temporaJibm, feriiit tamquam filius non tamquam-» mancip um Ecchfi* Sem, Similiter Ifaac,fattens, auc decl-irans per bened!<aionemlacob Sacerdotem Summum, & pronJiflionem , Si hereditatem Abrahimi tnbuens illi; fubiungit ( © etfri? ) -etiam dominium temporale dicens t EtincuruenturanretefiFif m ifristu s& c .^ m o x a d Esaii pro Iacob, Omnes i» fratres tuos. feruituti dims fubiuiaui. ErgAde fur« femper Sacerdos fuit Ptin- >» cops in vtrsq,- poteftate; fed de {»Sto non Temper obedientiam exigebmt , obMOHtfch. fU} feyfmata; & n belliones • Et in hoc fenfu lohannes Pineda non tem«r£ fenpfic , clcs p, s, OmnesJ’ nncipes per vim 'ntruftis fuilfe. qui non per lmeam fucceftionis Sacerakitalis wcppSrunt: vndi tpt in orbe mala &c, Deindi quandd tractat Deu s cum » C Abraham
'l Ì Abrtlum de réptntione generis hiimini.proJnkaif ei efficere Prìncipem vnuna vniucrfalem de femine ipfius, vt hares eflèt mundi ( daclarante Apoftp »• Rom. 4 & Heb. i. ) Quem confticuit hgredun vniuerforum.Et qui99 dem ad Abraham , & Isaac, & Iacob. fepc repetitum eft à Deo Óraculurahoc: infeminctuo benedicentur omnes Tribus a» tcrrf Sic, Nec poterai aJiter intelligi 3nifi quod omnes genres vnirétur in vna fide Catholica data Abrahg fub vnum Pnncipem totius mundi de femine illius.Propterei dcclarans h*c Paulus ad Galat. aie; Non dicit in feminibus 9» quafi in multis, fed in; femine Jt quafi in vno &c . deindé fub fpscificatione clanori idé promiiTum eft Dauid filio Abrahghocdoi. minium Sacerdotale in Mefiti r. ; , de profapia illius. Adorabunt »» eum omnes Reges Terrs, omnes. *» gentes feruient ei &c. Et benedicentur in M ifpo omnes Tribus Terr? &c- vt videas benediSi-^ ones Abrah? in dominio Spirituali ac in temporali fimul includi in prsdido Pfaimo. Et Ezechiel ait:Dauid erte Princeps omnibus vnus- Vt in feqéti melius declarabi thus.
*
Scnfttm
. s ï-;-.
Icfom Mefsíam ¡ac Dominum noßrum, vernile in miindum ad rcfticucndum foculum bcatutn > propccrescj; dcdiíTc lege vniaerfalé, 6c præfcciíTe caput vniuciíUe in toto mu do, íuper omnes leges ,& ap plications íllaram.
r m
Caput Quanum." ATIONABILISSIMA, credi b ilidi m» eft VideAntimsebiaZ fi“ es » fencientibu» de D*o digna¿ EffeOeum »om- acelltfmamiubt tè i AÊ*~ma crede ; amore, non coazione ; atq; amare res ere- cmnes confequenatas, magis quàm Pater filios ; Se curam gerere om nia, tit t{U dmojiratf» D max<mé autxra nobiliorum. Ergo precipue hominum; ergo comparuiffe iliis ,& docuiffe ìllos multa , ad qua Cbrifti refcrmffc aoftra virtus non fe extendir. Ergo errantibus nobis m unitatem fr itt e t i diuino cultu, Se introducís h*rt(lbus, frismaubus, di- patas Sacerdotale uifionibus Principatuum, & idolatria,& bellis , Aperti- in toto orbe, & re bus , & fame , Se imledidionibus vfquequaq;.* eundem Deurn faàum tilt ho- media relinendi minem condefcendende humilitati noftrç.dujnadcius inicccffibilitatem nos eri- deditfe, gere non poterarous: aiq;ded'ffe legem txcmplo,& di C rin a, &: reddidiffe no* integré, & diuinè rationales, docendo ver um Dei cultum, auferendo maledi* éhooes,&diuifionemfideifeátarum, & Principatuum, A c dediffc remedia , quibus abquando reftituatur natura fu* priftin* innocenti* ; & largitum *ffe ad euitanda mala præiencia, ac futura, & preterita >remedium m Sacramenti*, & pr*ceptis,conueniens omnibus nation bus. Itaquòd fequeudo eius precepts, hoc fœbx fceculum reperiretur io omnibus - Sed non ccualT- maledjCiones vbi non eft intelieâus, am or, & fides exercendi remedís eius, & fufcipie odi gra ti am eius,propter repugnantiam nofìram. Ergo reftituiffe ipfum opmtet legem vnamcommuncmomnibus, vnum^Principatum, ficut inftitiuum fu itìn na tura incorrupta, & in Saeculo aureo, Princeps,Sacerdos, & Pater vnus omnium in vniuerfo . Lex £ * In Cege Moyfis hæc fœlicitas, Se vnitas effe non potuit in roto mundo. Tum , Moyfit feca li optfc quia Dauid fongè poft ipfum expeCabat hunc Redemptorem de femme fuo . tnü. <& Regni* ÌdTùm quia lex moyfi non fuit vniuerfalis populis omnibus, Se omni tempori, terdotale ttmuerSe loco ennueniens, fed folummodò populis ilfis H*breis, Se temporibus iliis, fiditer non potuit & locis. Sj quidem abftinere à carne Porcina ; delettus ciborura habere ; circu *tfiituerecidere natos, vt diftinguantur ab aïi/s natiombus ; permitiere vfuras cum extra- Obpartialitatem in neis ; Se ali* ceremonre, Se lauacra, Se contaminaciones; non coDgruunt om- ditnentit,ìn facrù nibus ; ñeque profunt illis; ncque omni nationi ,Se tempori, Se loco . Namq; Jkiis » & tu d itè j vbi non eft lf pr*, ficut tune fuit inter H ebreos, & vbi cafo porcina eft vtilis , libar. ¿e fana » & non ficut in Pàleftina noxia , non deber non manducan Et tem pore infirmit.t's,prodeffent aliqu* c»remoni* ipforum, nca sutem fanis, fed fune impedimento. Sed precipui diftintìio eorum ab sii/* per cir— eumeiiìcnem , & vfuram in exteros, multstj; iudicialia apta illi soli po~ pulo mamfefté indieant legem iliam fuiffe parcialem_> . Se non_> ^ '«* ^
B
C
z
vnt-
vuiuerfalettLCompIeficntc» omnes Harioneg ¡ lfidetn dam dqcet quo* pa&® vuntur laiabns iaoumcrii &©tííúérecxáítoienta &r-aJif medicinales leges ad iepr«m , & peftem,toli?pdajm »indicar legem partialem , Sc. pueiis coayenientfi segrotanttbms tub Pedagogo, et Jhedico. C ceremoniae ali* muftì , fi ndin elicne Cgm , & typi.fururojum , vídentur faperflujtatcs.; ergd 1eie tifa fuit partialis, Se pedagogia, & tutela pupillorutn ( yt Apuft, 1. ait Sd-Galat.) phÌofi'phcè.Sc Theologicèloquwidò. E t hoc argumentum dtbet fortirér conuincere Hsbreos , Si Mahomettanqs, vtentgs legibus pfepis huit^modi particularitatum# non conuenienrium vniuérfiS natlonibus orbis ; ergo &c. Idem comprobat inftitutio Sacetdotutn per fuccèffionem camalera in illa lege.Vbi enìm populus eft imperimi,fi puerilismi fries dignofeere optimújibi cóuemt fucceffio. Vbi autem eft fapiens, & proueftus , conuenit defilo ; cui ad cognofeé :ù verù Principe, n ó tft opus^vt nafcaitir capite mitriatus.aut corona to*; ficuti Rex apum , fi slia^u biftiatü rali iigbo indigent:ú ad agnitioné eius , fed in afiionibus virtusrelueet eligendi ^l é lex cómunis eft meltor,cù nò poffit rmnihus prodeffe particularis. A t ijtq; comuni* .valet nifi .fit , qui pofiit, Se feiat ipiam perfonis, & cafib’us applicare, & partiàihribus : Lrx autem.Moyfi Uffl applicati apparet; ne dum particularizara ; ergo eff pedagogia, p a r t ic i laritas . \ l'X : \ Meflias ìgititr prodieris ad ferenda m legem vtiitierfilem, opus fàìt vt abbre»» Uiixet in duo capita, qtlaefuntiVnum dilige Patreift Dturft fuprabe ipliifn , Se »* proximum tuum fratrtm , ficut te ipfum , & pr2teri'5 vt fapuntiam brgiretur fuccelforibus condendi leges particulares, & ápplíciitiohes earum mxtà conae* uientiíTn fingulis nationibus : vr^; pi-ffint leges ferré i daret lilis 'de Spirirtf fu* ; v' 4 » ‘ «os pofiimus obferuarp fimilitér grattai» fuim , fi Spi mu m ¿oriti* infiraiitaceranitur* largire tur ; Hue autem per Sacramenta fact polii ulti om nibus nationibus_, & comienicnria. Igitur vt poffimus omnes cwuenire fbb vna fide, conueniens fute auferre circumcifionera. qitae pàrctculafizibac gementi illam , & lege* particulares , & poniere vnitatem Prrneipatus Sacerdotali^; quo omneS popUlicònueftireritfubvna lege : fi re fibres eoitim coflcòrdirent tub Vno càpite • Acque daret htfic poteftaté cogendi.oinhfs'ih i'riitat-é- Ergo vtrfiqi S ladiü neceffe fuit illi dari, & dqnnrtìù in tempnra!ibtiiíí& fiwtW'Hbus.nè quap fieret pr*da_Hgreticòrwn', atit Piirc'òrn làyVVufm,' vrdifiS eft in primis régulis »fed folius Dei eifct nutui parens Ilecitfiafticus Prmceps ; nr Pro'indè homo diuinus.Quoniam folus DeuS.eft dr-mintb jbfofbtus,fi per le Hominum: cum effet hominibur inaccdfibtlis ipfe faftus tft iv m ; & re a d ' ni ab homiv nibus poft ordinatam Iceem, & Principatdm dedit dona hòitimrb&!i, Apoftblos» Prophetas, D ofiores, Gubernatores', bycos.fi opitubfores.vt tììcic Apbftolus Paulus. Omnes tamen fub vno capite rrfio per.^pirittifn fuurr», cui ", i» dixerat : 'Pafcè , & regè oues , f i agnós ráeos . n ó i fcniàv ' » populus eius, f i oinb pnfcuf eras ait Dauid. ,r ! 5» 8c Plato,'Solius Dei agnofcit 9» '-i,j bòminem e f lo ' -, * poffeffionem: . I to Ncc poiTe vPum toons generis human? effe Principan; ' '■ nifi fit Sicerdos D ib prrximtis1,'cniqs nut« • regítür,fi 1-gte . Lairum sòr tiiiltàra polle vniuerfalem effe Regcm orbis, 1 ’ . ti •>i t berte dcmoftfti-auirAnftoj^ '■ '•*< Ies ;fi ipsfi v ' ■
' . 9'
■4
' ,
;
'iftaàtor» " 1K •;
P rc¿
Al
:.A
■ Ü
PfoppIixiovmucríaJis d* Vnitate Regni Meísiz j & de potcíhccSummi Saccrdotis* ciufdem Vicarij, & Lócumtcnentís. • v il -ií,j>V
Caput Quintum.
- ¿.•.".-r : ¡ouJíi . E S V S CbriSuíjDeus, & hom o, dominus vniuerforum . m temporales,,8c fpimualihus, infticuit Princ panim i vnum fuper ornees principítiij humanó* curri vtrttjue patcftite iti períoaa Santi PtmPrincipiS ApoftoJorum.Sr fuccíffórü eiu Se quado müdús tocus vmtus fiierit fnb b “c mortarchìa,& euacuati fuerint Principatus,& potcfiites cidé non fobdit* in omn¡bii*;& p e r e n n ila Se diuerfic#sReliflODum,fe<aarumq;fubl«a fuent,tunp apparew**~~*r «*»» bit fceculum aureum ; • Quocl C hrfftus rcftítueri- veait ft«jnaum Prophetas, & Poetas. & Ph'tofophós - Nunc autefri-cft , frd non 3 appacetftotfus . Sed Dei Ecclcfia femper fuít vna , & de iüre ditó n e Se hamano, Cannes Principes dtpendent abeiufdem '* V íi'v ' i • C o i t i l i * í » «’ p m í w . t ' á I t K n r t j C n t * i ¿ n Á Í Á . ^ K . / n ...' / .« U v ' j yí Capite m tempwailbus, f& Spiritiuitbus; qui om nibus imperare pote« ad tdificauonera, ; ;r.. non tottendo iilis Regnum, W nifi* vbi fiierint re•< bel les De o, '"A Religioni«^ vniuerfali ; aut inepti, & permeiofi prorufus ad eods1 : rr>-’ muñe bonum . Nam hoc poteft etiam Rtfp; multò magis Papa. At Princeps nullus poteft fuper caputi nec tota Eoelefia fi muli Qbbniam Papa eft pater, & paftor, & íponJus£cclefiae,fuperqué noti poftimc fil'ij, ñeque oues, KSroi* ñeque fponfa : ipfc auté poteft fuper omnes facere Ieges, & corrigerrl«ee$,& r, ; f,:i I a&iones eorum >& vitara caducara, Ss «tus Vfum dirigere a4 ffip) m: b l ‘ *ternam. un maírm¡ * 'itm tup Piítw ! nourci'l tuo fi* mt> 85;n:flftod
-< 4
SiWiSfid
■ íftstó i í V
* i uTiqiVii ítviüí,
sii «e
r
1jJi,S ,H•' ’ . r s o i u i ; 53 ; ‘?«r: - jgy.iai m>J£5Ìt
ÒLI !(|01 4 «
uí lìtóji
kV a r ¿ £
ìm
V
r~-t
?»
_ ,
_________ _ _
. _
'
_____
Vari* Opinioncs ", Hacrcticorum, & Catholicorum, «fej Regnò Chrifti j & Poteftate Summi Pontificis, & Principimi Laycornm. Caput Scxtuiru i.èpw o t it t e t k >
’ •* V I negant ChHftum effe Deum , Se hominem fim ul, fi. ; cut Ebion, Cherintus, & Photinus, & reccntiores quidam ’ H *r« ici, & Mahometus; taatummodè hominem prò. phetam ipfum agnofeaates, dicer« & hoc pergunt confequentèr» quod non fic Dominus mundi in temporalibus» neque in Spiritualibusf Sed tantùmodò pr*dicaior Regni Catlorum.Et quod vicarius eiusitc fucceffores,poteftattm j. non babeanc nifi pnedicandi > & corrigendi falfos praedi*'» catorci,forcaflc etiam cum auxilio Principum tempora li um ; fi tamen hi velint dièta obaudire. to p in i» Htsrttic. il- Quiauteni crédunt Chriftum effe Deum , À hominem diuiduntur in Cathoheos, & hsereticos >diuerfitas quoq; magna cft • Anabaptift® enim affeiùt Chriftum ibfiuliffe omnia tribunali» Polyuca, & arma , & Princrpacqs, cura » t dixit: Reges gentium dominantur eorum,-vos aurem non fic Aé.Ér alibi: Nolite iudicare &c. &c.Eccliefiam elle Remptiblicam popularem abfque preminenti» Sacerdoti* m axim i, & óuafi Anarchia m * III. Lutherani, & Calumi«* afferupr Pelyticamlaycam ; & fubi/ciunt illi ?! opìm H *rcuc, C lerico*. Et dicunt quemlihet Chriftitìnum effe. S tce ra u em , & mmiftros publicòs effe Epifcopos.&omnes potevate «qiiales ; & viuendum per dem,,cratiam . Et abiezione, & eontempro jmpleueromSacerdotium, eo qu > Pro » > phet» comminando prauidif modo. Erirvt prpulus fic, & Saccrdts &c. in pcrnam prauitatis fu®. H®jretici aucetn hoc in vindiètam , &:odium diabolicum fic fecerunt, fubijciences fpirituaje temporali,vt polline abfque timore à capite £cclefi*.Principes aueR«re; atque popolo*, ad quafeumó; h*reticas opi nio ne a b d u c e r è , j< UH. Ioannes Vuicleffus vero,, ac Marfilnis Paduarus, Si Ioannes Hvs", 4 . opini» Httretic• Se Vaidenfes »aflbrunt Papam effe veluci curarum ,& predicanrem ,• & miniftrum Sacramentorum. Vtq; ali/ dicunt, Solum in fua diteceli, Lutherani feilicet, &CaIuim*m, Vt vero alij, Super omnes Diceoefes Epifcoporum effe in fpirituilibus. Acnegant ei oranem poteftatem temprralem .nifi quando Prin«ipes layei hanc ei conferunt,permittunt !rè,Ho* dteit Marfilius, & Theologus quidam (qui ante paucos dies edidjt Iibellum contraexcommunicatiané Psp* Pauli V. fulmmatam in rtmediumfchifmatis imminenti*) eiusfententteachxftytitmet oppugni- ret ; quam ita probare niruntur. ttum dominium-} I. Chriftus non affumpfit , ne^; exercuit dominium temporale, arti , Tap# in tempora- ncque poi! refurre&ionem ; fed venit miniftrare : Ergo neque Petro Ubus. reliquie. IL Dixie Regnino meum non eli de hoc mundo ; fed quod tantdra Spiritualis effet R e x . III. Soluittributumtamquam vaffallusImperi/ Romani. IIII. Agnouit Pilatum , ve Iudicem fuperiorem dicens ; Noe haberes in me »» poteftatem nifi tifcw data effet defuper . >> V . Du vellent turb? ipfum facer« R eg éa u fu g it, Se non acquieuit. V i. D u rogaretur,vt diuidsret hsredicatem intqr duos fratres dixit : Qms »> me confUtuit Iudicem ? VII. Dixit
,. VIr.
Dixit; Non vcnit filius hominis ve iwdteet mundum deci ned; m in«
ftran& c. r ■1 3 Vili. Nunquam yfus eftgUdiu materiali, At reprahendit S, Petrum vteft-
fem ; & ìusfic ,vì percutientiinvillanì, vna, prebeamus, & alteram . . IX. Paulus quoq; Apoflolus su . Arma militi* nioftr* non carnalia. f , X. Regnum Ehnfli, efl Regnum omnium faseulprum , & poteftas eiu» «terna , tefte Dauid, & Daniele : Ergo non temppralis. XI. Sed in temporalibus fuit alteri fubiectus': ideo dixit Apoft.Pj'ulusì OmDis anima fublimioribus pottftatibus fubdita fit, &g. h* autem poteftates fublimes erant tunc layc* , & imperiali* ;.à qua ( aie Chryfoft.) nullus eximi* t u r , nec Propheta, nec Euangelifta . ' XII. Icèm Sacerdotescenenturiblueretributurajcùfolohumano iure ext- * pìar.tut, nondiqino;. toeenCe-A{ipii<>lp ; Reddic,e omnibus debitum ; Cui tribù. * * turn trbutumiCm ve<ftgaV*e&ig&ì,Quod D/Thomas ibidem afferit de clericis. ” X III. Aporto! u» Petrus aitsSubditi ertole omni humans creatut*; fiuè Regi tamquam propellenti , fiué ducibus &c. XUjU- Item M oyfes , & Icfue,qui Principatum temporalem adminiftrabit» dt»mi.j;abaniur ip Sà,ccrdotes, & Ieuitas. , XV. Et Salomon priuaiut Abiathar Sacerdotio, & Otho rmperator, Ioanné Papamduodecimum . . XVI. DiUtqr in Pfalm. Deus ftetit in Synagoga Deorum &c. Hi quidem Dij funt Prmopes iudices ten *.C.yt patet ex <Sen. & Paralip. ) non fubditi cuipiam.nifi Deo ; nam Scriptum eft ; Per me Reges Regnant. &c. Se alibi. Non eft pottftas, nifi à Deo. & alibi,., Audit« Reges &c. Data eft à Domino poteRasvobis. ,r XVII. DanthesPoeta Theolpgus concordat cum eifdem. Quoniam fait ) dix't < hriftus, Date ergo qu* funt Chiaris Caefari, & qua» funt Dei Deo See. & diuifit Iurifdiftiones duas,& canit quod Roma duos Soles habebat, quorum alter mundiv alter Dei viam oftendebat. Sed nunc confidi funt in vnum, £nfis » & Partorii is baculus per vfurpationem , ideò veruni ; mere, cportet ¡Se quo, » niam Ieuitas non eft data pars in temporalibus : ergo neque Clericis deòetur. " .
.
’i.
: •
_
*V
J
r
ì
^
t
Opiniò Prima Catholicorum. I.
Atholici verò Scriptores diuifi funt. Ni Theologi magna pars volfié a Papam effe omnium dominum in fpiritualibus diredè, & poffe le» 1 i ges códerc. & leges Euangelio contrariai irritare ; & tribunal habe* V - # re sSed indirete untò effe Dominum in temporalibus; quatenùs de» uiantàSpiritualijCorrigendo.&dirigendopolitUs ad Religionem . 7 ’ ttUdYl Hoc fentit Bellarmmus sSe Turrecremenfis »& Glof- in c. nouit de Iua* eXem. ptionem, & libertatem Ecclefiafticam, effe de Iure diurno, nec iitbdi Spiritua4ia temporalibus in re quapism. At Dominium, & pollediodes temporales eie* ricis non effe nifi exdonatione Principum laycorum. Soti Sotus vero afferit, Chriftum fuiffe Regem in Spiritualibus tantum, Se ne« aflumpfiffe, neque, debuiffe affumere temporale dominium, nec proindè fuc* cefforibus illud reliquiffe* At exemptionem Ecdefiafticam effe de Iure diuino; vt patet in Jib. 4- q. 4. de Iuft: & Iur. At in 4 . Sent, de Iure human. Veruntatni * ! ^*P,ni P°“ e *e8cs condere, Se dominar! in toto orbe abfoluté in Spiri- 4 tualib’ ; in temporalibus verò in ordine ad Spirituaiia tantum, corrigere, & deponere Principes obh*refim vt docuit Turrecrem ■At Imperatorem, & Prin» eipeslayeos.nonpendèreà Papa,fed à Deo, non itnmediaté , ficutPapi , led mediate per legem nature, Sc non Paps, quam Chriftus non abftulit « At CO;
I?
„ .
.
■
.
.
*l 'htCèàiHnWÈias '«RHFÌJrtiF eòriuènfrèdencis,^Papi mlterìaifmi nequetrihutorum.exeroprionem , ntq; forum ,& tribunal» nifi fiumano luré Principimi i-BÌ Pad® . Qntn addirne Regem non fubdi Imperatori propter Can. de Venerab/quitìlipÀfTniptf iFort^ficatpotéftatriti laycam in precedenti! ad Sicerdotalèmtrttempotìdfbtti ; ficut Lunaittno&e prscellit » per Can. Sotti». ^iamùìiStttuspofteTdiCat 'ctfi-mptionem effe de iure naturi» Si Principe# H y ipfam rollerre non poife vqtitìd & Couar. trà£t 9. fatetur.
Opinio SccundàJi ìisfUival ó
r -
ÙJe ilil;.1, ’ . '5*4 •j 1 •>
‘¿miri
» r'llJ
/’
^ ANONIST4E verd i & ipfi vari) funt.fed tarnen omnes ferèdicfir* ' Papam effe dominum totius mundi in fpiritiulibus » & temporalibus , quoni*ra e« vicariusthrifti/quicum fit Deus habet ì mné puteftatim. Hoc Oftienfis affeiit in T . de von Redtnnpò & Faber - foper l.CunCtos pi pulosdeSum.'Trin. & Bürgen» add; 3. fup. s. i- Matthäi: & Icban. Andr-ali jcj; multi afferentes, qüod Imperator fit mundi Dominus faótus a Papa* & Pnneipes, & Reges ab I operatore pendère ; fed plerofq; exempcos effe per pifferiptionem: aut per priuilegium, Bart in fi '»a Hortei.ffvdeCapt.8f poft um. Teuer. & fuperextr. ad rcpnm. dòcit tffe de iure Omino, qüöoiam, alt , Lur, 2. Exijt edi&um à Calare Auguftoj ve deferì* bèretur vmuerfus Orbis ■& libec Poius bine auéloritatem derìdrat, tarnen vi» detur effe S-Thomf in opiifir.'de Regimin. Princip. vbi Augufttiin ¿utu Dei victrium Luffe totius mundi in Imperio umporaii affi rit. Bald, erutti fupcr 1. cundos populo» de fumttu Trinic. potar Imperàlorèm de iure nauira èffe do minum eotitis mundi. Et Antonimis Imperator ait. Ego mundi Dominus. adì. Rodhism de lac. I. d e p r . . . » Et miriti addunt, Imperium , & Sacerdotiumeffi diuifa à Chrifto , cum di* e » xit : Q^uefufit'Catfiiris Cafaii, & qu* fune Dei Deo. Ec id ò non pendere Imperatorem à Pipa . A: per Cani duo funi ; & ehm venni in eft ad vtrum vbi adducit Scboliaftes refiduum tpiftol* Pontificia-, in qua ofìendit PontifiX quod Diabolus coniunxerat vtramq; poteftattm ,& gladium apüd gentiles . Sed f i l i Mekhifedechem potitum Luffe vtre que nutu Dei , vt fir figura t hnfti . Jtemaiunc, Imoeratorem antdPapatii fuiffe & minum mundi, vt teftat. Cu arg. Luc. 8f hoc habuiffe 1x fucceffione Regni Aflmorum,quod Da Auguftinusait, trànvfatum effe ad Romanos,ob ipf rum Vircuces,quod D. Tho: ibjdi etiam probar. Rrgmiin autein Afsyriorum , 8f Pwfarum vuiuetfile er*t ditét i te Damele : T u R ex Regum , Deus Cali, Regnum, & Imperium , 8e Fortitudinem dedit tibie Idem habetur in Scnpruris Sanftis de fucceffbnbus pluribus » Vfde Cyro, & Affilerò & c.Ergó Romannm qu 4; « a t vniuerfale, 8c à Deb, & non à Papa. Has auiäüritates, & fi pirum probanres, adducunt bmnes. Concordane tarnen C anomftje »quòd Papa confìrmauerit Drmiriium vniuer» file in Conifantino, vel in Carolo Magno •D. Thomas verò in opufe de Re* girn. Prittc. lib. c. tS 19 & t« facn Papam Dominum vniuerfalem m tempo* ràlibds, &ij>iritua!ibus ,-finè Gloffa . Ec quamuis liber ili* non vidcatureff» D. Thom». propter quandam H ftoriam infertam, que p ft mortem eius con* tigit r mhilominus in Euabgcbo matth®i inferta fuere illa verbi à ti an' ferente j,, ex Hibreo ( hoc eft, Deus meus, Deus meus vt quid dereliquifìi me ? ) Hoc ergo friuolum eft argumenrum Sed l’ber ilio videtur effe viri doöi,D.Thnm* non in»qualis ,fi tamen non eft eius.Ar hanceffe eiusopinionem probatur ex Sénr. d.44. Iibi 'vbi idem afferir. Lem ex AuguftrAnconitano qui fuit vna cura Aegidio Roin. discipulus D. Th m * ;cu usdeärinam, 8/ phrafim iroitarurm lib, depoteft. Pap«. Ac verba vlcitna S. Thom* fuper 1. fent. cftendunt prorfus
;^
"
6ÙA8
*
"Sìus èffefententiam htnc dicéatiK SpíritSáíí pcreftati fafcültris «Re»as coni Üungitur in Papa, qui vcriufq; potefhtis apiecra tenet, fcilicet, Spiritualis, & S*cuhris,hoc ilio deponente, qui eft Sacerdos, & Rcx. Sacerdos in sternuMLj ¿ Secundum ordtnem Mekhisedech, Rex Regum, & Dominus daminantwm; ; Cuiùs potèftas non *ufemúr,& Regnú non córrumpetur infcecula iceculorurn Amen. Vnde non folum aù&urfus S,Thoiu«;fed etiara duplex probatio ex S.S. Omnes Theologi raeiiores.aflfei'ùnt Papará e fe fuper CÓcilium,nifi fit Ù6tsa Maereticusiaut tempore fcyfm ltis, quando ignorati»qui fit verfus Papa ; vt aeclaratum cft in Condi. Collant. Gerfon videlwr contrariumfentire,r & Pe| f us de Aliaco, fed dubiutiuè;5 : lóquuntur tempori fevsmatis.Nunc autcm e!£ w ip tu ris Sanáis veritm in demonftremus> opprter.
Chriftam eifc Ràcioncm $ternam >& in tempore tan« dem incarnaram . Ideoc^ eiTé t)omirmm vniveri.-rùrn^tetaalitèr, & ttrnporalirèr $ contra pnmaift opinionem*
Caput Sepdmuhàb Jj D V È R S V S prìmam Cberinti »8c aliorura MiereticoVu Ratio,Verbum,SoßJ opimonem aflero.Chriftura effe Sapientiam, Verbum,feti Sermo, Logos Vtr* Rationem Dei $tertjam, per quam creauit muhdum , & tus, ^4ys Dei uogubernauft femper , Si uhdem in genefe huiiiano inft>- catur in tuang. & urauit euhi, aim effec corruptur. De hac A fieri:ione alibi S. Scia tti S. Ì4ug. à riobiS demoftftrata >dubitare nemo poteft, nifi qui pro- tìitr.Baf.Cpr.lufii, uidentìam Dei, & aròorem diùinum ergi nos fuas crea- Greg 'Hyjjtn. & . curas, vel Patr'fs ad filios, noti co gn ofat, vt dixùnu's co- D. Tbom. conti tra Macchiauéliiftas. in prsfèntiarum veró per authorita- Cent. ¿7 fuper bi* tes Santas fic pateat. onys. I* Et primo ait Ìoànnes-beùs erat verbtiih.*oninia per ipfum faiìa flint. Sic. n Et verbum caro faéhnrt e ft. ; _ Coioff. primo ait Apoft. Paul. In ipftì ( vz Xpo. ) condita fune vniuerfa in C ali*, ¿c in T e r h , vifibilia ) & inuifibilia &c- ipfe eft ante omnia, & omnia )» in ipfo conftant. & c‘ Et per cUm reconcilhns libi omnia ni ipsiim&c. £tad >> ^briftus Are. Qui eft iiiperomnja Deus ì » . Idem Apoft. Epftes i. lnftaurare omnia in Chrifto,qu£ iriO lis, & qu? » in te rm fuht in ipfov £j{ Iris feqùitur per coriclufiónem >& quod Chriftus tem •ft per fuerit dbmintis vniueriafit totiuì vrìiuerfi, Se omnium princìpatutim tetre- 19 ftrium j & Cileftium >iure ¿eterno j diùino, Se riàtùrali. Et quod póft quam_» faiiius eft homo , auxerit, & dìmulauerit lus domini/ iiiper omnia in tempori bus per ius redemptionis noup. Et quod acceperit dominium vniuerforum lurid icè. Si poti ori iure, quam fi emiffet pecunia mundunt, & homines ab a lio; ficut homines emunt Printipatum , & fiunt domini hoc iure. De primodicn; £> Sapk
x6 r jipienti* ChriftusíPróuerb. 8 .-Periné Regesregnínr,& legum eonditofes ñifla „ deccrnunt • „ ^ „ •. . tt V. Et de primo,& 2.ait Apoft. Col.a.Qui eft Caput cmms Pnncipatus, & „ poreftatis.
p
Vi. Et H*br. i. Quem conftituit haeredemvnmerforum : per <}uem fecitV
„ & fécu la. VII. Et Apocalyps.Rex Regíi.& Dnminus Dommantium & c. & Iudex vfr „ uorum, & mortuorum; Princeps R¿gum Terrs^cc. Et ipfe;Ego fum Alpha: & „ Omega. > „ VIIF. Et Marthsei vltimo: Data eft mihi omnis poteflas in C5I0, & in Ter« „ ra Scc. nullam «xcjudit. VIJ[I. Et Ézecchitl. $4. Erit Rex imperan« ómnibus vnus, X . Et quidetn R> x venís hommum , & prjeip' é cmnium per fe abfolutus non poteft elfe, mfi Deus, ficut in primo capite di&um e ft.
r^riftum reliquifle in Ecclefia forum Ecdcfiaftirum» & Polyticum , & hoc corrcxiiT*, & fuppoiuiffe Ecclefiaftico •, contra fccundam opinioncm. Caput OttauuiiL..’ D V E R S V S fecundam opinioncm, quae fuitAnab^ptiftarum , aiTero, quod cum Euft>ria fit fecundn^inaturam hominum, omnibus, & natuiah lure,tribunal Polyricum conutniat;& Ius natural«, pendeat S lure diuino.itcrno, & ab arte Diuina, qu? eft Chriftus, Verbu'm , Sapientia , & Ars diuina aeterni P atriot iq s.V. &- anud Aug. & H er- & Iuftin . & Clem. & D. 7 hum. manift-ftarur - Imp« ihbile eft omnino , quod ( hriftus abftulerit tribunal'a. polytica i Sed quod emtndaueru , frtdauerit, commendauent iub iudic io S. Ecciefi*, manrfeftum eft . II. Et prim«' Apoft. Scribes ad Tim. Fp’fcopu, 1 Tim.f.ait'/Accufatipne Prae-,' sbyteri n6accip«as nififubdui bus . aut tnbus teftibus S-.c vbi multa inftituit pertinentia ad iudiciale tribunal. Ex quo patet, qi.au pere abeifet Pfeudo. theologus qui perfuadere nititur prudent Himis Venetis, tribunal Eccleiiafiicu ereftum fuifife pernvfludaycoru Principum,poft Theod< fium.aiit pofl Iuftinianu, aut poft Conftantinu Imperatores, cum fuerir i»m ab Ap< ftolorum tepojre, conteftantibus etiam S C lcmcnte Petri difcipulo . A Ireneo, & alijs See* III. Idem Apoft primo.Corint, 6. Reftituit non modo F.cclefiafticum tri bunal , fed etilm feeculare in Ecclefia . Et increpat Chriftianos quod ad Tribunalia irfidelium ( vt faciunt Anabapufta-) copfugerent pro dir mendis Iitihus, aut quod ponebant Iudiceiignorantes ac Iudic»ndum , Num quid non eft inter vos ( ait) Sapiens,qui poffit iudicare inter frrtrem , & frstrem fuum? Poll modum vero iubec vt omnia tribunalia, & iudicia fubijeiantur Apoftclico Tribunali. dicens.
IUI. Annefcitis quia etiam Angelos ludicabimus, quanto magis ifta
cularia*
ly cqU m ? Et alibii Spirituali* omnia iudicat, & ipfe à neiainè ìudicatur E t »m b i . yulris :n virga vemam ad vos, an in Spiritu leniwtis &rc.? Vbi profetò indi- *' e « Apoftotus,& pr*cipit inter Corinthios tamquam vcms prelaws iuxtà mori w prffenteminSanctaEcclefìa . Quinedam comràfornìcatioriem, quoti e iip e Ì Patum Tribunahs iayci- Ergo Chriftus reliquit vtrumq; tribunal ; & córrexit tn quo errabant, vt poftea dicemus. _ V. Item S. Petrus, & S. Paulus iuflerunt, vt o bediattir Principibus io Chri- ” niantsmm&Dommis etiam difcolis,eo quod no eft poteftas nifi à Deo.Rom.i% ” V l: , J 4,ÌÌiem *; to r.iiln ftitu e n s Paulus Chriftianam Poìydam, dicit ” clu.°* Chnflus pofuit m hcclefu alios quidem Apoftolos; fecundò Éuangehttas, tertio 1 rophetas, Deinde gratias curationum 8tc. Et fub his opitulatior e s , & gubernationes • Vbi facile intelligit Gubernationes Polyticas lavcorum in temporali bus, nara defpimuali iam dixerat Apoftolos, & Eittngeliftas, & 8r Paftores cura» gerere.Ex quo patet,& quod Polyticu Tribunal eft à Chrifìo, j3!1 ^ ? 0^°*lco>Pr!mo lo c o , & dignitate numerato &c. VIi -A Ì s \B?8!d*“ d,sc,t Chriftus vtpatec in reuclationibus raultis, fe re« Jiquiile m E cckfu indice*;, qui fnnt C lerici ; & defen lores >qui funt principes h yci, & pleoeos, qui nutrition! proùideant corporis Ecclefias temporali. Et in bastres partes regimen Lcclefiafticum tìmidi. Qtiamdiuifionem Plato à nt- 1 tura.quseftChrifturscpirata.edotìus.inruaK epub.fecit, & dixit, illam non polle fu battere dempta vna harum partium. Ergo Chriftus li non eft diminutus legislator non nifi uidicia temeraria prohibuit, & principatum Tvrannii eum , non autem rationalem quoq; iufttimq; vt putint Anabapcift*. quando dix i t . Nolite imucare, & non iudicabimini . & quando ait. Principes gentium » dommantur eorum, \ os àutem non fic>vt melius infra videbimus. „ Pr*here autem maxillam alteram,eft conlìlium ad priuatos; quod non aufers gladmm, remedium fcihcet neceflarium Reipublic*,
Chriftum fuifte Regem in fpiritualibus, & tcmporalibus, & ambas poteftates aflumpbiTe, & cafdcm in Eccleiia reliquifle, vt adimplerentur omnia iura natu ralist ptopheti^,& expeÄationcs,contra tertiam opinionem. Caput Nonum. Duerfus eps, qui volunt Chriftum non fuiife Regem in iS tcmporalibus, & fpiritualibus, affero oppofitum: Quod videlicet fuerit Rex vniuerfalis omni mc.dö, iure , & po- — —< m b 7m teftate, Heres mundiRom, 4. Hasres vniuerforö-H*br.tts. Rex Regum Dominus Dominantium Apoc.iX. Iudex viuorum, & moreuorum ; non modd tamquam Deus, fed «iam tamquam homo iure redemptions , & vnionis hu« nunitatiscüm diuinitste; qua creauit, & poftea inftau« rauit homines carne aflumpta.
PximöQuonilmChr.ftus eft ipfa ratio prima eifentialis sterna ; osnne D z autua \
autem dominium fundatua» eftfifptJr rationei erga pendei abeò, fìcpt fpJendor à Sole >&membri %capite> . , , II. Incarnar* d i ratio «tema, »ytdocerèr, & tacerci non modo plebeo« fed edam Principas,verbo;, & exemplo,dirigere vitam temporale® ad gtcrnam, neq amplius Reip. finis ciTetpómodum P rincipisi Magmturo, vncie fequieur Tyranms feditio, ac politi* ruina, vt piato et nouit . Ad hoc autem faciendfi íieceífaria eft vtraqrpoteftas i, & prscipuead retinendum in officio repugnant£in.C‘ iìsus ante edam erat Domirms ¡in temporaltbus;& Spirituàìibùs♦ Èrgo Chriftus cum fit Deus,de Iurebabet ,& temperale Regnum; Infuperenim hoc hon poteft regi abfque frpknria. & ratiooe, cui fuppommus onine regimen bonum» &pafiioncs, & operadores ncft.aS . Eigò omne Regnum habet à Chr-ifto boteftaté. Qp,andoqpidcm Regnum irrationabile. non eft Regnum Ergo (pe? corollariutfi ) regna jnfidehum quatenús racione reguntur, quodammÓdo flint Chtifiiana ; quar.cnùs vero a racione deuiart, non flint Chnftiana , buia non rations bili* à prilla ratjqne omnium,qus Chriftus eft, Vt bene concluditi?. Ìuftin.ApoL x.&$Hieron .ili epift. ad Gelati IHI Conceduto. Sotus >E*tìantiusBellarmmius, Colia rruuias, Turrétremata: Chrifium effe in Spiritualibus modo R .gem diretìè, sed in tempo» ralibus affumpóffe cantato authoricatem,quanta fufficit ad corrg.ndosemntes à Regno Cslefii > ‘ cuius Cirri flus fe tantum Regem declaran« » vt uiunr , Ergo fequituriecuridum eos,& M afferundquodpuffic ìpfeA Vicarius cus abrogare leges Principa» peruerfas »Deponere feyfrrancos, & heréticos. Se umniiL» bona temporaiia affumere in ^dificatione® Xpianifmi >& dirigere curdos ad bene viiíendüm »fìcut feepò ìegimus fcciffe Pont, fices Romanos .Nunc hoc ab illis afforco, pfer.am^terjtis, ego >quòd »dhpc praeftandum requmintur vnes temporales, &(vi dicrtur^brachiuro.beculare^qntraeos,quiaob.obedtim* mohitionibus,& excommunicaticnibiis, alijfq; poenis ipi rjféuai»bus non teprimuntut*, Ergo Chriftus affumpft, & reliquie ambas potevate* Ecdefi*, sì dimb OutuS legislator non eft ; feci fufficicns libi, ac fuis . Et quia ad boc requintar omnis potefias ihfolüta ¿ figfcÍPJLUo patto ¡pía» mutilato, & dicuto, Chriftu ci affumpfiffe partem ; & tamen negantaìiquem ctum oftendiffe temporalis Im perii, quopiá quando triumphal!« fuper Af;.-]!o>& eiecit vendemos de tempio , non vidcntur iftis opirtandbuseffe aétus temporali*Impeti)', Ergd vel nulhmJ partem Imperij temporalis acccptffe opus eft; veitoiUm ; fed ifti fua.rajioné emnia toetiuntdr.&rtonfiiratidneDiiutìi. 'j. V. Prstere* Sotus quc>4 ; docetdegem non habere modo vim diretìtiuam, fed fetiam coercitiuam jfiifficientèr ; & hoc probat auftoritateluris confiiltorum, & naturali,-qUi*' al iter eifiec prpoéptu confilintiui'to dúmt iXit Phylofophorum,not1 coercitiuum legislàtoris • Ergo in lege Chriftì vtr-que eft i'tc. . VI La&anrius, 8c S. Mierbrymtis, Óngetìes, & Omnès Theolngi meliofes, affeninr Chriftum veniffe rcftirm re ftatum legis naturalis perfeftè. At in ftatunaturali fimul mancbatìt,Ss^crdotiuìn •S’ Règnum , & Pacérnicas, ErgàChriftus fait Pater,Sacerdos, & Rex abfq; deféñu vilo. ex probatis in primo,-è Z> cap, , «j ■ ' ■ .. - it ■ 5 V ii Non modo Chriftus fait redemptor anima rum , led ètiJm corporünrií ^Jam fìcut in Adam omo.es moriuntur , fic in < hriftonmnes vìi» ficanfur..Catt Apoft ) Ergo eft rex animeruró,& cofporum ; E rtófpirittialu, 8c tempoiilts’} quoniafh boba temporaiia Ìiintccrporis animo fub^f>;. V ili. Sacerdotium abfquepoteftice temporali eft contempribilé, fabieSum Principib8Uycis»V.*í timóre,ve!suaritia j &.érrpi|t'um ab Ulorwnfauore. vt in tempore Cáiph*,^iU.orríi¿iscrhebatur, ficue miric PitnrchvusCortftantinopòlltamil à Turcarft Rege ; nec.poteft extirpare herd's, Ac efficaci^ prfeis .jpere bonum publicum .Ergò Cbriftui cognofcens liane d^UliUtcm nc^ram ip
k e f no,fuo,vtrumq;domin;ura affuiöpfit, &reiiqip't ,&gîadiôs duös fcfficerS yoluir ; & ità docui c vtnimq; exercendum in neceifitatlbus V il il. Item Chriftus figuratus cft ab Adam > Noè,Melehifedech, Moyfe » Abraham % .Daü(d> Iuda IVIaehabeo i Hi aut$m ommes habucre ooteftâipintüsiexn >& temporalem * & fuerübt Principes > & Saçeïdotes Populi i £ ig ° , & Ehnftus CAion enim cft ininor illis ; Qc. hic latet æquiuoçatio Sot!» du» vt magntncec Chrifturn »dicit non conuéhiffe illi temporale dominium» vt hiac Mollit conc.udere. Ergo Principe Uyci nod dependent à Papa >& vricur ekedU lentiaChnîl! ad denciendum Chrifturn , & Regnum eins, ficut oui magnifie*: bant idotû.tefte Bngidâ, & nolebant ilium habere poteftaré fuper fé fed pi o.fc» ' ' • .» ä putandum eft, has poteftates tflfe vnam, fed diuerfix in actibus diutûm oftendi, Et funt ficut regia, & pmregia i Confularis, & proconfularis « Caput, & Brachium j quoniam que à Deo funt, o?dinar* funt Rom. i 3. - ? jISad H^bjreos difputât ; Qüod S'acerdoriü Cfarifti nôeft ftcüdü " ordme A»rO,fed antiqu;tu fuififç Sacerdotiü Arô leuiticüj&ïnftitutü fuiffe feeüdu Mdthifedech;qi fuit Rcgiü,ficut ¿pmiffii eftDauidi in Meïüa Pftl.109.Iura- ü ^ Uommu$-,& non pœrntebir eum.- î j i es Sacerdos in seternû fecüdü ordinem » Melchire^coh. ^Lrgo^1 Chriftüs non jrflfct dotninüs in ipirituaJibus > & tempoïal'bus, adhuc iiar.t Saceïdotium Aaron, f i l enim notabilis differentiâj praeter ahas.unter, Sacerdotium Aaron >& Melchifedech, quod liane annexa erat Régit poteitas, quç piaefigidrabat fiiturum Monar« ham>vniuerfalem Regem, & i»a? h f t ï d 'tç ^nTt ° Craîdl^erenî*a *^ non‘n Sacerdotioeoruna, nifiRegit Î$tfrco ( ait S. Qregof. Super Luc. ) deferibens Ènangelifta tempüs £ ÎMeffiaMub I ncipi Romano,& Sacerdotio Iudaico ail.Anno quintodecimo Imperq Tybenj Cafans & c Sub Princ.-.pibus Saceêdotum Annæ, &Caiph* &c.vt innueret, quod in vm q; Rcgno ( ficus dixit. Sybilla ad Auguftüm f Chriftus dominarurus cs st ; & tybem is t u t Rex, & Sacerdos . Htrodes etialïh & Çay* pnas.m perl cp« Mt lUïiR.gnum , & Sacerdotînm irnuunt iungendum. h go L)*nîh,;slonge aberrat, quando, ait P?pænonconuenire domin:um_î /w ; tetaporalfr-, propkeretquodtb.hsrtàtate filij.Leuî tXimebantur. Non enim W»rtti'aéS'ha«a. ieuiticus bacerdos(eft Papa^ed Msldpfedeeheus.Ht hoç puiiâum non confide^ * /ûtunij.aui fccjt Coiiarruuiarn^ Sounn >MarSiium >& ti^r^treos vltracnonta* nos. Ht ego cum vno.ex »lüs ^fptitândo fuper hoc cemporalidomimo Pap*,coegi i)Ium dicere.qucd ChniÎus nob fuit Sacerdos fecundum ordmê Mtlçhifedech, & obftmatus 10 fa a perfidi.a^onïendebiri eife fecuncum Aaron, î° h;lc l uod Apoft. ad Hgbreos prolôia, & arguta difpumione reprobat (& hoc Qpufcdft â me îccepniicioppim;& iftas, 8c f quêtes ratîoncs m fuo Ecclcfuuiro refcripfit : vepropho oreteftams eft Rom*, meum dédie pm o fed fnr.m ) Qua proprer fi Chnfti» Sacerdr f erat fecundum Mwliihifedech nobiliorem Leui,qui décifâtüit Leui, & Aaron in lumb‘s Abrah*»ytait Apofto.1, non potuit>ncque debmc rclinquere in fua Êcclefia aliud Sacerdotium.quàm qu*le fuit fuum Melchifedecheum, XIII Pr^terea fecundum fententiata ortiniüra Rabynorürt), promittitur in ra,nirim tetnP ° « le , & fpirituale fuper totum vniverfum. Erg0 Chriftus abfoîutus R ex fuit vcriufq; Rejtni r
à , , ™ ? r^*P°n^eturàqüibnfdamTheologis.hocdominiutemporalefuturu ... •* dum taxât in iecundo aduentu ;cunc enim non crit temporale»led in inftanti fiet .10 ; ■ fcIPmb Indicium, & translatio in Cceium . Àr Sacra Scriptma profert tnuita, c'm>yar,ortri^& dotnmationes ip t e r r a . Arguer populos multos », lnu.î.'Mw&; t i m t æ 1. & Pafcet terrain Aifur in gladio Micheas i Et facet lu- „ isr, a u ' dieium i & luftitiam in terra . ïerem » ’ t . *ut ergô op< rteret af1 firtnare cum Ccelisitis damnatis à Diüo Augtiftinoj quod mille annis Chriftus viftbiht«r ta terra Rcgnsbit infpiritualf ».& téporaji, *ntequ*m facits Indicium
|é íudiciurt vnitícrfalé : áuí qtidd íudictum duraturum fit in ierra quícqusgmtü mille annos, vt fcripfít in Alcorano mendax Mahomet as,id exaininandas om» nes cáufas >he libellos , quos dicitnus vnlgo, Proceífus, hominnra om niotiu, verumq; autem liorurn falíutneft . Ergo redé quantum adaliquid Kabbyni af firmant, Dominium Mefii*mtcrnpora!ibus. Sed in hoc decipinntur, qaod non ificeliigunt, qualiter poll mortem Melbas regnandvm erat per Vicarios itt ambabus potelhtibus, & Regnum Papale elle Régmim M elE*. Quod vtiq* poflfenc cum ipfi,tum noftrates difeere ab Ifaia fubitó in cap- y loqnente fie de Melba : Si tradiderit pro peccaco animam íuam, videbie femen iongyuum & c. » H ic efi fucceílio longa Pontificum , & Ecckfiafticorum , de fenune Chrifti fpirituaJi >& addit, Ec voluntas Domini in mariuS efiís dirigetur, pro e o , quod laborauitanima eius ,videbit, & fanabit, in ícientia fuáiuftifkabitipfe iuflu* muiros , & iniquitates eorum ipfe portabit. Ideo difpertiam ei plurimos, & fortium diuidet fpolia, pro eo quod tradidit in mortem animam fuam , & cuitt-» » :iniquis deputatus eft &c- ín quibus verbts oftenditur fucceflio R egni; & quod diuidet fpolia fortium ? Se dom inabítur hominibus, & per íapientiam aequificio dpm ínij, & non per arma . Sc propter mortem , qua redemit fibi rnundum it - peccatp, & diabolo; & fecit nos Deo noftro Rcguum; & ideo ipfe hoc decla” rans dixie Luc*. 24. H ec oporcuit pati Chriftum , & irá intrare in gloriam fuMath. 18. ” am poll mortem , iterum poft mortem . Data eft raihi omnis pottftas in C *w l o ,& in Terra. Ergo paternalis; quia pater futuri firculi ,Teft. Ifaia 8.& raari-j talis,quia habet fponsá Tefte lohanne Baptifta Ergo, & regia,quia Rex Regum, & dñus dñantiú Tefte loh: Euang. 8. & Sacerdotal», quia Sacerdos secúdum ordinem Melchif. Tefte Dauid. et Paulo. Et quidem D. Thom- ex hoc ttxru, ( data etiá mihi omnis poteftas) eonciudit in Chrifto Ípiritualé, & tdporalem in opus 10.lib. & fimiliter fh Papa. Quod deiurediuino,&naturali pofitiuo ,» probat, VndeChriftusfubdit ficutmifit me viuens Pater ita ego mitro vos Quad dicar,vt acquiratis rnundum per paffiones, ficur ego ;&cum om ni poteftate , quitn datam mihi do vobis in hac m illions; poftea ergo exercebitis nm. neih poteftaré, quam ego rhemi,ctim furrexeritis, tamquam corpus m eunu myfticum,vi¿ioriofi,& accipietis re ipfa, quod vobis conuenit de lure ex mé rito meo ? Ideft omnes Principaras mundi; nam constituemini Princeps fuper omné terrl in vi&oriaper mortem; 8e ita coepit fub Conlhntino quando ceflfarunt omnes perfequtiones, & Ecckfia fenfitprimam refurrectionem I tribuía« tionibus ,& declarator eft,& agmtatamquarn raagiftra ■ & domina mundi. Ergo quid quid Ecclefia núc facii.ipfe Melbas facir;& qui Ecdelta perfeqwt» tur, Mefliápfequitur.iuxtá lllud,Saule quid me pfequeris? Et qui Ecckfi* obedit.Melb* obetit iux^ illud.qui vos audit, me audit: hoc eft iñ ráembrismes» Ergo Dominitim Eccfefiae, & bella Ecckfiaftica funt ipfius Mel5 * contra infi»» deles,& H*reticos,& iniquos; de qua etiiam lfai*s dicit4i. Non erit ttiftis ntq; » turbulentus, donee proponat in terra ludicitim Sec. Ergo fine armis, & rumore temporalis Iurisdiftionis, promulgaturus erat legem, Ar RegnUm fmim ditiim't. Sed poft datam legem (vt Ly, Donee, innuit) emnes iuriftlidiones affumpturus crat ad regendum eos,qui eius legem receperunt, ficut vtitur Ecclefia in virtute eius .* Et Papa in loco eius . Ltx amem data , & authorizata eft in cruc^ quando dixit, Consumatum tft;cigo &c.& hoc cócordat cum his,quae diximus in primo capitulo. I4ti$untentum ex X líir Pm erea Chriftus füit filius Danid: Dauidi sute promilítj eftRegñum fuccefjione in f{e- item unt in fuo fucceffore, hoc eft in Melba, vt Prbphet.t, & DtnSores decía« gno Batid * ranr >fuit etiam promilfum Sacerdotium : Iderq; adHaebr. difpurat Apoft. quod cefifauerit Sacerdotium Aaron , 8e vnitum fuerit cum Regno io profspia Dauidis, vt figura, & d¡gnitas Melchifedcchis'Regis , & Sacerdotis, 3 quodecimatuseft Aaron ■ cqm pjereturytq; reftituererur fieculum prim* legis naturs, ip quo fnit Melchifedech Ergo accipiens C briftus Regnum Dauids$
4ji$, adimpleuit prophetia. Ergo neceffariò aecepit ftegijù Spirituli.fc t6poriI«: Ergo omnes PrmcipesChriftiani (quatcnus Xfiani)s6t armaci Dauidis o lit a le & gladio. Et ponnfc* V,carius Chnftwft * 4 perditum eft in Chaifto Regnura Dauid »•fed ìnftauratum ; vt mox dicemus Profctìò rfomtomm t e ,ÌÌì, « dM L” ^ £ S 5 8 1 U S " ' A"F*b*£ ,#LS i “ e ° ° “ 2 *a«l C l r i t a M « p o li,« dominio Kmp o n h . Ncque Erafmo bella interdica Chriftianis afferenti. ^ ara rc ver» videncur dehere facere quod Chnftus fecit , & non recrnere mores gent i l i . Ergóà Chnfto recognofcere debenr omnem poteftatem tamquam à K a Ìlio ^ v* r** ‘ P^ane teftantur Scripture f»nót£ omnes . XV. Procrea primo didtumfim ad Abraham, & ifaac,& Ucob; Infunine tuo benedieeneur omnes tr.bus ferrf &c;Quotnan in Chnfto Emme ipforum vmuntur omnes vno cultu diu.no, & hberantur à maledizione, <,uam propter apoftafura tncurrerunt, & per Idolatiìam auxerunt ,aliaquè per federa' Quapropter cum uà fit.muhdus pr.ftm? benedizioni à Chnfto, abfidanticn reRitutus, neceffaria eft poteftas temporalis huic principati vniuerfali feminis Pamjrth.iru,vc poffit punire homines nequam; & iteribpoftatàtes fub ifta Itge. 1' f , r ; m ■ 4 ■ exP fne®s hinc benedtZionem in domino vniuerfaLcfaCJ Noo ex openbus ( mquit) fed ex fide promiffio Abrah* , n ' „ ,t m^ DC-V&Cr f ° - ius tT* ° ,X1ÙUJ hii-editas competit Mtffi* . Et jdé i, HebrrepeB^Òué<d!(^s}cQ%«JUt heredé vniutrfoió.vbi darepatetqtt no exclu dv v u v la,ftd |naXiQ.e includit.Teff clarus: expofitiones in tótranù extorte. • ? ApcRolus docce de Chnfto ditìù fuiffe Pfal.S Omn.a fubiefti luap^oibus eius &c. Quauis Joquatur de omni hommevtum quo n i Xpus copr*he.jit in fc to;a natura fiumana,& tlì caput omnm hominùi& omms Prur at bld^ cet‘ E ,g ò d eip ib pcculiantèrìnttlligitur,omnia fubiecift. fjb pedib eius &c, At txponens ly omnia ipfe Dauid fubdit. Cues, &
.
Cmltetl . » » “
» >* » »» >» »
S r d i b " è x 3 , f f i w S g t C %ominÌù/ n ctl3 f o r a t e c i deebretur in boms »»’ T f quòd Prophet* includa. XV'lir, IteideApoft. ait iòide ad Hasbr. ». Nó Angelis fubiecit Deus orbe » terrae futUfum.de quo teftatus eft Dauid. omnia fubi/ecifti fub pedibus eius &c. >» \ bi quis no videe terra , & téporaiia fubijci Chnfto incarnato, & mortuo? G u« cu iipfeno jm'mpferic^qjrfusintelligi pebet defucceflonbus Regni eius ; ficuc etia eicturn fu t ad Dauid futurum m fuis fuccefforibus, & prsfigurauit Chrifta edvngue-Ueindefubiungit Apoftolus. Nuncauremnè dum videmus omnia fuDKCta ei &c. Ergo exp.étabar Apoft fubietìiioné omniO natiomì.Et hoc irà se Ì Ì C.A ,ìPv^-H-fb'ZrA Ì-S °j 11*df^óftrat ex teftimonio etiaD.uidis.dicés.quod » V ,nS ^ u /!;deÌ àdtxirisDei, donee ponat omnes intmicos fuos n £ r Ì iU-’rU & C iH rUC p,ic»P” .Si fudices mudi, qui frcmueiùt, «, 6 meditati flint mania aduerfus Chriflu.vt dicttur in Sfilino a & exponitur àD. Petro in aàibus Apoftohcis , Et poftea subijcit ipfe F3auid de Chriftomubd Rc- , get cos in vrnga terrea, ideft,& gladio temporàli.vti nunc facit in Eccltfia Syon ^ o r i r S H Ì r Ì ft!tU^US Pr* d,caim Fr* « P 'ù Domini. Ergo M.a omnes paiihum fn tnrn i v ! getes,&te_rmmi terr* ad fide hanc,& cu prsed.catù fuerit Euàgelm werf 1p r> • ° ,<'^uniiS' erUt ^u^d,t* EccItfi*^< hrifti, & tue fequetur1iudiciu vniP/ f Pacii; quod ‘ ófUbir ghdms m vomeres & c Sed interim ' n S S S nt£ P nat: omnes fcabellù pedo fuori, ideft, humamtat.s ; rSnr n ; x ' n Pfdibusjiie dn diuinitatis , qu* notami- m capite,tsfte V- Ber. in fini! ctS. ™ tr° eXtirgeC ad I:!d,c f' ficuc rPbat ide Apoft t.Corint. i/.deinde
7 S cuauer,.tLcmnes Pnnapjtus & P teftates. Id quod nó mtelligitur S S S aÌh m treleftlbus ’ vt q ndam volant aJl-.gorice, fed emm de
f T u K Ì & fJS irA D ofì [ f Omnes Rcges terne, & omnes genres m b . t . Cori i f i I. ruietei , a aaoait Apoft. Opportet sute iliu regnare donee ponat inimicos fub pedibus firn; dicedo omnia,mh:l np fubiectu dimific Quomodò poterai,, Apollo;
ÀDoftolus clariüs òftéderè dóminiú temporale,•& fpiríttiale fuper òmnès gente** & Principati humanos in Chrifto, nunc regnante in Cado, & in fua £cclefia,m terris hoc operante, & per Vieàriuni regnante ? XVIIÍÍ. ¡Pmerea in i.P film . nuance id eomprobat Dauid.dieens in perfidi . na Meifi* fui fu cceflò risE g o confticutus funi Rex ab eo fuper Syon monterà : 'À- ■ ' ■ Sandum siüs predicate prsceptum eius &c.Et herjuis putaret,quod huiufmodl S>Regnum eìTecfolùmmodo ipirituale ad prsdicandum, non autem ih potenti* conflrmgendi fideles ( ücut Sotus diminuté interpràtatùr) fubiungit. Poftula à » m e ,Se dabótibi genteshireditatem tuam , & pofleffionem tuam términos Terr* Sec. vbi palàm loqditur de Regno terreno , & temporali ipfius Ecclefia!« quod iñ Chrifto non fatis apparueriqin membris eius completar. Prieteréa adi, dit Pfaites ibidem, & Reges eos in virga ferrea, & tamquam vas figlili confrin¿ 3, ges eos «Síc . vbí paiàtn datur Meffi* terreus gladius materiali* ad regendum acquifitum imperium per hìortem , & pridicatiohcm íbfq; armis; vt ditebat Ifaias. Ergo glàdius Caroli magni, Se Cónftantini, & Hifpanorù.qui tamquam vas figuli confnngunt gentilitatetti, Se. itiimicos Ecciefi*, eft gladius Chriftì • A qu o debent , eiufq; à Vicàrio acceptum agnqfcere. XX Item Pfalra.9d qùem Apoft.;ad H*br. x. txponit de primo Chrifti ad'*» véntu ; inqùiéhs ; Cüm introducir prlthogenitürn in orbem terr* dicit : Adorée eum omnes Angeli eius &c- itìanifeftè oftehdit hàtic fuper orones Gentiles viftoriaìn Chrifti per manus PrincipUm Ecciefi* fu* . Quin, & arma à chrifticolis inuenta, vulgò difta Archibugi a , nè duro gladi uro pneconzit drcensi D o li. minus regnabit, exillcet Terra , l*tentur Inful* muli* &c ( Infoiai funt regiov, nes altériús Hitaifphsrij à noftro infulati ) , Si aiti Ignis ante ipifiun prsecedet, v & in flammabit in circuita inimicos eius See. Et fané curo noh domaretùr per Ìolam priediCationenl verbi gens Barbara nodi orbis ; propri/ generis inimica > earmbus vefcCns hutoànis, vtili'mat ignis Bombard*, ad qüem forfari allufum Í» cum íübditur i AlluXerunt fulgura eius orbi terr? i & hie eft typus ludrcij vniuerfalis ¿ ficut iritroitus losuè in Paleftinam id gladio D ei»vt f*pé Chryfoftom» Si Gregor. moriehE. » ítem Amos 9*ait Deus : ResedificaboTabernaculum Dauid, ficut à diebuà j, àritiquis &c. & erit Idumea polfeflio eius , & omnes nationes, eo quòd inuoca.. ,» tuM eft nomen meurtì fuper eos ■ &c. RfiCentrà Seti Jir~ rì-c palàm fit Sotüni, & focios fallii düm aiuht, Regnum Dauid ceiTauifTe prorgummumfus in Sedechiaj& in Machabds leuitis Ducatum permanfiffe, & defiuiife fub Herode i ac proihde.Chriftuni non eflteh*redem illius Regni Dauidici iara eProtetto prima ùerft, Se antiquati Et dato quod tflet tunc tantummodo R ex, eflfet fuper ia . quod regnU Dauid tribus Israel , Si noh alibi gèntiuhì rum cejjaùii Ut nò Egoaùteìrt diCo , quod quamuis terminatum fuiffet Dauidis Regnum , Vt efjet fad ut in M tf ipfe ait ; nihilòminus promiiTum eft Regnum Dauidi in ^.lib. Reg. Se in Pfalm. fia melius irefurgs- pr?fertìm S s. tahquani in sterhum düfaturum,quantum durabit , & mimdus { ret dep arti-fi Et throhus eius, ait>ficut dies Cceli ; Et quod de Regno particular! fuper folam tuUri,&Cecúlari, íüd*am effetìurus etfet illudDeus vniUerfale fuper totum hmhdlim. Ait enim fieret etti Sacer- „ Pfatm. 71. Adorabùnt eum omnes Reges Terr? ; omnes gentes feruientei. datale, iff uniuer- E t quod licet propter peccata fncCeÌTorum Dauidis perdetidum fit Regnum, vefale. luti in Sedechià perdittjm èft: Nihilòminus ipfe Deus reiufcitaturus tflfet illud prebatio *. longc melius : ideft, departiculaW ,& Regio iaciendo etiam vniuerfale, & Sa„ cerdotale ; Ait efiim Pialm 88. Si derelroquerint filij eiüs legem meam Sec. » Viíitabo in virga iniquitates eorùm &c. Cd mifericordiam méam non difpergi j, abéis Sic. ñeque prophanabo ptñum nieiim See. Temei iuraui in Sànfio meo (I „ Dauid mentlar ; iemen eius in *ternum manebit ; Se Thronus èius ficut fol in w confpetìu nieo Sec, Hoc idem dixit ad Ierèm c. 83 Non potui equidem fernet» „ Iacob, Se Dauid proijcere, vt non aflfuimam de femine eius Principes. Igitur be li nè concordat Amos dicens : Regdi^cabo tabernaculum Dauid , ficut in diebuì
antiqui»
a n h ^ s See. ìdeft, cam pom ate R e g * , & temporali, fic enîm ëh t la diebfi# antiquis » ife non modo fupet duodecim tribus, vt dick S'otuï. Sed ( aiti) ent vt p o llu â t xeliquus Iduim ç, & onsaes nwione* S u . & -Daniel PtìJrn 17. inauit!’» Çondicaes me m «put gentmm&c Ergo non modo Spirituali]nec tantum W i duodecim tribus promictttur Regnu Uaüidi in M uffiiftltibudùm »Et V f - Æ .0 p i . fUDiugit. Dammabirur à mari Vique ad marc:& à fiumine vfd; ad terflainos5* orbts terrarum. idem habes m PfaJm.z . H ,¡ m Et Hieremias ù jf qüod DeUs Regnum Dauidis licet mortuuns in Sedec* chia» iufcïtablt m Chrifto fie: Ecce dies vtm unt, dicit Domimis, & fufcitabo ” P îH K germen lafturn , & Regna bit R e x , & Sapiens erit >8c faciet ïudiciuin,& ** luttitiam m tarit- Hoc ergo intelligitur de luftwia m t e r r a quarti facit ficelé* Î Æ BnU? r ^ ffi* r ? ^ txei l!i my fl’cus DVuid, ideR Papa. Quittas enim î e f i c , vt totani hanc prophetum fuo tempere jmpieat, qua: de IuiVmndaitürns loquitur 1 fed fois ïucceflaribUi itiud mandai . uit, vt appara eXApoft, ï. Çorint. 8. An-, neafitis qui* Angelos ludica- ** btmus ; quanto magis fcecularia ? * ^ *11 Erccchid. etiam cap» 4 4 - ait i Suïci'tabô fuper cas paftorem Vnum, qui »» paivet e o s, feruum m e u m D i u i d , quipafcet eas ; Oc erit d it s in paftorem. Ego ’» veroeis in Deum ; Etftruus mette Daüio Pnnceps in toanoeorum &c. Ecce » ^ P r o n t a abfqjdimmutione potetti* t is »guattì ttibebat, fed cum augumtüto w ‘ -netao^f vocarur in bacppophetia non abfci; mifterio Patto r» n /„Priry ^ * vtn o tccu r Spirituale & temporale Dominium. Nam hcet j f ° ' Èi ^ ülcinim aüsHom.ero; f.quod vite* placée Piatemi,k t hr-yibfìomo, & Bernarda wproptctei ,.qiuod tô fipienuor püpuiis débet tfftf " Rex » quo pattor tft Ouibbs,) Et pafeenoik idem.quod regere m-iinÿûiOr*ca i ftdrilom 1rds nomen 1 attor« itfflsper magis contienue visu m tft fpinruab, :Frmfcipis vero temporali Domino ; qaoefietsum notmir fiturrecremenfiscobtri fejp f^ h tin c lo a im non pterlegendo. Nam Papi dit Domimunt Spinrliale » St S * P ^ w ^ w ô -M o n a rc fe icü vt ipfe didr.Et tiitrg Eïecchiçl vocatChrittu Patterò, St Ç q ç.p o to ; Gt.C hrifto diftû eft m h o cloco; Rafcet&c» & 1pfe ad Pen*fij Pafce ou es mea», & in Pïalm- i. ad Gbnttü m Petro.- Regas eoj „ fpimuafis , & réporalis Dommus .Idê repliçat Ezfcchiel ,, ¿ f K^ y j |'y.!^eü^Li aü,cl enj i£Pcr c0* >& Psttor, y nus omniü flic.vbii€lbi=ï ^PnRCeps, fient m Jfai* rp-vocatur D u x,& .{^'u^ rd b m tR iiiiE t-C ‘hrilttus. hoc acceptât. Vos me voetcn?Jat.iTequitur nx^Kiciallt habita* ,» bu» ftrp terra> q p a ;d ed i ïa c o b .d iC ^ V b i a p p a r e t R e c n d m terra:- E r e ô t é o o r a l r b e * h T h a f - f l U Sf ' V tUn l:n e d h -C rtty 3 c e , ra a n r c lîïg iim r d a ta î a c o b n é it i o d o P a k f t i ,
\
rJi Î Î '1
[fll ' ^atliü ,D 1 »•‘lm.fi. Dommabitur àtmari vfqï ad mare &c. » etim ilbs PcdUs pacisA paitum km pîtrrnû, & >»
f e S E S S r °*• # « ¿¡«è*
' Ho r L kK euertit hanc rpibîobcimQjiæ aufert Chri¿ i r n t & z . ^imlnfpottU jppttr hoc quôd ïam ÉeflàUerat ante jpium . Nâofté- £ m i t i i ^ S S Ì ^ ^ Ùn la t multü;& poftea reficiendfidtà dicens.Die* „ Fnhnjet>uiflr n ’1 l^c* r:'1 fiseÀegR (ine Principe, fine Sacrificio » fine Altari M ine* r,Pi)iîT1- Etpottfiscreuertenttfr fihj l f r a e l ,-Ar quirent-*" fe!,rn./üfîm ' & Danid Rogem funtn&c» Hue aurem videmus ad* i a Î f h ,U lj iS -° ’Î ems tifiti» a , rulli velimus expeotare noUnhi Meffiam , «cut perfidi H ebrei. Et profectô fierlius ett, vt obftinatr petmeneant H^brei * oum ip ommbiis cropkrtrs Vlîfiias prsdic»tur Dcftiinus in temporahbus Sc ofp«rjtyahb*iy N os alitein fat ¿.mus ruminomi num fi him in fpirjtualibns ; neC docere ftouiftUis H *brecs, qüod Regr.ua Mcffi* £ft h o c, éuod Chri fins f unfc * E diuit
!
34
titùit in Eeclefi* cute vmqi potate i Et qucd pSuìàdmin vrhqùè prócèaenl dominium totius orbis adfciscic fibi. Sedhoc obnubilatur propter ambitionem Principum ,& adulatipnem Theologorum venundatorum dimidiantium Petri
'S i ' 3
poteftaiem. ■ SUI. Item Zaccharias.qui cap. i l. prophatauit ruinam Hisrufaleìn,qiije tépore fuo resedificab&tur ; edam pradicit reuocaticnem Regni Dauidici futuri , ne credamus illam de qua loquitur Ofeas ,fadam effe prorfus in Zorobabel , quando prsdicabat Zaccbam s, & jait ••Et faluabit Dominus tabernactiìa luda ficut in principio S i c . Ergo habupotdlatem (inquam ) ficut in principio. Et quod fequitur de Dauid . Et in c.i4- Erit Dcmmus KtX fuper tm ntm terrain in die illa dcininus vmij. & nomen eius vnum. X II. 1 tetri Ifaias i j. Proehetat. Regcum temporale, & fpiriuiale Dauid, in » Ecclefia cum noubteftaméto.Vbi aie Dcus:Feriam vebifeum pa&umfempicerV. num : mlfericordias Dauid iìcteles. Ecce ttfiem pdpulisdcdi turn ; ducem , & w prseceptorem gentibus &rc. Vbi vides, Ducem , & prpcepfortm , idefl temporalem Doromum effe Dauid in O r n ilo , ficut dixerst ipfe in Pfalm. 17. Coaftitu” es me in caput gentium,•& prius rogauerat .Conflitue Domine legislatorem ” fuper eos,vtfciantgentes>quoniam homineHbnt. Et Chriflus hoc acceprat ” lìce Vos me vocatismagifler , & Dcm ine&c. Hoc patìum fempiternum, Se mifericórdi* Dauid fideles funt ili* , qu? in Pfalm. 88, habentur. Mlfericordias Domini in ?tcrnu cantaboiVbi narratur pa&u Dei cum DaUid.Quod ìb fternum aegnaturus erat Princeps de Rupe fua . E t tronus eius ficut dies t? li & c. ” Mifericordiam mean» non ciifpergam abCo ( ficut 3 Saul, qui non meruir fide-ì " lei mifericordias Ncque prophattabo reflamentutn meum , & c, Deifico quxrìtur dauid in eodem Pfalmo) quòd padtum Dei fion feruabatur, Q u o n ilfln ro - nus eius deferii in Sedechia vi timo R ige de femine Dauid, Sic dieens: T u verà ” repulifti, &difiuUifti Chrifium tuum . Eueniffi teftamemum ferui tui. &c. V bi v font mifericordis tua antiqu* Domine ; qrnbus iurafii Dauid in ventate tuai Et fequitur conqtieftic,quod gentes exprobjucrnntc'cmmurittonem t binili fui, qtufi dieens extinctum effe Chr.ilum DaUidicrm , & iniijronifeatum effe Herodem Afcalonitam , & alitar non de flirpe Dauid , 8t poli lamentabilctn hanc orationem , quali cerram habens fiduciam quod fuerit exaudita , vt restituatur - fccptmm domili fu * , fteptriini temperale^ & fimul Sacerdotale , concludie ** Pfadtes: Benedidlus dcmmus in .Tternum ..flati fiat &c. Ex quo apparet flante fumicate paftì diuint;ficut etiini tiìxit ad Hiertmiam,quod ps&um Dei ad Da, uid erit ficut pafinm inter Drecrt ,, & notSem,qui non ceffabunt vfquc ad finenJ r mundi. Apparer ( in quam ) cnidennfiimè fèfufcitatum tilc Rtgnum Dauid in Cnrifto. & ideo etiamdicitur Hiertm 3. NorrdcminahuniUr ei.amplius alieni, n fed feruient Dòmino Duo fuo ; Deuid Regi fu o , qutm lufcitabaeis . :=bXIII. Prtóerea vcrba Angdi ad B. Virginem Lue. 1 Gftendunt hoc ipfum_* »’ .maniftific fitìum -.Dabit dii Dominus I3eu* i dem D- uid Parris eius, & rtgna*> bit in domolactib in sternum .& R egm eius non erit finis . Vbi palàm ift« Dauid réfufcitatusin C h 'ilio , aifumit denuò fctp'ium , & fedem paletham, qus fuerat.foliìm temporalis. Vnde fi f hrift? fcdes effet tantum fpintuslis, vtderètur.prophetia effe'falla : quomarn non effetiRrgnum Dauid,fed iolummoJ dò facerdotium:, quod in Dauid non fuit. Sect cute fitetram Dauidi pn miilujm Sacerdofium Mdchifedecheuni Rrgium in refurrtitione Regni fui, vt fupràdUì Sum e li, & probar Apoft. Hsbr. 7 Manifeftè concordant cmnes Prophet?, Se augtnctaum vtriufq;regni->Et quidem dicir, in atcrnfi. Sed clsfum eft Ccclum, uonfuiffe fedrm Dauid, cui regnauitln fede folur>’ terfen» : Erpò hoc federe in setrrmimin fede Oatnd , eft regnat” donee durar mnndus cum omni pnteUate » Hifloricè loquendo, & ideò dixit Hieremias; Facitt Iudjciura ; 3iluftitiam in te r r a .
Hi1xecl$
“3^
« g * ft.roomc puerorum d.cem. Si uctbunt h i, h p fà $ damahunt. An nonTeri ” «».De #re »nfintrnm Atc.Ergô Chnftusacceptait R.gnum d J S cÎ S i»c?*' qu. p a t Keeper»« ; non autem in fcIS, q u n jk m nonrecipitfhwt ^ o T S “ a<^ UifitUrUS Vcnem,Ilud‘ * * P^èms rcdcmp^né /n eg^ â XV
item jjfiüu ait: Super folium Dauid. fe fuper retinum ei.«
^ *dua> rcri!rg't cum ei poteftaté , quimhabebat • St cum ea quam non habebit iti illopopulo, in ‘ tf< quo habçbat: & in ommttns natiooibusiii - 1:. ■ quibus notl h sbebat, vt «x diâis :î v • >. . . Pituit. : la n cera in Apocalypiï chtur Ecclefïar RegnUm , & Çtctrdnthtm ' « Uî» cinit»r:La»ffti nos in fanguihe tuo :8e fecifti 005 Deo * * ooftro R, gnu„ & iaeerdotcs. Qiiid chriùs ? & Aponulus p.rrus vocat-psû popuISChriAianû 1si be it*; Sacerdotium regale .‘ ergo &<;. 'i *** ^ o m a s, de turc naturaîi ; po/fouo > & Diuinoin opufc . vigt 6 m o & qui re p a y a i ■ ^ V rT b o m çm h o c répugnât Sacra» fcripiurat toti, et om nino. ,
1,8
**>
7?,
, , Chn&urn na» modo ípmmalem, fed edam maïcriaîem eís-
sp.
in ¿legnò fao. Ht Papatutn' ¿a vtro'què .,:• ïfom açm -,Zc oranes Chriftianos, à Chrift© gbdi ¿ um materiale agnofccfedcbcrc. > 1(Itiirà5q-f > tana*
• ju>v
c !:i tsa ï rcjiA or T;c“ 'ïi.u t:tj. : •■ j ù'»> s í . j<3* « K.: a, 4
i inCapat Decimnmv ^
^ >*
-
i
, X .m sflferocontrà eos, qui gladium matericlem Ecciefia s r 0¿ qu*Ieniis De°»& homini fimul >Iura rno, « n a h ,& p o ftea iure redemptionis, conuenire wraraq; P»ffeftacem, «probatura eft . Ergo & vtrumq,gUdwra,. Deípmtualc nemo dubitat : De material! verd itiuem üc profcatur. ...1... Chfift^seft législatorjifcélus omniû gentiráAd legéau* frima ratio quoi*•£rà?: e dug.vÿtuçes requuuntur, prima direáina fcrlicet qua gïadtus maltt eji î ï n, _ ^ popul° fuadetur lex, & doârma,& ciufa , & vt.litas eras, Pi Ec clefia: vf Plato rn Diaiogi) delcgibusf mfinguln faciendum cfocet: & m cyfes, & tfínnes.qui leges tuleropt^tcudi coerciu'ua.per qi»3 populas obfigarur adobferúáti am legis, & r«mfgrc fores pumuntur, vt doeet.Anft, in x. Ethic : & Pfpinianus . m i. prima de lcgtb.fc Sot*s de Ijift. Bt lür.lib. i.q.i.ar. 3. aiioquin non effet vera lexy fcd q uaGpr*ceps|im phylofophicura, non potenscógete. At ve* ró non omnes honrine^og;^ Count.per.timorem inferoi ,& giadii fpirítualis* fea quicumq; peífiiqi haoc pœoam irriciét. Ergôrcquirirurgladius ctum m » tenths,alioqum lex Chnfti cflftfippt lexPliconis perfuaía roñe «mum , & Inft-lerorum meru : nara etum metum huno Plato apponit. Ergd Chriftuseffet diminutus, infiiíSciens , & non auâarjïatus legislator • Et perditiflamús quifqueexcrà legem c f & ¿ & perderé bonos, & legem íuoiarbitratu poffet; & malic t£turn, & non probispn-ficua effet Chrr.ftiana pulitia; dum filis malefacere iittpuné, iñis pan abfq; remedio conu poire?, , e . » »» ir \ Verutn c" TJod Chriftus látip prima rerum ofrmium.vcnent ad facie»* Secuto y» analog, dum hommes,qui * ratione dcikrnm, ( vt (. hriyfoC mquit ) ratibnales integré ; m ean. Idurco cnlm federiotrans Rçgmünfupcr Afinara irrationale animal luxráeius interpretationem ;fed eis ,.qui obflioaté voluta effe adhuc beftie conuenit ba» culus : ne quid remediorá desjt fapienti medico. N an j, qaos non curat pharnu» cu m , ( ait Hippocr- 70 aphor.) curat ferrum ; quos non curat ferrum, curat“ v ¡gris . Et quoniam vt sit S . Aug. fupçrloan. de Chrifto; Magnus de Celo », vemt medtcus, quía magnus in terra dácebat Aegroius. Et Plato legislators vocat medicum animorum . ïdcircôecdefiain virtute Chiifti fui, vtitur ferro, ar inge contra H eréticos, & scyfmatiçoj, non ad vindiftam , vt Principes la y o r'hm.fed pro medicamine côtra motbos extremos, & incurabiles : vbi »la dras fpirítualis, & momtiones non profunt, & fie interpr*tandi funt D o lo res fa n fti, vbi negant vfura gíadi/.hoc eft ad fuperbiarn , & vindiâam , & auaritiá, & ambitionem dilatandam, vel ad cogendum infideles nondum conuerfos ad Euangelium per vim ; nam fides eft his fuadenda, non imperanda , teñe Bern • fed nemo fanéinrunj negat vfiira glad i; pro medicina poll acceptam fide. Taceat inf*lj'x Erafmus. jg ex aut.DaMi J. „ m . Idem probatur in 1■ Pfalmn . Ego conftitutusfurn (aft Chriftus ) Re* » ab eo fiiper Sy m m onté frail ira cius,pr*dicans prasccptfi eius f rece virtutera „ direftiua ) & addif, Dominus dixit sd nra.filius meus es tu &c. i í Rege^ eos in » vitf * ierres. * c.( % í:c hic virmté coercititun-ír gladift ferreá matemlé ) Scc. n u No« & n d u fio e * tw # -
,
—r
57
IIII T<o«>Mekhifedeeh» Adatti >Abraham, M o y fe j, Samuel, Damd, lu i ¿ : ¿3 m ¿ ts Machabeus,habuerunt omnesgladiummaterialem. Chriflusautem noncft rad«UDor ilhs, cum figuratum femper fir maius, quàm figura: Ergd multò maeis, ■ anuUo4 ;cerriù$,quamiliigUdiuineiUflnodthabet. ,
d«d«nt Papa oportenn e* illimitata auctonute.-PaiceouesmeaSjficregeicuippé^ , cum ad regeodum optimè, omnes diète poteftates requirantur , •wVtj Sed hic notandum , quidquid Principe* .dant Ecclefia:, pmts fuiflfe C h n fii. i r>*Jre a lià u id tc quo acceperum. Ergo non dant, fedponunt in communi , quod habebant in S S tJ S S S L
s s « are data' fruì.Ergodsnt s t a s s ayfum s s defafioipfi i x p s s sPapp,& z « eSt rri clerici, non au&oritatetn Uei reflutter de iure. Vei potiòs cedunt, vt abbi demonftrauimas, & fic fecic Conftantiims. S c B o S S i
,
« * * • m m p . psa o. n »
5 *5 ?
VII. Micheascap. j. iequens de Melila videturpalàm dicere, quòd dabit e t Miri*. «fclcfre gladium , & lanceam materialem. Et tu cifrata Betbleem paruuius ett in millibus Iuda ; ex tè inibi egrtdtetur, qui fic dominator in iliaci &c, Et ” ftabic,& palcet in fortitudine Domini ; & fiibhmitate Domini Dei fui , & con- ” ‘ JUertentur .-.quia nunc magmficabkurvfque ad terminos terra? &c, ( hoc.eli Re- ” |num E ccku * pertotum mandimi ) & fequùur- Et fufeitaho feptem paftores-, ” A otto pnmates fuper tum ( ideftfupcr popultim gentilem,) & pafeetterram * Aflur m gladio,& terram Nembroth: in ianceis&c. Ergo & gladium , ic lance- " am contraTurcam . mvflicumAiiiir, & cenerà gemei mfideles PaftoribUt” Ecclcuafìicis dedit Chniitis. in euius virtute cium ipfi authorizant, & armant ,m lP” f ” enforcs p °M * ’l>éiiAt nòaiithoriiantur abillis.vtinsulsi Joquuttir. * V ili. Idi m predixit Balaam Num -H . Exurget virga ex Ifrael, Se confio- ” Ex Balaam, get ducesiMoab,& vaftabit omnes filios Seth.&c. Qu$ verba in abis Prophecis, de beltis Meiu* ioferpnetamuc in gladio materiali V illi Ittm Iofue fuic maniftfta figura Ghrifti, & occidir Reges plurirtìos, Ex Iofue, vt introduceret Ecclefia in Terram Caiuam. Quod autem filit Hjfbtert figura In »Ila prptitActt, ncfcs cft figuratum in totb mundo, Ergò gladias non dceft" Chrifto oc fu is. Et quSms fides per amareni introducttur, dtfenfio umen fideli11111 , & punitio Ap: fiatarum , non poreft fieri abfq; gladio. Eigò non mencicamus ibum fed habt m us. Ecce gladij duo hre dixit Petrus ; & miete gladium >* tuum > non alienum, in vaginam &c, Chriilus . Ex Jfaisì X Icem Ifaias . . . . poft gladium fpiritualtm , quo interfitìef impiiim narrar qu*dam bella corporale ìpfius Medi* ,-nec eft Propirta, qm-idem non prscomzzet . Ergo bella Chriftianorum fiunc in gladio Mefixae. & de hisbellisinterprwando ditta Prophetarum.fuauiùs fatisfacinius argumentis Hcbreorum ' TI XI. Iteci Micheas n» 4. aie ad E cclefii. Surge tritura filia fy6, quia Gomu „ E z c o iM iK >* tuu {Kina ferrcu, de vngulas tuas ponam *reas, & commir.ues populos multo»,, interncies rapinas eorù, fortitud-.tic eoió Domino vrnuerfp Terre Ecce hic comu ierreu,& vnglas ?reas,idcft poteftaté gladi; materialis, & vfus omnium „ armorum manifeilifiiniè. f , M , Sicut. Dauid etia prich'xit.'frxaltibitdr ficur vnjcorrus comu Tritìi. Et „ Ex Battìi fenectus me a in mifencordia vberi, Quod exponunt omnes de tempore IViefTra, Q u id aure en Brutisvngula.S: cornujeft homini glidius, lancea,pugio,vt patet «a Phuofophii apud Arifi: & Platonera , & Stoicoi;&r curTìassettas. ex eodem X lll. uè ad eumdé Meffii d>cic Daduid Pfal. 44 (Accingere gladio tuo fup f j a l 44. .temuT tuu potétiflime Are- ¿pcede &Regna Sic.)dó canit epithalatniu Ecclcfif,& dqccs quas habit à Chnfto.Profcfcò iiquis dicac hic loqui degiadio fruir, in sìfu h stòrico
1
liiftorico vìvktur torquere èextuni ; na lcquìrur de m atèrici, occ pottft negati proprictas vocabuli hiftorica, nifi repugnet fatto,vtl fenfui in exponendis f a i* ptym ,vti docce A tjguftrposato* D o ti C brift. ,& cmncs Patres.Sed hicvìdetur propriè refpexiiTc fpintus ad txdudendas basgiofifas Thiolcgarum , quando os xa -x dtcii(*superfemur tauro') filàruraicft emrn3quodgkdius Spirrtualis nc b acdngitur fuper femur >fed exit ab ore, ficut apparct in Apocalypf. Éftq; benediftio & malediilio au&orizitai Sacerdote,qufr proceda ab ore,ve djàU tiam Apollo. •■ U' Ills lacobus in fus Epiftola -ihjb u.p <oAhri . r ; E x V f i l . t 49, • X tlll- Item trt penultimo Pfalmo-profhetaukDauid de Regno SanQorun* kis'PI »» quod eft £ cclefr»>3 t alt i fcxaltabunt Sàitòi in gloria • & c . fcxiltationes Dei tS a •'*'•> »-sto?» in guctere eonrm, fit ghdijancipHter-in manibus comm; Ad facieadjm vìndrctS «1 r»\ » in nationibus,& rncrepaciones in popolisi:. Ad alligando* Reges eorum in «6s> pedious, & Mobiles eorurn in mameis ferrets Aie. Hoc autemnó tam commo» ili V • ;,i; de éxponitur de die ludici) quod fubitÒ forte tranfitrquatn-vis de ilio fot tè anap gogkè tardligstur ; fed de tempore Ecciti»*.* Ex, qu.bas verbis crnumcitur, ..; ■ 1 \ cut- ? qui negat gl «dirmi Eccidi*,eife minus legitimus C ne peius dic*») neque i t t i . ligens ProphetlasPrcpbetarum, & Regni M d fi*. Ergòibelia Chriftiafioriim * quas gladio M edi* eiheitratur iuxta diSuax Pfalrn. ab eo agnofetnda funi. Id* M /tM S circo Imperatorgladiurrt accipir ab altare. Sx itcrbtt D m in i * lrem P ,ft rtfum &ionem , quando.dixit etiatn ,*Oita eft mihi omrtis poteftas in Calo, & in Terra* vbi ly omnis ,& ly ln terra; puteftatem gladij ” ajatérialisinecciTaiiò itìcludit. Vidcnif edam ì Ichan . in Apoc. curo gladio ■ vcraq; parre acuto, hoc cft fplricuair, & temporali, ahequin fuperfluè appostitu r ia iif:' vtraque parte auétus •. <:.nor . t-'ì -i: fi.. t -.*• : *;;*s;nu 5 -, c x e ifa m XVI. Item CJ&nftu? dixit iofcper, quod tempore perfecotrrnii, qui nos ‘ „ babet gladmm, vendat tunicaetfium , & eidat gladitim ère. & San&us Petru* », refpondit ( ecce gladii duo hic ) ficut Brinceps cmntfi ; & ChriftusaddiditiSuf„ fidit : Nec repràhendit d s n , quod gefìaret gladium. Et eXiftimare licet, quod . ,;.à non illa tànsum vice,f.-dquafi Emptr Petrus geftabat gladium, & Acinaces pifcatoribus cptifuetos : nam ad icukm Mslcbi ilio amputauit. Nec vnquin* Chriftus dixit néportaret gladium, fedimirte gladium tuum in Vagina „■ Vbi dieendo.Tuum ,clanim he, tjudd Petrus hsbebatgladium prepriutn , vti ex. poqit S. Bernardos ad Eugemum ^Et ratio Chriftì erat; non quia interdìxi già* ** arò,fed quia meri debebar,& noiebat fuam paiuoncm impcdiri; vnde fcquitur; "'C tlicem , quem dedic m hi Pater,non uis vt btbam ilium? &c. Et alius Ètiange” bfta dicit hanc ritionem. Quia qurtumque acceperint gladium gladio peribunt & c. fignibcardo quod nondebet txcrccri gladius abfque ratione, ree vbi non prodeft . Qitoniam Petrus irreuer*contrà tantam rauìtitudinem, facilè poterat :t"U t ' i uccidi ab eis. At betluro iuftum non debet fufeipi, nifi cum fulficièntibus Viri* bus «d pnniendosreos, vt docetD. Thomas i. i.Zdeò ludtje plures fattellitei mTritcontrè hominem vnutn. H c nota c)uo,i Er3fmui' & Caluinus , & lohannes Ferus , abimintur verbi* sM m m & F frti Ortgetnr,& Ambrófij, 8e C h n f ftomi,ad probindum , quòd non licet Chrifti#M*nis militare. Nam cumdixitChriAus qui non habet gladium, emat ; mtelligendum eife allcgoricè dicunt, & peft’ferc intelhgi literaliter ; fed incontraria fu n t , Augurimi* lib. il-, contr.YFauft. & Birnard. adEugen. (citatus trumc*. tim 3 Calum o) , & inferni*ad militcs templi. Et D .Gregor. Theophraft. Bi V . Thom .-Hugo , Ar omnes Pitres ; quin iuxta glefam Bed*, & Ambrosi j, Chnftus iuber emi eladilim, vt oftendat fibi non deetfepoteftatem refiflendi» fedvoluntatem adelTe moriendi ; & concordant Hogoni omnes Patrcs , quòd U■ verbum Chriftì ad Jitteram i«tclligifur,quod Chriftuscóceffentglacìifi Apoftolis, fed non pro tempore ilio . feci p< ft foninaram fidtm , Et ita Origcnes « À i dicit peftiferam fuifle , fi ftminaftent Euangeham m gladi) viribu» » Sets
t
lì
fieni Mjcoinsthiis'jS? Caluiiiu& fé c é n ìr É E g o autémglófts rriéifdem patrP bus vidi,quod vtendum fit gladio prò medicina, non in acquifitione, fed in re* gimine Regni iam acquifiti per vsrbum D à , ad defenfionem 8cc. Et lime dixi D ijìm o p p t fm , XVJI. Ztem D> Thorn: de Regifri. Princ. probat de ture naturali,& diuino> & pofitiuo,Papamhaberefuperomncs Reges poteftatem in fpiritualibus, & tem poribus . Et Papa Bonific. V ili, inextrauig. Vnam Sanótam ; agnofcic vtrumq; gladium in Ecclefia ,8c$. Bernard, ibidem allegatus ; & quicumd; agnofeune Chnftum eife Mediani , & Dauidem,qui dicit in Pialm. In matutino interficiebam omnes peccatores terre. & c. XVIII. S. Auguft. contràdonatiftas approfcàt vfutogladij, quamuis prius contrari*fuiflet opinioni*, v tip fe aie, & ad Marcel, & ad Boni. Comitem adducir exemplu M o yfi,& Dauidis, & Iudse,& Samuelis,vtéuum vtr-oqjgladio; & de teftamento nouo exemplum S. Ioannis Baptift* , qui nulitibus rogantibus, quid (ibi faciendum prò vita sterna, non prohibuit militiam,fed calumniam, & perculliones, & auaritiam. Et Chriftiis Centurioni afferenti exemplum de obedientia militum erga fe, non prohibuit militiam,quandò ipfum ad fidem traxit. Et tandém vt medicinam pacis , bellura, & ghdium,contrà turbatorcs,agnofcifc Auguftinus. • Item Ecclefia in Apocalypfi aitdrecifti nos Peo noflro Regnura, & Sacerdotes. Ergd gUdius, & Regnum, temporale, & fpimuile fune à Chrifto incarnato, redimente nos in fanguine fuo > & fa* dente Regnum, & Sacerdotes. Ergo non folum eft à Chrifto per legem naturae.vt ait So»; tus,fed perius redemptionìs ctiàm • Veruntamàn poli bella , ... . . . multa, gladn vertèrttur in vomeres > quando totus munduserit Chriftianus , vci fit paulatim. H fcautem melius patebunt in fc» quentibus refponfie» nibus.
E x t) . Tbor/L PxVavaÈom fVì Ex fiera '*
«L Aerati.
*
R cfp ^ S-
I
«»st
ÌUfponfiones ad Arguments pritìcìpalitér facta contra duo precedential Capitular » Caput Vndecimunì l
•* N T E quam fundemus Dominium Pontificium, & laycum >refpondendum eft ad argument* eom m, qui negaC in Chrifto dominium temporale, & gladium materialem. I. Ad primum dico ,quòd Chriftus venit taniquam redemptor in forma ferui, & non Domini. Sed hoc eft ed àm temporale Dominium. Nam Redcmptori competic eius rei, qu* fu* crat . dominium , quacumq; redcmit rarione noua . Ipfe autem redemit animas, & corpora > & s» bona exterior* illis anneXa ,'Cùm qmafeCit ite docùit, vt ir** illis vteremur fine peccato,;'tutti quia refUuraiut nobis ius perditum io pérditione iuftitii Originalis. Ergo eft UoffiintisanraioruJrt, & corporum, & bottorum iure redemptiohis, multò nfagis, quàm antè. Ec \> quando dixit: Non venrminiftrari, fed miniftrare ; doduit:Apoftolos , Se corifequentér omnes Principes /quod poteftaSfeajnduot nartiram nobis, qui à Deo habemus illam fuper res, à. D e o , non à nóbis creatas, eft feruitus qu?dam ; 8c ani ni fi rare Reipublicäe propter Deuiri, & oo h dontinari propter propnam com-* moditatem,ficuti docuimus in primo capii ficut ficitbanc Principes Gentiles : i , de quibus a it : Reges gentium dominanmreorura , ?os autem non f ic . E r g o debet Princeps regere , & nqn dominàri;Deus eniitì foius eft D o t n i n u s p r o p t e r fe . Hoc autem regere eft labor; & ferintus. Dei e d itti rnimftri funt in hoc » t e f t e Apoftolo , & miniftri Ecclefi*. Idciicò etiant E p j f c o p a t ù s qui eft d ig n rta S m aiof , quàm quscuir.^; l a y c a d o m i o a d o , vocatur l a b o r ad A p o f t o l o fic. Qui ii EpiÌcopatum defideratjbcnum opus detìderat. Quapropter feruiens Papa t ti Ecdefi*,fe dicit Seruü SeruorùDci.&Ìmpetator feruti E cck fi*p eiT t ergo C hri ftusprf beret exemplum , quomodo regnandum eriri&nön dominandtlm (qtiod edam Petrus epift. ». diiot ad Epifcopos, non quali Dominantes in C.leris ) dicebat, fe miniftrum , Se non dommnm, Sed tamèn acceptauit pofteà domi j, nium, & migifteriura dicens’. Vos me vocatis migifter , & domine, & berte tohan. i ii » dicitis :fum etenim . Deinde vero decUtauit, ^ d d o m in iu m Chriftianum de bet effe ficut cius, qui mtgiftratV'l^diim ferbiimt Edclefite, feruiunt etiä Deo* qui dedit eis poteftatern fafciendf qtì?clitivq»^opus font tali miniftcrio.Vbi noti diffetemiam inter Regnili« & alioriittii É rD . Thqtn. ait cum Bernard. IndieiturPontificiwsinin^hratio, non Domirtatio . Et 4 d huncfenfum Papi habet Dominium paftoraie.op Monarchicü.vt ait Tu tree ré. Qui tarnen fallitur in eo ,quod putat IVlonarch cy.m conuenìre Reg&uS fàyèjjp; Se peitis ipfeSotus. Si enim Papa , qui eftCbriftKs . & DeùsDeorum -Terr* >.<cft mmifter , militò tnagis Principes iayci, d<jbitiori Jure creati. Pjofcitò Piato', & Àriftoteìes, Se C h rysoftom us,& D .T liotìaSj &omries'Thedfògi, Tyràftnos effe Principes docént, qui Durarti fe dominos effe hominura, & propter fc regere non proter jllos. & qui lib i, & non Deo pafeunt Populos, Se nane Tyrannidem Gentiliurtà m cxclufit Chriftus edam à laycis , vti Hirys. ibim onet, nifi velintad bue effe Gentiles non Chriftiani - Porrò Mahomettani Principes dcminantur iti ; :'£ non Gridili a n i.
Ad
i,
J jf Ad SecundQ. Dico quod Chriftùs non acceptain't Regnum qOod Turbe ili? cbtulerunc. Primo quoniam hoc illi erat in praeiudiaum, & Papi*; & valdè inconuemens ,quod cum cffet faftus Rex à Doo patre, ficut fcriptum eft Ego ? autem cónftitlicus finn Rex ab e o , fuper Savacceptaret lu* Regni ab homimV per de ftrohem ordinanam . a. ° Quohiä iìlud Re gnu erat tumultuarium,& ” tabseletìio non eratfaiäa cum prudenti« , fed per gulam, & odi cupidinem: quoniam cum iatiaflet ilio pane, miraculosè, cxiftimarunt fe beatos ¿fi haberent Regem ¿ qui abfq; labore Jpfarum daret illis manducare i & ipfi in o d o viU*renÌ -,qu°d etiam Chriftus declanuit dicen* ; Sequimini mc,Bon propter Cu • gna , fed quia mmduiaftisdepanibus tee. Legatùr bene contextus eaaageltcus ’* anté, & P°fi£a >& apparebincà elfe . Ergò non debuic acceptare. i.° tpfc venir ad figillandum fanguinejus fui Domini;, & ad docendum Rcgnatoresivc Regnum acquirant per virtutem , & moriàntur, vbi eft opus , pro fubditis Bo nus raft or ammara fuara ponit pro ovibus fuis.Idcircò noluit preoccupare Re- ” gnum oblatum à T u r b ilo modo . 4.° D atum erat priüs legem m e i* , & ’* annquamrus legem veterani . Hoc autem faciendum erat in paOione, per qua acqmfiuit nouo mulo Regnum temporale ; Aeternum eoim iam fmim ¿rat, ve D eus. At in quantum hotho, neceiDfe fuit ilium pati, & ità intrare in glom m fium ; ficut ìpfe dixit ; & ficut anteà prophetauerat Ifaias. Si tradiderit anima Il , iuam in mercé ¿videbit fernen loog^uum&c.&Dauid. ait Pfalm. 17. Eripies » me de contrada onibas populi i pnus ; fc póftéa, Conftitùes me in caput gentium . E.gopraeiudicium erat Regno, Scpropheti* , fi accep-flet tube oblatü Regnum . Pratereà . iam vulgatuixi etat apud Hatbreos, quod Meffias fururus erat Rex in temporali bus i & S'piritüalibüs/aüt reftitutürus èffet omnia K e p t , Dauidis ,& Israel, vti etiam Apoft,-& Sammaritana ì & màter filiorom Zebedei fciebant, licet circa uiodum, & tempus erratene i vtpatet ex Euange-. l' ° - n o n debu.t acceptare Regnimi à turbis, fed folli m facere fv t cognoReretüi tife lite Melila promiiTum. Nani àd hoc per bracula Diuina ,& promtiiionesjfequeiiatui Regnum fpiritnàlei &c teimporale. Jgitur fi acceptaflet eie òtto ne ai ab eis, non fuiffet verus.Meffiàs, neq; Rex à Deo , fed ab hominibus eletti«:. idcirco ìpfe femper exhortatus eft eos i vt ex fignis, & fcripturis àgnofeerent, quit ìpfe erat ¿et fe fecit filiùm D e i, & allegauit automates diümas; inter quas fufficeret illa : Dixit Dominus Domino taeo. Vbi Dauid Mef- ” fiair filibin fuuirt, vbcat dolmbum fuùm & c: 6.° Vtruth enimveró id etiam afteréndùmomninòeft.quodficnmintrauit in H rrufilem triumphans fu|ier Afino , ficut Zicharias prophetarat, & pucri cognouerunt eum tamquam Meffian), & Dàuidem Regèm in eo refufei- J tatum : Vnde & djxerunt «Beneduäüs quia venir Regnum Patris hoftri Dauid. W 1 tuoc (inquàm) Prmcipes >& Sacerdote* recepiflènt eum tatìiquàm Meffiam, : >fe qtu q; non ntgaffet tunc fuum Regnum tamquam Meifiis Dei fecundum 1 iripurras, & no ab eis. Proptereaénim ,& plorauit fuper Ciuitàtem, pr*uidés tuis rumä quoma nbcognouit Meffiam j dicens. Quia fi cognonises,& tu Lue. ” *9 Et pndem prophetau.t Hierem.as hoc malQ Hierufale.eo buòd non cogno- ” uem tempus vifitatiomsfuie. Et profeäo neh pr*terihifit I E S V S tJrnn h n rf;!.gnum v11HmJ Me®* praecoitózzatum, qùod ipfe non fiureret, aut I5 " duod eiTet films Dei promifsus in lege, & Prophètis, vt fanaret eos L v l r u • veV xcufjt,on|s non relinqueretanfam • Jedqdantò magisfe ipfum p> paiabat , eo m*gis [udii de hoc ipfum calumniabantur. Qui* dum concruer f " “/ ‘ r,” C'Pf s , & Sacefdotes, quia non repr*hendébat pueros, qui vocaJ eg! m ’ & Meffiam , it filium Dei i & Dauidis i Refpondit ÌESVSi 5 .1 dicebant veritateiri, & ex teftimohiò Dauid hòc cohiprobans . Ad ;ì ho leg'flis ex ore ìhfatóluth &c. & addit .- Si tacebunt illi i Iapides cismabunt: « ° o non omnes fcriprores, qui dieünt I E S V M nob «eceptafie Reguum Meffis temporale, vt hibebat Dauid. Im m ò, in qua, aCTS. P ■
M4t. ag *
,
* tfeb. j .
r •
plit illud , & ¡ntfjuie cura triiiraphoin Regiam Cumatcm ; & regflauìc Ipìrityi aìitèr >& temporalità in his, qui receperunt eum, & dedit eis potellatem filioR Dei fie ri. Et ideò clamant.Sanai in Ecclefia : Fecifti nos Deo noffro K*gnum » Se Sacerdote. Ecce ergo Pontificatum , & Regnum in Chrifto , Se in Beck f i * . Sed polle* moriens confirmauit nouum teftamentiim, & »ccepit titulo Redem« Prioms plenariim poteftatem à Patre in Cglo , & in terra >vejut ipfe ait; & lune legauitPetro. _ Itèra mox vbi intrauit triumphas, oc acceptauit Regnum, statìm afeendie in templum , & fid o flagello de funiculis, eiecit vendentes, & eraentesde tem ilo , & nummularios. In quo a&u facis ollendit vfùm Regni quoque tempora ls . Er qaamvis Sotus dicat hunc effe aduni Sacerdoti;' ; melili« dicunt Canonila: effe aftum imperi; temporalis- Nam re nera Sacerdoti cóuenit folum per exìortationem , & perfuafionem , & excommunicationem expellere, non autera vti flagello, & viribus corporalibu», Se armis : hoc cnim temporale eft C Stim , commune omnibus Principibus Laycis. Et hic notatur vfus gladi; ad purgand* Ecclefum potion Iure. Cumq; interogaretur à Pontificibus, Se Iudaeis : In qua Eoteftate hgc facis ? Iesus attulit ttftimonium Ioannis Baptifl®, cui credere aeebanc, dicenti, quod Icfus erat Meifias, ideoq; poterai hoc lacere tempora-; lite r , & ipiritu*liter. Ad Tertium Dico,quod Iefus refpondit Pilato , fe Regem effe , fed non de ,hoc mundo: At quidem ex hoc nequaquam fequiturt Ergo non in temporalib*; Sed dicere voluit : Ego non fum fadus Rex humano more, fed Diuino. Exquó fequitur, quod pluSluris habebat ad regnandum Ergò debebat regnare in spiritualibus, Se confequcntèr in temporalibus • Qui potell in maius potei! in mi„ nusiaiunt Philofophi .Se legilte.Et D-Thom.in 3. de Rcgim Princ. hac ratio», ne v.tititur* immò et Apoftol. 1 cor.6. Si Angelos ludicabimus .quanto ma-» gis ìfta foecutaria ? Deinde Iefus fubyunxit. Si Regnum meum effet ae hoc mu do , miniftri ma'decertarenc prome) quali dieat.quod ipfe non venerat humano paore ad faciendum fe Regem per vim armorum, fed per meritum , & virtutes, redimendo nos proprio fanguinc intrabat inlus Dominij regalisi *’ q<f dixit poli morte; Data eft nnhi omnis poteftaS in C *lo,& in tetra.Portò huT mani PriDcipcsfi poffenc m pri, & refurgere regnandi caufa, vtiq»contenti eli fenremere regnum beneficio tamftupcndo, quod captiuatanimos, & confequitur corpora, animis fubdita : Et confequenrèr bona exteriors eis fermenti«» Scd hic modus fuit Chrifti folìus preprius, qui Regnum non debebat armis capeffereordinario m o d o,Se qutdemomnes Principes optimi hoc modo fièli funi Reges line vi, vtDauid, Pompilius, Iudas Maccabeus, Samuel ; per benefi cia i & virtutes : in quo Meffìas fuperat omnes. At Euangelium S. lohannis melius expficat hoc didura Chrifti dicens : Nunc ” autera Regnum meum non eft hinc) Quali digito oftendens per ly Nuhc,qùod pro tunc-nullam fimilitudinem Regnum fuum habebat cum humanis Regnis» fed quod poftea fuum futurum erat quodlibet Regnum : Et hunc fenfum clari* ùsexpofuit quando dixit: Sì exiltatus fuero à terra, omnia trahim ad me ipfum &c. Ergo in m orte, ficuti prophetauit Ifaias, meruit omnia ad fe trahere. , Scd etiam Apoftol. inquit. quod Deus omnia liibiecit fub pedibuseius ; sed „ pec (jum ( jit ) vidimus omnia fubieda ei, & quod expectabat totum mundum »» Chri (lo fubdi in vnam Ecclefiam , dum fedet à dextris D ei, donee ponat onvuia feabellum pedum fuorum , quia fatìus eli ( vt etiam alibi ait ) caput omnis prmeipatus. & potellatis. Et S. Petrus ait ,Prophecaspr*ujdiffe prioreseius palfiones , & pofteriore« glorias, H f glorif pofteriores non funt folum Caelelles anagogici, fed confph ciunrur (vt ait Bernard’ ad militi templi ) etiàm in Dominio C hrilli fpiritua!i,8(! temporali interra; & meliusapparebuntcum euacuaueritomnespn'ucipitus» & poteftates, vt fcriptum eft j. Cor. Quod intdiigitur de terreftribjis. n i
41
«kimGxleftibus, vi aliqui pütant.Sed ¿(tiaraipfe Apoftolus ad H«br«>s iriderai huncfcnfumdeclaratdicens:NònAngelis fubiecic orbem terr*fùturum id« quo teftatus eft quis diccns : omnia fubiecifti l'ub pedibus eius &c. Nunc autem nécuum vidccnus omnia fubieóta ei &c. Quare ? Q uia: Nuncauçem Regnum ^ meumnonefihinc&c. ” AdQuartum Argumentum ,in quo triumphat non nemo dicens : Q u q d W Chriftus oon vius etì.neque ante,ncque poft refureòtionem poteftate temporally Ergo non deberet Vicarius eius ipf* vciiQuouiam non eft maior Chrifto. Relp. Primo Nuoquìd Princepslaycus, quia tu ba potcftattmttmporalem ,eft maior < brillo? hoc vel de Iure nemo concedi!. At lì conuenit tanta matontas la y co , cur non & Sacerdoti ? Sed Bern, ad Eugen.hanc poteftatem temp <ralem non agnouit in maioritite, fed in minoritate . Nam ideò dicit ad Papam , qaod ipfe habet gladium, & ms temporale, fed mdignitatem effe, vt Apoftolicus exerceat haec viliamunera ,mfi per manuslaycorum- i . ° De hmc refpondee, Chriflum in fanguine fuo acquifiuifle hanc poteftatem ; Et ideò non exercuit ante Refurreóìionem ordm irié, nifi vbi intrauic tnumphans vt Meffias in Hierufalem, Se vbi eiecit prophanos de tempio in manu forti. 3-0 Dico quod alius feruatur modus in acquifìtione, & alius in conferuatione . Nam fangume pro prio , & fine armis Ap jftoii mundi Regoutn acquifiuerunt. Sed poftea necelfe cft armis defendere fideles, & impius extirpire,ne alios contaminent- 4 .0 Seq» ex hocfequitur, difeipulos Chriftì non rédtc habere dominium mundi, vel effe Chrifto maiores, Hgc enim non eft maioritas fupra Ch iftum, fed Dominium ipfuis Chrifti : quando afeendens in altum, captiuam duxit Captiuitatem, & de- dit dona hominibus, ait Paulus: & inter dona eft poteftas, quam Ecclefis do- w Aauit orani futficicntia dotata, fi ipfe fuffxciens fuit legislator. Idcircò in primo ** loco deditApoftolos.-ftecudo Euâgeliftas,^.0 Doâores 4. ®gratia cuationum,& m pofthos>gnbernationes, &.opitu!ationes, ideftPnncipatus temporales,p Præterea Chriftus ipfe dix t : Q ui credit in me opera , qu* ego fa’c io , Sc ipfe.» * :fadet,& malóra horum faciet See. & hoc plané vidimus,quòd S. Gregorius Ta-^ umaturgus mirabiliora patrautt, excepta refurre<3 ione,& afcenfione;& S.Hya: cirithusrefiifcitauitmortuos4i.&alijfan(Si malora miracula quam Chriftus fecerunt .Non tamen propterea funt C hrifto maiores. Nam ea faciunt in vin a te ( hrifti, non autem propria ; ità poteftas gladi;, & vfus in Vicari« Chrifti eft à Chrifto, & in virtuce Chrifti &c. Et in hoc relucet maior excellentia Chrifti * qui glorificatur in membris ,■ quin etiam in veftimentis habuit virtutem faciendi miracula . Parus autem etiam in Vmbra; fed in nomine Iefu . Item plurimi piffi funt tormenta plura, atrodora, & diuturnioraquàm Chriftus ; fed in virtute C hrifti, qui-vincebat in Hitsj-ait S, Auguft. in ferm. de S. Vincentio. Quapropter confequentia nulla eft. Conûmilitêr Chriftus viuens non mifit Apollolosextrà fudaeam ; poftea vero mittit ad omnesgentes, quoniam proceffit ordinatim, & cpoitonitate congruente * 6 .0 Dico quod fufficit vnfeus afius Imperi; temporalis in Chrifto ad ipfS affumendum , fie relinqueridum. Nos autem pofuimus duos. Atfia*uerfarius adhuc vlteriushtiger, oftendetfe bibifle fpiritum Iohannis Vuicleffi hserefiarchae, qui dicit non effe faciendam, neq; dieêndam aliàm orationê præter q u i« Dominicana Vz Pater nofter &C- Quoniam Chriftus alia feriptam non rehquit. Hem beftiam expertem argumenti expertem Imitationis . AdQujntu Dico .quod verê dixit Apóftolus : Arma m iliti* noftr* non car- r» mlia & c. Sed hoc intelligitur in acquifitione tantùm . Quoniam Chriftus venit ad acquifitionem Regni fuper tptum mundum , non per via» armorum,vt T y ranni, & Mahometes, fed per vîuam ratiónem.reddèdo mundum rationabilitati naturali, & fuper naturalem adiungendo per conformitatem ad rationes creatam. Hoc quippe donum ratiouabiliratis, quod fuum eft, fubijcit mundum èe iure Ubi 5primae nimirum,fummarq; rationi; ncn Tyrannorum inftar accipiì^ ■ > - . F a tium
....
»um i nonautèm donintiùm «liquid, vnciè lus iufcipieftdi Refnum fupir firü* dito* fibi comparcnt, Nihiiominus poft acquifitionem, 8c vidonam ncceffariua eft giadius Regi Sacerdoti contra irrationales>né fortè alios inficiane, & perdile, Chnftus autem non deficit in neceflarijs & c. Prxterca tempore Chrifti in carne ( ait Auguft. ) adimplebatur prophetia pri Hf/p. ¿U Q lfi. i d em dem . „ morum verborum fecundi Pfalm i. Quare fremuerunt gentes 8cc. aduerfus Do» minum aduefus Chriftum eius : Proijciamus á nobis iugum ipforurn.ideft Apo* ftolorum . Sed hodierno tempore adimpletur, quod in eodem Píalmo íequicur ad Chriftum; Dabo tibí gentes herediratem tuam, 8c poflfeffionem tuam tér »> minos terrae, & reges eos in virga Terrea, &c. quod, & idem Apoft. a. Corint. x . non obfeuré prsnotauerat. Nam cum dixiffet: Arma mil id* noftr* non car" nalia, fed potentia & c, tandem fubiungit: Et m promptu habentes vlcifci omne inobedientiam cum impleta fuerit veftra obedientia • Ergó truncata verba allegant H sretici, &quicunqueCathohcitolluntgladium marerialem Ecclefi?. E x his emm verbis poftremis liquet, quód quandó gentes fubiedf erunt Eccleftae ia ómnibus. vt completa fit obedientia perada acquificione , 8c homagio» time fiet, vt Princeps Apoftolicus poffir rebellantes ad oificium cogere, & vin dicare gladio materiali omnem inobedientiam. Et quidem folo fpirituali non poteft omnis inobedientia peffimorum vindican, vtdi&um eft;n6enim omnes timent ilium . EtfubditS. Auguftinus contrá Donadftas; quód nunc adimple tur in Imperatore íllyd decretum quod fecit Nabuchodonofor,vt quicumq; maledixerit Deo Danielis ocddatur. Sed S. Auguftm. loquitur de gladio Imperitoris, turn quia per manus eiuscxercenduseft&cclefig giadius - turn quia tempo re Auguftmi non erat fafta translatio Imperij per Papam ; nec viderat ipfe de-! pofitionem tot Principura, & pofitionem á Papa fa&am, Temper crefcente vfil gladij in Ecclefia vt dixerat Apoft. ad vltionem omnis inobedientias, crefcente quidem vfu au&oritatis, non autem audoritate . ' Si milis eft Ecclefia (vt dixit Chriftus in Euangeliojfrumento , quod prim 3 germinar, deindé facit ftipitem , poftea fpicam , in qua funt ariftae : quf fuoc arma contrá paíferes, auiculas, & beftiolas • Sicut. & vituli, 8c alia animaba * non fubbiró, fed cum maturantur, emittunt coronua, vngues, dentes exertos , quibus arraátur naturalitér.Sic Ecclefia proceifit fecundum naturam; qua; eft A r ris Diumae Ratio rebus inferta, pendens i prima arte, qug eft Verbum Dei » nofter Chriftus- Dequo prophetauit Jsaias : N onerittnftis,ñeque turbu*» lentus, donee ponat in terra iudicium &c- Et calamum quaflaturq >*■ non confringet & c . H oc autem totum verum eft aneequam legem daret, & confirmare!, & promulgare! : 8c reeipererur Imperium eius. At veró necefle tft ipfum reliquifle omnem poteftatem eius Regimini neceifariam, ac pro indé nunc fpitus, vngulas, córmu,dentes,contri rebelles, 8c incrédulos emififTe, vt ÍQ Prophecis prormneiatum erat. Ad alia argument* * h d t,8 c fieri poffibiliarefpon: debitur poft feq. caput. I nun
❖ *
* * Cifri?-
ChriiHaniihium eiTc vrmm, Se abn plures • vaumq-, caput, Rcgcm, ac Iodiccm Ìàpracmum in fpiritualibus, Se tcmporalibus habcre, cui omacs Principacus, Se dignitates fabiìac, per Prophetiam, Na turane, et propter bcncr ficium Principum, Se VaiTalIorum , Se Vmueriì,
** --,"V ft»
V
* t'ii
' t ■z k'
Cv
.ò
Caput DuodccimumJ SW ÌtifiÓl j O N T R A hasreticos, qui Epifeopos Paps ®qu*qs>& crà illos Catholicos ,qm dicunt Imperatorem effe maiorfi P3paintem poralibus,&contràeos,qui Principera laicum faciunt dominum in fpiritualibus, ficut Henencus 8. Rex Anglorum : Afferò cum S. Thoma, Ecclefìam Chrifti effe vnam , Se non plures, vt Gentiliftnus ; & ideo habere voicum caput, cuiomnesPrincipes fubeffe debent in omnibus,•& Chriftum non inftituìffe aliam poteftatem nifi fupremam,cui confcqucntèr fubiiceant omnes.totaq; fimul Ecclcfia, neceffc e ft. ‘ ..................... Primo Eclefia eft vna vt habetur in Cantic.Vna eft Columbi naca, Se primo Vrcpofaio f e t i * * Crorint ? Nun quid diuisus eft Chriftus i See. Eft autem perfimilis nani, ouili, p k x water ex mai torpori bumano, fam ilis, & Arch* N oe, Se fpnnf?. Similitude iponfe habe- tiplm fimiìnuditur in Car. & millies spud Apoft. ad Corint. & Epnes.Et Io: Baptifta de Chrifto «e inuenta tn Sa>* dixit ;Qui habet fponfam. Arch* Noi habetur ■ p. Petr.t, Si apud omnes dodo- era, et bm anaut res. N*uis Lue. 5. & apud Ambros. ibidem , Se alibi fjp è. Ovili* fspè apud Tbylofopkia^* loSn. pratfertim x. Erit vnum ouile &c. Corporis humani habetur Ephes.4.VnG „ corpus, & vnus fpiritus, ficut vociti eftis See. Et ipfe dedit. auofdam Apoftolos „ &’c, in sdificationem corporis Cbrifti Scc• vt crefeamus in ilio per omnia, qui „ eft caput Chriflus, ex quo totum corpus compadum Sic. Idem Rom.13. Sicuri „ in vno corpore multa font membra, omnia autem membra non eundem «dum „ habent See. Se Corint io. Familiar vero. Lue. i ì . Quis putas fidelis eft difpen- „ faror, & prudens, quem conflituit Dominus fuper familitm fuam ? &c. H;s ,, similitudinihus vtitur etiàm Plato in fua Repub. à O. Clemente mirifici cceleb n tj , Se Thales Milesius, & alij Phyloft phi plures apud Plutarchum, i G Sequmir, quod-cum fit Ecclefia vaa, prorfus vnicum habeat Caput »fi- Minor propofìtiÓ3 -ctlt familia , Se ficut Nauis , & ficut Corpus, & ficut ouile, 8c ficut fpoaft >qus (t fextap U xtt c5nunquam duobus viris apud nationes vllas dirur ; fed potius apprahendent Co elvtftonis illatto q f ntem rruberes virum vr.um ¡ficut fcriptum eft apud Ifaiam , m vftrci, omnes fa u n a Eccltfta. • Eccidio Chriftum : Septenaritim erdm vniuerfitatem fignificat ex Gregorio, Sc uniufq; capitis in Au? ft Multò ergo mmus in ( hriftiamfmo, Se quod caput hoc non fit tantum cmSlis* jnu libile, vr Chnftus dicunt H^retici, fed etiam habeant Vicarium caput vi li bi te , rse omnes vacìllaremus in opinione* ,& diuerfifìcaremur Principato,& fi-..,- ^ de.redeuntes ad feyfmata priora à diabolo introduda, Se ad tot fententias, quot • capita, id quod nunquam non accidit inter hereticos, & Scyfmiticos , vnitat€ capitis abnegante*, circumlatiomni vento do d ricf • , cap'gj..-. .. . -t Pr*t«re»
Sì m ie n prude- PrxtereaErgò cÒDueniebac prudenti* diuin* vniutit *nuntìffim§ f qu* fa tia dtutna omnia carrtfeorat, VfomneS ih eo Vmimfimus, ficut ipfe cum Patre apud lohannem > mtate loferuante■ relinquerevniim caput Vieafium fuum, quo fcruari pofTet vnitas in EcclefiiLj» fua. Concordia enim, qua vnicads eft influxus refferuantur ;diuifione deftruutur. ExEtiangefio, & Phiìofephia Pythagor*orum. ratio ex "Ere- Et proph?t/ae ,.qu* de regno vni co>Meffiac loquuntur.banc Temper capitis vnisbitlis prophetìa tatem prcecomziht, tarhqua vifibiiis>& durabiiis inter nos in terra, vsque ad* finem ,regendo>& vniendo totam £cclefiam,in qua bonum , & iucundum ha„ bitare in vnum, 8c vnius moris. Ait Ezecchiel 34- Rex vnus erit omnibus im* „ pcrans ; ncc erunt amplius du* gentes ; nec diuidentur in duo regna . Et onanes „ fili) Ifraelis, Si fili) luda ponent fibi caput vnum Are. Et idem 34. & 37.SUÌCÌtabo fuper eos paftorem vnum &c. Et in terra; qui vt an Ierem. Faciec ludiciù, „ & Iuftitiam in terra Sic. Nunquid inuifibilitèr ? hoc qmdem Temper facit, Se „ vbique inuifibilitèr ab initio ante prophgtiam hanc:S$d de vifibili adminiftratione Regni per Melliam caput vnum,Temper prophet* loquantur. & lohm, X i „ Fict vnum ouile, 8e vnus Paftor. Et Salomon EccleT. 12. Verba fapientum ficut ftimuli, Si claut natiis in alto 4 ' ex Salomonis „ defixi ;qu* per magiftrorum confilium data Tunt à Pallore vno Are. H*c nauis automate. eft Ecclefiìjcutft Concilio magiftrorum & vno Pallore capite corurn per Chri5. Ex Infìitutione ftum inftituta Pratterea Fccit Deus vnù mcdòPrincipem Ada in fceculo Innocenti*. Ergo Biwnaab initio. & vnum modo tn Tocculo reftituto ad Innoccntiam . Similitèr ctiam vnus Rex, iC pater,fuit in Arca figura Eccidi* Sic: Itèm,Monarchia fecundum Platcnem.Ariftotelem.Pltitarchum , Homerum, 6. Ex nobilitale Monarchici Driij Ifocratero, ài omnes mundi fapientes; eft Oobilisfimum Regirnen, maxime Dei iuxta Tbeologos, vnitatem reprafentans, cuius ab* gubernationes sunt deficienti* qu$dam, vt & Vbikfophos., patuit primo Cap. Ergo hanc reliquitChriftus in Eccltfia, vti optimam.optiA „ nous. Et S. Cyprianus ad Cornelium Papam idem fcribit, exeoq; demonftrat ; „ quofliam, inquic, Vnus Deus, vnus Sol., vnus Rex in Apibus, vnus armentoru > magifter &c. Et docet Ecclefiam elfe vnam , ficut vnus Tol cum radijs multis » Ex Chrìjb lrtfti- <IU* funi Epifccpatus multi, & ficut Arbor vna curii ramis mulcis.Chriftus autsi ‘ Unionequa Verri rton eftdiuifus, vt probat Apoftolus ; Ergò vnum caput reliquie in roundo. _..... .......... . , j . ° Caput rotius Eccidi* vmuerfalis proculdubio fuit Petrus ex Chrifti in'càpùl cmniifpr{fio-
fiÙt cUnHi^Wcba- ^’turione : 8c non Epifcoporum,ncque Apoftolorum, neq; Imperatorum, fed i«rq; hic pluribus- Diuino iure . probatur. « '■ Primo Quoniam Chriflus caput Eccidi^,foli Petrodeditproprum notnen> J>. probo ex imps- ®cut C*far Cyfaribtis TucceiTonbus,& Pb.araÀ Pharaonibus.Chriftus enim quaftlionenominis eli tendsfundator Monarchi* vniuerialis,vocatus eft à ProphetisPetra .dixit Daquo fudauit Sede- u»d : Lapidem, quemreprobauerunr »dificantes, hic facius eft in caput Anguli ftam,Tetro comuQuod ipfeChriftus de feipfo interpretatur Matih ai. Apoftolus Petrus de* meati,utVieariO:,', c !ariJ i?e Chnftoditìum fuifle A&.4. Et fimiluèr Paulus R< m- 9. & Ephef. ». L_ „ *'* - Hic eft lapis angularis , qui facit vtrsq; vnum . Itidem ITaias .8. & z8. _ jjrEcce peno ih Syon lapidem &c. Et ipfemet C hriflus declarauit ad Iucaos lo* jo.m. ‘I>'" .. qilths^utid de TeipTo intelligcbantur h* propheti* de petra angulari. Porròfei» , • M a ft r it : ' * mus exEoatlgelio, quod Pethii primo vocabatur Symon ; & Chriftusdixit ei. '* • ¿V.;• ;E f 10 vocaberis Cephas,quod interprarsrur Petrus, A alibi (ihriftus aiteidem e -J' • ù. •■ Tu es Petrus , :&fnperbancpetram*dificabo Ecclefiam &c. Ergò Petrus eft • ■> f,; . fuccelTqrChrifti, & ftìndamentum vifibile ipfius Eccle fi*; nam ficut in Syria't - r ^ c o IdidiWftfiCìephas interpr*ràtur Petrus,& lapis,ità in Grseco mterpretaur Capuf* ficur exponir Optatus Epifcrpus Melinet. San&itate, Si D ca rm a , & AnExemplo adEute- «quitatc CGeleberrimus.Idcircò Ycmper ab Etiangeliftis Pttrus numeratur in pri l" m o lo co . Optati declarationem de Cepha facit etiam Vigilius Papa,ponen$ Pontificem Romarum Iure Diuino ConciIiort;m caput, & ludictm Epifcopo rum , Si Regum , & Imperatorum. "jj Secundà
1.0 Secùdo Quónsa percortttntidirittodifcipuloifùoi,quimopìniontmha- 1 prtbdtte ixpri% bsfent de ipib homines, & cenfutatis erroribus opinantiuro, folus Petrus fecit mio confijjtoms jllatn miriticam confeffioncm . M a t K T u es Chriftus filius Dei viui & c. & » Tetri in colU Chriftus, fubiunxit ad meritum tant« fidei ; Beatus es Symon Bariona, qiua^s ,, itone cUtww. caro,& fanguis nó reuciauit nbi &c.Et tgò dico cibi.Qpia tu esPecrus, & fuper lune petram adJkabo Ecclefiam meam.-& portae inferi non prsualebunt adueriu* eam. £t cibi dabo ciaues Regni Gcelarum; & quodcumqdigaucris fuper ter* ram , erit Jigatum, & m.Cadìs, & quodcurnqiie folueris fuper terram , erit folutum , de in Cfhs &c. H ec fundatió non legitur faéti fup?r omnes, nec da ta omnibus ifta maioritas gubernandi.' Jed Petro filio lon* confitenti Deitatem perfonalitèr deferìpto, fed LCCteris fclutn poteftas foluendi >Se ligandi peccata , jft patet Matth«. i<5. & lohan, io. Se faciendi miraeuia, & pipdicandi Euange“ um per totem mundum . Quibus irt rebus omnes Aopftoh fucrunt pares. vt dicit Hieronym. hoc eft, quo ad ordinis poteftatem >non tamen quo ad iurifdiétionem »& Gubematum , Sic cciam Papa omnibus Epifcopis eft ¿qualis ordi ne ; fuperior vero mrifdi&ione ; nam Petro data eft fuper omnes fpiritualitèr * & remporahter, cum dicit In C a lo , 8c in terra, folutum, ligatum &c. Trobatio 5 ex T ri Et de hac poteftate extat Prophetia Isai* l i . fuper Elyacim Sacerdotem mt- pbetta Isatx. gnum,qui accipit ciaues Dauid,& honoratur Regno temporali nvfto cum fpirituali in hoc Sacerdote, de leuitico faéfco Dauidico i Et in Apocal. repetuntur ciaues Dauid, non ciaues Aaron. Et cum aie » quodeumque hgaueris fuper terranv&c. tlarèoftehdit pote. -di ,«ì/W «atem hanc vniuerfaliffimam effe, hoc fcft «edificare, Se diruere omnia,.vt opus fuerit R ’.gimmi mundi Chrìftiani ; nec poterai dari aonplior, nec cum ampli ori fermoms Armula abfque glofsa / vt qui ipfam rcftringit ad fpiritùalia tannica* tXelufis fcuicet temporahbus, appareat fubbitè ignarus, vel foph;fta, vel. nuli*. gnus. tyamq; et per regulam lurisconsulcorutn Priuilegia interpr*tantur ampliatiuc,ptienal)tates reftri&iuè. multo magi* qn. ampliata sut à legislatore. . 8uÌn,d° Auguftinus, Ecclefii edificata effe fuoer Chrifto* qui eft Petra, & «Pie foltim eft fundamemù , tefte Parilo i. Gor. ?. Fundamerr ù Refp adObieftiortS aliud nemo potè« ponerei praterquam quod pofitum eft, qui eft C hriftus Jefus bxreticorii coirà &c. Nihilominiìs >ex hoc non triumphat Calu.nusj Se LutHcrus contri Petti pri- probomvt i.Cathoniatù.; na >pse met Auguftinus p. retrac. t> ai. retn&sthanc fententia, Se dicit licorum Intel ligi deChrifto primario,& de Petro eius Vicario« Idenq; fatetur. fetm, s 5. Quod T a n te fit ue & ferm. a8.de fanSis. Etquidé violétaturt?x.tus,fiùtà,inteU;gitur. Nà C hriftus ri [undamcnturA > # pafior totm j C|S r S ’ ^ ^1Per ^inc Petram sdificabo Ecciefià mt-5 Scc. Effet quidé quifi delUno,fi pra>conió Petri ex nomine retoiquerctur ad minorationé elidè Ecelefie. verbis Et pala,ly Hac,refert petrS Petri.Ecq; magjj quod feniione Syriaco Cephas dicitur mafculm^ficut latinè lapis ; vt fenfus fit . Tu ei lapis, & fup hùc Jap dem a me nunc laudani, qui es tu, .idificsbo Ecclefiam meam. Et ità etnie Ambros.pro Petro,& S Glemens r. ad racob. EtOrigenesfup cap. y Epift, ad Rom.& Bafil. hb. i .adverfus Eunomium, & Theophitactus, & Hieroi ymus» Ghiysoft. fupMatìh. Se in H«m extrau. fup Mitth. pr*cipuèin 18» & inviti* «naj & Hilarius perpera ab Erafmo inrelletìus ibidem ; & t nes ahi Patres,fuper Petri Pecra,rhriftQ fdndaffe£cclefia,ctù fuper fufi Vicariù ¿ppter raeritù cófcffipmsems. Et quavis Origenes fnper Matth; dicatetiam fuper alios Apoftolos judari, ce fuper ones bonos Chrift;anos,hoc intelligitur alkgoricé de tro* pologice in reyx-fln ad Petrfi; $<c eti3 Chriftusdixit, quod qui facit voiuntatem Patris «us,eft frater,& mater.&foror cius.Et Carnè cQ Hoc ftat qd fola Beata virVcr* I? itf.r n ótropologicé,ficuti alij faciétes eius voiuntatem . Et qiiavisdicat etia alijs difeipulis in Matth: j8.Die Ecclcfiat :Amé dico vobis qufctiq; Iigauentis fup terra,erùt iigata Se in C?lis,Ar qu*cuq,folueritis&c.Hoc Petti poteftate no minuit.imò auget. N i tunc dabat clanes ordmis, & AprftoliHiscwteri? Apo«ohs,quos tamen fub iurifdidionis clauibus , Petro datàs * fuiffe
fUiffe.pala eft;na vt p ifcit ètìa Apoftoloi, ìdeft.regiit JoiunSfi eft illi. Hie erga eöciliu. & Ecclefi* umul in peccatores recjpiunt claues vmuerfal.cèr . Sed h*c poteftas feorium data vn i, facit raaioritaté in eo fupet omnesj pmettìm cuna fuper Pctro dicat fundafife Ecclefiam Matr 16 Se notat Origin , quod alijs d.xiG Chnftus, eritfolutü, & ligatü in Cedo: Petro véro dixit, in Cdehs,propter am -, pliorem poteftatem fuper omnes , Et qüamuis dicat Auguftihus ,qu«m fibi tutorem facit Caluinus, & Lutherüs, datas fuiffe claues Petro in perfona Ecclefi®» non tarnen propterea Petrus non prafertür birmibüs. Kam intelligitiir quod r 6 ad proprium modo Vfbm, & dignitatem Petrus Recepii clauès * fed ad vfum, fc dignitatem EcCélefif ipfetamquam caput ; ali< quinoinnisChriftianushaberec claues i & nullüs eifet vfus capitis, à clauiO. Sed iicut dicit Aug. idé x. de CiUi DeùDeum dediife Romanis Imperium in Augufto ob virtutes illorum Politica« nec tamèn propterea omniì Rornanus fuit Imperator, fed ille vr üs , qui erat caput, & omnia membra lóportabat* & fouebat i & régcbat,ità nunc dicit, Pe trum aceepi£fe claues Ecclefiaéi 8e Ecclefiam Claues in Petro.Cüüi quo tamea veruni eft ; qaód folus Petrus prinriatum iti claiiibus habet j Et propterea Petro commendar Ecclefiam regenda dicens : Pafce oiies meas ; non aliterà acquando regendum Petrum Ecclefias Commendauit: Pafcite Petrum: aut cor:firma te &c. • a Et hoc patet, quoniarnChriftus refurgens à mortuis, cum dixffet ; Data eft mihi omnis poteftas in Cado , & in Terra ; & mox dediflet cundiis pottftatem Ithfltii t e l i l i , remittendi, & ligindi peccata in clauibus ordinisi cteindé txaminat Pttrum ter» »> fuper doärina dileótiohis : Petre diligif me plus his i Et cum vidiiTtt ipfurà cóftancem Petram ,.fubdidit etiamter : Pafce oues meas ; pafce agnos meós : hoq eft ClericoS,& Laycos, qui fùnt agni c-nium i vt re¿tè txponunt Dcétores, non e n im hocmyfterij vacuum fuit; Porròhinc fupreràam poteftatem pafeendi (quod forìat regendi) alijs non dedit C hnftus.fed Sdi Pètro, & fundauit eam_» ibper.ly .diligi* ine plus his ? Ergo quia Petrus diligit plufquàm ali; Apoftoh * meruit Imperium fuper alios omnes Apcftolos i & laycos t Hic notat S. Cbtyfaft. Super toannqUcd videtur dtbuifle Petrus, qui erat ( vt ipfe ait f?pè ) os, caput-, Se Coryphaeus Apoftolörum »fieri Epifcopus Hierufalem, Se non iacobus »cum in Hierufalem Ecclcfia ortum haben, & promulgationeni legis ;& iefpondit buie obiectioni, quòd Petrus fuit Epifcopus totiùs orbis Terrarum * Q u s ratio nulla eifet * fi omnes habuilTent *qujlem poteftatem iutifdifìionis in tato tube, fieüt habebant ordinis , & praulxandi Euangehum in toto orbe. Irt höG.n.funrpares ex delegatiotie Chrifti.vt ait Turrecr. fed non irilurifdiäione * Ergo qùoniam folus erat caput Apoftolorùm.& mundi ( ait Chryfoftomus ) propterea non accepit Epifcopatum pärticularem * fed totius müdi : Velati idé Chryfta. etia docet in primo fermane de petnitent. A^q; itidé habetur in pràfàtione Cócil.Nyc.primi .Sed deindé fundauit fede fui Pricipatus R o m * , qu* efat mundi Caput ipfe caput, & trànftulit ad fticceflbres fuos;mq;enim pro ilio tempore tantùm, fed vfquead fiuerà, Ecclefia indiget vnitate capitis.Ergò & habenC hriftus quoq;fuit Roràae crucifixus in perfori» Pe tri ,qui erat Pttra Vicaria Chrifti Petrse vti dixit: Vado Romain iteri] Crucifigi : Q ui negat hanc Hiftoriarà ipfe negabitur - Extat apùd S- Ambrof. & alios Do^ Äores i Se facellum ibi afedificaturà ad huius rei memoriam extra Vrbem cerni4 faprimatuRcmd* turidhtic» ni Epatiti Quapropter ftultifliro* iràpietat.is eft afferere Ecclefiam Romanam accepifT^on acccpitUcclc- fe primatum ab Imperatoribus ,cum fit vera fucceflio , ficuc omnes hiftori? fia ftpmena prtma- docent.Et iam Luthericoli in hoc se Viétos fatentur mille teftimomjs librorum tum ablmpcratort, antiquorum, nec amphus negät Petrum fuiiTe R o n u ; vti Chytreus,& Luihcrus f i d a Dta tn Vetro negarant. Hunc primatum Pctri, & Rem a fundatum approbnnt Sanöi DoSores. Si^ quidem Ath^nas. Se Episcopi totius A g y p ti, Ergendo ad Marqjpn PepaftLi
Vocine
__ _ 451 *. Voeant Roman?at<|; Apoftolicse Sidis, atij; vniuerfalis Ecel efi* Papain,•& mo* RomanamEcciefiamcapuc, & matrem omnium Ecclefiarum, queftmper manfit, Sc manebic immaculata pr*cibus S. Petri Cui omnes Epifcopos oporl actobedire.Cyprianus.Ireneus,Hieronymus, Auguftmus, Fulgentius, LeoGelafius, Iobannes Papa, Sc M artyr, Nicolaus, Boniftcius, G n goriu s, Ambrofius, Bernardus .C y n llu s, Athanafius ,Hugo , Thomas , & alii innumeri» & Concilia antiquiffima, itiq u o d , ftultitia e ft, ne dum impietas omnia tc** Slimonia fide digni negare. Vnde Arator Card, fub Papa Vigiho cecinit. m Dignaque maferies P etri, Pauliqy G oron *. n Tartartas fuperare m inis, & in arce Tyranni ,, Pandere lura Poll Stc. Na claues poteti®, & claues fcienti* coiunxerunt hos duos duces militi* Dei ad fundandum primatum poteftatis, & magifterij in vrbe Romae/icut dicit S. Ma ximus in sermone de pr*fatis Apoftolis. „ *d Rom. 9 ait. Em in loco vbi diftam eft non plebs mea vo s, t. * a ibi fil.j De. vocabuntur. &c. H .c locus Roma e ft. Nam de B.bylone umquam A de eapice omnium gentium, quae non erant pitbs Dei, fecundum Ofeam inter- ” FaMt* pretatum a Paulo, dicebatur primo, Nonpltb; mea vcs. Ereocum Roma vocetur Babylon i S. Petro. & Iohannt Apiftolis , & aD . Auguftmo, & Hver. propter fucceflionem Impcrij Babylomci in ipfa, debebat adipftm mkti aratia vt vocentur filij Dei in ipfa. B H icetiampraedixitlfaias. 6 j,T u pater n o fte r ,* Abraham nefciuitnos put & lirael ignorauit nos .T u dominus nofter, Sc Redemptor nofter & c. Quia fecundum carnem.nec Abrhani, ntc Istael quid commune habent cum Roma. Et Micheas4. aitiTuturris Gregis nebulofafiliaSyon : vfquead te veniet poteftas prima Regnum fili® lerufalem See. Hate eft poteftas Mefli*; idcirco di- ° Micbld. citur prima, aut fic fuprema donandi mortem, & vitam, qu® dicitur Poteftas gladii, vel condendi leges, vt loquuntur Philofoplir, creditur ventura id filiam Syon, quia ludata fecundum fidem mater eft gentium, tefte C h ryf Ergo ferufalem R o m *. Idcirco, Sc Mirhael Cuftos eius Romam m grauit . fit idid Ifaias ait: M-gnificatus eft Dominus, quoniam habitauic in excelfo, hoc eft R o m * ,»» qu* interprmtur E xctlfum . vnde proiecit Idol*, Sc pofuit lura poli, vt dice- ’> bat Arator. Sec. j . ° Sequiturefte Principem nonmodoomniumPrincipum laycorura,fed Td/iieftfup Epot etiam omnium Epifcoporumfratrufuorum.ficutduSumeftad Iacob eiusdemtypum beaedictum ad Sacerdotium: Incuruentur ante te filij matris tuse ’Pvobatur de lure efto dominus fratrum tuorum . T^am Petrus tamquam plus diligens qu3 m alli D m n o tt naturaU fuit omnibus pr*pofirus. Item illi diftum eft : Cofirma fratres tuos; & Pafce ouesm eas&c E tvtincap. 1 .& 5 patuit, Princeps Sacerdotalis omnium eft D om inus,« caput, & ludexiurenaturali, & diumo . Ergo Concilium non eft fupraPapamnifi vbi fueritHereticus. aut fcvfma- ConctljiSeft fUprd ticus, aut dubius, vt decernitur in Concil. Coftant. Et it$ interpreted us eft Ger- VaP* nif* f U(rit ion Quamuis Papa poflit arbitrum cligere aliquem .cuius sc Iudicio fubmit. N trctictu. E t h w t i t ; non tamen tenetur ci obedire ob iurisdictionem, quam fupra fe non poteft cus P~ P^Ucanttt dare, fed ob confcientiam r manifelie Item cum Chriftus fecerit Petrum PaftoremjGubernatorem. Patrem famili?, «caput,non pofsunt omnes Epifcopi ftiper eum, quoniam membra no poffunt 2 ■ .poitto ex eo fuper caput .•nec nauta fuper gubermtorem; nec fsmilia fuper patre ; nec oues caPut >el 'p4ier Super naftorem: nec iponfi fuper maritum ; nec leg'tur vnquam in Euangelio f* w l,ai et 'H&udc. tcekfiam Petro, frd Petrum Ecclefi* pr*fici • Pifce oues Sec. Confi-ma & c . rus et fpoafut. Super hinc petram fund»bo Scc.Sed nond>x«t ad Ecclefiam aliquando pafce Pe; '~ trum .vel confirma Pc-trum; nec »Super tefundo Petrum &c;y o TurChnftiTeirus6 & n c c S R ? T i X ' Pokntlficum •’ & Concii'°rum - quod iuffu Cnrifti,Petrus,« Lcclefia Roman» obtinet primatum . & poteftatem fuper G Cnn-
t w , e t m o r ita iib ^
J
r"2
s° „ _ . .... rìde bt S&mulo-j Concili» , & O m a« Epífcópos. Anacieras Papa, & Martyr id dècer . I t quoÄ tonditori ijiat au- cauf* diffitilior« *d Romanam Ecclefian referantur ; & quod corfacratur Ecporiutti rnncu clcfia Roman* à Petro, & Paulo , vt fit prima mundi Sedes. Idem Zefinnus P»J
pa docet à Petro 14. qui» fic Apoftoli fhtuerunt. Idem Cornelius Papa corrigée Synodum Cyprianii & Lucius primus Papa »idem quod non poti ft errare. Idé Fçlix Papa »5. à Petro : Idem Marcellur 19. à Petro. Et quod Concilium fin« Romano Pontífice non poteft congregari, nec robur habet. Idem Melchiades è Petro 3 1. Idem habetur in Præfatione Concilij Kyceni primi. Idem Syluefter. Papa in Concilio Romano. Idem Ofius Epifcopus in Sardicenfi cum toto Concilio .Ite m inMeliuitano, vbi aderat S. Anguftinus . Idem Hylarius Papa in approbatione C oncilij. & Gelafius Papa primus robur Concili/ ab Ecelefia Romana ; & confie: Idem Symmacus Papa m $ynodo,approbans Ennodij Diaconi libellum de Papae primatu. Idem Vigilius Papa, quod D e i, non Con cili) auftoritate Papa fupereramet Iudtx , & caput Epifcoporum, & laycorum. Zdem docet Xiftus 3. Præterea ex C on ci. Nicçn. primo >& Sardicenfi, & Miliuitano.& Toletano primo, <Sf Ephefino primo. Q u* concilia à Papa firmantur , & à luis Legatis, patet íiiprsma pottftas, vt fupra.Item in Calcedonenfi, quod ì Leone primo firmatur, valet. quod non firnutur, non valet : vocatur Leo Dominus Epifo.porum, & vniuerfalis Eccltfi* Papa. Et Concilium petit ab eo corfEmationcm , & impetrai , & dixerum Patres; Deus loquutus eft per Leonem , Si Petrus per Leonera decreuit. Itera H.Tpal 2. et 5. firmantur à Pa pa, qui etiam iubet non alias teneri præfationcs Miif*,quàm quos îpfe dat Epifcopis Germani* . Idem in Toletan. 2. & Lateran primo fub Martino primo . Item Leo 2. confirmât 6 Synodum, & quos damqat ipfe, damnat & Synodus. Idem ex Concil. fub C arolo magno, congregato à Bonifacio Epifccpo, ex pe tita autoritate Zeuh. Pap*.Idem ex Concil. Nyceno ». fub Adriano P¿pa primo \ quo confirmatur ; & declaratur, Concil. abfque.Papa non valere , Item ex lateranenfì a. fub Inncentio Papa 3. Idem in Viennenfi Concìlio fub Clem.V. Pa pa . Idetn<x8 0 Synodo . Item Concil.B.filienfedifsoluitur à Papa Eugenio 4. 0 & declaratur,P.pá <fife fuper Concilium in Concilio Florentino, cuius coni trarium déclarât Concilium Bafilienfe , & Conftaqtienfcj qu* tarnen non valét, nifi in quu à Papa firmata funt vt ibi patet. Tandem T rident. Conçil. à Papa_* confirimtur , & prædicta omnia approbantur . Idem hibes ex lateranenfi fub Leone X* contrà Concilium Pifanum. Item S. Auguftimis de Verbis Apoftolurum ferm. 1. contrà Pdagium duo Concilia miffadicit adfedem Apotu partìcularibus ftolicam, 8r indè referipta venerunt, ait ,ergo catiù fi uta. IdéS. Thom- lib. 3. de Regimin . Princip. & i . 2. q. 1. art, x. q x. art. 4. ad 13. docet Conci lia non poffe congregari fine authoritate Papae, nec decreta eorum valere nifi ab ilio confirmentur, & à Concil. ad Papam appellar! porte, & non à Papa ad Cócilium . Idemq; probat C aiet. in Commento de Iure Diuino, naturali, & pofitiuo , & p raxi. Idem confitetur Cocilium Sinueffanum jo. Epifcrporum fub Marcellino Rom ano, & Calcedonenfe fub Sylueftro ; & Romanum fub Sybmacho, & La* g. -papa non dejrendet ab Impera teranenfe fub Leone, & Synodus Sub Carolo M agno. Vbi lubetur,quod fexto loco probamus, quod S'ummùs Pontifex Chriftiatore fed contra norum non depend« ab Imperatore nec ab aliquo Pi incipe,infpiritualibus, nec in tem poribus : fed ipfe eft ludi x omnium, & fuperemincns in fpiritualibus, & temporibus,vniuerfalis mundi Dominus reden pti, & magis quam empti à idem pro^atur ex omnibuf TbeotôÇt- Chrift h ficut ex prædictis poteft quoque manifeftillimum effe. P .0 Quonjam fpiritualis omnia iudicat, & à nemine iudicatur , tefte Paulos tis Primo ex ¿ p ò multò magis ergo fpiritualiffimus. Er quamuis Papa de faâo non effet fapientifj ßolo. fitnus quamû requiritur ad tanttm fpirinialitatem ; eie Iure tarnen fetnper pr*-' fumi tur eOe, falten» propter aißftentiam Spiritus Sanâi. Id quod Panormitanus con intellexit. Multi Reges de f*Äo indigni funt Regno,non tarnen de Iure pri— ----uantur,
«DtÙr >»¡fi per Papato, vbj, & quando Reip. iti neceffe eft. Hoc dico
fi
refportdendo ad Lutherum, & Anabaptiftas, qui deponunt Papam, & Reges » & Sa*erdotesd(tìadccaufa,abfq,'refpeCtdadbonum Reip.fùmum» ■>m u ° i)idc idem Ap jft. A i nefdtis >quìa Angslos ìudicabimus, quanto ima- ¿. * Ire» ex eéM Jisifta Tceculam i 3 ExlTai».quid;citadEcdefUmin 54 Òmné visquod faàùto éft contri È x lfiiti *e, non dirigctur,& omnotì linguam reiiftenteòi tibi in iudicio iudiCabis.HsC *ft haeroditas Teruorum Domini, & luftitia aptid ime ,dicit domito» &c. vbi J patct hiredttas dn.j,& condeftdi ieg s >& lufbtiam ficiehdifuoer omnes PrmeipÉS terrf, qui Ecclefi* refiiteninr (Quare Tremuerunt gentes) Ergò pràcipuè hoc intelliguur de Imperio Romano » quod itoXimè omnium afflixit chnOiamfn.um. Item in cap.60. M dificabunt fi'ij Potegrìnorum Itìurtìstiios, Se Reges eoruhi 4 . é %x eedettì tnimftrabunt tibt. A c Hoc fecerunt CenfEntinus, Carolus magnus, A omnes I* Principe« benèsentienres de fide , Porrò TdT* eifent prefat® »uthoritates prò* pheticf, fi vii in nvnimis di penderei NacerdosSùmusà Potcftatelaica ; autfi qui« ex^mptus haberetur in lVirituaìibus >vel tcporahbus à lurisdiétibne Eccìetunica, Ù & n ii 4 0 Datiid inquit. Adorabunt cu omnes Reges terra? ; otofiésferite« feruicnt t - A c . Et curri hoc non venficetur de C hrifto dum fuit in terra , nifi à tribus W^gis Rtgihus Temei,*nòe vcr fica'tir in Tuo Vicario, cui deferuiunt ,vt ChriH :i nifi velimus alcerunt_s Mefiti merini perfidi Hfbreispreftolari, h Ì< £ìt tfdid Item •»¡»«iG'nsetregnumquòdnonTeruiuerittibi, peribit&c. Ergo valII «è aberrane Th-olagiantipoiietti:esIrnperatorern>aut aliam dignitatem quacumq; ratione.Papitui; cui nimirum omnes feruire tenenti», & iam perierunt» qui rtpngrtsnint. 1 Item Ifjias Venient ad te curai fili/eorum, qui hurtìiliaiierunttc, Se adora* »7. Ex etdtm* bunt veltigta pedum cuorum ;& omnes, qui detràhebant tib i; vocabmt te » Ciditatem Domini, Sy on fanòti Israel’&c. nemo per Syon non intelligit Ecdefiatn,ergò. S ic . r 6 item in cap. 6 1. dicit MeffiiS etiam : Spiritus Domini Tuper ftie.eo quòd vriat rit me ; vt annunciali mansueti«. Ac. & poft pra?dicàtionem Mefite fubditur 8. E x eodetH. quod futurum erat . Stibant alieni, A pafeent pecora veftra ; & fi!:j peregrino- ti rum agricola; , Se vinitores vcftri ertint. Vos autori Sicerdotes Domini Voca- if bimifn ; ritmimi Dei dicetur vobis .Eortitudinetn Geotitim commeditis, & in W |lo_i > eorum fuperbietis. A c . H o c mirifieèadimpletur m Papis, Cardinalibus, ì% « EpilcopiSrfuccéubribUi Apoftolei’tìW» iiiqttibus ipó Apoftoli > qui vedati Olim tuerunt, nunC adarantur ; & imperaht Orbi ! A Principe« laici cuftodiUnt vincas^et pafeunt pecoraEcclefià’. Principés autemSacerdotaleSfUntinglo Ub. de Confidi ria prorniflu . Vnde Bernardus pr< hibet eos tramare viiia , A tempofalia, A gladium materiale »qitamuisfint domini tempofal.-u, A gladi} potefiatè habeat , quod non Temei probauit contra pftudo politico« . Ideo etiam de his diduin cft in PTaimoi Vimis hotiorati iunt amici tu? D eus, 9 . È x D ju ic t. mmis cohT status tft Principatus eorum, In, ly.Nimis.fcandalizantur b irctici, •* & Ignorantes : Pratisti vero mali abtifìf'ties ficiiint ir» Nimis. A3rid Pro PlCnblK tuli natiTunftibi fi1'/. ( Hoc eft Èpifcopi x È x D i u t d . P f a i i pio Apoftolis ait AuguiVntis ) Coniìitues eos Principés Tuper ornntm rerratii. » 44tC^j I c ,3f Pfnpbaat de huiusmodi Dò rii mio Tuperomnia.' Gatìdebunt l i E x T o b ia , & in ea»iden hcclcfn,o'T«nes Reges terr* adotartes Regem ffracl, A in 13 idem , i tja la . i't : Elice Tplendida fulgebrsi A omnes fines terne àriorabunt re Ac. Et Isai. Ambulabunt gente* in lumine tuo «Se Reges in Tplendore ortus tu i. Et Daulo poft. Erunt Reges Nutrici) tui À' Reg:mv Nutrice« ruf Vultu iti ter- HiJuttfriA) flòidemifTo adorabuntte, Apuluerem p:dum tuorum lingent. Ac, H ic ad« lriipletur dura omnes Principés oTcultantur pedes Melila; in pcdibus Papi ViG 1 cadi
5* ............ .. carij jVkffi®* alioqujn faifa» M tS sis eflèt cum fib* id non fteiff/nt. Hgc pr-afc&ò «ftimonia pr* oculis habuere Coftantinus Imperarci, & Syii'j. Ex praxi bono rum Primipum. uefter Papa ; non autem Peripatetjcismos aliquorum Theelogorum non timentipm indigpaeionem Dei, fed Principimi hums feccuii, pioptereaq; adulantili r a . '*4 »Ex in ccnue,- Porrò impía ftultitia eft afferere, Pontificem, & EccleGam fubeffe kycis poteftatibus,» quibuvfibi pedes.ofculStur. At licet repugnent m ulti, nil intrurn; menti. qiioniam acihuc poteftas EccieGiftica non benè ignita vfquequaq; eftprorfus. Quod , &Chriftusdixir ad S-Brigidini lib.8 c.48 Verba euangehca non benè completa adhucfunt cum primis Regibus • Sed adhuc vement quibus complebuntur , Iiém D. Bern, ait : Papa eft, Antiquitate Adam, Primatu Abel, Authoritate £$. Ex Bernardo de Cenfìd. Itb.t. „ M oyfes, Patriarchatu Abrahà,Dignitate Aaron, ludicatu Samuel . Gubernatu v Noè , Sacerdotio Melchifedecn , R gno Dauid , Apoftolatu Petrus » » Vnftione Chriftiw ,-Sacerdos magnus,Princeps Epìfcoporum , Reres Apoftolo99 rjum &c. Scimus autem, quodPatres prenominati precedentes in Typum, vtraque poteftate pot^tijfunt, temporali, Se fpirituali ; excepto Aaron , Se Dauid ; jlìe enim foia fpirituali, hic vero fola temporali, decorati funi. Sed quomam D jbus promi^itsDauidi Sicerdotium Aaron, Se vriìuit Spirituale cum tempora li ,vt fiat fecundumìVlélchifedech; hi duo vn,m modo in figurami P,,patus piyeunt ; Se eft Regia, Se Sacerdotalis, & Melchifedeth , Gcut fup‘ a declaratum eft f-x Pfalm 109. Et quamuis B rn . non nominrt h e Dauid, alibi in eodem librò /pfum nominar, Se in multi,s fermonibus figuram C hrifti eundem f i a t . Et pauló poft in code Lbro ad Eugtn. declarar P-p m effe Retìorem omnium Principum , & Imperatorum , & moderstorem legum , Se totìus orbis Paftoré» Se Principan , vt dicebat Ezecchiel; Gcut patumn pr*cedentibus fermonirt 6. Ex Zaccbar.
bus.
Iteip Z lecharías id circo dicebar de tempore M effir. Erit omnis qui offenderir ip Hycrufilé, Gcut Dauid ( hi autem funt Puna p' s l.yei ) Se Domus D»j uid Gcut Domus Dei (h*c eft Ecclefia ) quonià dabit ili Dominas Deus federa, Dauid Pat'is fui (dixu Angelur ) En eigò D.uid r fi: fei tatos, tefte.Icr9gfy.-23. Vt faciat iudicium , Se regna in terra>eft nunc Gcut Deus , Se hic eft Papa . Q u i d' quidem omnes feriptores SarwSi,aiftrunt cu Ieremia, et Ezecduele, Se O fea» Chnftumeffe Dauid rescufcitaium : Erpò& Papam . Eigò fupponere Papara iudicio fecularium , eft fupponere Deum , & peruertere tutelili natur* ordine. Negare quoq; D minium Pap* fuper ens,eft idem icconucnicns. Yhde cum Iuda;i Ssmuelis prolenuSacerdotis, & Iudicis, nolknt fuprrife regnare , dixit Deus : Non te abiecerunt, fed m e, ne regnem fuper eos 1 Reg. 4I;em S. Clem. fcribit ad lacobum fratrem Domini,S. Petrum ità ordinaffe in Chnftiana Politìa >vt omnes Principes foeculares fubìaceant Sacerdotibus.Et S. i 7 Ex 5. Ambros Ambrof. citatus à Grat. docef; Nullam dignitatem humanan», poffe comparan, Sscerdotio ; Qyippè cum sacerdotes Gnt Deo prtpinquiores, Ergo maiores £r S. Clcm. &c.
i8. Eri«roM£rlil Item h$c gioia , ( fpiritualitèr, & non femporslitèr ) ftulta eft ; quomsm_» oporteret EccleGS non cíle vnà ,nec vnuro h bere c?puc, vti d< cet Apoftol. Ex iale refponft ad quototum corpuscormexum.. Se compaòtum ciefcit Ac. Sed cfftt monftrft WfariWum. „ habes duo capita,alterum fpintuale,alterum temporale . Tune quaero,vtrum al teri fubftc ; & tune non erit caput quod fubeft , fed colJum, aut cor . Si non iubeft . erit proceffus à Deoducrum.Gne ordine , & colganone ;& tune effet difpoGtioEcchG* infeelfx, qualem Ar ft. in u . meraph futuramfuiffe docet in mundo,G effentduo primi motores Vndè concludit. Ernia noluntmalè d;^ poni : Vnus ergo Princeps. Et pr f &ò Dmper Ecclefia ruin* próxima fuit,rü Imperator caput fe effe profeffus eft >non depcnaens à Papa ; Se hoc do.cet Bo^ oif-
C3 ) 9
__ _
ffi’fac. 8. au&oritate Dionyfi; in cxtrauagiri’. • .5, „• " P i f srea; Scimus spirituali» effe eò dignior» t«fflpòralfijus,qu3 anima corpo- i5. Ex M ritiubS r e . At fi animani ffibdis corpori, & reg.mini eius, quacumque in re, peruei (io w m i Uì h L eft naturg . Sicut Piato oftendir in Dial. de legib, ad hoc propofitum loquendo»" & Grcgorius Nazisnzen. inoratione. Et D. Thomas j. deR egim . Trincio. ' &C* ...i . Prsterea; Si Cóftantinus donauit Roma,& tota Imperili occidentis, Ecckfi.x, ' "f ’ vt legitur apua G rat. In Pale», Conftantio. Et dedarauit fe feruum Ecclcfiat, a ffin e Cotsnendo Scaffam dum Papa Syluefìer afcendit Equm ; re verà non dedit, CtdJi>mtìnt‘ - „ ceffit Ius natur*, & diutnum venerata. Vnde ait S. Thom. j. de Regina. Prm- Ì f ^ T ” 0 d l\ l clPr m i rane hiftorij-.poit quam Conftantinus ceflìt Imperium ViM cario Cfinftu Manifeftumq; hoc fu ex hoc, quod ipfe erat Pontifex & Impera- 4™ * S T h m * ‘ t ° r ,& cef&Pontificatura,& nondedit.Ergoetiam ceffit Imperium quodco- i e ¡f«**® ” * # * gnofeebat Ponficatui1annexum iure Romano.Id quod etiamex prcphetijs Mef- '~a^' 17' Ea: ante didiccrat ab H^breis. Si quidem primo Haebraizauit, Se aòipfo Syluev ftro, & à oybill* ,qu* Augnilo p,*di«rar Dominmm Chrifti fuper Imperatorem; & hoc nor immuni fuic omnibus Romanis Iraperatoribus. Erari Conftantmus non dedit Imperium Occidentis, fed agnouic illud effe Pap*, ficut & Sacerdotmm.Ergo, Imperium quod libi retmuit, recognouit à Papa, qui reliquie eum, ve Ecclefias defenforera, & hoc palàm e li. Quomam fi Papa dixiffet ilii, n quod de Iure non poffet Imperium retinere, proemi dubio renunciafllr. Ergo remanfit tamquam defenfor E ccid i*, & Vicarili#Imperi; M t f c authorizatus rn tao officio a Papa in gladio Meffiae. Et fic magia credibile idilfictturdfecun*v\ -.1 va <um boti optnionem : qui ait, non habuiffe Ius vnquem Romanos fu’per Imperium Mundi . Ergo Sylucfter dedit dlis Ius, vt eorum confcientia folidm tur: Nifi Eteamur falfos Chnftianos fui fife tot probos Imperatore*. Idem docec Auguffnus rriumphusdeConiliRtmi ceffione . - / Item hoc uà fe habuifiTe patet exeo,qtiod Cóftantinus declarauit omnes cauto Co”fiymat,r f » ? poffe appellaree* tribunalilmperiali ad Sacerdotale, & non t conuerfo; & Sa^ t raxi cerdotes effe Deos, nec poffe à quoqusm ludicari. & quod non cortueniret re- G<W 4* f,‘ ödere mortahs Regm fedem Roffi«, vbi, Cælefte Solium Petri refidebat Idcirco ie Bizantium abijffc : Vt ibidem docet ctiam S. Thomas. Pariéim ü Cöflätini legü PÖtifices.fpohte difsimularüt,& quafi reimnciarüt.vt discotdantui Imperatorü , minus piorü,voIfitati eödefeederent. Nihilominüs qnando iu fert Chnftianifm: Regimen iupfi vtuntur Chrifti auftorifate, ponen- «®* •; d o , Sc, deponendo Prindpes; approbando, & corrigendo leges corum, & cauias male ludicataaretradando, & Deus coufirmauit in Ctna omnis; ft vfus.le« gum mterpres, idem docet; Et hoc eft argumentum S. Thome de Iure pofitiuo accerfitum pro Papatu fuper omnes Regés in temporalibus AeSpirituahbus. Et quod Jus w rebus fi ki* & in peccar-Tmagnis, a it, folet manifeftari, probit iuthontatcHyerem-æ.Ecce pofui-re fuper Reges, & Régna, vt cuellas, & de«ruas, àqinces.1 & pantes, (omnes enim contrdusrfiæ magni momenti ad Pa- „ pa refcnintur, & ab .pfo decidumur. Wim Gregorius 7. Papa, depofuir Henrieum 4 Imperitorem. Innocentms^. Othonem 4. fnnocentius 4 Fidencum A.exant.er 3-. altttum F dericum. Greg. 3.Leonen*loiperatàré 3. Leo Papa a. , ranftuhtiW enum^e.Grçcis *d G allos. Leo 8. cx Gallis ad Germ anos. s!rö S m ' CreäiSlt Eleâores rmpen;.- & à Papa recipmnt confirmationrm, S. Coronam, vnctionem , & gtadium. Ziccharias Primus Carolomanum Re gem priuauit Regno , qUjs erat jnutilis . Alms priuaiiir Cheldenrurru» ob teem. Adnanus Primus , Défiderium Longobardorum Rpgena depe fuit; Anus Regem Angus fubieçit tribute.* Alius priuat Regem Nauarr*: Alius Re format Regnura PortugaJl!*,&¿jf Titulum Regium* Älius cogic Vngarü Regê îre fuppetias Hicrciolimâ,côminatus depofitionem: Alexader Sçxtuspirtitus eft nouum
I
Z tum S. Pontifici», n meritò dici pòffiot f ait ) Impémòres mandatöru Pap* ë « î „ cúteres , &cohoperatoresDeiad gubernandum populum Chnftianum Scc» M& prob« hoc de iure natur* in cap. 19. quoniam corpus eft ab anima • Ergo feculari» i fpirituali ; & corpus à capite. Item de lure Diuino, Quoniam Pe n ò di ¿turn eft ; Palee oues meas : 8c non è contri* (té de Iure Pofinuo, quonix Cóftátinus hocagnofcens ,& oraneslmperatores( exceptis C ó ftá tio * luliaao Apoftatis ) vfque ad Carolú M. deindè Papse odedierut. Et finoul ex auctoritste quatuor »Conciliorum magnorum. Item quia Stephanus,* Zaccharias authomauerunt Fìpinum pro Ecclefi* defenfione • Et Adrianus tranftuüt Imperium ad Carolum magnum. Et Gregorius V.tranftulit ad Germanos. Et ornnes poftea Imperatores Germani ( excepcis Apoftatis) feruiuerunt Ecclefi*,* ipfa po„ fuit Reges, & Imperatores , prout Ecclefi* vtile fuit, & addir in cap. 18. tana» tum durabit Imperium Principibus Alemanis,quantum Romana Æcclefia,qu* » fupremum gradum in principatu tenet, Chrifti fidelibus expediens iudicauerit. » £t fubdit ;polfe mutare hoc Imperiò triplici Iure, Diuino , naturali, & pofitiuo;in duobus cafibus.vel ad fidei totius bonum.-vel ratione delictorum enorroiu iuxta leremi* prophetiam Vt euellat gentes, & Regna>deftruatq; propter de liba ; adificet 8c plantet propter bonum fidei.
Rcfponfio ad argumenta negantium fuprema ludida»; riam poreftatem Apoftolicam iupcr omnes Pricipes à Chrifto inftimtam,& confirmatio Vcritatis. Caput dedriiuratertium jf n t t t u r Chriflus dixit Pilatü fuper f t M e r e potejiaté,
D Primum. Chriftum non agnouifle Pilatura tamquara Iudicem competétem'j&rcù ait; Non haberes in me pòteftatem nifi tibi data fuiffer defuper, intelligendum effe permiffiuè vt exponit Chryfoftomus,&Cyrillus:ve! Pilatu eò fudieé fuitfe, quo erat Csfaris vicarius auftorizati à Deo Iure natur*, ficut videtur velie D. Tho. Attamen n6 ideircò erat dominus fuper Cbriftum, Q u i, quoniä erat Deus, & Meihas, dominus eràt Pilati. Sed error Pilati, quo nó cognòfcebat quis *ffet Chriflus,& putabat se Iudicem, & fuperiorem eius, de fa<äo, non de Iure, fecit illum Iudicem ; veluti si quis Iudex procul à fede Regni, inciderei in Regem , incognitum lib i, & iudicaret eum tamquam latronem, aut Iudex laicus ludicaret Clericum, nefciér quod eflet Clericus, de fa Ä o , non de iure. Sic Chriflus dimifit poteftatero Pi lato faciendi quod vellet, in ignorantia fua : qm cum interrogaffet, quid eft ve rità* , non expcäauit refponsii i Nec Pilatus capax erat negocij tanti, quamuis ChriftusiHudpr*dicaretei »nifi efiicaciffimagrati», & quali p*r vira ìpfuns rapuilfet, & fuam paflionem impedii!« » ^ ^
6DM Mi»v • avi Vjxur&us ac iiiilo nò^ Cur Vauìus Ì4pef^ tìe iure tamquam ad fuperionem -N#m adhuc non erat B. Petrus authorizatus, appellai ad Cejafit, ifà yt poilet publicum ludicium faccre, & Ecclcfia erat in herba non in ftipite, Bec inipiea. Necramei peccami Paulus appellando; fed vfus eft beneficio natui ralt/ quoomms oppreflus recurrere poteft ad quemlibet potentem auxilian in Cafil iieceffitstis : Idcircò jpfemet ait. Coa&us fum appellare ad Cafarem. Sicut hodie Ch.-iftiam fubditi Tarchwwn Regi,ad ipfum appellane* Quod camcn vetuie Paulus r. Corin. 6. vbi poteft ¿liter fie ri^ . , Sicfoluuncur alia argumenta accepts abillis Pontificibus .qui dederunt ali«ìoriratem Zmperatonbus nominanti! Papaiìi: aut alia pnuileeia;Quod propter -Ad interpefitài necefitatem, & vt tolscreotur feyfmata irà conueniebat. Nihilonunus feìripef inanet lus Regni Melisse luprà oitines mundi poteftates. Et quamuis leges ¡mul* TTsncipes tas tulennt Imperatore, & alij Principes fuper Clerum, hsc fecerunt per vfurpationem pcuftatis.non per potcftatemà Chrifto illis tradita*. Pondfices enim 4 fppe tollerane calia, quando i'ecus facerc, abfque Chriftiatiifmi ruina,fe Beffe nó vident. S ic ,& Chriftusfoluittributum:Etprofetìòomniatoleraueruntpraeter ter do\m . . , j» hirefim . & fcyfma , hoc cnim diffimulare irapoffibile eft. F Quando vero Salomon priùauir AbiatharSace dotio, fuit vfutpatio iudicij vt videtur Bellarmino. Vel potili* adimpietio proplm i?, & legis; due Sadocho, Cw Salome* Lài3 faciebat magis ad lura Ponctficatus : vt dixi in cap, i . Sed vidimus e contrà, Re- (Ut prtuaì -Abià* »cm Oziam dcpoficum fuiffe à fuinrao Sacerdote ; & fimilitèi Athalism : qui- tar Sacerdotali. tgii ji'.r.iisc 5 c o Pontif xsdhuc non habebat poti ftatem temporalem qua m ntmc habet, & \ 1 ropnetae Aaias»H elus, Helifeus, Samuel, vnxerunt Reges , Se pofuerunt, & ZetorquitMirgM cepafuerunc, non modò in iudaifrao, qui erat pro Chrifìianihnó illius tempo mentum * ri,3 : led et!ara in Damaico , qui erat gcnnlifmus, & in aiijs Regnis,vt client in Sacerdotet , (T ec/ im 5uP ^ g ^ a Ik a te m , Velut Oftienfis rcfcè fentit, fropbett depisti ce diccsnus De Moyfe autem fupenus rejfpondimus > quod crac Rext & erunt Regrm aìri . quado, érjwfucréb altos, mnmedo, :>% expomtur in Concil.Hifpal. a. Et apud Pontific. Anic. & l à onera priir.fi-. Idé: decer S. Bernard.libro fuarmn fententiarum dicens. Tres funt ; qui aflumun* ludt a fed.tiiam ht ìfur ad Sacerdotium, M oyies, Aaron,& Samuel, quod etiam dàcie eifdem quaft Genldifmo.tnTypii verbis S- ( hryfoftom.Tom. J- vbi laudai numerum Ternarium ,in ho»icui-a potefiatif P a p a li tisnuncnó raemini. 1 ù vide, vt taecatCoùarruuias. Idemdocuimus fuprà eit ciucio ; quia M „yfcs facrificat, &t ordinar Sacerdotes. Quod fieri non poteft Moyfcs, Sactrcty nifi à Sacerdote,vt patet apud Gratianum , Quia nemo dat, quod non habet. «»ira Alioquin fruftra pmiireturRexOzias. Sed vttaceat adulator, feiat effe decreta jn Conci!. Hifpal i. per Pontifices firmato, qued M cyfes & Aaron crani Sui», imi Sacerdote«; fil-j aurem Aaron Prsesbyreri. Ad tcnium nunc refpondeo. A&ionem Chrifti in foluédo tributo he fond ai Pzirefur rnur.dus : putans Euangelium fundari in Iiceotia, & inobediemia * v i v ,alibis haereticis placebat ( cum non intelligerent adhuc genres exemptioncin c le n ó le m , & lus diuinum, &r naturale, & clericatum Chriftianum) fuiffe iniiruetioncm »ve ccchnius laico »& omnibus j boni h«c tcmporalia, ne oriattn1 icandalum in Euangelio, Sed tame' deeUrauit.- quod liberi funtfiiij.quoniSClet iu Hintquafi fihjDei:laici quafìferui. Aut qinaiuntdefamilia Chrifti Princi-' pts vniucrfalis;gf ideò exempti, vt docet Hiercnym. Super Math.i f . Sc Augui « :n . Euan, q- ^7. Hate eadem verba exponcns Sotus lib- 4. de luft. Se iur. q. 8» art. r. oictr,E 3«mptionem Clericorum effe de iure diuino. lue census en tributum, quod foluitur iuxtàa:ftimationem bonorum tempbi ralium,yt habetur 1. firma .flf.de cenfib. Poftea verò ficdiétum eft, quod foiuitur vintim in fignum fubieéè/onis, dequareprshenfuseft DaUid àie Sotus liba 6, q. ar. r. Si Iofeph, in 7. de Bello Iudaico dixit fuiife Dam 'tributum dimi-* oijfic!i,quodiniixod.30. iubetur Mfibreis : quodq; fi!)i Remani Principe^ deinde viurparutu. Ergo folum H*brei tenebantur illud foluere. Ergò quando ' ............. H dl3S.it '
dixit Chriftus; Liberi flint fill;» fió intellígit Haebreos.vt expottit Picudo Theo» logus, ftd Clericos.Nd, Vel foli Haebrei tenebantur: tátum abeft vt ipfi eximan-* tu r . Èrgo Chriftus foluit non de iure »fed de fado ; vt qui nunc iunt Clerici im Imperio Turcarum, folumic tributum , licet fint liberi ; Se ità proteftemur, ve e óra A et tra Chriftus .Sed Nationis cuiuíq; Sacerdotes proprij, liberi funt iure natura:. Vttra * Hoc etiam valdè notandum, quod Chriftus foluit pro f e , & pro Petro ; non autem pro cceteris Apoftolis ; quoniana folus Petrus reprgfentat Chriftum cum omni poteftate debita Meffis ; & fufleret eadem cum Chrifto ad zdificationem Chriftianifmi, vt Patres hic adnotarunt. At contrà bmnes Laici ten entur foluere décimas Clero, ergo omnes fubiedi tgtariuctur argu flint Iure ¿ m in o . Sed ebuiat Sotus dicens. hoc eífe ius ftipendij ,& non ciomiyacntttm. nij.iuxta illud: Oigntis eft mercennarius cibo fu o . Contrà quem ego idem dici Tiecimari accep .... de tributis, quoniam donantur vt merces, ad fuftentationem Principis, & miliVio,ejt ¡tu domtnij, tum defenforum Reip. et ad finta viarum reficienda, & pontes, & muros : fi man fola merces. cut eti»m ipfe docet lib. 6. q. j- Et D. Thom. ad Rom. 13. led. 2. docet, quod fit.&ot/. Principes fufeipiunt tributum quad ftipendium fui minifterij ; ficut qui pafeit Confutano. graegem, et de latte eius edit. Nec tarnen propeerea fequitur non effe dominum ilium cui foiuitur tributum. Sed ( infuper addo ) Ius domini;,certiùs, & ma» ius fundant decim*, vt dicunt Cánones » quod Deus fibi reíeruauít decimas omnium rerum,in figtmm vniuerfalis domini;. Et hoc fapè habes in M o yfe , de in Extrauagant. Vnam Sandam. Sed vtfcciamus obmutefcere aduerfantes ConmrtcitHr Ad- Clero, prodeat Apoftolus Paulus; qui ad Hebreos demonftrat: Melchisedech futurfarm , iffe maioris au&oritatis, quàm Aaron , quoniam Aaron in lumbis Abrahae fol uit decimas Melchifedecni. Ergo no eli merces fofforis decima,fed veri domini à Deo authorizati, Se ver* poteftatis>vtaitPaulus:Non quia non habuerimus n poteftatem 8cc. Vocatur autem merces,qUatenùs Dominium chriflianum eft la bor, & opus, vt diximus in prioribus capitulis &c. Ad Quartum Refponderous, quod S. Petrus docens, vt Garns fubiedi omni A n , ctquomodo human* cr*atur*,fiue R egi, fiuè ducibus. & .c. Non ponit clericis fubiedioné, fed commendai humilirattna ; alioquìn oporteret etiam fubditum effe cuilibec Petrus fübijett cloacario de iure jcumdicat, Omni cr*atur*. Item hoc intelligi de fa d o , & JClericos. non de iure, quando adhuc Ecclefia non erat audorizata, nec debebat Principu ira irritari contrà nafcencem euangelicam fidem, fed dare etiam pallium petenti tunicam, vt Chriftus admenuit. fjt- A d Autoritä Idem dicendum e ft, quando Paulus ¿ubet folui tributa Principibus, & orane rem Apoß. Rom, animarti fubditam effe fubümioribus poteftatibus; licet addat; Qui poreftati reGftitjfibi damnationera acquirit. **• Sed ex his audoritatibus abud non elicitur, nifi quod quilibet fuo fit fubdi9) tus Superiori ; alioquìn Etrufci deberent obedire Regi Hyfpanorum ; curai fic fublimior poteftas Regia , quam Duci* Etruri*. Et quoniam Clerici non funt fubditi laico Principi: ergo per Apoftoli verba,ncque ad tributum, ñeque ad fubiedionem foecula ribus adiguntur. Ità etiam Interpretandus eft Chrifoft. cü dicit ; Nullum Prophetara,am Euágeliftam eximi ab obedientia fuperioris poteftatis, hoc eft, legitimé, ac propri?. Quandoquidem ipfe Chryfoftoenus nunquam obediujt Principibuj laicis ; & mortuus eft in exilio, potius quàm Imperatori, & Imperatrici morem gereret. N*c ad Synodum voiuit inimicorura venire Epifcoporum, vocarus ab Impera tore,cernens effe contrà ius , fúpponere fe iudicio raanifeftorum inimicorum, fponte venditorum laici voluntan. Ac fi vis fiat in verbis Apoftoli ,Omnis ani ma fubümioribus poteftatibus frc. Sequi tur contrà eos, Quod cum non fit in mundo poteftas fublimior Papali, oportet omnes ei fubiedos effe Principes, & vaffallos eorú : fimulq; tributum debere. Ec hos redé fequitur, Sc omninò, cui «tiara íupponimusEuangelift.is>&PropherascumChryfoftcmo . Pra;terea_» Chryíoftomus in Babilam.redé probat,Dominium mundi plus ad Sacerdote», quam %
qùam id Impefitares p a tin i» ; & nönfolöm Episcopo* It*d raSnltbos melted res «fle Regibus vbique oftendit iure nature, & dmino ì quod etiam S. Martin nus in menfa maximi Imperatori* declarauìt. Ad D.Thomam dieimus. quod quarauis ipfc dicarexemptioneßi.ClericorG Ad imhortÙH§ effe de iure humano ; non tarnen negat quin etiam fit de iure natura, & diuino, $. f forné. ve apparet ex hiftorijs Chriftianis, Se Haebnicis, ©entilibus, & ;c x alijjJ libri» V" ' ' eiuidem D. Thora? : pr*fertìm de Regimine Principum ; Quin non modo eXW muntur tributis Sacerdotes in lege R o m . Sc ^Egyptiorum, & Iudeorum , & 1 , * •'* Xaponenfium, Se Americanorum, & Medunttarum, & Arabum , 8c »tthyopG, ied etiam aluntur publico ftipendio, Sc decimis. fit lofeph fubiecit Pharaoni omnem terram Aegypti,prater Sacerdotalem. Et has Hiitorias adducit S. T h e. in commento eiufdera contextus Rom.* 13. probando effe de iure natura exéptionem Clericorum >Sc Principe* feeculares hoc iliis dediffe propter «quitted ( inquit} naturalem, Sc diuinam, non ex propria tantum lege pofitiua. Lcgatur V. Thomas ibi ad cap. 1$. led. 2. Ergò fiat firmamentum in naturali iure » Sc Diuino. Qu is enim fubijeiat fpiritualia temporalibus ,8c animare corpori » ScDeos hominibus ? Plato, & A riit idem teftantur, 8c omnes. Scc. Praterea ipfemet D. Thomas. in opufc. 20. de Rcgim. Princ. cap. 18.19. Sc 10. probat Papamhabere poteftaté in téporalibus, & ipiritualibusfiypomnes Regester* < r* de iure naturali ; quo corpori imperat anima, : Sc de iure Diuino» quo dici- , tur Petro, PafceouesmeaS; Sede iure politi uo,vtpatet in praxi ex tempore Conftantini, vfque ad nos ; quoniam Temper Papa pofuit, St depofuit Reges » dedit titulos ,Sc abftulit ; idem docet. », dift, vlt. in vltimis verbis; irera 4- fern tentiarfi dift.. ■ . buie dottrini conformiter. quod notauimus contra negante* opufc. 20.efifeD.Thomse .idemque eiusdifcipulusB.Auguftin*Ancon-docet üb. de pooftate Papa. Sc Egidius Columns cödifcipulus ; cui adferibunt opufc, 20. S. T h o ra*. AdQuintum; Cum dicunt, Chriftumnoluilfe iudicare de Temporalibus, |£. Cur chriflus fed rogatura vt dtuideret inter fratres h*reditatem , dixiflfe. Q uii me conftituit B0/Wl{ indicare, iudicem fuper vos l Ex quo inferiret non miifum effe à Patre ad iudicandum ,M ¿e bsreditate. seccularia,fedfolumadprxdicandum fpiritualia, Sc forcè iudicandum. Ego refpondeo, quod Chriftusadhuc non capelhuerat dominium illud téporale ,qtf acquifiuir iure redemptionis per mortem. Vndè non erat antiquata lex Moyfi, Cvnflus efl aere »ec promulgata Chriftiana,necauäoii2aca vfq; ad illudpunétum , cum dixit , Index omnium m Confumatum eft: ficut txponunt omttcs Theologi. Ergò cum per legem iudi- omnibus controller candum eilet, recufauit Iudiciura veteris legis, non autem nou* ;.fed tn. fubito fil'f* fubiunxic Confilium Euangelictim mueni requirenti indicium legale , dicens ; >* Non confifterefceliciratem in poifeiüone mult* fubftantis; & oftendic quim_a « alienum erat iudicium Ch^ifti abeo, qbodiuuenis illerequirebat • ;Nam Cbri<\ a ftus venerat non diuidere fubftantias förtun*, ied Tacere omnia communia,ficut apparet in fua Reip- conftituta in communitate fimili Socraticas,tefte S. Cleméte; ScPhilonc, Sc S. Luca. Dinifio »utero faftaeft inter Chrißianos,eondifcettdendo iroperfeöis ; fed remanfit Communitas in Clero,Sc monaehis, Sc perfefiionem profirentibus fratribus. Praterca quando qUidaroalius dixit ad lefum.- Magifter bone.Scc. Refpon- Conßrmtlio Re/£, dit, Iefus: Nemo bonus nifi folus Deus, quid me vocas bone. 8cc. Itaquè reterquetur avgfa polfet et quifpiam negare quod Chnftus lit bonus , aüt quod fit Deus proprer h*c verba, vtfacitMachometus,h?cipfa allegando.'a b f it .S ic ,e g o in q u a , -i-> quod cadere ratione refpondit Chriftus, alteri interroganti : Qtiis me conftituit iudicem. Quali dicere vellct quod prius deberet agnofci.quod ipfle eilet Mef- CmjtUS 1X4 « pr, fias ; nam tunc ftatim manifeftum erat ex fcripturis, & expeaationibus, quod ratio, .1$ jpfe effet Deus, & hom o, Sc R e x & iudex viuorum , 6c mortuorum , huic interroganti .*I!!i vero alteri, qnòd bonus abfolutè, 6c fimplieitèr . Et vt talem COgnOuerunt ipfum Apoftoli ; Se ideò vocant eum abfquc reprf henlione iudicc ~ Ü 2, viuorum,
viaorum >& raórtúórum i & Deiun. lusijcac quidem vitio* mine per Vicaríés 5 íQortuos veró per ie in iudiciovmuerfali. Hoc autem notum erat in Prophetia vbi fcriptum legebant: Vocabitur Deus fords, Princeps pacis &c. £t faciec iudicium, Sc íuftitiam in tern. See, Quod iudicium poft mortem obtinuit,qua» „ do etiam dixit .*Data eft mihi omnis poteftas in Casio, & in terra, Sc dixit Pe„ tro j Pafce cues meas. 6c Ifaias j j . Stabit in excelfo , & implebic Syon iudicio, 3. ex Jfsiai & Iuftjtia See. Roma interprxtatur excelfura Haebraicé: , vt videas omnia á fpi,, ritu fitn&o quoq; pa&o pr*di(9 :i . E tln 16 .poftquaol dixit. Emitte agnum 4. E x Jfaio „ D am n)*, Dominatorem Terr* & e. Sequitur. Praeparabirur in mifericordia fo„ hum ; 8i fedebit fuper illud in vericate; & in tabernáculo Dauid, ludicans, 8c „ reddens velocitdr quod iuftum eft & c. ................................... Et alibi: Omnem linguam contradicemem tibi in iudicio iudicabis • bgc eft Ex lfaia » h*reditas feruoruin Domini & c. Et alibi: ludicabunt fandi nationes, & dominabuntur populis. & c. Hoc do £. E x D m d minium non eft port vniueriale iudicium; quoniam tunc folus Deus erit omnia in omnibus:» Sc jpft fiiius fubieótus erit ei, qui fubjecit fibi omnia, dixit Apoft. 1. Cor. 15.fed intelligitur in Regno Meffis >vtdidum e ft: quoniam» & íudiciü gt. ad obieft. finale fubitofiet&c. Et licet dixerit lefus.Non venit fiiius hominis vt iudicec mundu, vt fed falue» 7 . Ex Euang. „ tur mundus per ipfum ■■ tamen dixit quGq; Pater omne iudicium dedit filio. Et Eetorquetwr *Ar-„ non intelligitur de vitimo cantüm iudicio in fine foeculi, fed de orani, & Tem per . Quoniam in tabernáculo Dauid á Prophetis ponitur, (ideft in Ecclefia) vt gnmentum dominator» Iudex,in qua;Quia tradidit anima fuam, videbit femen longasuum *> fuper terram; vti dixit Ifaias. & Dauid ait iludicabit pauperes Populi, & ftlt -Ex Pant'd, uos faciet filios pauperum , 3c humiliabit calumimatorero . &c.exvfuris ,8c iniquitate redimet animas eorum. Hoc in pfalm. J i Qui incipit. Deus iudituum Regida. See. vc de iudicio etiam temporal] intelligas. .Arg.retorquetur, , cium 1 At fi adhuc verba ilia, Non vt iudicet mundum, in litem adducuntur-'tunc „ opus eflet etiam tollerre tribunal Ecclefiafticum, ne dum temporale Epifj, copis.Quod timen Apoftoliretinuerunttamquam áChriftoinftitutum »dicéte „ Paulo ad Tim . Aecufationtm Praibyteri nonaccipias nifi in duobus autho9 ex ^4poft, „ ribus teftibtis. &c.fed vt etiam videas, quód caufas quoq; temporales iudicet i.Cor.tf, Apoftolicus ludex , dicit ad Corint. Saecularia iudicia fi habetis, illos conftituite ad iudictodum & c, Deinde ?.dmonee eos >vt faciant iudicem>qui fic íapientiflin mus in Ecclffia , & demonflrar,quod iudjcia fcecularia pertinent ad ludicem Ecclefiafticum >& ionge ffiagis . An nefritis quód Angelos iudicabimus; .. quanto magis fta fcecularia ? 8cc Quid chrius? . . . . . Ergo non venit fiiius D ei, vt Iudicet mundum, hoc eft , vt faciat iudicium Ri. Vera ad Jir gum.Vrincipale. finale1, ad quod vemurus eft in fine fscuiorum , fed temporale.» quod dirigir homines ad bene viuencum, ipfebené inftituit in Eccleíia>& fubftulit iudicium „ iniuftum ,& temerarium:Noliteludicare, & non iudicabimini, fed poftea ad- _ ,, dit: Quod iuftum eft indicate. Nefcio ergo quid infaniant Theologantes noftrt in littera fine fpiricu,& fine littera. Ex bis rarionibus, & teiliraonjs diuinls, pallm eft audax ftultitia Pfeudo fttCatra as,qui dr- Theologi, aflerentis poreftarem apoftolicam non extendi nifi fuperpeccata cunt ^ipoflolúYxm foluendi, & ligandi, See. Quoniam fi peccauerit in te fratertuus See. E t quia autoriuttm aiitoriuiem efle Chriftus dicens .• Data eft mihi omnis poteftas, Statim insúmame, Sc dixit: Acfolwn fuper pcc- cipite fpiritum fanftum; Sc quorum remiferitis peccata. See. £t fic dedit illara Petro: Sc coeteris. . . . - . catauj 'jW /Vy Ad quod Refpondeo, hsne effe diffimulatam ignorantiam; quoniam G ipfie voluiffet bene !cgereau<aoritatem, quam Prophefa; tribuunt M effif, & Regno 8t-‘ ' eius, inueniftet earn fpiritualem, Sc temporalem, & vniuerfajern, vt^atet cx> d iS is. Sed proculdubio poteftas rcmitttndi peccata eft cmnium m axim ^ atS<ratio. Ifaias
r~2
«àtqÿ indudiî alias omnèi ;
Ci
fed ëxphm èli Pétri aüâoritâs fuper omncs Hepeu'o difformi Apoftolos in fuperioribus Capitulis, &quomodo Chriftus dédit illi no- pro anfhritate ■ men Petr® fibi proprîUm, & fecit ipfum fundamentum. Et quodcumq; liga- 'pétri, -ueris. &c. Et poftea feprfura: Pafee oues meas, quoniam diligis plus his- Ergô ipfi qui non tantum diligunt.non tantam iurisdi&ionem pafcendi accipiunt & c. ,Ér quod ad paicendumrequiritur dodrina, fed non modà Phylofophorum mo- ; « >fed dodrina audorizata more legislatorum ; & ad legem rcquiritur diredi» t « a, & cœrcitiua, poteftaa. ergo & c. Detndè dico, quod fi hommes non peccarent, fufficeret pars diredi'ua , vt a .IW j.*1 ait S, Gregor.Papa .Quod fi Epifcopinon errarent, ipfe non exercerar fuper cos iuthoritatem. Sed quoniam inotnni negocio humano accidit peccatum, fuper omnia exrenditur poteftas Apoflolica. Quando tamen vis etiam iJfam li mitare per gioflam hanc .Super peccatum .&e. vera Dominatio ell leges dare, Aifacere homines piobos pi asceptis Tandis ; fed poftei contrà tranfgreflores neceffarium eft flagellum vt contra beftias • Et quidem ii totam naturar» confi- 'N oti e x ptylofiQ deres ;voluptate ,& dolore adiguntur omnia ad finem suum . Sic aedimus pro- pbia. pter famèm, & deledàtionem : fic vtimur venere, : fic elementi congrediuatur ad faeienda fecunda enfia, ergo quinegat in leelefia temporale»! potè- m aitar, .ftatem.detruncat auàorem naturse. , In principio Eeclefi* ludicabatur aliquandò palàm depeccatis:, 8c fiebat de aliquibus confefio publica, telle Nicephoro ; fed in Eccleiìa Romana confeflio ' '' «' , generalitèr adhuc durât publics, p»rticularis vero fecreta, & hoc quidem So. , crates, iapientii&mus Philofopht rum defideiabat in fua R ep.vt videli- *" te£ttatHr* cet quicumq; peccaret, nqn txpedatis teftibus, & accufatoribus c o g e n t i - * u" ,no mart,re‘ bus. fponté ad Iudicem iret, & confiteretur dcli&um, & daret pxnam , & non per vim ficut Bruta »tefte Platone in G orgia. Sed deinde erubelcentia peccatorum traxit Chriftianos ad confefiìonem fecreta m , infecreto tribunali : vnde videtur poteftas Sacerdotalis imminuta iftis Theologis venu ndatis : cura tamen Apoftoli publicè peccanibus, iubeat pcenam publicam,* iecretò. fecretam Ergo eadem poteftas extenditur ad Vtrumq; & infuper ad abfoluendum . E t h*e eli fuprema poteftas Apoftolica . Item Pnneipes laici puniunt ad vindidam : Ecclefia vero ad medelam* vt Socrates > & Plato volebant ; quoniam peccata fada . non poifunt in fid a fieri ; fed vt peccator , & altj exemplo eius non peccent , exigitur publica poena . Præterea; Principes Ilici non pofifunt homines 1 peccato abfoluere, nec de& clarare abfolutos coram Deo . Hanc audoritatem habenc Sacerdote* , qu® diurna eft res ; vndè patet eflfè eos mediatores inter Deum , & ho mines • Ergo precedere omnes . Nec quia hoc habent , vt proprijlfimum , excluduntur à reîiquisiüdicijs liicis , (¡cuti neque quia Rex tra* d at confilia Regni maxima , caret poteftate Iudicum minorum , qui trac tant minima , fed prçcedit , & prahabet , & includit ; Se vt diete Am -; bros . Nulla poteftas temporalis poteft illi comparati ; Se Bafiliis Impe> r. „ ,, . perator in 8, Concil . Nos . ait , non polTumus acquari Sacerdoti : ficut " j nec Ouis Pallori vnquam , Idem confeffus ell Conftantinus , Sc Carolus ’» Cottjia, Magnus . Ergo cum fit Sacerdos iudex fuper peccata , Se fuper occulti, occulté , & fuper manifefta, manifellè, vt cçteri timorem habent , ficut dixit Apoft. Imò. & vfus ell contra incdluofum Corinthium . Ex quo etiam eli iudex peccati , & mediator inter Deum , & hominem ; fequitur , quod poteftas eius fuperemineat omnibus ; & quod quando erraC Imperator.vel alius Princeps,poifit reprxhendereeum in publico,aut in fecreto, iuxta códidoné peccati.ficut fecit Ambrofius,& Chryfcft. acPótifices plurimi. Imòi^c Ber. Abbas in Comité Tholofanfj. Ac qiwdo Principes factfit àlios queq; /
L.v.
»peccare
-V'W»*?
j,
Tapa omnia potefi Momodo u m v lof
fatur ab j i f o M o . % Car x r J z f Cor‘. u h , „
feccare 3& populos Dei vexant facinoribus eriormibüs/ & Tyranide, pote# *o» ciftigare ficut Paftor oues, & correâione priùs.âtquegladio deindc ,-vc Pontifi-i ces Romani f*pe fccerunt ; aboquïti oues non eilet« fut» Paftorc . Vt aucem-» Î ioflethoc faceiefummus Sacerdos;nceefle erat dit habere poceftatcm vniuerii~ cm abfoluram in Spiritualibus,& temporalibus ; cum ChriAtis fit fufficiens îegislator ,£rgô quando dixit ; Quodcumque folueris, & ligauens fuper terrain» eric . Scc, & P»fee oues &c> omnem poteftatem contulit Petro , quæ requireba«! tur ad regimen vniuerfi, & condendi leges, & sbrogartdi, & ponendi, & deponendi Principes, vtdocet S. Thomas.Et quidem hoc neceflfarium eft ad aedificationem corporis Chrifli; ficut de Meffia prædixerat Hieremias ; Vt euellas » & deftruas ? édifices, & plantes. Et prophecatam eft de poteftate A poftolica-» vniucrftlitèr, & vniuerfalitèr ipfatn Chnftus protulit. Quodcnmq; folueris > & c . & Pafce* &c» Nihilominus Theolgi noftri adduot tot gloiTas,quibus incarné prebent anfam ad diminuendum, & particuiarizandum earn, & diuidendurn_j> vnitatem Ecclefi*, & prçbendam licentiam cuiiibet faciendi vt liber ; & facili taient infidelibus deftruendi penicüs popuium O e i, parcat Deus tantp ftultiti*, & impietati • Vera igitur glofla nô eft ilia, D ireâè , &r Indireâé ; ntque L y fuper peccatü nequè L y Spintualiter ,& téporalitèr: nec paftoralitêr, & non Monarchicè -, fed quâ attulit Apoftolus Paulus fie : Oronia poffamus ad ædificationem » nihil pofluraus ad deftruâionem : Et omnia pofsuïîiusproveritate: nilùl poflumus contrà veritatem • & c . Et h*c gloffa non minuit, nec limitât, fednobilitàt,& EuangelicatApofto* licam poteftatem, fi reété ' inij>icias,
.
I
K
Ä
|
|
;;
P
•:n -
Dupiiccm gloifam Apoftoli ilfomra Verbonim» Papa Omnia poccft, veracifsimam eflc, ac omnibus pncferendam. v
APPENDIX.
ai.:
^ B 1 1 C I T mihi quidam errori* notam, propterea qtsoé fecerim Papani Dominum in temporalibus >acfpiritualibus, d ireôë. Reipondeo hoc verum eife ; & contrarimi! aflerere in fpiritualibus, eft hatreiis ; in temporalibus ve lò error in Pyhlofophia,qui facile parif erroram in Théo* logica politia. Nâ idem quod ego. fcripfic D. Thom .in 4 » fent. dift: io. art. a.q. *. Vz. Papa habet plenitudinem 5 poteftatis in fpiritualibus, & temporalibus : à quo omnis }J . _ __ »lia poteftas depend« . Et ideò ( ait ) eft R ex, & Steer- )} d o s. Item in 2. fent- d. 43. in q. vltimò addita expofitioni textus ait S. Thom . n quod nugis obediendum eft in fpiritualibus Prelato, fle in Ciuilibus Principi. n nifi forte poteftatifpirituali,etiam fccculam poteftas coniungatur, ficut in Pa-,w p», qui vtriufq; poteftatisapicem habet,fcilic«t ipiritualis, & fcecularis i hoc „ ¿jfponente, qui eft Sacerdos in sternum fecundum ordinem Melthifedech.Rex M R cgu m .& dominus dominantium, cuius poteftas non auferetur,& regnum-» „ non corrumpetur in fœcula fceculorum . Amen. Idem docet in opufc.20. Iib. n q. cap. ao. 18. 19. et probat, quod non folum in fpiritualibus, yti quidam voîebar ; duplici ex ratione/Prìmò quia ficut corpus ab anima, ità Principes laicià Papa, qui regit animas dependere debent. x .° exvfu .N am Conftantinus non dédit fed ceffit Imperium Sylueftro Pap* : Et Papa fecit Carolum magna ïraperstorem, eiufq; fucceffores in Occidente. Probat etiam quod Imperatores Graci antequam Scysmatici effent, omnes obediebant Papa:. Item cap. 14* ibidem probat, quod quilibet Rex Chriftianas tenétur fubijei Papa, ficuti C hrifto, cui data eft omnis poteftas in Cœlo, & in terra. Etin cap? Triplici iure probat;Dominium iflud Pap* fuper omnes Reges,Vz. Diurno, Naturali,& Pofitiuo, vti probat vfusshæcD. Thomas. Quapropter Ego in Thomiftai um choro, no pomi affentire dicennbus.quod ^ îndireôé Papa habet poteftatem fuper laicos Reges,etiam in temporalibus fed dixi, Secondario in temporalibus fin fpiritualibus verô principality, vt vid«ur docere Bernard, primo de Confid.ad Eugen. & D. Thom: Nam ait Si anima dominatur corpori naturalitèr, & corpus eft propter animarti, " na temporalia propter corpus : Papa, qui dominatur fpiritualibus » , . per Religione principalitèr, multò mugis corporibtis, & extemis bo oinatis dircâè.Hac côfequentia ïmoeratorem, & accipit ab Apoft, 1. Corinti il quanto magis faecularia^ \ Et qtiidem-> dices m Eccidi». Porrò G bona temporali! non fnbijcerentur corp , Se corpus anim* , Papa non heberet Dominium dire&um fi^ut net
“
-
'.
C*1uì»
Cçluifc bab'ët direäum in humanàm méntemproptérea quod babeé tñ Corpui ab eo giibernatum; fed indireäum : non en un mens corpori fubordirutur . ‘si» militer feruus habet tus indire<âè in dpmimmi fuum , qmtenùs fcilicqr petendi alimentay & dreMím.fáftomnfc.Yód'atmnem .'Et RstX'Hÿfpaniàrum habet xioftiinium indireäum fupei; Cardii^lem ©ranuelam Prorepra Neapo%qum ,•quatenus eft Rex Niè^plitanorum yidèinq; dicitrtus de alijs Principibus, op¿u P r * v latorum in temporali regimine vuyolentium . Quiproter licet benè torfan intelligat Bellarmm : non tarnen loquitur benè ad mentera D.Thoms.nec ex vocabulorum congruenti fignificatione. Idem D. Thomas $. com. Gent. cap. 84, vfq; ad 89. docet,quod Cœlunvagùin forpus per fe; ¡n potentias orgánicas per accidens ; quia informât corpiîs >in intelleäum w o inderedè, quoniam nul \ îius corporis eft a<äus, vt dicitetiá Ariftotiles. Si Ergoindoârina Thomiftic* dicerera, qu©d Papa indire&è doüîmatur laids in temporalibus, & folumdireété in Spirituàlibus,faceré ilium dominum,non per fe,nec per accidens, fed Ion« gè minus ; Sicut Cçlum fuper intelleftum, in quem nihil poteft, nifi quatenûs miniftrat vitam corpori, in quod corpus Cœlum poteft .• & fie Principes laici posent tx hoc dici Papa meJiores¿fifcUt iùtelleâus Cælo melîor eft . E t qüonia audiui Sixturn V Pontificem Maximum,bubarffe in animo prohibcrc libros aû* thoris fatis aoti, extenuantes per ly lndiréâcpotentiam Pap^maximè cum viderim quendam ïheologum Vénetos ad £.yfmjtafolhcitantém eontrà Patluqï'V. adquèm mifi hunchbrum cóptrailliira, abvteñtem ‘authdritate Béllirmini contra Papam : Ego voîpi inh§rees S . Thom * dicenti t Secundario. Et Apoftolo z-Çoj-, 10.& 1 ^-dicentijSehabereomnsra poteftatemad aedificationo, non ad deftruâinem. E t iterum omnia poflumus pro verdate ; níh.l contas veritatera. C Iftçdüç funtigloiT* verèapoftolicE.) ■ Et propterea probaui fortiffimis rationibusex veteri, & nouo Teftamento* haoc boteftatem vniuerfaleia cum D, Tom . ex illo cextu. Data eft mihi omnis poteftas&c. M atth.i8< Ergo R egia, & Saeerdotslis, quia fecundom ordmtni Milchifedech, qui fuit R e x , & Secerdos. Pfalm a 109. item Paternalis, quia pater futuriiœculi. Ifai^g. IcemOeconomica: quia conftiuiit ilium Dominus fuper farniliam fuam_à,‘ Matth. 24. jj Item mariralis, quia fpenfus Ecclefiæ loan . M Item cum vtroq; gladio »altero ex femore iuxta Pfaîra. 44. quod eft Epitha-3 t) lamiura ad fponsumEceleiSæ, Accingere gladio tuo fuper femur tuum potentiffim e. Altero ex ore. in Apocalypsrprimo. EX ore eiuspendebat gladius ex vtraq;parte acutus Et iterü habebat feripm in fœmere(gladjjs icilicet materialis) R ex R?gfi,& Dominus Dominantiü. Sic Rogerius Rex in capulo enfis id fi mur fcriptum gerebat. Appulus, et Calaber, Siculus mihi feruit, & Afsr. & probaui, quod has poteftates omnes habuit à Chrifto, vt fit fcfficiens t & non diminutos Ogres, & Princeps mundi, ficuti docet Bernard. & Canonizatur h ic doôrina per Bonifie. 8. in extrauag. vnam Sanâam , ità vt contraria, quàm défendit Cenfor, fapiat hærefim; & hune eflfe fenfum Ecclefi* Sanéiæ, & D. T hom s , quem ego teneo, demoftrat Auguftinus Anconitanus,quidiftípulus S. ThomaeParifijS fuit vnà cum Aegydio Cardinsli \ im iliter Auguftiniano, in bbris de Poteftate Papr per totom : ne dnm ipfe D. •> ' •i Thom , in 2. & in 4. feil« rentiarum.
1
*> 1 i l .. ’
Omnia
^— '
Omnia Regna mudi, Spirituali*,ac tcmp®ralia,inftituta ette à Chrifto Dco: Etpoft incaroationcm,Pontificiam pott» ftatcm Apoftolicam fuperpciìcam fuper omnia Regna-» • mudi, no ve dia auicrret, & collcrrc, fed vniret, & cotti-
gerct,& reformaret,* quatenùs opus tifa,ad scdificationé Chnlhanismi ponerer, &c deponcret: Etomncs potevate* dependere ab illa, nona Rcpub. prmcipalirèr: Et de com municate Reip. Xpians ctiam in temporahbus:Et Regib* *•'. ^cPcndcntiam fui, & populorum à sùmo Sacerdòce in coritroucr fìis nafeentibus inter populos,ac Reges ; & inter Reges,Se Reges $quam à Rep. vcl parlamento ludiciu expestare, aut a quocumq; alio tribunali : ve praxis dcmonitrac. ' ■■ r Caput Dccimumquarcum.
Mire
in/1
in:m
•>. ‘.1.*1 k • Í* ■
t 4t iv .. h
.1 C E B A M T ìjdem TheoIogi,auiäoritatem Principun»
* f? ? li¿ Ir,Hv#
non dependeré à Deo immediati, iìcut Papali* iure diui5 ° i fe<i mediante iure naturili, dato Reip. ad feipiaxn cóP;ruandam Ergo dipendere immediatè i Rep» qu* potèRitetn habet regendi fe; quara confert Principi per cleaion em , deinde largitur eam poftens per fucccflionem » ptoùt cuilibet Natiuni. Sed nunc noi ■ nr à principio f *placuit ---- * .»wvtlMjlJW nuil non poise Kcmp.aafcrrePrincipibuscoIIatiia poteft*tem>ni6 -»'* cumfucrnic I yranni. Poffe quoq;eos per emptionem,aut uiltum beIJum,ahena Regna occupare : fed nullatenus dependere 4 Papa, fed ioii;iTi vbi deuianr á tramite,poffe £ Pap* corrigi ,nec ab eis ad Papan* ^ppejjari fli% Qnui Couarruuiasafferit, Papam ¡n temporalibus á Rege de- Vide fy-tdCouifponiere , ftpiq; etism m fpintualibus, ficut Aaron i m oyfe: tflu k ,S*cerdo- m m o d freyfes tíum , & Pjüyjpatum diGun&is dignitates; fed priuilegío laiccyrum %Clericos erat fummut cerdos in cap. i j . dt mínia qu*dam po&dere ;& Pfeudoteologus txempcionem tributorum , & Ü in cap . . . f .n • .Nim ira fibi vidctur d icerep . T hom as: & primi Imperatorcs déciaraffe. Q ? onis domimrS N 4m , « Imperium Lucum fiíndatum erat anté Chrifti aduentum*. ^ titulur fit à /apienContra pr*f?.t as omnes opiniones,demonftritum eft in pr*cedentibqs ferino* nibus , k gnurn M.. íÍÍ£ vnum eíTe, vnumq; habere caput, Dominium omnium iw D t i X f r a c f it ¡n e w V ic v io . jn tetnporalibus, & in Spintualibus, & omnes Domioorum títulos» filié eleiSio- a Dei* Vicari c emprionis, fiué iufti belli, i Papa dependeré, vl Chrifti TP fitto ex eo quoti Primó Qupniam Chriftus eft verbum Dei, Sapientia, & Ratio eterna. Ergo Vicarius efl Xpi eiiam in lege nitijr*,omne$ Dominioruin tituli rationales, pendent 4 Chrifto, D e i, ocm potem Ratione,« Sapientia prima, qug dixit: Per me Reges regnant See. & Data eft 4 beñtis iure creante Domino pouitas vtibis & c. Porro bgc Ratio , cum incarnatur condefcendens & w eR c d fp tim f nobis, quibus erat in*ccesfibiIis,non amifít Dominium, quod habebat, fed iure ,, Trou t , redemptionis adauxit. H c enim hum ilitas magna magna;non minuit Miicftatem, n Sap, 6. lumilitas I »R
64 *
í n*tì(h
9x y * ìs Ex tornii Ex Ezctb. Bx Io ti*
Bx oppofilit. Ex Vnitate capitis 4k*fpoß Bphcí.
SM - Ex legis uxiute.
Be 4. Ex fiiifiute Jesus opitiísicuml
Be. r Ex rettone bjitodi «um * : ■ tÉ£| i iA " v» .m ' K ' à wn Vi*. : ", '.iwi itti Vr;tf -i K'V>!r A .«
ait .$ Leo ; Ergò veriùs Se manifeftiùs,& magis depend« I ChriAo nòne amate pott Aas, quàm ante inearnationé.-Sicut ipfe dixit: Data eft mihi omnis pote Aas in G ela, & in terra. Matth*.*8. £t D- Thom. dedarat opufe. 20. lib. 3. Idcircè curo Petrus huius incarnato Sapienti fa&usfit Vicarius, eccepii orones pote« Bates, qua* illa hebtbat, ötquibus opus erat ad hominum gubernationi iuxtì typii Hyeremi*. Vt euellat, & deAruat, fdificet, Sc plantet, Se reforoet ; Alio« quin non effet Regnum fufliciens, & vniuerfalc . Palàm autero eft.quod Chriftus femper in vnraerfali dat henc poteAarem, dicens, Pafcc &c. Confirma Sic. Quodcumq; & c. Ergo orones muli dependent ab illa Petri audoritate ; quae eft Dei. Et proiedò nifi ità forct, ntq; corrigere poflet humanas poteAates Pe trus» propter eafdem aduerfariorum rationes, quod nohrat; Ergo feipfos deft munt . . . At fi prophetias contuearc ( Erit radix lefle ,quae exurgec regere gentes; fuper ipfrm coptincbunt Reges os fuum- &c.Dominabitur à mari vfque ad mare, Scc. Adorabunt eum orane* Reges terr*,cmnes gentes feruicnt ci &c- Si Rrget eos in virga ferrea ; See. Se Reges miniftrabunt tibi &c* Et erit Rex Imperans omnibus vnus. dee. Se Gauoebunt in ea orones Reges, & adorabunt Regtm lfrael Sec. aliafque innúmeras prophetias in fuperioribus Capitulis appofitas ) ben?quidem intdligesomnes titubi? dòrainabtium,rationalitér pendere ab ipfiUS Melfi* dominio ; & cmnes potrflates, à fua prima poteAatc, cui auctJk tftin C *lo , & in terra,infuper merito pafiìonis, vt ipfe teftatur « ' Dicere quod Poteftatcs human* dependent à Rep.eft quidà Peripateticifmus» quo no i labef:d<ti legift* mcl;ùs fentiunt. acloquuntur, quam aliqui Thcologi.Nam Rcfp. C hnftiana habet vnum modo caput,ex quo totum corpus compaÄum Sec. vt ait Apoft. Ergo cmnes poteAates pendent ab hoc capite »nifi fit monArum ; & hoc probauic ctiam Ar, A. 12. mctaphyfice. It?m D. 1 ho. in 3.de Reg. Prin. propter hanc ipiàtn rationem docer cmnes Príncipes dependere à Papa,& nó è córra,^uonià Papa à Deo habet poteftitem;3c Principes ì Rep.qu* iD e o Papaèfuhiicitur. Iterò-n. h*c Rtfpublieà legem habet à ChriAo. Nulla autem lex eA inter ChriAianos nifi Euangeltca. Ergò omnis eied io, fucceflìo, emptio, ius bellicu, regulari debet per Euangelium . Cuius cum papa fit miniAer primus, erit,Ac ipfe Dominus, norma, ä iudex .omnium regiminum ChriÄianrrü. Etauamuis reperiantur alia leges Ciuiles, Se Pragmatic* ; h$ non Aant ficut pendente* ab alio capite antè Mtfliam incarnatum , fed in quantum approbantur à IVleflia, & Vicario eius ; vel filtern permittuntur, donee cuacuauent omnes Prinopatus^ Se PoteAates. Porrò fi opinantes contrariè, non confiderant ChriAum tanquàm Deum hu-’ manatutn.df tamquam pi imam Rationem Archite&ricem omnium legum»fed tamquàm hominem fe&arium, particuliris domini) inAitutorem, & non yniuerfalis ; & coàrccantipfum reguiis AriAotelis ,qui non agnouit prouidentiaia D e i, nec futurum faeculum , nec virtutem Rcligionis, nec regnum vniuerfale* quod fibi videtur impoflibile ; Q uo igitur pado redè iudicàre queamjquifius« modi praiudieijs funt imbuti ? Propterei in V . Synodo cap. 4. damnantur qui dicunt cum Mopfue Steno » ChriAianoj dici ì ChriAo, fi. ut Platonici à Platone . AA hoc non petti! damm ri feiundum vocem:Re veri .n. fic cicuntunSed damnarurfecundum nnuai quatenùs ChriAus inteiligitur p hanc denominationem.ità Principes explicitprú m ‘dòChriAianorum ,quòd non omnium Nationum ,& Principum, Se /.egum vniuerfalitér VincerCh-iAianos folum Principes limitatus ad fpirituaiia* ex c rtis modistficut Plato folis Platonicis tA Magi Aer; multò ergò magis damnatur, qui fubiicit ChriAum teroporalibus Principibus, Se per confequcns V isanum cius eifdsm. 14
Nie
* 7
---- r--------------- o------------au cuaogeucs, «utngeuum entra . cotitmetlegemnatur* puraro additi* folum Sacramenti*, vt pofllmu* *f* **1 feruare ; >Quod edàm docet Sotus lib. p .° & z. «cura O. Thoro.- & GraWan. lur* «hft. prima ex ceftmionio Isidori, & Hieronymi , & Auguftmi lib i di Ver* « Religione, & omnes proccres Ecclefia;. . ,tf. ex xmuerfalitti, Item Chriftus non eft legislator partialis, fed vniuerfalis, ergo totìui nature. u legvlatnnit. •# Item qutltbet Pnnceps dutn fit Chrfftianus , intrat ih Ecckium , uak 7 ^ x , profcfstmS eft Regnum. Gcelorum , At pro ifthoc Regno , qui eft ili* pneriosu O r t j t i w r m . margarita in Euangeho celebrata, oportec dimittere omnia , qùp qius hafeet ,* & omnempoteftatem , in quo contramntur Evangelio , & bona tempo •Ciq rW s’*11* Jrtufte acquifua ; ìpfaq; fupponere lcgi , & legislatori , ac Vicario eius. Ergo ab eo deinde ipfa recognoicit r. Si emm ediceret Papa petettare clauium non errante ( ad deftruSionem , ■fed ad sèdificatiohem dirtfta , Se prò venute s-àlrter emm facere non poteft qmequam ) quòd non poteft rennere', qu* habebat ante quamchnftianus fieret , proculdubioobedire de1 beret.ficut Maebrei conuerfi ad Ghriftianifmum , omnia boba fila relinHA quum ; quoniam Papa pracfuppquic effe mioftè acquifita, & hoc fané fécit Conitaminus , & omnes prudente* Principe* ; quamuis illud tempus tanEKptrfètUò turn ngons minus ferret , ne fieret difficult»* ad vim re c e n ti Eyam' " • v • £ 8el,l - ’ 1 Gratta p erfid im i Verum eft quòd gratia non deftruic naturim ; fed tameti naturam cor*- fura, et lex gratié ruptam corrigli , & perficit, hoc autem facere non pòtéfthifi omnia fub non deftruirPrm^ poteftate correctorisponantur , et tantum ree méte Chriftiamis, quantum apatiti prjtfiacda judicat caput Chnftiamtatis prodeffe ilii , & Reipub: Ergòroborat Prindpa- omnibus principiò tu s , melioratq; < : r p Tapi, fed roborat X EemlCnnfiusredimens mundumetiàm haspoteftatesredeffiit a Ergo fuit m tltomó; ìliarumiDcminus ,■ Ergo, & Papa . r K .1 ft.o ^ 9 e x eonredeItem Refp. Chnfttana eft. voi ficut corpus , aut famiHa , aUt nauis , pitone. aut ouile, aut fponfa ; & rpdempta Cbtiftì fanguinecft ; firgò tota ab ilio lo - Ex uniUte pendens, Ergo & à fu o Vicario Ergo quando Refp. & populus trànsfert in eie-* multipli ci* & iure ertone poteftatem fuam in Principem.eo modo, & Jure transfert, qoòipfa h i' translations, peti* bet r * 'qubniatt» ipfa eft Eqclefia Ergò eft Ijponfà Sumihi Pontifica . At dente à chrifèo. ip.infa lure Diurno > Se hbman©, non poteft dare nifi qtiabUim , & quomoda maritus pcrmictit. Et qui dicuntPapam non effe fpohfum Ecclefi* , Còfimatur ex n fed Solum Chnftum . errant : Sic enim neque vlius Epiicopus effet fbon- quodfpcnsx. fus fufiEccfefi*, fed cuftos, nec Paftor , fed mrrcennanus , quoniam fotus Chriftus eft Paftor, fed faliitur Hxreticus hom o. Tota enim Ganònum , & Theologia dbarmi.vocat fponfum; fed Acuti Vicarium fponfi . Similitèr emm eft Paftor,& Sùmi Paftoris Viees tenés. No modo enim Ghnftuscómunicauitfuithostitulos, fed edàm incommunicabiledeitatisdicens: Eto diari* Dijeflis Se c. Qua propter quamuis Princeps à' Paulo per ele&ionem penderct , tanto magis debet pendere à Papa,qui poteft annichilare ele&ionem-» pupuli , fuiq,- fponf? , omni iure, & irritare,& corrigere, Si donare; mul tò autem minus poffunt oues, Quòd Paftor non vuit, nec probat. Quòd autem. ità fit, patet, quoniam ipfe depofuitChildericum Regtm-» Qe. m . ExpTMCt non propter Scvfma , aut h i refi m ,fed folum , quòd erat ineptus ad gubeTtìandum. Ipfe etiàm contulit eleftoratum Imperi; in feprem_» J nncipes Germanos, vt tollerét bella, & difeordias nationum , & ftabi* liret deieniionem Chriftianifmi ,& adhuc poteft aliterde Imperio decernere, VL dix,mus cum S. Thoma: Ipfe quoque diuifit Imperium Occidentaló» ab Orientali , & cum inobediens efltt Germanus Imperàtor, rogatus eft jpfe Papa, vt vniret intperium, à Goftkntinopolifano, promittente defenfioné; Confimatio exfci] & noluit acquiefcere. Ipfe pofuit Regem Angli* fub tributo; depofuit Imperai* fttini 1urisprtxn tores plunmos;multas eiectiones annichilauit; Diuifit nouum mundum C»ftelI z lanis,
6 S' , % lufreais idepoiliit Regem Nauarr* ; fteiìttitulos. Imperni«, Region ?!*-.•* ¿Scales qiiam plurimo* in terra >:& fecit Temper qaòdfih* placuit id «lift-« . . cjati.9nemE.ccIc/is> Si inter^crieqtitiones profperatuscft,vc th n ftu i promt* • .¡Ports inferi non prsuaieouncaduerfus earn &c. Et iníuper ipfe corfirmac ;■ M omnes vn&iones, & gladium Principum, & Imperatorum . Omnis ergo pote¿T£umctnm ftas »dominium > et vires Chriftunorum ab eo dependent.
Jkpradiitu 'ab i»- Quando autem ait Innoe. j- quòd k tx non habet in terra fuperiorem, inteliJwitdie 1»#. T a- ljgitiuperiortm laicum, & it ultra in hoc Canone fe dtfendit Sotus, nam etiàm f t }. recqgnofcit Rempub. iuxta fuum penpateticifmum , à qua accepit pottftatem. Quali ueriùs pro- Refp. autem recognoicic Papam , cuius eft iponfa , & grex, & filia, &c. dum_> diftmagts Hepi9 eximir Principesa Pap* potevate, fubijcit eos Rei pub. cum nulla ad Papam-» dependere potiùs appeílatione, & cum verni (que detrimento; nec enim Rcx íeditiones populoàTapaquaá B¿ip- rum, nec populú Regf ryraunide.poterunt abfque hocjemedio virare. Poífent pottflalt,(ffparla- quidcper arbitros; *ut pa uibun») ncuíufuper vt amq, parte fublimatum , vt mento,tam , Gallit faeit Regnum Aragón;*, aut p acceríitü Puteftatem alienigenam;vt Genuenfes, áHyfpams, & Flprentini. Sed debile remedium ,& Temper ab altera partium pendens nullü. Reges aut£in ©allorum, qui Canonem loqui de ipfis folis pucant, dicendo quod non habeant fuperiorem , & quod loan. Papa sa. irritauit Bonìfici j 8. txtrauag fup. .ponenti* omnesai bitrio Pap* quoad ipfos : falluntur . Nam quando Zacchariis Papa,ex familia Morouei,tranftulit Regrum , atque ritulum, & poteftatem Regi am in,Car oli Magniprofapiam. & ex ilüsqui erantde ftirpe Caroli Magni per hoc in Giapetciam traduxit, non potuiffet de iure. Ergo nullus Rex legitimus ab Carolo, Si deinde abHugone Giappetta .hucvfqt fuiflet . in Galli» ; q m ncque yllus de.ftipe Pipini, quem Papa imronizauit. Ergo plus quam omnes fubditi Chrifto Domini Regum patri funt Reges Galli Item C t t roluS'Magnus accepit ì Papa Imperium >& teftamentum , quo filio* h*redes Francis facit, & Germani* , Se leali* ,Paps roborandura tranfim fit. Et cundí Reges adfòà Pap»depcndernnc,vt nibiltabfqueeiusauthoritatefacerent, vt pa;t e t exhìftorijs. Quaproter doienàum eft valdè, quod nuper tam fcriptores, quam difputatores, adeò propendi videri velint in diminuendolo authoriraren» Pontificum,adtollendaslitesi&^abiliendos R e g e i,& turtndum. à vaffallis» Si ab exteris, & vaffallos ab vtrifq; vciliffimam erga chariffimo filio, »c populis ipfius tempore eqdem; tam prompte.pbtius curantes deferendam fubditoruro conuentibus, Id quod ex quo in ìftis creuit,et in illodecreuit, Regni florentiffimi fortunas oranes inclinauit. Meñifeftum eft en;m ex quo hprefis, Pap? auto-; ri»tem frangens, in Galliam intriuit, feroper fecum pugnaffe Gallos, & principatujn extrà Galliam non poruiffe femare nec extendere, ncque caput attollefe ; Se hlationibus inimieis ceflìife, & ludibrio fuifle, pradaq; Qui legit intelli« * i t . Et mine Reges jnteiligitc, de erudimini, nequado irafea ur Dotnmus vefter Deus pcreatis.de via iufta. QuandoLudouicus Piusp.iuatusrft Regno* ex Decreto Concil'j Lugdnneniìs Natioralis vi gente Pailamenro ach' c , non ne Papa Gregor, 4-reftituitilli Regnum rcfcjffo decreto ?f.udc u;cus Crslfus R tx excommunicatur à Stephano Epifcopo Paris, quoniä elcSicnibus Fp ferpem prafidere volcbaf.R à Papa Honorio abfofuitur.Et in feditionibus faepi ad Papa confugernnt, qui eidem etiam contra hirefcs auxilium dedere , vt Pius V . Gregor. XUIÍ. Profedò femper Regfes vaffallos feditionis ; Vaffalli Reg tn-» Tyrannidis ficilè infimulare folent ; Vnde videtur inter eos ncccffirios fudt x •' Proptereà Aragoni* Regnum habet Tribunal luftiti*, iudicamis inter Rrgem , & Regnum.JFlorenri» olìm , & Genua ab exteris poteftatem mutuantur. Ne hoc ¿Ho »& è contri illud ab hoc vexetur. Deus autem prouidir huic malo, Parré communem prsficicns cundís nationihws .f. Pontificem:,tiui hoc bor,ü confer* uauit cundis: pr*c puè Franeis Principibus, & Pooulis. Et habetur in can. Om-J pii oppreffus, &r Decr. Conftantini.Euertere ergd hmc poteftatem eft peleones lites ínter Reges Regnumq; foaere, Zelum, infiidias4 ; mutuas. Ilk enim ¡frena*
S&pà Rege* Galli à P apa, tim ex in JüíuMone, tùm ex praxutùm diurno irne firn exipforu bono.
*9
~ T T V!* s**««*^ luui.ayuï [iiKCBUOliraui latSgUt.ftrÈUCri no poflùnt cc « S K.-& fiuè de regno fintifiue exten,aificmtur ab vna partiü.Simihtèr mdices.Nuif remediü tutù,nifi recur reread pacKm potentiflimû,qui de cófilio Cardinali, « legu,proludere poteft, & longè minus labefaccari, qui quiuis alius ludex • & ìóge potecms j)uidere,&hoc cognofcere neceflacasReges fepé coegit. Vidtàccriè qua amarti eft rdiquiffe Deóm fuo Vicario,ficut ludçi cû Samuel« repuleiutf ac Iustyramdis.eo qcT Deü ft repulilfe.ipft Deus teftatu* eft.quSuis ob iniuftitias Sacerdotu fiiio r u W id is reg€ pctierfc.eos ineurriffe in córomatione acceperüc. Q .t .Ë x T s i t n tH •Pr*tereaomnesRegts apptÏÏâtur fili* iplius Papç.Ergôpoteftas corü eft a Patre. tate. Deceptio affittata Theoiogorum iftorum,pender ab eo,quòd ante Mefliam in- Çi.x. Ex^ntiqai It.tutum erat Imperium laicum , idcìrcò putant à Papa non depcodere; ftd non tate rétorqués ar^ Tident eorurn mftitucorem fujfie Chriftus» Sapienttam «ternani, per que Re- gum entm . ses regnant otc. per legem naturalem ; 8c eundem poftea correttorem per legé Gratia ; qui¡«uà m/uper orós has poteftates , licet præxiftentes, fed ab ilio tarné femper pendantes, inftituit poteilatem fumnum nouam qua? omini continet mi ft.ucut Prmcipatus, 9e caput mòdi vniuerfalc,capita Particularia; vnde Apoft, Etemm û Angelos ludicabimus, quanto magis , & tfta foacularia ? Et pr«t«rea ' ’Vii è. I hom de Regimine Prmcipum, decer Auguftum »ut« Dei fuiffe Vicarm t hnftì nafcentis.in temporaliTmpcno. Igitur Regcs fint quidem à Rep. fed ehrifti : qui hen r & hodie, et in fecula ► r . Itemdicimus.qupdneq; Chriftus incarnatas, dedit nobis poteftatem msducandi, ncqueairibulandi, nam fus iam dederat. Sed folurn docuit quo patto Cotijrrmatfru mtfteZ has aftiones fecundû Dei legé operaremur rationabilitér, ne ì Coeletti regno *x- ritaui S . Urtataf cluderemur. Sic edàm non dedic enftm , efe&ionem >fucceffionem, quoniam & arguirteli ex anantea una ina dederat, fed folum correxit, & pofuit caput vnum fuper ®mma, tiq u a ,n o ü o fo & & ab hoc pedere diceda sut, nó à P pulo; nec quia nò immediati exitnontur. Nam ìuttitiariui Neapolitans dipender è Prorogé immediati : à Rece media te ; non tamen ideo em exemptus à Regis poteftace L At me “ agis mouet S.Brig cui Chriftus dixic iit>. *. c. 7, & lib. 8 . c . v fe in- ÿ . n . Ex renella* ftinnfle duas poteft ites 10 terraultei a Clericale in Petro,aiterà laica in Paulo, & tm e i . Brtgwf, alibi dicit fepofuifife Clerico* taqua iudices Eccidi» notato* in Petro, A Prin cipes , vt defenfores . notates in Paulo per fenfum myfticum ,•& plebeo*, qui regantur, & fubmioiftrent etiàmcibum temporalem toti corpori Eçckfi*. Hæc doftina eft rationabiliifima. Hanc quoq; diftin&ionéÉlato in fua Rep. à D. Clem. laudata, fecit,ad id*a corporis fiumani.* in quoeft vis ratìonali$,qui sût Declaration Indices,•& Irafeibilft, qui defenfores;Aconcupifcibilis, qui artifices.& agricole. Qwauis orni debér participes elfe rationis. Et ego infup oftédi in primo fcripto d i ’Vlonarchta C hnftianorû,& omnesanimari à Religione,vt fuperiùs declaraui. Proiettò S. Petrus vnitus cû S. Paulo in morte,cófacrites folio Romanum, in quo fudaréc Cæleftçtribtinai.vt dicit Arator.îdicât qtf potefias ItnpcrialisA Pó Ceufimati» automi tifici! vnitat fuerint in fede Apoft-Romana,&omnél«icam poteftarera abeisde rttatit S.Bngd/etT pendere.Ideodicitur in Apocalypf. Feciftj nos Deo tioftro Regnum, & Sa argument ab illa ex Tetri, et Tanti cerdote* . Vtrim q; ergo poteftatera dedit Chriftus. Paulus quids defenfor Ecclefix fuit,A tamé Clcricus;fed in rr-yftico séfu apud potejìate dnfltei m • ? j!?rCÌ“ .denoC3t Imperili Uicû, quonia Principes laici tenentur mori prepter fttiftt m yjU to, n«ie bellàdo.Et firmi! etiàm facrati sfit,& aggregati Clero,Reges,A:Imperatore». F.t atiqua pittura hìc docci ventate.quac séper expr*iht Pf;rti,eum clauibus in tnanu,quasaccepit.quàdo fattuseft Princeps Apoftoloru; Paufù veròefi gladio, nô CÜilio gladio, quo pfecutus eft Apoftcjos, ergo cu illo, qui dénotât Impend ■ téporaleadditû Apoftolatui apud Brigida,alioquin cum clauibuì,vel cum libro, v«I P^ftoraii pedo, alioué modo pingendus fuiffitt. tufUuè Item fi Chriftus inftituit poteftatem Laicam , quando fecit fligellum de fu- tytoCbrifU, n?culis,&quando intrauit triumphans, vt Canoni Ras volunr : Rationabile eft .«raldè, quòd oftendenc illam in Paulo poli afcenficnem ; nain Imperium pcftcrius
tit», eft Sacerdocio ï dignfrate, & tàajtôre in Ghrifto, Sr in Ajfora ; Et quîdenf quando in C*lum afcendit.teftatur Paulus. quòd reliquerit Apcftolos j Euangeliftas 5& D odores, & deindè Gubernatores, & h fc etit potefta* laica , de quaL loquitur ad ßrigidam. - ' , o l ?t Mulier hac San&ilüma, loquitur vt tcftis D e i, non opinatîuè, nequè adula-* toriè,vr liti? Theulogi ; nam Papam iniuftum, v o n t in aliis reuelaciombu? Luciferum, & Pilatum , & iu d im , vbi opus e ft. Ergo ilia fides debetnr. .t. ■ '* item non eft decipiens , neque decepra. Reuelationes namq; ipfius quotidift verificamur magis, & recogtm* fuerunt iiaflu duorum Conciliorum,& à Rom. -Wi'fîttï Pont. & à Theologis grauiüimis, & Cardinallbus 9. Ergo illi credendum eft, 3c ;non al jjs opinanti bus .0 1 ; • auiq <• n 1 efitufmodi appelli ideò ve)u.rftinPapatu vtramqae poteftatem effe , & 0nines caufas adipsil tionex iS aus. id dtuolui pdffe ìuScta 17. Dfeuteron. Étdecret. G< ftantini. Sed hue vfque oon_* T a p m à loto Cbri- Animus 'ad Lune vfum.nifi certi* vicibus fbrtaflfô, bona* ob caufas; inquibufcä Rianimo propter ^ mäti ot> milas ■ M nondebenromnes appellati nifi que minent ad totam coloinaùt sut utiles munStitem Chrtftianifmi,auc vaflalorum, de vt monet -S. Tho- propter bonü fi. " ‘ ’ cki - autenorrnitatem federimi. Alioquin effet htes producete , & Apoftolicä authorìtatèm àd minutias demitcere fM . yfes iudicet grauiora t Prsesbyteri or^ >. 3 RiX cap. 19. dinari*; Itaadmonet Bern-ad E u gen .& haîceftih vfii. Præterea addo aliam Propheticam doârinam, quòd totus Chriftianifmus cura t , fit Regftuna Mtìliae fili) Dauid,non habet auctoruatemtéporaléulla, nequeglay; ' v ■ V r dtO-à Populo ( & concordamus cumBr.gida ) fed fold ì Melila Dauid,&à Deo; d m e,0 umuerla{t' i,cef nóimediatèomnes,ied( vraiunt) mediate:populo; cui Deus etiàm mlege tate Regi» Mefttç. g raf jÆf,çCcóceffic Nâ quädo fecit Saul,dr Dauid Reges,"voluit quoq; eos à,Pd* 4 pulo eligi.Ergô pédentà D eo p h oc mediûeleôlionÎs.Nûeauté cû oBinesChriftiani infinti fine ftipiti Dauidico pXhrißü; ficöti Oleafter oliuse ( tefte Paulo ad Rom v) St Oauid iam fit R ex.& Sacerdos inftiuratus fecûdü Melchifedech,vti is diximus,& in Apt e, dicimr Rede’m iftincs,& fecilHnos Deo noftrons* & SaCerdotesjVidetur paid,qd ones Cbriftiani fint Rfges,&Sacerdotes Daui __ :qiiifq;fui,nô auté.& Reip. vt putatCaluinus.fdcircòPetrus vccateos Saceft* Rfp fenfusq; hsre- dotiö regale, vt quidâ volunr. Ego iute poilus referrem hob ad caput empori* ticorumàfenfu ca Gbriftf.in quo eft regaleSacerdotium .-ficut inMbfayca vocatùr Regnum Satolicorum fetente- çerdotale reipeftu fui,quia potiores partes habebat in Regno, vel rcfpeäu vtridos. ..t .. óf<yie^Moyfis.f.& Aaron . A t drcamusChriftianosdici Sacerdotes moralitér, Ì t tropologicè omnes,quatenib facrifieant Deo fruäus bonorum operò, & funt fubdiei direéiiuç legi ,fio u t, Reges: non autéccaétu* , nifi qui fe beftias , & feruos peccati f»ciunt;nd lex coetcitiua nó eft polita iuftis,ait Apoft. ffd miuftis. At biftoricè Reges torìus corn nunitatis funt Principes Laici , & Lpifcopi ; quorü vtrorumq; Pontifex miximusdicitur Rex Regfi, & Deus Deorû, Sut dii, & Sacerdotes RetpublrCe offerente* Chrìftum : eft,Ar Sacerdos Sacerdotû Papa» vniens eos in vìium corpus, & Regnum. H nc videmus omnes Chriftiam s in Baptifmo vngi tamquä Reges, & Sacerdotes, queme^,- fui priuatìm, vt dixit Rabanus à Grat, citatus de Confecrat- & Innoc.i. de Sacr. vn<±. At fi qui confecrd» tur ad gubernationem Reip. diferunttquonid Principes laici in humeris, & bracH\:7 chijs rngantiir; quia fcilicer font defenfows, & exercere brachii habent gladiu Dauidis,& rèprçtentare Chnftu potente in bracbio filo. Epifcopi verò vnguntur in capite ,'quóaiam repr*fent»nt poteftatem meliorem capitis Chrifti, quç ell Ratio; & Sapientia aterna ad cuius nutuin mouenda funt brachia . Papa cutem omnìnò ; ficut caput eorum omnium, eft ApoftoUtu Petrus, vnöione C.hnflus* ait Bern: Ecclefia igitur habet gladiùmmateriale,fed exercendum manu Principum laicorum ’, qui habenrexiquutionem, nó maioritatem in eo,quòd éxequuutur ; quòrt/atn non caput, fed bracchitim exequendo huic muneri deftinatum eft, nifi vbi opus fuerir capiti etilm brachi) munus obire in vr pctibusprarh js, vt fecit Leo quartus cètra Saracenos, & ali; Póci&cei,dcficiemibu* bràdiijs. Nane
Nunc tiferò pottftatem htñc> 8f|ladium Principibus agncfc*ndum effe i Svinili». cuius Regno incorporati funt, fi Chriftiani cífe vdint^quoniara lpfi oilsnes Hint Dauides ,& gladij eorum funs Dauidis refufeitari non autem quos ante tubefarne à Populo gentili ; nifi quatenùs eras rationaiis à Chrifto auaore naturx >fapientta >ac ratione prima . At inquantum rationaiis Populus, omnis „ Chriftianuseft, cum fit Chnftus Ratio fumma. Hoc autem dedaratur Zac. » char.»». Eric omnis, qui offenderit in die illa inlerufalein , quafi Dauid; & I t domus Dauid quafi Dei ; ficut Angelus Domini ih confpetìu eorum, Se cric in » die illa , qusram conterere omnés gentes quae veniunt contrà íerufalem , Se ef- Jfr ■ fundamfuper Domum Dauid, & ,fuper omnés habitantes in Ierufalem Spiritum 99 grati*, Se prsecum ; Se afpicient in eum quem confixerunt. & c. Et plangéc eum 19 planfiu magno quafi fuper vnigenitü &c. Quibus fané verbisoftenditur Chrif- ij tus crucifixus, & dcploratus, quotannis à plunmis praefertim in hebdomadau» Sandía confixus propter peccata noftra ; Et quomodo omnis Chnftianus eft fi cut Dauid , & Dauid quafi Deus , .•quoniam Sacerdotes myftiei Dauid, funi quafi D ij. Et Angeli, quia Sacerdos Angelus Domini exercituum eft, ait ma- . iach. Qnapropter licet Princepes omnes ad populum comparati vocentur Di;. P a p a tamen eft iplorum Deus ad ipfos , vt pitet in Pfalm. 81. malè allegato per Pfeudo Theolcgù. Hic aute vbi fpiritus far,Sus Principes appellar Dauides; appellar quoque Sacerdoces Decs , & Angelos. Ergò ftultum eft arbitrari laicos potfe iudicarc C lerù , & pollere aliqua autom ate non dependence ò Papa, per hoc , quod vocamur Dij; vbi Pipa deus deorum. Item fi verèdixit Ezecchiel. >» Érit Rex Imperans omnibus vnus, nec diuidenturamplius in duo Regna; pro « culdubio nullus poteft effe Rex in mundo, qui non dependeat ab ilio vno . Et h?cdiuifio inter temporalem ,& fpiritoalcm euertit tocam Bibliam, totamq; jìnpertltor non eft Remp. Et facitaliud caput, independen* à primo, ficut Danthes,duos foies, ne dttr Sol fed Luna faceret Imperatorem lunam , ac promde è Papa lucem, & vigorem, ideft, fcié- j (ptneie„ s¿ Sole, tianriilcgem, & gladium accipicntcm. Et Eccltfi* Hierarchiam à mundi exem- nuicfiVapa in Ittplari ineptè diuellit. Et non reftè Sotus pucac lunam in ncóèe cemporalium prae- T J calore idell effe edam Soli. Nam Luna non tntict in n ed * potential» , nifi à Sole , à quo ^ rQ^g¡ ^ p0ta ilucem accipit. Sic Imperatorio temporalibusà Papa pender ¿.radius Danthes, {-a ' * r fed falfò, Licit duos Soles ad turndum opinionem, R* i f Ex tladii Tandem concludo,gladium Prinepum Chriftianorum, effe gladium Dauid hìrediablatum à Goliaih gentili : Ergò, & Medi? . Nec poffe ab eis exercen , nifi fe ^ cundum Itgtm meffi* cuius Ecclefi? dicicur in miche* . 4.Cornu tuum ponam ferreum, 8e vngulas tuas «reas- &c. Principes funt vngues pedum, & manuum; (9JJf fX Michea cofnu vero eft in capire, qui eft Papa, Ergò habet feritum coinu. Idcircodixit ” Dauid de Suo M cfia. Exaltabitur ficut vnicornis cornu meum , See. Se cornua peccatorum confringsm , Se cxalcabuntur cornua iufti .•& Ifeias Pope eft fai- ” uator mens ( ideft Meflias ) &,brachia mea popules iudicabunt .Hi funt Chrif- » tiani Princpcs. Et alibi ait : Me Inful* txpfdabunc, & bracchium meum fu' « ftinebunt &c. Infili* tft nc uusG rbis, qui hucufq; txpedauit M tifi* legem pcft noi. Rex autem Hyfpanus eft bracchium Chrifti quod fuftiner ; ideft, cor poris m yftiei. Jst lam dixerst ibidem Isaías. Non erilrriftis mq; turbulentus» ’’ donee ponat in terra iudicium : Se legem eius Inful* expetìabunt. &cconfimettio ex Hicremias 30 propriè Si cla^c oftendit Papatum resedificatum in cxce!fo,quod Lignificai Roma. Etpofteaait: Erit Dux ex e o ,& Princepsde medio eius prociucetur. Et applicabo eum , & accedei ad m e. Qui* cnim tft ? &c. Vbi palàm cftendit Papam per ele&ionem produci, quera Deus applicai ad fe, & regtt Spiriiu fuo. Quoniam homo per fe non póteft ad tantum eleuari. Demdè declarar eum totius mundi caput, ficut Ezechitl, & lu ía s , & Dauid, & cmnes Prophe- f f|I fa(fo cae p rpallegati . in iure falli itti*Argumenta estera aduerfariorom.fundantur in aftibushominum ; qui vfur, 1 psuerunt dignitatem fuper Ecckfiam ; & firn* m ex corrigendi ad noi mam * Con-
7* . ____ . . Conftantini ; ficut promiiluni eft ad S.Brigtdaffl ; At iti nulla Prophttfa, autve* ritatc rational! funditur. Ilia autem verba ; qu* flint Carfari*, Carfari, Se qu* Dei , D e o , non faciunt fy A d autemdiuifionem Frincipatus in Regno Chriftì ; fed diaa funi ad copra hendédurru qus funt Cetfa fallace* interrogatore* in attuti* fua; qui volebant Dirittura accufare tamquàra ris C4fari rebellem Carfari. Argo finuofo modo dicit ; Date C esari, qua funt Cgfaris, Se u qua D ei, Deo . Sed omnia funt Dei ; Sc nihil eft Cafaris, nifi quatenùs pendet à Deo ; igitur cum Papa reprafentet Deum, omnia funt fub ditione Papa, non autem C ifans, nifi quatenùs Papa docet fecunduna Deum ; quid enim Cgfar habet quod non ’ accepit?Sotus verò irridet bine fententiam aduersariorum.portans aliam goloffam >& Bafilius Imperator ait : Si Papa eft Paftor, & omnis Imperaior eft ouis* neceffariò fequitur , nil polle ouem contri Paftorem , ncque plus ; nifi fccun* dum legem à Pallore mpofitam. Quia miles adfeitus militi* alterius, aut homo monachatus habitum fumes, cum incorporami fuerijcdUe militi* >ifte monachatui,,dicit iile,gladium quem ante militiam habebat, & iftavefitm . quam à domo tulit elle fuam ,& fui voluntate vtendum ; Se non potili* fupericris noui »cui fe fuhjtctrunt ? Sic funt tle&iones >& poteftates , qua* Chnftiani habét atequam fiant C hriftiani : femMi ji A Afa m» per qu>dcm agnofeendf à Principe fupraino in Chriftiamfmo, cui fe dederunt. s i r^umenillud tandem decantatum. Non eripit mortalia ; qui Regna dat Cileftia, pori enpit moria- vncj£ edam condudunt, P«patn non polle quippiam fuper Regna laicorum; nec r i - U ’ 1 n ^m dat e* Poi^ er’Pcre »quoniam ncque Chriftus eripuit, fed reliquie, vti erant, Ego a. {icjUa. reipundeo hac conclufione. , Chriftus Dei Ratio no mftituit armjs nouas poteftates laicas,’quia ia Iftitnerat Vw tat lrtnapa- eas _p icgg natur*,vbi erant rationabiles; alibi veto pmiferat ; Sed folù dèdit eis tns Papalts in loto fuperioré, & caput vnu fuper vniuersó, omniq;poteftate muniuit. Quod caput, «rbe no aufert alt- nemjm aufert qd habtat.quauis illud fuo Principati Chriftiano incorporei,hoc os principal us, & eft, omnes principi tus vm*t /.Ad corrigit cos tantum, et reformat, Se dirigit fjfjp- fed cojjrmat ad sternum Regnum. Ergo nulla forma Principals repugnar Apoftolico PrÌv meltorat.p' cor- cipatui,ncque Refp. vlla rationalis, quoniam omnes à Chrifto inftitu* fuerunt, n g it t & u m t, ut fmnma Ratione. Sed fola diuifio repugnabat tldcircò omnes vniuitfub vno Principe Apoftolico; qui vt poffit tot formas Republicarum , & Princi* Ìr ’ r ' fl„ 1 1“ a~ Pltuum regere,& vnire.accipere debebat poteftacem vniuerfalem nullo limitata morwn fimul. modo,nifi ad sdificationem ; Se irà di&um eft : Pafce Oues &c. vniuerfalitér. At cum fuerint incorporata human* poteftates, habentur fub reformatione , Se fa d * quali Dauidic*, Se vmts in vna Republica, cuius Papa eft caput. Et fic funt inuitìg fub vna ab hoftibus, Se pacificò in fe : Nec ( vt quidam poft me fcripfit ) puto, Principes effe foeudatarios Paps. nifi qui acceperunt ab eo R egnum de nouo : fed filios fubditos Patri, & difeipulos Magiftro, & Oues Pallo ri , Se fuper intendenti. Fecit Chriftus ficut hom o, qui habens naucm in mari, qu* paffa eft naufraKxenplum Inflitti tionis Rtfp. fuir gium ,& conquiditi eft , attmaq; & diuifa in plura capita gubernationum; quorum alius trahit naucm hue, alius illu e. Has ob res hgruwn mare dat fe ; <MefJia. repent naucm; dat ei legem ; vt ad talem prsmonstratum portum nauiget ; ponit magistros, qui doceant nauigantes , & vnum prsfe&um ipforum omnium facit : relinquendo proceres, fi qui benéregebant illam: Alios verò cor rigendo ; fed auctoritatcm largiendo v n i, omnibus prsfefio ; vr poffit regere cunctos.de deponere eos, qui i Porto* via declinant .n ì Deo . Et hoc beneficiorum maximum etiàm politicè inuenitur;Omnia.n mila Reip.ex hoc oriuntur, quod Princcps fe ipfum, atq; fua commoda facit finem Reip, vnde feditio, et tyrannides graffantur, vt Plato etiam nouit. Si aut finis eft Deus, ceffant hsc omnia ,Et ho« Chriftus dixit.-priraum queritc regnum D e i. Dedit eidem remedi*
inedia reficìendae n»uii, & cibaria » cameni, oleum >& omnia»quantum opus Petrì nauem ; quorum difpea&rores fupt Clerici a Naut* vero laici: Et Princi pe, partem hibenr in Regimine ficut prius, fedfècùndum regulas nouas Euaneelij,quód eft bonum nuncium, portus fecuritatis, Ut Pnnccps omnium fadtuf eft P 'trus : Ergo non propcerea quòd Principe* eliguntur à P pulì*, ficut prius» ex ft.mandum eft eos à Petrò fl./n'dfependere, fed prorfus quidem, at ad aedificationem . Cognofcer* autem vbi fit ratio * iificationis, aut deftru&ionis, non compctit Principibus Laici«, fed Concilio Paftorum, & Pap* ; ficut pecudibus non ditur ludi care de tegibus iftrafìibas piaftomm, & S. Àugufttnus idem ha-. ¿ c t contrà Faufteni & c. .. , Hic etiàmaffirmandum e ft, quòd cum bonaPrincipes Ecclcii? I rgitf- Vtrttm fu i te d e 3, (tur non 6t vere donatio. Tdmiqata iieó mbildamus ,cum oòknia^fàt illiaai>& fix bona exttrio taw ìpfì- »;vt dicit Dmid ina; Pareli p. fedeftfignumEmpiici* volunràias bònfin rareltqutunt tri©etim. Tùm qùia neque Eccieffie fit dopacioifed quaedam apppfitio eft in qom- bitq; cenfinét l i ( muni i Si depoficàtio in bonumomniumiflctìt nec minus alirrientum dant Vetj- donare. tri ,;fed ponunt in communi» quod diuidùnt libi omnia membra; nort duina •dopajcotifpohat. fe».& hsredes ipes rebus donatisi. Qjiando quideih'qtiiiibct eotumpottft Clertcus fieri per virtutem Epifci pus., & Papa, & Moftichus» Se Frater & c-ErgòJisc eft communi* fttìire bqna tori corpori ferineeri«;. c 1 Quando vero Princeps quifpiam Feuduna ali quòd largitur, aut Pròfegera Cibi iaqjtCliiricumialiquem , non «ebpitfer*eftìGierie» fupertor fa&vàilte, fed ied-, .iJit'iHuni fi hi inemmin regendo. Icém. raujLtiidooantur perfona, & non prrfef. /ioni psrfonxi-Et Sicindiretìè poteftoa Clprieum ^quatetiùs poteft fuper fj& js „eira gubsrrutionis. J y .. i uiu •' ¡Porrò Rejcdumftcit EpifcopumProntgenv, ncn diminuitur dignità* Epiftopafo . duov auxiliatur m rientrarne: neque fubefle eidem in temporilibfcs Jis eft fubitòrio dignitatis Opifcopalis i faddigpitatis'Proregt*; illius verò eft focictas,f. curidum quam unipibra corpQiiq Ecctefi® Ce Ce mutuò adiuuant { mi nus quidtra feruinrpedibus dum eas calceant. qilamuis fint dignibresilfis/ idcircò Apoftul«\*it;quodChriftùs.Pofutein Eccitila primò Apoftolos, i . ° »• FÌfopbstas . ? .0 Paftoreac-deindé virtutes, demdigratras cutarioiiiUtti,& cpitula- »• aiones,& gubernitiónes .Q nod poftremum fonar poteflates laicssqua c'pitli- , tulantur Paftoribus ,& Ap. ftolis ad regendum, iuxtà ilhld Ifaii.Ventent alieni, >» 4 pafeent pecora veftra i & c. voi autem Sacerdotes domini &;c. Sid d<indè do cci Apoftol. ombia membra fe inuicem idiuuare, opituiari, t t coUferdtre. Et * . /V , u ì itemptrataità effe,ne fit fcyftna inter membra Chriftì. •a/,' Hit' At ounquam vidcbis Papam fieri Proregem, aut pro Imperatoremt quoniam ,cftraput omnium , ctiam inlurifditicnè ; Epifcoptis autem membrum eft in •m Junfdmone. Idcircò videmus Diaiconos pofife excbmmunicare Epifcopo», & incarcerare,Secondemnare;nonfua,ièdPapiauftoritate. Non »men prò» -e- pterea Diacemus eft fuper Epifcopum. Sic ntc RexfuperEpifcopum %n?«'.. Proregem, nifi, vt diiiura eft, indireQè, quatenùs eft fu» per regimen, ac dominium i fic »& homo agi t , :m A in Angelum , quando fuper i.q
'?
t
e ìu to p u a a g it
• ' 11
•••",•' ■ il >Jt
❖ jji ...
* *
rmoif
■ t!:
Of
XDiCClip
^ * OTr.'.!') «C 5n?iC -
•
■ ■ '■ : ■ ■ •••-.
wrum'Mundumi«ic *>wV:i i •s-TìtT^a^oruia:Prihcipum,inquo&c.
+Ut'jJ MUCO td u §9 tutoli Kiurnm.. iqoo rifl & , ì <: k 1 .™ rq »£ & , »ileo,''! * r>ap: . 1 ., b t i i ,m»b p '•/!..••••<{ •••-.t yWl"» ;,v;X v v , ÌOr < - ¡** '• • J; ...
U ;5 ; ii 4f "i iS t itovi-
-,
WX’3ffc.O
• tiì _ i j3t[ fh
,.
•&
'<"
- — j» Q £ T j**c afferò» Imperatorem, quatenus eft dèfcnfdi £cclcfi*3Domin{ tonus mundi in fpintualibus.di tempo. r»libus,*iis & ipfum Dpmuium totius mundi ;fed m té^ Ì tSin 'Mg WXttM poralibus, cum Ecckfia fit per totum mundum fparfa«, •««1JÌX1 mum i\\ »ut <j&argendaibu*£à »Uud : Predicate Euangeliura omni ~»t| IMMWVrtb'l fc'l V i i creatur* & c Ergo non propter rationes Baldi, neq; BariWj\tw ;ptàW iholi .quas&otu* irridet, m q; forsàn Oftinenfis , licet . 4ja«oh mdius dicati ftd folum in quantum eft defenfor Eecklìfy -pqteifcyoiuerfalttir tamquam brachiilm principale corpo, i » M tlli«r.Sed cura iam lroperator fit viribus diroìnutus, habet poteftatem-» «iusPnnptps omms, vb Ì,.& in qu o eft ab Ecclefia auficrizuus , vt docet & JThom. inopusu*o. : >jt •_ - Jprgò Rex Byfp*norum » vt Brachmm Melfi« occupat nouum orbem; ili épiem nuUuBi. pnlSdct ìus , . nifi quaterùstdefenfor tft fidei EuangefecK , & ijilawtor Euan^elij Dei : ficut ex Prccpbttis in cap. feq. pattbir, vbi & ’Papam , non vt aYbirrum, fed vt Iudicem , & Dcminum »diuidiffe terram videbimus ; JJjttifdorainattJrvt.VicaritosM, Ih* ammari vfq; ad mare, & pofltffionem acce. omnia. Regnajquantenus rattcnalia funt,funt C hrrftiana A £ t terminos tgrrx hrifto Rattpnpipfima , Vdexpticitè,'& coippletè:, vei fa!rem implicit^ , & in complete ; Quatenùs verb irradotiìjia, dtbenc cogi ad ius naturale feruandum, t t Arjft. p.0 Ppj|ù» docet .¡Et Roman., & Alexander in hcc pofuere Ius domi nanti fu per Barbaros» quibtis melrus cft fubtffe , quam praecffe; & f*fix necdlitas >q u i qogit ad;bonum > tette Auguftino.. AtEuangelium non per vim itiwudicur licet defendatura?mìs , fed per vim extruditur barbaries eorum qui <m»ndu<i*utcar'iem hutnanam, & vtuntur Sodomia, & idolatria bèftiali(Iim*_f,' t i m hoc luaPaplm habere nemo neget ,*nifi >qui Chrifium non norunt, Verfcum» i&iUtiopelR D ei, «Se Mefiiam ette vniuerfalem ; & non ft«ft* caput. Quanta m ia lollit Quapropter palàra eft omnia pendere ab vno capiteih chriftianifani corpora unita! Trtnctpi- jjp iu tebeati< C h riftlan i , quando hoc bene intelkftain, & exequtioni maniu sin Cbrtfiiawf- <ÌAtUtn fueri*;tunc emm celfabunt bella inter eoso fcyfmata ,: h*:resej, peftei, m o« f9ines,amiflibnes regnorù, & metus ab infidehbus. Sed dù Chrifti detìrina ne^ligit«r ,'omni^tie malo in peius prolabuatur. ' fllfcCeobPqsGiMiflj a . Duo flint, & ,Cum venturo éft ad veruni, qui videCanon dui tur diuiderjÉjptìuftóres Ecelefo in R egn n n , & Sacerdòtium ; & dicunt diaboli funt £ fc.& cu uen- imroduxiffe eorut^vnionem anrè Meiiiam . pr*ter qiram in Melchifedeeho : fum eft ad uerum. non videntur mihi preludiare Regno Mediae Mdch fedechec/fed volunt quod laicns Princeps non polìic vfurpare Pontificatum, (¡cuti erant prius Imperatores Rom ani, Pontifices «& Reg«i fimul >non autem quod Pontifcx Chrittianua Melchifedetheus, non prifit ludicare fuper imperio Laico ; & ve>è Diabolus in principatibus gentilibu* fibi feruierinbus vniuit Sacerdòtium cum regno, vt li bi diuinumfcultumarriperetjdignitatoytraq.-fulgentiihmum > quahs deberur Deoivt videlicet Sacerdos *qui eifet noe vih$ fed Im peratori Rtx,cffertet fibi Sacrifici» Idolatri? , quoniam ipfe *mulatur honores D e i, ficut Simla illius»qui in le g e n a tu r ivniueratetiunRegnmucuraSacerdotioad glonam fuam¡{¡sé
'
il
non
!
5
í
non nega« qii'n narunlitêrpoffr rdera cflT; R?x,& S<cérdoi,£t anide» ¿ f u i illorum Pontificum, & conatuj ommi.fun ad fuadendum ímperatonbui.rtt; fibi yfurpirent denuo lur* P nt fia i a , ficut ante Conftantmum ¡ û à non ad neg^ndumiuíjMturaleantiqmííitnuai in Adam, Noè, Abraham, Movfe . Símuelc»Matathw, lu da, MeUhifedech. & Ittro, fit in ah/s Prir,cipibus in ». cap enumerati! ; qui fuerunt Sacerdotes ûmul ,ac Regel, fit non a Diabolo ,, fid à Deo Inftituti; vt fiipra diétum tft. üicunt alij ctjâtn Cánones,Ne Papa ingérât il Regimini ftculari, 8e et cbfer* uet leges imperi des in temooralibu ;fed non quidéquod non poflit hçc Papa,vt confiderà« benè Bernard:, fed quia non decet • & vt raerabrorum officia nrn_» confundancur,mq;dignitasm»iorobe»t mu tera minora,vt Rcx tt’bunaiû.ftd mutuò fibi aux liemur . At femper in capite ius perfeuerat confia ntér fuper omnia membra , A <pernione* corpi ris Ch ifti .mimi, & fi quid probant ^liud tale* Gelafij Cánones per toaturam aduerfariotum, habemus centra eoa cxtrauag, B ,mf. ». 3c Can. Nie. a, dift. 97. & : i , in Epift. ad Muh. fit hi p-ft«« TioresCîelafiofunt. < Prefetto fi incompoffibili* r f t t vnio harum poteftatum, notiprii'r Papa vl<J Jum Dominium temporale höhere; fed comprobatum eft.quod ad ftabilitatem poteft.tis Apoftrlics.neceffceft domini» temporali» tn btrc, né fiât pr*df h*« retieorum, Se foecularium tyrannorum . Sec. ergo. fice. Ergo perplacer Deo, vt bona dentur, hoc eft. Communia fiant in Eccb.fi¿j¡ Adhocenlm refpexerunt Ap ftoli , & itàfiet tantum vt rcuertantur , m m . ad communitatem , ficut fuit in legenatur*, fit rutfus c*pit in Apoftoih, vtl al bi doccmue, défi in Prophetalibus. Itemfantt dottiffiroi ,Sylueft:r, Auguftinus, Vrbinus, Am bnfius, »lijé* D o lo res ♦ nuoquam damnauerunt, fea Uudarunt Confi,mini aft*, fit comma» nic»tior>< JmpenJ. 8t bonorum in Eccefia. Chryf.ftomus verò conqueritur ali« ajuando, quòd facularcs vt onere fe eximerent altndi Clerico! /poífe¿> fiones illi* dabanrA occunibint eos in vindemia. Se peculi* "* tu; A è hbris abftrahcbant;Se quod à foeculanbui jfta curentur pociùs volebat'. Et Sic fier; nardus, & Romualdtis San* ttiffim i, acceperunt pofifdfaones, & laboraba nt In eis ad txercit'um ; at in quo iato*« diebmturà S.cris, vtebantur Emulata Jaicorum , vt palàia tft. Se fic huic malo profpiciebant. HiC prouidentia Epifccpi, fic Ponti Pce$ n i dibent»
*
«
& Patriinonium S. Petri, & Regnum inciiiaev & Oesidórtalelmp^num à'Conftabtinr, ydumbpfe fit R ixK egum » & Dommantium. Et vnde fic,‘ quod jpfe dwnat Carolo Magno Imperium, ac deindemèuiwt ¿beoExarcatum ,
rafinicé, fieu fffu rc*. Vcl iuftè ftay: admimftrator, & sic- Reges boni, & miniftri Dei gubernant, habentes pro fine Reip. cùituót Dei ( ffcut Plato. & nos in ia liti oftendirtiuf faciendum, ErgòEcclefi* defmfionem. Vcl iufte.ficut habés vniuerfalem lùrisdidionem , & fi c Papi eft omnium Domino* r-quatwiùs efl Cfarifti¡vere D om ini, per quem Reges regnar, qui & Prioiipibus de bit acb^iniftrationem, &executronem Domini; in defenfionem fui cùltWfQuado ergo Princeps laicus dat Epifcopo regimen .lusiutoBibiftrandi imp,artitur,r>5 domini/ tied quando datPapi , dac'ius , quod habet , scilicet ^yniuerfrlis iurisdi&ionii : Alioquin polfet Princepes auferre ; & conteftari Jjtem cura Papa, & Papa poffet conueniri in aliquo foroiquae omnia falfafunt: Et in artic.4.probat, " quòd fi Imperator propter huiafmodi administrationis vfurn prxtenderet fe Pa„ pa maiorem,; etiam Deo maior dici poffet j qui terram dedit fibjs hominum, & hunc vfum non habet.-dicit enim ; Nunquid mmducabo carne* taùrorum . Seneca videiur,fecundpm naturam, pulchriùs booipfum declaf*re,cum enìm lifa. 7. de Benef. c. 4. oftendiffet ; quòd vir fapiefis de iure paturae eft dominus omnium rerum, quoniam fap;enti* eftguberuare_,*c dominari, Jicet fecundu fortitnam ,& de fa&o non doroinetur.v Obijcit fiW ■ Ergo qui dat fapicnti, non dat fed reddit fuum . Et Retyondcns ait : Quod fimilitèr dicitis, & ves: Omnia » amicorum effe communia. Ergòricme amico dofiare poteft , quoaiam dat »> communia. Nihil prohibet,a)iquid fapicntis effe ,& eius qui poffidet , cut », datum, & aflsgnatum eft. Sic fapientis omnia effe d ico , vt nihilominùs propriQ », quifque in rem foam dominium babeat ;. Iure Ornili omnia Kegisfunt; & ta», mènilla j quorum ad Regem pertinetvnuierfa poffeffio, & fingulis domini* », depfrpita funt, & vnaqueq; res habeat poffefforem fuum.Itiq; dare Regi donò » >, & mancipium , & pecuniam, poffumus ; nec donare illi de fuo dicimus. Ad »» Reges,enìoi,poteftas omnium pertinet, non fingulqruro proprietas. Fines At», benienfium, aut Campanorum vocam us, que .1deindè vicini inter fe ptiuat* a terminatione diftinguunt. Et totus *ger, huius, aut illius Reipublicf eft . Pars „ deinde fuo domino quaeque cenfetur. IJerq; donare agros noftros Reìpub. », poffumus, quamuis illius effe dicantur, quia alitèr ipfius funt, alitèr mei. Nù»» quid dubium e ft, quin feruus cuna peculio domini fit ? Dat tamen Dominio fuo t> raunus fic & filius uid Patri ; Omnia Deorum fa*t - Tamèn diis pofuimus ■i
pofaìmmdorainum, & ftipem iecfrau*. Et in fcqi c. j. decorar, q u jfw ü l cft __ ~ * ur vius c u tuus • & docominfx»>meum. O u jo m o rp r 9 Ì1f,cnte® fit * m ' « w omnia tiie P , ìnc,p«S<lM ,P ,| » .,ö c U, , J u ^ B i « Ä ? S u^ Ä “* Ä ^ . cum tamèn orno» fint Dei .Ve! mehùs ; Daræ Ècd.fefi«^«x,mu$%*iM ÌS ?Ìn communi ,quod erat proprium . Et valet viri Beati Auguftin. diftméio, Sòd «atnium. Papatus .n. & Ciencatus non eft prnprium aJ/cuius perfonæ aut {»mi. Q ul!,b« eni™ PPt£« fit ri Ciericus ! & bona .Ila < S ^m m m v/um *ceipëre ^ p e^ V fm w q ifte Ä ifeo p ü i*c,at>i‘* ’ *“ * ^eh^Cot|tm€ifinftanicaeis eft ft egnu m v& iiftgutuf um 1 •li*reditateirtcranfire;iri pofterosj^tiaproprer qitwisignbr :auent Hrin nè bona veniim in mmuiCierraonint, non -adtferfentfc* ««¡qpän<nw ml >ari«rnè in muoitatis beneficium cédanti d ^ B ip o n te fe n ^ u tó b r i*®Jafs«m J pi>
T e i"on auihenzit Papanrad tolhmrium^o â W ^ e o m n iïJ k c p w ff, Ì com m jt*té>:6ptìntè j»ut4 ^onn&i!ifcui(ed«Dt'Mtt{£-aet*(.pc|ad$ elicami Et hic dpminkrfdi tdodùî diuiftas vab ommbat ß ueti »& atitfeM&bet* ‘
«ium eeim Priiicipum linea dcficiet^!k|»MtdovCóff.i^òinW^‘ft«^ÌBbnÉ J- er!»C,Ì ’ cu,!? omnium fit Chnftianorum hoc Rsprwm. ÄrftiCceffion di' tetreriimi AmplÌUs «ernarur noraé, di fcmifa.MiaiMistn fafetHVqaiiifaqiiffiröWia f»milu i Qiyd qûeiKisçternitàteai nertilnisìA; ïterAirarem Dominiui &■ focKwmlnJi vl^ ^ A *rrÌ‘*t*rinS?‘'’‘&:i*inimf>,t*lc* ^nonesftoncipisSqeuù,ì t .«SO Ptiflci|>iwwsid ptittusaitcrirfcJIcicumterre,' & Rfgna.ip*cdfcr»>«ij ..
p ro p n ti& ih en a .â rfatteii veftijumiofidefiùrt venire-pò-? ii.v ^ ,,r « •.’I tenaiem; vtlinfr::ftamftèk!rum potatis i q u ia , .¿.in. . .j .-:.-; <l »I/•• >z-t :.oc n:}: xnPapatu^ qui ¿ftpirincipatirf obmmu- -, ir. *i«j :p iife.ft .«in fflnttmtna ms, Sibiiire yotHfcRegnumjità. il’t liftt/p ; Jif ,: Vi- v e n te alios.ÄieliSi .'ita . •.•■ nsfesé \ iJ a AU Ä ii .f t ' ' ' :igri4o:i OK; m ; potile s t i n - *d opstnstorp »itjciq tr.-.,.C tri atium fidelem # » c . -iti a _ nec iiiiSdelisitntó «xhncicò- * W n:\ - ' O fiiio vniendi P«ncipatuspnanes.ûîb P».. r . a»}-/' «4 patu »nafeitur totiùs mundi, fub veftra Doteftacs!'? .:;Kj'v< .r»r.*î '«U3 ft* t‘, fubïedio & Regtìorum auàto>vi<8(.fe^ »tino »min,1 :jhnd< curitas .abrnterms, extèrmi-, v tidì^OÌ tiii^ fj
quèraalis|;fiiuti»hbj *?f. " ’> ■.ito:* a~jìfjo .q aurini,
-A
7 -ia mni »fc-a r-,
- - •> demonftra-. .<":rn aTia "? c*q («va' min» om efï ' Jfr 'UtmUS Ì ' 2 èjj J'!';. M'i'io i stia i>q • •;.>» & !vcm,;«»pke S i - t U\K •'?.«§ «iTeàtfim v? .•.*av : tiH itlfUf fi A l r' *. tf*”j £ m - v ■" . iìemv -1’ ■ *-. •J / •rì^iifelvtl^. ■j* T #^ i'» ■; ?i!v ;ï -î ,m n i ’A ci pitici • ■ • • - : • ••} Ai •> t . aajur j .o > .V*! x )\ n "4 o «>' ■ ih; -À d A T.ft?’; i '( H ’A . luïittrilii’*-' : iMJMS (-ì rvi'ort! ... , . ì . ('-.riti » i ìi In quo
•t. *S*ùiViUVii>
» >
¿uíEíxúfSq 5& ■ taut
là
«jaeconÎîftât Reformatio dominiomS iTííjui ri huiuanorum per Euangelium ; ■ jahtm l ißii -t*\! introdurti* i »£. .qd;
i
f *sd
O: >’
•< »C tlftyi'Z'h
jj /;-p ,
v
¿5
, >
b j3
Î.Î
. .....
•'
.....2 1 z »
CaputDecimmn Scptimum
ite». 4¿J4iV , ìfiiiîfl >ì*)l ■ -;■ :^rn*í#r.*-
s.;k os
•
»•a
-.dlr
'V «fas, ni
. 1 , li .Ì.sjKi ¡ ;j ijjj, • »«■ . * Qrre&io Princìpatuum fœculir itm per Chriftuffl, la c £3 ius Ecclcfi* lamine, eos ambulaturös fare prophetauic Ifaias ; ad ptures propoiitiones reducitur. Quarum Pap« Chrifti Vicarius deelaratur, & Iudex legitimo Iure ht* betör. Prima eft: quod ñnit Reip. non t f t R e i , neceius commoda »nepproccrum : necpopuli» fed cultus Dei propterregnum «ternura. H çe propoficio toilit Tyran* nides »& fedútonts - Hoc Expreffit Apoft. f*pé, precipui cura dixit, Nemo fibi em it, & nemo fibi montar, vos •m era.C im ili, Chriftusautem, D ei. ?lj. X. Quòd propter Regnum Cælorura renunciare tenenttór pottftati, diuitijs » rv hononbusq; qua tenus eflent iniufti. Id enìm firaiie cft thefauro abfcondito Min agro ( ait Dominus ) quem qui inuenit homo» vadit, 8c vendit omnia,qu* ha„ bet* & emit argura ilium . Aut fiait pm iofa margarita; pro qua b nus nego* s, ciator dat omnia quç habet. Vndé & S, Gregor, inquit: Regnum C a l orum tan* t, turn valet-»quantum habe» . fite, loquen« de Petro >& Andrea , qui retía , ae Scapham tantummodò reliquerant. A chse diferentia ponitur inter Reiigiofos » qui przeeptum, confilramq; pzritér ample&untur, Sc laicos, qui foli precinto, inherent ; quòd illi paupertatem eligientes, omnibus renunciant bonis, iff iâ u & afieäu : fzculares vero aflfeäu tantûm : fi tamèn iuftè acquifita.funt; tfficiütq; bona propia quodammodo communia, quatentls pro Euangclio Dei ob* ligantur poneré vitara, & quiequid habent, fiuè Regnum , fiuè filios, fiué pa-j rentes. Etenim, & Platocognouit etiàm , quod RvfpuWica finem aliquem ht* bet ; Sc hic ait ,«ft cultus louis rtrum opifici* » & gubernatoris. Omnia amen» font propter finem. •» Hçc prima corre&io aduerûtur Mtcchiauelliftix, Sc Gefari ; qui cum lu riJ pide dicere folebat : Si violandum eft ius» regnandi caufa violandum eft, esteri* * rebus pietatem colas, fiée. nefçifcntés Règnum e f t à Deo , & propter Deum* Homo cnim non poteft e f t finis fui »nec «nim feipfum beare poteft, nec fern* per e f t / imô occúbit ante quá Refp. occumbat, quam ad fe tamquatn ad fini regebat; media autèm adepto fine corruunt, vt fcçn* perada cnmcdiî ( ait S . Cnryfoftomus ) Ergo Oeus poten* beare, Sc Temper exift-ns, eft Po’yric* fi* r i s , Sc Papa qui hunc finem curat, diredé, curat >& media fecundum crani Phylofophiara. Hmc fequitur Corolari* conclufio : Quod leges omnes, & ordi f i n U a r ìm .r . ne* , & Tementi?, Sc mores laicorum Principum, fecundum prudentiam huma* nam procedentes, subijei debent Ecclefiaftic* difeiplinz ,ficut fenfus ration! • & fpiritui corpus,vt docet Gregor. Nízi»nz.& P[ato Phylosophus,idem agnouit* fit Pythagoras » & D. Th^m. opufe. ao. omnesq; spiente* ; quoniam hoc lege naturali difeetnirur. Istoq; fenfu Conftantinus declarauit. omnes causas td Sa cerdotes prouocari p o f t . appellatione legitima ;8c idem probat Car. Omni* npprelTus liberé ad Sacerdotum auxilium confugiat. Et idem requirit decifio htigìorúinter Principes,& Principe* ; fit metr Principes »5t Vaflaíoií. Secano#
V 9 Ssetintfó Gorol'irìérinferettir, quòd quamaìs Conciliorum ^crortim , aut S. € m lL £ Pontifici» Oecretum, Principi Laico graut» yideantur, tarnen oberare obligatur, dum Pontifex non eftfaaereticus »neq; pdàm fcyiraaticus * rieq,Goncilium re^ qiufitis earet • (sfira ia rebusdubiis (teffe Auguftina) lutici obediendum t f t , Idem Carolus M jgnus Imperator ;à Gratiano cuttus, & Rpnificius Comes ad S, Augußmum , Se Tbeodofius Imperator ad Ambrofiurn , di iunior Thìeodoiiusad quendam C k r i c p m & Bafilms Imperator in Synode- 8. Greg. in Oeciet;Nonentm ouis Paftorem fmec Ciuilis homo, fuum judicem mdicare Corretto pottft. 2. Seeunda Principalis corre&io per Eutngelium aliata eft , quòd quia Prineipas piifci pknxmque habeantur domini, de pofifeflfores Reip.Et qui plura Rqgnaoccupabit aliena >•« aie La&antius, plus, ra agni fkabatur, & nobilicabitur., iuftèvelmiuftòii i in e ; ,• Quumobrem iti limitando cft.quod dixit AnfelmuriOranqdonjiniunvcffe in* e ‘P™* iuftam , luftitia enim eft il lud modo xetinere quòd fuum e ft. At ntmòfcrè ex f'ptMtf fentensi&) illis antiquis poterat dicere fuum ìd quod poibdet, quandoquidem vnusquìiq,pervtm dominatu ìllius arripum autfktis mribus, & fimulacis pr?tcxtibus, txtortisq; modis ; Vnde Carnead.iin Senatu Romano,aufus eft probare, luftitiam effefigmenmm fallax. . •« • ? ■’ •«/•> • >t '" Chriftus igitur coriigic hunc dominandi modum ; docetqj aliud non effe do« tmnaeiooem Chriftianail», nifi ferrare Deo. pro dùce, & paftore oyium iuarutn )p Tatiotralium.Imàpromimftratouùs populi.fui*& non vt dominus.-Scitis (in 0 quiins ) prineipesgentium-doxninantal- eorum >& qut maitire* fune potè fiate m n « a rcete iacer eos, Non iti eru mter vos ; fed quicumque- voluerit inter vos jt nuior fieri «fic ficut minifter veftcr ;iEt qui voluerit pnmus effe intcr vo s, crit sp lyt fcruus,Sicut filma hominis vemt non miniftrari fed adminifirare; & dare ani- {> «nam fuam in redemptlonem prò multis &c, Et iicet doàrio» h*c, principatum Eccftfufticum magis tangat.qtuinfecularem i nthilominùs idem de vtroque pronunciatur, cutn ambo fiat Chriibarti Principatus, non enìm Laicus gentilis pe Mator ttd b fii «il. Oifferunt autem ficiit So!v&pLuna,vc in Decretahbus deett Jnnoc. 3. Sicuri,Qan r0iit^ c * ièr.ìra Lom àSole lumen.éi calorem , Si infiuentiamaccipitrflc doctrinam, & * Ì 'iadium, & ppteftatem.Prjnttps Laicus abBcclefiaftico habet; ipfumq; aemu-. ari debet. Similitèr Cbtyfoft per cadem verba exponit corrcótum effe Principatum Laicum,vfe& Apoftólieuro ad normam iuris naturali*, & Euangelici -ftera cura m prefitto contextu Chriftus de Gentili,& laico Principini loquaturi jrpfumq; damnrnt in e o , quo poteftaiem per ambitiontm , tamquàm ma,ior ex-' <rctt,neceffariàfitendum eft, abeo in eisdem verbiscorreàum effe, & C h n ftiano Iure r t i irmif umt; Vos^utem non fie,idem refpondet JVlar.x.eadera cuna ■ «orreòtione. Qui videntur,tit,Principati gentibus dominantur eis ,* 5c PrincipM em um potcftuem .habentipfotumioonkl awern erit.invobis&c. & Luc-»a. ,y repltcat huc.ftrmoncm vfticf; ipfjim por.it exemplàri quicum effet magifler ,& • . doininus, miniftrabnt ilhs. Et. infupier. Oifpono, aie, vobij , vt aedatis, & bi" batis Ciper raenfam meam in Regno meo i & hoc dicens fubdit ad Petrum. Ex- tf ipniuit Satanas vt ctibrarer vos & c. Ego auté qraui, yt nò deficiat fides tua » fed » tu aliqado cuerfus còfirma frttres tuos & c,V bi Colligitur quòd-Cbriilus,morti ¿ppvmans.Petro dtlegmit cura.regenfi.&cófirmadi Ap#,ft & Principaius rtficxre, & Pnncipùàbitioné, & Tyram de, & faperbia frenare. Time enìm cu quaftio fiiret mter Apoftolos.quts eoru effet maioT.prxfat* verbi fequtur in repreherifi'nem.&.corr.aioncm modi regnandi, & Petro datur poteftas cprfii;mandi eos.quos Sathan in hoc decepiffet,& prò eo regarurvt non deficiat fides eius,- quòd in Etclefia Romana fede illms perpetuò feruaium .«ft , A h * 1" j)pter ncque Papa eft dominus Ecckfi-e Chrifti.fed feruus feryorum» vt D.Gre-qrius declarauit, U djfpenfiter, ettuftos, ficut alibi ChriftuWocet . à omnes Epffcopi ftrm funt, & Pallore* qui nulla pernia terrena^ ' • fpcttte
I,
« 0
JSo*>5 f o m r t »* *«*««»«» *<* fuftenmiorietnl vt! Chriftut etiim y Bi’ig& s declarauit. Quicquid vero bonoium habent in commuttkate feruatiiturvad E t e s ii* , & patiperum, f t ipforum vium fideiem. M arcò Eprfeopai Uj re Vert dignità* rion eft, more humano. licet orane* mundi digniutes excedat >fed labóre ft mimfteiium * proptereaq;ab vno quoq; lantto , fcpiemeq; » tiefiderindus eft» vtin eò laborer ieruiens Domino, fidtt A, poftolus ait ;Q u i s. Epifcopatu defiderat >bortum opus ( ideft tninifterium) dtfidem . bed male ca pii cum Ktdafvt omnes Patte* *dmonent}eum fuigloriam , ft commode p tf: jfert, Epifcopatus .n. via erat ad martyrium, & labore* ingente*,ti qui rttte pro prio velini officio fungi Jdejn nòneafferò de Principibus laici*, quodnuJIuslit populi ( hriftiaùi Domimi*, fed feruu*, & principali* mmifter,Dux,Kc*Uete« «<br , & Paftor oùium Chrifti. Idcircò, & Imperator inCodice, vocat fcipturn feruum Ecclefi* D ei. Quid autera eft Ecclefia, nifi Populus C hnftianuiivna cu •Iff tfe 1#!(ì;t KK fui* Prelati* ? Igitur fi nà-per dolum , & mendacium ìnGdiofè non loquuntur AUÄilri^ dMhqya ìmperàtores, efebent feipfòs ferups Dei àgnofeere in hoc miniftetio rtgendi o«; ues eiu*, qtnbus >& Dei amóre feruiunt. . Prelati, i t Reges, Paftores futi véluti Homerus dixit,ft Chryfoftoraust lea hi fubordinatur illis quonià jfti intéporahb*miniftf3 r,illi verò in fpiritualibus » Haud quaqua iure igitur valer tollere bona, aut vita vafifallit, aut noua impo nete pedagia.vd parte Regni allenire proprio arbitratu, & cupiditate .ftJuxui 1, nifi quatenùs expedit Populo fecundum Deum . Vtrumauièm expeaiatu x à leeé , qu* regula eft à Deo nobis data, examinandum e ft. Vbi autèm lex circi ,, illud particulare nó extàtffufficii arbitriu Principiselo Dei.ik proximoru pra,, diti.qùé tamèn absq; Senatus confilio in grauioribus deccrnere nolim. No mo„ dò enìm Plato »& Lycurgu*,& Romani »hoc feruarunt, fed etiàm Moyfes far „ piente* audiuit. ft Dei monitu Senatum Inftituit, vt abundet fcìentia agendoru „ in A s , tsmquàm in horrèo fita ; & fiynetur ambitio, et luxuseius. Cunvauttra „ deuiat à recto tramite Pnncepa, aut Senatus, in rèbus grauibus ( non dico ih it minimis quoniam effet pedagogia prepediri ) potei» ac debet à Pontifice Max»„ mo corngi, ficut Theodofius in crudeii.afiione ab Ambrofio. Prsfm m autero ,, doftriham declarauit ctiam Ghnftus S Brigida 4. libi c- j. dicens. R tx non eft Dominus Córony fed reftor &c. Et poftea.Non rft nifi mediator,& conferuator „ R egni, & Pi puh ,& defenfor. & lib 7. cap. i<s. conqueritur de Principibus. „ ignorantér, Se prauè dominatibus. Nunc.dicen* Regna,pueriliafunt , & da-: „ liramenta, f t latrocinia . Quia ficut latroqu?rit modum, fttem pus.quò ìffr „ fidietur, & obtineat lucra né notetur ; Sic'reges inquirunt qui modo genus eorumeleuetur , quomodo pecunia in bursentur, quomodo fubd'ti onerentur» fapientèr, & libentèr faciunt iuftitiam propter lucrum temporale, non prepter sternum . & t. Ac demdè eontrà eo* iudicium comminatur, & f$pè nunaero. rnntrà At Sotus contri aitiRegi m habere poteftatem à Rep. Et ideò effe E)ominura. maioritatem Dniit P*P,m à D eo, nec ergò effe Dotninum, fed difpenfatorem . At ego in maioritatem Dnij q u a , exvero hoc (dura umèn verum fupponatur ) arguì,vt prudenter pronunciai S. Tapalit. Thuraas in opufe. io- fupra cicatus, mirtoritatem Principum laiconim, & no maioritatem >qui n-à Deo,malor eft , qu5 qui »bhominibus. quò tmgis erìgi tyfponfrt ^ Rep poteftatem agnofcit.eò minus poti ft ipsa Rex fuo arbitrata trainare,ar<|; v i i , f t dominar»; fed tamquam vnus ex eh,frater maior eleäus ad Regimen mi-! norum debet fe habere ; tefteEcclefiaftico ta- fecundum leges data*fibi primitùs à populo,vt non fuperbè,& factiosè,more Gentilium Principum . Infupèr quonwm fufficit eis elenio cum fucceifionis inre à Populo fièra, non habenc Printìpes ipfi laici ius aliquòd,vel Dominium fupn Pipam , ficuti nequs oues fupar Paftorem ,Ced potiùs fubieäi cenfentur. Póteftas quippè. ac Dominium * quod Principe* accipiunt à Populis, fubditis quidem Pap*. transfertur in eos cum e*dem óbedientia, f t limitatione ; non enìm dat Pi pulus quod non habet, •ut plus quam-htbet. Nec fponf* iu$ fuperfponfuni,aut Patrem fuum,alteri tra-'
dere poteft, ñequefeipfam nifi cünv fua fubie&ÌQRe. Qiiapropté» potè«»* , Ss, gladius Principimi dependes à fuperiori poteftate., «Si raiaorem ;pfi dosninat«* rationem habeqt quam Papa de iurf ; quamquam aljquidefa$o vfurpept maicK rem,-cornili quidcm, ac pudefa&i, fiiofyicias,,di&i*, ftótifqi qpHmqfu» »ft» pientiilimorumq Imperatorum>nedupilcge 0«» ,,, j . Confcqunur tercia Corre&iq *q.uod nequeant laici Principe*, reclaman- \.C m tek 9Cimar* te ìuftitia Euangdic* Jegis, & Canonici* eiùfdem declaratiqnibus;beHum mo- Genttlift ftàCfrrif*; nere, fed tantutnaddtfenfionem PopuliChriftiani, non quiden? acquircódj ca- W, ufaRegnum ,& Dominium,Sefalfoj honoreifuper conteras oanqnes,fuiè, Cbriftianas, fiuè paganas, cum ]pfi non fint nifi defenfoies, Sí Redores, pqpulorum fubditorum. At quando iniuria aìficiumur ipft» magisauterafipopulus, poffunt bellum inferro ; vbi rtólo iudicio eorurn , jratio, a,£ ius liquet. Item quomain qui* interdum Chriftianus Princeps bellum manifcftè alteri Chriftiano in fert, autinutili* prórfus eftregimjni.. aut fcyfepaticus,autfairetìcu5,aut peccator publicus enormitér , incqrrigibilis ; ave Tyrannus, poteft Pontifex in hi* Cafibus, tefte D. Thom, qutmlibet deponere Pnncipem,& alterimi conftituere meliorem , ac fimul armare Imperatorcm ; & alio* Principes, ad executionem tabs depofitionis; Quòd $.epè faftura eft preteriti* temporibus. Ratio qui<£ naturali* .diuina fuftulta authQjiute, idem docet. Si Chnftlinifmi corpus vnusn eft . pacifico C hnftì regimine conglutinatum per charirartm, tefte J>auulo, vnico qbedicns capiti non multis capitibus>vB¡q; vero-fu premo magiftro, cuiaahucnon omnts h»nc debitam abfolutam pr*ftent cbedientiam, ve Chrk ftus dixit ad SanSam Bngidam lib. 8. 01.48. Qupniam verfca ,-inqint, Euange« » lica non iunt adimpléta adbuc, venieot tempora , quibus compiébuntur & q >»
H jC natura docet. Si enim Confutes Romani, tefte Liuio ,& Reges Aethyv. pum,tefte Str*bone> &,pene omnium,patipmim , nequáquam bellupi nifi Reli gione priùs iuft'ficatum ,& à Sacerdote faritìificatum , inferre valent, lqngé minus idintqr.ifhnftiinos:licet . Item Sacerdps vngitPriocipem Chriftiano rit u , & dat fili giadinm, & poteftatem tx parte Dei ; non autem^Princeps Sacer doti . Érgò ftultum eft cogitar« aliquictàJaieis{ubere Papam .• vel gladium laicorum non effe gladium Dauidis, & Petri, quem Ecckfia habet, Se ad Ecctfiss bonum tantum exerceri póttft, nunquam vero in malum illius, & S. Bern. b?c „ fentit- Similiter enìm legimus 2. Macab. vlt. Sacerdotem, & Prophetam Hiere- „ miam gladium. dare ludas Maca.beo : in quo^inquit, deijcias aducriarios Pepa li mei Israel. , H sc autein figura « ta^ b riftiap iglad ii. Tile namq; gladius gentilium, cru deli*, Sì iniuftus , inter Chriftianqs cef&re debuit, Et ad confirm.atiqné totìus prafatj fermonis,quandoGbfiftus volute nobis Ghriftiani Regni exemplar praibere, intrsuit tr,iùmphans tedenffuperafiBo, tnanfuetus, ac benignus , Quo ftatìm ignito,à turbis, & pu*ris nutu dei, acclamatimi eft in cqnprobationem. (> BcnediiStiisqiiiàyenit Regnum Patris noftri Dauid. Et mox fa<$o flagello de funiculis.purgat Ecclefiam federatisi imperij, belliq; Chriftianinormam ,& Antm ofienfans. . . Tandem m hic correfiione contipetur, vt Princeps agnpfcar fe Princmetn pi^ipter Reip. felicitatem, & conferpationem , non aute Remp. propter.Prmcipem , Idcjrt^o non ad prpprium vwle leges ferre debere, neq; totam fui grana perdere ; fed potiùs ipfum teneri Rcip.gratia vitim ponete, ficut Cnriftus fa ci t p>ò Ecdefia. Et in lege natur* Codrus pro Athems duo. Deci; Prd *na:& ali) alibi.Sic Ari«, Plato,Pychag.$enec«,& Phyb fophi cúñi censéul yf%numq; vocanc eum, qui fui gratia imperai j quod & D. i ’bonus copfirmat nop ■ feme!, '-'Í '. 1 Sv '• ;ì Miror Sotti m , qui in lib.x. de luft. & Iure q. 3. art. (¿Staffi Si in lib. I. cetR^cm èiTeg acia regni, tc Ron regn.um gratia Reps ; afferentem nunc diuerfo in lib, 4. q. 4. art. 1. poífe Regen» totam punire Remp.' ñeque agne• 6 L feere
n fcere in terra Superióre» aliquéffl »¡fi Papa ni, in ordine tantum ad (¡»rituali* ? Cura tamén, ipfo qucq; confitente »Papa poffit fuper Regem, etiàm cum T y rannicépopulum trattai , & cum ftultut eft ineptufq; ficut olim Childerius ; te cum ruic, & io rumina trahit precipitantèr, ficut Lufitanus quidam R tx olirti? § uem Papa depofuit. Et quamuis canon. Per uenerabilem. Qui fil. fint k g it . X oto citatus, aicat, Regem non cognofcere in terra (uperiorem, ( & loquitur de Rege Gallorum; quamüia de tunctis imelligendus ut per Sotum ipfum ) attamén intelligi debec, quod non cognofcat (uperiorem dominum temporalem, rt Imperatorem,& alium talem. Non enim poteft Papa f< hac potevate in Reges Eriuare ; quoniam Petro eft diuinitùs coliate ; quam ipfe alienare non poteft. ► teens cntm Iefui, Pafce oues meas, in vniucrfali loquitur, neminem excludic Regem,vel Imperatoren» vt Bafil. faterur. Et Quodcumq; legaueris fuper terra tee. Ecquodcuanq.Tolueris ,& c. vniuerfalitèr, *què,ac migis- Cum ergo Pa pa fit Chriftt V ic a r i« , Se iuccefiòr P ftri, qui ei contulit poteftatem, non ad fuum , fed Ecclefi* bonum , non poteft ipfe tali quenquam eximere poteftate vniuerfali, temporali ,& fpirituali, ad gdificationem corporii Chrifti & c . Et Bonif. I. irà fentirc ipparet in Extrauag. Vnam fanttam Quod autem dcclarauit fucceflfor Bomfacij quòd Regni Galli* intelligiturvti prilli, Se magis effe fubiettum per extrauag* Bonifici j fui predecefforis ; nihil Iuris dat Regi Gallo > neque adimit Ecclefì*, quin nec dare poteft, vt rette docet etilim Beliarmin . Sed eft iurit prifei declaratio, & elufio regi* petition!*. Palàia qucq; eft, orn aci Regei in caufa fi dei, ad propulfandos hoftes Chrifti, & collenda seysmata , poffe ab Imperatore conuocari ,non quater.ùs eftlmperator , fed quatenfisà Papi declaritus eft fidei defenfor ; quam poteftatem cmlibet Principi, fi defic,vel impotent fit Imperator, eonferre poteft Papa Caput Xpiänifmi, tefte S. Thomu Non tamén in canfis ordinanjs fit appeilatio ad Imperatorem , hoc folùm Ca r t n m Rex/Jf ab- no ille docet. Sed clamiranr Pulitici Micchiauello additti, & Regem effe dominum abfi> folmus Dominus m politici recen lutum , feu difpoticc ; ac poife, vitim , ac bona omnibus auferre, 8c dare.proHirer froh int «r- ut rult »ficut facit Rex Turcarum.HoctJ; confirm tre audent verbis Dei ad Sa muelen» p. Reg. 8. vbi lui Rcgis dominaturi explicat eiufmodi. JJWfl. Seddecipiuntur.quoniàm ili* n o n fu itk x, fed pnedittio futur* feruitutii à Deo expofita ad terrorem Israclitarum perentium Regem laicum , nè defciscerent ì Rege Sacerdote ; quoniam laicus illa mala Tyrannica fatturus fuifTet in eoi ; & dolentcm quafi fe oftendit, quod reliaquerunt Regnum Sacerdotale S ro laico,dicens ad Samulem ; Non te abiecerunt, fed me nè regnerà fupercos. Ton confueuit enìm Deui reges fuos non Sacerdote! ficere velie , & quifi inuitus Rcgnum eis permifit ; pr*fcius quòd abolendum foret, ac faciendum Sa cerdotale in Chriftianifmo, ficut dixit ad O fe . Dedi eis Regem in furore, meo j auferam in indigninone mea • Item miraculis de Coelo oftendit Deus per Samuelem, ouòd fibi Regnum laicum pro Sacerdotali difplicerer . Poft modum condefeendit ,& proni ¡fit Oauidi elficere illud Rcgnum Sacerdotale fecundum ordinem , non Aron, fed Melthifedech Regis Sacerdoti! Ergo illud non eft iu$ R egni, fed aliud ius Regni verum declaratum eft ab ipfo Deut. 17. Intrà cor pus iuris diuini, & in é. Sap. Et pafsìm in Prouerbijs, Se in prophetis. Ergo hoc tempore non exeat R at nifi vmis fupremut . Eric ( ait Ezechiel ) Rrx Imperli omnibui vnus, hoc e ft, qui fuperiorem non agnoicit. Et hic folus Papa eft, qui eft caput;omnei auté Reges mébra p rincipal,ficq; declarauit Chriflus S. Brigi da , quòd Ecclefia habet tres parici ; Primo Iudices, qui funi Sacerdote. ì.D » fenforei, qui funt Reges, & Principes cceter.ij. Agrico!»s prò fubftentacione » qui funt plebei . Omncs autem h i, vnum faciunt corpus,edam apud Platonem» iti partientem fuam Remp. cuius nobis animaci! Euangciica Religio, son au3 tem Rcx »vt putte imperite Sotus, cum fuo Aijftotile vt Copra . lu »
i f Item ig''rar,8fver* eft ill* opimo,qua Sotus ppofcìndit videlicet'òmne Domi! nium per Tyrannidem vfurptatam introduttum effe, Sc permiiSu*, vt icepu ja Nembrot. Arq; folmnmodò naturale effe regnum , Sc gubernationem. Sc td hanc no* Chnftus reuocauit.M homeres velò ad Dominationem. Non extat er go propnè It quendo Dominus quifquam in mundo Chriftjano.fed tantum R f gcs, Pa (lores, nifi vbi nomina confunduntur. & fignif&itione* eorum. Vsu* qu q; meliorum Pmcipum idem confi m at. & appellatane* Regu>& R:ginaru.3c Rerfi publtcaiu ad Sedè ApoftUici in grauiorib’.ficut patet m hifto rijs if Can. OinnisoppreiTis 1 berè ad Sacerdoti! confugiat auxilifi.&Conftan. '* declaratio. Sed mox q:i* raro fiót antiquari vidètur pfrsertim vbi Principe* fuo w arbitratu contrà f*s viuere volunt, vt in prjcedentibus ferraombus patefadum «ft; «¿'praxis in duaifione nout orbis, ipsaque neceffitas c< git ita fieri deberc &c. Q i’s aut< m non videat perpetuò Umftianismum fluétuare Sc fee urn pugnare » & vi&is minus h ftibus dare,& pauhtim detruncarl,donee agncfcat caput vnu, cui fe fubijcianr in curflis <nines, vbi fecuritaté ib interni*, ix'ernifq,-mail's io ▼emit ? Fiat ergofcnauis ex omnibus Regibus Roma Sc iuxrà illius decreta bel li neg >cià,ac picis qu-sq/capciTat.-cumólorfi armis vnitis peffundandus qui ditìo ConfulttUé Senatut in, brdiens fuerit Ft sic faeculfi aureum rcflorebit.Alicqi in Propè imerirum Resn. ft i labafeit ficutalibi docuimus . Et quidem Regnò Mofiicfi efi ad dnrfionem venir fufc- Roboam.se perditu iuit: defigr as in nobis Imperij Gr*« i, 8c latini diu'fiooein , vt parres aninuduertunt. Et ficut Sammaria R x. qui primus »poftarauit.in poteftatem Babyl >niorum deuenit:sic Regnum G ia co fi quod h fi le p ftysma dr fecit,tn nouorum Babyloniorum Turctifi poteftjtem redatìum eft.nobif4;eius malum mmatur quod lerof lymis "lim,--c fola Prmcipum confederatio fub vno ca* pite Chriftiamfmi rutamétum p Hicetur citri miraculfi. Potest enim Deus vtcumq.feruare nos. Atdifcordiam fuifle in «aufa vtfepfìnsjente ferì Prouinci* olim Catholic*, flung Mahometo, & haeiesi archi* feruiant > nemo h ftoriarutn peri ti» negabit.' . . 4 * . v-V ' ■■ • *
1 ■■
t
-
1
-
»
s A P P E N D I X
AD
MESSIA!
M O N A R C H I A
M. ’
Senno die luribus Regis Catholici fuper noti« um Haemiipcrium, aluq, Regna Infidclium,fecundum fenpturas Dei» contrà eos, qui hac in caufa fcripicrunc »auc adu lando,aut cckradicendo. Caput Dccimum O&auurau » V O N I A M , e lid e e x D .T h o m a C a iera m isf & p e ft efi
Opini« quod Re* Sotus, 8e Vigoria »alijq; non poffe Chrifticolas vllo iaW yfpjn. nullum re pungare cócr» ìr-fidcles.nifi in eos. qui Regione*, & difuper Americanos tiones, qu$ Chriftianorum fuereolim . v d Romani Im %dbei iu s , nifi belperi; occupaflent Ex quo ftquitur,neq;Hyfpaoi*rum Relicipojigprttdicagem nouo orbi poffe belluro mferre.mcoljfq; fubiugare 3 tares Verbi intriat qui ad reftituendum obligari quicquid armorum vi oc tesintHYim patii cupai . Quippé cum neq; à Dco mimi* fit , vt M .yfes in tu r , à ft£ge uindi- a r a l * « M a y » Paìeftinam , nt^’ «b «Ho, «u&ontate eorum federa puniendi polle»te ♦ Ac proindd fequitur tunc folum cum Eccitila D e mittit predicatore* ad promulgandum Euangelium iuxì Chrifli iuffioné,poffe Regetn ad defenfionem illorum milite* armare, eorunuji terra* occupare, qui Prxdicatoribus vim inferunt fic ùiftitia belli irdutum. Hocq; folum effe tu* bellici illius,aliud veronullum .Egoautem dico ,Regem Hyfpaniarum fi buie foli innititur Iuri, iniuftum effe, obiigatum^; ad reftituendum. i. Quoniam quando Columbus eò adnauigauit, primimq; oceupauit TerrS» haud quaquam prxdicatores prxmific Euangelico*,pro quibu* non receptii , 8c expulsis, mflum ipfe bellum mouerc poffet « *. Ne<i* prepterea iuftè infertur bellum, quia prxdicatores non reeipiuntur: Fides enim,vt aie Bernard.non eff imperanda.fed fuadenda.rationibus.patientia, », & miraculis efficacibus. Signa autem Apoftolitus n firi edita funt apud vos », ( tit Paulus ) in multa patientia, in fignis, in miraculis, & portentìs.Idemq; cóH firmai ad Rom. Se H*br. & Corinth. Prxdicatores ergo intrare debent per virtutem,non per vìm . At fi rreipiuntur, & deindè iniuriis yexantur, tuneproeul dubio Principe* Chrifiiani eos defendere p.'ffunt, influenti bellum iniuriantibus inferre . Sed vero in nouo orbe, iti non fit. Si tnim Hyfpanorum ipforfi met lega* H illoricos, ac Poeta* , qui de ipforum expeditionibus fcripferunt, inuenies Hyfpanos quali ad venationem Incolarum noui orbi* excurrere,eoruq* terra* occupare,afiu. Se v i , & quocumd; valent m odo. Et prxcipué vbi nec Predicantmra Idioma auditur, ncque u llc tu r . Aftu fané C e r n ito occupante
Mesti
Mex'canum Rsgnum.Rfgem^; eórum vineuh^eömpedibüfqjeöirÄitot ,«uP 1»R:gis,aut Rtgoicoiárum imuria id Predicatore! , aut Hyfpaaoi prete* dente,vndé ipfe iure tutanai Religioni!» atte C a o s , arma moucr* poflet. Ht/kriâ Supui ms Poftumius cum nomine Populi & ia<oi ad (urtai Caudina* feruan- mu di exer ettus gratia, cuius erat C on fu l, dt Imperator ; iuraflftt Romain nunqui iliácui am Sainmtibus bellum,periuafit m< x ienatui »t tpfc ligaros Samniubus dareiur, qm hoc iurauerat : fi.rerq;quali Salimi)Cmis Qu >fatto dixit Samnstibus, Ciuis fum veder,cnâus à Populo Romano, to quod nomine eius ad ve» firam gloriarn, 6c tutamen lurauenm : *c fimul pereuiüc Calce legatû Romandi dicens, EgoB.neuentanus um C iu s , Romanum percutió .Tuneanfan acceÎ it Roma violandi lusiurandum, abiq; impietatis crimine tquonum prouocata Samnite viro per cilcem , m o au em pruuocans arma caperei. Quo tx fatta Impío concludit impius Macchiauillus Religionen» effe artem quandam tt» gnadi, & fallendi : idcirco violan poffe , & contraili, ac extendi, accom od a nti; noftris, vt fcimus, volutnufq» vtilitatibus * Hoc idem faciunt piofeifco Hyfpani fecundum Theologos iftos. Etcnim per« m ttunc Relig.ofos ad incolas noui orbi* ,quó b illa idiota gente Calce ferian« tu r, de ad Eriendura irritentu r. Vndè mex ipfi fingunt fibi ms occupandi quic« quid poilunt, At quidem an huiusmodi non modo occupationem aliena; terr* non excufat , fed longé potiùs condemnat; quontam imporne Deo ignorantiam torum prauae voluntatis, ac Machiauelliftico ludibrio Keligionem exponit • Qua propter priorem aflertionem confirmo, Papam effe Dominum, vtl Re* lus fîycf. effe i* äorem totius orbis in temporalibus,ac fpirituabbus.Cumq; prtuaricaffetit Infi Tapât u, et mtsflo deles natur* legtm per fodomiam publicam impunitam , per Idolatrianr, & per tte dittino fuper Antropoph »giain (e inuicem comedendo, non mudò tx pittate Chriftiq; prace uouutiì orbm . pio,debere Papam mitcere Dottore! Euangelic* legis ad ipfos ferino more viuftes.nec ranoniacqu<efcere volemes . Std etiàm milites qui Idolatriam exteimirarent, anthrepi phogifi ,& Sodomia!» punirent, & inhibèrent, illofq; ad veil Dei cultum cogèrent, non fecus.ac quando HEbrei Cananxoró terram ingrefia funr à D e c o llili. vtimp:amnationem dele rem ; qu*tarnennectamfera erat, vt hommibus vefeerentur ,ficut h*ccontrà fas, & lus natura;. i ¡{atto ex reîyti/J Sed ,& m gnus Alexinder hoc fuper iure fuam fundauit Monarchiam, Bar ¿triff exemple baras regiones occupare profefius, vt profterneret barbariem, ciuilitatemq; Alcxaxdri 4, ìntroduceret. Et Arift. eius prxeepror primo Polit • c. j hanc ilium docuit rationem, Afferei» eos, qui enormitèr natur* leges violant,arem subrogar» debe ré ; ficuti, de esteras be ibas. Ipfi «mm enormibus fceleribus in beftialem ftfe transferunt naturano: quç non ratione amplms,fed vi corrigenda veniat, fer Hitti te q; fané digna . Rèttoti u fi Hercules itera ì Poetis, & Hiftorijs laudatorio quod extinxerit orbis mon- Hcroum. ftra.Tyrannos, Leftrigones ; Lycaones, Antropophagos. Item Romani ius ampbficandi Imperium non modo in fociarum nationum, 4 fxemple & confederatorum defenfione locauerunt, fed et in Iure f*pé natur* pr*fatn; ménortm « nec vnquam ferè iniufté bella pmbant vt a Macab fcriptum eft . Qustnvia Rom.Conful-Endibili Regulo Hyi|)ano refpt ndiffet; Sufi ius in aim's p< fitum efif:. P rofetò hoc ad terrorem fecit. Nam ius erat Romanis fuper Hyspamam contrà C»rthaginenfes pofftffores , 8e hoftes , 8c pro confedtratorura tutela . Pliniùs quoque confiderationum fecundiilimus lib * cap. *» tt> Armis Romanis fu;m foelicitatem debere mundum paffim pçdicac, ir- » ridetq; Cauchorum vitam miferrínum rx pluiali limo, & pifciculis nrnolis aducatum,fine legibus, beftiarum m ore. Qui deuiftos feruire infelici ter D fe reputa rent, non «utero beari potiùs, vt *quum erat. Sed,inquiniti protetto for h tuna multis parcit in pçnatn . Et alibi, Non fatis, inquit, »ftimari potefi, quatù 9» Romanis debeatur » qui fuftukr* monftra » in quibus hominem occidere
97
R tü -
%% S, Religiofiffimûm êrar, Mundt vérô « iî m faluberrmu Loquitur autemprati çipue de G»llis»& Britannis.qui homines ilcrificabart amtqpâ Ri mains Îubtja cerentur . Alibi quoque ; Quis non communicate tube terranm-a j, (ait)maieftate Romani Imperij prcfecifife vitam puiet.t ômercioreiû.acfocie„ tace fefti pacisy cmniaq; etiàm qu* occulta antè fuérSc in pr< nvfcuo vfu fada ? „ fit in alio loco idem dccantans, Æternum fit qu ifo Deoium mum- iftud Adtô s. Romanos velut alteram lucem dedifle rebus humanis videnrur. H ic PJinius: „ longé magis Hyfpanis orbera totum communicantibus, & barbaritm Religione expellentibus, cenueniunt. J. Exemplo Cyrt. Cyrus îtidem à Deo fe miflum aitbat ad occupaudas regimes aliénas, vt Ciailles per ipfum redderentur. Nec dufuum vera vtrunq; d^xifle , cum Deus in ïsaia.& Hieremia,ferriififfe doreat Nabucdoncfor ad punuic në Barbara)ü Ido» dûlatrarumq; nationû ide q;eiùs ditiom h >mines fubieciffe Iniuoer inquiens , Si beftias terradedi ei.At hi flagellatorcs orbis manifefta <uflïone Dei autoriziti non erant ; Sed ità dicentes prophetabant>vt Caipas vclente Deo >qui Corda , & linguas Principum mouct. I Jcircô poftea ijdim pur.iti f u r t , quoniam poM mine Dei a outebantur, fibi non Deo intendentes parare Rtgnum : cogitibaotq; „ ea præcomj ratione populos terrere, fib que obedientiores reddere. Sed deC yro s> expreifè dicit Dommuslsaiç 4P D icoC yroC h ufto meo , Ptftor meus es tu Sc „ omnem voluntatem meam adimplebis, Et c. 4J. H ic dicit Domitus C'yro Chnfto meo , cuius apprihendt dexceram, vr fub’jciam antè faciem euis gentes, & dorfa Regum Sic. Et quidem ( yrus mirifica fteir rpera ; «dificauit etianv templum lerofJym oi u m & captiuitatem liberauit Ifraebticam . At verôturpiter occubuit C ym s; quoniam non ità ergnruit Dtum ,vt*quum crat , Di* „ cente Beoadillum , ibidem. Egoaccinxi te, & noncoguouifti me. Sic inftr.&u Dei vices Imperij Chrifti pacihci Oâauianus tenuir,teftc S .7 homa de R egim . Princip. et Auguftino. His ex fermonibus ritèelicitur ,nationem quacumq;pr*potentem,quæaliénas Corollariuni. occupât terras mitti à Deo per iftmâum ,aut per minifeftam vocem , & reuelationem ; dum alias caftigare decernit, aut meliores facere; nerainemq; abfqua Juris Diuini nutu alienigenarum iubiugare terram. At poflfe quemvis occupatorem peccare, fi non intendat propter Deum id ft* Hgpeffio adPrtma codas, quod Hyf cere, fed propter gloriam propriim , aut auariti* explendae gratià. None ex his affero:Procu!dubio à Deo miifos fuilTe Hyfpanos ad puntionem parti à Dei injitnflu ab imtio in no- alterius Henufpherij per inftinâlum, ficuti C yru s, Alexander, Nabucdoncfor, nam b/emifpbgriü Romani, & alij ; ac fubinde bona.certaq; iura in natura eos habere contra pr*m jjifuerin t. fatos Barbaros, hoc eft arma propria, Si Barbarorum feelera. Htfrofit. obi tiens Sed obijcit S tus, Si qui fecum fentiunt. Verum quidem eft mereri extrema contra Conclusion fuplicia Americanos aliofquè Barbaros propter Idolatri*fcelus» ficuti» Si àlios aliquando propter fodomiam, & latrocini» cruenta. At neminem poffe proprio frm tpalem . priuari Regno >& poEefione, nifi priùs à cópctenri ludice condemnatu ; veluti à Deo ipfo Canxttfi, & Am orrii condemhanti fuerunt, tradir-q; Hebreis miffo Moyse ad vlcifcendum Idolatrias, Si iniquitates corum- Sed Rex Hyfp. nequeà Deo miflfus eft contra Americano*, nec iniuria ab eis laceiiitu» eft vlla_» ergo iniufto, eos profequitur bello. Itaq; aie .C y u r n , Alexandrum , & Nabucodor peccaffefieuti, & ludas Iscariotes.qui Dei fecit voluntatem , ncn_> quidem intendentes voluntatem Dei facere fibi ignotam, fed propriam, qug diuerfa tamen ratione cum diuina concord bat . Confutati* prsfatte Cui refpondeo: Irretprifatipfccarinr ; Repemra men Hyfparum , rt'ft fibi ipfi confingat, fictafq; pnfigat rationes alias ,dum mittitur à S . Pont fice Ro rtfponfionis. mano ad occupandas hjfce nafiones nequsmnm peccare. Ac Pò? fic£ abfq; dubio Iudfcé effe,Si harù nationu in quantu lesti Chr fti prjnif rarionis effential'S locfitcnet, Si vice*, qui Sc hoc poffìt. earfi p riftIppofitis immani crimine , Se. Obietti* , Barbarica fimul incorrigibilKate.Ac iuquis.-vbi n i Papa hac accepit au<9 orraté{
S»-»v .
Rcfponáeo In eo-Quodcumárfoluem, tut ligaueris ^ » aon id dcñrutioncm dee. vt Apoftolui doceu ^ íu q ; quicquid Re* fub aufpicijs Chriíli occupai ,ad Papam difponere ftt* M d a ti abeoq;pr*didorum Regnorumpoffeflioncm, ícú , vtdicunt, irmtfiituram largir/ iure diurno certum eli ,cum enim Mefii* mundi Imperiura pro * miffum fuer« : & di&um .Gens» Se Regnanoquòi nonfcruiuecittibí pcribit. w curaq, fie M fliis Ratio fuenrru incarnita; de lili Americani contri rationenw eam implé viuant, proculdubio pottft D. Papa eos iure radicare cifiigatione di gnos nifi racioni obedierint, cuius capaces participe íq;funt naturahtér, }. Prxcerea quando qui ppiam fit adimplend* prophati* grattai contri ius nó cft reputandum >fed mdicium à t>soeditum;efiq;iudex p-j/kus i Deo , qui 1 fidum illud exequitur ,fi ad ípfutn timen attinet t/xequtio. Cum prophetiíatutn fuiffet ab Ah a Sylonítide íeruo Salomonis lerobtamo , quod futuras effet R e* decem tribuum, haud quiquam peccauit Ieroboam regnum illud occupicío ; przdidum enim tllis fuerat ficiendumq; At peccauit demde. quando Re gno abufus eft, & ad Idololatriam prolapfus. Sic & Salomon dura Sacerdotio» Abhiatar priuat mxta ^pphetiá.Quas obres efi Propheti* deMelfia extát,qd ipfe destructurus eífet gentiliftnù utnnesq/Keges terr* cótradicentes,de fubaetmus verbo, de artnis miteriaiibus. tandé, ficut docuimus in prectdétibus fermcnìbus de Monarchia Mcfii*.-ipfectò R t* Cath> licus ftruus eius>has exeqliédo prophetias, neqmqium p:ccac vfurpatione Iadicij.fed folum peccar« auaritia,«ut ambittone fi ex hi$ mouerctur, hic autem difpuutio tantum ventilatur, vfurpee od ludicium, vel non . a 4 Prophetia clara ( tefìe Paulo ) ad Abraham vt effet haeres mundi, & Da- R uid Pfalm. x Dabo tibí gentes hereditatem tuam, de poffefiones tuas términos xerr? ;de reges eos m vii g ì ferrea , & tamquam vas figuli confrìnges eos . 8ec, R t quidem iti prorfus confringit R x Hyipanus nationes, propheiias adimplen- " d o . Et alibi : Vt detillishereduatem gentium &c. Et , Ad mhilum reduces rt omnes gentes dee.Et, Confticueh-gislatoresfuper eos, vt feiant gentes,quomá ” li omines funt de.. l à dicit, quia viuunt, vti beili*, de ideò fubiugand*, celle ** 9 Arili Et alibi : ludictntur gentes in confpeótu tuo dee. Et peribitis gentes de ” terrailliusdee.Et:EripicsmedecontraditiombusPopuli, conllituesme caput n gentium dee. Et: Ipfe dominibitur gentium dee* Et : Conturbata funt gentes, n & inclinata funt Regna dee. ( ponitur prxteritum pro futuro in Hebraica lingua n carente multiplici tempormn flexione ) Hoc auteip prxcinitur tamqu.m pre ludiano iudicij contri eo s, doñee fiat per ignem : in quo nos dicimus ohm allufum effe ad archibugi! . Et ideò alibi. Deus vocauit tcrram dee* Et ignis axar■ defeet in confpe&u eius dee. Et: Intende ad v/firandas omnes gentes.; de non mi- n * * fcrearis omnibus, qui op«srmtur iniquitatem dee. H?c vifitatio nune excquutio- >* *" ni m ind atur. Et albi ; Tu¡ babuntur gentes, de timebmrt. Et; Exurgat Deus, »» de d flipe .turnnm'ci cius. dee. Iter facite ci ,qui afeendit fuper occafum.N'unc ** *4 paratur iter ( h ili i afcendenti cu Euangelio per difeipulos fUos ad occafum : »» • / vbi eli mundus nouus per Oceanum. Et ideò Chrillophorus Columbus iter primus feci' nutu D e i. Ex nomine Chrillophorus .Interprxtatur enim fereni »» 7 * Chrillum , de vt Columbus, Columbam E tck fijm . Et alibi •* Orane* gente* >» 7 * feruient c i, &c. Totus ille Pfdtnus de Regno Melfi* canitur; Et alibi: JBfTunde . tram tuam in gentes, qu* te non nouerunt dee. In hoc Pfalmo canitur in figura »» de H ebrm qu md • anansexpulerum idolatrías de Palfllina : de ideòinquit : Vi- » n?am de ^oyo-otráfiulift^-ceccft, g¿teSi^ pi5e*flieam : Nollro aurem quòd *» figurabatur. impletur tempore ; nam , de Pfalmi titulus eli ; In finem. Omnes »* autemhumsmodrtituh piffigurmtdenobis, telleAm brofio. Et alibi:Surge » Deus ludica terram,quonum tu hxredtabisin omnibusgentibusdee. Et ficut >» jgms qui comburit filuam , de ficut fiamma comburens montes : ità per » ftqusris
88 1 - j» fÄfawi* illosiSrftfmft loquendo d f Meffia omit. E r ponwn in mari manum-* „ eius, & in fJumimbus dexceram eiui : ìpfe tnuocabic me Pater meus es tu,- Se 9Î »> egoprimoginitum ponam ilium exeel&m pr* regibus Terne,& c. EtCommoueatur â faci* eius vniuerfa terra : diate in gentibus quià Dominus, legname 96 jy d ie * ßxuitet tetra * & iaetentur inful* m ulti t i c. Hic eft nouus orbis à nobis infultus, Sed àie .'¿Ignis ante ìpfum pr*cedet &c. Ecce euentus rei dat intelletti* huios prophattÇï ft qjidemugnis torraentoruin belircorum pneparauit viam_» Evangelio, vbi non nifi per vim Regnum Melfi*introduci poterai. Hunc auté „ Efalraumde primo aduentu maxime intelligi debere teftis eft Apoft. in Epift. „ ad H*br» ivCum introducit ( aiens ) primogenitum in orbem cerrg. & c. Sunt 3, ir ahjfenfutjfed bicnuncpronobis, Et alibi: Inconfpettu gentium reuelauic „ iuftitiam fuim &cc. In matutino ìntcrficiebam omnes peccatore terr* &c. Et », timebunt gentes women tuum Domine , & omnes Reges terra: glonam tuatn „ & c. Et Dominus à dtxtrij tuts, confregit in die ir* fuf Reges, JuUicabit. in na» tionibus , implebit ruinas, & conquaflabit capita in terra multorum &c. Q ua» do nam à Metili'* hoc fattutin e ft, nifi à fequacibus in illjus vinate ? Nam , Se. deprimo > & di fecóndoaduencuiftud declaratur, & ad Papam.eius pertinec interpraetatio, quod autem eius nutu fit, iufto mre fit. Concedunt namqradutrftifij îufté pumri Americanos ; Actamen Hyfpanos non iuftê punire, quali Deus »bfque Indicio fu* Eccidi* dilacatiorrem ,& fine Indice fien final, qui eidena ipiricum fuutn dédit ,■ & Prophéties præmuniuk . Item in penultimo Pfalmo an* . nàdciànS eariticuiii nouum pro redemptK<neC*lrtds data , hos euentus omne$ jAo ” prænuncicat : Exultabunt Santti in gloria . & letabuntur 8cc. Exultationes Dei ^ m ’’ in gunure eôrû, & gladijiancipicesin manibuscorum, adfaciendam vindittam i» J inmatiônibasaricrepitiones'ta populrs ; ad alligando* Reges eo? um tn compédi* bus , & nobile* ecHum in miniéis ferreis,/Vt faciat in eis ludicium» & c. It* „ prbfaUîifecère Hyfpani de Rege JVlatezuma, & de Rege Atabaltba , & de alijs J Principi bas j 6c Uorcyquibus vocitis. Et fie dix t Moyfes; Perfequebatur vnus h' ‘ m ille, & doofügal»n tdecercim d !ii.& c. H >cftguratum eft in Hjebreis : n» noftrisrverOplenuu completur ; vix enim quatuor difcalceati» innúmeras popu* liti (lint cationes Idolatrarum . 1 i ;.çpfetèrea in prsecedsncMibro probat Um eft, Principes Chnftianos brachi elf3 cotpoiisChrilH inyftici ì Papam verò caput ; At fie prophetat Ifaias 5*. Prop¿
•j éft luftutmäus. Egreftus eftSaluator meus ; Bracchia mea populos'iudic* ” bunt & ï. Md Inful* expaâabunt , & brachium meum fubftinebunt, 5>S(ci íroculdübio hic defenbitur ¿pfe Mefins , & Bracchta eius Reges Ctìriftianì :»> ‘ tíhld vero prateipaum Bracchura quòd hucusq; Infukeexpeélarunt, Re* eltMyfpanus.ficuci & cap. 41. dixerat. Et legem eius insu!* ex* peàibuhrSi 'd.Hittenus etìrm non tranfieiatadeaS ,cum pauloantède Meffi* dixiíftt j'NohJeiHtdrriftis ñeque turhulencus, donee portât in terra ludicium ( 8c * , \3 iddit ) ac legem eius infulçexpeftabunt &c. labi fine bello, & Tutbultntia po■ " fi-umeft Euar^elicuïrrJudicmm innoftpoorbe; fed inlofulas cum per brac<hiuih deferatur,vadit fimulcum gladio. Itéra in c. So. poftquam narnt legém Il G hrifti, ïSf-adoratioiTem cius ab omnibus Regibus n ftri Hemifphxnj additi *V : ” -Me infulçixpeètabunt, & «naues maris in principio, & adducam filios tuos de , argshtüm eorum , âaSuffi eomai in nomane Dom ini. &c. vbi ad digitü i: oftenduhtUr Naues cialfisHyibancnfis , quçdîferunt pradeftinatos in Ecclefiâ • Iiiàeîis ' 'ktiftiSiîii, & iurum , 8c argentum barbararum nationum; vt patet, & ' [' deindè fabíequitúr: Aperieritur diç àc notte port* tu * , & »fferatur ad te forti" '’tado gerîtinm , tk Reges earum adducantur-.fîenset Regnum quòd non ferai» ” e n ti ib i, períbit ;& genre* in'fol'tudine vaíhbuntur Arc. quid ciar ùs? aut quído vnquam id viftim c-ft mfi tiurfc í Nos difputamus ex Ariftotele , non ex ferì* pturìs D ei, <8tideò veritatera nunquam inuenimus. Itém cap. f 1. Dilata, inquit, pelles tentorii ta i, pelles ybernaculorum extendcjnon parcas, longo* fac funi» .;
. , .'it
'
"
culos
fem en tu u m gen te» W ed u ab it;C m itacesd eferta» in b ab ìS *c?S e fefc'S * bitur Ecelefia qu* per Rcgem Hyfpanmrs ad dexterani mundi te ad finifir.nl '* diUutur. M . ad Indo,, , & o r i n o l i .. o S f f i r t ' O c d S S penetrant ; Quippe finiftrofuro etiara Ariftotelicis, Se Quitares m £ w «ai»A'* h»>it*nt in e is, curo deient, & fungane incoiai earum E r i d? ! W A» «. per Hiftoms • Et in c. <6.1.mndabo, a it, fuper vos fluuìutn paci», eioriam tér ^ tium , quana fugeus dee. Ecce fonè exugunt taraqtma mei Hyfpam tot5 vioril ” diftarnm nationura , aurum . ¿Se argemum, quidquid bun.Lbent f etifm n fepulchr» conditura. Arde ruina qiifi^fM uroin « p ,JÍ9 fit menbí fif* ? „ d f gnatio domini fuper omnes gantes : furor eius fuper vmuerfam m i l i t i . m «, interfeciteoi, le dedic eos in ocafioneró. Etalibf: Roffidebit co^ Dornas l/rad * m feruos, & Analtas. Ergo n¡G cuín Impío Cherintho I*aradifum in rerr. ,» ■* pefiamuMUt cum fem.ongenift.s folum fenfuramyfticum Í K S , «I ” » t i !!« té2Sl,P' T tHiuorieum É f 6 debCt: At * verborum a S S jtma S prefentis S k téonri« X addmilite» temph, vbi potioruro
• ; *^*U * IMlUSnQO A, t , -«is * Cum igitur p i ^ m è ex Prophetisconftet voluntas Deirlpeftatad Pontifici ¿ T ä 1r f t q’ L ’ & hiredit*rera gentium álijs fuis ad »dmp O nS
v ÍT f.ítl » a
Q U lC O H ld
r ..\
i r n u i r i t , íi ,.v
r L
-àr
aufpicijs eius eft,hac vnica,ratione. Et fic dixit lepte ad legatos Regi* Amon »» Non ne ea»qu* poffidet Chatnos Deus «ras Mb. lurVdebm uH o Ì Ì auro«!,' „
fth'bere ?fed Fides* falfa ’SS?0**™ *bftulit V ^ ' 1 ^
nd<ns * ie
eft poifeifio, refq; poffeffe, firut firn etiàm Nabuehodonofori quicquid ille oc«#i cupamt fecundum fenpturam Dan. a. Deus Gali d e # tibi Regnern . Attamen xeroanet in nobis lus reperendi, quod non remane? in Gemiiibus ; quoniam nó rei?°Km| ' ' Ct,àm dlt° PofficleOJUS eos • Iuft<»ait S. Berna rdus-, polbdebat Diabolus hominem , non luftitia in fe exiftente, fed in Deo Homo >» vero mftequae occupa:, d.eente Deo ; Iuftidà D e i, ac fua ’ , a n^ 1!nm°fMMLVA e -4ffilI1Um £eafe" debec# wicuiqueRegnimi etiàra iefidelifl, luere MtitrtU ■ éè RMgr ? i L v«P3tet *P«d Danielem, & nutu Dei cunfta regi, diurno i fa ^^0Cfif r“ ?1t y l : 1.1n iur«l.g|tur natura,ytpatet 6x Philofophis;&-Di- autori^nur P<uino, vt ex prophetià didicimus ; fundatur Iu*., quo|lex Cathalicus poffidet in fidetRex Cnìoliexpt Yiia»16110 * non 4Utcm °b illud Ius fictitium, & ftratagemmaticum-» tur ncimm orbem, Biy ™ “ enirayerò Pontifices multa inftin^u Spiritus fanäi faci«nt, aliud cogiumes pro ratione f a ä i . F c.-m L i, b c # 9 ’ laudat bellum contri Infideles in communi, fi ad Ex Brigidé , f:ir,prM^ncP l^CatD0nem ^lC ’ ^-ls lamentatur verbis . Pugnatit vt dilatenc pornm* .„ „ c " 1 ’ & *ugeaDt cupiditatem fuam . ideò veniet tempus.quo dente* ^nhringentur, raanusdaxtera mutilaiiitur, Seeneroabitur dexter pe* r,.-.r,^ 7lM'iIernilDIÌ ^ m eram mutilatam intelligit hic Imperium Collanti- „ dofent ille mte'rpTeStfr^1*01 <Jetruncituin ’ & ° mmnò deletum f c*tcr* cui initr.m m lì1? 01“ ' i?, JAui lll*inus ex ili» fcriptiìw fin ftf i«ctaritttt. Labore* „ gx A u » i l itnpiprum mfli comendet &rc. loquens contri Donatiftas, quibus crepta fuerut p ixaia, wauioiiaiq; sdfcrip.t». Qiymquapi vera D^natift? fubditi ImperaH iftn '
& r i fuitfent, qui lurepotefat id efficere.Tamen gentilità* longe deterior, ’ma3 M à i impii Donatiftis cft in nouo O rb e . Prsfeta autem authoritas magi* mia „x i* U r U * ~ " Dtat contri Gentilifraumityn adChriftianps dicitur Malach. 4. Salietis fitut wc MOMfma-t. vituJi de wmento, ^ calcabitii impios, cum fuermt ficut cims iub pianta peao ** Yeftrorum,in die, qua ego fedo dìcit Dominus’Et Sophomas dar ùs cap.i Hor. .1 . *’ tibilis Dominus attenuarne omnes reo* terra, & adorabunt cum viri de loco fu» p c tofitoma J» omnes i nfu|f gentium, fed et vos Aetyopes interferì gladio meo eritis, & c. »’ Et paulò inferm i. Disperdidi gente*, dispari funt anguli eorum, defertas feci ** viaieorum , defolat* funt Ciuitate* eorum . &c. Et alibi; Expcda me in die re. ” fiirre&iohis m e * , dàcie dominus, in futurum,quiaiudicium m eum , vt con . * gregem omnes gente*, & colligam Regna, & effundam fuper eos ìndignanor.é *» meam,omnem tram furori* m e i. In igneenim zeli mei deuor. b tur emms ter*> r t , qUi#reddam Populis labium ele&um , vt inuocent omnes in nomine Doimw n i ,& fcruiant ei humero vno :& c. Equidem nefeio quo p?éto mtliori, aut eiariori ,au tcertiori, propbetia poteràt pr*fentes euentus expnraere .Vietim i* datamvnamfideiconfdfionem,vnumq;labiummundo,& fieri defolationtm populorum , vt inqurt, quo omnes feruiant Deo fub vno Brachio ; hoc d ì Re x HyfpanusCatholieus, idell vnmerfelis, Bracchium Eccitila: , non caput, vt fuprà docuimu*. Idcircclin humero vngitur, Papa vero in capite ad Regnurn. E t quamuis alius ftnfus fic apud antiquos expofitores huius vocabuli, In humero vno; nihilomittus ifte propinquior cft ventati >cum in eo videamus verificari prophetiam: qu* confueuit melius intelligi à pofterioribui,quàm ab antiqui* oribus,quamuis estero f*pientionbu*. . .. . _ Item Aggsus propheta ait:Contcram fortitudmem Regni gentiu, subuertant S x •¿gg*» r foliura Regnorum : item Micheas f . Erunt reliquia Iacob in gentibus in medio »> populorum mukort.m ,qùafi leo in lumentis Syiuaruffi &c. Hoc continuò accif x MiCÌf. „ dit pjucis Hyfpanis inter itinumerabiles Indo*, Si Americano* &c. Deindè lo» quitur ad gentilesiPirire faciam fculptilia tu a, & ftatuas tua* de medio tu i, non adorabk opera manum tuàrum &c. Conteram riuitates tuas, & facùm in fu. . . , •»» rore, & indignatione vltiooem in omnibus gentibus, qus non audiunt. Ex «¿¿(MA«# n item Abdia* loquens de Esaù quatenùs figura omnium gentilium . Erit Do»» mus Iacob igni*, & Dotmìs Iofepn fiam m a, Se Domus Elafi ft'pula. Sec. Ac » fubindè enarrar diuifionem Regnorum Idolatrarum inter filios Israel,-qu* prorfus reprafentat hanc inter Caftellanos, & Lufitanos fc&sm ab Alexandro Sexto Pontifica Maximo Vndè innotefeit hanc partitioné fuiffe propheti* exeqntioné. Se non Iudicium vfurpatum, nifi quatenùs propbetia ignoratur »aliaq; fingitur caufa, & prptextus. Pr*terei, vt demonftrauimus in Prophetalibus, & alibi ; Rcx Hyspanorun» tix fig m t ex ftirpe Iaphet per Tubai originem trahit • Cyrus autem ab eodtm per Medai, S. $criflur** Hic ergò illius figura eft.5 icut celle S.Augull- Nabuchodonofor fuit imperatori* figura ; Ac velini Cyrus à Deo apudlfaiam per promiflionem aecipit Regna mundi,vt fit flagellum Deorum, & resdificet templum D^o C*Ii, in quo fit luge facrifirium, & liberei csptiuitatem Ifrael ; S ic, & Rex Hyfpanus facié* ex toto orbe templum Deo Carli, ponens iuge facrificium, quod finguli* bori* 1 : J in 'dittane lisa, cingente cum Sole orbem terr*, fit; &liberans capriuitatem ab Infidelibus, Se hatrcticis ,■ prorfus figur* fu* exprimit veritatem dtbttur ■ ». v ir im i hsc Monarchia. Idcircò vocatur CathoiicuSjidell vniuerfflis , cuiusmo* . dì nomine Cyrus firn ; Se quoniam quicquid f.<Sum est in veteri tellamento» figura fuit Paciendorum in nouo, vt docet Apollolus;Omnia in figura continge* bant i!Iis.& S Aùgufliaus contH Fauilum,totam illius Populi vitam, prophetìj nobis fuiffe probat. Ig tur h ic Regnorum occunatio per nollroi prafiguriti eli 4 .r i in C y r ó , & in introiti) Hibreorùm in terrarci Canaam, promiflumq;fuit R e gno MelG*, Se buie myftico C y r o , cui proprius dix't Dòminuc Q ui dico C yJ *0 Chrifto meo; Paftor ixtcus cs tu. Q uid au tem de Hyfpanis prophetamm r,
*
-
—
-
, fi a b u fi
9 *
fi «bufi fuerint tanti* benefici*. »libi di&um eli » Pr«crea paulo ante oftendimus,quemIibet Regem in ChrÌftianismo,effe ficut fx ZaCtV. DiUidi, Dauid vero,qui nuoce» Papa. Ipfe eft ficut Deus , iuxtà Zich. » , i»mifitte Dà Dauiui aut.m promiffa funi omnia Regna , omnefq; nation» eft in pfai rais, Regno. & in Amos 9- & pluries; vt probatura. eft in libro pifcedcnti. Et gladius ifte Hyfpanus.cit ipf: met gkdius M tills cxercendus.vt diètimi cft ad Papas dire ttamelo , Se Imperium, & xdificationem Ecclefi*, non in deftru&ionem, ne^* ad i!nbicioiietn>& auaritiam fecularium dominorum.-Omnefq; Principes giadium habent myftici Dauidis, quoniam defenfores Ecclcfi* Dei funi ; Pontificibus Ìubiaccnr, vt membra capiti;qui etiàm quando ipfo gladio abutuntur poteft %, Macai. t§ ecs corrigen.Huoc quoq; gUdiù dedu H eremias IudzMachabeoiHtercmias » inquam , Pioheta, & Sacerdos, Se figura Pap*, pofitus à Deo vt fcriptum eft, f-per gences, & Regna , vt euellat, & dtftruat, & *di cet, & plantet . Huno j>f. quoq;,gladium tnbuit Dauid I^efii* quando defponfatur Ecclcfi* ; Accingere ( ; rquitns ) gladio tuo fuper femur tuuro potentiifime . Et notantèr fuper fe mur . nè inteiligas ghdiura fyiritualcm modo, qui <x ore, non ex femore pen d a . H *c omnia autem in fuperioribus fermonibus.fatis fupetq; probata fun i. Toto igitur C slo Pfeudoieolofus » r a t, cura docet Papam non partitum effe nouutn orbem regibus Cartel!*, & Lufitanu.tamquam Dominus, Se ludex, *ed tamquam Arbiter. Si enim id verum effet, nullum lus h-berent fuper port iore* acceptaspr fiati Reges . quandiquidem arbitrio alteriusfubijc .renon po-' terunt, quod Iuris eorum non erat. Nec illa in partione Papa contulit eis facultattm def ndendi Predicatore* Chrifti, ficut ifte dicit • Hm c enim habebant ex quo titulum Regni accipiunt; ncque de ifta era: concertatio, aut dubietas ; fed dmifit prius Brsfil ab America Auftrali,à Septentrione in meridiem duéb linea s Deinde verò alteram vlteriorem Oceidentem verfus lineam, quafi paralelUm_> priori adiecit, mftantibus Lufitanis, Sicut Buterus, & alijnarrant. H *c au~ tem afta non funt Arbitri >cuius Iurifdicio poft prinmm arbitramentura fubsto euanefeit : ntq;Iudicis delegati, fed fupremypoteftati*perpetuò duranti*. Et quidem ità eft. Vicarius enim eft ludici* viuo* fura , Se mortuorum , Se Principis Regum T e r r * . Reg s Regum , & domini dommantium ficuti precedenti opufculo fati* potefa&um eft»
* * ......................
—
. IULIII■ I I
a e s i i APVD
GREGORIVM
■ ■«
>
ARNAZZINVM.
DO. S V P E R I O R V M P E R M 1 SSV. M.DC. XXXIII.
t
a
ÌORRE&T-A I
E F& 4TJ.
C O R B g C T ^ I,
(ffiß.ctedia Wi; *í?. -e •■I /»2 . xpjitti 9. ernx. eiax. m íneos. lege marinos. 1 16 Jinnx.é' Caipbç^4 nna,& Caifa, fo l.jJiH . Í 7 m alti m liti*. j 30. i-m lgé uulgà . IH. fundamenm. funditnentm. ¡a. abêtit . obeail. 33. Timerhnef. Tamerlanes. | 40. c»m . caw. 31. 4 ani, funi 50. fortiori. fcrtiri.. 3* . tìf
$. 40 pn![unt. 9 ■ i x . ammot.
47. P^r ax
19. intcr(eéü
X t lll.
pofiant. snimis •
parrai »
interferii • faciliùs 4 f. confugiunt. cofugiunt• fro »arg. i 1. fnnt, funi10- J oropria. propria 4 ’,. faciliti•
11-
4 BWijx Bibles > 6 Pernia* Paternitas. i l . jfrürti fratrum It- a<a. depofìtioré dtpofitionem
* j-
f Mfoq;
Htroq;
it- oonfueuerint. confueuerint
47 donee.
14- ijr. peifiknlia.
donee
E ^ y T t^ t.
c o r r e t t a
.
/ò y4 *4 frfrcendox coerccndos. J f - +S. ab et confir ab eo ccfirmétitr ytf. ì y efficacfima. cfficactijima^
39. 9. Medianitan Madianiiaru , eo iy.utfedfaluetur fed utfaluetur. 13. mdominator tu- ut dojninator 17. Patriarchat». Patriarearutii, dex 1» 4#a. Qjtta. et iudex,in qua m ia . 41. elicerà dicens. I. ibi /¿/ne» fernen 13. fubiefli. fubiccijli t 33. pebet. B ggidi d ebtt. 17. ijla . 34. eictum. dictum. 5 7 - i)K facial • 38. factat. 34 13, Trobetat. Prepbetai, spianata i i \ - i . expiants. 28. dcflullifit. defluititi non fui[fe 51. non fume 49. peccambuf. peccant ¡bus. Bafilius . 43. Baftlijs • tiobifcuM 33- 18. nobfcunu fpirilualt i x . 2. eorrcelione. corninone » 36. s- fpintuale 8.. airen direi lina uta. airetw 3. pentifees Pontifices. dtrefbnui.. i l . tranfgresoret, tranfgreßwes- j u . uniuerftlitèr mfuerfalitèr 15. cogtße ftnun), cogife finuntf 44 4. aoratio»«». «aeadonem .
44. Cbriyfóft’■ 37. 48- etíií. eod. anicorras.
<3
«»¿im.
unicorni
a i. inberees.
inberere.
08- 14 utamqt utramq; 19. fup, por,émis . fupponentis I
pefliUntia,
eod. mium metim. 3 i. Tonifican. Pò hificum. li. ? E^e. j i . eapbilofophfoexphylofophta 40. p iuaius. priuatus. 37 30 fcyifma. fcbtfmaf i . eumdeme m d tm . 4?- epfeeporum , «pifccporttm 36. fm dandtu fimdandus. 54. tnjit diafq, tnfidtafq; j í . t i. gaitera gutture 38. Tabernáculo » adde. tiM. 24. aactaf • atutus • 6q. 39 consacrantes confecrantet^ 4 y. aerò «erò 38. irrtuent. <- «•rúen* 70. 18. Alg/èi Moyfet. temperalibns . 43.53 .rattoKabilitatiirationabiiitatis- 71. 7. offtnderiu offenderiu ibi temprijbus.
yo. fubiuraki. fubiugaui Uy. 12. Crorint 38. tnremißd.fensi- lefum 4.4. 13. -dopfloltr 19. 3. ertjfje. creare. 48. 4. erigí«11. dumsdtìus. dum ad eiut. 17. regendq. in marg.Ótimacchia49. 17. pleb. ucellismum.tnacchìaueBifmi 2y ^tbrbam-
¡31- 19, prorufus 41. 33. ackeret. 45. 4y dtxMMS.
in marg. Cpr.
prorftu adberet ; diximus,
Cypr
*7. t * . Tyrtniicum- Tyrannicum.
ftg. 43. perueifas. Peruerfas, &erf/>
M rr/fi.
yo. 2. conjacratmr. lo- ¿tnguflinut. 43. Sybmaco. S i. .... 48 fuperomnia. . . . ■ ..
Conni. ¿Ipojioli. engen. revendant, plcbs, Abraham. confieratar. Augufhnus symmaco. Jupercmnia ......
14. omn/x. 17. Vrincepes. 78 ,3y. fnm dum . 7 9 .4T- cuerfus.
e««/x. Principes fc.undum , conuerfits ,
So li. fubordmitur fubordmanUfí, 37 t» burfintar.
inburfem ur.
Si. j i- eoefer. 13, fftm. j a •83. 4. Mhomctct. Mahometes. ! 31. bsrefi an bis. bcereßa> chit. 84- 19.prAtetes
proptere j .
J2. 47-atraía ed-a d ié utrumal 88. 41. expeßabunt. expcttibum, terifubfit. terü aßen & e , i 9- 6. barétant. bxredita.¡t, í}<
9 - efaa»;
24. pormffó, *
promiffo.
DISCORSI DELLA L IB E R T A , E DELLA FELICE SVGGETTIONE ALLO S T A T O ECCLESIASTICO.
DEL TOMASO CAMPANELLA MAESTRO D E L L â&#x20AC;&#x2122;
DI
SAC.
THEOLOGIA
O R D I N E
DE
p r e d i c a t o r i
IN
;
IESI*
Apprcflo Gregorio Arnazzifli* M. DC. X X X I I L Con Licenza de1Superiori.
LO
STAMPATORE • A t
t
C H I ;
i
y i _ 1, 1 K ,
E G 6 E : 1
1
A
A V E V O di già campofte le Ferme, e r ^ 5 cominciato à tirare gl* virimi fogli delia_» i p Monarchia del Mefsia dei P.M Campane^ S i la , quando mi fono capitati alle mani gli & preseti difeorfi del medemo Autore. E perche hò Rimato che le materie habbino tra fc niedeme ( quafi non difsì ) neceifaria c©nnefsione,me parfo bene dopòhaucrli imprelsi , publicargli, come faccio,nel medemo libro. Nè perche fiano dmerfi nell’ Idioma, Rimo habbi ad apportarti peniìcre, mentre le cole {fretiofe fi rieeUono, e danno come fi peifono hauerc • Se ti pare c habbi fatto bene gabbilo grato, ie non ifcufal’ imperfetto imo».
H
e viui lieto.
W Úf
D I S C O R S O PR Utf.fi DEL PADRE TOMASO CAM PANELiJí ..:¿^í ,
, , iq b r m
I .'■!
•.
■ o iía n *'! i ; - .. r,t(TffTDt’*iOOvbi
Non tromffi tanto ampia v n é a t e r ^ <A Stato di Monarchia,ne di República in tuttoÜM¿4e i '* ns' ■ üclL 1 . ■i .\S i n i i . e n . : T U d ¿ u it il i ' « ' T í¡» ? v come ) e quanta e nel Pacato •.t .»n-vmn t>¡<) v 'r ', 5, 014- , I-, «V ...... .. i.ai'A,ifco t Fondamenti dell* demoflratime nella comfcen^a dì tutte le fp tp t d iliiertjl ¿} * ■ ■■■■:
-:; 'r A %
e 'd ifib ú m w d i^ 'jt
,r ":
’.%T;■■'’■ >«
I B E R T A’ d¡ piò maniere fi troua appreflb à Theologi , f Filofi* ¿ fi ,cio¿ libertà dal peccato .»libertà da mifèria, liberti da domi» 'g, nio, che coriftringimento importa * non volontario , raaviucre» á S W i'S nó per se fleífo.ma per altri; come lo Schiapo per il Padrone* Libertà del peccato, è più-nobile, & « ile ,e naceiitria, ch’ogni altra» per che dal peccato nafee ogni male, effcrtdb il peccato atto vitiofo »equefto fi vede; perche il viti© delllnttraperma, genera Podagre,Chiragre, Fiati » Difollationi, e Morti • La libidine fà.Pazzia, Stupri, Incetti »Homicidi/, í t altri effetti ,chediftmggono l’indiuiduo, e la fpeeie, Lingiuftitia pirronice Latro cini) , Homicidij, Fraudi >Ingiurie, Irreligiofità ,& altri mali, onde ia_# República fi perde , e l'indiuiduo. 11 mendacio f à , che non poflt pratticare con gli huomini>e difeioglie la compagnia humana. E però lafciando didifeorrere fopra tutti li vitij .rettiamo certi, che eiTer libero da ritti >t d* vitiofi.è la piò nobile, & vtile liberti, e neH’animo, e nel corpo, e nella Re pública . E per leuar via quella feruitò del peccato, fono eretti fa Tribunali» e Giudici, e Sbirri, « Soldati, e Carnefici, c Carceri, e finalmente fapendp Dio , che l’huomo non può liberarli dal peccato totalmente, e fetoprt, ro* fUoI celiare; ci mandò il Redentore, quale infornigli Stcraméri, cotte Socra te , & altri Filofofi per diuino ifonto defideraüino,e gli Profeti per Diurna tioelatione lignificarono. . _ , , .__ Libertà pura di miferia.non fi può in quello Mondo troutre,perche tempre cì è fame, fete, fonno, freddo, caldo, vrti in «ofe dure , venti, pioggi«* tD‘ —. per medicare quella . w - * - - • — , feienze, & arti di far C aie, Città , Giardini, Maffarn , PoflettoO» > * Ville,Razza di Caualli, d’Afini »di fioui, di Pecore .Galline , t U V e n \ t t i e , l’Agricoltura, la Mercantia ; & altre arti delle dechiarate nelT Ethica , * |I Prenci peli creò,che fopraftà à quelle arti i parche ci renda liberi «¡meno«« , la mifsna grande, e commune per qualche tempo. 1.ibenà di dominio non fi può trouare totale »« alio luto »perche e neeeia rio, che la lemma fia dominata dal Macchio »i figlijjh Genitori » h Scu n
^ » ¿ r in t ì.d i fauij.e d o tti a ltr im é n ti ca d é rti in r u m i il dora?« $ il dominante, peidie quello non faperia, ò non potria ben gnuernarHè';nè qutfio haueria gl’emolum èti,& aiuti da gouernar e i iuoi fudditi.
; Differcnaa eie Dominij dal fine, e da gli atti per fé. Cj
è però difiicrenza di dominio : perche altri dominano per beneficio pro«rid', eÀfl^uoÈodie dominati in loro gallo » e prò, e fi filmano padroni delft vita vtró b b à , Se operarioni altrui, còme il Turco v fi in parte: ma dèi tutto quefto s’vfa da gli ammali., che il Lupo domina alle Becere, e l’Aquila domina alle Colom be, & quefto è propriamente dominare fèr z» nfprrto. jf Alcuni dominano per beneficio d'ambedui; erme il Prencipe , «.he g-uer* ' qandoi popoli, attende à liberarli dalla feruitù del peccato, e della miferia* \ K da loro riceute aiuto per proprio commodo >cioè contra li prcpnj peccati, Coprim i fi ch’amano Tiranni: poiché fe foli liberare intendano dalla fcruitù della miferia, ma non dal peccato per loro p rò, & gufto. f Gli fecódi, Se fe,& li popoli fuoi,cercano liberare dal peccato,e dalla m’ fer-a. 9 G li terzi non fi trouano, cioè eh’ vno domini fole per beneficio, e gufto de Popoli ", e non per i è , eccetto Dio ; che da noi non riceue pane, nè vino . nè cufiodia, ne gloria; perche Bonorumnoftrorum ncnindiget (diiTe Dauid )per fe , ma per noi : perche glorificando D io, & f< ttoponendr ci à lui, venia mo à farci atti di riceuer le fue gratie. Però affai vicini à Qjo fqn quell; Prencipi;£>M m m m j u m f m m t prò ouibus f u t i , dome CodrA, & Dauid ; Iorta■ iffimi. Qui mmam owum ponwtt prò urta, aut Hcbptate [ita, come Nerone, Domitiano, c Motezumma . 3
Di tre ipeeièdigoucrni buonj, e quale il fine di ciafcun go- ~ ucrno buono, c cattai© ; dalli quali fini riceuono la ipccificacionc, e 1*vtile, e ‘1danno, e 1a lode ; e ’1 vittupcrio : § J T \ Gnì compagnia d’huomini, ò è gouernata da vno come Spagna ; ò da molti come Venetia : oda tutti, come Su ¡zzeri ; eie quello vno è buo no à f c , Si ì i popoli, fi dice R è , e Monarca ; fe cartiuo , Tiranno . Così li molti buoni fanno Ariftocratia; i mali Oligarchia. I tutti buoni,Politiatl tut ti mali : Democratia, % Il vero fin d ogni Republica è il culto di Dio foimno bene ; che ci f i , e con-’ ferua . e da lui ogni bene affettiam o, e riceuiamo, Il mezzo, è la libertà da peccare, da miferia, e da fchiauitudme ; effe ndo eh aro eh« non può ben fer vi ra ì Dio il nefando peccatore, per effere il peccato vn fatto , ò detto , ò desiderio contra la legge diuina ; da cui pende la naturale : e da quella la p< fi- ' tùia . Similmente chi non è libero da mtferia.ne in fpe, nè in re,come li datinati nell'Infemo, non è pofiibile che ferua à Dio : & in quella vita la mife ria feruc per proua d’ amore verfo D io , non per fruitione dt ben diurno, fe non in ip e. Similmente chi non è libero da fchiauitudinr, non può ben at tendere à D io . An2i li Tiranni fi fanno D ei, come Belo, Nabucchodonofor Quaffacambuno , Matezumma , e sforzino il popolo à farli adorare : indi la idolatria, e tutti i mali fon nati nel mondo,auuilendofi il genere humano nel fcruitio de gHiuomini, e però ci fù commandato • Dmimm Deum tmm adorabir, & illi foli fern et • come fine. 1
P e r c h e il fin e ù JC o d o g a i R e p u b lic a > ò
.........’
è il P r i n c i p i , q u a n d o
f i f t i n u e (Ter
Padrone
PadroneattolutodelliPopóJi'i&tlfuocimando,eguftóioddihà tutta i ,R #4 publida, e la vita, e robba, e moglie , e figli dfc’fUòi vaflalli »come fa il tr m T u rco ,e ’1 Redi Fez , e li Macchiauelliftì, e vogliono cheli popolo muti U religione fecondo elfi la mutino i e però mantengono iiTopolb ¿inorante e v,le,con.armi foraftiere.,-e con impaurirlo . Similmentc .il fin Talfo de eli molli fon’effi molti ; quando per arricchir fefleflì, e goder tutto è fuo modo, opprimono il Popolo, come li Decemuiri in Roma, & li ?0;Tiranni m Athe* ne,che à fe tirauano tutti gl’olficij, & emoluroéti, e fempre commandauano, e mai non feruono, & aggrandUcono gente vtile à loro, non 4 D io, ne alia Reipubliea primamente. • 4 Fin fa Ifo della Dernocratia , è il Popolo minuto: quando opprime gli nobiIi,i potenti,eifapienti , e non gli kiTi participar delgouerno: e fi pigliano licenza di peccare impune, ò di far mifero il profilino, focto fpecie di libertà, e fuga di feruitù. Il che ¿.¡twnuto in Firenze, fe leggi bene 1’ htftoria , mailime di Micolò MLcchiauclli. j "La libertà di far’ male impune, noi» £ libertà, nè parte del -libero arbitrio,mi A vien dal niente, onde la natura fù fatta, come S. Agoftino , & i S. Anfelmo premano. Però è licennofirà -peroiciofa ; la quale il Padre toglie à figli piti che 4 feriti . Perloche quelli fi chiamano liberi in latino, e fono tali quando fona virtuclì, e non fchiaui de'ntij , 1 '
Concluiiane, de Tua Dcmoftratioac « H
Or dico , che in neffun imperio di Monarcha, ò di molti, ò di tutti, eh’ i il popolare, fi trouò viuer più Ubèro, che in Róma fotto il Papato, d o gai forte di libertà parlando, e non dVna fola, il che fi prona ad vw» ad vrto L
I
B
E
R
T
A
’
del Peccato. * P R I M O , pèrche il papa prefetti etter Vicario del Redentore, che v eo l i ne per liberarci dalli peccati, e pena eterna : ne può egli dominare mo* Arandoli contro à quefto fine ; perche farebbe Heretico, e non più Papa . fà però tiene due tribunali, vno de peccati publici, come tutti eli altri Prencipi, e l’altro de’ fecreti,e publici: doue l’huomo cófetti le fue colpe, come à D io , e piglia la pena, non afpettando che altri iaccu fi, ò teftifichino contro di lui. ma fpontanramente al Giudice, e piglia la penitenza . Il che Socrate defideraua fi faceiìè nella Republica f u i , come ferine Platone , t S. Chrifoftotno auuertifce, che in quefto tribunale la confeflìone della colpa ti dà vita , ma nell’altro morte. E quando Inghilterra lafciò quefto tribunale dèlia confiden za >fi accorfe quanto danno venne alla Republica , & è priuata, da’ ferui, 9e da nemici, e negotianti .mentre non hanno tribunale fecreto, che li giudichi delle fraudi, e colpe fecrete. * Etna il Papato tutto indrizza al culto di Dio, ir à miglior vita, & non i poffibile,che faccia alrrimente, e fe (dato per imponìbile) vi fotte qualche Papa raifcredente.è forzato tacere, Se efteriormente predicarTempre Dio,« far be ne . Il che non accade ne gli altri Prencipi delle Nationi, doue è legge ciò ch i al Principe piace di dire, e fare ; e tutto indrizza al fuo commodo Macchiauellifticameote. , $ Itcm fù fcritto della libertà del Papato. Ornati frugai e m > tu Aufermr peceatm;£e in vero ci fono meno peccati in Roma, che altroue : come fi vede ? che non ci fono monetari} fallì, ne homicidij atta!, nè latrocini/ notori/, ne
t fa c c U m é m i d i Jùffurià »i t ioreiiB È iitó d i g ià f t f t ìi g u a n to S é g li altri régni.' N e fi tro ttò m ai ai m o n d o T rib u n a l« in c o r r u ttib ile , et m e in R e m a i l S . O f f i c i o i n a d i c o a u t m r e le n a t i o m à D io « c o rn e i la C c n g re g a tio n e de propa» « so d a fid i* L i peecàti c i f o n o , 8t gli o d ij .* m à n o n s fa c c ia ti, c o m e a ltr o u e . A n z i in R o m a n on retta n e g l'in im ic i di parlarfi r v t t i ’a ltro , ce rn e alrroue.dou« non retta v ia à r ic o n c ilia tio n e , c o m e in R o m a e i l ch e im ita Venetia . E t ch i m o r m o r a còncra R o m a «non hà p r o u a a o r a ltr e o itio n i . D i piò tutti li P ren cip i p ro u ed o n o ce n tra li peccati fo lo dannofi palefem ente al p roflìm o, & «Ila R e p u b lic a »è fo lo le m giu ftitie p u n ifeon o. O n d e l ’a u a ritia , 1 ingratitudi n e >l ’o tio fità va n n o fen za pena ; m a nel Papato fi ptu ufce o g n i v itio fe c r e t c ,& o c c u lto ; c o n in fin ito vtile della Republipa.
r
:*V V' •otnW
'(»«bf'V, - Fi ' :i
:•
Di MifcrialZ t T > Encha quello articolo fia ben dechiarato nel difeorfo; Chi è meglio fot£ j tofitrt »11‘f raperio Ecdefiaftico , che al fecolar*;nó però è qui da tacere. a
c h e le m ife rie tram ane in g e n e ra le fo n o tre , G u e rra «F am e * e P e lle » & in a lc u n i P acfi i c n u le beiti e a n co ra •
Della Guerra* 1 f ~\Vanto al primoiCi fono due Gucrre.Vna inforna da'cattiui Cittadini,La* l i droni, Adulteri, Sicari jì L'altra efterna,da Barbari, Nemici, 8c da_» ©ante >da cui 11 h i da occupare «1 Paefe per forza. La Guerra internai rimetta dalli Tribunali di Giuftitia ima in Roma la <5 iu* ititi* è piò ficura »& incorrotta che in qualfiuoglia parte del mondo. Dun que ci libera più che altroue da quella gran m iferu . Si và di notte per Roma con l'oro in mano , $ altroue, chi camina doppo l'Aue Maria, è cappiato.Ité gli homicidij d‘vn anno in Rom a, non fono quanti in vn mefe altroue ; per che,ci èia pesa capitale,e confifcatione de beni;e l'homicida da tè,e dalli Cèti* Sanguinei è ben'auuertito »c guardato, che non faccia homicidio per tal pa ura ; dunque la vita fiumana è più ficura in Roma. Di più le Donne non poffono «fiere amavate,né baftonaje da'ioro mariti fenza pena grade; però ftano più in pace gli accafatì. Di più i Popoli fon meglio trattati ; né fono ingiuri ati , nè diuorati da Ricchi, e Nobili, con vfure, e male parole, e battiture» come altroue; e però fon piu audaci, c men timidi ; e non fono angariati per le guerre, e capricci de' Prencipi, come s’vfia altroue : Nè mandati à forza al de Guerre; perche gli Chierici regnanti nò fanno guerra, ne pofiònofar via ri; però non Ufciano volentieri che altri la facciano. itera li B .roni non pofiono sfrenarti con l'occifloni, e torti come fanno altroue, fotto fperanza d’impumiti,d'onde poi perdono la rohb'i ìielli Tribunali, e Scriuanie; efsédo qui fre nati dal timor della confifcatione r * dall’ éffempio de Padroni, che in quefto Iton peccano, ne Ufciano altri peccare, effondo Prencipi Pacifici, e non Guef fieri »e profittandopiù pretto comportar l'infiurie, cnc vendicarle E fe be ne alcuni di fecreto fi vendicano c6 occifioni, quefto nuoce meno ; non dan* do efifempio altrui ì sfacCiarfi nel male. Di più f no tJti Cardinali, e Prelati; & ogn’vno h i protetrìone di qualche fctnigha-til che tutti h5no Protettori,& «iati in Roma : e da qui nafee la lungheria delle liti; perche li Prelati non voS liono feompiacerfi l’vn l'altro nella Clientela, Ac. A rgn’vn pretende aiuti, £non patir impedimenti da gl'altri.per arriuare alle dignità , che in Roma fi dispenfano, A l’ambitione iftefia è freno contra il malfare , non che la religiofità profittata. f tem la Giuftitia » e l’Imperio,ftà in mano de’RicchMJrtera ti , Dotti nelle leggi , pattati per più gouemi , e fanno che cofa r fornire, • commendare; c fono Sacerdoti,che proiettano fetuire à Dio,e non à fo ftef. fi n et
fi nel loro òffitióVi non h*n vogliane p o ten zi d ii h ú i u ñ à ftf« ; 6 bermet3 tere manifefte ingiurie, come fanno li Principo«/ giouani, 8t Ignoranti chi non fanno feruire, ne commandare chi si. Però fi sfacciano &c.Laonde P1»S ione ditte, che il pudore è guardiano della República, e dell» ©iuftuia, e pe rò li Prencipi fi deuono far Sacerdoti, e quello è più in Roma , che altroue ' Et è meglio peccar di fimuiatipne, che di sfacciacaginc , come fi prono nel Duca d Ottona r * Quanto dalla guerra efterna fono più liberi anche li Vaflklli della Chieia , eh« quaifiuoglia altro Paefc, perche il Papa non fà ©uerra Per ordinarie ad altri, elisndo Mdchifedeche Rex Salem Princejpr pacis. E però quando in altri luoghi ci e guerra, in Roma ci è pace >ed egli da foraftieri non ò infetta to con guerra ; perche è tanto venerabile il fuo Imperio, che veruno ardiftc_> raquergh guerra ; come Liuto dice del tòpo di Numa Pompilio Rè retigiofo ? & il Macchia uello del Papato,-tanto per timore, & amore delia Religione , quanto per Raggion di Stato ¿cheogni Prencipe 6' mouerebbe ad aiutarlo. Si ammira S. Agoftino, che i Goti heretici per honor di San Pietro, e Paolo non violaro la gente fugita nelli Tempi/, e più fi ammirarebbe, come poi AttiJfcFIigcIIum Dei ¿Ha vifta, c Saa Leone Papa voltò à dietro lar me , con le quali yennia à ftruggere Roma • H fi sì >che non può più ageuolmente perire vn R é , che con muouere guerra à Roma ; però i Longobardi, li (goti, e Vans dall, E ruli, Alemanni : tutti perirò , doppo che trauagliaro Roma ; c Carla Magno gran parte se disfece, e Pipino, e Matilda, e Guifcardo , e gli Ven«* ciani à Roma fideliffimi. e perciò crebbero. Di più non manda il Papa gli funi àm orij nelle guerre perconquiftar l’ altrui , come fanno altri Prencipi ; talché fi,vede che gouerna il Popolo, e più pretto ferue à quello, che fi ferua di quello, cosa« fà il Padre de’ figli. Anzi fi fenue Seruus Seruorum Dei : E lui fopifee le guerre tra Prencipi, non che le {cac cia da fuoi . Item li Tributi, e Gabelle >che efigge da Popoli gli conuerte à benefitio del Popolo ,«nQn gli fpeode fuori à cojnquìtttr nuoui regni, e tutta retta in Rom a, quanto gli donano, e non ponao impouerir per fua caufa, co me altroue . Donde tutti i denari, e grano , e vino, e ferro, «legnami , & i[ fangue de Cittadini fi manda fuori à sfogar le paflioni del Prencipe ; tanto che vn giorno per vna. valle, ò per vn cafale, ò v ic o , fpandono piu fangue de fuo| yattalli, che non trouano acqua doue vanno ; e più denari, e vittuaglia , cha non batta per vn’Anno à tutto il Popolo . Vedi miferia. Oltre che gli animl.fi facrificano »1 Diauolo in tante guerre ingiufte,& il Turco de’ corpi de gl’huomini ancor fi ferue, come de falcine, ad empir >e pattar i fiumi, e le fotte » per occupar le Città di altrui.
Della Miferia della Fami: l I j1 Coi» manifefta, che il Popolo Romano è più libero da quettt miferia della j fame , che ogni altro ; perche è piu lautamente, e più abondantemente nu trito . che ogni altro, Auuenga che da tutte le parti del mondo con facilità é fominiftrato il vitto al commun Padre ; e quanto fi fà di vittuuaglie nel lo Stato Ecclcfiaftico retta in etto ; & da Paefi foraftieri, e feudatari/ vien pa ne, vino, o g lio, e tutti beni. Di più le monete de' dittanti Paefi vengano il* R om a, e{fendo Città commune à tutti i curiofi, & à tutti ì Prencipi >preten denti , & A m b u la to ri, & li Chierici d’ogni banda co le Commende, e Prebéde,Canonicati, Abbadie.e Benefici},li denari delle nationi àRoma uraao.Per quitto l’oro,e l’argéto abbóda più ineifa,che in altro luogo, e però le monete fono men’ adulterate, e con la moneta fi fchifà la careftia .• ci fono poi tant» Hofpitali
Hofpiùlt per li pofiérí i S per gl'infermi .*e monti per m iriti» Zitellé affai; che e imponibile* chela fame facci» danno à R o m a -L aid o , che gfi CardiJ nali > e Prelati fono ricchifiimi ; & non fan figli >c fan continue, e larghiifi-i sue cicmofine ; e nutrifcono in loro corte tante perfone abondantcmente , Il die npn trotterai in altro Paefe,
Della Miicria della Pcftilcnza l O
Velia miferia é difficile à fchiftrfi maffime in R om a, che è aere vario, groffo.e recettacolo di tutte nationi ; con tutto ciò è tanta la diligenza-» de Prelati nelle Guardie >c prouifle di Lazzaretti, d’Hofpitali; che euendo in molti luoghi di Sicilia , e d’ Italia quelli Anni la pelle. non fi contaminò R o ma , Lafciola forza della religione ; e come vn'Altare fatto à S. Sebaftiano vna volta,cefsò la pelle, e l’aiuto della Medicina,& A lco logia, & altre feitnz e , che in Roma più che in ogni parte fiorifeono, con le quali , dice Flauio Giofeppe * che gli antichi Padri allongarono la vita . D ì più li Chierici non_» hauendo figli, in cui morendo viuanocercano allongarla vita dell'indiuiduo « E però meglio che jgl'altri prouedono contro la pelle »& alti» mali al Popolo loro foggetto, come figlio , non come feruo.
Della Sehiauitudine.’ *.0
1 llima foggetto à fchiauitudinéin quella Città ,‘doue alcuno non può ef-
fere partecipe del Dominion Magillrato. I I.Item doue viue non pt opter fe,ne per Dio;mà p altri,-come il Serno è per il Padrone.IÍI. Ite doue nó poffono imparare le Scienze, che fanno l’huomo habilc al dominare. 1111. L em , doue bifogna comportarel’ingiurie, ballonate, e rapina, fenza tremar’ vendet ta contro gli ingiuriami. V. Item doue non fono premiate le virtù .m ali vit i j , in quanto vtili al padrone. VI. Item doue non poffono negotiare, ne traf ficare con Forallieri fenza licenza : ne far cofa alcuna lenza pagare. VII. Ite doue il Prencipe s’arma di Forallieri contra li fu oi, diffidando della loro beneuolenza , perche li tratta m ale. V ili. Item doue fi fanno continuamente nuoue leggi ; perche il Popolo fia necesariamente trasgreifore, e perciò Pe-, culio del Fifco:
L
I
B
E
R
T
A
Della prima Schiauitudiae,maggiore in Roma, che in ogni Monarchia, ò República. L
À Prima è notata, da Platone nella República ,& Annotile nella Politi-« c a , e da Plutarco,perche fi reputa per feruo chi non hà Parte nel dominio , ò gouerno della Città >e dello Stato. Mà in Roma non folo ogni perfona virtuofa è pattecipe del dominio,mentre tutti poffono arrfuare à qualcheC. Ifitio, e Prelatura con virtù, & dottrina ; mà anche al Papato, & alla Suprema Monarchii’del Mondo. Effendi) notorio, che non folo i Baroni, & Nobili , mà Sl’infimi della Plebe ancora fono fatti Vefcoui,Cardinali,e Papi,quàdo abbon ano di virtùLafcio,che ad altri òfficij arriuano di Referédarij, A uditori di Ro ta,Giudici,e Canonici,& Abbati, e Generali de Religione. Dunque è più li« b»fo che qualfiuoglia altro Principato, ò‘Monarchia, doue folo la ilirpe Reg gi* >9
-¡a ; ò qualche Principe da eleggerli dal Senato ¡ pud arriuaré al fimrpm do . Perche fc bene in Poloni*, e nell' Imperiò ^ r è m S S S S S S S nondimeno falo i Prencipi Grandi à quello arriuano ; e fpeflb lo fanno h«r£ ditano, come e hoggi in casa d’Auftria. £ di più non ci fon tanti altri sudi dafcendere,comed Cardinalato, Vefcouato, Patrarchato! Canon¿ to Parrochie M e . ne per tutto il M ondo, come è nel Papato, che prouede à tut te le natiom di tali dignità nelle perfone virtuofe, non che à Romani.
LA M E D E S I M A Lib erta Magiorc in Roma, che nelle Rcpubliche 1 di Molti. 1 ;-v >* in veruna Ariftocratia, nè in Oligarthia, che fon fignorie di M oki >li troua tanta lfbertà : perche in Venecia, & ih Cenoua, & in Cartagme , & ih altrei Nobilifolamentefon capaci del gouerno: fitutto il reno è fiimatoda Ariftotile fisruo. Tal che gli Artefici, Agricoltori, Pafto r i, Mercanti-, tutti fon ferui fecondo lui nella República >per quello* che non partecipano del gouerno. Mà in Roma fon tutti partecipi, anzi communica quella parteripatione à tutto il Mondo Tacendo Sacerdoti, e Chicilei di tutte *e cationi ,4e chi in Venefcia non può hauer'-oificioi può in'Roma» €.PU0° m venetia in quanto pende da Roma ; dunque tutti fon liberi i Remani * & i foraftierx ¿in quanto membri della República Romana Eccleüaftica* 'j|roG . . . . -1 •• • • . — •
LA
M
E
D
E
S I M
A
Libertà Maggiore in Roma, Che nelle Republichc*4 Populari eftmiìuamcnte, & intenfìuamemc. •
ri- ' ». .
• - -1 . '
I più nè anche nella Politia, o Deraocratia, che è República poplilarèi come quella de Suizzeri, e l’Antica Romana, e l’Atheniefe, dime, l’viri ma apprllationc và al Popolo ; è ò fù »tinta libertà quanta nel Papato ; perche nelle predette Republuhe, rutti quei dal lor popolo fidamente, hin parte nel gouerno , e nell’ elettione attiuà ,e paffiua; oma han narr* timi »l himmini rUl A'~***..: __. <$e m t r i n a i e a Angui ,e ^ eriM m t, crii Calabria, echi vitic bet ic , può à quello tipica« : Dunque eftenfmamente è più libera Read*, che à wcto il Mondo «ftende quella fua libertà ; che non li huizzari. & Athf.niefi . « Olandefi ite. Di più incenfiuaménte è per fe fi«iTa libera più che neffiin’altra Republica ; perche in Roma non fi fà regolarmente partecipe di Gouer-' no , chi non s Dottore di buona vita , e proftffort di virtù . Mà nelli fiati po polari a fa ciafcuno,che hà fe quella,ò fatnone, come fi legge né! miferabile * |” ° ?9Po-‘««di Firenze con tanto danno, e vergogna. Di più Boli.eleggono * popoli, ne li faldati in Roma t li qualtfogliono efiere mòlli dalla lingua , e dal danaro à far il peggiore , & il più ambitiofo fattionante ; «là ilSèriaro de Cardinali, perfone pratiche neigouerno. « fempre fi fan Vecchi‘D ottori e attenuati ; talché in ogni modo ci è più libertà, eh e altroue. B
Eccetto'
rù * ? ?■ ; / ijrp; >-^#. \-m ; ' .•• » E Ccettofe fi ritrouaife qu*Tche ìgnorantté , che dir vòlefle, che fi* piti libe ro popolò , doue i Sauij e 1*Ignoranti, i Buoni, & i Peruerfi, poflono effere officiali. lì che fari» dar nome dì libertà alla licentiof», & alla fetuitù di peccato , e di miferia; donde nafte laferuitù di (Toggettione ( come difft S. Ambrofio ) & ogn’altro male a i gouernati, & à gouernati ,* & in ogni pratlica , e filofofia ciò può efifer mamfefto, L
I
B
E
R
T
A
Dal z ó . grado di Schiaujtudinc Maggiore in Roma > che akrouoi L fecondo grado di feruitù in Roma è bandito ; perche proprio fine del fuo goucrno , Efl chIw s cpbicis, reiiorifq; miuerforum, come vuol Platone nel.. . Dialogo de Legtbus Nè mai può il Papa poirer fe fteffo per fine ; anzi obliga la vita per al tuo gregge. Ne ìi tuoi confanguinei, come alcun diceperche non dona li beni Lcclefiaftici à ffioi mai per heredità i M i heredi fon li virtuofi. Stupenda cofa. E li beni feudali tornano alla Chicf a , fe ben fan forzati far Cardinali i loro nepoti, per hauere in chi fidarli nel goucrno, e non effere d’altra gente eftranea ingannati. Et mi merauiglio, che alcuni di ciò fufurano ; e non de Principi, che tutto donano ,à fuor per heredità ; e fpeflfo à gente immeriteuole con danno de’ buoni, Se è pivi difpiaceuole à ValTalli, che il Principe aggradjfca altri non meriteuoli, che : fuoi, Tiberio alzando Seiino; il Rè Giouanni fecondò, Aluaro de Luna: Cario» Magno, Giano ; & Affilerò Aman più fpiacquero, che quando fiiblimaron» li loro parenti ; anzi hanno eompaffione., quando vedòno, che lì confanguinei de i Principi fon poco Affiliti, come di D rufo, di (germanico, di Fancio, di Rinaldo, e di altri ».fi proua nell'hiftorie. L ’amor de Bologne!! verfo la_* ftirpe di Bentiuogli doppo eftinta , e ferbata in vn’incognito, ne fà più teflimonianza . Dunque è affai m eglio, ò minor male, al Sommo Pontefice effiltare.i proprij confanguineì, benché non tanto meriteuoli ; che non gli «Ara ne» poco meriteuoli ; & più fi mormora, quando efalta alcuno à rrchiefta de Principi, ò perche Ranno in offitij, benché non inetti, che quando i funi inetti
I
cofa anco manifefta, che non può il Papa applicare à sé i beni Ecclefiifiic i , ne Laici :itnà darli à chi ièrue, e fe ben mette pendone, non è eterna Hi e necefliri* *1 vitto de Cardinali, e d’ai t r i, affiftenri in Roma al capo del f ouerno : Onde tutte le membra della Chriftianità fenteno beneficio ; fe miri enecon quanta diligenza fi celebrano le congregationi di tutte le caufe, e dell azienda de VaffaJli in Roma , Rapirai di tanta Chiarità e prudenza. Item il Papa non fi ièrue de’Vaffalli per la guerra, nè per fuoi gufti; ma à tut ti e beneficio f di aegnità à ricchi : di fcuola à gl’ ingnoranri : à pcueri da eie* mofina ; ad orfanelle di mariti ; à Principi di pace trà loro ; Se aiuto contro infedeli ; come fi è viffo, qnando dà all’ Imperatore di Aipendij, al Rè Catto*beo di Decime, e cruciate t al Rè di Francia di foccorfi ; à Venetiani de beni Ecclefiaftici, la participanza • Dunq; lui viue à noi ; e non noi à lui . Penfa Ç )l quanti Collegi) di tutte le Nationi nutrifee in Roma , e fuor di Roma à accia jù m aled ico ; e m iri il t u t t o , e no* la p a r te .
E
LIBERTA
L
I
B
E
R
t
A
Dal 3 ° grado di Semita i61 R on® più che altrsuc: àsce I* foraitù daTTingìoranza; Onde èferittòin Politici aòJlri; ch i ogaì artefice è Re nell’ atto dell’arte fua, eflendp naturale ì chi non sà vnacofa.obedire à chi la sì in quél bifogoo. Però il figluolo al Pi" tre , l'infermo a l Medico ; chi fi calza al calzolaro; chi f i rade al Bar biere obedifce.e tutti li populi à feieatiati fi fottopongono per natura.’ Però i Principi Tirannici fi sforzano di tener li popoli in ignoranza , e difarm ari, & in giochi feruili, per meglio fignoreggiarii, e tirarli per il aafo ài l guifa de bufai i. Cofi il ©ran Duca di Mofcouia,Je fa e n z e , & armi a fusi ìiH terdice.-come il Turco à fuoite Ciro à Lidihe tutti i Prenci pi Barbari ì quella penfiero ,& vfanza inclinano: M i in Roma ci fqno le fcuole Per tutti Poucri» « Ricchi, e di più manda Seientiati, e Religiofi per tutto il Mondo ad info gna« Theologia.Filofofi* naturale,Morale >Mathematica. Leggi , Se ogni Scienza ; e nutrifee Collegi; d'ogni natione nelle virtù, c feienze . Il ceruo di quefto Imperio èia fapienza, come altroue è {’ ignoranza- Dunque tutti li f i espici d’imperio ; e quelli poi efalta à gli offici; publiei, e gouerno fpiriruale e temporale. Dunque tutti alleua come figli al gouerno- E figli in latino fi dicono per ciò liberi, da quefta libertà ? per la qual’ imparauan le a n i, pi? «lò dette liberali ;< lui è Locotencme di Chrifto Sapienza di D io .
N
L
Dal 4°
I
tA grado dì Séruirù ik RomaZ piu L che altrouo. :
B
. *
E
R, t
-r
I lagnano alcuni , cheprohibifce »libri, e k dottrine, è predication?. d alcuni ingegni, mà beftialmente, perche prohibifee folamence le falfità, elefofiftiehe arti, & hcreticah, che nafeono dalla curiofità vana madre deU'arti non fondate in caufe naturali, nè negli effetti, nè ne i fogni, poli* dalla natura, ò da Dio ; ma in fegni polli dall’ arte fiumana-, Se volontà malaffetta. Donde nafeelafuperftitione, idolatria,Herefia »Scifma ,e r©-' uina de popo!i ( come fi e vifto in Francia, & Alemagna >e in ©recia, Se in tutto il Settentrione ; con feditione de popoli, tirannide de’Prencjpi. e caduta! de Regni, e diminutione d’obedienza, e di forze e di virtù ) Mà le vere feienz i che dalla ftudiofità fono inuentate, procedente ex caufu, ttel efftflibuf net fg n ts pofitir à natura, uel a Dee ; non può il Papa prohibirle, perche è Vicario di Chrifto . Sapienza di Diò ; Se ogni fetenza e fplendor di quello . Onde San Paci o t. C or, vlt- T^ibtl poflum contra ueritatem >fed pro uirwte. Se bene é ve ro , che multaprobibentur quid fu lfx, multa quia periculofa, dice S - Tnomano# come la Chiromanti», & Aftrolagia giuditiaria,benché habbino ugni » C canfe in natura. Però ¿.officio di buon pallore lcuar via l’ herbe ; e paftoli ved penofi dalle bocche delle fue pecorelle. Eiperimentiamo in Settentrione d-J Europa, & in Africa , Se in Turchia, quanti danni fuccedono da Negromanti» ©cornanti, Hidiomanti, Auguri ; Heretici, e da’altri di fimilt fehinenzé. Però e gli Romani Antichi in parte, e Platone nel Dialogo X. de I f f l W {r«n
S
h-bifce tmíe qaefteárti ,*e l im pktì ; è v e lie che fi paniffe la prima volti cea iiiutar Pena & ammonirtene : e la feconda volta con m orte. Proprio come vfa il Santo Offitio,fondato in San P à o lo con più mTiricérdia.Et g!> ApcSclt in effetto abrugiarono tutti i libri nefandi, il cui prezzo era dtdenan cinquan ta mila . A d . 19. Anche i libri di Numa lo r o Rè brngiarot Romani, perche noceuano alla religione della República.
LIBERTA Dal V. Grado di Scruitù ia Roma, Nnefluna parte del Mondo fono remunerate le Virtù, come in Kam i, pèrche quello è vn imperio di Virtucfi di tutto il Mondo;et il Papa hà più polfanza, è commodità de premiarli, che nefifun’altro Prencipe ; Perche dona Cardinalati, Patriarchati, Arduefcouati , Vefcouati, Parrochie , e Canonicati, Ccmende, Abbatie, Prebende, Decime, & altri beatficij » in tutto il Mondo: oltre l’indulgerze , e benefici) dell'anime. Et però , i Piecipi Laici conofcendo quanto buon iniliuroento fon i Virtuoti, cercano to glierli quella fotza attrattìua , e con titoli di iuspatronati, vfurpano la Nominationc d illi dignità EccJeffofhthe , premi) delle virtù ; confimndo , che tanto vagiicno , quanto la ( h>efa imitata , li fà valere . E fe bene molti Iittejsti f f lamentano , che il Papa attrifta il M ondo, deprimendo 1 buoni, e folleuando i cattiti? ; quefti fono lamenti d Aretini j Franchi >Bcrm >& altri della fetta Cinica makdicenti di Dio ancora ; perche regolarmente f mpre fora dotti gli efa/rati. E fe ben non dott'flimi, ftmpre fi n m igliori, che 1 Laici officiali, E fe à tempo d/va Papa preuale il fattore per qualche esufa non ìngriufta >eh; noi noq fappiisr/o il filo pq?m, vengon poi appretto gl’ altri , che effaltan gl^ttfm i, cotìte, ni lègge nelle vite de Pontefici. Nè per quefto pud dirli cale imperio non etìfere de buoni. 1! maggior danno di quella Monarchia confifie in Dare li Vefcotmi à Prencpi perlufpatronari ; perche p ù fi uenre /un nominati immeriteuoli ; e tutti quell' pendono da Laici . c pettino far Jì concilij conrra ; & altri danni di feifina, e d’hercfia à voto di quelli♦ Grettepi) fon manifefli i e frefehi nell' hiftorie.
I
LIBERTA Dal VI. Grado di Scruilicà in Roma
• .
più cheakrouc.
vero, che li Venètiani non poflono fcriuere lettere gratti, fenzt far confapeuole la Republiea, nè trattar con foraftieri, rè vlutpar titolo', il che tutto fi fì con buona inrentione . E cosi li matrimoni; de Grandi tra Spagnoli piglian licerza dal Ré ;e li Capitani, e foldati non vanno à feriitre ad altri feria lice n zi . Mà nel Papato tutto il contrario . per • cheè RépuWicha coraniune ; e però molti Prencipi Romani feruano 5 Fran cia, a S’pàgna ,à Veneti» nelle guerre ;riceuonohttere, e mandano;e fanno in i atri móni) ¡Terzi licenza :E tin vero quel che fi f ì da Venetiani, efpagnoli non è ramò di Tirar nia, m i prouifta buona per ficurtà delle confequf r ze ; in i queil.? rifpei so Son vi è ir. Roma>perche è imperio commune ; & il Papa * iflclfa
E
liteiìo manda Soldati, e Capuani à tutti Principi, come fliei figli, ¿ . a Bircni fon frenati da gran vitij,muitati à gran virtiì; Se i fuoi figli fan C « d £ nali, Velcoui e Papi, « Capitani di $. Chiefa .« d ’altri PreneipiTenon f o a t S
n^nrfisMrnn le. Jifidne - dnnifmi _Itti«*«»* ann«^k; Vrv: "
~ ,V,4W' ~ ™
«»« uuchu« «mncs. jr n vcae,
Romani fi mantengono puì lungo tempo; viuono come in R«publica,c fon di pm nobiltà i foggetri al Papa, che ad altri. Parche il Papa è Padre commune.e non heredttaxio Padrone, de ai Papa fon figli li Baroni; & ad alai Principi fan feru i, r L I B E R T A
Del VII. Grado di Seroitù i» Roma maggiore, che alerone «
I
L Papa s arma de fuoi VaiTalIi; e fe beo vfa tener« i Suizzeri per guardia« come Confultò Solone a Penando Prenczpe di Corinto .non però 6 faruc di quelli per diffidenza de Romani; mi perche li Suizz.-ri fon meno aitati « meno infedeli) c tutti i Prencipi fi fcruono di efli. Et fe tutti peccaffero in ciò; il Pjp* non pecca,perche è Padre di tutte !« nationi. Itera oc i fuoi la« i ! «
a iip
rtn i ir o n n * » «
». . . . »
i r . nr n :
o_ r
i-
...
.
■.
»
v
'; r. t _ - ------- - - — -'-..V.su renegati: e i ^izzaina mecoa«sua* ich uui, & il IVtanopotapa de cani di guardia, mà per caftodtre loro « fe Stoffe Onde la militi!, « U Caftelli fon de propri; Vaffalli. y i , . |
LIBER TA Dall'Occauo Grado di Sciuitù in Roma M aggioro. • ■
' - tra. ; :. ' ‘!.v *h*jF v)* ,-!C ! w \ A nomtì di bolle,pragmatiche, e bandi, e legi, pud auuenir* »dalla ne^ ceffità , e dall’aflutia del Prtneipe; e della maluaggità de popoli- Le ligi diuine, e naturali in Roma fono inuiolabili, e feniprele medefime. Le pofitiue fi variano, non per peculio del Papa, mdper le prefenti ceflttà. E fempre fi conforma a i Canoni antichi. Di più lui ha cura de tutto il Mondo, non d’vn fol regno. Se non folo in temporalità*, ma eneo è p<ù in Spirituslihus: onde la varietà fi multiplkt.psrò è bifognofir leggi affai» prò lotit, i5 unìpùTibut, & caufit.
L
Si riipoade all' Gbiettiene O
ppongono alcuni, che il Papa metta pese pecuniarie nelle dispenf«»* con* ceflioni, queflo è vero in quel che non *’ spiritual« folaraente;p«xcM noa vuole aggrauar li popoli; mà chi vuol difpenfa dalle leggi, nont'iogiuffaco^ fa, che paghi al Fifco. Me! refto punifee, come Gomma ogni paga. ▼ emione per c o ù Ecdefiafticai £ fi: in tutto non s'offerua da ministri; btftq * i .................... 5k«
I
¿ws li ¡fi«».;, è boati« « pumi;« il Reo* Perche ni àttchele leggi danne u A feruMoneiraltruiPrincipiti * mà con pena.&c. Anzi fi vede, chela rigidità dé’cattoni antichi» fi và contemperando con li moderni; come de Matrimoni! eh« anco in 7 *. grado voleari difpenfe,8c bora folp in ^ P E queftovà contro il Pifco. Duna; Fé Bolle non fon per peculio, m i per toglier le liti. A li difori aini. 11 medefimo fanno li Frati e Monaci ile i éapituli Generali; nè per guai daino di Fifco, mà per le occorrentrnecéffità,Tempre fanno nuoue ordinati« obi, come ognun sà. Item tutti queftì danari vanno à mmtener Collegi},folta denir poueri, aiutar i Prencipi contro infedéli* Il che niflfun' altro Prencipe Ut cefi laraamente^regulannente però,e poi fi merauigliano,che dì qualche cof* ì fuoj, che pur torna alla ChiefiuSe tu cerchi Republica fenz» abufo de min nillri.bifogna andare in Cielo;« fingerla come Platone e Tomaio Moro.òco«me laCittà del Sole; e pur ne anch? vtfPadre di famiglia sm isi à lenta perfife ti.oae di Goueino, quanto il Papa, Dunque &c* ■.
CONCLVSIONE
PRIMA :
H T ^ a Vnque è vero, che in neffun’ Imperi* di vn Principe, nè di Molti ,ae di I l tutófi troua viuer più Ubero d’ogni force di vera libertà come in Roma fctm U Papara, ■ % q ; ; 7 * : ;; ' ■ ...
»*# 4»! ■
s®..
..
Conciamone Secóacia • ; ■. :;
.
*■ r' ■■•■ ;r ih i-r UT >'■ ■S ■»•*•
• - -'rj
.> . ■■ ■a.
!''
li
"
M
T e a che quelli Republic* contiene in fe la Popolare >l’Ariftecratia »re la X Monarchia, con tutte le loro commodità, vciiicà*« libertà» few» gli feonx» fltyéii t |*ruiiità; «he fi trottano altroue.
; jRiti,
Conclufioac T em l
j / " " * M E q u itto è v n lm p e r io d i v irtu o fi d i tu tto il M o n d o ; di cu i fo lo i virV J n u d i fo n o h e r e d i, & M a g a t a c i ; & vn a R e p u b lic a di tanca fu b lim ità , e m e r a u if lia» d ie n o n in tcfa,n é ¡m a g io t u d a F iio fo fi, A l la m eg ito n cm eleq u a lc; n è p o te » p « q fa t ft ie :i» o a d a D io & c .
Va»'
li
;SCr.-
D ISC O R SO DEL PADRE TOMASO CAMPANELLA. ’
'»I
' ■ . -s. • '.-ji-y, »
•0 Atri,
Chi c nicgliùj fotcoftarè' allì mperio Ëcdciïaliico: ©’ vero —-»vì* ; ai :Secolare % < 5
J3XÌ;i -ià
E miri alKefliniilità del!» queftione, è herefia p e d ic i, & errore Théologicù.dubjtare,1 che non fià megli© fótfófta« *ll’ee«lefiaftico eilpndo cer ti ¿hi l’ Huòtno non può giudicare gli altri huomini, fc non è giudicato _ da Dio, come !t Platonici, Stoici* e Pitagòrici,non che linoftrì Thèolo»» " hanno affern^to. Noi fappiamó, ché l'afliftenza dello Spinto Santo ne abbondanza fopraTuttiftà nel Papitd-ergo & c. *"• ' | 4 lf e miri »H’ateidenti, e miferedenza de noftri tempi >e fecondo il modo •;col) 4»e hoggi fi gouertia politicamente; iò dicp, che è meglio fottoftare a lacele? fiaftico; tantó per parte del Préndpe^uantddd’Viiraili; quanto p erii rslatio® rie del ©puèrno, die è tra lo r o . ; : 1 s
Ò! b TJErdfiéil
Per Parce del Prencipc
Prèncipe Ecclefiaftico è fommo Sacerdote co&fèèrato ìDte.-!* t onde è più venerabile, che non è il Prenci?,e laico; & ogn’haomo più' v®* Jontieri obedìfee à chi dipende da Dio;,« Idi nìeciefimofi vergognia far cof* indegna dell’oftkio, in cui iti ligato: U onde riobfì le pazzie « le iegiuftitW manifefte, come iògliono ì laici. Però Platorie configliaua gli Siracufanieh* faceflTero i lor tirahni, Sacerdoti; perche ¿ariano raffrenati da i v i t i / t dal mal fare. & c. • i: • •' "5 ; i Perche i Papi, e Vefcoui>fon Temprequafi d'età matura,pattatiper risolte ibrti di gouerni.onde fanno meglio gouernare >e fono meno atti à darfi in preda A i Viti); e non facilmente foni rigati nati. I! contrario ¿'di Predòlpt Ljaici.che Tempre quafi fon giouani ineiperti, e foggetti ì paifionrvehcménfi,'e a Smnhi Onde in Ifaia 3. pei* pena dice. Gabo pHetorTrincipet4ectftm. ' 1 5 Perche tutti gli Prencipi ficclefiaftici fon letterati, e Dottori;» 1 fecolan?«* lo più à pena fanno leggère, e fenza feienza non fi può gouernare * 4 Pèrche i Prencipi Ecdeiiaflici, non ban moglie, ne figli, l'amor de qttau e n tigo^so/uoie apportare grsndiffinao dannoal goueino,co»e fece Soffi ma%te 1
•io in quctto ; e nell'cfittioni. Né conofce li donatiui, arrendam eli, e localioni d'entrate , 8c intercettioni di danari poftì in banco >£¿ in guadagno ,& gii alagi >& fimili veffationi; come ti tolgono il tuo; e pot te lo riucndono, e «i fan pagar« di quel, che non hai. Tal che fingono Pecore e Bdhami aeree per le quali fi pagan anche tributi. Di pili non sà,quel che fparla in, Roma, li danni, che altroue fan li alloggumttntiji CommiíTarij, i C^ontrabandieri, La Sbirreria, li Gouernatori delle terre, li Douanieri, Maftri Portolani, & altri officiali ne gli altri Regni, e come folo per tener la tetta fcpra il co llo, vn pouer huomo paga io. feudi l’anno per tetta- Ne fi penfa che in Roma retta quel che i efifttto dal Fifco; mà ne gli altri và fuori, ttò à dichiarare tante fottiglezzc, víate per cauar denari» perche & c. y II Papa non fi fà per fucceffione, cornei Prencipi Laici fogliono per lo phl farfi, ma per elettione; « Tempre quafi Vecchi, e durano poco,Però fe alcuno ti perfeguittjhai fberanza di vfeirne pretto: ma i Prencipi laici .facendoli per fucceffione d\n* famiglia,! figliuoli feguitano come per hcredità la paifione & volontà patema, & perfeguitano in eterno. Di più il Papa ftpendo ch ei fboi Ñepoti non hereditano; & li Nepoti vedendo che pretto faran calati à paritàcongli altri.* e che li nemici loro tteffi.ò gli amici di quelli, ponno hcreditar il Papato» fe guardan bene di prefequitar eftreroamcnte i lor con*
Iti per lo più fi fanno dello flato Ecclefiattico.* ma nel Principato Laico non solo non i ’arriua »ad effer Ré; m aà pena ad alcuni offitij di poca glo ria i & alle Baronie» doppo molto fangue fparfo nelle G uerre, ne’anco j ’arriua Tenta danari ; $ tan$i Capitanj doppo Ijauer fparfo il fangue fi moiono Per
Per Parte dell! vaííalít J
,
• J>;£ J ? /JÍ E confideri i Valía Ili , deuono fiare più contenti lotto il Papato.’ perche feruon<?à perfone Capienti, vecchioni venerabili» KeligioS; é nqsj a gioiuaotti inefperti, e contennendi « » Perche pagano manco tributo, vt fupra n . 6 J.t Perche fon gouernati per ben proprio; dico gouernati,& nonvfatiad acquiftar nuom Regni , vt fupra n ° . 5 4* Perche fono più addottrinati, che in altri paefi : doue i Principi vogliono i popoh ignoranti per poterli tirare per il nafo come bufali. 5 Perche iranno Cotto ad vn’Imperio; al quale tutti ponno afpirare con virtù. vtfti pran°.8 . 6 Perche «anno quafi Tempre in pace, quando li altri popoli «anno in guerra; el fine della guerra,anzi della República,èla pace, fecódo ogni fiíofcfia.
S
Per Parte delle Rclationi.
.
i
R a il Prcnape , el popolo ci fono quelle due relationi esercitate per gU atti, Commanuare, de Obedire, Defendere> Alimentare »& Giuftificare. * Cì'ianto al primo più conuiene commandare al Papa,che Aneffun Prencipe» per i doni foprafentti, & a i popoli piace più vbedirc a Prencips tanto Vene rando che ad altro . ?.. Quanto al defcnderc, Colo con la veneratione difende più i popoli fuoi *che gl’altri Prencipi con l'armi .(c ome notò anche il M acchiatilo ) c quando è tniuagliato, tutti li Prencipi fi muouono ad aiutarlo, altri per la religione, al tri per ragion di fiato. Il che tante volte fi è vifto, che in mille, e Tei cento troncati? anni mai non caddaro.per non leuarfi : e fe non hoggi, dimane. 3 •Quanto .¡¿la li mestare neffltn Prencipc alimenta i fuoi popoli più lautameiÌJ te, e più abondantemente, cl\e il Papa.; perche quanto fi fà dentro il fuo fiata, ? non và fuori,e di tutti i paefi dcl Mondo entra robbi in Roma ; Il contrario per lo più fi vede nei Prencipi conqecini. Et però anche abbonda di danari più Roma, che altri paefi; che dall'altri il Clero tira a fc penGonj .Prebende, Commende,& altre forti di rendite; e vengano in Roma carni Corallieri,effendo Città vniuerfale, e ci lafciano danari, e però anche non ci è neceffità di adulterar nponetc, 4 Quanto al giuftificare, non' ci è luogo al Mondo, douc fi faccia più giuftici* incorruttibile, quanto in R o ma , & è tanto il timore de feelerati, Séaitìòr de buoni,che fi camini di giorno, e di notte per U Città con l'oro,« con l'argen to in mano fenza neffuna paura d’efler rubbato, e cofi anche per lo fiato Ec-i clefiaftico. Mà nell’altre Città fonata l’Aue maria non fi può cambiare fenza effere cappiato . 5 Di più maggior numero di gente fon’vccife in vn giorno l’vn dall’altro in Mal poli, che in tre meli in Roma,- e quefio auuicne ,perche là con danari fi con fidano corromper la giufiitia, e qui n ò.
T
Oppofmoni centra la fopra próiiata AiTertionc. M
I opongono molti Signorotti, in quefio punto di giufiitia , dicendo,che in Roma non fi può viuereda Baroni , & Signori ; perche per am m i^
zar' vn
M rW htìom 5 t’in co iìè fiftlM confifeatioad« Beni ,*55 à che là ficai capfctle-e le famiglie aobili fi disfannacoa quell* Iegge;e no» poflfono mai icapnccure le voglie loro
Rifpofta I S P O W D 0 , che disfàrévn tempio fiero come 1¡»uomo,e peccato miffimo: & merita maffinrTa pena, e p«r fieurt* della vita huraana fi deue am mettere oeai rigore: E se fok> fi puniice nell» vita dell’occiflore,' colui fe ne f ueo - , g retta delufa'lagiuftitia. Mà nella robba, non puòeflere maiingaq*; nata. E di più i Fratelli,Padre,e M adre, non Colo raffrenaranno il figlio irato 'dalFeffetto di ammazzare altri, per amor della vita di lui; ma anche per amor della robba, che più preme à tutti; nè l’aiuteranno à far male - L a onde iti XT.hoii proaidde il Rè perche non allignaiTero i banditi eon fpatriare tutti Bl’amni» « «onianguinei,p*rò quella paura communi è nèceflana. »di quefta «dice Salamene Beàtut homo, qui femper eli pauiduc, & S. Aguftino. Felle tocelHWÌ*He cotti ad bonur» E mi merauiglio che defiderino fcaPriceiarfi nel male. E quello è lamento di fuperbi, non del popolo innocente. Di piu non è vero , che fi fpopolano le famiglie nobili.- già che in Roma gli Vrfirn, Colonnefi, Sauelli, C o m i , Cefi, Cefarini, Càffarelli, C a p e c c h i, Se altri; per tante centinara d’anni han durato nella loro g r a n d e z z a fenza perderli. Et all meotrp in altri Regni sono già fpenti tanti ¿aroni,& Nobili,per 1 effsttioni di tributi; •i sfoggi; e giuochi,a gufto del Prencipe; e per fufpitiom, e liti interminabili, e per diuifioni femiaate da Principi; e pur minano fidati nella impunità, di fi L f f i humicidij.per quella licentiofità data perche commettono delitti, onde p o fd a fi.n o punii«,* fpogliaci di quanto hanBoiDuoque quefta legge li raffre na dal m ale. che poffono fare à fe fteffi, al profilino, & alla Repubhca & è fixnile alla prohibitione de duèlli tanto vtile allTtalia,che purgl’impetuofl fras, cefi han cominciato ad abbracciarla, tanto è buona. „ Nelle ciudi liti «i è lungheria grande tanto nello flato Ecclcfiaftico.quanto àltro4 ue; e fi potrebbono le leggi ridurre ad vn Deuteronomio volgare, e far che li Ciudiciin certo tempo fuifero obligati fpedir le caufe, e paffando, fiano obligati all’interelfe Òcc;' & ogni’ erte fia giudicata dal capo maeftroali quella;come fcriffi altroue; fe non volem® f a r , che ci fian peccati per peculio infame del Fifco. Ma fin hora bafti hauer vifto quato fia meglio viuer fctto la Chie da , che lotto il gouerno fecolare & c. La cui felicità é vtile a tutti 1« nationir M t no così quella di vn’alrra alJ’altre- Stato bafti intorno a prefeuti difeorfi, tiferuandomi il dire altre cofe, bifogBando,à tempo,e iuogho più opportuno, « rimettendomi à quanto hò detto nelle altre opere mi e, e proteftando eh« quanto s’è detto, è flato per verità del fatto, e non per tacciare alcuno io par, e ìc$ la ro » ~ ,/
E
i t
?
i
ì(
ì
;